Skip to main content

Full text of "Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Opera omnia : post Lovaniensium theologorum recensionem castigata denuo ad manuscriptos codices Gallicanos, Vaticanos, Belgicos etc. necnon ad editiones antiquiores et castigatiores"

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


IM 


"^ 


PA  TROLOGIiE 

—  CURSUS  COMPLETUS, 

SKU  BIBLIOTHECA  UNIVRRSALIS,  INTEGRa»  GNIFOKMIS,  COMMODA.  OECONOMICA, 

dlNlll  SS.  Pmil.  DOCTOBli  SGBIPTOBllQlJE  EGCLESimiGORll. 

•If B  LATIHOIIDH,  8IVB  8RACOII0H. 

QVI  aIi  MfO  APOSTOLICO  Al^  JETATKM  IKNOCENTn  lU    {Anff.  1S16  )  PRO  lATINIS, 

Cr  ADCOMCnH  FlOnKNTINI  TKXFORA  iANN.  1459)  FRO  GRMCIS  rLORUKRUNT  : 

RECUSIO    CHRONOLOGICA 
OllNtUU  mM  EXSriTEIiE  MONUMIilNTOUIIII  CATIIOLICi«;  THADITIONIS  VEW  uuiNu»:ni  riuonA 

fcXCLIilSliE  S.4!X:i]LA» 

«|%T4  RlimOIIM  ftfXltHATIASiaAl,  IMTBK  M  CUHQOB  HONIiULLISGOOICIBim  ll4NllSCUirTI»  0OJ.I.4TAS,  rSSi^UAll  Dll.lGKN' 

TKS  CASTI€4Tft  ;  HlMERTftTlONIBUS,  COHMENTARllS  f  4IIII8QUB  LCCTIONIRUS  CONTINKIHTKU  II.LVSTKiTA  ;  OHNmirft 

UPKjllillS  POST  ANM.ISSISIAS   EDITIONKS  QVM  TRIBUS  HOViSSllllS   SACULIS   l>KI<RNTUK  AR80LUT4Jt,  hKTKCTIS 

AUCTA;  lliOIIIIBIlS  OBDINAJIIIS  VCL  ETUN  ANALYTICIS,    SIN6UL0S    SlVB    T0M08.  SIVK    AUCTORRS  ALli:rJII& 

MOMhNTl  SUBBKQUKNTIBUS,  DONATA  ;  CAPITULIS  INTRA  irSUM  TKtTUM  RITK  DISPOSITIS,  NKCNON  RT  TITIILIB 

SINOULARUH  rACINARUM  MaRCINKM  SUrKklORKM  DISTINCUKMTIBUS  SURJKCTAMQUE  MATRHIAH   SIGNIKl- 

CAMtlBOS,  ABORNATA;  urKRIBUS  CUH  DUBtlS,  TUM    AroCRVrHIS,    ALIQUA    VKRO   AUCTORITATK    IN 

ORIHNR  Al»  TRADITIONKH  BCCLESlASTICAH  roLI.ENTIBUS,  AHM.1FIGATA  ; 

tttH:KfiTIS    ST    QUADRAGINTA    INDlClRUS   SIIB    ONNI    nKSPECTU,  SCILICET,  Al.PHABKTICO ,    CIIRONOI.Or.lCO,  ANaLVTICO, 

A!IAl.0i:iCO,  STATlSTlCO.SYNTIIKTirO,  ETC,  OPERA,  UES  CT  AUCTORES  EXIIIDKNTIUUS,  ITA  IT    NOM  SOLUU 

blUDIOSO,    8I:D  NCCOTIIS  IHrLICATO,   ET    81    FOUTE   SINT,    PIGHIS    CTIAN    ET    IMPCKITIS  PATKANT   OMNKS 

6S.  rATRKS,    LOCUPLCIATa;   SED  rilJB8KUTlM   DUODUS   IMMCNSiS    Cl  GCNCRALIBrS   INIMCIUDS,    ALTI-.RO 

BCILICKT  llEliUII,  QUO  CONSULTO,   QUIDQUID  NON  SOLUM  TALIS  TALISVK  PATBR,  VRKUM    K.TUM 

UmiSQUISQUR    rATKUH,  ABSQUb  ULLA  KXCKrTLONK,   IN  QUODI.IBCT  TUCMA    SCRirSKRIT,    UNO 

INTUITU  CONSriClATUR;    AI.TKRO    SCI(ir'l  Uii^   SACHil^  ,  KI  QUO    LRCTORI  COM- 

mmK    MT    OBVIUN   QUINAM    rATRRS     RT    IN     QUIBUS  OrBRUH     SUOHIIM     I.OCIS 

SINQULOS  8INGUL0RUM  LIBRORUH    SCRirTURiB  VEU8US.    A  rRIHO   GKNESrA>S 

USQUE  AD  N0VI8S1HUH   ArOCALVrSlS,    COMHKNTAll  SINT  : 

•»ITIO  ACCURATlUmA,  CiKTKBlSQUK  OMNIBUS   FACILK  ANTKPONENDA,  81    rERrKNDANTUB    CHARaCTKRDM   NlTlDITS^a 

CHARTC    QUAI.ITAS,    INTCGRITAS    TEITUS,    CORRKCTIONIS  rERFEr.TIO,    OPERUH    KCCUSOUUM    TUM    VAHtBTAS 

THH  NUMERU8,  FORNA  VOLUMINUM  rhRQUAM  CONMODA  8IB1QUK  IN  TOTO  rATHOLO(il.K  UKGUUSU  C0N8TANTKA 

•IMILIS,  rBETII  ESIGUITAS,  rHJBSBRTINQUK  I8TA  COLLCCTIO  UNA,  MKTIIOIHCA  KT  CIIRONOI.OGICA, 

8RIGRNT0RUH  FRAGNkNTOUUM  OPUSCULORUMQUB  HACTKNUS  IIIC  ILLIC  SPaKSORUM,  VCL  ETIAM 

IHEDITORUH,   PRIHIIH  AUTKM  IN  NOSTUA    BIBLIOTHKCA,  EX  0PCRIBU8    KT  M6S.   AD  0HNK6 

iETATKS,    LOCOS.    LlNGUAS    KORMASQUK    VKRTINKNTIIillS ,    COADUNATOHUM, 

KT   KB  INNUBKBIH  OPCRlBUS  TRADITIONCM   CaTIIOLICAM    CONFLANTIUUS,  OPUS   UMiCUM  MIRADILITKK    KFKIClKNTlVH. 

SEUIES   LATINA. 

IN  fiUA  rRODEUNT  PATBES,  DOCTOnKS  ST.UIPTORKSQUK  ECaESl^  LATlNiE 
ATERnLLlANO  AD  INNOCENTIUM  111. 

ACCURAINTE   J.-P.    MIGNE, 
lllbllathcctfe  clcrl  iialYcraoe , 

HITB  CUIISUUM  COMPLBTOAUM  1N  SINGUL08  SC.IKNTIiK  KCCLBSIAhTICJl  UAMOS  BblTOllK. 


fATBOl.OClA.ADlHSTARirSIUSKCCLKSIiE,  iNDUASrAHTRSDIVlDlTUR.  ALIAM  NKHPC  LaTINAM,  ALIAH  6U>:C0-LATINAM, 
AHBJErARTESJAMlNTCCBE  CXARATiE  SUNT.  LATINA,  222  VOLUMISIUUS  MOLE  SUA  STANS,  !  I  IOfRANCIS  VKNIT  :  «U.tCA 
bUrLlCl  KDITIO^K  TYPIk  MANDATA  K8T.  PUIOR  «UiCCUM  TCXTUM  UNA  Ci:M  VCHSIONC  LATINA  LA1KHALI  (.OMPLK- 
CTI-TUB,  ETUU  VOLLHINA  IM  iOU  TOUIS.PHO  PRlMA  SCRIC,  NON  tXCKDIT.  POSTKKIOU  VKUSIONKM  LvTlNAM  lANTUM 
BXNIBCT,  IDCOQUK  INTRA  55  VOLUMINA  HKTINKTUH.  SCCUSDA  SKRltS  GUJiCO-LATINA  AD  58  VOLUMINA  TASTHU  ATTIN- 
CIT;  DUM  liUJUS  VCRSIO  HEHCLATINAi9  VOLCMINIDUS  CST  ABSOLUTA.  UNUMQUODUUB  VOLIJMK^  GUifeCO-I.ATlNUM  8. 
UlkUHQUiMiQUE  MKRB  LATINUH  5  FHANCIS  SOLUMMODO  KMITUH  :  UTUOBIQUK  VKHO,  UT  rHKTII  IIUJTS  BKNKKICIO 
FBUATVR  CHPTOR,  COLLKCTIONKH  INTKGRAH,  SIVK  LATIN.\M,  SIVK  GH^CAM  COtfPAUKT  NFXKSbC  KUIT;  SK(.IJS  tNIM 
rUIUSQURVOLUMlNIS  AMPLITUIMNKM  MKCNON  KT  DIKKICULTATKS  VAUIA  PKKTIA  «OUABI.NT.  IDCO,  81  QCISTaNTUM  KMAT 
UCBT  INTKGRK,  SCD  SCOHSIM,  COLI.KCTIONKM  GRiCCO-LATINAM,  VKL  CAMDtM  C\  r.R^COLATINK  VKUSAM,  TliM  yCOhUUC 
VIILUHCN  PKO  9  VKL  PKO  6  FRaN<.IS  SOLUM  OUTINKUIT.  IST.E  CONUITIONKS  lOSTtRlOIU  PATllOI.OGIiC  l..\TINiK  SKUIKI, 
VATRES  AB  INNOC^NTIO  111  AD  CONCILIIM  TniDCNTINLM  CXiltUCNTl,  APPLICABUNTUU.  PATUOLOlilA  QU-i:  MAMJbCRlPTIS 
IN  BIBLI01HCCIS  ORBIS  UNIVCRSI  QUICSCKNTI^US  COl^iTABIT,  NLCNON  PATUOLOGIA  0RIKNTAL18,  CONDITIONIBUS  SPB- 
CI4LIBUSSUBJICIBNTUR,  ET  INTKMPORBSUO  %KN';>V.A^UN^CK,  §1' TCMiJlS  Ilii^s:  '•  lCl'l*«  MANDANDI  NOUIS  MON  Dt.KUKKlI. 


PATROWGIM  LATINM  TOMUS  LXVIJL 
ARATOR.  VICTOR  TUNONEiNSIS.  VICTGR  GAPUAI^S;   S.JlLFlEllANUS.  ALII. 

KXCUDKBATDH  KT  VENIT  APUD  J.-P.  MIGNE.  KDITOKEM, 

III  flA  DICTA  TUIBAUD,  OLIIt  /rAWBO/SK,  PUOPE  POUTAM  LUTETI^:  PAIMSIORUII  VULGO 

IP*C/VnA  NOUINATAU,  SKU  T AT/T-irOiV 7110 1/6  £,  NUNC  VEKO  INTRA  UUENIA  PAIUttlNA. 

18C6 


AVIS   IMPORTANT. 

D*apres  one  desloU  providenlielles  qui  r^issenlle  mond^t  rarement  les  oenvres  an-dessas  dc  1'ordinaire  se  font 
sar.s  conlfadiclions  plus  ou  moins  forles  el  nombreiises.  Les  Ateliers  Catholiquet  ne  pouvaient  gu^rc  ^diapper  h  cc 
caf^hel  diviii  de  leur  uliliti.  Tantdt  on  a  ni^  lcur  exislcnce  ou  leur  iroportance;  laiiloton  a  dit  qu*ils  (Haient  fcrmds 
ou  qu*ils  allaient  r^lre.  Cependant  ils  poorsuivent  leur  carri^re  depuis  27  ans,  et  les  produclions  qui  en  sorlent 
dcvienirent  de  plus  en  plus  graves  etsoign^es  :  aussi  parall-il  ccrlain  qu'k  moins  d*4v4nempnls  qu'aucunc  prudenco 
humaine  nc  saiirait  pr^voir  ni  emp^cher,  ces  Alcliers  ne  se  rerroeront  que  quand  la  Bibliolh^que  du  Clerqi  sera 
termin^e  en  ses  2,000  volumes  in-4*.  Le  passe  paralt  un  sftr  garant  de  Tavenir,  pource  qu'il  y  a  i  esp^Verou  ^ 
craindre.  Cependant,  parmi  lcs  ralomnies  auxquelles  ils  se  sont  tronv^s  en  butte,  il  en  est  deux  qui  ont  6i6  conli 
nuellemonl  r^p^t^es,  parce  qu'^tani  plus  capiiales,  lcur  efTct  entralnait  plus  de  consequences.  l)e  petiis  et  igiiares 
concurrents  se  soutdouc  acharn^s,  par  leur  correspondance  oo  leurs  voyageurs,  \  r^p^icr  partout  que  nos  Editions 
^taient  mal  corrig^es  etmal  imprim^es.  Ne  pouvant  attaquer  le  fond  des  Ouvrages.  qui,  pour  la  plupart,  ne  sont 
que  les  chers-d*oeuvre  du  Catholicisme  reconnus  pour  tels  dans  tooslcs  temps  et  dans  tous  les  pays,  il  rallaitbien 
Kc  rejclcr  siir  la  formc  dans  ce  qu'clle  a  de  plus  serieux ,  la  cowection  et  rimpression ;  en  elTet,  les  chefs-d^aeuvie 
m6mc  n*auraient  qu*nne  demi-valenr,  si  le  textc  en  ^tait  inexact  ou  illisible. 

II  cst  tr^s-Yrai  que,  dans  le  principe,  un  succ^s  inoui  dans  les  fastesdela  Typograpnie  ayant  forcS  rEditeur  de 
recourir  au^:  mdcaniqurs,  afln  dc  marchcr  pliis  rapidemcnt  etde  donner  les  ouvrages  ^  moindre  prix,  qualre  volumcs 
du  douhle  Cour$  d"Ecriture  sainte  el  de  Th^ologie  furent  tires  avec  la  corrccliou  iusufDsante  donnde  dans  les  iropri- 
merics  k  prcsquc  tout  cc  qui  s*edile;  il  cst  vrai  aussi  airun  cerlam  nombre  d*autres  volumes,  appartenant  k  divcrses 
roblications,  rorent  imprimds  ou  trop  noir  ou  trop  blanc.  Mais ,  depuis  ces  temps  dloiguus,  les  m^caniques  ont 
cM  le  travail  aux  presses  k  bras,  cl  riropression  qui  en  sort,  sans  dtrc  du  luxe,  atlendu  qiie  le  luxe  jurerait  daiis 
des  ouvrages  d'une  telle  nalure,  est  parfaileroent  convenable  sous  toos  les  rapports.  Quant  a  la  correaion,  il  est 
de  fatl  qu'olle  n'a  jaroais  dtc  portde  si  loin  dans  aucune  ^dition  aocienne  ou  contemporaine.  Etcommeot  en  serait-ll 
autrement ,  apr6s  loiites  les  peines  et  toutes  les  ddpenses  que  nous  subissoiis  pour  arriver  k  purger  nos  dprcuves  de 
toutes  fautesT  L'habitude,  eu  typographie,  m§me  dansles  meillcures  maisons,  estde  ne  corriffcrque  deux  epreuvcs 
et  d'eu  confcrer  une  iroisidme  avec  1a  seconde,  sans  avoir  prdpard  cn  rien  le  manoscrit  de  I  auleur. 

Dans  lesil<e/ters  Calholiquet  la  diflerenco  est  presque  incoromensurable.  Aumoyen  de  correcleurs  blanchis  sous 
lc  harnais  et  donl  )e  coup  d*a^il  typographiquc  est  sans  pili^  poor  les  fautes,  on  comroence  par  preparer  la  copie  d*un 
bout  k  Taulre  sans  en  excepter  un  seul  root.  On  lit  ensuite  en  preroi^re  dpreuve  avec  la  copie  ainsi  prdpardc.  On  lit 
en  secoiidc  de  la  ro^me  niani^re,  roais  en  collationnant  avec  la  preroi6re.  On  fait  la  ro^mc  chose  en  tierce,  en  colla- 
tionnanl  avec  la  sectmdc.  On  agit  demdroc  en  quarie,  en  collalionnant  avcc  la  licrce.  On  renouvelle  la  ro^mc  ope^ 
ralion  en  quinte,  en  collallnnuant  avec  la  quarte.  Ces  collationnemenls  ont  pour  but  de  voir  st  aucune  des  fauies 
signalees  au  bureau  par  MM.  les  corrccleurs,  surla  marglB  des  ^preuves,  n'a  dchapp^  ^  MM.  les  corrigeurs  siir  le 
marbre  el  le  mdlal.  Apr^s  ccs  ciiiq  leclures  eniil*r9s  contrdldes  l*une  par  raulre,  ei  en  dcbors  de  1a  prt^parali.m 
ci-dessus  menlionndc,  vient  une  revisiou,  ei  souvent  11  eu  vient  deux  oo  Irois;  puis  Ton  clichc.  Le  clichage  opere,  p.ir 
consoqiicnt  la  porct^  du  lexte  sc  trouvant  imroobilisde,  on  fait,  avec  la  copic,  one  nouvelle  lecture  d'un  boiit  de  T^i 
preuve  h  Tuutre,  on  se  livre  k  unc  nouvellc  r^vision,  et  le  lirage  n*arrivc  qu'apr^s  ees  innorobrables  pr^cauiions. 

Aussi  y  a  t-il  k  Monlrouge  des  correcieurs  de  loules  les  nations  et  en  plos  grand  norobre  quc  dans  vingi^lnq 
iroprimeries  de  Paris  rdiinies  !  Aussl  eucorc.  fa  correction  y  coAie-l-elle  autan:  que  la  composiiion,  landis  qu^aillcurs 
tfllc  ne  coQleque  le  dixi^me  !  Aus«iennn,  bien  que  rassertion  puisse  paraltre  temeraire,  rexactilude  obienue  par 
lanl  de  frais  ct  de  soins,  fait-ellc  quc  la  plupart  des  Edilions  des  Ateliers  CaUioUmtes  laissent  bien  loin  derridrc  elles 
celles  mAme  des  cdl^bres  B<^n^diclins  Mabillon  et  Moiitfaucon  et  dus  c6l6bres  J^suiles  Petau  et  Sirinood.  gue  Ton 
compare,  en  efret,  n'imporie  quelles  feuilles  de  lcurs  ddilions  avec  celles  des  ndlres  qui  leur  correspondcut,  eu  grec 
corome  en  latin,  oii  sc  convaincra  que  riuvraisemblable  est  une  rdalitd. 

IVailleurs,  ces  savants  t^miuents,  plus  pr^occupi^s  du  sens  des  textcs  que  dc  1a  parlie  typographiquc  ei  n'etant 
point  correcteurs  dc  profession,  lisaient,  non  cc  quc  poruient  les  ^preuves,  mais  ce  qui  devait  s>  trouver,  leiir 
iiaulr  iiilelligence  suppleant  aux  fautes  de  redition.  Ue  plus  les  Den^diclins,  commc  les  J^sMitcs,  op^^raient  presquo 
loujoiirs  sur  des  manuscrits,  caose  perp^tuelle  de  la  multiplicit^  des  fautes,  pendant  que  les  Aleliers  Catholiqiies, 
donl  lo  proprc  cst  surloui  de  ressusriler  la  Tradilion,  n*op^rent  lc  pliis  souvent  que  sur  drs  impriroi^s. 

I.e  H.  P.  l>e  Buch,  J^suite  Rollnndisle  de  Bruxelles,  nous  ecrivait,  il  y  a  quelque  tompH,  n*avoir  pu  irouver  en 
dix-liiiil  moisd'6lude,  une  heule  faute  dans  noire  Patrologie  (atine.  M.  Denziiiger,  professeur  de  Th6ologie  h  rini- 
versih^  de  Wiirzbourg,  et  M.  Iteissmann,  Vicaire  Gendral  de  la  mdme  ville,  nous  mandaient,  k  la  date  dn  19  juillol, 
iravoir  pii  6galemen(  surpreiKlrc  wie  seulefaute,  soitdans  le  latin  soit  dans  lc  grec  de^DOtre  double  Patroloqie.  Knfin, 
Son  biiiinence  le  cardiiial  Pilra.  Benedictin  de  Solesme,  ct  M.  fionclty,  directeur  des  Aimales  de  phUosophie  chrd 
tkuney  niis  au  ddii  de  iious  convaincre  d'unc  scule  erreur  typographique,  ont  6te  forces  d'avoucr  que  nous  iravions 
gu^rc  irnp  presume  de  noirc  parfaile  correction.  Uaiis  lc  Clerge  se  irobveiit  de  bons  lalinisles  etde  bons  hellenisies, 
fi,  ce  qui  esl  plus  rare,  des  horomes  ir^s-posiiifs  et  tr^s-pratiqucs,  ehbien!  nous  leur  promellons  une  priroc  de  10 
4  ciiliuies  par  ch:ique  faiile  vSritablc  qu'ils  decouvriront  dans  n'iro|K)rte  lequel  dc  nos  voluroes,  surtout  d;ins  les  grecs. 

Malgro  co  qui  prikede,  rEdileur  des  Courscotnplets,  sentant  de  plus  en  plus  Vimportance  ct  ro^me  la  necessile 
dnue  correclion  parfaite  pour  qirun  ouvragc  soit  veriiablement.utile  et  esUmablc,  se  livre  depuis  pliis  dun  an,  et 
esl  resoiu  dc  se  livrer  jusqu'li  la  nn  k  unc  oper;ition  longue,  penible  et  coiHteusc,  savoir,  la  r^vision  eniiereet 
universellc  de  ses  innorobralilcs  cliches.  Ainsi  cliacun  de  ses  voluroes,  au  fur  et  k  mesure  qiril  les  remet  sous  pressc, 
est  corrige  mot  (lour  mot  d'un  bout  k  Tautre.  Quaranie  homroes  y  sont  ou  y  seront  occupes  pendant  10  ans,  et  uno 
somme  qiii  ne  saurait  6tre  moindre  d'un  dcmi  million  de  francs  est  consacrce  ^  cet  important  contrdle.  I)c  ceiie 
mani^rc,  les  Public^tions  des  Ateliers  Cathotiques,  qui  dej^  se  distin^uaient  enire  toutes  par  la  sup^rioriti^.  dc  leur 
correcii(»u,  n'anrontde  rivales,  soos  ce  rapport,  dans  aucun  temps  ni  daiis  aucun  pays;  car  quel  est  redilciir  qui 
pourrait  et  voudrait  se  livrer  APRIi^  COtP  k  des  travaux  sl  gigantesques  et  d'un  prix  si  exorbllant?  II  faiit 
certes  Oirc  bien  p6n6tr^  d'une  vocaiion  divine  ^  cct  efTet,  ptior  ne  reculer  ni  devant  la  peincni  devant  la  depeuse, 
surioul  lorsque  PEuropc  savante  proclame  que  jamais  voloroes  n'ont  et^  ^dit^s  avec  taut  d'exactitude  qiie  ceux  dc 
la  BibtioVeque  universelle  du  Clergd.  Le  pr^nt  voloroe  est  do  iiombrc  de  ceux  ruvis^s,  et  loiis  ceiix  qui  le  seront 
k  raveiiir  porleroiit  cette  nolc.  En  consc^qoence,  poiir  juger  les  productions  des  Ateliers  Catholiques  soiis  le  rapport 
dc  la  correction,  il  ne  faudra  prendrc  quc  ceux  qui  porleront  en  i^le  l'avis  ici  Irac^.  Nous  nc  reoounaissons  que  ceiic 
^lition  et  celles  qui  suivront  sur  nos  planches  de  m4lal  ainsi  cornjf^cs.  On  croyait  autrefois  que  la  stereot.vpie 
imroobilisait  les  faules,  altendu  qu*un  clich^  de  ro^tal  D'est  poiut  ^laslique;  pasdu  lout,  il  iniroduit  la  perfcction, 
i;ar  on  a  trouve  le  moyen  de  lc  corriger  jusqu'di  extinction  de  fautcs.  L'Hebreu  a  ete  revu  par  M.  Dracn,  le  Grec 
par  des  Ctrecs,  le  Lalln  et  le  Krancais  par  leji^preroiers^corrQCjQ|ii:s  de  la  capiialc  en  ces  langues. 

Noiis  avons  la  con«olation  d^  pDOvft^lini^cel  fim  p\T  Ie9  rttQtMjVis  soivanics  :  Enfin,  nolre  exemple  a  Qni  par 
6branler  les  grandes  poblicatiof4s3Bh*lU1fiB,  on  ^Cema^Re,^^B  pclgiqiCC  ei  en  France,  par  les  Canons  grecs  do  Uoine. 
le  Gerdit  de  Nanlcs,  le  Saint  T/>d»to/ de*  Parme',  VKncgcTopedte  religieme  de  Munich,  le  recueit  des  d^claratiom  dcs 
rites  de  Bruxelies,  les  Botlandistes ,  le  Suarez  ei  le  Spicil^ge  de  Paris.  Jusqo'ioi,  on  n'avait  sil  reimprirocr  que  des 
ouvraces  de  ronrie  haleln«..Lii8  iQ-f^^^oA^s^eti^loUti^eor  lcbjdirfolid^ftilaaient  peur,  et  on  n'osait  y  loucher,  t«ar 
crainle  de  se  RO>er  dansUrfs  aMiitPssjns  fbuA  el  saps  rtvc0s;,^a2s  td  afinvpar  se  risauer  k  nous  imlter.  Bien  plus, 
Koiis  iioire  impiilston,  dWreR-tditeiM-s^s^prfptircnt;  so&sliMr^t^t>on*age*et  notre  direction,  aii  BuUaire  universol, 
k  une  Histoire  g^'nL'r:ile  des  roiu  i  es,  aux  Decisions  de  loutes  les  Con^regations,  k  one  Biographie  ei  a  uiie  Ilistoire 
univorselle  etc,  etc.  Maihoureusement,  la  plupart  des  Mitions  dejk  faiies  oo  qoi  se  font,  sont  sans  autorilG,  paroo 
qu'eile8  sonl  sans  exacliliMle ;  la  correction  semble  en  avoir  M  faiie  par  dcs  aveogles,  aolt  qo'on  n*en  ail  pas  senii 
1.1  graviie,  soit  quon  aii  roould  «icvant  lcs  frais;  roais  paliencc  1  une  reprodoctioo  correcte  surgira  bicnlOt,  no 
lil(-ce  qii'k  la  liimierc  des  ecolcs  qui  sc  sonl  faites  oo  qui  sc  feronl  cncore. 


TRADITIO  CATHOLICA. 

SJBCULUM  VI.  ANNUS  5'i8-556. 

PRIMASII 

EPISCOPI  ADRUMETANI 

OPERA   OMNIA 

AD  BIBLIOTHECAH   LUGDUNENSEM  RECENSITA  INNUMERISQUE  MENDIS 

PURGATA. 

8IIIUL    EDUNTUn 

AEATORIS 

ROMAN£   ECCLESLE    DIACOM, 

SANCTI  NICETII  ET  SANCTI  AURELIANI 

TREVIRENSIS  ARBLATENSISQUE  EPISCOPORUM. 

*  NBCIKtll 

VICTOmS  CAPUANi,  VICTORIS  tuhdnensis, 
JUNILII   ET   LIBERATI 

QUORUM  PRIOR  AFRICANUS  EPISCOPUS,  POSTERIOR  CARTIIAGINCNSIS  ECCLESliE 

ARCHIDIACONUS. 

SCRIPTA  UrMVERSA 

lOXTA    MEMOIIATISSIMAS    BD1TI0NB8   AR?(T7BM1 ,  GALLANDIIy    \JA8SrETl    ET   GARNKIIII    B\PRE88A« 

ACCURANTE  J.-P.  MIGKE, 

BIBUOTHECiC  CLBU  VNIYBRS^, 

8IYE 

CL'R51:L.U   r.OMPLET0RU51   IN   SINGULOS  SCIRNTIiE   EGGLESIASTIGiE   RAMOS   EDITORf . 


i^ 


""TO^ius  iJTOus.:.::  ;•. 


I  Q  lil  I  -1  ■ 


VFN.T   C  FRAnCIS  gIlPICI^.'    »  \  ;'•_  * 
•  ^  '.     ;  , 

KXCtJDKRATUR  ET  VENIT  APUD  J.-P.  MKiNE,  KDITOHEM, 
IN  VlA  mCTA  TIIIBAVD/Oim  D\AMIiOISK.  PUOPK   POHTAM   LrTKTI.K   rAmsiOIUlM  VUI^O 

(/•liAf  KK  NOMiNATAM.  SLU  viiirr-Moyrnouci:,  nunc  veuo  intua  moema  parisina. 


TRADITIO  CATHOLICA. 

^MCVLVM  Vt,  ANNJ  5^8-556. 

ELENCHUS 

AUCTOaUM  BT  OPEaUH  QUI  »  HQC  TOMO  U(ViII  COHTUVElf TUH. 


t.  LtO  SENOIIEMSIS. 

Kpittola  ad  Cbildebcrtom ,.,....         ,    .  eA.      11 

HTNlLltJ& 
De  parlibus  divioffi  legis  libri  duo    .•».•.••...'.....  13 

HAPPINIUS  RHEMENSIS 
Bpistolffidufle ,.    .    .  kS 

ARATOR. 

Epistolffido»,  ad  Florianuai  eiVigUiafli  •    ^    .         ..........  63 

De  Aclibus  apostolornm  libri  diio 81 

Bpislola  ad  Parlheniani 213 

VICTOR  CAPDANCS. 

^nsratio  itt  E?aaigeUcas  Harmonias  AriinioniL 2S1 

Interpretatio  Harmoniarum ^    .    .    .  235 

8.  NHxncs. 

Opusculum  de  vigiliis  serrorum  Dei     «     •    • ^^^ 

Opuscnlum  de  psalmodi»  bono.  ....»•..•.«.•....•  371 

AGNELLCS. 
^  Epistola  ad  Armenium ««.•....         ^    .    .    .  381 

8.  ACRBUANDS.    , 

Reguia  ad  monachos •«...« 385 

Rogula  ad  virgiaes    ..*..... .  399 

Excerpla  ex  epislola  Aoreliani  ad  Tbeodebertum  regcm 405 

PRIHASHJS. 

Commentaria  in  Epistolas  R.  Pauli. 417 

Couimcntaria  in  Apocaljrpsim .>.........  793 

VICTOR  TCN0NBNSI8. 

Chrooicon 941 

LIBERATCS 
Breviariom  caus»  Neslorianorum  et  Eutjchianorum 969 


•  • 
•  ••  •• 


•'•  •' 

.  •  •• 

1  •••  •- 


.  ••     «••  •: . 

Z    m   •  •  •  •••     •• 


•     •••■••'•••        • 
..      .     ...••••     • 

Y     •    ••«•••    •• 
;     .••••.    • 


Parlsiis.  -  Cx  Ty|us  J.-P.  MltNC. 


ARNO  DOmNI   DXLTIll. 


SAJVCTUSLEO, 

EPISGOPUS  SENO]\ENSIS. 


NOTITIA  (ex 

I.  Panca  sunt  admodum  quae  de  S.  Leone  antistite  A 
Senonensi  ruterarum  monumentis  consignaia  no- 
Fcuntur.  Exsiateptstola  S.  Remtgii  Rhemensis  pra^su- 
liSy  iribus  episcopis  inscripia,  lleraclio,  Leoni  ct 
Tbeodosio,  de  quodam  Claudio  presbyiero  in  cujus 
caufa  sprctum  se  ab  iHis  fui^se  conqueritur;  quam 
quidem  post  Sirmondum  (a)  et  Cointium  (b)  alibi  ei- 
cudendam  curavimus  (c).  Cx  tribus  illis  episcopis 
Ron  dabliai  Coinlius  {d)  quin  duo  pontiflcatum  gesse- 
rint  in  provincia  Lugdunensi  quarta,  lleraclius  nempe 
Parisiis,  atque  Antlssiodori  Tbeodosius  :  bi  namque 
concilio  Aurelianensi  i  intcrfuere  anno  Domini  51 1 
coacio;  ac  proinde  tertius  fuisse  videtur  noster  Leo 
Senonensis  ejusdem  provinci»  metropolitanus.  Ejus- 
niodi  autem  epistolam  scripsit  Remigius  post  obitum 
Glodovei  regis,  ^ut  erai^  inquit,  non  solum  prosdiea'  B 
tor  fidei  eatkoliciB,  sed  defensor.  Decessit  vero  Clo- 
doveus  anno  511  desinenie,  paucis  post  dimissam 
prxfatum  concilium  Aurelianense  i,  ut  ex  vetastis 
monumentis  tradunt  Hadrianus  Yalesius  {e)  et  Goin- 
tius  (/) ;  adeoque  ut  maxime  anno  512,  non  aotam 
610,  ut  aitPapebrochius  (9),  scripta  fuerit  Remigiana 
illa  eptstola. 

II.  Porro  ex  dictis  sedem  Senonensero  eo  saliem 
anno  512  jam  tenuisse  Leonem  inielligimus.  Qnid 
?ero  prxclari  exinde  praestiterit  in  suae  dicecesis  re* 
gimine,  illud  unum  memoriae  prodilum,  Melodunentei 
videlicel  nondum  plene  conversos  per  sanctum  Aspo' 
rium  Eloumum  episcopum  Christo  acquinvisse.  Le- 
guntur  isthaec  in  breviario  Senonensi  x  cal.  Maii^ 
nnde  illa  exscripsit  laudatus  Cointius  {h).  Caetenim  q 
per  Orbaium  presbyterum  concilio  AurelianeDsi  11 
interfuil,  quod  anno  22  domni  ChildeberU  ngis^  hoc 
est  anno  Christi  553  celebraium  fuisse  confirmat 
Honorati  episcopi  Bituricensis  metropolitani  subscri- 
ptio  :  ut  post  Valesium  (i)  docent  Cointius  (j),  Pa- 
gius  (k)  ct  llistoriae  litterariae  Gallicoe  auctores  (/). 
Qua  de  re  duplex  mendum  apud  Papebrochium  (m) 


(") 


s 


(«) 

(g) 

Dum. 


Sirm.  Concil.  Gall.  tom.  I,  pag.  204.  0 

Coint.  Aiinal.  cccl.  Francor.,  ad  aun.  512,§2. 

Bkbl.  PP.  lom.  X,  pn|.  805. 

Coint.,  I.  c,  pag.  2^. 

Uadr.  Vales.  Rer.  Francic.  lib.  vi,  tom.  1, 

515  seq. 

Coint.,  1.  c,  ad  ann.  511,  {  52. 

Papebr.  Act.  SS.  April..  tom.  111,  pag.  51, 

2. 

Coint.,  1.  c,  ad  ann.  558,  §  71. 

Patrol.  LXVIII. 


Gallaiidio). 

occiirrit  :  ahcrum ,  quod  Orhaii  Iocq  nomiiiatur 
Optatus;  alteruni  vero,  quod  conciiium  illud  babitum 
scribitur  anno  Christi  551.  Nam  cum  e  vivis  exi> 
eesserit  Ciodoveus  aniio  .Ml  ,  ut  superius  vidi- 
mus,  annus  igitur  22  Childeberti  ejus  successdHs 
nos  ducit  ad  555. 

111.  Qui  autem  per  vicarium  suum  adfuit  Leo  syn- 
odo  Aurelianenbi  11,  ipsemet  ad  iii  accessit ;  qiiam 
scilicet  fuisse  coaciam  die  nonarum  mensis  tertii^  seii 
nonis  Maii,  anno  27  domni  ChildtberH  regis^  ut  fert 
sui)Scriptio  Lupi  Ecclesias  Lugdunensis  provinciai 
priinae  metropolitani  episcopi,  boc  est  anno  Christf 
558,  ut  lerhibent  scriptores  modo  citati,  Vale- 
•ius  (n),  Cointius  (•)  et  Pagius  (p).  Hinc  rnrsus  cor-> 
rigendus  Papebrochius,  qui  synodum  istam  illigat 
anno  556.  ilaud  lamen  inlerfnit  sanctus  aniiaes  con* 
cilio  Aurelianensi  iv,  iriennio  post  iii  habito,  ut  ex 
ejus  canone  27  constat,  ubi  liaee  l^imtar  :  8%  quii 
post  synodi  Aurelianensis  amtb  116G  TRtcifinm  eon* 
uituta,  etc  Celebratum  fnit  Igitur  eondilnia  bujuft« 
modi  anno  Childeberti  regis  50,  Cjiristi  antem  841. 
Persequitur  haec  fusius  Cointins  (9),  qui  et  causam 
prodit  (r),  car  ab  eodem  concilio  nosier  praesnl  Se- 
nonensls  abfuerit :  dissidium  nempe  inter  ipsum  et 
Childebertum  regem  intercedens,  quod  Ecclesiai  sa.^ 
Jura  strenuedefenderet.  Bem  vero  palam  aperit  ip&ius 
epistola  ad  eumdem  regcm  quam  edidimus.  Ex  ea 
nlmirum  intelligimus  urbem  Senonensem  metropoli* 
tanam  snb  ditione  Theodoberti  regis  fuisse;  Melo- 
donum  vero  eidem  sedi  metropolitanae  subjectum, 
non  ipsi  Theodoberto,  sed  ejus  patruo  Childeberio 
paraisse.  Cum  itaque  Childebertus  Meloduni  scdem 
episcopalem  statuere  conienderet,  obstTlit  Leo  Seno« 
nensis  metropolitanus ,  ad  cujus  arbis  dieecesim 
etiamnum  pertinet  castrum  illud.  Quamobrem  Chil« 
debertus  rex  Leonem  acerrimum  jurium  suorum 
propugnatorem  expertas,  nee  ipsum  antistitem,  iiee 
ejas  nomine  visiiatorem  venire  Melodunum  permit« 

Hadr.  Vales.,  I.  c,  pag.  579. 

Coint.,  I.  c,  ad  aiin.  553,  §  55. 

Pagi.,  ad  ahn.  536,  §  17. 

Hist.  litt^.  de  la  France,  tom.  III,  pag.  2ii« 

Papebr.,  I.  c 

Hadr.  Vales.,  I.  c,  pag.  478. 

Coint.,  I.  c,  ad  ann.  558,  §{  (K),  61, 6«. 

Pagi.,  ad  ann.  540,  §  6. 

Coint.,  1.  c,  ad  ann.  541,  §  2  seqq« 

W.,  ibid.,  S  71. 


« 

«) 

n) 
0) 


-%*' 


PA  TROLOGIJE 

—  CURSUS  COMPLETUS, 

SKU  BIBLIOTHECA  UNIVKRSALIS,  INTEGRa,  ONIFOUUIS.  COMMODA.  OECONOMICA. 

aiNllM  SS.  PATRll.  DOGTOBIi  SGBIPTOBllHQlJE  EGCLESlASriGORll. 

•If B  LATIHOIiUH»  SIVM  8RACOII0M, 

QUI  A^  MfO  APOSTOUCO  ylD  jBTATBM  IKNOCENTll   IK    {AHN,  1S16  )  PRO  lATINIS, 
ILT  ADCOMCnil  FLOnKNTlNI  TEifFORA  iAHN.  U59)  FRO  GRjECIS  yLOIWICRUTIT  : 

RECUSIO    CHRONOLOGICA 
OSIMUU  UUiK  CXSTITGIil!:  MONUMIilNTOUIIII  CATIIOUCi«:  TUADrHONIS  VE\{  OUINUKCIM  1'UIORA 

fcXCLIilSliE  SiECULA, 

U«T4KlilTlOliMftCCI>nAmSiaAl,INTBKftKCUHQ0BflO1i)|iULLIlC00ICIBimil4NUSCHirTI»COI.|.ATA8,  rEKQUAll  Dll.lGKII-^ 

TKK  CASTIQATA  ;  MRSERTATIONIBUB.  CONMRNTAIIIIB  f  AH118QUK  LECTIONIRDB  CONTINKflTKh  ll.LUBTRATA  ;  iiHNmrft 

urUtiiVS  rOST  AHri.lSSISIAS   EUITIONKS  QUiB  TBIBUS  HOYISSIIIIS   SiBCULlS   DKRKNTUR  ARSOLUTAlt,  RETKCTIS 

aUCTA  ;  INDlCIRtlS  OBDlNAmiS  VKL  ETIAN  ANALYTICI8,    SlNGULOS    SlVB    T0M08,  BIVK    AUCTORKS  Al.lCllJUS 

ttOMKNTl  SUBSKQUKNTISUS,  UONATA  ;  CAPITIILIS  INTRA  IP8UM  TKtTUM  BITK  blSPOSITIS,  NKCNON  KT  TITULIS 

SINBULftRUM  rACINABUM  MaBCINKM  MIPKHIORKM  D18TINCUKNTIBU8  SURJKCTAMQUK  MATKRIAM   SIGNIKI- 

CAMTIBUS,   ADORNATA  ;  orKRIRUS  CUM   DllBIIB,  TUM    ArOGRTrHIS,    ALIQUA    VKBO   AIXTORITATE    IN 

ORIMNK  Al»  TUADITIONKM  BCCLBSlASTlCAM  rOLl.KNTlRUS,  AMri.lFlCATA  ; 

ttliCKNTIS    £T    QUADBAGINTA    INUlClRUS    8IIB    ONNI    RKSPECTU,  SCILICET,  AlPHABKTtCO ,    CIIRONOLOr.lCO,  ANaLVTICO, 

BNAI.01.ICO,  STATI<*TICO,SYNTIIKTICO,  KTC,  OPERA,  UES  ET  AUCTOUES  EXtltnKNTltlUS,  ITA  IT    N(»M  SOLUM 

IkTUDIOSO,   8RD  NECOTIIS  IMPLICATO,   ET   81    FORTE   SINT,   PIGUI8    ETUN    KT    tMPKRITiS  PATKANT   OMNKS 

8S.  PATRKS,    LOCUPLEIATa;   8E|»  PUJBSKUTIM   bUODUS    IMMENSiS   ET  GENLUAtlBliS  INDICniUS.    ALTI-.RO 

SCII.ICKT  UEUUII,  QUO  CONBULTO,  QUIDQUID  NON  SOLUM  TALIS  TALISVK  PATKB,  VKUUM    KTlAM 

UIIUSQUISQUR    PATHUN,  ABSQUK  ULLA  KXCKPTLONK,  1N  QUODI.IRKT  TUKMA   SCBIPSKRIT,    UNO 

iNTUiTU  conspiciatur;  ai.tkbo  SClUri UU^  SACUil^,  ki  quo  lkctori  com- 

miBB    BIT    ORVIUM    QUINAM    PATRKS     KT    IN     QUIBUS  OPBRUM     SUOHUM     LOCIS 

SINGULOS  SINCULORUM  LIBRORUM    SCRIPTURiB  VBU8US.    k  PRIMO   GKNBSKOS 

USQUK  AD  NOVISSIMUM   APOCALVPSlS,    COMMKNTATI  SINT  : 

BDITIO  ACCURATISSIMA,  CJBTKBISQUK  OMNIBUS  rAClLB  ABTKrONKNUA,  81    rKHPKNDANTUR    CHARaCTKRUM  NlTlDITSa»t 

CHARTiE    QUALITAS,    INTKGRITaS   TKITUS,    COHRKCTIONIS  PKRrSCTIO,    OPKHUM    RKCUSOttUN    TUM    VARIKTAS 

TIiM  NUMBRU8,  FORMA  VOLUMINUM  PKRQUAM  COMMODA  SIBIQUK  IN  TOTO  PATROl.OGI.K  hKCUUSU  CONSTANTKA 

tlMILIS,  PBBTII  BSIGUITAS,PRJBSBHTIMQUK  ISTA  COLLECTIO  UNA,  MKTIIOIHCA  KT  CHRONOI.OGICA, 

SIIGBNTORUH  rRAGMKNTORUM  OPUSCULORUMQUB  HACTKNUS  HIC  ILLIC  SPaHSORUM,  VKL  KTIAM 

IMBDITORUM,   rRIMUH  AUTKM  IN  NOSTKA    BIBLIOTHKCA,  KX  OPKRIRUS    KT  M6S.   Al>  0HNK6 

iETATKS,    LOCOS.    LlNGUAS    KORNaSQUK   VKRTINKNTIHUS  ,    COADUNATOUUM, 

KT  KB  INNVHKBIS  OPEUlBUS  TBADITIOMKM   CATHOLICAM    GONFLANTIUUS,  OPUS   UNICUM  MlUADlt.lTKH    KFKIClKNHBM. 

SEUIES   LATINA. 

IN  fiUA  rRODELNT  PATBES,  DOCTQUES  SrRll*TORKS0UK  ECaESl^  LATiNiE 

A  tkrih;lliano  ad  innocentilm  in. 
ACCURAINTE   J.-T.    MIGNE, 

Blbllathcctfe  clcrl  ualvrrsoe , 

BIVB£UIISUUM  CdHPLBTORUII  IN  SINGUL08  SC.IKNTIA  ECCLKSUhTICJl  UAMOS  KblTOUK. 


MTBOIOGIA.ADINSTARirSlUSKCCLKSIiB,  IN  DUAS  PAHTKS  DIVIUITUH,  ALIAM  NKMPK  LATINaV.  ALIAM  GHACO-LATIMAM. 
AHDJCrABTESJAHlNTKGBE  EXARATJ:  SUNT.LATINA,  222  VOLUMISIUUS  MOLE  SUA  STANS,  !  !  IOfRANCIS  VKNIT  :  «H.tCA 
DUrLlCl  KDITIONK  TYPIS  MANUATA  KST.  PHIOR  CHiECUM  TKXTUM  UNA  CUN  VKHMONK  L&TINA  1.A1KHAI.I  COMPLK- 
CTITUK,  ET40A  VOI.CHINA  IM  109  TOUIS,  PUO  IRIHA  SERIE,  NON  hXCKIUT.  POSTKHIOH  VKUSIONKM  LaTINAM  lANTUH 
BXHIBKT,  IDKOQUK  INTRA  55  VOI.UMINA  UKTINKTUH.  SKCUNDA  SKHIKS  GUiECO-LATINA  AD  58  VOLUMINA  TANTDM  ATTIN* 
GIT;  DUH  nUJUS  VKRSIO  MEUE  LATtNA29  VOLUMINIBUS  EST  ABSOLUTA.  UNUMQIJOUUUK  VULUHKN  GKiKCO-I.ATlNUM  8. 
LNUHQUOIIQUK  MKRB  LATINUM  5  FHANCIS  SOLUMMODO  KUITUH  :  UTHODIQUK  VKHO,  UT  l'HKTII  IIUJHS  bKNKKIClO 
FRUATUR  EHPTOR,  COLLKCTIONKM  INTKC.RAM,  SIVK  LATIN.\M,  SIVK  GRJSCAM  COMPAUKT  NKCKSSK  KUIT;  SEtllS  KNIM 
CUII1SQUB  VOLUHINIS  AHPLITUDINKH  NKCNON  KT  DIKFICULTATK8  VAHIA  PHKTIA  AQUABCNT  IDEO,  81  QUISTANTUM  KMAT 
UCET  INTKGIIE,  SKD  SKORSIH,  COLLKCTIONKH  GRiKCO-LATINAM,  VEL  KAMllKH  K\  GR^XO  LATINK  VKHSAM,  TIM  UUOIiQUK 
VOI.UHKN  PHO  9  VKL  PRoGfRANCIS  SOLUM  OUTINKVIT.  \ST£  CONUITIONKS  rOSTKRlOKI  PAIUOI.OGI/E  l.ATINiK  SKUIKI, 
rATRES  AB  INNOC^TIO  III  ADCONCILIUM  TUIDKNTINCM  EXIIIUENTI,  AI>PLlCAbUNTUR.  PATROI.OCIA  QU/f:  MANtSCRlPTIS 
IN  BIRLIOTHECIS  ORBIS  UNIVKRSI  QUIESCKNTl^US  COK^TABIT,  KECMON  PATUOLOGIA  OUIKNTALIS,  CONDITIONIUUS  SPK- 
CIAI.IBUSSUBJICIBNTUR,  ET  INTEMPOKESUO  iKN-^T-AjlUN-jBU,  SlTEM^US  IlV  ''^*'*  MANDANDI  NOlUSHON  UEFUKUlI. 


mMMMmmm»^ 


PATROWGIM  LATINJE  TOMUS  LXVIJL 


AUATOR.  VICTOR  TUNONENSIS.  VICTOU  gapuaSus:  is.  ALTIEMANUS.  ALII. 


KXCUDKBATDK  KT  VKNIT  APUD  J.-P.  MIGNE,  KDITOHEM, 

T.  piior    "" 

TROVi 
18C6 


EACUDKDATUH    KT   VKNir   AFUU  J.-P.   MiyNK,  Kllll 

IH  flA  DICTA  TUIBAVD,  OLIM  /)Mll»0/5e.  PUOPE  1'OUTAM  LUTETIil!;  PAIMSIOUUIi  VULCO 
l>*C/VnA  NOUINATAU,  SKU  I' ET/T-irOiVTIiO  1/6' £,  NU ^C  VEUO  INTUA  UUENIA  PAIUttlNA. 


PA  TROLOGm 

—  CURSUS  COMPLETUS, 

SKU  mBLIOTHeCA  UNIVERSALIS,  INTEGRa,  ONIFOIVMIS,  COMMODA.  OECONOMICA, 

dlNlll  SS.  P4TRI1.  DOCTOBIl  SCBIPTOBIIQVE  ECGLGS14ST1C01U1. 

tlVI  LATIHORUII,  SIVI  aRACOHUII, 

Of/I  A^  MfO  APOSTOUCO  AD  JBTATtM  IKNOCKSTll  lU    {AHN.  tS16)  PHO  LATINIS, 
«r  ADCOKCILIl  FLOHESTINI  TKUFORA  {ANN.  US9)  PNO  GRJECIS  I^LOIWKnONT  : 

REGUSIO    CHRONOLOGICA 

UMNIilU  WA  HXSTITEUE  UONUMENTOIillll  CATI10LlCi«;  TUADITIONIS  VEU  UUINUKCIM  l'U10UA 

IXCLIsISlifi  SJSCULA» 

mXJh  KMTlOflU  ftCGIlKATItiiaAk,  IMTBK  SBCUHQOS  II01iimU.LISG0DICIBIlB  ■ANIlSCHirTlft  COI.I.aTAB,  rEKQUAN  Dll.lGKfl''- 

TKB  CAtTlCATA  ;  MMKRTATlOTIIIiUS,  rOHHENTAIIIlS  VAllilBQUKLECTIONIBUBCONllFIKNTKn  I1.LU8TIIATA  ;  OMNIHUB 

UrKJliBllS  rOBT  AHPI.IBBIMAB   EDlTtONES  QUJl  TRIBUS  WOVISBIMIS   BiBCULlS   DEIiRNTUB  AB80LUTAS,  liETKCTlB 

AUCTA  ;  INOICIBIIS  OlLblNAJtilB  VCL  ETlAM  ANALYTICIB,    8IN6ULOS    SlVB    T0U08,  81VK    AUCTOREB  ALir.UJUS 

MOMKNTI  8UBSEQUKNTIBU&«  DONATA  ;  CAPITULIS  INTHA  IP8UM  TKITUM  BITK  DISPOSITIS,  NECNON  ET  TITIIL18 

SINOIILABUII  PASINABUN  M*H«INKN  MIPKIIIORKM  DISTINCUBHTIBUS  SUBJECTAMQUE  MATKRlAH   SISNIKI- 

GAMTIBOS,  ADOBNATA;  (IPKIIIBUS  CUH   DUBIIt,  TUM    APOCBTPHIS,    ALIQUA    VBRO   AUCTORITATE    IN 

0BI»INK  Al>  TIIADITIONKH  ECCLBSlASTlCAH  P0LI.ENTIBU8,  AHPI.IFIGATA  ; 

OII|;kNTIB    £T    QUADBAGINTA    INDICIBUS   8IIB    ONNI    BKSPECTU,  SCILICET,  Al.PHABKTICO ,    CtlBONOLOf^lCO,  ANaLTTICO, 

SHALOIilCO,  STATIHTlCO.SVNTIIKTir.O,  ETC,  OPERA,  UES  ET  AUCTOUES  EXIIIDKNTIUUS,  ITA  TT    NO.V  SOtUM 

»UDIOSO,   SKD  HECOTIIS  1HPLICAT0,   ET    81    FOUTE   8INT,   PIGKIS    KTIAN   KT    IMPKRITIS  PATKANT   OMNKS 

68.  PATBKS,   LOCUPLETATa;  SE^  PllJBSKIlTIH  UUOBUS   IMMENSI6   ET  GENKRALlBrS  INIUCIHUS,    ALlKRO 

MCILICET  UEUUM,  QUO  CONSIILTO,   QUIUQUID  NON  SOLUH  TALIS  TALISVK  PATEB,  VERUH    KTIAM 

UHUSQUISQUB    PATHUH,  ABSQUE  ULLA   KXCKPTLONK,  IN  QUODLIBKT  TIIKHA   SCBIPSKRIT,    UNO 

INTUITU   CONSIICIATUB  ;    AI.TKRO    SCUiPl  UU^   SACUil^  ,  KX   QUO    LECTOBl   COH- 

IrBBliUI    MT    OBVIUH   QUINAH    PATBES     ET    IN     QUIBUS  OPBKUH     SUOtlUM     LQCIS 

SUIGULOS  8IN6UL0RUH  I.IBBOBUH   SCRIPTURiE  VBItBUS.    A  PRIHO    GKNE8K08 

UKQUE  AD  NOVISSIHUH   APOCALYPSlS,   COMHENTATI  61NT  : 

t»ITIO  AtCUBATISSIIIA,  GilTKBISQUB  OHNIBUS  FACILB  ABTBPONKNDA,  81    PBUPBNDANTUB    CIIARaCTKBDH  NlTlDITA», 

CHARTiK    QUALITA8,    INTEGBITaS   TEITUS,    CORRECTIONIS  PBRFECTIO,   OPEHUH    RKCJJSOHUH    TUH    VAHIETAS 

TI:H  HUHBBUS,  FOBHA  VOLUHINUH  PKHQUAH  COHMODA  8IBIQUB  IN  TOTO  PATROI.OVI/K  UKGUUSU  CUNSTANTSfl 

tlHILIS,  PKBTII  BSIGUITAS,PlliB8BHTIHQUK  I8TA  COLLKGTIO  UNA,  HKTHODICA  KT  CHRONOI.OGlGA, 

SCIGBNTOBUM  FRAGHKNTOUUH  OPUSCULORUHQUB  MACTENUS  HIC  II.LIC  SPaRSORUH,  VEL  ETIAH 

IIIE0ITOBUH,   PR1H1IM  AUTRH  IN  NOSTHA    BIBLIOTHECA,  EX  0PER1RU8    KT  HS8.   AD  0HNK8 

iETATKS,    LOCOS.    LINGUAS    ^ORHaSQUK    PKRTINKNTIIiUS ,   COADU.NATOKIIM, 

BT  KI  INNUHKBIS  OPEUIBUS  TRADITIONl^H   CaTIIOLICAH    CONFLANTIBUS,  OPUS  U.NICUH  HIUADII.rrKU    KFI  IClKNTIIiH. 

SEUIES   LATINA, 

W  fiUA  PRODELNT  PATBBS,  DOCTOUeS  SCRIPTORF.SQUK  ECCLESliE  LATIN.E 
A  TERRLLIANO  AD  JNNOCENTIUM  111. 

ACCURAINTE   J.-P.    MIGNE, 

Dibliothccie  cicri  nnlvcrooe , 

Wf  B  JCUIlftUUIl  COMPLKTOUUM  IN  SINGUL08  SClBNTIiK  BCCLESUhTICJC  UAMOS  KLMTUHK. 


rATB0l.0eiA,AD1N8TABiPSIUSKCCLKSIiE,lNDUASPAHTR6DlTlUlTUR«  ALIAM  NKHPK  LATINAM,  ALIAH  GH ACO-LATINAH. 
AMBJCPARTESJAMIMTECXIE  EXAUAT^  SUNT.  LATINA,  222  VOLUHINIUUS  MOLE  SUA  STANS,  1  MOfRANCIS  VKNIT  :  «R.tCA 
DUrLlGl  KDITIONB  T¥PIb  MANDATA  EST.  PUIOH  CKiBCUM  IKXTUM  UNA  CUM  VEUMONK  LATINA  LAIKHALI  COHPLK- 
CTI.TUB,  ET104  VOLtMINA  IN  109  TOHIS,  PUO  PHlNA  SEIUE,  NON  tXCKUIT.  POSTKHIOH  VKUSIONKM  LvTINAM  lANTUM 
8XHIBBT,  IDKOQUK  INTRA  55  VOLUMINA  HKTINRTUH.  SKI.UNUA  SKHlES  GllJiCO-LATINA  AD  58  VOLUMINA  TANT1;M  ATIIN- 
CIT;  DUM  UUJUS  VERSIO  MEUE  LaTINa29  VOLUHINIBUS  EST  ABSOLUTA.  UNUHQUODQUK  VOLUHKN  GUilLCO-LATlNUM  8. 
LNUHQUilliQUB  MKHE  LaTINUN  5  FHANCIS  SOLUMMOUO  KMITUH  :  UTHODIQUK  VKHO,  UT  IHKTH  HUJU^  UKNhKIClO 
FBUATVH  EHPTOB,  COLI.KCTIONKH  INTKGHAH,  SIVK  LAT1NAM,  SlVE  GRJECAM  COHPAUKT  NKCKSSK  KUIT;  sK*;US  KNIM 
CUJUSQUK  VOLUHINIS  AHPLITUUINKH  NKCNON  KT  DIKFICULTATKS  VAHIA  PHKTIA  iEQUABIiNT.  IDEO,  81  QUISTaNTUM  KMAT 
UCET  INTKGHE,  SED  SKOHSIM,  COLI.KCTIONKM  GRiKCO-LATlNAH,  VBL  KAMDLM  EX  c;R*:CO  LATINE  VKUSAM,  TIM  OUOUOUi; 
VOLUHKN  PHO  9  VKL  PRO  6  KBANL18  SOLUH  OUTINKUIT.  IST*  CONUITlONKS  rOSTtRIOIU  PAI  UOI.OGI^  LATINit  SKUIKI, 
PATKE8  AB  INNOC^NTIO  III  ADCONCILIUM  TUIDKNTINUM  EXHIBENTI,  AfPLlCAbUNTUU.  PATBOLOIilA  QU.»:  NANLbCRlPTIS 
IN  BIDLIOTHECIS  ORBIS  UNIVEBSI  QUIESCENTlJtUS  C(^IV»TAblT,  HECNON  PATROLOGIA  OUIKNTALIS,  CONDITIOMUUS  SPK- 
GIALIBUSSUBJICIENTUR,  ET  IN  TKHPOBE  SLO  %NN":>T«A^UNiBU,  5l' TKMytS  Iv!^^  '■  i^.m  maNDANDI  NOHISMON  UbFUKKlT. 


PATROWGIJE  LATINM  TOMUS  LXVJIL 
ARATOR.  VICTOR  TUSONENSIS.  VICTGU  CAPUANi'3;   S.  AL^EVIANUS.  ALII. 

EXCUDKBATOR  KT  VKNIT  APUD  J.-P.  MIGNE,  KDITOUEM, 

IH  flA  DICTA  ThlBAVD,  OUU  /IMWBO/SK,  PUOPE  POUTAM  LUTETI^i  PAIMSIOUUII  VULGO 

D^KtlPKh  NOMINATAU,  SEU  i'E77r-iro/VrAOI/G£,  MUNC  VEUO  INTUA  UUENIA  PAUlftlNA. 

18C6 


13  JUNILH  ^i 

'^Krina  bomanis,  ul  utromqne  unius  Personv  indi-  A  ab  eo  ordinata  :  elForlii,  co  quod  potuil,  qux  latn 
^visanHJue  monstretor 


/)•  Qoot  modis  aolet  Filii 
jigniilcari  Persona?  M.  Doobos :  et  iiwe  principali- 
aer  quidem  slgniQcatur,  cum  Christus  dicitur  abso- 
lute.  Nam  cum  alii  Cbrisii  vocantur,  alteiius  quidem 
dicontur,  ut  est,  Chritut  Domini  [I  Reg.^  xxiv,  7, 
II),  tut  Chmtui  meui  (Pia/m.  civ,  15).  Solus  autem 
Deu8  natoraliier  Dei  Fiiius  Christus  absolute  dici- 
Uir;  iinde  et  hoc  solius  cjus  esse  proprium  declara- 
lor.  Conspqiienlcr  vero  intelfigitur  P<;rsona  Filii;  et 
ex  illis  iribus  quibus  et  Patcr,  et  ex  ipso  Pattis  vo- 
rabulo,  et  ex  Spiritu  sanclo;  quia  ei  Spiritus  dicitur 
Palris  et  Filii. 

CAP13T  X¥II. 

Quot  modi$  iignificatur  Pmona  Spiritui  ioncli. 

D,  Quot  modis  signiflcatur  Persona  Spiritits  san- 
r\M  H.  Principaliler  uno,  ut  legitur  :  Ite,  baptizate 
cmnei  gentei  m  nomine  Pnini,  et  Filii^  et  Spmtui 
$aneti  (Matth.  xxvi>i.  19].  Et  ileruni  :  Templum  enim 
eitii  Spiritui  iancti  (/  Cor.  yi,  19).  Conscqoenter  vero 
et  gratia  quam  ipse  largitur,  quae  ipsa  similiter  san- 
^tus  Spiritus  dicitur,  ut  est  :  Spirltui  wnctui  iuper- 
veniet  in  te  (Lue.  i,  35).  Et :  Accipite  Spiritum  ion- 
ctum  {Joan.  xx,  9i).  Similiter  et  ex  bis  quibus  divina 
tignificalur  esseniia,  ▼«1  operatio,  ycI  ad  creaturas 
collaiio,  sicut  ei  de  Filio  dixlmiis  :  sed  et  Pairis 
Piiiique  Persoua  Spiriium  sanctum  significat  ctinse- 
qoenter;  quia  quidquid  borum  dicamus,  etiam  Per* 
eonam  sancti  Spiritui  aul  cooperatricem  aut  consub- 
fUntialem  intelligimus  consequenter. 

CAPUT  XVIII. 
Quid  habent  commune  vel  proprivm  Penonos  Trinitatii. 

D.  Quid  btbenl  proprium  Personx  singulae  Tri- 
nitatis?  M.  Quod  Patcr  nunquam  dicitur  Fiiius,  nec 
Gutijunciissermonibus,  Spiritussanctus;  licet  divise 
el  Spiritus  dici  possit  et  sanctus.  Nec  Filius  Pater 
proprie  dici  potest,  aut  conjiuictive  Splriius  sancius. 
Mec  rursot  tancto  Spiritui  Palris  aut  Filii  noinen 
tscribitur.  I^;  Qux  siinl  his  Personis  communia? 
M.  Omnia  qux  ad  significationem  auV  esscntiae,  aut 
operaiionis,  aut  ad  creaturas  collationis  pertinere 
noscuniur :  undc  et  consiat  Trinitalem  uoius  esse 
•iibstantix.  D.  Palris  et  Filii  et  Spiritus  sancti  voca- 


bene  et  sapienter  voluit,  adimplere.  i>.  In  Deo,  hac 
etsentia  tunl,  an  ▼oluntties?  Jf.  Deus  simplex  est, 
nec  est  in  eo  aiiud  essentit  qutm  voluntas  :  onde  et 
omnia  nomina  operationis  ejos,  licet  inter  se  defiiii- 
tionibos  diflerani,  tpod  ipsnro  tameii  nulla  difl^eren- 
lit  vel  diversitts  invenitur.  Itaque  ct  essentit  vel 
ntturt  ftcit,  quit  ei  nihil  accidens  esi;  et  lamcn 
etiam  voluntate,  quia  nihil  necessiUfe  cfficit,  aul 
coacius.  Non  enim,  sicut  ignit  naturali  necessiiaie 
urit,  aut  apes  naturali  necessilate  fabricanl  ceras,  vel 
telas  aranex,  ita  eiiam  Deus  operaiur ;  sed  Deus  ideo 
nalura  vel  esscn  ia  facere  diciiur,  ne  volunlas  in  eo 
qoasi  aliud  aliquid  dcmonsiretur  :  et  ideo  volunt:ite, 
quia  nihil  operari  compcllitur ;  sed  cssentialiter  vull, 

B  ei  volunlaie  subslstit.  D.  D^specialiler  ad  creatio- 
nem  periiucntia.  M.  Ut  cum  dicitur  Faclor,  Artifei, 
C«eaior,  et  similia  :  quamvis  dicatur  et  facere,  pro 
disponere,  ul  est :  Fecit  ialutem  in  medio  terrce  (Pi. 
Lixiii,  12)  :  scd  timr.  sccundum  tpecicm  providenlia! 
dicitur.  D.  Da  quae  ad  providentiam  specialiter  per* 
linent.  M.  Ut  cum  dicitur  Adjutor,  Praescius,  Omni- 
p  tlens,  et  similia.  D.  Da  ad  prseparationem  perti- 
nentia  futurorom.  M.  Ut  com  dicitiir  Yia,  et  Spes, 
Refugiuiii,  et  similia.  D.  Dt  td  eventum  praeptrtto- 
rum  periinentit.  if.  Ut  com  dicitor  Exsultttio, 
Gaudium,  et  caetera  siniilia.  Omnia  autem  ad  opera- 
tionem  pertincoiia,  <^  non  in  omnibos  Unlom,  sed 
etiam  iii  verbis,  vel  revelalionibus  similibus  cogno- 
scuntor.  D.  His  tantom  modis  divina  operatio  decia- 

G  ratur?  M.  Est  alius  fignralus  modus,  cum  ex  liunitnis 

opertlio  divint  significatur.  /'.  Quol  modis  fit?if. 

Duobiis.  Cum  tut  qune  ad  animum  nosirum  pertinent 

figurtliter  dicuntur  in  Deo,  ut  esi  furor,  et  ira,  ei 

poenitenlia  :  aut  ea  quae  ad  corpns  iracUniur,  iJ  ett 

pedes,  manus,  digiti.  Aliquando  eniin  et  humanae 

operatioiics  iMnsfcruiiiiir  ad  Deum,  ut  cum  diciiur  : 

Apprehende  arma  et  icutum  (Pm/.  xxxiv,  2).  Omiiia 

tamen  baec  praediciis  qualuor  speciebus  operaiionis, 

pro  senlentiarum  qualitaie  jungenda  sunt. 

CAPUT  XX. 

Qmbui  modii  ex  coUatione  ad  creaturai  Dem  iignifk' 
catur. 

D.  Quot  modis  ex  collatione  ad  creaiuras  Deus  si- 


quod  «onl.  Nam  quid  sunl  (al  supra  de  Dco  diximus) "  Confe.s.one  qnidcm.  cum  ea  d.cuntur  de  Deo.  qu«: 

lermo  non  potesl  explicare. 

CAPUT  XIX. 
Per  quot  ipeciei  divimtatii  operatio  daignetur. 

D.  Pcr  quoi  species  divinitatis  efficientia  sive  ope- 
raiio  designatur,  quam  Graeci  ivip^cucv  nuncuptni? 
Jf.  Quttuor  :  tut  cretiione,  tut  providentit  circt 
ereaturts»  aoi  fuiurorum  circa  eas  praeptrttione,  tut 
praeparttorum  exitu  vel  eventu.  D.  Da  ad  operatio- 
oem  pertintniia.  M.  Ut  cum  dicitur  Bonus;  ex  eo 
Ditxfme  quod  quae  non  erant,  esse  fecit  ac  facit :  ct 
Sapiens,  eo  quod  tam  mirabililer  cuncta  ceniiruus 


juxta  eumdem  modum  iiulli  creatune  conveniunt;  ut 
esl,  Simplcx,  et  Vciustus  dierum,  Ante  omnia,  et 
Spiritus  :  id  est  incircumscripius,  et  Primu«,Novis- 
simus,  et  similia.  Haec  enim  omnia  ideo  de  Deo  di- 
cuntur,  quia  nulli  cretturx  (ejus  collttione)  conve- 
niuni.  Per  negttionem  tutem  collttio  fit,  cum, 
praepositione  privttiva,  ea  in  Deo  negantur  qn»  in 
creatura  sunt :  ut  est  Ingenitus,  Incorporeus,  liicrea- 
lus,  Incorruptibilis,  Immorialis,  Impassibilis,  el  simi- 
lia.  D.  Quid  ergo?  hacc  verba  nunquam  de  creatura 
dicunlur?  ilf.  Dicuntur  quidem,  sed  non  secundum 
camdem  rttioncm.  Nam  cum  bomo  dicitur  simplex, 


*  Addcndum  videlur  rebut,  ex  couteitu. 


«&  DE  PARTIOUS  DiT.  LEGIS  LIB.  IL  K 

nofi  quia  composiius  non  est  (solius  enlm  Dei  est  A  sed  quia  aliquos  latet.  Similiier  et  csDtera  dicuntnr» 
esse  esseniiam  simplicem),  sed  simplex  homo  d  ci-  D.  Quae  sunt  collativa,  quae  de  Dco  slc  dicnntur  ut  do 
tur,  qttia  non  habet  doli  duplicllatem.  Sic  et  cum  creaiura  dici  non  |)ossint?  if .  Quae  in  eo  summa  snnt 
dicitnr  aliquid  invisibile,  non  quia  a  nullo,  iii  quan-      et  singularia,  ut  Ingenilus,  Sempiternus,  l^ine  iuitro, 

I  >m  cst»  Yideri  non  potest  (hoc  eniro  solius  Dei  csi),      et  stmilia. 

'  — — ^^»-»—.^— ^— — ^-— ^— — ^— — 

LIBER  11. 


CAPUT  PRIMUM. 

Qutd  de  prmenti  ueculo  Sciiptura  iignificet, 
D.  Quoniani  satis  diclum  quot  modis  do  Deo  Scri- 
ptura  loi|ualur,  nunc  requiro  qii3e,  de  praesenti  ssb- 
eulo  loquens,  Scriptura  significat.  M,  Quaedam  quin- 
qne  :  aiit  generaiionem  ejus,  id  est  creationem,  aut 
gul>eriiationein,  aut  accidentia  naturis,  aut  eveiiien- 
lia  Toluntaiibus,  aut  subsequentia  voluntaiis  evenius. 

CAPUT  II. 

Quoi  mcdoi  et  dilferentiai  in  operatione  crealurarum 

Scriptura  po$uerit. 

D,  Quot  modis  generationem  saeculi  Scripturasigni 
ficarii?  M.  Tribus.  Aut  enim  sda  Dei  voluntate  fa- 
cium  aliquid  scribilur,  ut  est :  In  principio  fecit  Deus 
eoelum  et  terram  {Gen,  i,  1).  Aut  v«  luntale  simul  ci 
voce,  sive  praeceptiva,  ut  est :  Fiat  !ux  (Ibid.,  Z),  ct : 
Fiat  firnMmentum  (Ibid,,  6);  sive  deliberaliva,  ut  esi: 
Faciamus  hominem  ad  imaginem  et  iimiliiudiuem  no^ 
itram  {Ibid.^  26).  Aut  voluntate,  vocs  ac  definitionc, 
ut  est  :  Crescite^  et  muttpticamini,  et  repleie  terram 
{Ibid.y  28).  Et  itcrum  :  Germinei  terra  herbam  pabuli 
ferentem  lemen  secundum  genus  itium,  et  lignum  fru- 
ciiferum  faciens  fructum,  cujus  semen  sit  in  eo  ad  si- 
mititudinem  ejus  in  terra  (lb\d.^  11),  et  cxtera  quae 
posl  septimum  diein,  usque  in  finem  sxculi  |ier  pai- 
les  «>peratur  :  ex  illa  enim  definitione  provcniunt. 
D.  Est  in  liis  tribus  aliqua  dilTereiitia?  J/.  Ebt,  quia 
ca  quae  sola  voluutate  vel  ciiam  voce  sunt  facla,  no« 
viler  facta  sunt ;  quae  vero  definilione ,  iilrs  jnm 
similia  quae  facta  novitcr  dixinius.  Et  rursus  ilh 
qutdem  in  scx  primis  iliebus,  haec  vero  donec  sxcu- 
lum  stabit.  D.  Da  ordinem  per  sex  dies  faclarum 
icrum.  1/.  In  ipso  quiileni  principio  condiiionis  facta 
sunt  coelum,  terra,  angeli,  aer  et  aqua.  D,  Coinproba 
angelus,  et  aquas,  et  aereni  facium.  iif.  Facta  qui- 
dem  ex  his  Scripturae  locis  ostendiiur,  ut  est  :  Qui 
fttcit  angelos  suos  spiritus  {Psat,  ciii,  i).  Et  :  Laudate 
eum,  omnes  angeli  ejus  (Ptal.  cxlviii,  2).  El :  Aquce 
quee  super  cmlcs  sunt  lauUent  nomen  Domini :  quoniam 
ipie  dixit,  ei  facta  sunt  (Ibid.^  i,  5).  Et  aer  in  Scri- 
pturis  coeli  nomine  ostenditur,  ut  est :  Volucres  cceli 
{Psat.  viii,  9),  cnm  certum  sit  aves  in  aere  volare. 
Coelum  auiem  osiendimus  factum.  Quod  vero  prae- 
cesserint  ista  caeteras  creaturas,  in  angelis  Scriptura 
demonstrat,  dum  in  taudtbus  r.i  benedictionibus  crea- 
tnrfs  cxieris  prepoiiuntur  :  et  ratio  id  postulat;  opor- 
luit  eiiiin  ut  tcrrenas  coelestis  creatura  prxcederet. 
De  ^quis  vero  ipsa  Scriptura  dicit  quod  Spiritus  Dei 

•  Id  est,  non  proptcr  alias  crcaturas  :  alioquin 
cnim  noii  propicr  se,  scd  propicr  Deum  creaios  esse 


ferebatur  superaquas  (Gen,  \,  2).  D.  Scquere  ordinem 
generationis.  M.  Iii  principio,  die  prima,  lux  f.icra 
est :  sccuiida  vcro  di',  firmamentum  :  tertia,  niare 
et  terrae  na^centia  :  qnarui,  lumlnaria  coeli :  quiiiia, 
natanlia  ci  voiatilia  :  seiia,  rcKqua  animalia  et  lio- 
mo.  D.  Quae  cst  in  ipsarum  creaturarum  operaiione 
distinctio?  M.  Quod  quaedam  cx  nibilo  facia  sunt,  iil 
coelum,  terra,  rt  caetora  qu»  usque  ad  compieiiim 
diem  primum  diximus  f.icla  ;  quaedain  vero  ex  jam 
faciis  primo  die  D.  Da  horum  probationes.  M.  Qiiia 
quoiies  Scriptura  ex  aliquo  faclas  res  cU|»it  osteu- 
dere,  aut  palam  sigiiificat,  ut  est  :  Producat  terra 

.  (Ibid.^  li),  et  :  Producant  aquw  (Ibid.,  20),  el  siuii- 
lia.  Aut  cerle  ex  subtili  signiGcatione  vcrl)orum,  ul 

n  cum  dicit  :  Fiat  firmamentum  (Ibid.,  6),  utiquesigni- 
fical  fui$se  aliquid  fluidum  ac  liquidum,  id  est  aqiias  : 
qii:e  ut  solidatx  ostcnderentiir,  firmamentum  voca« 
tuin  est,  quod  fiebat.  Et  rursus  lumirtaria  derivaliva 
appellavit,  quae  quario  die  facta  sunt :  ut^x  lumine, 
prlmo  die  operato,  facta  monstraret*  In  his  anleHi 
qiiac  primo  die  facta  snnt,  neqoe  aperte,  neque  sub- 
lili  verbo  factum  aliqiiid  declarator  ex  altero.  D.  Ni« 
liil  ergo  post  priniiim  diem  osienditur,  ex  non  exi^ 
sientibus  factum?  M.  Sola  liominis  anima :  in  qiio  el 
hoc  ad  ostendiudum  qiiia  cum  alia  aut  ex  nihilo,  aul 
ex  jnni  faclis  facia  sint,  solus  liomo  ex  utroque  coin- 
ponttur.  D.  Quas  alias  diffcrentias  creataris  ascribi- 
mus?  M.  Quod  ca  quae  priinis  sex  diebus  facta  sunl, 
n<>n  natural.tcr,  neque  ex  similitudine  provcnerunt ; 

P  reliqua  vero  quae  fiunt  naluraliier,  ex  divina  dtifini- 
tionc  nascuniur,  exccptis  scilicet  mlraculis.  D.  Da 
tertiam  differentiam.  M.  Quod  creaiorarum  aliqiia^« 
Id  cst  raiiotiales,  •  propter  se  ipsas  factae  sunt,  nt 
angeli  ei  bomines.  Reliquae  vcro  non  propter  sc,  sed 
propter  prxdictos  angctos  aut  homines  faciae  noscun- 
tur.  Ilumo  vero  principaliter,  secundumanimain,  pro- 
pter  se  ^  inteliigendus  est  facius.  Nam  secuiuluin 
corpus  consequenter.  D.  Quid  aulem?  prxter  hunii- 
nes  et  angetos,  aliae  crealurac  se  ipsis  invicem  noii 
egebant?  M.  Egebant  quidem,  non  ad  uiiliiatem  in- 
men,  sed  ad  ornatum  :  utites  enim  sunt,  non  sihi, 
sed  angelis  vel  iiominibus  pro  quibns  eliam  facta 
noscuntur.  Ornatum  vero  etiam  invicein  pras^tani: 
quippe  et  coelum  inornatum  sine  coeleslibus  lumiiia- 

^  ribus  fuit ,  el  luminaria  ipsa,  ne  superfliia  facta  es- 
seitt,  videntium  oculis  indigebant;  et  mare  inorna- 
tum,  doaec  aut  locum  suuro  reciperet,  aut  animalibus 
iinpleretur ;  ct  lerra  incompo&ila,  praeter  habitanliiiin 
vel  nasceniium  usum;  et  irraiionabilia  animalia,  siiio 

consiat  hitmincs  et  angelus. 
^  Malim  intcllinibitis. 


|1  JUMLll  ^ 

iKiniinis  rrgUnlne  inc.pla  ;  et  hcibx,  abscnte  nniiDa-  X  aliqna  facta  snnt,  corporon  snnt  :  incorport^a  auioiii 

ncque  ipsa  ex  aliquo,  neque  cx  ipsis  facla  sunt  ati- 
qua.  Ilnec  vcro  incorporca  aceipicnda  surit,  non  sirut 


liuRi  usu,  snpernu;i>.  I(a  nmnia  egeni  inviceni  vei  hi^ 
qii«  per  (Jics  &«'x  fjcta  sunt,  vel  his  qux  qnolidic 
fiunt.  Sed,  qt  jaro  dixiwus,  aliud  esse  incomposilum, 
aliud  ulile  inromposilum,  aliquid  per  se  uiile  alteri 
declaratur.  D.  In  Qrnamcnlo  ipso  aliqua  e^i  diiTt* ren* 
tia?  M.  Est.  Nam  aliqua  in  sex  diebus  ornala  sunl ; 
nt  coelum  Iiiminaribus,  et  terra  hcrbis,  et  pisclbus 
mare.  Quxdam  ()oncc  mundus  vivit  omantur,  ut 
mare  nnvigiis,  et  (erra  aedificiis  et  ca^liris  quae  ha- 
mano  constriiuniur  ingenio,  el  homo  ipsc  sclentia. 
Qiiasdnm  vero  decorcm  suiim  in  futuro  recipient,  ut 
corpus  incorrnptionem,  ct  mortalia  immorialilatem, 
et  coeleste  regnum  habitationem  sanctorum. 
Notandum  autcm  in  ornamcntis,  quod  eorum  qufc 


Deus  incorporeus  dicitur  ;  cjus  enim  coroparatione 
nihi]  incorporeuro  est,  sicut  nec  imroortale,  iiec  in- 
visibije.  Alus  enim  modus  esl  quo  haec  verba  soli 
divinilati  conveniunt,  aliiis  qno  de  crealuris  loquiiur, 
stcnt  animabn&  vel  angelis.  D.  Quomodo  sex  diebus 
Deus  dicitur  operatus  esse,  et  septimo  die  reqnie- 
visse,  si  nec  faciens  aliquid  laborat,  ut  neressar  a  ci 
requies  credatur,  nec  aliqaando  cessat,  Domino  in 
Evangelio  dicenle  :  Pater  metu  usque  modo  operatur, 
€t  ego  opnor  {Joan.  v,  17)?  M.  Sepiimo  dic  requic- 
visse  dicitur  Deus,  non  a  creando,  quippe  ciim  quo- 
tidie  ex  ejus  dispensatione  tc  providentia  omDls 


vei  ingenio  vcl  artibus  fiunt,  in  hominibus  causa  est;  B  creatura  renovetur  ei  constet;  sed  hoc  signiHcatum 

est,  quod  post  illos  sex  dies  nullam  roiindo  incogni- 
tam  substantialem  speciem,  aut  naturaro  novaro  incx* 
perlamque  crcavit.  0.  Quomodo  Deus  mundum  fecr- 
rit,  possiirous  quxrere?  Jf.  Hoc  lemerarie  magis 
qnam  caute  reqiiiriiur.  Nullius  eniro  divinae  creaturx 
roodum  homini  licet  agnoscere  :  naro  si  sciret  quis 
quomodo  ex  nihilo  aliqua  facta  8UDt«  C^atori  utiqiie 
scientia  ac  poteutia  par  esset. 

CAPUT  in. 

D&  his  quee  ad  gubirnationtm  mundi  pertmenf, 
D.  Quoniaro  de  creationc  roundi  tractaiuin  cst 
compelenter,  restat  nt  quaeramns,  gubernatio  ejiis 
quot  modis  signiflcatur?  M.  Duobus  :  aut  cnim  gcne- 
ralls  est,  atit  speclalis.  D.  Quob  cst  gci\eralis  ?  Jl/.  Pcr 
quam  ea  qux  facta  siint,  seeundum  moduro  quo  facla 
siint  pcrmanent ;  quod  signiGcatur,  cum  dicturo  est : 
Vidit  Deus  quia  bonum  {Gen.  i,  4  et  seq.) ;  et  :  Quid 
bona  valde,  et  benedixit  ea  {Ibid.,  31).  Quod  ct  bea- 
tus  David  ostendit  dicens  :  Ipse  dixit,  et  fncta  sunl; 
ipse  mandavily  et  creata  sunt.  Statuit  ea  in  (cternum  et 
in  sceculum  sa;culi :  prcBo^ptHm  posuit^  et  non  prwtcr- 
ibil  {Psal.  cxLvni,  5,  C).  D.  Qux  est  gubernatio  spc- 
cialis?  M.  Pcr  quaro  singula,  et  roaxime  rationabilia 
gubcmantur  a  Dco,*siciit  pra^ceptum  in  paradiso,  da 
ligno  {Gen.  ii,  9).  Sicut  cnim  onines  crcaturas  divina 
conlinet  virtus,  ut  mancant ;  ita  ctiaro  rationales  di- 
vcrsis  occasiombus  erudit,  ut  proGciant. 

CAPUT  IV. 
Qttot  modis  fiat  generaUs  gubernatio 
D.  Gcncralis  gubernatio  in  qnot  species  dividitur? 
M.  In  duas  :  aut  eniro  successione  constat,  aut  statu.  - 
Successione,  ul  bomlnes  vel  juBienta  csleraque  qu» 
niorte  ▼el  cprruptione  pereuntia,  renascentium  sinii- 
liludine  renovautur.  Sialu  antem,  ut  ca  qu»  his  pas- 
sionibus  non  subjacentia,  muBdanis  rootibus  obse- 
quumur ,  ut  coelum,  sol,  et  stellae,  et  ca^tera.  D.  Qii% 
in  eis  alia  difTereutia  est?  M.  Quod  ea  qux  rcnova* 
tione  solvuntur  indigeni  etiaro  quibusdarn  remcdiis^ 
aiiroentis  et  pluviis;  nonnunquaro  et  miuisieriis  an- 
geloruro,  caeterisque  siroiiibus.  Ea  vero  quac  non  per 
successioncm  subsistunl,  sine  aliqua  tali  mcdialio^^c* 


rcliquorum  vcro  in  Deo.  D.  Da  quartam  diflerenliam. 
M.  Quod  quxdam  simul  ct  velut  subito  creata  emer- 
•emnt,  ut  ea  qux  primis  d  ebtis  diximus  facta,  id 
est  herbas,  luminaria,  natantia  ct  Yolatilia,  necron 
lerrena  animalia  et  quadrupedia.  Qnxdaqi  vero  non 
simul,  sed  velut  cum  quadam  mora,  ut  mare,  tcrra, 
hon  0  :  et  ipsc  cnim  paiil  tim  factus  scribitiir,  sicut 
ei  cxtera.  £).  Da  quintam  r reaturanim  diirereniiaro. 
M.  Quod  quxdam  enrum  ratione  cxteris  prscsnnt,  ut 
rationolia  ;  quxdam  vero  usui  habeniur,  ut  coelesta 
luminaria  ;  quaednm  naiurx  necessiiale  obsequuiUiir, 
iit  avcs  ct  q  adrupedes,  et  similia.  D.  Da  scxlam 
diirerciitiam.  M.  Quod  ea  qiix  cctcrs  prxsunt,  id  cst 
rationalia,  voluntnte  ac  ratione  moventur ;  qux  vero 
usu  ac  neccssiiate  obsequiintiir,  natura  moventiir. 
D.  Ea  qu»!  ex  aliquo  facta  sunt,  quot  malerias  ha- 
hucrum?  M.  Sex  :  terram,  aquas,  aerem,  igncm,  lu- 
nien,  cnstam.  D.  Da  in  singulis  origines  suas.  31.  Ex 
lerra,  vircntia,  plantaria  et  animalia;  cx  aquis,  Gr- 
rnamcnlum,  mare,  nalanlia  ac  volatilia;  simul  aulem 
cx  tcrra,  aqiiis,'gMC  et  aere,  omnia  qux  per  siicces- 
sioncs  renovantur;  cx  lumine,  luminaria;  cx  costa, 
Eva.  D.  Ignis  quomodo  probatur  faclus,  aul  undc, 
vel  quando?  ilf.  Factiim  qnidcin  et  ex  generaii  Scri- 
ptnra  possumus  approbarc,  cum  dicitur  dc  Deo  :  Qui 
fmt  ccclum  ct  terram,  mare  el  omnia  qum  in  ets  sunt 
{[Hal.  cxLV,  6)  :  quia  utiquc  etiam  ignis  in  eis  cst. 
Ex  spcciali  prorcssione  :  Laudate  Dominum  de  terrif 
dracones^  abysstt  ignis^  grando^  niz^  glacies,  spiritus 
procetlnrum  {Psal.  cxLviu,  7,  8),  de  quihus  ante  di- 
xcrat  :  Qnoniam  ipse  dixit^  el  facta  sunl  {Ibid.,  5).  Et 
nirsus  :  Denedicite,  omnia  opera  Dominit  Domino 
{Dan.  n,  til) ;  ct  subjunxit ;  Benedicilc,  iguis  et  astus, 
Domino  {Ibid.,  G6).  Utrum  vero  ex  uihilo,  sicut  et 
nlia,  fac:us  sit,  an  ex  aliquo,  dubitatur.  Piures  enim 
^olunt  coelestium  luminariun?  esse  particuljm;  quippe 
■cnim  nunc  ficquenter  vidcmus  homines  certo  modo 
Ignein  ex  solis  radiis  muluari  :  quod  ji  iia  cst,  priiuo 
•die  factus  cst.  Sed  sapienlius  hoc  Scriplura  lumeii 
<)nam  igocm  Yocavit,  ut  cx  iticliore  iisu  nomcn  acci- 
|)rrct.  D.  Da  sepiimam  crcaturarum  differentiam.  M. 
^jiind  omnia  qux  ex  .iliqiio  facta  sunl,  vcl  cx  qnibus 
*  lla  rescripsimus  pro  mcdi.atione.  Eilit. 


D 


^  DK  r^RTinus;  mv.  lecis  m.  u. 

4  Yinittis  gii!>ernAniur.   Ulrum  vero  cl  in  ip^^is  per  A 
angelomm  iniDistorium  aliquid  agatur,  socreta  et  di(- 
Galis  qiiaestio  est. 

CAPUT  V. 
Quibu$  nwdii  fiMt  gubernath  $ptciaii$» 

D.  Specialis  gub^rnatio  qnot  modis  fil?  tf .  Tribas : 
aut  cuim  a  Deo  fit,  pro  angelis  et  hominibns  ;  »ut  ab 
angclis,  propter  se  ipsos  et  homines ;  aut  ah  lioini- 
nibtiSy  propter  se.  D.  A  Deo  pro^iiig^iis  e^  lii^niil>i- 


3D 


biis  quomodo  fil?  M^^er  It^giitatiOHontt. 

CAPJlT.yi... 
De  legUluii0ne:et}ii1[ifniik:,qui.  *•  '     ; 

/1.  Legislatio  in  quot  partes  divfdltor^  JHf.  lA  diial*: 
in  naturalem  diseretionem,  (t  in  legem  extrinseeu»  ^ 
|MisilAm.  D.  Proba  natiiralem  discretionem,  kgem 
ilicJ.  M.  DicU  Apostolus :  Quia  gentes  qute  legem  nwi 
hahent^  nolwralifer  ques  legis  runt  faciunt ;  hi  tegem 
mon  kabentei,  ij^i  $ibi  $uni  lcx  {Rom.  ii,  14) :  sccun- 
drnn  banc  elCain  toiis  erat  frHiris  sui  occisi.  D,  Ex- 
Irinseciis  constituta  lex  in  quot  partes  dividitur?  M, 
In  duas  :  in  opcFa,  id  es^  actuum  retributionem,  et 
verba. 

CAPUT  VII. 

De  lege  per  opera. 

D,  Ir  opere  per  quot  modos?  M.  Per  qiMtoor :  auc 

per  generaliem  prsseniom  retribulionem,  iit  est  fm- 

cluuin  rrriimqne  proventus  ;  aut  per  specialem  prac- 

scntem  retributionom«  ut  est  Abrahnm  in  peregrina- 


CAPIIT  VIII, 
De  Uge  per  verl^a, 

D,  Lex  in  verbis  constitula  in  quot  pnrtes  dividi- 
tur?  M,  In  duas  :  ant  jmim  immutabile  aliquid  prx* 
cipiiur,  aul  lemporaie.  X>,  Quot  sunt  immutibiliiiin' 
gcncra?  M.  Duo  :  dileciio  Dei,  et  dileefio  proximi, 
D.  Tempornlia  praccpla  in  quol  parlcs  dividun{ur? 
M,  li)  duas :  aut  eiiim  diu  servata  sunt,  Dl  circiimci-- 
sio ;  nut  parvo  tempore,  ul  mannx  perceptio.  D,  Qugs 
aJia  je^.Icgiim  dilTerentia?  M.  Qux  aut  aliquid  prse- 
cipiiiiijvU^^  Ihnora  patrem  tuum  {Exod.  xx,  12); 
ant  aliqiiid  velnnt,  ut :  Non  occides^  Non  moechaberi^ 

.i!bid.,.A?.X^h 

.^.  W:  Paterljajii  differentiam.  31.  Quod  alia  sunl  pcr 

se  utilia,  aVia  propter  ilb  necessaria.  D.  Qu.t  snnt 
per  se  nlilia?  J/.  Del  proximique  dilectio.  D,  Qu;c 
sunt  propler  alia  necessaria?  M.  Ut :  Non  occide$; 
homicidio  enim  dileclio  fratris  expellitur  :  ei  obs«r« 
vaiio  sabbati ;  in  ejus  cnim  observatione  commcfHO- 
ratio  est  quietis  Dei  ab  operalione  crcalurarum,  in 
qua  eekbritale  Dei  oi  conditoris  dilcclio  significa- 
bolur.  D,  Da  quariam  diflferentiam.  M,  Quod  qua*dai» 
prffcepta  velul  corporalia  erant,  ut  de  animal  bus 
■inndis  el  immundis,  ac  lepra,  et  shnilibas.  Qusedam 
spirilalia,  ut  :  N$  9deri$  fratrem  tuunt  in  r.orde  tuo 
{Levit.  XIX,  17).  D.  Da  quintam  differentiaro.  JC. 
Quod  quspdam  sunt  VeterU  Testamenti  ftpecialitef 
pr»cepla,  ut  de  jiibileo  :  qiixdam  specialiter  Novir 
ut  :  Sie  orabilis  :  Pater  noster^  qui  e$  in  cmlis  {Matthk 
yi.  9) :  qtiffidani  ijtriucqiie  coromunia,  ut :  DiUgc$  Do^ 


lione  diutiis*vel  Noe  salvatiis  in  diluvio  ;  aut  per  C  „,,,11*111  Deum  luum  (Matth,  xxii,  37;  Mare,  xn,  50; 


generalem  visibilem  poenam,  ui  cst  fames  generalis, 
ftcii  siccitas  ;  aot  per  specialem,  ut  Cain  vcl  Saul 
pcena.  Hxc  enim  omnia,  ad  medum  legis,  angelos 
atqne  homines  crudiunt;  quippe  et  angelos  diaboli 
m  na  perlermit  atqiie  firmavit :  licet  credcndum  sit 
alio  modo  angelos,  alio  bomlnes  enidiri.  D*  Qux  est 
lotius  legislationls  intenlio,  et  in  qiio  consistit?  Jf. 
In  discreiione  boni  ac  mali :  quae  vcl  in  doctrinay  id 
est  fide,  vel  in  actibus  agnoscuntur. 

D.  Qiiare  pcenas  etrctributiones  prxsenlcs  dixi- 
mns?  M,  Qoia^lpsa  sunt  qn;e  ad  vicem  legis  erudiunt. 
Nain  folura  et  sterna  necpatientihus,  nec  videniibus 
proderunt,  ubi  jam  pccnitentiaB  non  eril  tempns.  D. 
Wm  gubernatio,  per  qnos  niiuistros  in  Scripiuris  \m- 


Luc.  X,  27).  D.  Da  scxtnm  diffcreniiam.  M.  Quo4 
aliqua  prxrepta  sieut  sonant  iptelligunlur,  ut  est ; 
Non  ma!chaberi$  {Exod.  xx,  14)  :  aliqiia  autem  so^ 
nant  sicul  res  est  :  Cum  feceris  eleemosynam,  nesdat 
$ini$tra  qt^id  faciat  dextera  tua  (Malth,  vi,  3). 

D.  Da  septimam  diflbrentiam.  M.  Quod  aliqnomm 
trnnsgressio  prsccepiorum  pccna  punitiir ,  ut  est  : . 
Veulum  pro  oculo,  dentem  pro  dente  (Ln'if.xxiv,20) : 
aliqnorum  poena  non  Iiabctur,  ul :  Pancm  sacerdoia- 
,  Icm  couiedi  ab  eo  qui  sacerdos  non  erat  (/  Reg.  xxi, 
6;  Jffl«^.  XII,  4)  :  aliornm  vero  ctiam  landabiris 
transgressio  est,  ul  cst :  Si  reffdidiretribuentibvs  mihi 
mala  {P$al.  vii,  5).  Lcx  cnim  tunc  jnhehat  malii 
mnla  restiiui  *.  Invenitur  crgo  contemptus  legis  esse 


gitur  facta?  M.  Ni)nnnnqnam  Dciis  per  se  ipsum,  ut  P  laudabilis.  D.  Da  oclavam  differenliam.  M.  Qnod. 


Ad%  prxcepit  ne  tangeret  lignum ;  nonnnnqunin  per 
angelos,  tesunle  Aposlolo  :  Quia  $i  per  angelo$  lo- 
cutue  lermo  factu$  est  frrmus  (tiebr,  11,  2).  Et  rursum 
priroogenita  iE^ypti  angeli  manu  dicuntnr  cxslincta 
{Hxod,  XII,  19).  Attt  per  homines,  sicut  per  propbe- 
W.  Aut  per  bostias,  sicut  pcr  serpentcs  in  eremo 
{Num,  XXI,  6)»alque  similia.  Et  per  hxc  enim,  vclut 
quamdam  substantialem  ac  mnterialem  legem,  a  ma- 
lis  probibent  propter  qu:c  ingeruntur;  et  ad  bona 
propter  quorum  rctributionem  oratur,  impelluiiC. 


aliqiia  praecepla  ad  fidem  pertineni,  aliqua  ad  mores : 
qiiorum  hubdivisio  admodum  prolisa  cognoscitnr. 

CAPUT  IX. 
De  angeiiea  gubernatione, 

D,  Angelorum  propler  se  ipsos  el  boroincs  gnhcr- 
natio  qiiomodo  fit?  Jf.  Palam  quidcm  in  Scripiur.i 
non  legiiur :  tamcn  cum  in  ea  dicantur  esse  angclo- 
mm  gradus  et  ordines,  ntque  discursus  proplcr  hn- 
«nanam  vitam,  ut  pro  Tobia  et  Dmiele  ci  aliis,  sina 


•  Caote  is;a  lege  :  nam  lex  non  juhchat  privntim 
tnala  malis restiiui,  se'.l  iiiri>iice,  auciorifate  publica : 


ncn  hiijus  trnnsgressio  bona.  nnAsicnELL.  Indic.  \\f 
br(»r.  expurgand.  tom.  I,  pag.  57. 


51 


JLNILll 


diiWo  signifioanliir  q'oJ  injiiiicfa  sibi  in  niuntio  ne- A  egcslalc  lorqneUir.    Aiil  ccrle   ncquc  his,    nequc 

illis  utralibcl  relribuiio;  ul  |>ro  JoscpU  vcndito 
(Gen.  iLV,i8)  uulla  uliio  fratribus  irrogatur.  Ncc 
socer  MoyM  pro  regeiido  populo  consiliuni  daiis 
{Exod.  ZTiii,  17),  licct  laudctur,  a  Dco  aliqua  rncr* 
ccile  donaiur.  D.  Quas  hujiis  diversitaiis  dicimus 
causas?  M.  Aliquibus  hic  congrua  repcnduntur,  ne 
muiidus  uon  pulctur  providentia  divina  rcgi,  scd 
casibns;  simul  ut  et  bonos  bonorum  copia  consolctur, 
na  deterreat.  At  vero  malis 


golia  gubcrnnnt  :  quibus  cl  sibi  consu!uut  dum  obc- 
diuntCrcatori,  et  hominibus,  dum  corum  dispcnsa- 
tioiii  prospiciunt. 

CAPUT  X. 
De  humana  gubernaiione  per  honunei, 

D,  llominum  proptcr  se  Ipsos  gubernalio  quot  mo- 
dis  flt?  if.  Tribus  :  aut  cnim  pro  republica  quis 


hominum  salftgll,  ut  rcx;  aut  pro  doino,  ut  patcrfa.  ..^  ^^,^  giiiaUui •.'{Lei 

mil  as;  aut  pro  sc  Ipso,  ut  quilibet  iiv^a$:he;.«cl  :  Ui]ciU-^rmieiftifr,  5i  boni  probcntur  ct  discant  ea 
egcnus.  D.  Nnillis  aliis  creaturis  convehlt.giibcrnai--^^^^^^^^  ^.j^pj  .^,^.g^j^  53^„„,  ^5,^  ;.^„.„„. 
llo?lf.  Omnibusquidcm  conv  nt;  cunclisenim.sjr.  .^j^  f.bofiiraoi&i  S^rfiiola^cidunl  mala.  Aut  utrique 
f uiidum  suam  naiuram.  velut  prudcfiiia^Jufflidara:.-        V^.^^^  1^3^^  conceditur, 

Creator  inclnsii,  sicut  legiiur  :  Fo^  wf/,>rf-/fTiol  ^^^,.j^.  ^^  judicium  et  plenam  pro  aclibus  rctribu- 
ittof,  i,V«/  gallina  pulioi  suos  (Matih.  imii,  37),  ct  ^  ^^^  ceriissime  possimuscogno.cerc.  D.  Da  quar- 
similia.  Sed  neque  inieniio  Scripiuraj  est  dc  irraiio-      ^^^^^  ^^^^^^  ^    ^,^^^  ..  ^^^^^  „, ^jj  ^u^^jj  ^^^ 

nequc  boni  gesscrunt,  bonu  participant  aut  niala,  oi 
infantes;  aut  forsitan  ncutra ,  ut  sunt  aboriivi ;  do 
quoruni  ct  statu ,  ct  mer4to,  causu  subtilis  dubiusqae 
iractatus  cst. 

CAPUT  XIV. 
De  hls  qu(B  ad  futurum  swculum  pertmint. 
D,  Quoniam  oinnes  rcgularum  partcs  de  prxsenti 
saeculo  cnmpleviinns,  qux  ad  futurum  credimus  per- 
tinere?  M,  Quatuor  quidcm.  Aut  cniro  tcccpUtio  cst 
sivc  vocatio,  aut  figura,  aut  praedictio»  aut  effectus 
vcl  exilus  prsdictorum. 

CAPUT  XY 
De  aeceptationibui. 

D.  Quam  vocamus  acccpiaiionem  sivc  vocatioticui  ? 
M.  Eam,  scilicel,  qua  Deus  quosdam  homines  vel  popu- 
los  spccialis  gratiae  bciieficio  sibi  conciliarc  dignatur, 
plusquc  circa  cos  quam  circa  caeteros  homincs  di- 
vinic  indulgcnii»  ct  quasi  familiarcs  favores  ostendit. 
D.  Qnot  sunt  acccptationcs  ?  M.  Decem.  D,  Da  or- 
dinem  ac>  eptationum.  Jf.  Prima  est  beati  Abrahx; 
secunda,  Isaac;  tertia,  Jacob  ct  cx  co  natoium  duo- 
dccim  patriarcharum;  quarta,  tribusJuda;  qulnta, 
toiius  populi  in  i£gypto ;  scxu ,  sancti  David ; 
scptima ,  domus  ipsius  David ,  et  pcr  ipsani  toiius 
Iribus  Juda  :  oclava,  rcditus  populi  cx  captivitate; 
nona,  D 'mini  nostri  JcsuChristi  secundum  carncm; 


nabilibus  subtiliter  edoccre,  nequc  in  ca  proficicn 
tium  cst  desiJcrium  in  his  quxrendis  leiupus  attc- 
rerc. 

CAPUT  XL 
De  accidentibui  natura, 

D,  Quoniam  de  gubcrnatione  nnindi  saiis  dictum 
€8t ,  qu«  sunl  naluris  accidentia?  M,  Dlvina;  quidcn 
naiurae  niliil  acridit :  cuin  eniro  sit  hicon  prciiensi- 
bilis ,  et  hcropcr  eodem  modo  sc  habens,  non  rccipit 
ac<  ideniiuni  divcrsitatem.  D.  Qu»  cerlc  accidunt 
crcaiuris?  M.  Staie,  ut  lerrx,  secundnm  Scripiu- 
ram ;  movcri ,  ui  coelo,  igni ,  et  aquis  cxlcrisque 
eiiasceniibuF.  Dciiide  tempus»  lotus,  nunierus.  Om- 
nia  enim  ct  aliqnando  ccepcruiit,  et  aliciibi  sunt,  ct  G 
unum  vel  plura.  Item  accidunt,  gencrari,  corrumpi, 
sanitas ,  apgritudo,  firma  ,  positio ,  ariium  discipli- 
naruniquc  capaciias.  Ilein  crescere,  nutriri,  scntirc, 
vivere,  inori ,  inter  se  diiTcrre,  ct  csse  coiitraria. 
Insupcr  ordo,  consecutio,  cohicrenlia ,  hisquc  sl- 
nilia  atque  conlraria ;  nec  tamcn  singulis,  uni- 
vcrsa. 

CAPUT  XII. 
De  accidentibus  voluntadi, 

D.  Qiioniam  satis  dictuni  est  de  accidcntibus  na- 
tiirarum ,  dicenduin  nunc  de  accidentibus  Yolunt:iti:3. 
Quid  cst  volnntas?  M,  Vis  animi  inviolna  sivcspon- 
tanca,  sccundum  qu9m  diversx  atque  conirariae  cogi- 


^  .  M        ••         .       . .       quan»  sibi  uniens  Dei  Filius  cx  gcncre  David,  ei  pcr 

tationes  crficiuntur,  ct  opcra.  Naturalis  cst  m  nobis  r^^  ...         .  .  . .^  «^«.....«^ 

-     •-  ^  cum  cx  Abraham  atque  ex  Adam ,  omnium  nosirum 

saliiti  remissioniquc  prospcxit  :  ditcima,  omnium 


boni  malique  communis  discrctio;  sponlancus  aulein 
moliis  in  his  qus  jam  discrela  ct  sequcnda  sunU 
lp<um  lex  quidem  erudit;  graiia  auiem  prxparat, 
adjuvat,  corroborat,  coronat. 

CAPUT  XIII 
De  eonsequentibus  eventum  toluntatii. 

D.  Qux  sunt  consequentia  voluntalis  cventu^? 
M.  Qoatuor.  Quxdam  eniin  in  hac  vila ,  aot  bona 
bonis,  ct  mala  nialis  cvcnliint,  ut  Abrahx  prospc- 
rilas  (Gcn.  xni,C),  ei  Cain  poeiia  (G^n.  iv,  11). 
Aul  conlra,  boiia  inalis,  cl  mala  bonis,  ul  dives  qui 
ifi  Cvangelio  usqnc  ad  niortcin  felix  dcscribiiur 
(Lttc.  XVI,  11);  c  conlia  Lazarus  ulccribus  aique 


gentium  pcr  dispcnsaiioncm  incarnationis  ipsius  Dei 
el  Salvaloris  nostri.  />.  Quid  ergo?  Justi  ct  Deo  pla- 
centcs  ante  Abralmm  homincs  iion  fuerunt?  i/.  Fue- 
runt  quidem  :  quippc  cum  fUii  Dei  appellati  sint  qui 
cx  Seth  fuerant  progencratl  {Gen.  vi.  2);  et  Eiioch 
translatus  sii;  Noe  pereunlis  mundi  renovalor  tf- 
feclus;  et  Melchiscdech ,  suinnii  sacerdoiis  exem- 
plum.  Sed  in  istis  non  divina  acceptatio,  id  cst,  spe- 
cialis  illa  familiaritas  ct  favor  oslcndilur ;  sed  ipsoruin 
justitia  dcclaraiur.  Ad  Abrahaui  vero  Dei  frcquetis 
alloculio  ct  quasi  convictu3 ,  ac  por  singula  dispeii- 
salio,  probaiionis  prouiibsa  pracmia ,  in  posicros  re* 


55  DE  PARTIBUS  DIV 

tonlalio ,  vim  mirani  difinoe  acccpiaiionis  osiendiiiii.  A 

Similiter  ©l  circa  cxieroft  8upra  dicios ,  pcculiaris 

quidaro  diTioiUtis  faYor,  et  quasi  per  singulos  viue 

acuis  pabm  dispensaia  gobernatio,  praecipuum  gra- 

Ux  dedarat  attxiliam.  D.  Quare  lixc  ad  fuiurum  f«- 

culoro  dicimos  pertinere,  cum  in  praBsciiti  gcsia 

sintT  if.  Quia  unaquaeqoe  res  ex  effcctu  perspici- 

lor,  eteadem  est  facti  causa,  aique  facieniis  inientio. 

D,  Proba  barom  acceptaiionum  causas  ad  foiura  re- 

spicere.  M.  Gentium  tides  pro  spe  vitae  aeiernae  re- 

ligionem  sequitur  Ghristianam.  Nam  Gbristus  ipse 

Doiuinus  loio  doctrinae  suae  remedio  acluumque  iui- 

racaliSy  oec  non  resuireciione  aique  ascensiune, 

Muram  vltam  docuit,  promisit,  approbavit,  iudul- 

Sii.  Jam  csteras  acceptationes ,  quis  pro  Domino 

sacramentisque   iguorat  effectas?    Ipse  Abraham,  Bet  beaius  Peirus  eadem  forma  ad  deterrendus  uiitur 


.  LEGIS  LIB.  n.  W 

GAPUT  XVII. 
De  differentm  iyporum, 
D.  Qoot  8unt  typorom  vel  figuraiom  niodiT 
M.  Principaliterquaiuor.  Aut  enim  graia  gratis  signi- 
ficaniur,  aut  moesta  moestis ;  aut  graia  nioestis ,  kni 
gratis  moesta.  D.  Da  exempla  per  siiigulos  niodos. 
M.  Grata  quideai  gralis  significaiitur,  ul  Domiui  se- 
cuiidum  carnein  rcsurrecUo  et  in  coeiis  biibitaiio, 
formae  nostrae  resurreciiotiis,  et  futurae  ju&iis  iu  coiio 
babitaliouis  iodicium  ,  sicut  dicit  Apostolus  :  Mortui 
enm  eslis ,  el  vita  vestra  abscondita  est  cum  Christo  in 
Deo  {Coioss. ,  III ,  3).  Moesla  vero  moesiis  praeligur.in- 
tur,  ut  diabuU  angeloruinque  ejus  dejectio,  et  luturao 
poena*  repromissio ,  figura  est  coruin  qui  pro  siinili- 
tudine  operuin  poeuis  simiiibus  delrudentur;  si(ut 


Isaac,  Jacoby  promittitor  salotem  geiitibus  coilaiu- 
ms.  Propter  eom  Abrahae  semen  a  caeteris  geiililms 
legregator ;  et  propter  ipsum  Judae  ti  ibus  et  beiie- 
dictione  praecelUt,  et  in  captiviutem  uliima  duciiur, 
tt  prima  saJvatur;  quia  ex  ipsa  Dominos  camem 
sompsisse  dignatos  est,  adeo  ot  ex  illa  Jodaei  f.ierint 
■ttncupatj.  Ipse,  David  domniqoe  ejus  ac  tribui  re- 
promiltitor,  in  perpetoom.de  ejos  seinine  regnaiurus. 
Igiior  si  Ades  gentiam  pro  vita  futiira,  Ghristi  inor- 
natio  pro  Ede  gentium  fuit  facta,  omnes  acccpatio? 
nvm  series  ad  fnturum  saeculum  pertiiiere  ex  ipsa 
iotentione  coUigltar.  Uaec  autem  omiiia  etiam  Novi 
ac  Veteris  Tesumenti  tesiimoniis  facile  comproban- 
tar,  cum  abiqoe  dispersa  sint. 

CAPUT  XYi. 
De  typis. 
D.  Qoid  est  lypos?  If.  Quam  nos  figiiram  dicimus, 
sive  fbrmam ;  sicut  dicit  Aposlolus  :  Omnia  enim  m 
fgnra  contmgebant  itlis  (I  Cor.  x,  II).  Et  iterum  : 
Adam  ifui  $st  forma  fmuri  (Rom.  v,  14).  Nec  eiiim 
abs  re  est  onum  aliquid  muliis  significari  vocabulis. 
D.  Qoid  est  ergo  typus,  sive  figura  ?  M.  Praesentium , 
aot  prabteritarom ,  aut  futorarum  rerom  iguotarum  , 
per  0|>era  ( secondum  Jd  quod  opera  sunt )  manife- 
staiio.  D.  Da  praeteritorum  typos.  M.  Ut  esi  caie- 
chomenoruro  bomititas  ;  typom  enim  gerunt  Adas 
paradiso  exclusi ,  et  ex  cooscientia  delictorum  di- 
vinam  metuentis  aspeclom ,  propter  quod  et  per 
publicoro  capiiibos  tectis  iucedunt.  D.  Da  in  prse 


peccatores ,  diccns  de  Deo  :  Quia  et  angelis  peccan» 
tibus  non  pepercit ,  sed  carceribus  ealiginis  tradidit  eo9 
(IlPetr.  n,  4).  Tcrtius  modits  est,  coin  mu*stis 
grau  signiticanlor,  ot  Adae  iransgressio  lypus  fuit 
juslitix  Salvatoris  nosiri,  sicui  bcatus  Apostuius 
docet  :  Quia  sicut  per  inobedienliam  unius  hominis 
peccatoies  constituti  sunt  multi ,  sic  etiam  per  obedien* 
tiam  unius  hominis  jusli  constituentur  multi.  lUgna" 
vit  enim  mors.db  Adam  usque  ad  Moysen^  etiam  in  eo$ 
qui  non  peccaverunt ,  in  similitudinem  transgressionis 
AdeB^  qui  est  (orma  futuri  (Rom.  v,  19, 14),  id  est, 
tyinis.  In  Graeco  enim,  typus,  specijiiter  legitur. 
Secundi  ergo  Adam,  id  est,  Ghristi,  gratia,  furnia 
vel  typus  fuit  irausgressionis  Adue  per  contrarium , 
C  scilicet,  figurata.  Quartos  uiodus  esi ,  cum  grutis 
moesta  figiirautur,  ut  b.iptlsina ;  elenim  figiira  est 
mortis  Domini  nostri  Jesu  Chrisii,  sicut  dicit  Aposto- 
Itts  :  Quotquot  enim  baptiAati  estis^  in  morte  Jesu 
Christi  baptizaii  estis  (Rom.  vi ,  5).  Quid  enim  aut 
bnpiismate  gratius,  ubi  a  peccato  purgamur,  el  quo 
filii  Dei  eflicimur;  ailt  morte  nioesiius,  ad  quaiii 
ipse  quoque  qui  eam  fuerat  sponte  sumpturus,  la- 
men  moestus  accessil?  D.  Quae  alia  typis  accidunl? 
M.  Temporum  dincrcnlia.  Nam  quaedam  ante  Lcgem 
sunt,  ut  Abe)  a  fralre  occisus  Christi  pas^ionem 
praefigiirabat  (Gen^  iv,  8)  :  et  Noe  arca  Cccle^iain 
(Gen*  VII,  7) ;  et  caeiera  similia.  Quaedam  veru  sub 
Lpge ,  ul  ipsius  Mo)si  mors,  et  Jesu  gloria.  Qua^dain 
sub  Gratia  ,  ut  baptixatorum  iudumeuia,  et  sacerda- 


se  tibtts.  Jf.  Gt  Aaron  vcbtis,  qua  duodecim  tribuum  D  miQ  vestes,  et  doniiuici  corporis  paiticipaiio,  ti  sin 

gula  alia  :  quae  omnia  lypis  moostrare,  non  ad  re- 
gularum  doctrinam,  sed  ad  exi)ositionem  if^xtus  per* 
tinet.  D.  Qua  raiione  figuras  sive  t)  pos  ad  fuiururo 
saeculum  dicimus  pertinere?  M.  Quia  Veteris  Tesia- 
menti  figurae  ad  Novom  intenlione  respiciunt;  No- 
vum  auiem  figurae  vitae  beatitudinem  repromitiit;  et 
sic  oinuia  ad  futuri  saecuii  spem  ei  ipsa  iuteutioua 
currunt. 


poroina  lapidibus  insita  gestabat,  ostendens  sequo- 
dammodo  pro  omni  popolo  sopplicare.  D.  Da  de  fo* 
turis.  M.  In  bis  nulla  est  difficultas  :  tamen  ex  su- 
pcrfluo,  ot  ia  duobus  filiis  Isaac  duo  Testameuta 
soostrata  sunt  (GaL  xiv,ii  )•  D.  Quoniam  et  de 
propbetiea  similem  pe  'C  definiiionero  diiimus »  quid 
iuiere»t?  Jf.  Quod  in  prophetia ,  verbis  (  5ecunduln 
boc  quod  verba  suni )  fulura  significantur  ;  typis  ao- 
leoi  res  decIaAntor.  bx  rebus  possunt  tamen  baec 
dao  el  its  dofioitione  misceri,  ot  dicaraus  qola  pro- 
pbetia  cst  typos  in  verbis,  secondum  id  quod  verba 
suot;  el  contra,  lypus  prophetia  est  de  rebust  in 
qoaaniro  res  eife  noacootttr. 


CAPUT  XYIIL 
De  prwdictionibus. 

D.  Quoniam  typorum  regulam  diximus ,  de  prsp  -> 
dictiooe  videamos.  Quid  est  praediciioT  M.  Ftttura- 


33 


iUNILII 


rimi,  ei  iiiccrtarum  rertim  verois  (iu  quantuni  verba  A  aliqiioruni  goneratioms  ot  notiiiua,  u(  Isaac  ei  Safti- 


suul )  nianircstatio.  0.  Qiise  accidunl  pra^iiiclioni- 
biis?  M.  IfiaciiMitiier  Iria  :  quod  qusedaiu  ania 
Legeoi  (iieniul,  qusfcdam  sub  Lege,  quaeUaai  sub 
Oratia* 

CAPUT  XIX. 

De  prwatctionilnu  (mte  Legem ,  4110I  medii  (aetm 

$unt? 

D,  Antc  Legem  pr^edietiones  quol  modis  facla 
snni?  M.  Quinque.  Aut  de  genoraliute  comniuniter, 
ut  est  :  Propterea  retinquet  komo  patrem  et  tnotrem , 
H  adhterebil  uxori  $uw^  et  erunt  duo  in  carne  una 
{Gen.  II,  24).  El  rursus  :  Makiicta  terra  in  vp4h 
ribus  tuis  (Gen,  111 ,  17).  Iloe  eoiui ,  per  unum ,  oinnt 
lnim.fno  generi  prxdicium  esse  cognoscitur.  Aot  ei 


son.  Anl  subliuiitas  posieruruiu ,  ut  :  iieffes  ex  ie 
extent  (Ge/i.  xvn,  6).  Aut  mortiseiitus,  ui  e^i ;  Tu 
autetn  ibii  ad  patru  tuo$  cnm  pacOf  nutriius  in  sene^, 
ciuie  bona  (Gen>  xv,  15).  Aui  dilTerentiii  populorum« 
ui  esi :  Popuius  populum  prcecedet^  et  major  serviei 
minori  (Gen.  xxv,  25).  Aul  abuii(Liiiiia  ui  est  : 
Dabii  tibi  Deu$  de  rore  ccHi ,  et  dc  pinguedine  terrm 
phnitudinem  frumenti  et  vim  (Gen.  xxvii,  28).  Aut 
divinum  aux.ltum,  ul  esi:  Ecceego  tecum  &um  cu$to- 
diensin  omni  via  (Gen,  x&vui,  15).  Aui  saccrdolii 
vel  dociriuaB  eleciio,  ut  esl :  Dividam  eo$  in  Jacob,  et 
diipergam  eo$  in  Israel  (Goiu  xlix,  7).  Aut  fortitudo 
el  hxrediiatis  immutabililas ,  ul  e&t :  €iiIii/im  leonis 
Juda^  cx  radice  fiiii  mei  *  auendi$li ;  recumben$  dor- 
parle  vel  medio ,  ut  esl  :  MuMpliccbo  dolores  tuo$  B  niisti  ^cut  Uo,  et  sicut  catulus  leonis;  quis  exciiabU 


{Ibid. ,  16).  Et :  Conversio  tud  ad  virum  tuum,  et  ipse 
f  JH  dominabitur  (Ibid.).  Hoc  eiiim  Dun  omiii  hufliano 
geueri ,  setl  uuinibns  tantuiii  femiuis  dictum,  Aut  sin- 
gulariter,  ut  est :  Et  vocavit  Adam  nomen  uxori$  $ua 
Mva^quia  ipsa  e$i  materomnium  doeittium  (/Mi.,  2^.»)« 
Aoi  pro  initio  Veteris  Testamenti,  ul  est  :  Muledh' 
etus  Chanaan,  $ervu$  erit  fralribus  sui$  (Gen.  ix,  25). 
Aat  pro  Novo  Teslamenio  priucipaliter;  aaia  com 
dicit:  Faciamu$  hominem  ad  imaginem  et  $imilUxtdineiH 
nostram  (Gen.  i,2(>):  Yenite^  de$cendama$^  eon» 
(undamu$  tinguas  eorum  (Gen.  11,  7}  :  pluralis  nu- 
uerus  Triniiatisjudiciuiucst,  qui  Novo  Tesiamcnto 
aferliBS  prxdicatur.  Et  com  dtcilur  :  Sanguis  fratris 
iuseiamat  ad  me  de  tcrra  (Gen.  iv,  10) ,  passio  Do-  ^ 
nliii  Dosiri  Jesu  Chrisii  pisfedicitur^  Aposloio  leste 
ii  Episiola  ad  HebraH)8  (Uebr,  iii ,  24) :  quia  eon- 
«persio  sanguiiiis  Chrisii  plus  potuli  ad  Domiiiuin 
damare  pro  nobis,  quam  Abel  bangois  damaverai 
coutra  Iratrem . 

a\PUT  XX. 

Quot  modis  sub  Lege  prwdictiones  factm  $unt. 

D.  Sub  Lcge,  prsedictiones  quot  modis  factx  sunt? 
Jf.  Duobus.  Aut  pru  bis  rebus  quae  sub  Legc  facLc 
ftuul ,  aut  pro  his  qux  sub  Graiia. 
CAPUT  XXL 

Pro  rebus  $ub  Lege  facti$^  quot  $unl  pratdictiones. 

D.  Pro  rebus  quas  sub  Lege  faclx  sunt,  qoot  pnp- 
diciiononi  specics  invenimus?  M.  Fere  vrginti  duai.  D 
Aui  ciiim  augincnium  popoli  prasdidtur,  ul  esi  ad 
Abraham  :  Et  eri$  in  gentcm  grandem  et  multam 
^en,  XII,  2).  Aul  hxrediiatis  prouiissio,  utest:  Se^ 
iitini  tuo  dabo  terram  hane  (Ibid,^  7).  Aut  segrcgatio 
indigirorum ,  ui  tsi  :  Ejiee  oHcillank  kane  et  filium 
e}u$;  non  mim  heeres  erit  litiu$  anciHa  cum  INio  /i- 
^os  (Ctfii.xw,  iflf).  Aul  Tiiidicta  in  idversarlos  po- 
^li,  et  merccir  in  amicos,  oi  esi :  Benedlcam  bene- 
dicente$  te,  ei  malcdicam  maledicen(e$  te  (Gen.  xit,  3). 
Aut  liberalio  popuii  ab  ittimids,  ut  esl :  Peregrinum 
tiit  umen  tuum  in  tcrra  non  iua^  et  exieut  indt  cum 
praoaratiune  magna  (Ccii.  «xv,  3),  el  cxicni.  Aut  • 


eum  (Ibid,^  D)?  Aul  pfoposilum  viUb,  ul :  Zabulon 
peregrinu$  inhubilavit^  et  ipse  porlus  navium^  et  sc',en$ 
requiem^  quia  bona  e$t  (Ibid,  ^  15),  et  ca^tera.  Aui 
traiisgresbio,  ul  dicil :  Scio  enim  quia  in  fine  transitus 
md  iniquitatem  agetis ,  et  deciinabitis  u  via  quam  iuan- 
dmn  vo^is  (Deut.  xx»,2ll).  Aut  supplicium,  ut  est  : 
QMia  occnrjeiil  vobi$  mata  in  fine  dierum  (Ibid,)  Aut 
geiieraiis  expuJsio,  ul  diciiur  :  Quia  ip^i  esinuiuii 
$uiit  me  in  dii$ ,  et  exacerbaverunt  me  in  idolit  suu  :  et 
e^o  amulabor  eo$  in  non  gentem^  in  gentcm  insipientem 
tradam  eo$  (Ueut.  xixii,  21).  Aui  virtuiis  cCTccium 
alque  iucrccdem ,  ut  eal  :  Qtds  iiabitabit  in  taber- 
naculo  tuOf  aut  qui$  requietcet  in  monie  iancto  tuo  ? 
Qui  ingrcditur  iine  macuia^  at  opcratur  juMtiam 
(Psabn.  XIV,  1 ,  2),  elcxtera.  Aul  spedes  paiia:,  ui 
csl :  Venit  Gad  ad  Da.id  et  annimt.avit  ei  diccns, 
EUge  titii  fieri  aut  tribui  annis  famem  iuper  terrum , 
aiil  trei  memei  fugere  a  facie  inimicorum  tuorum  per- 
sequentium  te^  aut  tribui  dicbui  fieri  morialilaiem  iu 
terra  tua  ( 11  lieg.  xxiv,  13).  Aui  sigua,  ui  esi  : 
Et  hoc  tibi  signum^  quia  unxit  teDeui  regem  super 
kxreditatem  iuam  (I  Jieg.  x,  1),  ei  rdiqua.  Aui 
eiectio  propheiix,  ui  esi ;  Et  iti,  puer^  Propkvta  Al- 
tiisimi  vocaberii  (Luc.  i,  7u).  D«  Da  pra^diclioues 
degeutibus  pro  populo.  if.  Ui  est  :  Ifaiiiu  ejui  i«- 
per  omnei ,  et  manui  omnium  iuper  eum  (Gen.  xvi,  1 2). 
£1 ;  Surgite  et  exiie  ex  loco  koe^  quia  co.Aeret  Donti'- 
nui  civitatem  (Gen»  xii ,  U)«  ViMones  quoqiie  Na- 
buchodonosor  ei  Pbaraonis,  aliorumque  regiim  vei 
genlium  pcr  prupheias  dictte ,  gcncrales  quidem  cau* 
sa»  referunl;  ad  |K)puIum  lamen  Bpeciai  iatcaiio» 
pfo  eujuft  ulliotte  singuLi  provenerunt. 

CAPUT  XXII. 
De  pradiaionibui  $ub  Ldge  in  Ckriito. 

D.  QUot  suitt  modi  prxdiclionum  in  Chrisio? 
if.  Fere  viginii  sex.  Aul  dt  niira1>il.bus  ejus  cun- 
ceplu  ct  nomincy  ut  est :  Bece  Virgo  in  utero  conci- 
fnel^  et  pariet  filium  ;etvoeabunl  noniCH  ejui  Emnlanuel 
{ha.  VII,  U).  Aut  de  ioco  nativftaris,  ut  est  :  Et 
tu ,  Bethtehem,  civitai  Juda^  nutld  modo  mfhor  esin  c/- 
riiafi6us  Juda:  *  ex  le  enim  prodki  dux  qui  regci  popu* 


•  Yulg., /i/t  mi.  £t  niox,  habiteb.t  pro  inhabitetvU 


57 


ium  meum  hraei  (Mick.  v 
rodiiDenlis  gcssil;  ut  est 

eagnoscere  malum,  el  eligere  bonum  (Isa.  vii,  16). 
Aul  de  iuslilia  ejus  aique  judicio,  ul  esl:  Dilexisli 
iuUidBm  et  odi$ti  iniquilatem;  ^ropterea  unxit  t€ 
Deut,  Deut  tuus,  oleo  Imtxtics  prce  participibus  tui$ 
f  Pmlm.  XLiv,  8).  Aut  de  diviniiate  ejus ,  ut  esl :  6V 
^ieraiionem  eju$  qui$  enarrabit  (Isa.  liu,  8)?  Aut  de 
visJialioDe  assumptiODis  Immanae,  utest  :  Quid  est 
komo^  quod  memor  e$  ejiis ,  aut  filiu$  homin\$ ,  quia 
luitasli  eum  (Psalm.  viii,  5')?  Aut  pru  unilate 
deiutis  et  cariiis,  ut  esl  :  Puer  natus  est  nobis 
{Isa.  IX, 6)  :  et  postmoduiii  adJidit:  Deusfortis.  Aut 
ile  potenlia  ejus  et  reguo ,  ut  est  :  Ego  autem  cousti- 
tutus  snm  rex  ab  eo  super  Sion  montem  sanctum  ejus 


DE  PARTIttUS  DIV.  LEGIS  LIB.  IL  ^ 

%  Aul  pro  his  quo!  in  A  ptcga  et  tn  a:rumna.  Ipse  aulem  vuhieratus  e,st  prdp  er 

:  Priuiquam  sciat  pucr      iniquitates  nostrat,  et  infirmatus  e$t  propter  peccata 

nostra  (Isa.  liii,  5-5).  Aul  divisionem  vestlmento- 


ruin  ejus,  ut  :  Diviseruut  sibi  ve$thnenta  mea,  et  tu^' 
per  ve$iem  meam  miserunt  sortem,  (Psaim,  ixi,  \d). 
Aut  rcsurrectionein  Doiuini ,  ut :  Non  derelinquis  flfii- 
mam  meam  in  inferno,  nec  dabis  Sanctum  tuum  videre 
corruptionem  (Psclm.  xv,  lU).  Aut  vocallonein  \r\\i\ 
sccundnni  assumptam  humiliialem ,  ut  est  :  De 
jEgypto  vocavi  filium  meum  (Ose.  xi,  i).  Aot  divi-» 
nitatis  ejus  gencrationem  aiitc  priileipiuui ,  nt  est  : 
Ex  utero  ante  luciferum  genui  te  (Psatm.  cix,  5). 
Aut  secundum  ejus  advcntum  :  Ecce  super  nubes 
cceli  sicut  Filius  hominis  (Ojn.  vii,  13).  D,  Oinncs 
liae  prxdict  ones  dc  solo  l^lTaCore  «  non  iniellignii- 


":    /  a.    ^  .  A    ^  '    '  r     r^  ^  ..i"  n  tur?  M.  Duobus  modis  baec  solcmu»  accipere.  Qo« 

iPsalm.    i,  6j.  Aut  de  inimicoruin  confraciione,  ul  B  7*  ..  *         7 


esl :  Onmia  $ubjeci$ti$ub  pedibus  ejus  (Psalm.  viii,  8) 
Aut  de  ejus  doctrina ,  ut  est :  Speciosus  forma  j^ra 
fUiis  hominum  (Psalm.  xliv,  5).  Aut  de  e^us  doctrliiae 
utilitate,  ut  est :  Propier  veritatem,  et  munsuetudinem^ 
ttjustitiam  [Ibid. ,  h).  Aut  pro  miraculis,  ut  est :  Et 
deducet  te  mirabiliter  dextera  tua  (Ibid.).  Aut  de  gto- 
rificatioue  quain  juste  a  fidciibus  suscepit,  ut  csl : 
Propterea  popuU  confitebuntnr  tibi  in  (Flcr/mm,  et  m 
smculum  $aeuii  (i^u/.,.18).  Aut  de  proiialioue  prae- 
dicatiouis ,  at  est  :  Domine,  Dominiu  no$ter,  quam 
admirabile  e$t  nomen  tuum  (Psalm.  viii,  2)!   Aut 
de  sacerdotio ,  ut  est  :  Tu  es  sacerdos  in  oeiernum 
{Psaim.  cix,  5).  Aut  de  judicio  ejus  atque  jtistitia, 
ut  est  :  In  '$pleudoribu$  $anctorum  (Ibid. ,  4).   Et 
rursus  :  Judicabit ,  implebit  ruina$ ,  confringet  capiia  ^ 
tn  terra  multorum  (Ibid. ,  6).  Aut  de  luboribus  \\lsb 
ejui»  ut  est  :  De  torrente  in  via  bibet  (Ibid,,  9). 
Aut  placidum  circa  Palrem  iucarnatiouis  mystoriiim 
Scripturastguifieat,  ut  est :  Ecce  puer  meu$,  dilectu$ 
iNtiii,  in  quo  comptacuit  anima  mea  (I$a.  xlii,  1). 
Aut  sancti  Spiriius*  iufusioiiem,  quam  utique  ho«^ 
nio  ab  eo  susceptus  nieruii  sive  in  principio  ipsios 
incaruatioDis,  sivein  iucremento,  sive  iu  baptismale, 
ftive  in  miraculis,  sive  in  doclrina,  sive  in  resurre* 
ctioiie,  ut  est  :  Ponam  Spiritum  meum  $uper  eum 
{ Ibid,)  ei :  Spiritus  Domini  $uper  me  ,   propiereo 
unxit  tne  ( Isa.  lx»,  1  )  ,  et  reliqua,  Aut  diltg'*ii« 
tiain  circa  discipuios,  ut  est  :  Non  dket,  neque 
elamabit ,  neque  audiet  qui$  in  plateis  90cem  eju$ 
( Isa.  xlii,  2).  Aut  se^ssionem  ejus  super  juiHen-  ^ 
twuyutest ;  Ne  iimca$,  filia  Sion,  ecce  rex  luu$  venit 
sedetis  euper  puilum  asina  (  Zach.  11,  9  ).  Aut  pas- 
sioDca  vel  sepulturaoi  causasque  eerum  ^  ot  dicitur  : 
Vidimus^  et  non  habebat  speciem  neqme  deeoretny  $fd 
9pecie$  iulionorabHis,  inferior  omnibus  hominibu$.  Et 
rursus  :  Uomo  in  plagis,  et  $cien$  ferre  b  hamititatem, 
quia  advtr$a  facij$  eju$  et  dehtmc$iala  est,  et  ad 
uihilum  reputmu$  :  ipse  peccata  nostra  portat,  et  pro 
uabia  dolet;  el  uos  putavimus  eum  e$$e  in  dolore  et  in 

^  •  Caute  lcge  :  nam  haud  ista  cum  placilis  (hcolo. 
gix  con^ouanl,  qu»$  doceiit  Christum  iiec  suuu  iii- 
tamalioneiii ,  nec  graiiam  aul  gloiiam  anima^  nie- 
ruisie^  seJ  gloriam  duutaxat  sui  corporis,  ei  uouiinis 


dam  enim  ita  iri  ip&ius  personam  pnedicia  sunt,  ut 
aliis  convenTe  non  po^shit,  sicnt  legitur  :  Non 
deficiet  princep$  ex  Juda,  neque  dux  ex  fcmore  ejus^ 
donee  veniat  cui  reposita  sunt  (Gen*  xlix  ,  iU).  Q  a:- 
dain  vero  sub  allerius  perbonx  occasiono  dicuntur, 
ad  Christum  tamen  iniellectu  Tfspiciunt  :  In  u^  ei 
temine  tuo  bencdicentur  omnes  gente$  (Cen.  xxii  ,13). 

CAPUT  XXIIL 

De  pra!dictiombu$  ad  vocationem.geHtium  pertinentibus 
$ub  Lege. 

D,  Quoniain  prxdictiones  de  Ghristo  dictas  in 
veteri  Lege  probaviiiius,  da  cas  qux  de  gcniiura 
vocaiione  sunt  positje.  Jl.  De  vocatione  genium  pra;- 
dictiones  fere  decem  et  sepiem  modis  positas  acci- 
pimus.  Aliqunndo  enim  acceplionein  earum  sigtiid- 
cant ,  cuin  dicitur  :  Ego  amulabo  eos  in  non  gentem , 
in  gentem  insipientem  irritubo  eos  {Deut.  xxxii,if). 
Aliquaudo  iiifirmiiates,   peccaiorum  expulsioncfu , 
Dieiiorumque  doctiiiiain ,  cuiu  dicitur  :  Pronuntiare 
pauperibu$  mi$it  me ,  pra^dicare  capti,i$  rcmissionem , 
et  cwcis  visum  (l$a.  lxi,  1) ;  aliqnando  graiiain  quaiii 
acceperant,  sive  adopttoii  s,  sive  miraculorum,  cuiu 
dicitur  :  Filias  regum  in  honore  tuo  :  astiiit  regina 
adextris  tuis  (Psulm.  xliv,  fO).  Ali(}uando  eiiaiu  ad- 
monitionem,  ut  illod  quod  sequitur  :  Audi,  filia,  et 
vide^  et  inclina  aurem  tuam^  obliviscere  poputum 
tuum  (Ibid,,  II).  Aliquando  gloriltcationcni  quaiii 
Cbristo  dcbeinus ,  ctfmi  d  eilur  :  Qidd  ipse  est  Domi- 
nus  Deu$  fm»,  adorabi$  eum  (Ibid.,  i^)  Aliiiuaiido 
bcatitudiiiein  et  Tirtutcm  quam  ineretur  fidelis ,  cuiii 
dicitur  :  Adduceulur  rcgi  virgines  po$t  eam  (Ibid. ,  if;). 
AKquando  Itetiiiain  in  qua  buitt,  profectuni  snuui  vi- 
denles,  cuin  dicilur  :  Addueetitur  crnn  gaudio  et  cxsuU 
tatione  (Ibid,,  IG).  Aliquanda  saccrdotiQm  ct  ecclc- 
siasiicam  cousueludiHcm ,  cum  dicilur  :  Pro  patri.  us 
tuis  nati  ^unt  tihi  filii  (Ibid. ,  17).  Aliquaiido  Ecclesiaer 
spiritualein  xdiAcatioiiein ,  cum  diciior  :  Ex  gradibus 
ebumei^^  ex  quibus  te  detectaverunt  (Ibid,^  9).  Aii- 
quaiido  eccfcdiabticaoi  auctoriiatem ,  cum  dicitui*  ; 

sni  exahationem.  S.  Tliom.,  111  part.,  q.  19,  art.  5. 
linASicuELL.  indic.  libror.  cipurgand.  loiu. !,  pug.  11, 

b  LXX,  fAaWiav.  Vuig. ,  infinisitatem. 

«  Forte  li*g.,  num  iiiwll. 


5.) 


i(nN!LII 


iO 


PcMi  eos  vrmcipes  super  oimem  lerram  {P$iL  xliv,  A  ^^  csl :  Vemel  enim  FiUus  hominis  ia  yloria  Patrit  sui 


i7).  AHq  tando  pleniluJinem  credciititim,  cum  dici- 
lur  :  lieplebilitr  tfloria  eju$  omnis  terra,  fiat^  fiat 
{Psalm.  Lxxi,  19).  Aliquaudo  lolerantiuin  sive  tenla- 
tionef  f  slYe  persecutiones ,  cum  diciiur  :  Donec  edu- 
cat  tn  victoria  judieium^  et  tn  nomine  ejus  gentes 
sperabunt  (/&a.  xlii,  4).  AIiq'iando  inimicorum 
destructionem  ,  cum  dicilur  :  Et  inimici  ejus  lerram 
lingent  (Psalm.  lxxi»  0).  AliquanJo  pncein  qua  gau- 
deC  post  persecutioiies  ficclesia,  cum  dicilur  :  Orie- 
tur  in  diebus  ejus  justitia  et  plenitudo  pacis ,  *  donec 
confirmtiur  luna  (Ibid. ,  7).  Aliquando  hxreiicorum 
crrores,  et  Eli»  prxseniiam,  cum  diciiur  :  Ecce 
transmitto  wbis  Eliam  Thesbiten ,  ei  revocabit  corda 
patrum  in  filios  (Malach,  iv,  5, 0).  Aliquando  Gdeliom 
spero,  et  secundum  Salvatoris  adventum ,  cum  dicitur : 
Es  ipse  erit  exspeclatio  gentium  (Ceti.  xlix,  iO).  Ali- 
qoando  baptismum  Joaniiis ,  cum  dicitur  :  Eree  mitto 
a.igelum  meum  ante  faciem  tuam  (Malach.  iii,  1). 

CAPUT  XXIV. 

De  tpeeiebus  prwdiciionum^  quce  in  Gratia  factm 
sunt. 

D.  Qiioniam  species  prxdictionum  qox  !n  Lege 
siint  diximus,  da  eas  qux  in  Gratla  leguntur  cmiss». 
M.  Pi  aedictioniim  quas  in  Gratia  fa«'Ue  snnt  speries 
viginii  ires  inveniuiitur.  Aut  enim  ge  leratio  et  vita 
Jo;iiiuis  Bapiisise  pra^Jicitur  ad  pairem  ejiis  Zacha- 
riam,  ut  esi  omnis  locutio  illa  per  angeium,  el 
proplictla  ipsius  Zacharias   (Luc,  i,  i 5-1 7,  68-79), 


cum  angelis  suis;  et  tunc  reddet^unicuique  secundum 
opera  sua,  Dico  autem  vobis  quia  sunt  aliqui  de  hic 
stantibus  qui  non  gustabunt  mortem  donec  videant  Fidum 
hom  nis  venientem  in  regno  suo  (ifa////.xvi,  97,  98). 
Aut  reiributio  l)onoruin  scu  malorum,  nt  cuin  dici- 
tur :  El  ibunt  isti  in  peencun  (eternam ,  justi  veiro  in 

.  vUam  wtcrnam  (Matth^iiv,  4G).  Aul  Spirilus  garicli 
prxsentia  apostolis  data,  ut  esl  :  Ego  rogabo  Patre.n 
meum^  et  atterum  Paracleium  mitlet  vobis ,  ut  mancat 
vobiuum  tii  eeternum  Spiritum  veritatis  (Jonn.  xiv,  16, 
17).  Aul  ecclesiastica  pra>nuntiatur  auctoritas,  sicut 
d.cltur  :  Et  dabo  tibi  ctaves  regni  ccelorum  :  et  quod- 
cunque  Hgaveris  in  terra,  erit  ligatum  et  in  costo  (Matth. 
XVI,  19).  Aut  roors,  passio  ac  resurrectio  Salvatoris, 

]g  sicut  dicitur  :  Ex  illo  ccepit  Jesus  oatendere  discipulis 
suis,  quia  oportet  eum  in  Hierosolymam  ire ,  et  multa 
iustinere  a  presbyteris  et  principibus  saeerdotutn^  et 
miii,  et  tertia  die  resurgere  ( Ibid.  ,  ii).  Aut'  gene- 
ratis  resurrectio,  ut  cum  dicit  Apostolus :  Sicut  in 
Adum  omnes  morluntur,  ita  et  in  Christo  omnes  vivifi" 
cabuntur  (I  Cor.  xv,  99).  Aut  simul  Cbristi  ei  nostia 
resiirrectio,  sicut  dicitur  :  Cum  ego  exalta  us  (ueto  a 
terrut  omnes  traham  ad  me  (Joan,  xii,  59).  Aut  Judae 
prodilio,  sicut  dicit  Chrislus :  iVonfi^  egcvoseteyi  duv 
decim,  et  unus  ex  vobis  diabolus  est  (Joan.  vi ,  71)  1 
Aut  niodus  tentatlouis  et  mortis  ^aliqnoroin  discipu* 
lorum ,  sicnt  Peiro  Dominus  et  negationem  futaiam 
prvdixit  et  speciem  passionis  ,  dicens :  Antequam 
gattus  cantetf  ter  nie  negabis  (lfaf//i,xxvi ,  5i) ;  et : 


Aut  Salvatoris  conceptus  nativitasque  mirabilis,  ul  C  ^^"^  *^^^  f^^^'^* »  exUndes  manus  tuas^  et  alius  te 


e»i  praediciio  quani  ad  sanctam  Mariam  angelus  di* 
xit  (Ibid.,  98-57).  Aut  magorum  revclaiio,  aut  Judseo» 
ruin  iiicredulitas  aique  conversio  (Ifafi/i.u,  i  seq.), 
sicut  dicltur  :  Eue  iste  positus  e%l  in  ruinam  et  resur- 
reciionem  multorum  in  Israel^  et  signum  eontradictio- 
nis  (Luc.  II,  .Ti).  Aul  prxmium  regni  ccelestis,  sicut 
est :  Poenitentiam  agite^  appropinquavit  ( J/alife.iii,9),  ct 
reliqiia.  Aut  gentium  vocatio,  sicut  dicitur  :  Multi  ab 
Oriente  et  Occidentevenlent^  et  recumbent  cum  Abralnim 
et  Isaae  el  Jacob  tn  regno  ceelorum  (Matb.vm^  ii). 
Aut  llebraeorum  cxclusio,  ut  est  quod  sequitur  : 
Filii  autem  regni  hujus  excludentur  in  lenebras  exte- 
riores  (Ibid.,  19).  Aut  salvaiio  pcr  aposiolorum  prae- 
dicalioneoi ,  ut  cum  didtur  :  Venite  post  me ,  faciam 


cinget  et  ducet  qu0  tu  non  vis  (Joan.  xxi,  18}.  Aut 
praesentia  detenloriim  Cbristi,  cum  dicit :  Surgite^ 
eamus^  eue  appropinquavit  qni  me  tradet  (Matthjiiwt^ 
46).  Attt  dispersio  apostolorum ,  sicut  :  Percutiam 
paslorem,  et  dispergentur  oves  gregis  (Ibid.^  51).  Aut 
pulti  asinae  reperiio,  quem  Dominus  in  fivaogelio 
praedixit  a  discipulis  adducendum  (Matik.xxi,  9,  5). 
Aut  Antichristi  praesentia ,  cum  dicitur  :  Nen^o  vos 
seducat  ullo  modo  :  quia  nisi  venerit  diseessio  primum^ 
et  revelatus  fuerit  homo  peccati,  filius  perdiiionis  qut 
contradicit  (II  Thess.n,5).  Aut  Elioe  prxsenfi», 
curo  dicilur  :  Elias  veniet  primum  (lfa(/A.xvii ,  II). 
Aut  conscientiae  electonim,  ut  de  Paulo  :  Vas  eleclio- 
nit  mihi  est  iste  (Act.  ix,  15).  Aut  aliqui  non  immu- 


90S  fieri  piscatores  hominum  (Jf(i///i.iv,  19).  Aut  mi-  D  i^^di,  ced  gustaturi  mortem  praedicuntur,  sicut  Apo- 


raculorum  claritas,  ut  diciiur :  Qui  eredit  in  me^  opera 
qum  ego  facio  et  ipse  faeiet ,  et  majora  horum  fadet 
(Joan.  XI Vy  19).  Aut  tentatio  persecutioqiie  justo- 
ruui,  ut  dicitur  :  Tradent  enim  vos  in  conciliis^  et  im 
synagogis  sws  flagellabunt  (Matih.i,  17),  elc.  Aut 
patientia  AJelium  inter  advcrsa ,  ut  cum  dicitur  de 
ficclesia  :  Et  porta  inferi  non  proivalebunt  ad»er$u$ 
§am  (Mait.  xvi,  18).  Et  rursus  :  Regnum  coelorum 
rtm  patitur,  et  violenti  diripiunt  illud  (Maith.a^  19). 
Aui  contemplatio  regiii  ccelestis  et  secundi  adventus, 
qua  ei  in  hac  vita  sanctorum  aniroae  perfruontur, 


stolus  :  Ecce  mysterium  dieo  vobis :  omnes  quidem 
re$urgemu$,  ud  non  omne$  immutabimur  (I  Cor,  xv, 
51).  Aut  (uiura  pesiis,  sicut  Agabi  prophe  ia  (Act.  xi, 
9S).  Aut  lieresum  conlrarietas,  sicnt  dicltur  :  Istud  * 
aiiMm  agnosce ,  ^iita  fn  ultimie  d  ebu$  exsurgent  tem* 
pora  maligna  (II  Tim,  iii,  1).  Ct  rursus :  Quando 
$anee  doctrinee  non  acquiescent,  $€d  ucundum  sua  de- 
sidiria  qumrentnbi  doetores  (II  Tim.  iv,  5).  Aut  bap- 
tismatis  gralia,  ut  est  :  Ipse  vo$  baptitabit  in  Spiritu 
$ancto  et  igne  (Matth.xi^  11).  Aut  consumptio  Je- 
rusalero  ac  templi  judaici ,  sicut  est  :  Orate  ne  fiat 


•  HdlNr.  td  liUerami  donec  luna  de^t.  LXX ,  ?«»;  ou  «vrovatfcep  ^  nknm.  Viilg.,  dcnec  auferatur  luna. 


it 


DE  PAUTiBUS  DiV.  LEGiS  LIB.  IL 


n 


f^§a  teiira  -hieme  vel  iabbato  (.IfaffA.xxiY,  29) ;  et :  A  et  fecerit  etKobernet.  Aat  ex  divinis  Scriptvrisviqtt^e 

Ecce  relinquetur  vobit  domus  veUra  de$erta{UaUh, 

xxiii,  38).  Aul  Evangelii  pracdicatio,  sicui  dicltar  ; 

Ei  preedicabitur  Evangelium  regni  in  ommorbe  terra- 

raiift,  in.  testimonium  omnium  gentium ;  et  sic  erit  /fn.-f 

(JffllM.xxiT,  1i).  Aul  mala  finis  ipsius  una  cum  ipso 

fine»  ut  cum  dicitur  :  StaHm  post  lribui<aionem  ^e* 

rmm  illorum  sol  obccecabilur  {Ibid.,  29).  B.  Quomodo 

has  prapdictiones  ad  fDturum  saeculam  dicimus  per- 

linere?  M.  Sicut  •  de  aceeptatiooibiis  diximui :  qaia 

ea  q«i»  pnedicia  sun(  aaie  Lcgem  ,  inieniio  eorum 

fuit  ad  tempora  Legis  aat  Gratix  :  rursus  quae  in 

Lege  prxdicta  sunt  Gratiam  figurabant;  et  qus  in 

Gralta,caasamet  praunium  regni  coelestis  babueruni. 

lu  coiiigitur  pnedictionum  omnis  intenlio  ad  futuri 

8a:culi  bona  respicere. 

CAPUT  XXV, 

Ih  efftciibus  praidictionum. 

D,  Qaeiiiam  ires  jam  partes  ostendimos  eorom 
^me  ad  faiuroin  8»c«lam  diximus  pertinere « boc  est 
scceptatioaes  et  figoras  el  praedictiones  ,  nonc 
qiiarta  parsre^ilaty  aideeffectionibus  disseramus.  Quid 
aant  igimr  effectos  t  Jf .  Effectos  sont  earum  rerum 
^uas  acceptaiionnm  prospiciebat  intentio,  ant  typorum 
slmiiiiado  figorabal,  aut  dictionum  scieniia  prxlo- 
^ebator.  0.  Qaot  sont  efTectaam  tempora?  if.  Tria. 
Aut  enim  Legis  fempore  effecta  sont  qoae  prxdice- 
Uantur,  aut  nune  sub  Gratia  flunt,  aut  saeculoroM 
faiurorum  tempore  complenda  sont^ 

CAPOT  XXVL 

Quee  causa  fuerit  prwsentis  tceculi  faciendi. 
D.  Si  omnia  qnae  in  praesenti  saeculo  gesta  sunt 
«d  futu!am  respiciebant,  quid  opus  erat  ot  a  Deo 
praeseus  sxcalum  fieret?  M.  Qoia  decoit  ut  ratio* 
iiales  creatur»  prios  disoerent ,  ut  eicilarentur  in 
dubiis,  ac  tonc  aeternis  postea  froerentur;  et  merito 
<lala  videreotur  probatis;  et  gratiora  fierent  remini- 
aeentibus  transacta  eertamina ;  et  plus  glorificarent 
Jonatorem  qui  pios  in  boc  sxculo  JuYat;  et  ut  vio- 
cerent,  ei  vktoribus  asterna  praemia  concederet. 
CAPUT  XXVII. 
De  docurina  ratMnalium  m  hoc  smculo, 
D.  Quot  modis  ia  boc  saeculo  ratlonaliumdoetrina 


(utdiKimus)  in  qualuor  species  dividunlur;  histori. 
cam,  prophelicain,  provcrbialem,  et  simpliciter  do* 
eejKeni. 

CAPUT  XXVIIL 
Qum  sertanda  sint  in  Scripturarum  intelligentia. 

/>•  O^ae  sunt  quae  in  iutellecia  divinarum  Scri- 
pturarum  custodire  debemns?  M,  Ut  ea  qu»  dicon~ 
lur  dtceiiti  conveuiant;  ut  a  causis  pro  quibus  sunt 
dicta  non  discrepent;  ut  eoneordent  temporibus, 
locis,  ordini,  inlentioni.  D,  Quam  dicimus  divinae 
docirinae  intcntionem  ?  If .  Ipse  Dominus  dixit :  Ut 
diligamus  Dominum  ex  toto  eorde  et  ex  tota  antma,  et 
preximos  tanquam  nos  ipsos  (Matth,  xxii,57,  59).  Do- 
etrinaeaotem  corruptioestetcontrarium,  Deum  non 
B  «mare  vel  proximum.  D.Quae  hujuscontrarietatis  est 
eausa?  M.Causa  malorum  in  ipsis  estqui  mali  sunt ; 
quia  dom  liberoarbitrio  atqae  bene  concesso  inordi* 
nate  olantor  rationales  creaiurae,  et  malitiae  et  pcenae 
eaasa  sibimet  existont. 

CAPUT  XXIX. 
Vnde  iibri  religionis  catholicm  asseruntur. 

D.  Unde  probamus  libros  religionis  nostrae  divina 
esse  jnspirationeconscriptos?  Af .  Ex  multis,  quorum 
primum  est  ipsius  Scriptur»  veritas;  deinde  ordo 
rerom,  consonanlia  pracceptorum  ,  modus  locutionis 
sine  ambito,  puritasque  verborum.  Additui*  conscri- 
bentium  et  praedicaniium  qualitas :  quod  divina,  bo- 
mines ;  excelsa,  viles;  infacundi,  subtilia,  non  nlsi 
C  divino  repleti  Spiritu  tradidsscnt;  tum  praedicationis 
virtus,  quam  dum  praedicaretur  (licet  a  paucis  de- 
spectis)  obiinuit.  Acccdunt  his,  rectificatio  conira- 
riorum,  ut  sibyliarum  vcl  philosophorum ;  expulsio 
adversariorum,  utilias  consequentium,  eiitus  eorum 
qoae  per  acceptationes  et  figuras  ei  praedictionrsqux 
praedicta  sant ;  ad  postremum  miracula  jugiter  facta, 
donec  Scriptura  ipsa  susciperetur  a  gentibus.  De  qua 
hoc  nunc  ad  pro\imum  miraculum  sulficit,  quod  ab 
omnibus  suscepta  cognoscitur. 

CAPUT  XXX. 
Vbi  ttf  ^es  reliyioni  necessaria. 

0.  Si  divinae  Soriptorae  probationibos  su'fic:ont, 
quid  necessaria  est  religionl  fides?  M.  Fides  nostra 


peragitur?  if.  Duobus.  Aot  inieiligenlia  renim  facta-  ^  guper  ratione  qiiidem  est;  non  tamen  temerarie  et 
rum,  sicat  dicit  Aposiolus  :  Qiiia  invisibilia  ejus  a  imtionab  liier^sainitur  :  ea  enim  qoae  raiio  edo* 
creaiura  mim<ft,  per  ea  quw  facta  niitl,  intetlecta  coh-  oel,  fides  inteliigit;  et  ubi  ratio  defecerlt,  fides  prae- 
apicimntur  (Rom.  i,  20).  Mecesse  est  enim  ot  qui  corrit.  Non  enim  atcunque  audita  credimus,  sed  ea 
Auindttm  aiqoe  omoia  in  eo  posita  considerat,  modis  quae  ratio  iion  improbat.  Verum  quod  consequi  ad 
•rdiaibasque  distincta,  iutelligat  esse  Deom,  qui  hsec      plenum  non  potest,  fideii  prudentia  confiiemur. 


«  lu  reKnpsimos  ex  saperiori  c»p.  15  et  cap.  25  hojns  libri.  Editi,  de  aeceptionibus  dicimus. 


-<»<iOB^»- 


Pinot..  LXVIII. 


45 


MAPPINII  EPISTOLJE. 


II 


ANNO  MMIIfl  DL. 


MAPPINIUS 

RHEMENSIS  EPISCOPUS. 
MAPPimi  EPISTOLM  DUM. 


EPISTOLA  PRIMA. 

AD  SANCTUM  MICETIUII  '^^ 

ift  concilium  Tullense  ad  amwn  549  habiium. 

Doraino  sancio  ei  in  Cbrbio  beatissimo  fratri  Ni- 
eeiio  papaB  ^  Mappiuius  episcopus. 

Evangclicx  lectionia  doctrini  lesutur  rcgnum  in 
ht  divisum  stare  non  posse  (Mallh,  xii).  Si  hoc 
de  mundi  amatoribus  et  in  terrena  cupiditate  roaneu- 
tibus  rccte  ei  non  immeriio  credatur,  indubitanter 
reciius  de  sacerdoium  personis  sentitur,  si  discor- 
dantibus  voiis  ac  studiis  inter  se  dividi  comproben-  . 
tur.  Aut  qua  fiducia  Conditori  nostro  qui  nos  in  uni- 
tate  compagis,  quod  e^t  corpiis  suae  deitaiis  vivere 
praecepit,  preccs  oblaiuii  sumus,  si  nos  ^ici8Stiu  a 
roulua  cbarilaie  sepouimus?  Ui  quodam  loco  dciHcus 
sermo  docet,  studere  nos  confcnii  ut  frater  fratri  B 
adjuvans ,  sicut  civitas  muiiila  et  fortis  ,  iuconcussu 
fundamine  stare  possit ;  scilicet  ut  unius  fralris  nue- 
stitiae  omnes  aequanimilercompaiiendo  participemus, 
routuisque  nos  laboribus  sublevemus.  Pro  qua  re, 
piissime  ac  mulium  diligcnde  domine  et  fraier ,  indi- 
eamus  nos  litteras  filii  nostri  domini  regis  Theode- 
baldi  excepisse,  ut  in  Tullensium  urbe  die  calenda- 
rum  Juniarum  adesse  deberem,  nullam  causam  evo- 
caiionis  declarantes.  Reciprocanie  pagina  indicavi* 
inus  nos  illuc  accedere  non  dcbere,  quia  causam 
condiiionemque  nos  constabat  ignorare.  Iteralis 
scriptis  edocuit  bealitudinem  vestram  ,  dum  aliquos 
Francoruni  pro  zelo  dlvini  timoris  corripit ,  ac  pro 
incesiis  conditionibus  a  commonione  ecclesiaslica 
removet,  scandala  seu  anxietates  inultimodas  susli-  G 
ncre.  Dc  qua  re  non  mediocriter  ingemiscimuSt  quod 
no8  relatione  vestra  scire  non  feceritis,  uirum  ex 
canouiea  lectione  damnentur,  aii  pro  pastorali  diii- 
gentia  de  mcdiocribos  reatibus  corrigantur.  Licet 
nibil  novi  vot  de  his  rebus  invenire  posse  cognosci- 
rous  ,  qiiod  prisca  Patrum  soleriia  non  potuit  repe- 
rire ;  Umen  absurdum  esse  videtur  ut  a  nobis  reci- 
piantor  qui  t  vobis  secandum  seriem«€anonum  ec- 
clesiastica  severiute  abdicantur.  Novimus  enim  ,  si 
scieiiter  boc  gerimus,  quod  criminibus  altorum  mis- 
ceamur;  sl  ignoranier,  reatui  non  subdamur.  Qua- 
propicr  saluiantes  cbaritate  debiu  indicamus,  simul- 
que  suademus  ut  nos  in  omiiibus  participes  tam  iri* 

'  S.  Nicetus  Trevirensis  eptscopus. 
^  In  primis  Ecclesiae  saeciilis,  vox  papa  omnibus 
episcopis  imliffere  iter  dabatur ,  licet  Romanus  pon- 
^ex,  ut  Ecclesi»  universae  caput ,  et  j^astof  qi  ac 


bulationum  vestraruro  incommodis  quAm  prosperiia- 
tum  commudis  fieri  studeatis.  Nam  nos,  mediante 
capite  nosiro  quod  est  Cbristus,  nullis  adversiCatibus 
a  ve&tra  anxieuie  divellimur,  nulli^que  asperiuiibus 
a  vestra  cbaritate  dividimur.  De  qua  re  si  lamen 
praesumptiosl  hon  exislimus,  indicare  praesumimus. 
Decuerat  ut  vestra  consolaiio,  pro  biijnsmodi  condi- 
Uoiiibus  potius  quam  regias  vocatiouis,  nos  conserere 
dcbuisset;  quia  pari  roodo,  si  nobis  aliquid  simfle, 
qudd  in  posterum  arbitramur posse  fieri,  contigisS't, 
suiim  ad  vestram  rraterniutemscripia  direxissemus, 
ut  nos  congruo  teuipore  vel  loco  coram  positi  vide- 
remus.  Quaiiquam  parere  nos  regiis  praeceptis  ia 
bouis  rebus  et  couveniat  et  libeat,  Umen  non  vestrls 
mious  scriptis,  si  studio  charitalis ,  non  supeicilio 
dirigantur  despectionis ;  quia  amaritudo  vesira  diil- 
cedo  nostra  esse  non  poterit ;  nec  abjectto  vestra 
absque  nostra  dijeciione  constabit ;  et  veiiera- 
tio  vobis  debita  impensa  a  nobis  non  dignosciiur 
prociil  posiu.  At(|ue  utinam,  ut  praefati  sumus,  clia- 
riute  suadeute  ac  pagina  decurrente,  vestram  nobis 
patefieri  decrevissetis  animorum  molestiam !  cogno- 
veramus  utrum  compaiimur  molestiis  vestris,  an 
delectamur{  n:im  tacente,  ut  ipsi  scitis ,  divina,  sola 
loqMente  viro  bu  uanttas  intclligere  potest.  Hoc  U- 
roen  plcnius  noverit  vestra  perfeciio,  si  ad  nos  ite- 
raia  scripu  doroini  regis  ante  quinque  vel  sex  dies 
calendarum  Jnuiamm  pervenissent ,  in  die  praefato 
praesentiain  bamili;atis  oostrae  in  locum  babueratis 
constituium  «. 

EPISTOLA  IL 

AD  VILLICOII  EPISCOPUII  MfiTBNSEM. 

Domino  8U0  Villico  papae»  Mappinius  epiccopus. 

Felicem  beatumque  te,  beatissime  pater,  omnes 
unanimiter  praedicanius,  cuisuperna  pietas  hujusmodi 
tribuit  intellectum ,  atque  beoigniutis  aflectum,  ut 
singulari  perfectione  vivere  comproberis,  licet  san- 
cio  Petro  hoc  a  Doinino  dictum  legamus,  Pa%ce  ove$ 
meas^  sed  ad  cunctos  qui  sacerdolale  funguniur  offi- 
cium  pcrtinet  praesens  senteniia.  Tu  vero  cunctos 
supergrediens  dulcedine  singulari ,  qui  iion  soluui 
oves  tibi  comrolssas  pascere  cerueris ,  sed  aliarum 
ovium  sacerdotes  melliQua  perfectione  atque  delicia- 
rum  uberute  sagUiare  non  desinis. 

fidelium  princeps  semper  habitus  fuerit. 

•  Labbe,  Conci/.,  tom.  V,  co!.  «Oi.  D.im  Harlot, 
Hi$L  metrop.  AAemens.,  tom.  I,  p.  212. 


IS  ARATOR.  —  H.  J.  ARNTZENIl  PRiEFATIO.  l^ 

Te»lU  es4  Ule  perscruta^or  renis  et  cordis ,  non  A  bilo,  amore  sollicito  precantes ,  grntins  com  cediila 


assentatioiie  Ista,  sed  Teridica  nobis  assertione  con- 
scrilii.  Quod  si  te  Gohdiior  Redempiorque  noster 
usque  sexagenariiim  numerura  aniionim ,  oi  exora* 
inus,  provexerit,  eris  cunctis  praeclpuus  el  reliquls 
•acerdotibos  anteponendus ,  et  cudciI  qui  viiae  iuae 
insirucUone  pronciunt,  doleant  le  deesse,  el  se  post 
le  YiYere  ingemiscani.  Saluianles  igitur  aroore  de- 

•  Vlde  S.  Remtgii  Tesumentom,  lom.  LXV  Patro- 
logiae  nostr»,  iii  flae.  Eqit. 


relatione ,  laudesque  rercrenics  pro  nol)1s  misericor- 
dis  Domini  misericordiam  exomre  non  deslslas. 
Qoapropter  rogamus  utnobischaritas  vestra  indicare 
dignetur,  quantos  solidos  ad  compmndos  porcos  * 
inillis  partibus  dirigamus,  quia  coostat  nobisdoniim 
«  vobis  muneris  loco  collatom ,  si  bbc  beneficium 
vobis  ordinantibus  fuerit  repcriom  ^. 

I»  D»m  Marlot ,  Hist.  metrop.  Rhemetts. ,  loro.  I, 
pag.  214. 


▲MNO  DOMINI  DLI. 


ARATOR, 

S.  ECCLESIiE  ROMAN^  SUBDIACONUS. 


PROLEGOMENA. 


HENR.  JOAN.  ARNTZENIUS  LECTORI. 

Deeennlom  fere  esl  ex  qoo  Sedolium,  meis  homt-  B  sl  discesserts  ab  Arrio  Barbosa ,  Lusiuno,  cujus  ia 


nomqoe  eriidiiissimorum  observationibos  iHostra- 
lom,  pobtici  juris  fecerim.  Jam  tunc  consilium  cepe- 
rsm  de  Aratore  quoque  emacuI.indo ;  plerisque  eienim 
in  editioiiibus  Sedulio  comes  addebatur,  atque  in  eo* 
dem  magis  editores  arbitrioin  suura  quam  codicom 
auctoriiaiero ,  sccuti  videbantur.  Publice  me  buic  rei 
dndum  obstrioxi  (a),  sed  qoominos  consilium  fuerim 
exsecolus,  intercesserunt  causx,  eaeque  satis  graves, 
in  qoibns,  ne  poblici  moneris  partes  implendas  me- 
flBorero,  jore  variantium  ex  codd.  Leideusibos  leclio- 
noro  sperodataro  nomeraferim.  Harom  compos  faelos, 
leiaro ,  pro  lenpore  depositam ,  resompsi  pertexen- 
dim,  jamqoe  in  roanos  libi  Irado  poetaro ,  si  qoid 
sperare  liceal,  euris  hisce  eroendatiorem ,  et  ad  opti- 


huiic  poetam  commentarii,  forraa  majori,  prodierunt 
Salmanlicx  an.  1516  (6),  sed  qiios  mibi  videre  non 
contigit.  Alii  quidem  similia  videntur  conaii,  scd 
conati  Untum.  Chrisiianum  Daumium  de  illustraiidis 
Gbristianorum  pootis,  atque  adeo  de  Aratore,  cogi- 
tasse,  idque,  si  sumptuarii  adessent,  absolvere  opiis 
voluisse  ex  ipsius  ad  rieinsium  epistola  apparet  (c). 
Rcrcrendus  huc  quoqoeest  Andrcas  Rivinus,  huma- 
niorum  litterarum  professor  Lipsieiisis,  cujus  opu« 
scola  Chrisiianorum  poeiarom  Daumius  memorat  (d), 
et  Nicolaos  Heinsius  (e),  cosdemque  pro  coiicione 
explicitos ,  animadversionibus  illusiratos,  et  cx  mss. 
emaculatos  Rivinum  divulgasse  scrihit  Joan.  Gcorg. 
Grsvios(f),  inqoe  iis  corrigendis  cumdem  sibi  mul- 


moi  cudlees  expressum.  Et  si  magis  grau  sint  qoas  C  tom  indulsisse  tesiatur  Daumius  (g).  Noue  sunt  cerie 


rariora  videantur,  augorari  liceat  fure  nonnullos 
fui  hoe,  qoidqoid  sit  consilii,  probent  lol)enler,  cum 
Aratoris  editiones  non  obivis  foerint  notiB,  et  hoc 
earmeo  in  antiqoioribus  Chiistianorom  pnetarom 
cditionibos  invenlator  qoidem,  sed  recentiororo  non 
ait  opera  perpolitom.  Prodentios  Cellarium  et  Hein- 
aion,  Jovencos  Omeisiuro  et  Reuscbiuin,  Sedulios 
Cellarium  et  Gronerom  nscii  sont  sospitatores,  sed 
qui  ex  recentioribos  Aralorcm  notis  illustraverit , 
novi  neminem.  At  quid  receotiores  memoro?  cum 
feneratiro  erodiii  nihil  nourom  ad  eom  coutulerini. 


(a)  In  Miscellaneis;  p.  39. 


>)  Vide  Fabricinm  Btbl.  med.  et  inOm.  Lalin.  I, 

L546.  Arriom  Mendosam  eum  appellat  idem  Bibl. 
tin.,  lom.  Ili,  p.  307,  et  Fmicclus  de  decrep.  L.  L. 
Senec'.,  p.  247. 
(€)  Syflrge  efiH.  Bormsnni   tom.  V,  p.  21<4,  216, 


Dracontii  et  Drepanii  Flori  ediiiones  a  Rixiiio  pro- 
curat».  Sed  utrum  de  Aratore  quoque  cogitaverit 
edendo,  non  deliniverim.  —  In  ipso  prxterea  couatii 
substitit  Fraiici>cus  Juretus,  ob  ideiii  Ciirisiianorum 
poeUrom  eJendorum  consilium,  successu  licei  ci- 
roerit,  laodalus  ab  Joan.  Albert.  Fabiicio  (h);  quem 
<ium  nomino ,  doleo  sane  Aratoris  viccm  ,  qua  Taia 
minus  benigna  eunidem  illi  Fabri(iiim  nog.iruiit 
sospitatorem.  Is  eteniin  instructns  codice  Caiitabri- 
giensi,qiiem  Ciiciis  Benzcliiis,  episcopus  Liiicopensis 
et  biblioibeca  Upsaliensis  pra:rectu$,  coiituterat,  Ara- 

22i. 

(d)  Syll.  Borman.  tom.  V,  p.  225. 

(e)  Sylloges,  ioco  laudaio,  p.  218. 

(f)  Prcfntione  ad  Synlagma  dissert. 
'  )  Sylloge  Burman.  toui.  V,  p.  226. 

)Biblioth.  Utin.  tom.  I,  p.72l. 


n  ARATOR.  4S 

lorein  sesc  edUuyum  promisil  (a),  cui  prscmiifere  A  eo  disserere  hujas  non  est  loci.  Id  addendum,  Ara- 


constiiuerai  Ana  aposioioruro ,  Grxoo  ei  Latine  e 
codice  Laudiaito  expressa  ,  practerea  aijjicere  Flurum 
Sparsionemad  Acla,  et  Grotii  commenlaria  (b);  qu» 
OHioia  ^i  qtiis,  juncta  viii  egregii  erud  tione,  consi- 
dcret,  eo  magH  dolendum  est,  Ajacem  liunc  in  spon* 
giam  incubuisse,  cum  eximia  quxvis  ab  eo  collata ' 
linud  dubie  fuissent ,  quorum  utruin  jam  primas  li- 
neas  duxerii,  eaquead  Reimarom  dciode  perveneriot, 
prorstis  igiioro ;  dubito  tainen ,  cum  Reimarus  in 
posthumis  Fabricii  oiss.  nibil  de  iliis  memoret,  eo 
pnecipiie  loco  obi  opi  ortona  adoiiset  ad  manus  occa* 
tio,  cum  exponeret  de  speciinine  Fabricii  ad  Actus 
apostolorum,  deque  iis  Graece  liileris  majuscOlis,e 
codicc    Laudiano,  exprimendis  (e).   Sitspicatos  et 


tOfis  neglecti ,  et  tantum  non  incogiiiti  causas  in  ipsa 
acribendi  qna  usus  est  meihodo  sitas  esse.  Niiuius 
ccite  esl  cumulandis  allegorils,  sive  eas  lypos,  for- 
mas,  figuras  dicere  malls  (;) ;  ^ed  et  in  bls  f  cilc  ex- 
cusationem  meretur  ex  sapcoli  jllios  consue.tudinc , 
qua  acumen  ingenii  t;ilibu8  lenlabant.  Notuin  est 
quanio  opcre  id  expositionis  genus  Origpni  placnert, 
atque  illud  post  saeculufti  iii  avide  arripuerint  €cn- 
ptores  HebrxGB  Graecxve  lingiue  imperiti^  qui,  quain 
lucem  sacrL  codicis  locutionibus  afferre  non  poterant 
litterarum  inopes,  ex  ulibus  elegaotiis  addere  fuerunt 
conati  :  accedebai  ei  hisce  pium  consilium,  quo  res 
hisloricas,  nude  positas,  pacum  moribus  vita^que 
prube  institueod;e  inservire  credebunt ,  nisi ,  velo 


aliqiiando  sum  Aratorcm   fuisse  tepositum  a  F^  B  ^^'**  remolo,  lecta^^ut  credebant,  veritas  pieiati 

profnoveiidib  ^pooereiur.  Quod  quidem  consilium 
mt  damntveriio  prorsut^  neqiie  laudaverim.  Iliact  s 
in  bisce  extra  muros  peccatum,  et  intra.  Pieutis 
profnovondle  coiiotiiB,  tuo  in  histe  scriptoribos  me- 
riio,  mi<xiiirl  recerfm,  sed  cavere  debuissent ,  ne  in- 
lurgidain  oraionem,  in  ampollas  et  sesquipedalia 
verba,  et,  \is  amplius?  ne  in  nngas  prolapsi  fuis- 
8 'Dt.  Qiiis ,  qiixso  ,  ferat ,  ex  historica  narratione 
euatain  sacri  codicis  interpretalionem  moralem,  alle- 
gericam  et  anagogicam  ?  ^ua  db  re  lectu  digna  cst 
GeoHsii  Fabi  icii  observatio  (k).  At  qoidni  Imcc  fera- 
imis  in  illius  tefiiporis  scriptoribus,  qiio  iu  humanio- 
re&  disciplinas  ardor  duduin  deferbuerat?  cum  illa 
fttas,  qu»  supremi  Numinis  beiieficio  majori  erudi- 


bricio,  postqiiam  edendorum  poeiarnm  saerorum 
consiliuin  rejccerit,  ex  qoo  lovencom  Omeisio  et 
Reuschio  illusirandum  concosserit  :  id  sane  Reimari 
in  Vita  Fobricii  (d)  testimoniiim  todicarc  videb»tiir. 
Sed  huic  suspicioni  obstare  deinccps  ea  deprehendi , 
qoae  ipse  Fabricius  alio  loco  promi.^it  (e).  —  Atque 
€X  his  apparet,  viros  eruditione  insignes  sua  hoa 
f rriptores  cura  non  iiidignos  judicasse,  prxcipuc  com 
et  vcl  ertiditioribus  minus  liOli  vidcrenlor,  quod  vel 
adeo  vcrum,  ut  Georgius  Fabrfcius,  cui  poetaroro 
Tetcrum  ecclcsiasticoniin  coliectionem ,  hac  licel 
aciate  rarlssnnam,deliemos,  in  praefatione  ad  Alexnn- 
drnm  principem  (f)  proflierinon  erobuerlt,  se  ex 
hisce  poetis,  excepto  Prudeniio,  novisse  neminem. 


Cum  enim  baiid  alio  quam  religiosaB  scripiionis  no-  C  •^'•"'^  et  liilerarum  luce  fruitur,  talia  nonnunquam 


roitie  viderentur  rotnmendandi,  paucis  eosdem  evol- 
vere  pbcuit ,  carmina  hxc  levia  et  fuiilla  arbiiranti- 
bus.  Dc  sua  actate  conqueslus  est  Christianos  Dao- 
mius((]F)  rnros  esse,  qoi  poetas  Christianos  corent, 
^orumve  elegatitias  perspcctas  liabeant.  Quls  adeo 
mire  ur,  illis  emendandis  vix  ullum  operam ,  legcn- 
disve  tenipus  insiimpsisse?  Ila  Franciscos  Floridiis 
Sahinus  :  Sic ,  inqoit  (A),  antecedit  Prudentium  Sin- 
ceru$f  ut  $ine  dnhio  pturis  tit  faciendum  unicum  hujui 
ad  summum  pontifieem  epigramma^  quam  innumeras 
Prudentiorum ,  Aratorum ,  ac  Jureneorum  ,  ne  dicam 
boum  niyriades.  Quod  |udicium  licet  nimls  slt  duntm 
et  acerbuin,  e  que  Daumios  (:),  molia  ex  hisee  poetls 
bona  hDuriri  pnsse  arbiiratiis,  jui  e  rcstiterit,  id  tameti 


probet,et  libenter  audiat  (/).  Sed  ad  Aratoremredco, 
ut  de  ipsius  allegoriis  idem  feram  judicium,  quod  de 
llaoiiele  Pbila  alicubl  (m)  scribit  Chiist  anus  Adol- 
phus  Klolzius  :  Vbique  ar§uiiat  capiat ,  dumque  novo 
modo  sentenlia$  loqui  cupit ,  —  risum  movet^  —  in 
fi(furis  atqua  in  similium  comparalione  instituenda  m- 
felis, 

Ipsom  Aratorum  nomen ,  ut  eo  pergam ,  quod  res 
esi,  in  veienim  monnmentis  non  est  prorsus  iocogni- 
tum.  Diicem  Aratortm  neoiorat  Ammiano^  Marcel- 
Ifnus  (n),  qoem  Valenttnianos  per  Syagrinm  notarium 
Jussit  trans  Ahenam  in  monte  Piri  rooninentum  ex- 
8!niere.  Dobiam  tamen  in  Aminiano  scripturam  esse 
non  diliRteor,  cum  in  l^egio  codice ,  et  Colb.  ut  et  in 


non  difGiendum  e>t,8aeculi  viiia  secuni  traxisse  bosce  D  Augostana  ediiione  Orulorem  legi  lesieior  Vaiesios. 
pocias  lani  in  verbis  quam  rebus  exponendis;  ai  vero  —  Eat  et  Arator  in  veteri  lapide  Narbonensi,  coi  ex 
ob  id  erodiiiorum  bomiiiom  curis  baod  minus  digni  «orore  nepos  fuii  Ruslicns,  Narbon»  epi-copiis;  ta- 
suot  censendi,  quam  istius  xlais  prosaici ,  pturibus  pidem  p.otulii  ad  Salvianum  Siephanus  Baluzlus  (o). 
quoque  nxYisetsuperstitiosojndicionolandi.  Sedde      — Proxime  accedit  Ara/or ,  Nostri  pater,  quem  iii 


(a)  Riblioth.  Lalin.  tom.  1,  p.  706. 

(b)  Bihlioth.  m<.'d.  et  infim.  Laiin.  i,  p.  347. 
(e)  Vide  Reimari  Vitam  Fabricii,  p.  206. 

(a)  Pag.  i.06 ,  ubi  de  Commodiani  Inslructionibos. 

(e)  Bibliotb.  Latin.  tom.  1,  p.  703. 

(f)  i^ag-  8. 

(g)  Dc  Causi8  amiss.  radic.  L.  L.,  capw  il,  ad 
fineii). 

(h)  Lection.   Subcis.  lib.  ni ,  cap.  6»  tom.  I,  Fae. 
Gruier.,  p.  1:204. 


(i)  De  Caus.  amiss.  radic,  cap.  Si. 

(/)  Vido  nolata  ad  lib.  i,  159.  Confer  J.  G.  Vos- 
sium  Insiit.  orat.  iv,  11,  init. 

(k)  inferiiis  ad  lib.  ii,  V8.  891. 

(0  Conler  Joan.  Fraocisc.  Buddeum  Isagog.  tom.  U, 
p.  1740  et  1786. 

Im)  kcu  liuer.  vol.  V,  part.  i,  p.  41. 

(n)  Lib.  XXVIII,  cap.  2. 

(o)  In  nutis  ad  lib.  vii  de  Gubern.  Dei,  p.  548. 


l^  II.  J.  ARNTIENII  PRiEFATIO.  50 

Ligurii  vlxisse  suspicor ,  celebrem  wo  facundia  ei  A  Parel  ilaque  saiis,  nl  fallor,  e  L«guria  oriundum 


enidilionis  laude  fuisse,  testis  esl  Aihalaricus,  ad 
NoslTQin  scribens  (o)  :  Gemlom  quin  etiam  lui  facun^ 
dia  et  monbn»  adjuvaris  ,  eujut  le  eloqmum  itutruere 
poimt^  etianui  libris  veterum  non  vaeasse».  Erat  eutm, 
«1  utmifs,  egregielitterii  eruditui.  Et  deinde  :  Paterno 
igilur  exemplo  ingenium  extendiue  eredendu»  e», 

Tali  paire  natus  fuit  poeia  noster,  exeunle  ssculo 
T,  qaod  naiivitaiis  tempus  eo  erit  certius,  si  vera 
scripserit  Uoogstraienus  {b) ,  Lanrentium  ,  episco- 
p«m  Mediolaneosem,  apud  quem  Arator  post  mor- 
tem  patris  fuit  educaius,  anno  50i  exspirasse.  Acce- 
dit  prxterea  eumdem  jam  variis  fuisse  muneribu^ 
funrtum  ante  ainum  544,  quo  carmen  Vigilio  obiulit, 
et  talibus  quidem,  quae  junioribus  Yix  commissa  cre- 
das;  ande  non  male  mibi  videntur  illi  sentire  qui 


fuisse,  et  forte  non  male  Mediolanum  ipsi  patriam 
constituit  in  lexico  Hoogstratenus ,  quod  et  idem 
suspiratus  est  Saxius  (;)«  cuju^  suspicio  eo  quidem 
iit  verisimilior,  si  Mediolanum  ad  Liguiiam  referas, 
cum  ejusdem  iuierdum  metropolis  dioalur.  —  In^ 
fantiam  Araloris  celebravit  Ennodius,  ipsi  amicissi* 
mus,cujus  tria  supersunt  De  (lagello  infaniis  Aratoris 
epigrammata  {k) ,  unumqiie  in  ipsius  naialem  (/). 
Et  in  bac  quidem  aetato ,  prima  cerie  pueritia,  vi- 
detur  optimo  parente  orbaius ,  quod  verosimili  con- 
jectura  inde  constituo,  quia  apud  Ennodium  (m) ,  iibi 
de  hac  patris  morte  agit,  suscepius  dicitur  Arator  a 
I^ureotio,  arcliiepiscopo  Mediolanensi.  Apud  bunc 
iiaque  educatus  est ,  fanquam  tutorem ;  ea  enim  est 
ToO  iUicipere  notio  (n) ;  quod  non  opus  fuisset,  si  ipsc 


anno  490  natura  affirmant  (c).  Hoc  saltrm  majori  B  pcr  acutem  sese  tueri  et  defendere  potuisset.  Forlo 

quis  conjiciat  patrem  adhuc  vixisse  ciim  Arator  litte- 
rarum  studiis  operam  daret,  ex  bls  Athalagci  vcr- 
bis  (p)  :  Genitori»  quinetiam  tui  (acundia  et  moribu» 
adjuvari»^  cuju»  te  eloquium  instruere  potuil,  etiamei 
iibri»  veterum  non  vaca»»e».  Erat  enim,  ut  »ciinus,  egrz' 
gie  litteri»  eruditu»j  Sed  magis  haec  pertineutadexem- 
plum  ex  patris,  viia  functi,  moribus  atque  eloquentia 
capicnduhi,  quod  sedulo  imitaretur;  in  facund  acerto 
addiscenda  non  osum  fuissu  patris  praeceplis,  ex  se- 
quentibus  apparebii.  —  Cum  vero  lortes  creeutur  for- 
tibus  et  bonis,  sic  quoque  Arator  exprimere  voluit 
illius  exemplar,  cui  naiura  illum  voluerat  esse  siroii- 
liinum,  ut  de  Geniali  i^uo  sciibebat  Pliuius  (p).  Eru* 
diiionis  nainque  paternae  laudibus  stimulaius  totum 


Jure  constiiuerim,  qiiamalterum  illud,  quod  iionnolli 
Ravennam  natale  ipsi  solum  vindicant  {d).  Raveiii>aB 
fuisse  cam  ranbenio ,  paiet  cx  episiola  ad  cumden) 
SGipla  {e)  : 

His  qaooiam  Laribus  tenebamtir  in  urbe  Raveo:.ae, 
Uospes  hiansaderam,  noele  diequd,  tibi. 

Sud  natmn   illtc  fuisse  mihi   nondum  liquet,  quin 

potius  prorsas  non  fit  verosimile,  siquidem  Ravenna 

reinotior  sit  a  Liguria  ,  ubi  patretii  vixisse  suspica- 

bar ,  poeiamqne  in  luccm  arbitror  edilum.  Georgius 

quidem  Fabricius  (f)  nondum  lectum  fuisse  scribit, 

qua  patrta  Arator  fuerit,  Italum  tamen  fuisse  alius 

opinari.  Sed,  ni  fallor,  Liguriam  ipsi  pairiam  tribuit 

Athalaricos,  apud  Cassiodorum  (y)  ita  scribens  ad 


Aratorem  :  Romanum  denique  eloquium  non  »ui»  re»  C  se  liiierarum  stiidiistradidit,  ususdi^ipliua  Dcuterii, 


^onibu»  invenieti^  et  ibi  te  Tutliana  lectio  ditertum 
reddidit ,  ubi  quondam  Gallica  lingua  re»onai  it.  — 
Mittit  tt  Liguria  Tuiiio»  »uo».  Eodem  et  argumento 
usus  cst  Joannes  Albertus  Fab.  icius  {k).  Sed  forte 
qn  s  conjiciai  haBC  vcrba  magis  pertinere  ad  locom 
qiio  eloquentiam  didicit ,  quam  natale  solum.  At 
Toro  duo  mihi  significasse  videtur  Athalaricus,  Ara- 
torem  iugenio  fuisse  adeo  felici ,  ut  eloquentia 
praasiiterit,  licet  Itomae  non  formatus  oralor,  et  iiide 
sppirere  e  Liguria  quoque  proveuire  potuisse  homi- 
r:e>  eloqui  ntiSdiinus.  Ipsum  illud  verbum  mittere  na- 
lalissoli  habcre  videtor  indicium.  Opportune  succur- 
fiAit  Latini  Pacaii  verba  (i)  :  Hoee  (Hispania)  du' 
riAStmot  milite» ,    luee  experienti»simo»   duce» ,   hac 


grammatici  Mediolanensis.  Uujus  auditoriu^ii  cuin  in- 
grederetur,  Ennodius,  qui  praecipue  Araiori  suo  cou- 
suluisse  videtur  (</),  ( rxfalionem  habuit,  quae  adhuc 
in  ipsius  Diciionibusnonasuperest(r).  Ip^ius  Euuodii 
opera  in  arte  dicendi  tunc  quoi)ue  fuisse  exercitatum 
tradit  Joannes  Nicolaus  Funccius  {»).  —  Tantos  qui- 
dem,  his«praeceptoribus.u»us,  progressus  fecit,  ut  in 
studiis  litteraruin  babere  parim  negei  Athalaricus  (i). 
De  pangendi  carminis  facultate  deinceps  erit  dicendi 
locus.  Eloquentia  ipsius  maxime  fuit  celebrala,  ciijiis 
quidem  vires  eo  iatius  explicare  potuit ,  quo  magis 
causas  in  foro  egerit  torrenti  facuudiae  flumioe  per-' 
fusus.  AdvocatiomSf  inquit  ad  eum  scribeos  Athalari* 
cus  (tt),  te  campu»  exercuit^  tejudicii  nostri  culmen  elc' 


facundietimo»  oratore»^  hmc  clari»»imo»  vate»  parit ;  p  git.  Nam  ita  intra  te  (uit  quamvi»  [legendum  puto  qua* 


kmc  judieum  mater,  hme  prineipum.  e»t ;  heee  Tra- 
Jauum  iUum ,  hwc  deincep»  Hadrianum  mi»it  imperio. 

(a)  Apod  Cassiodor.  Variar.  viii,  ii. 

(6)  In  lcxico,  V.  Arator. 

(c)  Luiscius  in  lex  c. 

{d)  Uoogsirateii.  in  lexic. 

{e)  Yersu  35. 

(0  lirCommentar.  inPoet.  Clirisl.,  p.  il. 

<!/)  Variar.  vm,  |i. 

(/()  B.biioth.  ined.  el  inf.  aeiai.,  tom.  I,  p.  5i6 ,  in 
noiis. 

(i)  Panegyr.  eap.  4,  {  5. 

(j)  Prodr.  de  Stud.  Mediol.,  e.  5;  locum  debeo 
Georg.  Christopb.  Hambergero  Nacbrichten  von  deu 
voruebmslen  Schriftsiellern,  part.  iii,  p.  405. 


rumvi»]  ampla  profe»»io  lilterarum,  ut  tuum  ibi  eon»§* 
ncuere  non  pateremur  ingenium.  Au»picatu»  es  mi/i • 

(k)  Lib.  II  carm.,  epigr.  iU,  115, 116. 
(l)  Lib.  II,  epigr.  105. 
(m)  Dictione,  sive  suasoria  9. 
(ft)  Cortius,  ad  Plinii  epist.  ii,  A.  2. 
(o)  Apud  Cassioilor.  Var.  viii,  ii. 
(p)  Lib.  viii,  epist.  15. 

(qS  Amicissimum  fuisse  patet  ex  lib.  viii,  Ciisi.  i 
et  1 1 ;  lib.  ix,  epist.  1 . 
(r)  Adde  et  Diction.  12.  17, 18. 
(s)  De  decrepita  L.  L.  Senect.,  p.  2|5. 
('.)  Apud  Cassiodor.  Var.  viii,  li. 
(u)  Cassiodor.,  d.  I. 


II 


ARATOR. 


S2 


um  (a),  cum  implere  potuerit  cognitorem,  Et  quamm  A  sastinenti,  qa.«  Ludewigii  est  senteniia  (/i).  Seqiior 


iraheret  te  eloquentia  pro  defen$ione  dicerCy  suadebat 
tamen  cequitai  judicahda  proferre,  Probatum  e»t,  qnid 
MtUitittis  habeat  moribu$  armata  facundia.  Tanloin  aa- 
tem  eradilione  el  ingenii  dotibus  Tirum  ornatissimom 
ad  summos  honorcs  admoveri  jubebat  ipsa  rei  publi- 
cae  salos.  Primcryiim  ad  eos  jam  perycnisse  testaiur 
Atliaiarlcus  (b),  Ipsi  Alhalarico  fuisse  a  tahulis  se- 
cretioribus  scribit  Hoogstratentis,  et  ex  eo  Luiscius  (c); 
sed  qua  id  Gai  aucloritate  me  ignorare  fateor.  Ceriiiis 
csl  legalbnem  pro  Dalmaiis  obiisse  ad  regem  Theo- 
dericxuD,  qiiam  ad  amium  526  refert  Funccius  (d),  at 
vero  ad  annum  $27JIambergerus  (e) ,  uterque ,  ut 
milii  quidem  videinr,  ex  conjectura»  nec  tamen  salts 
ceria.  Funccii  opinio  probabilior,  si  ad  principium 


tamen  hac  in  causa  polius  Joan.  Fridericum  Bud- 
deum  (t),  circa  annum  53i  hoc  faciam  scribentem ; 
licet  ipsam  hunc  annum  constituat  Hambergerus  (;) ; 
quod  81  vcrum  sit,  non  diu  anle  mortem  Athalaricl 
hoc  coniigisse  dicendum  esl,  qui  eodem  anno  tabe 
conreciiis  ,  octodecim  tantum  annos  natus  exspira*' 
Yit  (k).  Ipsa  autem  Athalarici,  vel,  si  mavis,  Amaia- 
sunthx  hac  de  re  epistola  superest  apud  Cassiodo- 
rum  (/),  ubi  inter  alia :  Hine  est^  inquit,  quod  te  eo-* 
mitiva!  domesticorum  iUustratum  honore  decoramus^  ut 
mutto  majora  de  nostris  debeas  sperare  judiciis,  qm  in 
te  adhuc  meliora  credimus  inveruri,  Grande  Hbi  nego- 
tium  vides  esse  commissum.  Posleriora  haec  lucem  ac- 
cipiunt  ex  iis  quae  de  hoc  munere  disseruit  Jacobus 


anni  526  referas;  atilla  Hambergeri  prorsus  non  pro-  B  Guiherius  (m)  et  Valesius  (n);  ipsa  autem  yerb.i  pro- 


cedit,  cum  Theodericus  jam  anno  526  diem  obierit 
supremum,  mense  Augusto,  vcl  incunte  Septembri  (f), 
reiiclo  imperio  nepoti  Athal  irico  ,  tutelam  gerente 
Amalasuntha,  Theoderici  fi'ia.  Quantas  vero  eloquen- 
ti»  laiides  inde  tulerit,  non  apertius  quam  ipsis  Alha- 
larici  verbis  exponi  poiest :  Sed  tif,  inquit,  merita  tua 
exemplis  potius  taudabit  bus  asseramui,  juvat  repelere 
pomposam  legationem  ,  quam  non  communibus  verbis , 
sed  torrenti  eloqnentite  flumlne  peregisti,  Directus  enim 
de  parlibus  Dalmatiaruin  ad  dominum  avum  nostrum, 
tic  necessiiates  provincialium,  sic  utilitates  publicas  al- 
tegabas,  ut  apud  illum,  magna  cautela  sotlicitum,  et 
e  piosHS  esses  et  fastidia  non  moveres.  Abundantia  si- 
quideni  vcrba  cnnt  simvinimo  tepore  defLuebant,  et,  cum 


tuli,  ut  apparcat  non  satis  accoraie  Fonct  ium  egisse  et 
Joaii.  Albert.  Fabricium :  iUum  quidem  (o),  cum  his 
iitieris  crealum  Aiisse  domesticorum  et  privaionim 
comiiem  aflirmel ;  hunc  rero  (p),  cum  privatarum 
tanium  coinitem  constitutum  declarel.  Comes  enim 
privatarum  ,  quod  munus  maxime  erat  honorifi- 
cum  (q),  deinceps  demum  facius  est,  forte  post  Ailia* 
laricl  mortcm.  Hoc  vero  munere  ornalum  fuisse,  lieet 
nulla  certi  scriptoris  firmet  aucioriias,  memoriam  ta^ 
men  illius  rei  commode  servavil  codex  Aratoris  Rbe- 
mensis  monachorum  S.  Remigii,  in  cujusexorJiohxc 
legi  lesiantur  Jacobus  Sirmondus  ( r ) ,  et  Aub.  Mi- 
rxos  (f)  :  Bea'o  domino  Petro  adjuvante,  oblatus  hic 
ccdex  ab  Aratore  illustri,  excomite  domesticorum,  ex- 


finem  faceres,  adliuc  dicere  qncerebaris  :  movendo^  de  C  coinite  piriatamm^  rin  re/f^'o«(;,  eic.  —  Ta.;doni  vero 


lectanlo  implebas  magis  veri  oratoris  nisum,  cum  jam 
eausidici  dcseruisses  officium.  Memorant  praeierea  et 
alii,  dequo  t.mieii  mihi  nondum  cerio  liquct,  Arat  i- 
rem  fuisse  prineipem  legationis  ab  Athalarico  ad  Ju- 
f  tinianum  mrssae,  quam  ad  annum  527  referunt  Hoog- 
ktraienus  et  Luiscius.  —  Certius  est  sua  sibi  erudi- 
linne  eumdein  deinceps  viam  parasse  ad  bonores  in 
aula  regla  obeundos.  Constitiitus  namque  ab  Alhala- 
rico  est  comes  domeslicorum,  quod  non  satis  accu- 
raie  Joan.  Nicol.  Fnnccius  referre  videtur  ad  annum 
S26  (g)y  obsiaiite  minori  regis  aeiate  et  matris  Ama- 
lasunthae  totela ;  nisi  tamen  epistolas  quje  Athalarici 
nomen  pr:rrerunt,  matri  poiius  tribuendas  arbilreris, 
ob  corruplrssimum  Alhalaiici  ingeniam  vices  ipsius 

(/>)  Mililiam  inlelligit  logalam,  sive,  ut  mox  dicii, ' 
armatam  facundiam.  Militibus  passim  Icli  similes.  U 
iA  Cod.  de  Advoc.  div.  iudicior.  ita  forlis  est ,  qui 
cgregieclieniibus  operam  praGtsial.  Grsev.  ad  Ciceron. 
pro  Quiiict.  2. 

(b)  Cassiodor.  Yar.  Yiii,  42. 

(c)  Uierque  in  lexic,  v.  Arator. 

{d)  De  decrep.  L.  L.  Senoct.,  p.  243. 
\e)  Nachrichteu  von  den  vornebmsieii  Schrifiatei- 
lern,  part.  iii,  p.  405. 

(f)  Confer.  Joan*  Pelr.  Ludewigiom  in  Viia  Jusii- 
niani,  c.  8,  p.  401,  et  in  notis. 

(g)  De  decrep.  L.  L.  Senecl.,  p.  243^. 

ih)  Yita  Justiniani,  c.  8,  p.  413,  in  nolia. 

(f)  Isagog.  tom.  II,  p.  1()29. 

( i)  Loco  dicto,  p.  405. 

\l)  Ludewigius  Viia  Juslin.,  c.  8,  p.  412. 

(ij  Variar.  viii,  12. 


negotia  et  molestias  perixsus,  quas  aula  pas^im  siig- 
gerit,  ad  aliud  vilae  genus  sese  confert  Aralor.  Mona- 
chum  prius  ractum  fuisse  scribit  Georgius  Fabri- 
^'lus  (/).  Cerle  militiae  sacrae  sese  accingens  caput , 
aolemiii  more  tondendum  prjebu.t  (u),  aique  ita  sub- 
diaconus  Ecclesi»  Romanae  factus  est,  quod  ad  annum 
541  refert  Funccius  (o),  cum  Toiilas  in  Italia  rerum 
poliretur,  eoque  rerert  quae  in  elegia  ad  Yigilium  ip&e 
Arator  memorat ;  sed  de  eo  dixi  in  notis  et  in  adden- 
dis.  In  Chronico  tamen  aucloris  incerii  apud  Canisium 
fitulus  subdiaconi  jam  iili  daiur  ad  annuin  538,  nisi 
|ioc  per  prolepsin  facium  putes.  Non  satis  accurate 
autem  Alfonsus  Ciaconius  (x),  et  Joan.  Ilildebr.  Wi- 
ihofius  (y)  Nosirum  appellant  diacouum.  Alierum  con- 

\     (m)  De  Orflciis  dom.  Ang.  in,  28. 

(n)  Ad  Ammian.  Marceli.  xiv ,  40.  De  domesti- 
cis  conrer  Buneman.  ad  Laciant.  Murt.  Persec. ,  c. 
2«  n.  5. 

lo)  De  decrep.  L.  L.  Senectuie,  p.  243. 

\p)  Biblioih.  med.  et  infim.  Latin.  lom.  I,  p.  546, 
in  notis. 

(q)  Guiherius  de  Orfic.  dom.  Aug.  iii,  25*  Va!es. 
ad  Animian.  Marcell.  xxix,  4. 

fr)  Ad  Ennodium  ix,  epist.  1. 

\s)  Schol.  ad  Sigebert.  Gemblacensem,  de  Script. 
Eecles.  p..  58.  Adde  Funceium  d.  1.,  p.  245. 

\t)  In  Comment.  ad  Poet.  Christian.,  p.  11. 

(k)  Yide  epist.  ad  Parlhen.  vs.  70,  el  dc  hoc  more 
Sir.nond.  ad  Sidon.  iv,  episL  24. 

fv)  De  decrep.  L.  L.  Senect.,  p.  244. 
X)  In  Bibliotbeca.  p.  239. 
{y)  Spccim.  Gunther.,  p.  57,  92, 157. 


a  H-  h  ARNTZENII  PR  JIFATIO.  54 

iUnler  tQeotnr  codices,  et  Hermaimi  Cooiracli  (a)  et  A  qaUius  vetenim  fabulas  expressissa  videlur  (o),  lior- 


auctoris  incerti  in  Ghronlco  (b)  testimoniam ;  eoque 
nagis  hoc  lenendum,  cum  diaconorum  ei  spbdiaeo- 
norum  partes  maxime  esseiit  distiiictae  ( c ).  Neque 
meliori  jure  Aldus  (<0i  Ciaconius  (e),  Gyraldus  (f),  et 
ediiores  nonnolli  diierunt  diaconum  cardinalem,  qua. 
de  re  ad  Epistolam  ad  Florianum  (g)  exposui. 

Ex  hisce  apparet  clarissime,  praeseriim  Aratorem 
oostmm  fletuisse  sub  iusiino  Thrace  et  iustiniano, 
aiqoe  paeriiiam  ipsius  ad  Anastasii  imperium  esse 
redigendflm  (A).  Nimis  laihen  late  florentem  ipsius 
«tatem  Taobmannus  (t),  aliique,  extendunt  ad  annum 
560.  Habita  vitae  bumanae  raiione,  eo  poluisse  per- 
▼enlre  largior  facile  Giaconio  (j),  cum  vix  tum  se- 
ptoagenario  major  fuerit;  sed  aliud  est,  si  loquamur 
de  lrmpore,quo  qois  praecipue  rebus  gestisscriptisTe 
inclanierii,  aliud,si  devit»  termino,  quem  atiingere 
potoerit.  Nescio  itaqoe  cur  Aldo,  Aratorem  anno  544 
floroisse  memoranli »  oblocotus  fuerit  Gyraldus  {k) , 
Paolum  Dlaconom,  et  Palmerium  duces  seculus,  qui 
ad  annom  560  referunt.  Magis  placent  quae  addil,  nUi 
forUuu  hoc  fcripiuse  tempore  (anno  nempe  544),  Wo 
{  anno  560 )  de€e$tisse  inteUigamus.  Licet  enim  non 
constet  clarissime  quando  fuerit  fato  functus  ( / ) , 
tamen  conjectura  non  rejicienda  aetas  ipsius  ad 
bonc  simiierove  annom  extendi  poierit.  Vellero 
Georg.  Christoph.  Ilambergerus  auctoritatem  addi- 
dissei,  qoa  mortoom  foisse  Aratorem  anno  555  afflr- 
uia?erit  (m). 


tato  Partbenii  ad  sacram  poesinsesc  convertit,  atqoe 
binc  exponenda  sunt  quae  in  e^iislola  ad  Vigilium  (p) 
memoranlur.  Itaque  vel  Davidis  Psalmos,  velGencsiu 
versibus  exponere  in  animum  induxii  (fj),  Neqiie  mi- 
rum  est  Parthenium  eidem  hujus  rei  auciorem  fuisse, 
siquidem  pangendi  carminis  faculiale  inier  suos  ex- 
celleiiti.  Hac  laude  neque  eumdem  posieriores  eruditi 
censuerunt  indignum.  Danieli  lleinsio  videbatur  a  na- 
lura  ad  poesin  factus ,  nisi  quaienus  non  pauca  ab 
a4ate  sua  trahebat  (r),  non  ignobilem  poetam  appellat 
Joan.  Ludov.  de  La  Gerda  (s),  poclam  non  infelicis 
ingenii  Maderus  (f),  vatem  magni  ingenii,  et  Christia- 
norum  non  postrcmum  Uarililus  (u).  Muiato  auiem 
consilio,  potius  Arator  ad  celeberrima  aposloloruin 
Q  Acia  animum  appiicuit,  ducem  seculus  Lucam,  alque 
ita  landem  edidit  carmen  hoc,  De  Aaibus  apostolorum; 
banc  enim  polius  operis  fiiisse  inscriplionem,  quam 
IKstoruie  apoitolicce^  utaliis  videbatur,  inferius  osten- 
dam  (v).  Imitatum  bac  in  re  fuisse  Juvenci  el  Sedulii 
etempla  scribit  in  Nostri  Vita  Aldus,  qux  ipsius  edi- 
lieni  praefixa  est.  Perfectum  autem  fuithoc  opusanno 
Christi  544,  utex  codice  Vaiicano  recte  monuil  Lab« 
beus  (x) ,  el  mox  clarius  apparebit ,  unde  non  saiis 
accurate  Aldus  in  Afatoris  Vita  :  Ciim  vero  hos  libros 
cemponeret^  urbs  Roma  a  Gothis  et  Vandalis  obside- 
batur^  eratqtte  in  Vrbe  de  eligendo  ponttfice  uon  parva 
contentio,  7and«m,  divina  clementia  Urbe  ab  hostibus 
liberata,  Vigilioque  creato  pontifice,  pax  Ecclesios  red- 


dHa  est  anno  Domini  nostri  Jesu  Christi  507.  Nisi  fric 
Atqoe  bjee  qoidem  sont  qoae  et  veleris  aevi  mono-  C  '^^  nnmeris  typographi  vitium,  gravissimns  est  Aldi 


Bientis  el  hominum  eruditissimorum  commentariis 
coUigere  potoerim  ad  Aratpris  vitam  pertinentia.  Pe- 
dem  promoveo  ad  poeseos  cognitionem,  ipsomqoe  hoc 
earmen,  cujus  causa  omnis  baec  praefatio  eomparata 
esi.  I)t  Itaqoe  liberalibos  disciplinis  Aratorem  tradi- 
lom  et  imbotom  fuisse  superiusostendi,  ita  in  iisdem 
cxcolendis  ducem  habuit  Parthenium.  Cum  eodem 
Bavennae  moratus  primum  illle  legit  Caesaris  Hlsto- 
rias,  sive  Ephemeridas  (n).  Ex  sua  autem  eroditionis 
peoo  varia  tom  deprompsit  Parthenios,  qoibus  do- 
eitor  fierei  Arator;  cumqoe  ipse  poelarom  legendo- 
rom  miro  amore  caperetor,  soo  ad  poesin  exemplo 
Norrom  stlmolavit,  qoi  com  jam  inde  a  prima  aelale 
•cribendis  carminibos  operam  dedisset,  praecipoe  iis  ' 


(a\  Thesaor.  Canis.  tom.  III,  part.  i,  p.  925. 

{b)  Apod  Canisiom  in  Tbes.  tom.  Ul »  part.  ii ,  p, 
i40. 

le\  Yide  qoae  notavi,  p.  2. 

id)  In  Vita  Aratoris,  editiooi^psius  praefisa. 

f f)  In  Bibliotbeca,  p.  259. 

If)  Histor.  poet,  dial.  5,  p.  297. 

(g)  Inferios,  p.  1  et  3. 

Ih)  Yide  Vossiom,  Art.  Grammat*  u,  39,  et  qoae  dixi 
iii  Miseell.,  c.  4. 

(t)  Ad  Vir^ilii  Cnlicem  vs;  78,  et  qoos  memorat 
Funccios  de  decr.  L.  L.  Senea.,  p.  240. 

( /)  In  Bibliotheca,  p.  239; 
k)  Hisior.  poeiar.,  dial.  5,  p.  298. 


u)  Vide  Fonccium,  de  dccrep.  L.  L.  Seneci. ,  p. 
240 

{m)  Nacbricjj^ten  von  dcn  vorneliinsten  Schriflsicl- 
lern,  part.  ni,  p.  405. 


error ,  cum  secundum  vulgaliores  Fastos  Vigilius 
pontifex  fueHt  creatus  anno  537  vel  sequenti ,  qoo 
lempore  et  illae  contentiones  fuerunt ,  praecipue  ob 
Svlverium,  sede  poniificia  ejectum  (g).  —  Perfectum 
▼ero  carmen  primum  obtulit  Arator  abbati  Fli  ri.mo, 
deinceps  Vigiiio  papae ;  uirique  comn.end.ivit  addila 
epistola ,  quam  alios  secutus  operi  pramiitendam 
censui.  Oblaium  vero  Vigilio  est  vni  idus  Apriles  , 
maximeque  placuii,  ita  ut  non  lanlum  publice  prae- 
lectum,  sed  et  omnium  laode  honoratom  fuerii.  Ap- 
ponam  banc  in  rem,  qoo  magis  fata  hujos  carminis 
cognoscantor,  ea  quae  in  cod.  Vossiano  sccundo  ad 
finem  erant  ascripta,  ita  ui  addam  varias  ex  cod.  Vost. 
3  ut  et  Vaticano  (s)  lectiones. 

n)  Epist.  ad  Parthen.,  39. 

\o)  EpisU  ad  Parlhen.  vs.  5!. 

p)  Verso  16,  obi  confer  nous. 

q)  Epist.  ad  Paitbeii.,  vs.  73. 

[r)  ArisUrcho  Sacr.,  p.  329.  *  ' 

(s)  Ad  Virgiiiom,  i£neid.  i,  39. 

(l)  Ad  Panvinium,  de  Triuinpho  cap.  7,  in  ftne. 

(u)  Ad  Sutiom  Theb.  ii ,  700 ;  ad  Claudian.  ih. 
Gons.  Honor.  prabfat.  vs.  I . 

(v)  Pag.  52. 

(x)  Biblioth.  Nov.  mss.,  tom.  1,  p.  688.  ViJc  F^- 
bric.  Bibl.  Lat*  tom.  I ,  p.  705 ;  Bibl.  nied.  el  inf. 
Latio.  tom.  1«  p.  346.  Ad  eomdem  anuom  rerert  qiio- 
que  llermannus  Gontraclos  in  Tbesaor.  Cauis.,  loui. 
111,  part.  I,  p.  225. 

(y)  Vide  Platina^  Vit.  Pontif.,  p.  75. 

(z)  Qov  in  eodem  ascripia  craul,ex6iaat  iu  Dil>l. 
Patrum  Lugd.,  toin,  X,  p.  ii3. 


I 


55 


AAATOR. 


M 


In  Homine  PalrUf  et  FUii^  H  SpiriM  iancii  [hsc  A  boic  addere  carniiin  polerat,  alque  adeo  ipftiab  Ara- 


f  riora  igoorat  Yatic.  ] :  Beato  domno  [  posterior  toz 
abe^t  1  Yai.]  Pelro  adjuvanle  oblaim  eehhujumodi 
eodex  ab  Aratore  iubdiacono  [  Vat.  a^dit  (a) ,  nnctw 
Eecteiias  Homanee  el  \  ionelo  aique  apoHolico  viro 
pap<B'Vigilio ,  et  iutceptui  ab  *eo  die  viii  iduum  Apri^ 
lii  in  preibyterio  ante  confeaionem  ioncti  [Cod.  Vat., 
beali  ]  Petri ,  cum  ibidem  plurei  epinopi  [  Vat.  addit 
ffreibyteri]^  diaconi  ^  et  elerm  [lege  ez  V»t.  cteri] 
pari  maxima  pariter  intereaet ,  quem  cum  ibidem  legi 
mox  pro  aliqua  parte  fediut ,  Surgentio  ,  viro  tvne- 
rabiH\  primicerio  [Vatic.  babet  Surgentiui,  vir  vene- 
rabilii,  primiceriui,  et  ita  Aldys  in  Nostri  Vita]  icho* 
Im  notariorum  in  icrinio  dedit  recte  |  lege  ei  Vat.  et 
Vo8S.  5 ,  Eccleiim  ]  eoUocandum.  Cujui  beatiludinem 


tore  commendaium  est  insigiki  epistola,  ex  qua  sicuti 
pleraeque  Paribeiiil  doles  et  insignia  merila  cogoosci 
possunt ,  ita  eamdem  doctior  orbis  debet  accuratae 
iacobi  Sirinondi  diiigenlix»  qui  prirous  edidit  ez  cod* 
Ilbemensi  mouacUorum  S.  Reoiigii»  in  noliS  ad  Enno« 
dium  ig) »  unde  deinceps  Bibliotbecai  Patrum  Log- 
duiiensis  editores  expresserunt  (/<) ,  idemque  consi- 
Kum  secutus  snm ,  licet  in  nostris  codd.  non  repe- 
riatur.  Bartbius  quidem  (t)  Aratore  eamdem  statoit 
indignam ,  sed  argumenta  ejos  tanti  non  sont,  ut 
operose  lefellautur,  quod  ex  illis  etiam  apparebii, 
4uae  ad  hanc  epistolam  sunt  notaia.  —  Alia  Aratoris 
scripta  mihi  noninnotuere*.  Ex  ThomasinjBibliotheca 
Patavina  tamen  Fabriciusfj)  memorat  epistolas  Ara- 


iitterati  omnei  doctmind  [iege  doctiiiimique  ex  Vai.]  B  torls  mss. ;  sed  cum  libri  inspiciendi  mibi  non  sit 


conliitiio  rogaveruntt  ut  eum  juberet  publice  recitari^ 
quod  cum  fieri  priBcepiiiH  in  eceleiia  beati  Petri  qum 
voeatur  Ad  Vincuta,  iub  [dele  hoc  ex  Vat.]  religio^ 
iorum  iimut  ac  laieorum  nobiHum^  iod  et  e  popuio 
dirersorum  [novem  praecedentes  Tocea  ignorat  Vat.] 
fttr6a  convenit ,  atque  eodem  Aratore  iubdiacono  [abest 
"^  a  Vat.]  reeitante ,  diuinctie  diebui  amdo  libri  quatuor 
{Cod.  Val. ,  ieplem;  sed  male,  ul  ex  sequentibus 
ptkM  ]  uicibui  iunt  audM ,  cum  tif  una  die  modica  pan 
libri  [Vat.  habct,  cum  uniui  medietae  Hbri ,  quod 
roalim  ]  tantummodo  legeretur,  propter  repetit.onei  m- 
i'duai,  quoi  cum  favore  muliipUa  pottutabant.  Eadem 
trgo  recitatio  [Vat.  cbdex ,  tadem  heec  repetiiio]  facta 
«I   hii   diebui,   prioM  id.   Apr.,  eecunda  xv   eat. 


copia ,  non  ausim  defmire  utrum  inielligantur  cpi- 
stol»  ad  Florianum  ,  Yigilium  et  Partbeni  im  dat». 
Ad  ipsum  carmen  quod  atlinet,  uti  illud  VigHio 
placuit ,  sic  non  minus  aliorum  hudibus ,  propi>  r 
eloqueniiam ,  foit  celebralum.  Iia  namque  Venantius 
Fortunatus  {k) : 

Sorlis  aposlolicae  qox  gesla  vocantur,  el  Acius, 
Facando  eloquio  vales  sulcavit  Arator. 

£t  Eberbardus  Bethuniensis  (0  : 

Non  aretserie  melri,  sed  floret  Arator. 
Doctus,  aposiolica  facla  deceDler  arat. 

Eamdemque  laudem  non  minus  a  posterioribus  eriH 
ditis  tulit.  Diiertiiiimum  Aratorem  in  perpolito  car" 
mine  appellat  Alexander  a  Turre  (m) ;  acuti  icriptor 


Alai.  [Aldos  in  Viu  Noslri ,  xui  cal.  Mai.\,  teriia  viii  C  ^^"  babelur  jCasp.  Barlbfo  (n),  et  bene  doctm^  ei 


id.  Mai.  (b),  quarta  vero  die  iii  cai.  Jun.,  tcriio 
{Vat.  addit  anno  ]  poH  coniulatum  BasiHi  V.  C. ,  tfi- 
eHetione  eeptima. 

Posteriora  baec  satis  indieant  annum  544 ,  dc  quo 
superius  roonui.  Videatur  Relandus  in  Fasiis;  Bibiio- 
ihecae  Painim  edi^eres  (r)  ad  annum  Vigilii  5  et  Ju- 
ftiiniani  i9  non  satis  accurate  rererunt. 

Ita  cum  laudatum  et  in  scriniis  ficdesise  reposiuim 
lHts>et  boc  <ie  Actibus  apoMolorum  opos ,  misit  il!ud 
Arator  in  Galliam  ad  Panheniam ,  ipsi  aniiGissirouin, 
flHum4]ne  sororis  Cnnodii,  dequoploraSirmondus  (d). 
Aratoris  fuisse  eonmiliionem  d^^cet  Funecius  (e). 
Is  iilusiri  nomine  insignis,  magister  of(i:ioriim  et 
patricius  (f) ,  sua  auctoriiate  pturimuffl  ornamentt 


facilior  etiam  in  tot  difficultaUbui ,  quam  iOBcuU  ilHui 
tricm  fere  ferebant  (oj ;  admodum  doctui  (p) ;  erudi- 
tui  (q) ;  mintm^  contemnendui  (r) ;  ipsumque  poema 
nobile  dicitur  eidem  (i) ,  adeo  ut  iatii  adnurari  id 
multa  UBcula  non  poiuerint ;  et  sane  plura  eideOi  in- 
suAt  elegantia ,  praecipue  cum  optimos  quosque  se» 
culos  fu^rit  duces,  quod  jam  atligit  Wiibofius  (i), 
et  ex  voieribus  pracipoe  Lucanum ,  quod  quibusdam 
exemplis  io  Observationibus  docui  (u) :  alqoe  hine 
gratissimam  quodam  loco  versuum  concatenatlonem 
la«idavlt  Beda  (v),  et  acumine  suo,  in  describendo 
Pauli  discessu ,  Latiniiaiem  iilius  xtatis  supsrassc 
vere  scripsit  Barihius  (x).  Neque  tamen  diffiieor  nic 
mio  a!legoriaruiii  slodio  inlerdum  fuisse  abre ptum. 


(a)  In  cod.  Rhemensi  monachorum  S.  Remigii ,  ] 
apud  Sirmnndum  ad  Cnnod.  ix,  epist.  1,  legitur,  ab 
Aratore  illuslri ,  excomile  domesticorum ,  excomite  pri- 
tatarum,  viro  reUgioio ,  subdiacono  S.  E.  R.  iedii 
apoilolicce ,  sancto  atque  apostoHco ,  elc. 

(6)  Uuiic  diera  viii  idus  Maias  omitt  t  Vat. ,  qui 
tres  repetitiones  inemorat ,  leriiamque  consruuit  iii 
cal.  Juri. ;  sed  is  error  est  librarii,  media  omit- 
tentis  ob  eamdem  vocis  tertius  repetflionem,  iia  ut 
tertia  junxerit  statim  sequentibus,  tertiocal.  Jun. 

(c)  Tom.  X,  p.  125. 

(d)  Ad  Ennoii.  6  epist. ,  p.  1401.  • 

(e)  De  decrep.  L.  L.  Senect. »  p.  1I6. 

(f)  Vide  inscriptionent  episiolae  ad  Partbeniom. 

(g)  Lib.  1x9  e(>ist.  i. 
(h)  Tom,  X.  p.  14!. 
(ij  Advers.  x\ix  ,  2. 


I     (j)  Bibliolh.  med.  et  inf.  Latin.,  tom.  I,  p.  348. 

(li)  Vita  Martini ,  in  principio. 

(/)  Apud  Fabricium,  Bibl.  meJ.  et  inf.  Latin. . 
lom.  II,  p.  225. 

(m)  De  lutgenli  radio  Eccles.  hierardi.,  part.  1 
lib.  IV,  p.  225. 

in)  Ad  Statii  Srlvas  ih  ,  2 ,  5S. 
0)  Ad  Slatium  iv  Tlieb. ,  19. 
p)  Ad  Slatium  vi  Iheb. ,  550. 
iq)  Tid  Claudian.  Laud.  Stilicon.  iii,  122. 
(r)  Advcrs.  tiii  ,  12. 
(s)  Ad  Statinm  iv  Theb. ,  19. 
(/)  Specini.  Guuther. ,  p.  108. 
I  k)  Vide  ad  lib.  i ,  49 .  et  aliis  locis. 
I  v)  De  Meiris,  p.  2507,  inter  Graimn.  Putscbli. 
x)  Ad  Siaiium  iv  Tbeb. ,  25. 


57 


n.  J.  ARNTZENII  PRiEFATIO. 


5S 


iUisqoe  eomdom  carmint  elegantissimo  Bon  paucas  A  contrahebant ,  vel   exlendebanl  (k).  I3t  tamen  ap- 


uiussisse  macula^,  iis  praeei|^e  locis  ubi  voccs  ne- 
l»raicas  male  fuit  interpreiatus ,  tflque  ex  iisjillusio* 
nes,  plerunique  languidas ,  derivavit.  In  lalibus  hos 
scripiores  nugas  saepius  egisse  recte  censebat  Da- 
niel  Heiosios  (a) ,  et  vere  ioan.  Aug.  Ernesti ,  Y.  G. 
Nam  cum ,  inquit  (b) ,  religio  Chri$tiana  ad  GriBcci 
met  prapagata^  doctores  EccleaiB,  qui  in  explicandis 
dtvfmt  verMbantur,  plerique — ignorabant  linguam  ffe- 
braicam ,  soiaque  Graca  in  interpretando  utebantur»  — 
Binc  orUB  mtt  multw  interprelationei  librorum  saero- 
rKiM,  ei  invectcB  in  Ecciesiam^  pro  verisque  probatce,  etsi 
non  pugnantes  cum  summa  doctrince  Chritiiance,  quan- 
quam  tales  quoque,  et  faUee  minimeque  accuratw,  quae- 
qu6  plura  banc  in  rem  sequuniur,  lectu  prorsus  di- 
giihsima.  Atque  haec  ratio  est  quod  Aratorem  turbati  B 
sermonis  uHptorem  appellat  Barthiui  (c) ,  vaiem  digt- 
eiiioris  eloquii  (d) ,  scriptorem  a/fectibus  movendis  pa* 
rum  utilem  (e) ,  et  intricatiorem  (f) ,  parum  lamen  in 
bisce  constans ;  neque  enim  illa  saiis  conveniunt  iis 
quae  ex  eodem  superius  memoravi.  Sed  jam  alii 
eamdem  notaro  quibusdam  Bartbii  tesiimoniis  appo* 
soeront.  Accuratius  est  judicium  Funccii  (g) :  Suffi' 
dt  opus  esse  pmin,  etiamiinon  satis  erudiium;  neque, 
ut  sceculum  f^rebat ,  tii  eo  exarando  scriptori  spiritus 
defmt  poeticus,  licet  nonnullos ,  vel  imprudens,  contra 
Uges  metri  severas  commigit  errores.  Posierioris  genc- 
lU  exempla  iu  notls  passim  protuli ,  in  indice  sub 
Proso<^acis  coUaia ;  scd  hoc  Araior  cum  reliquis 
poetis  Christiauorum  habet  commune,  e.\  pio  eo- 
rumdem  consilio,  quod  atiigit  Corn.  Valer.  Vonc-  j 
kios  \h).  — .  Cum  verq  jam  in  eo  sim ,  ut  carmiuis 
linjus  merila  invesiigem ,  non  omiseriin  poctam  sibi 
quldem  Actus  aposiolicws  proposuisse  carmine  con- 
icribeiidos,  sed  res  ipsas  prirois  plerumquc  digitis 
aiiigisse,  at(|ue,  suis  addilis,  liberius  Juvenco  aliis- 
qoe  foisse  evagatum ,  qoae  veia  est  Ricbardi  Simo- 
nis  (t)  sententia ,  onde  nescio  an  quis  carmen  hoc 
Metapkrasin  poeticam  Actorum  recie  cum  Cl.  Joanne 
Albenio  dixerit  (;).  —  Atque  ita  jam  defunctus  vi- 
deor  illis  quae  ad  poetam  Ipsumque  carmen  per.i- 
ii6nt,ubi  hoc  addiderim,  videri  mihi  carmen  hoc 
coittinna  serie  conscripsis:^e  eo  modo  quo  Fabricius 
cd.dit,  non  vero  in  capita  dissecuisse,  veluii  iu  Anl- 
verpiensi  editione  conspiciiur,  in  qua  initium  libri  ii 
6«>ns.itait  capot  25.  Igitur  capttuta  rejeci,  ex  ediio-  j 
rum  arbitrio  nnne  longlora  ,  nunc  breviora ,  licel  et 
codd.  eadem  habeant»  sed  qnae  lamen,  ut  in  Scduiio 
^epreheodi,  debentur  librariis,  iis  prxsertim  qui 
xoUeypa^cvelxpvffoypafocornamenta  addebant  litu- 
lis  librorum ,  capitomqne  inltiis»  aique  adeo  ad  spa- 
ta  qux  a  prlori  librario  his  ornamenlis  vdcua  eranl 
rclicto  sese  accommodantes ,  tales  inscriptiones  vel 

(fl)  Arstarch.  Sacro,  p.  529. 

(b)  Opuscttl.  philol.  et  critic.,  p.  213. 

(f)  Ad  Staiium  iu  Silv. ,  2,  58. 

(d)  Ad  Slaiium  ii  Theb. .  706. 

(e)  /fr.rf.,  adivTheb.,  19. 


(0  /6t<<.»adviTheb.,550. 
(g)  De  decrcp.  L.  L.  Senect, ,  p. 


2iC. 


pareat  quanlum  sibi  in  hiscc  editores  perriiiseriiit, 
addam  hic  ea  quse  ex  codice  Balthasaris  Morcii  ex- 
cerpsit  Nicol.  lleinsius,  additis  versibus  ad  quos 
sint  rcrercnda. 

CAPITULATIO  LIBRI  PRIMi. 

De  AscenUone  Dommif  vs.  21. 

De  aUocutione  saiicti  Petri^  ex  Matihia  xii  (lege  et 

Matthia  in)  reiato,  vs.  69. 
De  adventu  sancti  Spiritus  in  igne  tuper  apostolos  » 

vs.  119. 
De  sermone  Peiri  ad  baptismum  hortantis,  vs.  160. 
De  eo  uii  ittis  erant  omnia  communia,  vs.  211. 
De  claudo  a  sancto  Petro  ad  Portam  $peciosam  cura- 

to ,  vs.  2U. 
De  interminatione  Judaorum,  qui  Petro  respondente 

sunt  contempti,  vs.  293. 
De  eo  ubi  omnes  apostoli  gratias  Deo  retuleruntf  vs* 

335. 
De  eo  ubi  erat  eredentium  cor  unum  et  anima  una  , 

vs.  585. 
De  Anania  et  Saphira^  vs.  417. 
Deeo  ubi  umbra  Petri  sanabantur  infirmi,  vs.  455. 
De  eo  ubi  in  tempto  apostoli  qui  in  carccre  misii  fuc' 

rant  reperti  sunt,  vs.  515. 
De  eo  ubi  ab  aposlolis  7  diaconi  ordinali  tunt^  vs. 

652. 
De  piifiiione  sancti  Stephani,  vs.  586. 
De  eo  ubi  Simon     pecuniam  o/ferens,  Petro  incre* 
I      psnte,  confttsus  est,  vs.  624. 
De  Philippo  et  Eunucho,  vs.  672. 
De  Saulo  cum  peteret  Damascum  ccccitate  percusso, 

vs.  708. 
De  Paralylico  a  sancto  Petro  in  Lidda  curato  ,  ys. 

754. 
De  Tabita  a  sancto  Petro  luseitata,  vs  801. 
De  Comelio  ab  angelo  visitato^  vs.  846. 
De  visione  Petri,  cum  ei  de  ccelo  ptenum  vas  otiensum 

esteff  vs.  878. 
De  eo  ubi  sanctus  Petrus  Hierotolymii  retutit  cur  gen* 

tibtti  prcedieanct,  vs.  966. 
Be  eo  ubi  noete  angetui  Petrum  tolvem  e  careere  per' 

duxit^  vs.  it;07. 

CAPiTULATlO  LIBRl  SCCUNDI. 

f 

6e  eo  ubi  Saulm,  qui  et  Paulus,  apud  consuletn  Pau* 

tum  presdicavit  in  Pasa  [lege  m  Papho],  vs.  1. 
De  eo  ubi  Paulus  Antiochice  in  synagogam  pradicans 

de  egressn  IsraeHtici   populi   aftulit    meniionem, 

vs.  40. 
De  eo  ubi  itejum  ttt  eadem  tynagoga  de  resurrection» 

et  passione  Donnini  pra^icavit^  vs.  96. 

(h)  Lection.  Lat.  Itb.  ii ,  e.  2. 
(f)  flisior.  crit.  comment.  N.  T. ,  c.  23,  p.  335». 
Locum  dcbeo  Roddeo,  Isagog.  tom.  II,  p.  16-29. 
(;)  Ad  Glossar.  N.  T.,  p.  78. 
(k)  Vlde  Clirisiian.  Goli»b.  Schwarziunj  iii  Scho*- 
s  Phil. 


liis 


ad  prooem.  liisiit. ,  p.  23. 


8^  ARATOR.  Od 

De  $0  rtbi  Paaluj  mfirnitt,n  pedibus  curavii  in  L j^</rt«, A  spem  omnium  implevil,  iasigne,  qood.dudum  foio 


De  eo  ubi   Paului  Hierusdlymam  Peiro  lel   cuncii$ 

Apottolis  de  circumcimne,  quam  Judasi  moverani^ 

iniuiii  qutssiionem,  vs.  242. 
De  eo  ubi  Pauius  a  Spiritu  prohibeiur  in  Achaia  [lego 

Asia]  prasdicare^  vs.  507. 
De  eJ  ubi  Paulu$  in  Philippis  a  puella  Pithonemjus» 

sii  eiire,  vs.  585. 
De  eo  ubi  Paulus  eum  Epicureeis^  Stoicis  phiiosophis 

deeeriavii,  vs.  445. 
De  eo  ubi  Pau!us  Corinthi  apud  Aquiiam  manens  po- 

pulum  ionvertit  ad  Chrisium,  vs.  606. 
pe  eo  ubi  Pauius  Ephesi  12  viros,  qui  a  Joanne  bapii- 

Mii  snni,  in  Chrisio  bapiizavii,  vs.  569* 


augurabar,  musarum  nosirarum  decus  et  oniamen> 
tum.  Gxlerum  oodex  primus,  iu  diciQs  quia  r^liquis 
prxsure  videbaiur,  forroa  est  ociava,  rellqui  auieia 
quarta.  Iniegrum  Araiorem  complectitur  seciin</iif,  si 
ab  epistola  ad  Florianum  discesseris;  primus  autem 
incipit  demum  lib.  i,  versu  427;  tertius  vero  lib.  ii» 
vs.  704.  Hic  est  omniom  corruptissimus,  iia  ut  libra- 
rium  vix  Laiine  scivisse  diceres,  eaque  est  ratio 
quod  plerasque  ex  eo  variaiites  laciius  praeterieiim» 
Tuiiles  siquidem,  et  somniantis  poiius  librarii  oeVira- 
menta.  In  secundo  conspiciebanlur  plures  glossae  iih- 
terlineares,  quae  tamen  lib.  ii  maximaim  pariem  eva- 
nescant ;  bas  locis  obscurioribus  consului,  et  in  notis 
passim  iisdem  locum  dedi.  —  Prxier  baec  celebranda 


De  eo  ubi  in  Epheso  7  Judcei,  sieui  Paulus  facie'at,  B  milii,  et  graia  mente  praecipue  commemoranda  est 


dcsmoniaco  manus  imponentes,  ab  eodem  lacerati 

sunt  pariterque  fugaii,  vs.  623, 
De  eo  ubi  in  Epheso  contra  Pauium  Demeirius  ai^en- 

tarius  sediiionem  concilavii,  vs.  688. 
De  eo  ubi  in  Troia  Paulus  Euihicum  de  emnaculo 

cadeniem  suscitavit,  va.  753. 
De  fo  ubi  Pautus  Hierosolymam  profecturus  cunctis 

em  Asia  vjcatis  vaiedixit  in  iinore,  vs.  826. 
De  eo  ubi  Paulus  apud  Fcstum  prwsidem  contendens 

cum  Judans,  vs.  991.  Sed  sequens  capitulum  prae- 

llgendum  fuisset. 
De  eo  ubi  Paulus  in  templo  comprehensus  esi  a  /u- 

4a;fi,  vs.  915. 
Deeo  ubi  Paulus  excussil  viperam  de  manu  sua  in 

focum,  ei  illmus  permansit,  vs.  1156. 
De  eo  ubi  Pautus  a  Milite  insnlaf  ubL  sanitaies  fecitj 

mvigans  Romam  usque  pervenit;  Ccesarem  appei- 

lavii,  vs.  1206. 

Haec  jam  llbrariis  deberi  vel  inde  apparet,  quod  in 
\ossfanis  longe  pleoius  leganiur,  elegantioia  lamen 
in  priori  cod.,  aliter  iterum  in  Aldi  editione,  aliter 
in  Tornacsianis  similibusque. 

Aique  baec  quidem  tantuin.  Superest  ut  de  admi- 
niculis  exponam  quibus  in  ornando  poeu  usus  sum. 
£t  priori  quidem  loco  memorandi  sunt  ires  codices 
Vossiani,  in  membrana  conscripli,  quos  talium  di- 
tissima  academix  Lugduno  Bauvae  bibliolheca  asser- 
vai.  Consilii  mei  de  Aratore  por  clariss.  Buimannum 
Secundum  cerlior  factus  Ludovicus  Casp:>rus  Val 


ins'gnis  Peiri  Burmaiini  Secundi  in  me  humanius  et 
benevolentia,  qoi  tol  aliis  amicitiae  erga  nie  indiciis, 
tantum  in  Atatore  addidit,  ot,  quidquid  ornamenti 
jatn  poetae  accesserlt,  huic  uni  Tere  debeatur.  Nacius 
scilicet  sum  a  viro  clarissimo  trium  codd.  collatio- 
iies,  CanUbrigiensis,  Uiiiversitatis ,  et  Baltbasari 
Moreti.  Duo  priores  ad  ediiionem  Fabricianam  con- 
tulerat  Gotlieb  Cortlus,  atque  ex  bibliotheca  Menc- 
kcuiana,  Lipsiae  divendiu,  eamdem  sibi  compara- 
verat  Burmannus.  Moreii  codicem  contulerai  Nico- 
laus  Heinsius»  lectionesque  variantes  in  scbedula 
noiaverat.  Caniabrigiensem  ascfipserat  Cortius  esse 
cod.  membranaceum  collegii  Trinitaiis  apud  Canu- 
brigienses,  uncialibus  littcris  scriptuin,  perantiquum 
C  et  nitidissimum.  Hunc  arbjtror  eumdem  esse  quem 
ab  Crico  Beirzelio  collatum  habuit  Joan.  Alb.  Fa^ 
bricius  (a).  Alter  codex  erat  paulo  recentior,  sed  ac- 
curaiias  scriptus,  tesie  Cortio,  isque  in  bibliotlieca 
Universiutis  servabaiur.  Cum  Cortius  non  addide- 
rit,  cujus  universilatis  fuerit,  lantum  bunc  Cod.  Cnt- 
vers.  dixi;  suspicor  Unien  esse  membranaceum  codi- 
cem,  quem  in  Paulina  Lipsiensium  bibliotbeca  6x« 
siare  memorai  in  epistola  ad  Heinsium  Christ. 
Daumius  {b).  Moreli  codicem  lleinsius  veterriimim 
appellat ;  sed  non  ultra  vs.  204  lib*  i  contulit,  unde 
retiquis  aegre  caremus.  Eumdem  forte  inspexit  in 
itinere,  cum  a  Spadanis  fonlibus,  quos  valetudinls 
causa  adierat,  redux  et  Brabantiam  peragrans  Ani- 
verpiae  Moretum,  typographum  ejus  aeutis  sammum. 


ckonaer,  Y.  C.  officiosa  in  liiieras  humaniiate,  ho-  ^  inviseret  (c).  Hoc  addendum,  praeier  variantes  ex 


rum  inspiciendorum  copiam  fecit ,  cui  adeo  hoc 
nomine  obstriclus  gratias  quas  possum  maximas  me 
debere  proOteor.  Nec  nJnus  in  aere  suo  me  consti- 
tuit  reum  Everwinus  Wassenbergius,  qurstudiorum 
causa  Lugduni  moratus,  in  his  conferendis  operam 
sua  sponie  obtulii,  et  accoratissime  perfecit.  Uti  au- 
lem  probata  pietate  ductus  hoc  mibi,  prxceptori 
quondam  suo,  praislitit  oflicium,  iu,  objau  mox  ei- 
d4:m  honorifica  in  Daventriensi  gymnasio  provtncia. 


C»nUbr.  et  Univers.,  Cortium  quoque  ascripsisse 
quacdam,  addiu  litlera  P.  Suspicor  haec  ex  schedis 
Pulinanni  esse  deprompia,  qui  quidem  ex  codd.  haec 
Videtur  descripsisse,  cum  aliquando  aperte  sint  con- 
tia  ineirum,  veiuti,  ut  unico  tantum  exemplo  defun- 
gar,  vetus  lib.  i,  vs.  149,  et  certe  Pulmanni  manom 
sese  in  Aratore  habere  tesutur  in  epistofa  ad  Hein- 
sium  Chrisi.  Daumius  {d)f  eumdemque  mss.  consu- 
luisse  tria,  Brugense,  et  bina  Leodiensia  aucior  esi 


(a)  Vide  Dibl.  Latin.,  tom.  f,  p.  706.   Diblioth. 
ir.eil.  et  inf.  Laliu.,  tom.  1,  P*  546. 

(b)  S>il(  g.  Uurmanui  toin>  V.  p.  255. 


(o)  Vide  BurmannumSecundum, Commenl.de  Vit. 
Nicoi.  Heinsii,  p.  5. 
{d)  Syilog.  Burman.,  tom.  V,  p.  254. 


6i 


n.  J.  ARNTZESn  PRiKFATIO. 


01 


Geerg.  Fabricius  (a)  :  eo  magU  id  suspioor,  quia,  A  1551,1562  (A).-^Torna:sian«  Iressunl,  15^5,  1566» 


beneficio  itiilcm  Bumianni,  liabucrim  aliud  ediiionis 
Fabridanae  exemplum,  quod  olim  fuil  Car.  Andr. 
Dukeri»  in  qiio  ex  scbedis  Pulm  mni  ad  Antorem 
quxdam  exstabant,  kvloris  licet  momenli.  ISac  su- 
spiclone  duclus,  illa  Cortii,  Scliedarum  Pulmanni 
nomine»  reliquis  varianiibus  inserui.  —  Vellem,  Hd 
inanus  quoque  fuisscnl  variamcs  ex  cod.  mcmbrana- 
ceo,  furma  quarta,  quem  L«>ndini  in  Westmonaste- 
rienii  bibiioiheca  servalum  \i«Jil  Zacbarias  Conra- 
dus  Dffenbacbius  (6),  ul  et  ex  Suoliano  et  Daven- 
Iriensiy  quos  memorat  Ceorg.  Fabricius  (c) ;  poste- 
rior  tamen  quo  abierii  nescio ;  in  publica  saltem  il- 
liusurbis  bibliotbeca  non  exstare  ad  me  perscripsit 
Ci.  Rhoerius. 


1^)88.  Piima  quidem  omnium  est  oplima,  ad  Aldi- 
nam,  ut  videtur,  expressa.  —  Fabricius  quoque  edi- 
dit  in  Corpore  Poetarum  ecclesiasticorum  1564,  ne- 
que  tamen  in  Aratore  tanlum  sibi  tribuit  qunnlum  in 
Sedulio  aliisque,  qnn  de  re  in  prxfalione  ad  Sediiliuni 
prope  Gnem  abunde  dictum  est.  —  Exstsi  eiiam  in 
Bibliotheca  Patrum,  ciijus  ediliones  enumerat  Fabri- 
cius  (t);  ipse  aulem  varianies  lectiones  protuli  ex 
edit.  Logdunensi  apud  Anissonios  1677.  Colonien- 
sem  vero  1575,  forma  minori,  cum  quibusdam  ex  su- 
perioribus  nunquam  vidi  :  memorant  eam  Fabricius 
et  Funccius. 

Quoscodd.  quasque  ( $ic)  ex  edd.  ascriptis  vidi,  ex  il« 
itsaccuraiissime  varias  lectionesproiuli,etiamapi'rte 


Editiones  Aratoris  uti  snnt  variae,  sic  prxcipoe,  6  vilios^s,  si  Voss.  5  excipias,  seculus  in  eo  quidem 


beneOcio  Cl.  Burmanni  Secundi  inspexi  Aldinam, 
Anlverpiensem,  Basiieensem,  et  Torna?sianam :  duae 
ejuidem  Tornaesii  aliae  penes  me  erani,  unde  in  il* 
lis  distinguendis  interdum  iis  numeris  usus  sum  de 
quibus  dixi  iu  praefatione  ad  Sedulium.  Ut  omiltam 
editionem  forma  quarta,  sine  anni  et  loci  t^ota,  quam 
memoiat  Fabncius  (</),  omnium  quae  enumerantur 
prima  est  Mlediolanensis  anno  1469,  forma  oclava  («), 
quae  forie  eadem  est  quam  ex  Matiairio  ad  sequen- 
lem  annum  refert  Hambergerus  (f ) ;  additos  eidem 
fuisse  Juvencum  et  Sedulium  tcstalur  Fabricius, 
unde  apparel  quo  jure  in  catalogo  biblioihecah  Go- 
chenianae  editio  Sedulii  Daventriensis  anni  4519 
prima  dicatur.  —  Secutus  est  Aldus  Manutius,  qui 


consilium  Joan.  Aug.  Ernesti  (j)  :  Melius^  inquit,  Ao- 
die  et  Qliorum  usibus  et  poslerilatis  commoditati  con' 
Bulilur,  hae  quasi  tege  inducla,  ut  in  codicibus  ezcu" 
tiendis  nihil,  quamvis  tenue^  quamvis  viliosum^  negU" 
gatur,  qua  re  omnis  ultra  conferendi  necessilas  lollitur. 
—  Addidi  excerptas  ex  Adversarils  Caspar.  Barthii 
observationes ;  vellem  tamen  ut  ex  inss.  suis  piura 
poetx  prolulisset  emendando,  praecipuc  cum  egre- 
gios  Arntoris  codices  babuisse  videatur.  Ipse  eiiim 
se^e  possidere  affirmal  Aratoris  membranain,  aetatc 
vix  jam  legendam  (ft),  membran.is  autiquissiinas*  et 
reclissimas  (/),  vetustissiinas  et  ndclissimas  Colo- 
nienses  (m),  bonas  et  pervetustas,  qiias  ex  manubiis 
Carthusiensiiim  prope  Argentinam  redemerat  (n) ,  el 


Veneliis  Aratorem  cum  aliis  Cbrislianorum  Poetis  G  qiialuor  codd.  membranaceos,  imegros  divers^os,  ac- 


edidil,  forma  quarta,  anno  4511  :  qiiai  edilio  eximia 
esl  el  emendatior. — Soius  Argentorati  prodiii  1507, 
forma  octava.  —  Cuin  Sedulio  et  Juvenco  Lipsiae 
1515,  fnrma  qoaria*  —  Salmanticac,  cnm  commenta- 
riis  Arrii  Barbosae,  forma  majori,  1516.  —  Antver- 
pis,  lypis  Joannis  Graphei,.  1535;  ejusquelcciiones 
conspirant  cum  iis  quac  ex  Schedis  Pulinanni,  ut  vi- 
debatur,  protuli,  ita  ul  vitiosissima  qoapqne  sinl  ex- 
pressa.  —  Succeduiit  quas  Pulmmno  iribuuntur  Ba- 
siieenses.  Talem  sine  anni  noia,  prasmissa  Bein- 
bafdi  IJad&marii  praefatione  cum  variis  lcciionibu?, 
forma  octava,  memorat  Fabricius  (gr),  eamdemque 
arfirmat  repelifam  Calari  apud  Vincenliom  Sembe- 
niuro  1573,  sed  1571  constituit  in  tiiblioiheca  Cia- 


cedentibus  eliam  quos  Pulmannus  coroposuerat  (o). 
—  Praeler  hxc  ex  Georg.  Fabricii  coiiimentarlo  illa 
excerpsi  quae  ad  Ar.^ttorem  referend.i  videbanlur, 
praecipue  cum  illud  Fabricii  Corpus  paucuruni  sit  iii 
manibus.  —  De  nieis  uihil  est  quod  addam;  ^i  dili- 
gentiae in  ctnferendo  laudem,  et  bene  de  li:tcris me- 
rendi  studium  non  denegaverit  aequior  judex,  sat 
operae  me  luiisse  pretium  arbiirabor.  Qiias  lis  inser- 
tas  vides  Cl.  Wassenbergii  <  onjccturas,  sane  qunm 
elegantes,  mecum  per  liiteras  communicavit  vir  ami- 
cissimus;  aegre  tamen  fero,  majorem  eaninidcm  par- 
tem  in  Addendis  reponendam  fuisse,  operis  liiteras 
prxvenientibus.  indices  adjeci  saiis  accuralos,  et 
priorem  quidem,  quo  faciliiis  quisque  Araiorem  cnm 


Cimius.  Est  et  Basileensis  anni  1537,  apud  Bartho-  D  Actibus  conferre  possit.  In  Addendis  leviora  lypo- 


lomeum  Westhemerum  et  Nicolaum  Brylingerum; 
liane  beneficio  Bormanni  consului,  et  adeo  quidem 
cum  Aidina  conspirat,  nt  omissos  ab  Aldo  versns 
ipsa  quoque  ignoret.  Ex  hac  forle  reliquae  Basileen- 
•es  proQuxerunt,  quae  referuntur  ad  annos  1541, 

(a)  In  Comment.  ad  Poet.  Christian.,  p.  11. 
b)  lliiier.  tom.  II,  p.  515. 

(c)  Comment.  in  Poet.  Christ.,  p.  II. 

(d)  Biblioth.  ined.  et  infiin.  Latin.,  tom.  I,  p. 
34(( ;  Biblioth.  Latio.,  loin.  III,  p.  507. 

(e)  Vid.  Beuchem.  Incunab.  typograph.,  p.  16. 
If)  Nnchrichien  von  den  vornchmsten  Schrifislel- 

lero,  part.  ni,  p.  406. 
(S)  Biblioth.  Laiiu.»  tom.  III,  p.  504. 


graphi  peccaia  praetermisi,  notaiis  laiitum  graviori- 
bus ;  id  moneo,  ne  quis  reliqua  negligenlix  incu- 
riaeve  omissa  tribuat.  Atque  haec  sunt  quae  tecuin 
agere  Volui,  lector  erudite.  Tu  vale,  et  huic  de  Ara- 
tore  benc  merendi  consilio  fave. 

{h)  Primam  et  ultimam  memorat  Funccius  de  de- 
crcp.  L.L.  Seuect.,  p.  247. 
(})  Bibl.  Latin.,  tom.  III.  p.  305. 


)  Opuscul.  philolog.  et  critic,  p.  330. 
(k)  Advers.  xiii,  20. 
(/)  Ad  Siatiumiii  Si:v.,2,  58 
(m)  Advers.  xiii,  20. 
(ii)  Advers.  xxxiii,  3. 
(o)  Advers.  xni,  20. 


C5 


ARATORIS 

B9BBBSSaE 


<S4 


ARATORIS  SUBDIAGONI 

EPISTOLA  AD  FLORIANUM, 


I  Dofiiiiio  saiicto  ac  vcnerabili  2  ^^  in  Clirisli  graiia  8|iriliiliier  3  erudito  Fiori;iio  abbati,  Arator 
svbdiacoiiuft  8. 

NOTiE. 
Aratoris.]  Nomen  ipsum  Aratorli  ei  aliis  usur-  A  Tbeod.,  de  Episeop.,  et  Tribbechovrus  Continuar. 


pat.itn.  Nain  Arator  dui  ab  Ammiano  memoratur, 
lib.  xxviii.  Bartuius,  lib.  iiii  Advers.,  c.  20. — Locus 
Aromiani  esfcap.  2.  Sed  illic  Yalesius  in  aliis  Oraio^ 
rem  legi  monet.  Fesliiiavit  vir  sunimus  in  comment. 
iiiajori  ad  Pbxdr.  iv,  i,  8,  qui  Aratum  appellat.  Eo- 
dcm  tainen  modo  Vossius  de  Analog.  iii ,  50,  in  flne. 
SubdiaconL]  in  Ecclesia  veteri  noii  diaooiii  solum, 
sed  infimi  minihlrantium  erant,  quaiiquam  in  Actis 
aptisioloruni  inferioi  es  non  memoreiilur,  sed  et  diaco- 
iii»ruin  diaconi,  boc  est  subdiaconi.  Talis  in  iirbe 
Roma  ruil  Arator,  ciijus  opusculum  iiiscribitur  :  Ara* 
TuRis  flMBoucoNi.  lu  vcteribus  aiitem  m<;uibranis  quas 
apud  ino  sunt,  ila  praeiioiatur  :  Domino  $ancto,  v«ne<* 
rabili  ct  in  Christi  gralia  spiritaliter  erudiio,  Flo- 
riano  abbati  Arator  subdiaconus,  Meniio  lalis  apud 
S  Ipicium  Severum,  dialog.  3 :  Et  post  paulum  ingre" 
ditur  prcsbijter  noster  Eiherius,  eum  Callipione  dia- 
cono  et  Aniatore  subdiacono.  Ex  Araioi  is  titulo  noo 
iicbuil  demere  Theodorus  Pulmnniius,  cnjus  codd.  a 


exercit.  ad  Baron.,  p.  i65.  Talis  subdiaoonus  meino- 
raiur  apud  Reines.  Inscript.  Ci.  xx,  n.  57;  ascri- 
bam  Isidornm  Orig.  vii,  !i,  utemeidem  :  '/Fvpo- 
diaconi  Grcece ,  quos  nos  subdiaconos  dicimus ,  mit 
ideo  sic  appeUaniur^  quia  subjacent  prwceptis  et  ofi^ 
ciis  ievitarmn.  Obtaiiones  etiim  in  templo  Dei  a  (ideii- 
bus  ipsi  suscipiunt,  et  levitis  superponendas  altaribuM 
deferunt.  lia  lociis  Icgendus  est  ex  antiqotssimo  cod. 
Gruniiigano.  Resecui  qu»  in  edit.  Gotliofr.  Interme- 
dia  leguntur.'Tiro9mxovi«,  vox  plerisque  lexicis  igno- 
jraUi,  exsiat  in  columna  Dian» ;  inscriptionero  emen- 
davit  CI.  Paciaudius  Monumerit.  Peloponnens.  vol.  1« 
p.  8.  ~  Prxterea  in  quibusdaro  ediils  vidr,  iubdia^ 
coni ,  RomamB  Ecctesia:  cardinalis.  Reseeui  illa ,  es 
arbitrio  editorum  apposiDi,  nec  ulla  codd.  auciorilate 
rounita.  Nec  videniur  baec  Araioris  svo  saiis  con- 
venire.  Cxteroquiu  diaconi  cardinales  erant  qoi  pe- 
cu'iahter  erant  Homame  Ecciesic  astricti,  unde  san* 
ci£  sedis  apostolicac  diaconi  diconiur.  Yid«  Goibofr. 


uiibis  in  itelgio  empti  sunt.  lnfra  fortassis  monebo,  B  ad  I.  vu  C.  Tbeod.,  de  Susceptor.,*el  Dti  Fresni 


opportuniore  loco,  quis  sit  Calli«)})ius ;  iiunc  liic  vi 
rile  nomen  Sulpicio  Severo  rcstituenduni  cxistimo. 
Membranse  ab  eodem  Pulmaiio  coliate,  qox  ad  nos 
redienml^  Calipiane,  Calijpione,  aique  aliter  babeiit, 
uadc  linnatur  C  lliopluin  essc  reduceiidum.  Dar- 
TBits,  lib.  11  Advcr^\,  c.  2.  —  Gia:cuin  Staxovoc  de 
pedissequoest  a|)ud  Arislopb.  Avib.  73,  de  sacro- 
nim  ministra  apud  Anionin.  Liberal.  Metain.  c  29 
geueratiin  desiguat  luinistrum  vino  iii  conviviis  fun- 
dendo.  iia  Auacreon  od.  4»  vs.  6,  ubi  louicum 
Sci}/ovfiT&>  reposuii  Bamesins,  inv  to  Baxlero,  et  Tol- 
lio  in  margine  edit.  quain  servo.  Uc  ipsa  voceconfe- 
raiur  Elsner.  ad  Luca;  xvii,  8;  ct  cum  Laiino  mini- 
sirare,  b  »c  sensu,  coiitulil  Cerda  ad  Virgit.  i£n.  viii, 
ittl.Segaar  Observ.  in  Lucazn,  p.  467;  indc  repe- 
teiida  inserviendi  signiCcatio.  Pori»li>r.  de  Abst:DenL 
aniiiial.  1«  §  9»  c^  ^?X^^  '^^'^  '^*  n^kffin  SiaxovqaavTojv  : 

iiiodo  saua  sit  lectiu,  quain  in  otaxofiiQo-avTojv  mutabat  _      

Iteiskiiisei  RiiGcrius;  ipse  maliin  dcaTrovi^a-ftvTGjv,  ie- C  TI^®^^^^''*  ^^lc>'*''"  i^norant  banc  episiolam  Vog- 
iiius,  si  quid  video.  Inde  vox  apud  Cbristianos  transiil      atiml  tres 


G'ossar.  voce  Card  malis.  —  Locus  Sulpicii  Severi^ 
queui  Bartbius  excitat,  non  eodero  loodo  in  codd.  le- 
gitur.  Traject.  babet  Calipione.  In  commentario  ine- 
diio  Wopkensius  propensior  est  in  Callipione,  ex  li- 
bris  melioribus  Giselini  :  a«lditque  Aubonniiu  ejusdcni 
ni*minis  patraum  deflesse  Parent.  7. 

Domino.]  Ed.  Aniverp.,  Prologus  Araloris  subdia- 
eoni  urbis  Roma.  Basil.,  Aratoris  subdiaconi,  Chri- 
stiani  poeiw,  ad  Florianum  abbatem,  in  sanctissima 
Apostolorum  Acla,  pra!facio.  Pler.Tque  stmplicius  : 
^ra/0r  subdiaconus  Floriano  abbati  S.  De  qiio  inscri- 
beadi  moie  vlil.  Socer  mcus  disscn.  de  xuie  Avian., 
c*  5.  Adduxi  b£0,  ut  ;ippareat  qtianium  suo  quisque 
ingenio  iudulserit,  iu  bac  iitijp/^^.  Incod.i.  inveni  : 
Dno  sco  ac  venerabHi  et  in  Xsii  graa  sfnritatiter  eru- 
dito  [Cod.  Moreti,  orasdito]  Floiiano  abbati  Arator 
subdiiiconus,  Addit  Moreii  CoJ.  salutem.  Compositis 
bisce,  illud  pra:flxi,  quod  de  inore  illius  aevi  verius 


adillos  quibuspauperum  cura.et  iu  sanctioribus  con- 
>  viviis  datum  -erat  ininister.um.  Iloc  exposoit  Caveus 
iu  \it.  Slepbani,  p.  ii,  et  Mjninus  in  Observat, 
Miscell.,  vol.  X,  p.  257  :  inde  diaconisscBj  dequibus 
iioiinulla  protuli  iu  Miscell.,  p.  54.  Praecipue  lamen 
coiifer  Gotliofred.  ad  1.  xxvii  C.  Tbcod.,  de  Episcop. 
et  CI. ;  Van  iloven  AntiqiiiL  Evang.,  p.  07  :  Diaco- 
num  binc  ipsum  diaconoruin  mutitis.  Solpic.  Sever. 
Vit.  Maitin.,c.  5  :  Tentavit  autem  idem  Uilarius,  im- 
poutg  diaconii  officio,  sibi  eum  arctius  impli^are,  et 
ministerio  (ei)  vinciri  divino.  Ita  lege  ex  utroquc  cod. 
Truject. ;  qui  t-t//cf re  illic  exliibcnl,  decepti  sunt  )  li- 
biariis,  quibus  pronomeu  oniissum  fraudi  fuit.  Id  et 
alibi  factutn  ostendi  ad  lib.  ii»  tic  lu  jus  voc,  c.  6. 
Diaconoruin  socius  Grjccis  est  o-uvScaxovo; ;  Siephano 
Id  ex  (^icufcute  Alcxaudrino  asseruit  Joau.  lleiir. 
Maius  Obii  rv.  ^acr.  iv,  p.  iOl ;  est  et  npiid  Ath.ina- 
sium,  ApoL  ad  Constaniin.,  Opp.  loin.  I.  0.  783  et       , 

liSJ.   B.  M>uirter  diacoiioruui  eral  OttoSickxovo;.  Iia  D  dus  itidem  iii.ile,  speciali. 
^natius  in  epistola,  si  modo  Ip^us  sii,  p.  88  eJ.  Floriano,]  .Memoraiuur  lioc  nomine  varii,  in  Pro- 

Voss.  Prappositi  hi  fucrunt  foribus  custodiendis ;  al-      sopograpbia  codicis  Tbeodosiani,  lom.  VII,  part.  ii , 
•ari  praetcrca  iuservicbaul.  Gotbofr.d.  ad  I.  xliv  C.      p.  oii.  Adde  rcscripium  Anionini  Floriano  in  I.  ii. 


iSpiri /a/t(er. ]    Spiritalis   pro   spiritualis...    Prud. 
Siepban.  : 

£t  spiritali  lacle  pectus  irrigcs. 
In  Uyinno  : 

Et  spiritalis  unctio. 
Fadricius  in  commeut.,  p.  1^5.  Solus  Moreii,  Sptri" 
tHatiter.  Quid  prsferas,  flocci  non  inicrduim.  Utruni* 
qiie  eniin  sacris  Scriploribus  usita  om.  Vid.  Nolten. 
Antibarb.  p.  732.  Vorstius  ad  Sulpic.  Sever.,  epist. 
2,  §  15;  dial.  2,  c.  iO.  ubi  in  Tnjfct.  est,  spiritali- 
ter  sale  condila ;  in  Isidori  cod.  Groningano  quan- 
livis  pretii  inveiii,  lib.  vi,  c.  2,  spiriialia  rejna;  el 
deindc,  ccriamina  spiritalis  pugnce  :  ubi  m«ilc  Goiho- 
fiediis  edidit  siiecialis;  lib.  vi,  c.  ult.,  spirilatis  e/fe- 
ctui;  vii,  5,  spritale  signaculum;  vii,  8,  spiriialtter 
vidit.  Eineiiilcs  et  binc  e\  eodcm  cod.  enmdein  xi,  :, 
spiritus  auiem  vel  pro  spiritali  na:ura  :  ubi  Gotiiofre- 


cs 


EPISTOLA  AD  FLORIANUM.  66 

4  Qui  merlti  florem ,   malaris  sensibus  or-  A        5  ^^^ »  primxTus  adhuc ,  senibns  documetita 

|tum,  [dedisli. 


Nomlnis  ore  lul  jam,  Floriane,  lenes ; 


E  quibus  in  roelum  vita  pararet  itcr ; 


NOTiE. 


c.  de  ITsered.  vel  aol.  Tend.,  et  Floriannm  praere- 
ctum  praeiorio  in  inscriptione  t.  iv^  c.  de  Precib. 
imp.  off.  Glotsae  Horeti  recte  notanl  kunc  Imperanie 
Justiniano  vixisse.  N<  n  atisim  deOnire  utrum  sit 
idem,  de  qno  varia  trailuniur  in  Colleciion'<  bistor. 
lib.  111,  c.  15,  apoJ  Canisium  Thes.  Eccles.  tom. 
II,  p.  195.  Memoratur  et  Florianus  in  inscriptione 
eptstolae  apud  Cassiod.  i  V;>r.,  5. 

I.  Flarmn,]  Perspicue  alludit  ad  Floriani  nomen» 
qiiod  bujus  svi  po^tis  familiare,  nec  minus  Aratori* 
Vid.  Fjbricius  comment.  ad  Poet.  Christian.,  p.  2i. 
Eodem  modo  in  elegia  ad  Parthenium,  io  suo  nomioe 
€legaotiam,  si  Dis  placet,  captavit : 

£t,  quia  nomen  habes,  quo  te  vodtamus,  Arator, 
noo  abstrusa  tibi  stt,  sed  aperta  seges. 

SaleaTit  Aratoreadem  elegantia  Yenanl.  Forlunal.  Vil. 
Martin.  tnit.  Lepide  Hieronymus  in  episi.  ad  Parthe- 
iiiiun  nonieii  Vigilantii,  in  qno  ludebat,  mutavit  in  Dor- 
inttantlum.Vid.  Sagittar.  de  Nalalit.  Martyr.  c.5,§6. 
Cicero  pro  Ro^e.  Amer.  45  :  Vinio  nunc  ad  iUud  nv- 
men  amreum  Chrusogoni.  In  nomine  Hom,  ab  oo^coc, 
AtUaoasiui^  Apolog.  ad  Constantin.,  Opp.  lom.  I,  p. 
705.  Ad  limiiero  Ibnnam  lertinebit  Laclantius  de 
Nortib.  Persecuior.,  c.  9.  Ex  conjeciura  Galei  ei 
Gnevii :  Tkin  demum  furere  eapit^  et  contemnere  no- 
«e«.  Dioelee^  $ic  enim  ante  imperium  vocabatur :  vulgo 
illiCy  contemnere  omnia,  unde  ipse  efflngebam  omtna. 
Nunc  scquor  Heumaunum,  reslituentem  c^niemnere 
omnia^  quia  non  est  allusin  ad  Diocletiani  nomen, 
cam  ad  Galerium  verba  pertineant  usque  ad  Diocles. 
Similes  vero  alhisiimes  poetis  indignas  esse  recte  iu- 
dicavit  Burmannus  Secuiidus  ad  liotich.  v  Eleg.  15, 
17,  ubi  hidb  recte,  ob  allusioneui  in  nomine  Acon- 
tii,  epislohe  Cydippes  auctorem  negat  Ovidium,  quod 
€t  fecit  Siephanus  Var.  observ.  ipi  Horat ,  diatrib. 
4.  et  Valckenaerius  ad  Euripid.  Phoeniss.  659,  qui 
tamen  qnibusdam  tn  allusionibus  venustatem  inesse 
poat.  Uauddulye,  hac  in  allu  ione,  Arator  vetcres 
secutiis  esi»  qul  florem  dixerunt  de  qnovis  homine 
eiimto.  Straton  s  epigr.  59. 

^AvrUxQv  XnrapMv  av6cfA0v  s$i9i&)v.  Sic  enim  recte 
emenda^se  videtor  llerelins  tn  Klolzii  Actis  litierar., 
voL  H,  p.  560.  Agatbias  de  imper.  Justiniani  U,  p. 
^,  Damascium,  aliosque  appellat  ax/oov  aurov,  sed, 
vt  addit,  xara  H'»  iroajotv.  De  Latinis  vid.  Drakenb. 
ad  Liviiim  xwin,  55,  7. 

Ore.]  Maliis  millibus  metior  membranae  aetate  yix 
jam  legendie  lectio,  nomiitM  orbe,  hoc  est  ambllu  et 
compiexa.  BARTntiJS ,  Kb.  xiii  Advers.  20.  Neque  ta>- 
men  ea  scriptura  plJtet,  licet  orbe  pro  ore  in  quibas» 
dam  edd.  exstet  etiam  infra,  i,  95,  et  saepius  confun» 
dantor  a  librariis.  Vid.  Drakenb.  ad  Silium  in ,  654 ; 
noias  ad  Valer.  Flacc.  ii ,  57.  Delectatus  nimium  vi- 
detar  bac  voce  Araior,  qtiam  ut  eam  ejiciamus.  Oe 
aamims  videMir  mihi  designare  consensum,  conve- 
nieiitiam  cnm  ipsa  re,  eo  niodo  quo  ore  decerneniium 
per  conseiisnm  exposuit  Piiiicu»  apiid  Sueton.  Css. 
S8,  invito  taoien  Oudendorpio,  quem  magis  sequor. 
Dura  lamen  est  locutio ;  nec  vero  in  meis  aliquid  in- 
veoi  qnod  Barthio  fovere  potset. 

9.  floriane.]  Iitepte  primam  bic  eorripii,  qoam 
nox  inflorem  produxerat.  Sed  ita  solent  hujus  aevt 
poekc.  Convenit  ipsum  nomen ,  ei  Anthut ,  quod  est 
apud  G<'rium  Inscript.  Florentin.  narl.  i,  p.  i4 ;  ita 
et  AHlhum,  CAr|fsanlA« ,  ibtd.  p.  209.  Parem  Araiori 
eiegantiam captat  Althc\mu8,deLaud.  virgin.,  ^.729, 
toD.  i  Thes.  Cantsiani : 

Pmnl  erat  qnondam  Narcissos  Ibne  vocaius, 
Yirlutuo  meritis  redoleosy  ut  noniifte  toreos; 


et  p.  75i : 

Nec  memimsse  moror  preeonia  clara  Cbnfsanihi , 
Quero  merito  moQdus  faroosa  laude  frequeoiai. 
Hojic  igiiur  gonitor  floreolem  lempore  puto. 

Malim  illic  tempore  primo,  Conjicil  Gronovius,  tem-- 
pore  proio ,  Observ.  in  Eccles.  c.  20.  • 

5.  Primcrt^iis.l  Freqnenter  poetx  juvenem  ab  inge- 
nio  virili  et  i^enili  commendaiit.  Yid.  ad  Sedultum,^^ 
137;  Martinus,  Var.  Lect.  iii,  6;  Cerda  ad  Yirgilium 
ifineid.  ix  ,  254  ei  510 ;  Menag.  ad  Diog.  Laert.  i , 
Q  segm.  91;  Burmann.  ad  Loiichium  iv,  el.  5,  40i.  Adda 
^  etlapidemapudMontfauconium,Antiq.  ExpL.tom.  V, 
tabol.  61,  FILIAE.  SYPRA.  SEXVS.  SYI.  CAPTVM. 
ET.  AETATEM.  PRYDENTI.  Si  vera  sitWithoviicon- 
jectura,  in  Speciin.  Gunthcri,  p.  45,  huc  referendua esC 
Yenantius  Fortunatus,  Yit.  Marlini,  i ,  p.  288. 

Advolal  iade  senex  vetuUs  javeoiliter  anols. 

Retlneo  tamen  illic  ormis.  Ambrosius  Orfic^,  20: 
iYani  adolesceniem  legimue  in  Evangelio  Joannem ,  4$ 
iua  voce^  lieet  meriti$  et  tapienta  nutli  fuerit  Heniorum 
lecundui,  Erat  enim  in  eo  $enectut  vfnerabili$  morum 
et  eana  prudentia,  Ex  codice  weo  illic  deleri  malim, 
et  $ua  voce.  Eiiiendaiidus  hinc  Paulinufl  PetrocoriuSy 
de  Vita  Marlin.,  lu,  417. 

Corde  homnis,  morte  excellens. 

Scribe ,  mente  exceHen$  :  ma^is  id  placet  quam  me- 
Q  rito  excellen$ ,  quod  reponi  jubebat  YYopkensius  in 
Observ.  Misceli.  nov.,  tom.  Yll,  p.  880. 

i.  Pararetiter,]  Membranaeeaedem,  parm^elnr.  Aliae» 
pareret  itum  :  quam  scriytunm ,  ob  vocem  minus 
nsitalain  monachalibus  auribus,  legitimam  arbitra- 
mur.  Baethics,  lib.  xui  Advers. ,  20.  —  Quid  in  ^- 
thii  observatione  pareret  sibi  velit  non  ner.opiciow 
€tiqoe  debet  esse  a  pareo ,  cujus  tamen  piinia  longa 
est.  A  pario  nt  derivemus  metrum  prohibet,  licet 
parere  et  parare  eo  sensu  nibil  differani.  Vid.  notaa 
ad  Fiorum  1 ,  12 ,  6.  Furte  typographus  pararet  ex- 
nrimere  voluit.  Pararet  itum  factle  se  posoet  tueri. 
Vid.  Elockius  ad  Liviuro  vii,  56,  5.  Ammian.  Mar- 
cell.  xxvii ,  10 ,  p.  544  :  Per  regionee  lonao  itu  par^ 
Tectae;  ubi  tainen  $itu  legendum  conjicit  Freioshem. 
ad  Flor.  1 ,  16 ,  12.  ISIdor.  Orig.  xv,  16 :  Iter  vel  itm 
.  e$i  via  qua  iri  ab  homine  quaquavereum  poleet,  Apud 
Pbasdrnm  ui ,  6 ,  6 ,  emendabat  Wopkensius  : 


Ituffl  flagello  temperat  lemo  meum. 

Quod  proxime  accedit  Burmanai  eonjecturae,  iter  ant 
ciirsttm.  Restituo  itionem  boc  sensn  in  I.  57,  {  i ,  if. 
de  Religios. ,  ubi  legendnm  puto  ,  in  drcum  pofiieug 
itionee  aliter  Raevardus  Var.  iii ,  7 ;  quem  sequitur 
Gutherius  Jure  Man.  ii ,  50  ;  aliter  Marckartus  Pro* 
bab.  parl.  11,  p.  1.  Hoc  tamen  Aratoris  loco  iter  ser* 
vaverim ,  cum  qiiia  codd.  nihil  mounl ,  lum  quia 
tlum  bie  aurcs  poetic»  vix  feruut.  Sententia  est  r  lo- 
rlanum  talia  documenta  dedisse»  propter  quac  V4t« 
raiio,  ab  ipso  pnidenter  instituta ,  in  coBlum  viam 
pararet.  VUam  pro  vivendi  ratione  exposuit  Cortiiis 
ad  Plin.  vii,  epist.  9,  15,  et  ix,  19,  6 ;  et  dc  hac 
voce  late  confer  Nicol.  Loensem  Miscell.  vi,  5;  da 
hoc  aoiem  pnepositionis  ex  usu ,  egit  Drakeob.  ad 
Livium  iv,  47,  1.  Theopbrastus  Character.  eUiic. 
Prooem.,  TroiporriOcafAiyof  cg  axpi€t'tac  noyXnc  :  in  COd. 
cujus  variantes  margini  editionis  meae  a-^cripsit  docia 
manus,  est  lllic,  ncrpcntQpo^iuiwg;  id  umen  sequea* 
tibus  parum  convenicns. 


€7  ARATORIS 

5     0  Ad  carmen  concurre  meuoi ,  pedibusque  la*  A 

[bnnd         10 
Porrige  de  placido  i»pe  faTore  mannm. 
7  iejuno  sermone  quidem »  sed  pinguia  gesta 
,  Scripsimus,  ac  pelagi  pondere  gntia  fluit. 

NOTiE, 


g  later  grandiloquos  per  mille  Tolumina  libros 
Haiima  cum  leneas  >  et  breviora  lege. 

Naturaeque  modo,  variam  quam  coBdidit  Audort 
Concordent  studiis  celsa  vel  ima  tiiis. 

9  Quae  genuit  tigres ,  qux  nutrit  terra  leoneSy 


5.  Concurre.]  Ad  unum  Florianum  hoc  retulit  Bar- 
tbius  Adversar.  xlv,  ii ,  ubi  et  ostendit  talia  verba« 
quae  ex  compositione  sua  ad  plures  peninent,  de  uno 
tamen  bomineadhiberi,  ita  eonferre  in  (grarium  de  uno 
exposuit  Oudendorpius  ad  Sueion.  Aug.  29.  Isidorus 
Orig.  V,  I :  Lycurgus  primus  Lacedcemoniis  jura  /«- 
gum  ex  ApoUinis  auetoritale  confinxit :  ubl  legum  puto 
delendum  auctoritate  Cod.  Groningani.  Nec  tamen 
illud  concurrere  bic  ad  unum  Florianum  retulcrim , 
sed  et  ad  Vigilium ,  i(uem  sequenii  epistoli  carminls 
6ui  praesidium  coustituil.  Reierri  hue  quoque  posset 
Partheniui,  ut  ex  iis  patet  quse  in  epistoia  ad  eum 
«lemorat. 

6.  Porrige.]  Auxilium  praesia.  Ducia  locutio  ab  iis 
quiinturba  manusjungunt,quo  magis  penetrent.  Late 
piQo-cv  exposuit  Barthius  Advers.  xv,  13.  De  favore  est 
propter  tavorem ,  quia  mihi  faves.  Yid.  Manut.  ad 
Gicer.  ad  Divers.  vi ,  iO,  apud  Uipianum  in  1. 57,  jOr. 
de  Dol.  mal.  Noodlius,  de  dolo,  exnonit  per,  propler 
dolum^  ad  ff.  p.  461.  reriullidnus  de  Pall.  p.  6 :  Sie 
#t  mari  fides  tiifamif ,  dum  et^  flabrit  mque  mutantibus^ 
de  tranquillo  probum ,  de  flustrit  temperatum ,  et  ex- 
templo  de  decumani$  inquietat,  Locuni  bunc  ita  expo- 
nit  Gerda  ad  Yirgil.  iEiieid.  viii ,  522. 

7.  Jejuno.]  Ilumili,  inani  et  lenui.  Yid.  Cl.  Ernesti 
Glavi  Ciceron.  Puria  sunt  his  quxdam  in  Sedulii  pro« 
logo  9  ubi  ad  eumdem  inodum  vs.  4  : 

Nec  quaeras  opus  bic  codicis  artificis. 

fodieis  illic  quibusdam  videtur  depravalum.  Id  si  ve- 
rum,  in  corruptuin  qiiO')ue  codicem  incidit  Martinus, 
Dumiensis  episcopiis ,  ita  haec  imiiaius : 

.    .  Nec  per  inuUiplices,  abaco  splendenle ,  cavernas 
Quaeraniur  nitids  oodicis  arie  dapes. 

Totum  illud  carmeii  habet  Sirmondus  ad  Sidon. , 
earm.  19. 

7.  Pin^ttta.]  MagniQca,  ex  quibus  non  summa  tan* 
tum  percipiiar  utihus,  sed  quas  tanta  etiam  sunt, 
nt  ex  /rei  digniiaie  vix  rite  queant  exponl,  iia  pin" 
guedo  verbi  superni  inferius  lib.  i ,  vs.  572 ,  et  pin^ 
guedo  loquela  iii  elegia  ad  Parthenium ,  quod  ex  boc 
loco  effictum  esse  putabat  Barthius  Advers.  xxix ,  3. 
Gum  sequatur,  pelagi  pondere  guita  ftuit ,  putaverim 
Aratorem  desump>isse  meiaphoram  ab  aquis,  ingenii 
copia  proflueniibus ,  quo  sensfl  fons  dicitur  pinguior 
ud  imgandum  apud  Hegesippum  Excid.  Hierosolym. 
IV,  17.  Alius  antem  bujus  vocis  fuit  usus  apud  opti- 
mos ,  quibus  serino  piit^uti  pro  duro  et  insuavi  po- 
nitur.  Yid.  clariss.  Ernesti  in  Glavi  Gioeron.  Gi  aecum 
iTttxvc  buc  recie  coniulit  Elsnerus  ad  Evang.  Mattb. 
eap.  15,  §  14.  — Gaeterum  hic  tamen  omiitiiur,  quod 
po^^t  quidem  freqiiens.  Yide  DralLenb.  ad  Livium  viii, 
12,  8  :  adde  MunclLcr.  ad  Fulgeniii  Mytholog.  i,  init. 
Gontra  fam^  adbibetur,  omisso  quidem,  Confer  vi- 
rum  doctum  in  Observ.  Miscell. ,  vol.  III ,  toin.  III . 
p.  389. 

8.  Ae.]  Yeluti ,  ut  recte  Goriius  in  margine  edi- 
tionis  suae  exposuit.  Addatur  Menckenius  Observ. 
L.  L. «  P-  7.  • 

10.  Et  breviora.]  God.  Gantabr. ,  hcee.  Permuia- 
lionis  origo  quxreiida  in  aspiMlione  a  librariis  iiunc 
addita,  nunc  omissa,  ubi  non  opus  erat.  Yid.  Mun- 
dier.  ad  Fulgent.  Mytbol.,  p.  596,  610,  aliisque  lo- 
cls.  Servandum  arbiiror  et ,  quod  vim  adversativ» 
bic  habet.  Apud  Martialem  vii,  epigr,  19,  ex  opiimo 
Thuani  codice  rescribendum  arbitror  : 

Sscula  vicemnt :  et  quamvis  cesserit  annis. 
Yulgatum  9$d  debetur  librario  •  f legantias  parom  ca- 


paci.  Ita  mnx  epist.  ad  Yigilium  ,  vs.  8.  Et  mihi  le- 
gitur  in  cod.  Moreii.  Graecis  eodem  modo  xed  adver- 
saiivuro  est.  Gonfer  Observ.  ftlisrell.  vol.  X,  tom.  lU» 
p.  355 ,  et  Mollium  ad  Longi  Pasior.,  p.  50. 

1 1 .  Variam  quam.]  Qnam  rerum,  Mss.  qiiaioor  ba 
bent  ,  wariam  quam  condidit  auctor.  Apiissime  ad 
sententiam.  Gonspice  sequcntia.  Sed  et  giguU  roagis 
bonum ,  seqnenti  versu ,  quam  genuit ,  arbiiror,  quod 
iidem  libri  nobis  suppeditaut :  in  quibus  laiilam  esse 
varietaiem  a  vulgatis  mirum  non  est,  cum ,  quoties 
ab  indoctis  media  barbarie  descripti  singuli  versas, 
toties  fere  et  vulnorati  a<]  nos  pervenerini ;  vulnera, 
^  iicet  vilia  visu ,  cum  sanare  possimus ,  cur  iinputrere 
patiamur?  Barthius,  lib.  xiii  Advers.  20.  —  In  meis 
constanter  est ,  quam  rerum  condidit  auctor,  Ex  codd. 
nihil  Gortius  apposiierai ,  unde  et  in  iis  ita  lectum 
fuisse ,  certum  videtur.  Re|)Osui  tamen  id ,  quod  ex 
quatuor  codd.  protulit  Barthius;  ipsa  id  senieniia 
postulat ,  et  major  eb^gantia ,  si  quis  sequentia  con- 
suiuerit. 

11.  Auctor.]  Scribiiur  per  cl ;  nec  aliler  antiqut 
scripsernnt.  Rod.  Agrico!a  scribit  niUor,  et  deducft 
ab  aveo,  ut  sit  autor,  qui  cupit  aliquid.  Suiit  ei  qoi 
cum  aspiratione  scribmt  authorj  a  Graeco  ocuOcvnar; 
qnibus  ergo  prxfero  Rodolphi  sententiam ,  et  tamen 
anliquoruin  orthographiam  seqiior.  Fabricios  in 
comnient.  ad  Poet.  Ghrisiian.  p.  13.  —  God.  Uni- 
vers.  haltet  actor ;  niale  quidem ,  sed  ex  frequenti 
errore.  Yid.  Patrein  ad  Yicior.;Ga'8.  20,  3 ;  Dra- 
lienb*  ad  Livium,  i,26,  5.  Auctor  creatorem  desi- 
gnat.  Wopkciis.  ad  Sedulium  iii,  114,  et  v,  191. 

Q  Rerum  genitorem  dixit  Gorippus  ii,  180  :. 

Curasque  regendi 
Imposuit  rerum  genitor,  quas  ipse  creavit. 

Forte  illic  rectius  distingues,  itnposiiil*  r«rKin  genitor 
quas.  Priscianus  dixit  Salurw  genitorem  de  Situ  Orb., 
vs.  1.  —  Optime  auctor  scribitur.  Depravaliorem 
scripturam  hoc  aliisque  locis  sequuntur  ed  tiones. 
Praster  Dausquium  ,  Yossium ,  Celiarium,  videatur 
Sigon.  ad  Livium,  i,  3. 

1:2.  Concordent,]  Gantabr.,  Cowieniant^  ex  glossa» 
ut  videtur. 

12.  Vel  ima.]  Yictor  Uiicensis  lib.  i:/aiii  libroi  con- 
fecerat,  exceptis  innumerabiiibus  episcopis ,  vel  exposS" 
tione  toUus.  Psalterii  et  Evangeliorum^  Venaotius  For- 

.   tunatus,  Iib.  i  de  Mariino : 

Nam  Patris  ac  Geoiti  aequalem  vel  Plaminis  abnL 
Paulus  Diaconus  Histor.  Longobard.,  lib  ii ,  c»fi.  5 : 
In  arte  grammatica,  sive  rhetorWa^  tive  otiam  nUtriem 
clarissimus  exsiitit.  Ita  vero  ot  vere  Latini  scriptorea. 

D  Censoriiiiis,  cap.  4,  (Jt  in  Colchidevel  in  Boeoiim  den- 
iibus  armati  pariut :  ulrobiqiie  enim  ponont  fabulae. 
Barthius,  lib.  XVII  Advers.,  cap.  1.-— Gonfer  eieum- 
dem  lib.  xiii ,  cap.  17,  et  eadem  repetelitem  ad  Rtt- 
tilium,  1, iO;  ouod  ipsi  in  deliciis  iuit,  quia  ^lc  wixpic 
ra  xocXa,  ut  fatetur  ad  Rutit.  i,  218;  ailde  ad  Glau- 
dian.  p.  7,59  et  1514;  noias  ad  Sedulium,  v,  i«8; 
Annam  Fabri  ad  Eutropium,  viii^23;  Salmasium  ad 
Tertiilliani  Pallium,p.  403;  WoplLensiuin  in  Obsenr. 
Miscell.,  vol.X,  tom.  1,  p.  19;  Pervigilium  Yeneris, 
vs.  i3  : 

Ruris  hic  erunt  puelle,  vel  poelle  mootinm; 
ubi  Weiixius :  Eadem  ratione  sive,  medio  evo,  ot 
ostendit  Socer  nieus  de  Postumo,  c.  16,  et  in  epi- 
stola  ad  illustrissimum  coiuitem  Lyndenum,  p.  16. 
15.  Genuit.]  Barthius  supra  ad  vs.  12,  ex  suis  ma- 
lebat  gignit.  Nostri  nil  muunt ,  et  vulgatom  perpln- 
cetf  ob  seqoens  prabuit. 


€9 


EPISTOLA  AD  FLORIANIM.  70 

rormicii,  apibii*  praebiiit  ipM  sinum.  A  DcserU,  cl  varias  quxjrit  haberc  Tices. 

«5  El  si  rcspiclas,  dispensct  ui  omnia  rccior,  11    Loricam    solitus  raembris  imponcrc  mi- 

lagcDiu  n  mitcs,  Yim  mcruere  truccs.  U^^^t     , 

10  Ipsaquc  continuum  virlus  infracia  laborcm       40     Gymnasii  gaudcl  nudusadire  locum. 


J^OT^- 


«5.  Di»peMet.]CM.  Moreti ,  dispensat;  aUerum 
verius.  De  ipsa  voce  confer  Gronov.  ad  Justin.  vn» 
6,  4;  Scholling.  ad  Scnec.  p.  6i. 

16.  Ingenium.]  Felicius  naturae,  ingenioslus.  Al- 
dbelmos  : 


Qui  brolom  insplras  viUli  flamlne  pectus : 
Ool  oorda  iogeoiis  oroas,  et  Ubra  loqoelis ; 

lioe  est  acumine  sensuum,  pro  quibus  cor  ipsum  s«pe 
usorpalur.  Sidonius  In  Burgo  : 

Atqoe  Ilhaci  ingeoio  fraodalom  luce  Cyclopeo. 
Paulioua  Celsi  obitu  : 

Nec  sapien^  magoo  gaodeat  iogeoio. 
Babtbiiis,  lib.  xLVi  Advers.,  10.  —  Plura  idem  ad 
CUodian.  R.  P.,  i,  4 15.  Yix  hinc  distare  arbilror, 
Qood  Floros  eephantis  tribuU  $en$um  captititaU$t  i, 
48 ,  fio.  :  ubi  videantur  notac.  Atque  buc  pertin>  t 
prfideatum  jns ,  quod  natura  omnia  animatia  docuit^ 
de  quo  qoaedam  dixi  in  Miscell.  c.  15,  p.  166. —  Me- 
ruere  d^igmt  conscculae  sunt,  adeptx.  De  ea  signi* 
llcatione  dixi  ad  Scdulium  i,  551.  AddeBurman.  ad 
CUudian.  Eid.  iv,  24. 

47.  Vtrfiia  infracla,]  CanUb.  habet  virtute,  apeno 

errore.  Vtrfiia  noiat  eos  qni  viriuie  pollcnt ,  qoique 

joter  duros  belli  iabores  ieviura  inlerduro  interpo* 

noDl,  ot  qocinvis  magis  laborem  pcrferre  possint. 

Abstractom  itaque  hic  est  pro  concreto,  ut  occursus 

pro  occorrcntibus.  Schuliing.  ad  Qoinciil.  declam*  6« 

p.  177,  mortes  pro  mortuis.  Burmann.  ibid.,  p.  250, 

redemptio  pro  red**mplore.  Vcnant.   Fortunai.   de 

P^ri.  Virg.  i,  p««699.  Emendetur  hinc  Isidorus  ex 

codice  Groniiigano,  lib.  x,  p.  1070,  Ccelebt,  connubii  ^ 

exper$^  qualia  $unt  nomina  m  coslo  qui  absque  conju- 

9ttj  tmil.  Male  ediiur,  quas  ab$que  eonjugibus,  MuUvit 

'  ont  librarius ,  non  perspiciens  talem  construciionem 

Latinis  rreqiientem,  ut  inferius  ostendam.  De  a'  stia- 

cto  confer  plura  apud  Muncker.  ad  Fulgenl.,  p.  6i5; 

in  notis  ad  Scdul.  i,  218  ct  257;  Wopkens.  ibid.,  ii, 

930;  Observ.  Misceil. ,  vol  II,  lom.  I,  pag.  95;  aique 

ila  Maiafria  $0€ieta$  capiendam  esse  pro  soc<o  indu- 

ft  rio,  In  I*  25  ff.  Pro  socio,  osiendi  in  Misceil.  c.  15. 

Ex  &raBcis  aimilia  proiulit  Maiiis  Observ.  sacr.  part.  i, 

p.  44.  Cofltra  eiiam  ortifex  pro  artificio,  et  similia, 

qoae  dedit  Salmas.  ad  Tertulliani  Pallium,  p.-  265.— 

rer  vjrm/eni  vero  in(ractam  inieiliguntur  illi  ({ui  nulta 

arle  vinci  aut  subigi  qiieant.  Infractu$  esse  inler  eas 

voces  quae  contrarias  6igniiicaiioiies  admittunt,  ita  ut 

pro  ftOB  fracto  et  vaiide  fiaclo  ponatur,  scribit  Taub- 

mao.  ^  Virgil.  Georg.  iv,  U5,  et  ad  Piautum  Cao- 

tlv.iiiy  1»  26,  qiiod  iioliem  ita  generatim  faclom.  In 


Virgilium  iEneid.  xii,  l,tii/raclos  Laft nos  exposue- 
ruiit  per  non  fracios,  ostenderunt  late  VorsUus  de 
Laiin.  mer.  susp.,  c.  4,  et  Reitzius  Ambiff.  p.  304. 
Neque  Servii  me  movet  auctoriias ;  cum  eiiiin  in  su- 
perioribus  d  vcrsa  dixerit ,  non  puiaverim  illa  Servii 

.  esse  qux  deiiiceps  tradidit.  Interpolatuin  esse  gram- 
maticum  ostendit  Emmenessiiis  aU  Eclog.  i,  12;  iosN' 
Specim.  Obs  cnt.,  c.  11,  p.  53,  et  Burmannus  Se- 
cundus  in  praefal.  ad  Vi  gilium;  addeadSeduliumi, 
ily  licet  sciam  grammaticos  veteres  eam  sibi  licen- 
tiam^sumpsi  se,  ut  obvia  quievls  t\  arbitrio  damua- 
rent  probarentve.  De  ipso  Servio  id  docuit  Schrader. ' 

B  ad  Musxuin  Animadv.,  c.  2.  Miror  iiaqiie  Barthium 
ad  Claudian.  p.  406,  banc  signilicaiionem  Virgilio 
tribuentem,  sed  el  haec  Statii  Thebaid.  x,  199  : 


Dum  res  infract»,  pulsique  in  tcrga  redimus, 

expnncntem,  re$  non  fractce.  Ipsa  poe;x  senientia  ju- 
betintelligi  re$fracta$.  i£vo  Aratoiis  non  negem  m- 

eaetui  pro  forti  posse  accipi ;  vel  solum  id  docet 
ieronymi  tcsiimonium.  Si  codd.  tamen  addicerent, 
maliem  virtut  invicta ;  de  qua  lorutione  vid.  V^ithof. 
Spccim.  Guniher.,  p.  37.  —  Laborem  recte  addif, 
vocem  forlibus  miliiibusquepropriam.Curtius,iii.lO» 
6.  Laborem  militice  dixit  Justinusi,  lii,  2,  10.  Isidorus 
Orig.  V,  7,  pro  per$onarum  qualitatibu$  et  laboribn$ 
[Cod.  Groning.,  iabori$,  neque  id  m2^e\  justa  divisio. 
Jla  vox  capiendu  apud  Yirgilium  iEncid.  xii,  435,  ut 
recte  exponit  Cortius  ad  Ciceron.  ad  Divers.  vii,  17, 
Dellicos  $udore$  dixit  Jtistinianus  prooom.  Institut., 
§  1,  Labore$  et  pericula  hoc  sensu  jungit  Florus  in 
proccm. 

20.  Nudu$.]  Duplici  signincalu  vox  hic  etponi  po- 
test.  Si  originem  vocis  pr>i'cedentis,  Gymnasii,  spe- 
ctes,  potest  capi  de  miliie  vestes  et  arma  dep^menie» 
ut  ad  luctatores  et  simi!e  genus  hominum  re.^pic^a- 
tur.  Nolissimam  hanc  vocis  significationem  vir  doctus 
conflrmavit  ex  Virgilio  Eclog.  i,  61 ,  ut  pisce$  nudi 
designcnt  non  ve^tiios.  Mollem  factum  t  Muiala  tanien 
senteniia  in  comment.  ad  Exodum,  p.  147;  apud  Vir* 
gilium  interpretatur  nudu$  per  inermem.  Neque  et 
iliud  placet.  Melius  Servius  ad  Virgil.  i£neid.  v,  vs. 
ult.,  et  Idsinga  Varior.  juris,  c.  20.  tloc  tamen  Ara- 
toris  loco  malim  nudu$  per  inermem  exponcre,  ut 
miles  lorica  armatos  opponatur  illi  qui  arma  deposuif  • 
Cicero  de  Finib.,  U  7,  tnerni«m  et  nui/ftm  jungit; 
eiiam  Tacilus  Histor.  iv,  64;  Isidorus  xv  Orig.  2. 
Confer  Burmann.  ad  Ovid.  Ainor.  i,  eleg.  2,  2U.  lu 
expouo  Curtium  vi,  1,  15,  ubi  nudicm  pectu$  est  a 
quo  clypeus  aliquantum  erat  remolus,  quo  Agis  cor« 
pus  protegebai,  ut  vim  telorum  retuiideret.  Nudatum 


quidem  contrariam  significaiinnem,  pluribus  hi  com-  ndlxit  Justinus,  iii,   1,  in  fin.  :  ubi  tamen  nudantem 

.^:.:-  ^j^:..:.   ».  ^^.^^a:  c — :_    /^u -.    a       ^^^^-^  placct  impensc,  quod  in  altero  cod.  Frane(|ue- 

rano  inveni,  propter  exuentem^  quod  praecedit,  el 
quia  Artixerxes  non  videtur  Artabanum  occidi.>se, 
posiquam  loricam  exoisset,  sed  dum  in  eo  esset,  ut 
eam  solveret.  Apud  Yalerium  Max:m.  ii,  10, 2.  Wop- 
kensius  in  Adversar*  mss.  penes  me  emendabat, 
proiniU  $e  $eeurum  nudi$,  id  est,  non  armatis,  cx 
Curtio,  V,  4,et  Sallustio  Jugurth.  107.  Gru^cis  eodem 
sensu  yvuvoc.  iEiiaiii  locum  |»roduxit  Cuperus  Ob- 
serv.  II,  7;  alium  ex  lib.  ii  Machab.  c.  11,  $  12,  ex- 
ponit  Perizonius  Anim.  Hisior.,  p.  238.  Addo  llome- 
rum  lliad-  «r,  815,  ubi  Pairoclus  yupoc.  UerGuiianus 
roemorat  tu^mvc  frpo^  uTrWfAsvouf,  Uist.  ii ,  15,8. 
Contra  indutuk  pro  armato,  quod  exposuit  Cerda  ad 
Virgilium  J£ueid.  xi,  83.  —  Sententiae  Aratoris  con- 
veoiunt  illa  Sedulii  epist.  ad  Macedon.,  p.  9  ;  Saspe 
belliger  nulet  armi$  quibus  a$$uetu$  est  dhnicare^  dele- 
ctatur  €t  ludtre.  Confer  illic  noiata  Dignisuutomoiuo 


poeiiiSy  admittit,  ut  ostendi  Specim.  Observ.  c  6, 
el  Cl.  van  Hoven  in  Otiis*  littcr.  fasc.  i,  p.  67,  ubi 
loetur  L  52,  §  5 ,  ff.  Pro  socio;  quod  tamen  dudum 
fecerat,  eadem  ratione,  Marckartus  Probab  ,  part.  ii, 
p.  89.  Wasaeus  ad  Sallust.  p.  26,  aliique.  Ita  et  im- 
plorare  per  valde  plorare  exponendum  apud  Juven- 
cum  u,  373,  et  Seduliuin  iii,  298  :  obi  tamen  tpsiim 
sobaodiri  malebai  Wopkensius.  Haec  tameti  pracposi- 
tionis  significatio,  licet  analogiae  conveniat,  non  in 
omnibusestadmittenda,  sed  testlbus  unice  standum 
arbitror.  lnfractu$^  eleganiiae  Romanae  studiosi<s,  de- 
aigoat  fracium.  Heinsius  ad  Claudian.  Bell.  Get.  214, 
Verfaeik.  ad  Eutrop.  ii,  22 ;  aut  valde  fractum.  Oudeo  • 
dorp.  ad  Frontin.  ii,  6, 5 ;  nunquam  vero  furtem  sive 
iiou  fractum.  Cadente  Latinitate  bxc  primum  signi- 
ficatio  admitii  coapii,  quam  ex  Symmacho  et  Hiero- 
iiymo  pruduxit  Cell.irius  in  Curis  poster.,  p.  246 ,  et 
Auiib.,  p.  182.  Quantum  igiiur  iili  aberrarunl  qui  apud 


■^*  -  AHATORIS  72 

12  ^^»  ^^  ferrtus  acles  atque  tgmina  i^in-  A        13  Efgo  gradimi  retincns ,  el  prisca  Yolumiiia 


Imbelies  feriunt  per  sua  tela  Teras. 


[cont, 


[linqiieus, 
Gede  dies  operl,  quod  pia  causa  Juvet. 


NOTiB. 


qiii  ascribanlur  poeiae  elegantissimi ,  Sidronii  Hos* 
«chii,  versos  lib.  vi,  eleg.  7  : 

Ipse  tuus  miles  non  fteonper  degit  in  armis. 

S»pp  caput  g^ilea  nudat  el  ense  maDus. 
Tu  quoaue  soincito  clypeum  de  pec  ore  sotve, 

Et  ffalea  vertex  et  vacet  ense  manos. 
Casside  deposita ,  ciibaram  tractalNit  AcbiUes, 

MoUe  movens  plectrum  qua  prios  arma  imqu. 

21.  Etqfil]  God.  Moreti,  Ar ^ui.  Yulgaium  sen- 
tentiae  jungciidae  aptius.  Non  repeto  quae  ad  buac 
locum  contuli  in  Miscell.,  c.  4,  p.  4i. 

23.  Ergo.]  Ultimam  corripit  contra  morem  optimo- 
nun  poetarum,  quibus  longa  est,  cum  sil  ab  tjpy^. 
Ita  saiie  poetap  qui  Augusti  aetate  scripserunt ;  poste- 
•  riores  egerunt  ex  arbitrio.  Vid.  Burmannus  ad  Lo- 
iichium  lib.  i,  eleg.  2,  52;  Ub.  ii,  eleg.  4,  76;  in 
Antiklolz.  p.  97,  ad  Antholog.  p.  557.  Grammaticos 
secuius  ita  dislinguit  Isidorus,  Origin.  i,  4 7  :  Vel  dit- 
cernenda  ambiguUatis  causa,  ut  ergo.  Sam  eum  pr<h 
if(<ct<Mr  go  |€0(l.  Groning. ,  ergo],  causam  signilicat; 
cum  corripitur,  conjunctioHem, 

34.  Cede  dies,]  Concede  lcmpus,  ut,  deposiia  pris- 
corum  Toluminum  ciira,  huic  operi  legendo  breve 

iuoque  lempus  iriUuns. 'fiedere  proconcedere  in  I.  20, 
1,  ff.  de  S.  P.  V.  aliisque,  ut  exporuit  Schroder., 


Observ.  juris  iii,  4,  p.  215.  Ambrosios  Omc.  i,  24  : 
Ctim  eibum  suum  fratri  cedend  m  putaiset,  Apud  Sai- 
liislium  Jugurih.  47,  3,  in  cod.  qocm  a  d*Orvtllio 
accepit  Woplcensius,  inveni,  omnia  Metello  cedere  : 
vulgo  editiir,  (/eder«.  Hegesippus,  iii,  22,  delicti  gra" 
tiam  volens  cessit,  Neque  audiendus  Wasseus  ad  Sal- 
lost.  Gatil.  55,  qui  fecit  emendabal.  Sic  infra,  fib.  i, 
vs.  301 ,  cedit  male  mutalum  io  fecit^  el  eessa  legen- 
dum  lib.  f,  vs.  490.  Isidorus  Origin.  v,  25 :  Ceuioest 
proprie  rei  concessio^  sicut  est  illud^  Gedo  jure  pro- 
pinquilatis.  Cedere  enim  dicimus^  quasi  concedere,  -^ 
Cedereproprie  dieitur,  qui  contra  Viritaiem  alterieon' 
B  fffirir.  Posteriora  expressi  ex  cod.  Groning.  et  edil. 
veicri;  venm  esso  scripiuram  Grmabit  Servius  ad 
VirgUiiim  i£neid.  ii,  704. 

24.  Juvei.\  lla  reposui*ex  Ganlabr.  Edebatnr  olim, 
juvat;  sed  alterum  eieganUos.  Praesens  subjnnctivi 
passim  pro  fuluro  indicativi.  Disputavit  hac  de  re 
Perizonius.ad  Sanctiumi,  13.  t  Graccis  exempla  de- 
dil  Bosios  14«d  Evang.  MatihaDi,  c.  xi,  §  3,  ubi  in  io- 
lerrogandi  torrois  id  rrequenti^imum  ostendii.  Recie 
hioc  apud  Sedulium  hymn.  I ,  &6,  emendaiom  est, 
Qmd  faciant?  atquo  in  ipaius  epistoJa  ad  Macedi4i. 
p.  2,  expurgem  prsevalct,  neque  opus  est  ut  per  age 
emvurgem  cum  quibusdam  expouamuSy  aut  exponam^ 
vel  expromam  com  alus  ememus. 


ARATORIS 

EPISTOLA  AD  VIGILIUM. 


^5  I>omfa)o  sancto  ac  beaiissimo  IG  atque  apostolico  et  in  17  toto  orbe  primo  omoium  sacerdoium , 
paptt  Vigiiio,  Arator  subdiaconus  S. 


NOTifi. 


AposU^lieo.]  Titulus  in  membraois  pluribus  hic 
esl :  Apostolico  dowuno,  bealissimoque  papm  Vigilio 
Itto,  Arator  miser  subdiaconus  S.  £um,  ul  ego  verum 
pulem,  lemporum  ralio  jubet,  quae  sane  parum  ex- 
lerae  potentia',  divinae  ratioois  aucioritatisque  pluri- 
muin  sancUs  episcopis  dabat ;  quos  aposiolicot  viros 
vocal  ililar.us  praelat*  libri  Uislorici  :  Apostotieam 
iUgniiatem  eiiiscopatum  Gildas  iiivectiva  lucolenta  in 
clerom  Britanniae  :  apostol  cos  viros  futuros  episcopos 
PaAsieiises  Germanus  iu  Privilegio  apud  Aimoinum, 
iib.  111,  cap.  2,  edito,  quod  scriptum  anno  5<»9.  Sic 
de  poiitiCce  Romano  simpliciter  Ivo  GarnotensiSt 
epist.  134  el  140.  Eleganier  Glaudius  Taorinensis : 
Quinta  sua  in  me  objectio  esi^  quod  dominus  apostoli'' 
cus  indignalus  sit  mthi,  Hoc  dixisti  de  paschidx  Eccle- 
Mc  A*  episeopo^  qui  prmsentejam  cartUi  vUa.  Apo^ 
stoUcus  autem  dicitur^  ifuasi  apostoU  custos^  aui  apo* 
stoU  fungens  ogicium,  Lertenott  Hle  dipendus  e»t  apo- 
ttoUcus  qui  in  cathedra  sedens  aposioli^  sed  qui  el^' 
stoUcum  implet  officium.  Adelbodus  iu  Vila  Hbnrici  1 : 
Uoc  quoque  hunulitateet  devotiQne  apud  dominum  apo^ 
stolicum  obtinuitf  ut  AUmaaniam  intrarei.  Eccerhar- 
dus  in  Yita  Noikeri„  cap.  9  ;  Vitalianus  prapsul,  cujus 
adhuc  cantum^  quando  apostoUcus  ceUbraif  quidam 
solent  edere,  Gpiscopos,  soleinni  more  aposioUcorum 
lituld  aflici  ioiitoti  docet  epistula  ilufrasii  ad  Ruri- 
cium,  Lemovicenmn  praesulein,  sic  inscripla  :  Do^ 
mino  saneto^  meriUs  beatissimo^  papm^  honoriscuhu 
su^piciendOf  attfue  apostoUco  patri  domino  Rurido 
episcopo  Eufrastus.  rausii  ad  eumdem  aiia  sic  io- 
scripu  esi :  Domino  beatissimo^  debita  pietate  suspi» 


G  dendOf  aique  apostoUca  sede  dignisnmo  fratri^  Ruricio 
episcopo  Fausius,  Duae  ali»  Sedaii  ad  eumdem  apo^ 
sioUcam  ei  teverentiam  palain  ascribunl.  iEnio,  si 
noroen  saivum  est,  eumdem  titulum  inscribii  ipse 
Rurieius,  lib.  ii,  epist.  8 :  Domino  sancto  et  apostoUco, 
etc,  papte  /Enio  Ruricius,  Sanctum  et  aposioUcum 
idein  ifioium  vocat,  eumdem  certe,  lib.  ii,  epist.  15, 
ei  Sedaium,  episL  33,  ul  praecedente  Gssartom ;  ut 
el  Victorinum  ,  episl.  39,  apostolicum  patrem  Dado- 
nem  appellai  Desiderius  Gadurceous  praesul ,  episu 
10;  qui   idem  a  Sulpicio  ,  Bituricae  urbls  episcopo, 

J}postoUca  sede  eoiendus  dicitur^  ul  ab  AviuKo,  apotsto- 
icus  paier  ab  Eligio,  sine  dubio  eo  ipso  cujus  noa 
conlcmoendae  homili»  ad  nos  veneruni;  apostaliciu 
prcesul  a  RauriCiO,  qui  male  cum  Lemoviceno  eo 
modo  nominato  confunditur.  Neque  Sigebertus ,  rcx 
Franoorum  vetusiissimus ,  alio  liooore  euindem  De- 
sideriom  compeliavil.  AposteUcum  papam  eomdera 
ipsom  appellal  Abbo.  Apostolicum  Patrem  Gousuin- 
^  tius  et  Gallus ,  eoriimdem  temporum  non  ignobiles 
^  antistitcs.  Gregorio  papae  paribus  verbis  nuucupai 
Jibros  de  Vita  B.  Maitini  Venaniius  Fortmuitus. 
Vicior  111  PP.  apostoUcus  simpliciter  dicilur  a  Leooe 
Mar8iano,l.  inChroniciGassiiiensis;  ut  Bruno,  I.  iv, 
cap.  33,  ejusdem  operis  a  Petro  D.acono.  Innuroera 
alia  exempla  cogi  possenl ,  si  quis  ei  rei  studeie'. 
Ilasc  ad  Aratorls  ^enuinam  scripturam  tutandam  suf- 
flciant,  si  addiderimus  eiiam  prtucipalia  urbium  lem- 
pla,  non  de  nomine,  sed  auctorilaie  apostoUca  olim 
diela;  ui  Sophtae  iilud  magiiiflcenitssimura  (qttod, 
post  tot  saecula,  etiani  incomparabile  suo  xvo  ruisse 


£nsmA  AD  VICILIUM.  ^^ 

IS  ikcMiilHM  iiiiilo^fe  bellorum  Ineemlii  ceriiens,  Part  cfo  Umc  M«li,  toU  pttVBiilii.  etaiii. 

NOTiR. 

utdrtMi  Beojiiiiiiniis  Todclensi»)  Corippn»  vocai  I.  m  A     I .  Vndifsis]  Vndom^el  undisonis  ei  Morell  codice 
-  ....  nscripseral  Heinsius.  Posierius  tiabeiit  edu»  AnUerp. 

Fabricii,  et  Bibliotli.  Palnim  Lii2dunf*nsi*(.  Piiut 
iservanl  codd.  Canlabr.,  Univerg.^  ViMiS.  2  ei  Londi- 
nensiii,  ex  q«o  id  prntiini  Ufieobachins  in  Uioer. 
tnin.  II,  p.  515;  irei|iien§  illa  iii  codieibui  i>erniH» 
latio.  Confer  nouu  in  Ob>erv.  MifiCf  l|.  %*dI.  11«  Umi, 
1«  p.  7i.  Pusierius  praifero.  Vmdosa  nmnisi  suni  aiiii* 
tilms  plena;  tm^a  passin  demultiiudiHe  poetiedieit«r, 
Dartlu  ad  Claudlao.,  p.  758  ;  Valer.  'fJaoc.  u  UO : 


in  fuiiere  Justiniaiii 

Doneir  aposUilici  jtDbMjnles  alrla  (empTi, 
luvUia  sacraU)  po^issenl  nieiubra  sepulcro. 
Q  :od  vero  iiiik#r  addii  de  se  Arator,  ideiu  liausit  com- 
luuni  e\  sarcolo  more.  Peccaldrem  fere  scniper  Pau- 
liiiiis  epUtolis  snis  se  |ir»srribk.  Codem  rerXw  de  se, 
in  e|*istola  dc^^u  rarnium  el  snni^iiiuis,  usus  Evan- 
lius  abbas  :  O^ia  se  prr6r.fi  orttisio  opporittke,  ideo 
hane  exiguitatis  mea  paginutam  tesiris  ottuHtms  pro»' 
fer,7tdMm  (i(.i  l**giMidiiin)  mea  curavii  detlinare  misirisk 
liAaTHius  lib.  X1II  Advprs.,  c.  30.  Pliihi  similia  con- 
inlit  ideiii  l^ribius  lib.  iLiii  Advers.,  8,  sed  lon^ciora 
quam  i|Ude  bir  aiicribaiitar.  Episcopos  oli>ii  Ren^TaliHi 
aposi'  Hcos  fui^M  diclos,  notissiniuin  esl.  Vid.  Atb»- 
nasina  Onn.  1. 1 ,  p.  85S  C,  et  Iialiitiu9  ad  Salviau. , 
|»k  3(S8*  Nih  I  iiaone^  priori  lempore»  liiulus  ille  epi- 
5Copa8  et  paparo  disiiiif  urlNii ;  sed  deineeps  id  faciiHD^ 
prscipiieHPOslqiiaiii  aposiolicts  et  aposiolica  sedet  de 


Uiidal  equis,  floretque  viris. 

Pras*  ipue  bnc  peninei  Siiius  lialio.  if,  159 : 

....  SpisssMiue  ruont  conferU  per  arnia 
Cnd»  liolorum. 
Vid.  illic  Dralcenb.  Salvianus  de  Gnbern.  Dei  Ti»  p. 
liO  :  luundtruni  GaUm  genies  barbara;;  iibi  Weit< 
xius  et  RiitfTshiift. ;  adde  lleina.  ad  Claudiaii.  ii  in 
Eutrop.,  371.  Pacaius  Ppneg.  37,  $  4,  guid  attltris 


pptsc<Mio  Koinano  et  urbe  Kiuiia  dici  ccr|ii(.  Vid.  B  undantes  ptateas  :  (luod  illic  pro  tardant^s  recte  rc 


Casauboo.  ad  liaronii  Aonal.  p.  280,  et  basnagiua 

praefai.  ad  Tlies.  Ciinisii  p.  57.  Ilaiid  dub'iei(;itur  Ara- 

tor  distincioois  causa  a«ldil,   tn  ioio  orhe  priuw 

ommium  sacerdotum. — CiKteruininscriptioiiem,  ex  suo 

•iiKeiiio  muiaiam»  qiisque  fere  editi»rum  apposuit. 

Pleriqw^  dederiiiu,  Arator  suMiaconus  Vigilio  ponijifici 

smi,   Distant  ab  iiisre  comm«4ilis  quain  longissiiiie 

ciMld.  Ille  Moreti  baM,  Dom  ho  ac  beaiissima  aposio- 

ieo^  ei  iu  ioto  orbe  primo  omuium  saeerdotum^  papm 

Vigiiio  Arator  subdiaconHs.  SimiliJi  (ere  edit.  Anlverp. 

Iii  coii.  Uuiven.  est,  lUusiri  sco  ei  domno  FlorUno 

ithbaii.  Dno  sco  ac  beatissimo   atque  apostoUco  ei  in 

f»lo  01  be  primo  omnium  sacerdolum^   papw  Vigilio 

Arainr  subdiaconus  satutem,  lii  Vosslan.  li  ex  atra- 

nieiiti  colore  sibi  vtderi  inscri^itioncm  a  recentiori 

ffnaiiuadditira  esse,  inoiiuit  iiie,  qui  eum  codicem 

iiiibi  contulii,  £v.  >Va^senbergiiif<,  oliin  discipliiiae 

fio^stni!  aluinniis,  iiiinc  vero  insigne  Davcntriensis 

gTinnasii  ornanientuni.  In  eo  autem  codice  iiiscripl'o 

biaec  erai ;  Domino  saerosancto ,  teatissimoqne  ^  et  in 

toio  trbe  primo  omnium  saeerdolu  n ,  papas   Vigilto 

Aratnr  subdiacotins.  Vooi  sacrosancli  tituium  saneti 

|ira*rere  iduin    puio.    Snnciis&imi    noiiien   episiopis 

P'opri:!in.  ConrtT  elegaiiiia  in  Justi  Spcciin.  Observ. 

«Tii.  c;>p.  5.  OiinpObiiis  biscet  vix,  crcdo,  dubiiabit 

•)ui>piafn  quin  ve>a  h\i  ilia  iiisrriptio  nuuin  prxlixi. 

Papa']  llauil  d:  bie  vox  (lcrivai.Vei  Grajco  traTraf, 

qno  pairom  desiguabant.  Vide  Suidani  iu  Uairira,  «:t 

ile^ycbiuni.  Ut  itaque  pater,  sic  tt  papa  gener.aim 

ii|im  eplKCopis  fuil  (ribu'um,  ian(|iiani  lionoris   et 

vcner;iii«nis  insigne.  Gnsiiiil)0!i.  a.lvers.  B:ironinin 

|i.  t8U.  Sirntond*  ad  Kiinod.  e|M4l.  i,  \.  U^nui  et 

aiicloritntetn  baitc  voccm  dcis^e  proprlain  priiiio 

iuti!r<»ttii>e<  epiHcopo  sorilNt  Goihofrtulu;»ad  I.  i  C. 

T^eotl.  tU^  EpiiMOp.  Auctoritaiein  repeie  exdecreto 

Cicgoni  VII.  V.*riis  ille  uiotibu4  caubani  pratlMii, 

^cleiiipia   episcop^^nrm   cleciione   et  conlirinaiione 

liriiftfipilHM»  et  fuliuiue  (iein«-e|M  iii  llenricinn  iV 

uiuf^o  celebris   in   bisioriis.   Vid. 

SaKuii.,  p.   lio.  uun.  I  lier.  Geriiian.  f  roberi.  fru- 

«T.1    adveisiis   Gniihsrtnni  dttfensiis  ab  Anshelmo, 

l.iireiiki  eptsi-op  I,  quas  derensio  exntat  in  Tbes.  Ca- 

II  Maiio  toin.  Itl,  fiaru  i,  p.  57i.  Ad  isium  Gienorii 

l.ibiiiMi  refer  decretuni  quo  papa  tilulnm ,  amea  epi- 

nco|iis  cumiiiiuicai ,   soh  cpiscopo  Rumaiio  \indi- 

cavit.  " 


llcec  noU  Amtxcuii  scctariorum  animum  redo- 
let  adversus  Ciclesiie  Romaiuc  pootiliccs.  Catholici 
lectores  fallaciis  Liitberi  discipuli  nou  dccipieniur. 

ElKT. 

Patrol.  LXVIII. 


posuernnt  criidiii ,  placuilque  jnre  Treliello  ail 
Itrissonii  opera  minora,  p.  5i25.  Neaiie  tanien  fer<i 
illic  legi,  grtitulanies  annis  senes*  Kescribe»  gnt- 
tnlantes  anus ,  sencs :  quod  j^im  in  cod.  inveiiit 
Scbwartzias,  et  couiriiiat  Vaticanus,  et  Cxcerpl» 
Vossii  penes  oie.  —  Vndisonis  nr^gis  periineret  ad 
sirepilnm  armorum,  sign  iicaliuiic  a  luari  desuu  pU^ 
ui  7r«>u^>o£(TCoeo  BakurroTie  ilixit  Musyus  de  Iterott. 
23-i,  qui  Arisiopbnni  est  imtn^c  Pafvxx^^*  quani 
vocem  Oppiano  Ualieut.  i,  5l)9,  reditcndain  ceu^uit 
vir  clariss.  in  Observ.  Misccll.,  \oi.  IV,  tom.  11,  p. 
116«  —  Seiitentia  Araiorls  ex  codicis  Canlabr.  scbo* 
liis  optiine  apparet,  guu)  iu :  Quando  obsessa  erai 
Roma  aif  Itirico^  rege  Coittorum ;  item  eo  tempore  qna 
Goihi  gbsederunt  liomam^  et  deiastabant  totam  regia- 
nem^  orta  ett  m.  [forto  modo.  aut  mox\  magna  con  • 
ienlio  de  eUgeado  apostoUto.  Etecio  v.  [vero]  papm 
Viailio^  recesseruntkoste*^el  de  lioc  loqvdtur  Arator .  Pni 
r  llitico  substiiiie  illic  /fderjro,qui  patri  Thnisvniundo 
successil»  licei  is  iamen  Roinam  obscdisse  dici  ne- 
queai.  De  Alarico  id  vcriiis,  sed  naniiini  ille  ab  hoc 
tempore  remotus  est.  Scqu  niia,  Hemeo  lentporeqno 
Gotni  obuderunt  tlomam,  referri  possutit  ad  obsidio- 
nem  a  Vitigc  faciain,  (tuam  repiessit  Belisarliis,  aut 
ad  Totilam,  qni,  Celisario  advcrsius  Cosroem  len- 
deuie,  ejus  :tbseuiia  u-us  tt(un:im  cepit;  quam  qai- 
dem  l^cllsjriud  recuperavii,  sed,  renovnto  a  Cnsnw 
lieJo,  iterum  Urbo  politus  est,  a  Narsete  laineii 
dciuceps  victiis.  Si  i.iiuen  quis  ad  T(»iilam  vellet  re- 
ferre,  illa  Uibis  obsidio  const  iuciida  fnrei  ad  auntfpi 
Chrisii  545,  cum  atino  sequenli  Aratoris  carineii  pa- 
blice  futTit  pnelectum.  E:)  sane  esi  Pagii  sententi». 
Sed  Liid«!wigius  in  Viia  Jnstinlaui,  cap.  8,  p.  455, 
Aratoris  verba  nou  referl  ad  verain  Tolil.e  obsidto- 
neni,  sed  poiius  ad  osteiiiaiionein  arin«»ruiii  t- 1  ciipia- 
rum  e  bmiriiiquo  facUin»  quia  vera  Totil.e  «ibsidiii 
dcinuni  facu  est  anno  5t(%.  Sed  quid  si  ipsuto  car- 
inen  eo  qoein  diii  anno  reciUlnm  qnidem  s  l,  at  veiii 
linHKi  de  Befl.  D  po^tea  dfnium  Uve  ad  Vigilium  episiola  coiiscTipuT 
"  '  '  '^  Si  boc  dis|iiiceai,  cnnmode  verba  rt^ieraNiiir  »1  ««- 
lum  Vitigetti,  de  cujns  obsidioiie  eoAsuiaivr  Ludewi- 
gios  d.  I.  §  OH. 

I.  inr^dttfl  Forle  hiiiisit  e  Laceno,  queni  tnlerdm» 
imilari  solei,  Pbars.  n,  590 : 

...  Tenaii  Oagrauiis  in  omoia  belli 
Praecipiiem  cursum. 

Vid.  Gebhard.  ad  Liviura  xiix,  51,  5.  Srinliilam  beiU 
dixit  Cicero  ad  Oivers.  x,  14.  Refer  h«c  iufphtjt  apod 
IIOMieruiii  liiad.  B,  i3,  q  'od  i«chidia  illic  per  iro^- 
l^aAv  optMuiui  c  x«»v  expMiMNil.  Ad  similem  locMiitttiein 
tia^cniia  C'arl/iaoiai«  apud  lloratium  IV,  thl.  viii,  I7| 
rcfert  cl.  de  UboiT  Feriis  Dav.  p.  ii9. 

3 


fi  MATORtS 

19  Pttblica  HbMas.^VlclU,  stncUtstme  pfipa ,    A 
Adfanis  inclufto  solvere  vincli  gregi. 
5     20  ^  fladiis  raiHiuiUiroves,   pistore  ml- 

[nistro, 


laqiie  bynieris  ferimtir/te 'revdenite,  pias 

21  Corporenm  saiis  est  slc  evasisse  pericloni^ 
At  milii  plus  animae  nasciiur  Inde  salus. 

22  f^ltti^  >obeo  dlmlsia  naufragns  aola; 


^M. 


Noo  sj^mqoe  sinu  pigeal  fetiimTe  cafjell^ 
Deseriiim,  obliU  mairey  referre  doamm. 

C«aM|ue  et  lidem  pasiores  voce  aberrantes  revoceM, 
biiic  recie  addii,  rtooeanUt  infr.  i,  lOOu; 


5.  Dbertiti]  1u  a^ltsl  YigiKnm ,  ob  benellcia  pb* 
IHm  pnesiiia,  motn^qae  ob  SiUerinm,  in  exsiliom 
nisiiim»  lellcitiT  eompoditos.  Iiispice  Victorem  Tu- 
imMnsem  Hi  Chronieo  p.  330,  Iblqtte  Uasnage.  lia 
C*«iMil»nQS  StilicoBem  appellat  /IdiidM  Mti  d  pa- 
cts  eoiifilfimi,  de  Laodib.  SUIic  m,  122  :  ubi  Bar- 
ibius  vid«iidus.  Convenit  illud  Deme»  ad  Timonem, 
ap«d  Luciau.  Timon.,  p.  15!«  ed  Amstel.  XaTpc,  w 
TifftMv,  t6  fuya  S^W  ^^u  yjvouci  to  tMV9\UL  zwt  'AOq^ 
vcMi»,  To  %flmwL  TK  *l^3ua2o;.  Similiier  Aoloninum 
Oppiaiius  appdlai,  ^pin^  ifiwii^  tfUawoi^  Cyneget.  i, 
vs.  i.  ubi  UiitersliiisiBS  opiHirtuue  Lnciani  lucum  jam  _  ,  , 
cbnibliL  B  f**^  «tovri. 

S.  Vi^/i]  Cod.  Moreti,  Yoss.  2,  triinsponuot,  mii-     ««>cnJ/>«rc  ^^w^,M  Trtit  lUif^ 
*€iiM9ime  papt^  yigilL  Secuta  Id  Aniverp.  editlo.cum 
liliis.  Sed  vlx  media  In   VigiH  qoantiias  id  pa- 
lidiiur. 

4.  Aifi^eiils]  Persona  seconda  qoartae,  contra  nata- 
TalD.  corrlpiiur  ipod  Aratorem : 

iftsiUamare  Deum  ; 
'et: 

£f  iiri<  ad  faeinUi  i 
%t;        . 

Xlupd  tu  euitodii  auhilUi, 
Hem  apud  Setlulium  iv  : 
Perbenii  td  Chriitum. 
FlsaiciUb  coiitmeni.  in  poet.  Christ.,  p.  Ift2«-^lfj| 
ad  unaAi  omiics  membraiiaeL  priscae.  Gt  in  syllaba 
erraiuin  aucroHB  esi,  quod  miiitme  debebani  ciirri- 
geits  iib1r.irii  yecentiores  ad  sUam  sapientiam.  Exein- 
pia  undtque  cx  vaiibiSs  Cbristianls  se  ingeruoi.  Bia- 
Tflits,  lib.  XII)  Advers.iO.  —  £t  mei  Codices  et  edi 


Qoss  qowai  of  es,  bas  ttempe  parabal, 
Qoas  nnae  riie  votai 

yb.  u,  77S  : 

Qoi  sparsos  vocibos  agnes 
EVOeat. 

Adde  et  v:>.  259.  Convenit  eiiam  Sehratc^is  oraM 

loann.  x,  vs.  i6  et  27,  ra  npoCara  tA  cfuc  Tir  f«Mir 

Simililer  L4>ngas  Pastor.,  p.  8,  hn  rtifi 

fonrp.  AMoa  Loogl 

iocuui  contulil  Pricasus  ad  Joan.  Evaog.  x,  {  5. 

8.  Al  miki\  Moreti  codex,  Et  mi^,  freqMiti  if- 
iMriorom  nfoire.  Vid.  Coriiom  ad  SaHoat.  Catfl.  m-» 
t.  Possei  ef  (erri  ex  ils  qo»  protoli  ad  epiat.  ad  Plo- 
rian.  vs.  10.  —  Plui  desifjnat  magis,  poiios.  Bartb^ 
ad  Claudian.,  p.  823 ;  Cortius  ad  Qceroii.  ad  Dtversw 
IV,  21. 

9.  Eteleiiam]  Pto  cotiventn  et  agmloe  pepoli  Cbrt- 
atiaiii,  seu  domo  sancta,  ut  Prudeniios.  CorVeptaAi 
babet  antepenultiniam  rH  avatokf  apod  Sedoiittm>« 
Aratorem,  f  urtunatum,  l)repamum,  magis  aoeiorr- 
Ute  qoam  veriuiB,  sed  qnadam  volgan  consuetu^ 
dine.  Correpum  etiam  liabet  primam  rf  itkpdik^^ 
aed  aiil>i  nusqoam ,  quam  aimd  Tertoiiiaiiom,  oi 
tib.  III : 

Esse  tapoi  Cbristom,  som  c<os  Ederfa  membra ; 
etii: 


lioiies  me!iores  adftenii  servabt.  Iia  ei  cilat  Walira- 
nnls  Numburgen^is  Apologift  conlra  HHdebrandiim 
lib.  Ii^  cap.  X2,  ol  testaitir  Baribius  ad  Ciaudianum 
Ljud.  Siilicoii.  III,  122.  EX  aniiouii  ei  recentibus 
libris  idcm  ptobavU  CelHlrius  ad  SeduliUm  v,  280, 
obi  iaoiien  liionet  in  ms.  Lipsiensi  transponi,  ijicliwo 
n^MNi^  PTurima  editiones  mQiaront  in  a^^veiiif : 
iiec  tameu  id  necesse ;  iu  enim  uliimam  passim  tor- 
ripiont  bi  poete.  Yoss.  Art.  gramm.  u,  9! ;  Bor- 
man.  ad  Antbol.  LaiUi.  iii,  p.  697. 

4.  Salvere]  Graeco  uiore,  pro  ad  solVei(idum,  quod 
Araiori  ramiliare*  ut  vsiifc  somer«,  infra  i,  679 ;  m- 
ii^  nertere,  ibid.  vs.  189.  Similia  suni  Sva  itowe. 
Videantur  Vecbuer.  Hellen.  i,  38;  Drakenb^  ad  Si- 
liom  iv«795;  Emmeness.  ad  Virgil.  ^n.  i,  527; 
Borman.  ad  Valen  Rac.  vi,  647;  ei  in  Observ.  liis^ 
ceii.  vol.  VUI,  p.  570.  Emeoda  hinc  Senecam  Her- 
coi.  Fur.,  1137. 

lip,  IratoS 
Yiftiie  reges. 

Buo  codices  Trajectioi,  vnere^  quod  prxlero. 

6.  Imque]  Moreii  codex,  Unque.  Sed  tii  humerie 
ferre  suminum  amorein  desigiiat.  Iiocoiionem  banc 
reddendam  arbitror  ii»certo  aociori  Paiieg.  Cotisiau- 
iiu.,  c.  49,  §  5,  quaeunque  progreaui  ee^  et  humerii 
H  oeulii  ferre  geethii.  lu  excerpu  Vossii ;  pejus  et 
humerii  in  ediiis  omiitiiur.  iusu  ium  esi  oppMitio, 
iiiter  Ciceroiiem ,  qiiem  memoral,  bumeris  luliae  in 
patriam  reportaioui,  et  ConsUniinum,  bumeris  et 
oculis  hituin.  T-  Persisiit  Araior  in  ineupbora  de 
grege  ei  pasioribus  oves  errames  humeris  imponen- 
libus  ul  ad  gregem  reducani.  Locotionem  forte  de- 
Kunipsii  ex  Lucae Evangelio,  c.  xv,  §5.  £x  ili)  more 
buiie  locom  recie  exposuit  Cerda  ad  Virgil.  eclog.  i, 
vs.  45;  Tibulius  I,  i,4'4,  ooutos  jam  Pricmo  ad  Lo- 
cam ; 


^     Scflicet  in  Gbristo  esse  decus  Uum  Ededa  cemeas. 

lu  idem  piuribus  locis.  Fabriciiis,  comment.  io  Pooik 
Cbrisi.  p.  47.  —  lu  Eceleiim  voce  lapsos  xvi  Clirl» 
siiaui  iiceotia  esi.  — '  Modoinus  ad  Tlieoduifom  ; 

Adde  etiaiD,  quod  adlroc  mdis  eodesiaMioos  ordOi 
lolbruusquo  sua  lege  careret  iners. 

Arator,  libro  i : 

Tenuemqoe  sSporem 

Legis  in  Ecdesl»  fedt  fervescere  Ubris. 

Scduiius  Kbro  iv : 

Ecdesiam  poicbro  Christos  sibi  juatii  boiittre^ 

Venantlns  libro  ii....  resfitiiii...  Eeclesiam  slaJKtdH 
pendului  ipse  eruee,  Drepanios  Floros : 

Qnid  loquar  insigoi  toiiiidom  Sofooioiia  colhsmo^ 
Qui  ibalamos  Cbristi  psallii  ei  Etodesie  ? 

Bartbios,  Advers.  xxi,  47.  -^  Penoltimam  eiiam 
•^  corripii  Arator  infr.  i^  121,  aliisque  locis.  iu  el 
'^anonymus  de  Gestis  Caroli  M.,  Ub.  v,  vs.  518.  El 
Ermiildos  Nigellus,  qui  inier  Soriplores  Gerin.  Iieiu> 
iteniifxsUt,  illis  etiam  locis,  ubl,  facu  tianspoa^ 
liotie,  id  evitare  poiuisset.  Forte  Umen  nonooilt 
piieias  voceni  recerunt  trisyliabam.  Vide  quat  baoc  in 
rem  inox  ad  vs.  2i  sunt  iiioneiida.  —  Prior  syllabu 
non  apod  unum  Teriuiiianom,  qood  videbalur  Fa- 
bricio,  sed  et  apud  Pauliimiii  Peirocor.  brevia  ex«* 
stai,  de  ViU  Martin.  ii,  o2(>,  ubi  tcle*ia  editor.  Ne- 
que  ultimus  Teriulliani  apiid  Fabricium  locus  satia 
sufiicero  videtur,  ui  priorem  correptam  probemus« 
Couir.ibe  euim  laicm  in  uiiam  sytlabMm  (id  cnim  bi 
poetx  sibi  sumiisisse  videuiur,  pra:cipuc  Terlolila- 
nus.  Confer  Fabric.in  coinment.,  p.  429),  ei  qoan* 
iius  recte  se  babebit.  Simiiia  vide  ad  Sedoliom  v,  8 
ei434. 

9.  Naufragus]  Vox  de  illis  usiiata  qui  damnum 
graTC  Sttot  perpessi.  Patrimonio  naufragum  dixit  Ci^ 


71 


^MstotA  AD  VlGlUVM. 


n 


^ierflda  miiii^tti  dei^h)  ▼eU  freii  •  A 

S3  Tnitfleror  ad  niveaft  Peirl,  siiie  lurbine,      15 

[ciUlas, 
Et  fnior  opiaii  jani  stalione  soli. 
^j|  LiUoris  ille  8100^  ad  cak^&asa  doetra  pA- 

[rairltt 


Fluctibiis  in  mcdiis,  cui  via  slcra  liilL 
Esse  reus  polero,  giraies  si  riDdderfe  cessem. 

Unius  officio  displicaefe  novein. 
||5  SeiislbuS  ardor  liiest  horom  cetebravQ  li- 

[bores, 

Quoram  Voce  fldes  obtittet  orbis  iteir* 


M»  pro8ull.  ii.  ChHstlaiii  scrlpcares  illis  irlbuiint 
4«,  DPgoliorum  alterius  generiii  nible  obriili,  ea  vIk 
iracure  possuat  qoa!  sahiu  curandas  sunt  apta  :  aul 
qul  prurMis  res  iliis  aegllgiint  ei  ^uraut,  quiid  ktpi 
H9  inirnf  Mtefia^  appeHat  Piulus  in  Epinl.  I  ad 
TimoUi.  1,  i  19 :  quam  loicuitoneiii  illusirtvit  dariss^ 
<I6  llhoer  IM  Feriis  l>aventr.  11,  7 ;  aique  binc  natu^ 
ttm  iMfminam  x*«H^^f^  appellal  Atdanasius 
Ofp.  IMI.  I,f.  9«.  Sedullus  epi»t  ad  Macedon.,  p. 
S^fsMt  ^itantaiils  Deo,  iaiabms  nuHa  ^mliM  q 


MviMr.  de  Guberu.  Del  111,  p.  ii  :  iVoii 
MmMMito  ami/Wr^ifmis,  ^Nonim  pene  omms 

,   ^     1  «sr.  Im  se  aoaflrairttia  proQtetur  Ara-* 

lar«  eam  Mfotiis  civHibus  et  pablicis  in  aula  admo- 
las  IbiiaaL  Eloqiliiilia  enlm  iiolMns  res  primuin  in 
fiiro  egii;  Omde  pro  Dalmatis  laitilioiiem  oblit  id 
Tbeodericam  Mfem;  ab  ipso  Athalarieo  coiiies  do* 
mf^iioiinim  beiaa  esi.  qua  de  redigai  lectu  esl 
eplsiola  Aihalartd  apad  Cassiudor.  Yariar.  viii.  i» 
Ueineeps  beius  eiii  coises  prtvauram»  et  undem  Ecr 
clesi«  datus  subdiaeoaus*  Ouod  eum  COmitem  priva» 
lanmi  fulSsis  afH  nio.  At  attaioritate  ms*  Rheineiisia 
MfaiJcborum  8.  Ilemigii ,  in  qao  appelliitur  esxome$ 
domeuieurfm^  et  excomes  prloutaram,  Vidciiur  Sir- 
niKmdtts  ad  Eimoilium  epist.  I^  1.  lu  iulem  appella- 
baiitur  qui  ulibus  erant  muneribus  fuiicti  ;  vid.  ios* 
Ca^lalio  Yar.  Lection.,  «ap.  5.  Sic  Trib<inianui  e»- 
queuior  iu  procem.  Iustit.,  $5;  quod  niiror  Scbwar- 
ttiim  itt  scbuliis  ad  iiluiu  iocum  aecepisse,  cum  Al- 
dobraudiuo,  de  qiiaeiiore  primario;  meliora  vidil  G 
Riiii:rusad  lleiiieccii  Hisioir.  jur.  u  S  ^«  ^  Bachius 
Uiklor.  jurispr.»  p.  bi5.  bimili  modo  Turclus  IUikus 
axeomeai  ippellatur  iu  ms.  Disi  ad^Seduliuiu  p.  tU, 
ei  Specim.  Observ»,  p.  (j9,  ubi  simiie  exemplum 
firoluli  ex  Gruteri  luscript;  p.  cxliu,  i;  unde  de- 
leiidi  iiueal  baiid  difliculter  scriptura  aptid  Eutro- 
piam  BreViar.  vi,  P.  !slfri  iiiits  excomale.  In  auctore 
id  nusqoam  obvium  sciibit  Verlieykius.  Ex  optimis 
lamea  oudidbils  Vegetio  restituil  <xco'isali6tts  cl. 
Oudendorpius  in  Observ.  Iliscell.»  vol.  Vll»  tom 


NOTiJB. 

melloribus  ed^. ,  ^us  a  liotliolrriedo  ikirpiijer  siitkt 
ouils^a.  Casterum  siiiks  /iraiDquillitatein  passlip  iiuli- 
cit*  Pliniiis  Panog.  6^  5  :  Cenfu^it  in  kinum  Ikam 
eoneueea  Aeip.,  vel  smttm^iuittia*  Ifuod  cod.  Ga^l- 
plierb.  hibet;  |>triiis  iiialueriin.  Portu$  ita  abudCii^- 
ron.  pro  llilon.,  c;  33.  —  AratoH  siniilia  hatot  Elr- 
moldus  Nigelios  tem.  i  Scrlpi  .Germ.  Meuc  ktnii.  p.Sfti : 

DoxterS,  ^ae  PeUrimi,  Oueiu  ^operanitt,  lidelem, 

Ne  pereat,.riaievat;  addiUil  aiquf  nili; 
Haec  me  prapcipiteai  servet  misenbdo  peir  ttUdaSk 


p.  359*  Addatur  Saiuiasius  ad  llistor. 


Mires,  p.  it7,  137  et  t094  Isidoriis  Origiii.  Ix,  3  : 
Eseomalet  amem  dieii^  quod  jam  a  tOMulatu  Atis- 
rtai,  sire  dis««stfriii/|  peraeto  sim  iues  anno,  Ex  ty- 
pographi  vUio  Gotikifredi  edilio  illic  babet  paetii>. 
Idem  lil*.  XV,  c.  13  :  SqualidmMager^  quati  exeolidu$^ 
ao  qaodjam  a  euUnra  rxerit^  eicut  ««ojtstt/,  ^ttod  a 
€on$aiaiu  di$ees$erit;  atque  hiiu:  i.lud  exeomal  apud 
Euiropium  sati«  coullruiatum  est,  opiuiiri 

10.  Ileiiro]  Cooira  morem  aiitiquo^um  Ultimim 
corripii;  poelai  reeeutioies  iu  eo  fuerunl  negiigeu- 
lissimi»  Vid.  Kurmaiiuus  Sccuiidus  iu  Anliikloti.,  p. 
93;  ad  Lotichium  1,  I,  51,  et  iv,  4,  194,  ubi  Uiueu 
Tibullum  uiiiuiam  bi  de$ino  corripoisse  osteiidii. 
Videei  ibid.  iib^  v,  dec.  ii,  vs.  71.  Iii  i^udtai  vcrbo 
rorripit  etiam  Ovidias  Heroid.  xviii|  ^3,  ubi  Uiueii 
alii  de$ ne  edideruut.  Vid.  Il<iusiu8.  Ideiu  mox  e»! 
lu  dr/^ro.  vs  S7;  $ol»o^  vs.  i5;  diuo,  vs.i9;  quod 
senncl  mouuis^e  suffecertt,  cuui  pbira  lu  i|iso  Arato^e 
sittl  »imiiia. 

13.  Litiori$]  liiuuit  traiiqiiiiniatein,  quam  ab  aulm 
sirepiui  et  nqjotiis  civilibus  reiuotus  baUdliat.  Sia^ 
tihmoin  el  tiiittm  jungit  etiatu  Virgi  ius  i^i.  11,  i5« 
i^idorus  XIV  Orig.,  8  :  Statio  e$t  ubi  ud  tempu$  $tant 
uttwet;  aorlttf,  ubi  Itieiuant,  importunum  attls.u,  in 
qtio  nuuum  e$t  refufiuiu^  qua$i  nulia$  portu$,  Portu$ 
uauut,  atc.  Ascri^M  b  .c  verba  ex  cod.  Grouiiig.  ct  * 


Cooferat  ad  portum^  Caesa^  opittie,  tuum. 
iA,  Sieea]  Conirmat  bic  l<»ous  SrripUiram  eod. 
Ciiilabr.,  apud  Seiluliom  111,  ^i"?,  ubl  de  Pethi : 

Et  vasti  premit  arva  freti*  sieeiaque  iuemis 
Circumfusa  mcras  Umt>ebant  niaruiora  piauU 

Vi.ie  itlic  ttoiau ,  Ot  In  addcnd.   o.  327.  Ennoldus 
Nigellus,  pi  91(H  toin.  I  Scripi.  rer.  Germ.  Menckeaii : 
QUi  pedlbus  siods  per  maris  IvK  Iter. 
15.  Potero] ^ou pelriihrasis, piD  reOs eiro. OVidius 
BHoum.  III,  t^l  i 

...  Neqiie  eoini  Uoo  haic  optassei  oeque  iilo 
Noo  jurasse  potest ; 

idesi«  oinniiio  bic  optaverat,  itle  Jnraverat.  Aialor 
iufr.  Ub.  1,  vs.  5i9  : 

Quoties  Jubel  ipse  vicimlni| 
Ptee  qOod  insolltum  ieri ; 

lib.u,69S: 

Si  non  per  seeula  possont 
Fine  carere  i)d. 

Gfmcum  ^vadOae  eodem  modo  assemit  Prfcaeiis  ad 
Evang.  Liiei*,  c.  ivi,  |  2,  et  MaiUs  Oliserv.  Saer.« 
part.  f,.p.  5i.  De  Latinis  copiosf^  Conius  ad  PliniuHi 
X,  epist.  94, 1.  Wopkensiiis  in  Miscell.  Observ..  vnl. 
Vn,  tom.  n^  p.  238;  ad  Sedolium  iil,  3il  (  Birmau. 
id  Ovidium  Heroid.  xVii,  209 ;  Drakenb.  ad  Liviuni 
xxxii.  13,  4.  Re>titiie  eamdem  locutioiiem  Mamer- 
tino  Gratiar.  action..  c.  7,  init.  :  Suffiiere  quidem 
Vll,  toiu.  tll,  poterat  ad  etoeditionem.  Iii  coilex  Guelpherbyunui 
Aiigu^t.  scri-    et  Excerpti  Vossii ;  editi,  $u  i  eeret.  Exsiat  et  eadeiii 


Ifi  cod.  Groiiiiigaiio  apiui  kfilor.  Origi  1,  38  :  Teren- 
tianu$  lto$  eieqiaco$  dieere  so/sf,  quo  eiaa$uia  laii$  l»t- 
sli^uf ,  ttl  traaunt^  aptior  po$»it  e$$e  modi$,  Ab  edilis 
b;ec  parumper  lecedunt;  sed  locU:i  aliter  con^titm^n- 
dus  esl,  ita  quidem.  me  judiee  :  Terentianu$ :  Ue$ 
eieffo$  dixen  :  eolet  quod  elaueuia  laL$  Tri$tibu$,  1  i 
tradunt^  aptior  e$$e  modi$.  Testimoiiiuui  boc  est  Te- 
0  rentiani  Mauri^  cnjus  bie  versus  est »  de  Metris  p. 
2422,  edit.  Putschii.  —  Quod  sUtiin  Arator  dicit 
gratee  reddere,  alil  agere^  vd  referre^  Aus<miiis  Grat. 
acl.  iuit..  Aqo  iibi  gratia$i  imp.  Augmie^  $i  po$$em, 
eiidm  referrem.  Vetus  e«lttio  illic «  eue  referrem ; 
unde  Vossius  itt  margiim  coiijiciebat,  si  poai/ 
eis^,  referrem.  Sed  poMsm  ret.auerinh  Ciceio  nd 
Uiver.%.  x,  1 1 ,  rdoiariMi  me  ajfrmare  uoi  pfletnm  ; 
XI,  13,  ago  tihi  graiiae ;  eai  enim  re  ei*  referre  pos- 
eum.  Cieurum  ^mles  reddere  quid  tm  poeticum  ceu- 
sueruut;  habeot  umea  et  prosjici.  Vid.  Drak.  ad  Liv. 
isi,  12,  7. 

16.  /Vuvsm]  Lodis  satis  ob»cdrus.  Senteiitia  mibi 
vi Jetar  essci  se,  ab  aulia  strepliu  remotum ,  et  «a- 
ero  iiiinisterio  addictuin,  reliquiiise  $asculariQ  $litdia 
et  $tafto$  $apieniieg  mundanas  uneue ,  ut  »h  Seduliuii, 
prxlat.  ad  Maeedoii.  p.  3.  Per  HOiu?m  iuque  inte  li- 
geudas  ceniieo  aoveiu  musas,  eoque  geiieratiui  110  • 
uiiiie  p«!ciarmn  auiiquoruuicommeuu.  .\  prims  eniiU 


"Id  ARATORIS  EPISTOLA  AD  tiGlLIUlf.  U 

Versibus  ergo  canioi,  quos  Lucas  reitulit  acius,  A  Et  res  si  qua  milii  mysllca  corde  diiur. 

£0       llisloriamqae  sequeos  carmlna  vera  l(M|uar.   .  27  Metrica    vis  sacris  non  est  incogfiiNi  li« 

(8  Alternis  reserabo  modis,  quod  liitera  pan-  [bris; 

[dit,  Psalterium  lyrici  composuere  pedes) 


NOTiB. 


jafll.  piieritia  poesi  deditus,  fabulas  teterum  car^ 
mine  coDScripsit,  sed  a  Paribenio  monim^  ui  saeras 
poiiiis  res  caneret,  eonsllittm  mutaTit,  odasuue  Da-^ 
Yldlcas  Tel  Genesin  cairmiiie  eunscribere  hainill  in 
aoimo;  landem  mtgis  Actus  apostoliei  placoere : 
ita  ipse  Anitor  latius  in  epistola  ad  Parthenium , 
i|uam  consule.  Hic  igitUr  afiirmat  priscas  illas  sibi 
fabulas  displicuisse  ojjido  nnins,  id  est  Pelri,  cu}<i§ 
statim  memiiierat,  seu,  qood  omnino  malim,  Par- 
ihenii.  Offich  expone  ner  beneflcio.  Vtd.  noi.  ad 
Gaton.  Dist.  i,  15«  et  iv,  4i. 

19.  Ergo\  Edit.  Basil.,  ip»e  canam  :  id  quidem 
recllus,  si  ad  qiiantitatem  aitendas;  sed,  cum  codd. 
nibil  mutent,  recepium  itteamur  ex  iis  qu»  iiotaii 
suiit  ad  episi.  ad  Floriauum  vs.  pennll.  i)e  ipea  re 
dixi  in  Miscetl.,  p.  47. 

19.  Reitulit\  Nescioutrum  iiidicet  Lucam  eonsrri* 
petsse  id ,  quod  ipse  viderat.  Alii  coiitra  ex  Peiro 
^ua  cognovisse  suat  arb.trati.  Egeruiit  liac  de  re 
Wandjliiiiis  in  Diatrib.,  c.  i.  p.  2i9;  Syntagin. 
(■ru^vii,  et  Cl.  Segaar  Obseiv.  ad  Cvang.  Lnrx,  p. 
%ei  16.  De  ipso  Luca,  Lucaiio,  vel  Lucro  confer 
lle.uman.  tn  Pnecil.  tom.  II,  p.  519. 

i2i).  Curinma\  Forte  legi  |K>Sdet  carmint :  Infr.  i » 
802  : 

Carnttnt6i/s  Joppt  cantmu». 
et  triumphos  carmine  dicerecii  apiid  Conppiim  Paneg. 
iu  laud.  AnasUisii  5^1.  Eo<iem  modo,  taJia  carmine 
pando^  recic  cmendai  Youclkius  in  cannine  Antonri 
Advers.  geiiies,  in  Spee.  eritieo,  p.  i.  Carmina  la- 
inen  vera  suiit,  i^u£  siiie  figtumtH  vtii«  »mnt  condiia, 
Ml  Asteriui  ait  iti  epigraiiim.  ad  Mace  lon.»  vs.  2 : 
iibi  in  priori  versu  eiiaui  alit  edidoruiit»  veracia  dt- 
€tu  poeto};  iiHice  taiiien  iliic  v^racis  vcniiu  esi. 

21.  lieserabo\  Ultiiua  correp(a,a  quo  abstiuuc- 
luiit  principes  meiioris  icvi  poe'».  VuJ.  iiurman.  ad 
Ltoticbiuui  Hi,  eleg.  10, 19<  Peitiiiet  liuc  Laciantius 
Diviii.  tiistil.  IV,  iO,  ioiu,  Scri^uroB  $ancias  l  ttera$, 
id  e$t  prophetarum  arcana  puUfecl.  ind  cat  Arator  se 
alteruis  uiodis,  sive  vicibus  exposiiuruin  n  i  gesto» 
lisioriam ,  el  quaecunque  arcaiia  iii  iiU  deprebeudal. 
Ilaue  sibi  logein  scriptam  malleui  saipius  iiegl<exis- 
sei ;  per  allogorias  enim  pas:»iia  lit  oliscurus,  ue  di- 
eam  quid  gravius.  lu  talibus  curiusuin  esse,  plerum- 
que  inepiuiu  est  et  batbjruui,  judce  Fabricio  in 
commeot.  ad  Poet.  Chrisiiau.,  p.  49. 

24.  LiUera] Sacravoluiuina;  bic  littera  velus.  infra, 

ii,5ba. 

i^My$tica]  Muorunv,  eelandum.  lliiarius  Hymn. : 
Verum  faieoliir  et  Demu, 
Mtuitts  fereDdo  uiysiicuin. 

Fabucius,  comment.  in  Poet.  Clirist.  p.  99.— 
Poiius  arcana,  hive  celata,  qu«  in  rebus  gesris  la- 
lebaat,  quxque  eo  refereuda  eraiit;  ea  enim  vis  est 
adjecltvorum  in  xoc  exenntfiim,  ui  recte  Caitierius 
in  Method.  p.  Zh,  8lc  iii  codd.  infra  i,  385,  muetiea 
HogmaU$  inemirautnr;  my$iicns  Adam^  vs.  io58; 
wg$tiea  dona,  ii,  89;  mg$iiea  virtus,  Sedulius  i,  59. 
iionrer  qu.Rdiii  iu  MiscelL,  p.  48. 

25.  Metriea]  Libri  b.blici  qui  carmine  scripti  swtt, 
rocensentur  al>  Aratore  in  pnef.  ad  Vigiliuiu  :  Metri- 
ca  tns,  etc. ;  iteui  a  Drepaniu  in  episiola  ad  Modui- 
nnm : 

Job  prius  heroo  sua  carmioe  bella  relexit, 

Divina  Djvld  perMMiat  ips»  Im. 
Quid  loquar  lasi^ui  tnrokkim  Soiofflrmi  eotbumo, 

Oui  tbaUmos  ChrisU  psaUit  ei  Eoclesia? 

I>.  Uicronjmus  pro^fatiune  in  Eusebium  :  Qttt^^  Pio/- 


Iffio  eanorin^J  qnod  in  morem  no$tri  Flacci,  et  braH 
Phtdari^  nnne  iam^  cnrrUi  nune  Alcaieo  pere^nai^ 
nnne  Sappkico  tnmet^  nnne  eemipede  ingredknr.  Q$ud 
Denieronomii ,  quid  i$ai<t  cantieo  fmlehrinef  quid  Sa« 
lomone  fravimt  qmd  pffrfeetim  Job?  qum  omnia  44- 
aamnetria  et  peniametri$  9er$ibh$^  ut  Jo$ephu$  ei  Ori^ 
gene$  $eribnnt ,  apud  $no$  cmnpodta  deenrrunt^  Ideni 
praefatione  in  librum  Job  :  Hexametrit  iiu|uit,  v«rsifa 
•ifRl  daetfto  $pondeoijue  currentee^  et ,  propter  Ungmee 
idioma,  crebro  recipientee  et  aUo$  pedee  non  earum* 
dem  egliabarum^  $ed  eommdem  temporum.  Interdum 
P  qnoque  rhythmu$  ip$e  daleie  et  tinnulne  fertur  numerm 
^  pedum  $olnti$  :  qnod  metriei  wufgie  quam  eimples 
imor  intelliguni,  Qnod  $i  cu»  videtnr  ineredulnm^ 
metra  $cilicet  e$u  aj^  Htbrmo$^  et  in  morem  noeiri 
Fiacci,  Grmeique  Ftndari,  et  illart,  el  Sapphu»^  m/ 
Feaiterium^  vel  isomentationee  Jeremim^  tei  omnia 
ferme  Scripturarum  eantiea  eomprehendi^  legat  Fhi- 
ionem,  Jo$ephum^  Origenem,  C«e$arien$em  £u$einnm^ 
m  eorum  te$timonio  me  verum  diecre  eomprobaini, 
iia  D.  Hieronymus.  In  boc  aulem  ioeo  qai  coninie- 
morati  nou  suni,  eos  recensui  supra  in  praefaiione 
•d  Aleiandrum  ducein  Saxonije.  Fabricius,  eon- 
ment.  in  Poet.  Christ.  p.  79.  —  lu  Tornaes.  i  eai , 
tHrlri  vti. 

2i.  Feaiterium]  rulToptw  et  instrumeiilum  muai- 
eum  est,  et  liber  ipse  Fsalmorum#  Aolepeuultimaui 
eofitra  morem  Cvirripit  Arator  : 

Psakerlum  l.rici  composuere  pedes, 

pro  libro  Psalmorum.  FAiRir.ios,  comment.  in  Po*»i. 

C  thrisi.  p.  110  —  Editioiies  Aldiu.,  Basil.  ei  Tomaes. 
I,  exliibent,  /V(yit  Fsa:mo$  lyrici,  Non  est  iiecesse; 
p^iiest  enim  hacc  syKaba  corripi  eo  inodo  quo  in  erc- 
pida  a  xpnTcic^  medeor  a  ai^du,  similibusque,  qu:e 
piOtulit  Vusslus  in  Etyiiiol.  vcce  fliCRES.  Alia  pro- 
lulit  SchMiius  ad  Valer.  Flacc.  i,  551;  ncqiie  poetu 
Christiani  hxc  adeo  constaiuer  (»bservant.  Sic  Grae- 
cum  n  pariier  concptuin  esi  in  Eccletia  :  vid.  sopra 
ad  vs.  \K  lu  eremu$  apud  Prudentiuin.  Psyeboin., 
S10\  poesi$,  in  Syuitnach.  ii,  52,  cx  mss.  lieinsti. 
Conira  t  interdum  produciiur,  ui  iii  thema^  aliisque, 
qu;e  proiulit  Fabricius  \a  Comuient.,  p.  154,  155  el 
145;  u  iiiutatur  iu  6  brcvc,  et  bis  et  afiis  poeils.  Leu* 
cc$ia  et  similia  notat  Drakenb.  ad  Silium  iv,  778. 
Sophene,  priori  brevi  Oudeudorp.  ad  Liican.  ii, 
595.  Idolum  mcdia  brvi  est  infra  i,  2()4 ,  qiiod  ta- 
mcn  quidam  iltic  maiarunt  in  idotaque^  ut  el  aptid 
Seduhum  v,  140  :  ubi  lanren  vide,  et  Barthium  Ad-* 
▼ers.  xxxiv,  4  :  Vossiuui  Art.  j?rauiiu.  n ,  54,  qui  il- 

D  liC,  cap.  55,  Araloris  in  voce  P$alterii  viUuin  quoque 
notavit.  Sed  qui«l  obstat  qtiomintis  per  dvvtCv^rcy  vo« 
cem  in  tres  syllabas  redijgamiis?  ideui  enim  fil  ia 
ariete^  pariete^  vindemiutor,  et  aiiis  srpnd  Burmann. 
•ad  Lttcan.  u,  790;  apud  Aui>ouium  rpigr.  44.  Pn^ 
omitta  mercatu$  in  ed.  vcieri  inveui,  hoc  die  merca- 
^  fuf,  quod  liriuat  coiijeciuram  itlic  Lucii  Scoppa*,  io 
qua  tamen  nictnim  non  c  «nstare  aii  Viiietus.  Sed  tu 
conirahc  die  in  itnnm  syltabain ,  et  uieirum ,  ni  r«i- 
ior,  consiabit;  atf|ue  tta  hnnc  cunjecttiram  tnilos 
fucrain  iu  Miscell.  p.  49;  coii>eusu:ii  addidit  deiude 
Boltius  lu  Silv.  critic.  p.  15.  Neque  bxc  conlrabemit 
raiio  Aratirl  ignoia  :  itn  duodenariui  in  qitiniue  syl- 
iabis  rede^it  infra  i,  116.  Cuufer  Daumium  ad  Caton. 
IV,  4;  Voiickiiim  Lection.  Lat.  ii,  p.  14^.  —  De 
Psalmorum  metro  Isldorus  Ohg.  vi,  2  :  Omnei  aw 

.  tem  p$almo$  apud  Hebr(eo$  metrico  carmine  conttat 
e$$e  compo$ito$,  Nam  in  wore  Homani  FluCfi,  et 
Grc^i  Findari^  nune  alii  iambo  currunt^  nunc  We- 


81 


ARATOniS  DE  ACT.  APQSTOLORHir  LIB.  I. 


8S 


25    28  li^^neim  consure  conU  in  origine  Itfigtiae  ^ 
.Caolica^ilieremi»,  Job  qnoquc  dicla  ferunt. 
28  Uoc  iU>i,  magoe  Pa(cr>  cun  (tercjto  munns 

[anioris, 

NOTiE 
pmo  pmmHudf  nmnc  Sapfkieo  mieiU^  trimMiro  m/ 
tfirfliiwfro  ptde  ineedenies,  in  edif .  Pirisienfti  antiqua 
illie  est,  Pudmi — cmutanl  etu  composUi.  Adom- 
linia  aoteM  baec  aunt  ex  Hieronymi  liico  apud  Fa- 
kriciiia.  Ipfiam  cnm  Pindaro  cotnparalionem  insli- 
lail  rl.  Kiiclieffllelder  Sylloff.  commeiit.,  faacic.  i, 
rap.  1  leqq. ;  e  qiio  disseniii  iKlolzius  in  Aciis  iiuer. 
vnl.  1,  parL  ii^p.  f  19,  ei  vol.  II,  part.  lup.  151. 

SB-  Scfi^  lia  reacripsi  ei  cod.  Uoreii,  GantaUr. 
el  Miiriers.,  edd.  Aldm.,  Rasil.  Qeieri  ediderunt  mo- 
di$9  sed  vocia  illius  signiOcatio  in  Hexametris  jam 
iuease  lideiiir.  Cortiiis ,  in  ra^irgtne  ediiionis  su». 


Ueapice»  qnod  ii»erill&  debiuaoivaiuis. 
SO  1*6  ^^^^  ^co  legor»  ie  dogmau  disco  roa« 

Igislro;    . 
Si  qiiid  ab  ore  placet ,  laus  moniioris  erii. 


eonCeraiur  Hueiiua  Demonairat.  Evang.  propos.  4, 
p.  'i&i. 

i6..  Jo6|  Isidoruf  Orig.  i«  38:  Si^dem  et  Job^ 
Moysi  temporibue  odmquauu^  hexametro  o^rsu  dactiflo 
spoudeoque  deeurrit;  ei  lib.  vi,  cap.  2:  Prindpia 
avtem  et  fum  libri  Job  apad  Hebtaos  prosa  oratiime 
texia  sunt.  Media  autem  ipsius  ab  eo  loco  quo  ait : 
Percat  dies  iu  qua  natus  wm^  usque  ad  eum  tocum  : 
Ideirco  ipse  me  reprehendo  ei  aqo  peemteHtiamf  om* 
itia  heroieo  metro  dii^currunL  Scrilteuduiii  eoiHicie 
deeurrunt;  reliqua  aulem,  qu»  disiant  a  GoiliofraMlo, 
expressi  ex  ms.  Groningaao.  Coiisciipium  eese 


aoala  ex|ieMii  per  Tcrsus,  pedci.  Prius  maluerim.  B  piici  hexameiro  lestatur  Ueda  de  U'  tris,  p.  2566, 


^OMia  pro  cantu ,  sonare  pro  cauere,  ulrumque  ne- 
gJeeiHm  Fabro,  viodicavit  M>'nckeiiius  Observ.  L.  L-, 
».9i9«l92l. 

2'-».  C*e«iic«]  IsidoriiB  Urijg.  vi ,  2,  ubl  de  Cantico 
1^11 :  Morum  autem  trium  librorHm  carmina  hexame" 
trie  et  peniametris  versibus  apud  suos  composita  per- 
kibemtur^  ut  Josephus  et  Uieronumus  scribunt,  CoBie- 
rum  lotam  hanc  de  meiris  iit*bra*onim  maieriam  , 
saiis  Impeditum,  exposuii  Roberius  Lowtbius  ie 
PidUeciioiiibua  Acadeniicis. 

26.  Mieremim]  Ita  reposui  ex  cod.  Moreii,  Can- 
Ubr.  Univers.  et  edit.  Aldin.,  li^sil..  Tornxs.  i.  Ca- 
leri  BAeremiam^  aut  Jeremiam,  quod  esi  in  Biblioib. 
Patrum  Lugdun.  Jam  olini  in  Misrell.,  p.  50,  codi- 
curo  lectiooem  prxluli ,  sed  luin  Hieremi(b  ad  Can- 
laai  relerre placuil.  Nuiic  aliier  sentio,  post|uam,  re 
accuratius  cimsiderata,  Aratorem  de  tribus  libris  loqui 
pera|>exerim,  de  Ciiniinf,  ut  etiam  appcltat  iBfra  I, 
G97;  (le  dictit  Hieremim  ei  Jobi.  Per  dicta  HieremuB  q  perioexposuit  Prfcsus  d.  1.,  p.  6i;Va?cipuee(  apo 


Cas.^iodorus  ^  Divinar.  Leciion.  c.  6  :  Prosa  incipit , 
t>ersu  /uliifttr.,  pedestri  sermone  finitur.  Sed  de  nietro 
bujus  libri,  qtiotl  noii  /ofro,  sed  atii  ascrilxini  non- 
nuili,  satis  sunt  omnia  cum  reliquis  iiice  ta.  Vid. 
Hueiius  Demonsir.  Evang.  Propos.  4,  p.  222;  Fri- 
dcr.  Spanliem.  Opp.  (om.  II,  lih.  i;  Schultensium, 
vlrnm  sua  nMate  nnncipem,  in  Comtneniario,  et  Sa- 
niuclcm  Westey  In  iibtum  Jobi  dissert.  3  e(  4. 

29.  Magislro]  E\  bac  voce  Bellarmlnus  de  Sciipt. 
eccles.  constituit  Aralorem  Vi|;ilil  fuisse  (liscipulum. 
Mihi  non  liquet;  et,  donec  certior  »ffcratur  auciu- 
rilas,  vocfm  expono  de  eo  qui  iiiajori  prae  :>rus  ho- 
minibus  dignitate  inslgnis  est,  ni  Vigilius  pontirox. 
Majister  auctionis  hoc  sensu  expouitur  a  Graevio  ad 
Ciceron.  ad  Divers.  xii,  30;  Pricaeo  «id  Apuleinm  p. 
389.  Magister  pccorise%i  apud  Virgilium  i£neid.  xii, 
717.  Quod  eo  mngis  huc  retnlerlm,  qnia  ipse  Vigilium 
pastori  comparai  superius  vs.  4.  Magisierium  pro  im- 


iaielligit  Lameniaijoncg»  ui  recte  in  roargine  expo 
suil  Cortius;  ncqbe  tameu  ideo  dicia  Jobi  iiidero 
per  limemationes  exposueiim;  uni  eoim  vocalulo 
kxpt  duplex  iuesi  stgnilicaiio,  quae  pendet  ab  eo 
voce  ad  auam  id  relerendum  rst,  ui  ostendi  in 
Spe'im.  Observ.,  c.  2,  p.  17,  el  in  Addeiidis. — 
De  illo  Hierpnite  iibro  Isidorus  Orig.  i,  38  :  Threnos, 
^uod  Latine  lamenium  «ocami<s,  primiM  Hieremias 
trrM  eomposuil  skper  urbem  Hierusalem  et  populum^ 
f  i«.'ib  eapiious  ductus  est;  et  lib.  vi ,  cap. 2  :  Hie- 
%efnia»  simitiler  edidit  tibrum  suum  eum  Threnis  suis 
(cod.  Grooing.  lecil  ejat]  quos  nos  lamenta  oocamtu^ 
ro  quod  19  tristionbus  rebus  funeribusque  adhibeanturt 
in  qnsbusquadruptex  diverso  metro  eomposuil  alphabe' 
flMitff  quorum  duo  primu  quasi  Sapphieo  metro  seripta 
«Ml,  ^iiia  tres  versieul^s,  qui  sibi  nexi  sunt^  el  ab  una 
hijierm  tanium  ineipiunt .  heroicum  eomma  eoneluduni. 
TertiuM  alpkabeium  trimeiro  seripium  esi,  ct  a  ternis 
iitieris  iidem  terni  vereus  tnespinnt.  Quartum  alphabe 


stolis  hanc  vocein  tribuunt  Christiani  scripiore^. 
Pauliiius  Carniin.  xxii,  178;  xxxiit,  353  et  375.  De 
nonnullis  praelerea  huc  perlinentibus,  consnle  |>rae- 
faiionem  Hostrani. 

50.  Ab]  Propter.  Vid.  Cortius  ad  Ciceron.  ad  Dl- 
vcrs.  xiii,  10.  Quld  vero  sibi  ore  velit,  saiiH  obscii- 
ruiii  esi.  Conjeceram,  ab  arte;  nil  iam€pi  deftuia; 
videor  enim  mibi  deprehendisse  Araiorem  maxime 
bac  voce  fubse  delectaiitm.  Pro  praed.catioue  reruiii 
divinarum  adbibuit  voceni  infrau,  3;  pro  conve- 
nientia,  supra  ad  Florian.  2.  Forie  bic  etcgaotiam 
diceiidiqiie  vcnusiatem  1  er  banc  vocem  fxprinioro 
Cimatus  esi ;  std  conatus  ian(um;  nisl ,  proptcr  pne< 
cedeas  miiniu  amoWf,  sit  imitalio  PrudenlU  Periat. 
xiii,  3,  Amore  et  ore  noster.  lo  scboliis  cod.  m^. 
l|u  1*  aliqnando  vidi ,  aptid  Senacam  Hercul.  Fnr.,  v^. 
1510,  verba,  Ai|jiii/im  lecem  in  or$  primo  teneo^  ex- 
poiiel»anior,  iii  primo  tcr6o  orit  fui ,  n  disuris  quod 
vfvft,  vitMim  e^;  si  diseris  quod  moreris,  stutim  ego 


IM  simiU  et  primoet  seeundo  habeiur.  Uutavi  iii  bis  D  moriar.  Meliora  tamen  lllic  Famabius.  —  In  cod 
ex  eod.  Groningano.  De  eadem  hae  re      Moi-eii  ei  Vossian.  2  additnr,  ExptieU  prologus. 


ARaTOR  SUBIIIAGONUS. 

DB   ACTIBUS    APOSTOLORUM 


LIBER  PRIMUS< 


A€^u$\  Apoiioiorum  Aeia  inscriboiitur,  velut  olim 
apud  geuiileft  Aeu  pubtiea  appeltabamur,  qulbus  ra- 
tio  liilesque  ini|»erii  grsti,  ct  admiuiiirMtio  reip. 
conslabal.  Vix  eniin  ullus  nosirx  religi«»ni  libtT  est 
qui  teriiaibi  docirinam  irrefutabilibus  exemplis,  et 


eam  secutao  hisioriae  fide  iam  luculcnter  cxplanei. 
Kt  cenc,  prsDler  Episiolas  aposiolorum ,  ({im  baec 
duo  misceut,  iiulliis  esi.  Talia  commcntaria  Roma- 
nis  crani,  qu.e  Acta  Urbts  inscribcbaniur^  quibus 
vidclicct  posten,  majorum  6de  velui  publice  de(^« 


18 


31  Ul  Mderis  lndapa  sni  pofloU  cniore, 
Aura  nefa^v  eomplefii  o|ms;  reramqoe  Crea 

fior 


ARATOftfS 
A 


32  Q<^«  ^I^  ^^  limiianis  iumpsrl  sine  cth 

[mine  memlMris, 
Hmnana  pro  slirpe  dedii ,  dignains  nl  kin 


NOTifi. 


gesiis  et  memorafn  diffnisainiis  exposuemnt  Siaiioa 
oi  Passeratiiis  ad  Tibyuli.  it,  1,  4.  Arfa  §etla  dixit 
RoAniis  Histor.  Rcdes.  vut,  10.  II/it$cec  GrMi, 
qnod  per  faria  in|erprelaliir  Cieero.  Vid.  Viclorina 
ad  Ciceronis  epist.  ad  DiTers.  ix,  14.  *Axra  recentiiKp 
res  Gra»ci ,  ut  *Axt«  lU^aTov,  siiblestae  tamen  fiilai. 
n»  Omae  Giossar.  in  focem  Van  Dalem  de  Oraml., 
p.  608.  Facta  liacc  -ad  iiiodiim  Actorum  diwrnarmm^ 
quomm  partem  e\  Vos^ano  caidice  piihlicavit  Do«l- 
fy«lliis,  Mipposititiam  tamen.  Gonrer  OndendorphMn 
et  alios  ad  Sneton.  Cvs.  iO.  -r  AcM  pro  f iu  ei  fl- 
feiidi  ratione  adliilMiit  qiio<)iio^^ovatianas  c.  18,  p. 
140.  —  Ca^lenim  mi  quiliuMl»m  codd.  inBemnlur  ca- 
pitiili  capitiim,  in  qiisR  carmen  dividntit«  qoomm 
B  priiniim  e«t  de  Ascensione  Donnmm  Sed  in  emld.  el* 
editis  adeo  li:i*c  siinl  divers:i,  ui  facile  appareat  non 
QHse  Aratoris^  Reseoiii  itaqiie,  et  Fahricium  secnlus 
juficto  ordine  cuiicia  comjM|6ui..ldem<^ue  in  SiedaliOi 
olini  placiiit. 

I.  ScelerUi\  Primnm  Torbnm  mendff  eonffnemit 
▼eln«tissiniMe  et  rMlelissimae  membranae  Colonienses, 
In  quibu»  loco  $celeri$  miralHlis  f  ox  est  poreft.  Onam 
e^^o  quidein  non  capio.  Vulgaris  scriplura  niliil  ail 
seiisiim  egreginm  et  acumine  aliquo  miinitnm,  n( 
soleni  fere  lleri  exordia.  Sane  Saivaio  u,  aiit  ejiis  ge^ 
ni:^s  vox  reqiiirimr.  ililii,  qu^m  in  scripto  Yeperi, 
non  eat  nnimus  iinnc  excutere^  pr:rseriitn  litieris 
longe  abeuntib  is.  napidcov  sane  miniine  snflcit,  e( 
forie  aliqu;i  vulgaris  maVula  subesl.  BARTmns,  Ad- 
vers.  Iib.  xiit,  cap.  20.  —  Q  tid  mirabitis  nH-mbrana^ 
ram  Golouiensiuin  scriptura  Vflit,  qni  nieus  esl  ^Uk- 
por,  non  percipio.  Proxime  accederet  Pararii^  a  Pit- 

"   -        ^  -^-    ,  i    .    .       .^.       s  A  s       rnriw,  quod  gloss»  exponnnt  ftto-iTDC.  Vide  Cer- 

\U  p.  Mo,  RrofecHiinluni :  ^roiofM  $Mbd^aconiAeUi      ^^^  ^^  *irgil!^iieid.  ii,  14;  et  Vossinm  Etymol, 
^fio$iolorm  yer$iSfttta  afi  Yxgtlti^m,  papain.  Neqne  t..j^  ^^^^  ^^^^^^^  ^^  quiiniitaH  reimgniM.  Locus  mi»u 


aila^  insiltuerentnr.  qnid  gestnm  essei.  Lampridins 
IH  Gonimod. :  nabnU  ffresterea  morem^  ut  ea  omnia 
mm  tnyHer,  trwB  impftre,  qum  erMdeliier^  qme  gia- 
dki»9rte  a§eret,  Acii$  Vrbi$  fnrfi  jnbetet,  nt  Uarim 
Maxhmu  te$fatnr.  Slante  aulem  repnblica,  singnti 
princtpes  lalia  brevia  rpmro  ab  se  gesiamro  consii- 
Mebant ,  m  Aeta  Fmnfteii  itagni  memoraninr  apud 
rUnittm.  L  cet  veroei  Aetu$  interpreinri  res  memoratn 
dignas.  Capitolinu!i  (n  M»xlm.  et  Bilbin. :  Sed  prtNf- 
fwmi  de  aetibue  eornm  Hv«r,  pfaeet  ahtfua  dicere  de 
maribue  atqne  aenne^  am  \^\ia  Tilam.  Venanl.  liti. 
THiy  carm.  4,  de  Virgiiilboa  : 

Et  qnecnnqiie  snoa  yigtlan^  mediubltnr  actqs, 
l.lr.  erltegregip  panidpanda  grailn. 
Adde  noiata  ad  Clardian.  \  Ruf.,  vs.  ta^.  BXRTnips, 
Mb.  Mi  Advera.,  C  13,  —  Titulus  optTi-  in  Caiir 
lntf.  el  Univers,  est  :  /nfinif  ttisiorite  apoeioiici^ 
Araiori$  $ub4iaconi  RQmana^  E^te$im  tiber  <;  in  Voss. 
S  :  Inapit  Historia,  apo$totica,  tiber  prfmiw.  Parom 
liinc  dUtsint  ed.  Aldlna  aliii^que.  Reces^i  ab  liisce, 
qiiia  cx  ingenio  librariomm  orta  videbanlur^  ut  iu 
tiiiOo  fitigendo  indnlsiTunt  quoqiie  sitii  ediiores  alii. 
rtacnil  iiiagis,  Da  ActUfn$  npaiio/oram ,  tion  quideui 
qi|ia  qpo$$otor:im  Actn$  meinorat  Sutpic.  Sever.  11. 
S.  I,  i ,  3i;  Casslo^onut  Difin.  Lect.,  c.  9,  aliiquc; 
Ked  qiiia  plura  mibi  persu^^debaiit  bui\c  operi  sii^o 
i.Uulnin  Aratorein  praniosoisae.  Ita  enim  tn  editicMie 
tine  anni  nota  exsVire  monet  Fatir  ciu4  Bibl,  Lat., 
Tol.  III,  p.  507^cui  subscrplnm:  Expticit  tiher  s«- 
ewndue  Aratom  $ubdiacom  die  fi»i(ani6«i(  aposiotorun^ 
Actibtt$.  Londiiii  in  (^rbliotb^  Wes^nonasieriensi 
codicem  evotvit  lJK:nlia<'biit)f  ex  qno  in  Itiner.  tom. 


•resont  aliunde  argum  'nlii.  Ipse  Aratbr  epist.  ad  yi 
giliiun,  fs.  19  : 

VoraUMK^  ergo  canam,  qfioe  LocM  rettnlit  aclus^ 
Eleg.  ad  ParlhPBinm ,  f  s.  77 : 

IncidK  ifle  milii.  qnem  regula  no^lnal  aotoSi^ 
lle«is'aii06loli(ie  plenua  iii  orbe  lib^. 

Yenantina  Poftonat^s  de  yu.  &  Mar^ini « Inil. : 
Sortis  apo^ica^  qjue  gesta  focaotur  el  Ados, 
Fecu^  eioquio  faies  sjulcavit  Arator. 

Ilennanmia  CoptracUia.  in  Cbronico,  p.  5^,  lon.  Il\ 
part.  I ,  Tbeiwori  Ganisiani :  Arator  $ubdiaconn$  Ro  ■ 
manui  librum  saiMi,  ojMm  de  AciibuM  apoetolorum  he- 
rmea  m^iro  adidii.  Hna  secnlua,  A^ftis  qiiam  Aeta , 
quod  Uabei  Wesimonnttefiensis  ccniex »  prHBtuii»  Ma- 
acttUniMn  illnd  (>atio  asaemere  Vossins  Art.  gcarotn. 
in«  311;  Dral^eub.  ad  Sitiuin  x,  iZfi;  i^urmaiin.  ad 
Ovid.  Meiam.  n,  £8.  ^luca  aunl  talia  secund»  el 


quanlitaH  repngiiiM. 
aanus  f  ideiur,  iiique  Id  coilices  conspiranL  Resplrii 
baud  dttbie  ad  iudaeo^m  improcationetn,  Mattbii*o 
roemoratam  in  Efaiig,  c:ip.  xi^vh,  fs.  i5  :  qnaih  ibu- 
strafit  inter  atios  cl.  de  Hiioer.  in  Feriis  Davenlr.  i^ 
10,  eaquc  siint  vola  cruori$,  qiiap.  memorat  inferttts 
Ts.  191.  Nec  tamen  seeteri$  pendere  afbilror  a  crnore. 
Hoc  fraudi  Barlbfo  fiiisse  videtnr.  Nibil  lin|ied|i  quo- 
roinus  referas  ad  ofws,  atque  fiinc  disliiictioniii  no- 
lain  post  SMt  ponendam  duxi.  Senteiilia  esi,  iuda^am, 
p;)llniam  cmore  Servaloris,  et  nefas  alusam\  compte- 
Tisse  opu$  $celeri»  «ni,  id  est  gi-etesinm.  feUid^  in  m 
cruentum  opn$  dixit  Sedntiiis  v,  34)5 ;  exHiabite  $€e^ 
lu$^  Paulin.  Pelrofor.  de  Vita  Mirtlni  v,  ilt  :  qoem 
locnm  iituslravit  Wo|ikensiiis  in  Obserr.  Misce^l. 
nof .  lom.  VII,  p.  900,  qui  illic  similia  l(»ctitioiiiis  o^ 
bic  opu$  $*eteri3  dicitur,  'cxeiupla  f^iont,  p.  830. 
Sic  fide$  annatium  apud  Ftorum  i,  II,  Itn.  Aitd« 
Vonckium  Leclion.  Laiin.  ii,  10.  De  GneiHs  eglt  Sla- 


qiiartae  formaR^  de  qiiibiis  QronoT.  a^d  S.eiiec®  (>«n-  DTerenusad  Fulgenl.  Myibtit.  i,  p.  014.  V.  DLad  Quin 


imT.,  p.  SOtf;  Biirman.  ad  Va'er.  Ftaco.  ii,  207; 
Drak^ib^  M  LiT.  fi,  H,et  qiim  noiafi  ail^  Aslerii  tf  - 
gramina,  fs.  7,  lilii  o^endi*aimiIi  inodo  /teas  el 
losmj  dici ;  posierltis  prieii^  osirotial  est :  unde  mirof* 
Bonemanuttin  ad  Ladant.  fi  Divin.  Instit.  5,  §  21, 
^nbefe  aMQ  ppsrijQn^i  eniemj^ri  apnd  Qrieoiiivn  4;mi- 
|nooit.^p.7T;\ 

Finge,*^age  maamri  sigoent  Ins  nomina  fiislos 
pro  fa$tu$.  lloc  praelnlerim,  ob  marisan,  el  quia  ^lia 
liabel  qua  ae  lueatnr  aucioritaiis.  Apud  Isidorum 
(uior  auiem  ediiione  Goibofredi)  in  antiquisaimo 
VfN).  Qmniiiganot  iuveiM  lib.  i,  c.  21,  roaiOracln  em- 
fiinm;  lib.  vni ,  c.  9«  rofiica  prtedicare  eonantur^el 
inox,  dieereo  fatu;  lib.  is,  c.  3,  gravrtiimo  dictu  eor- 
ripuH;  Iib..iif9  c.  8,  montem  fiipfl  acetu^  qui  fcrsns 
fst  Jufenalis  saijr.  x,  135;  ei  lib.  xix,  c.  4,  tor- 
iKK(q  qu^fm  €  lorio  dicia,  -^  Ipsam  f ikeni  «(e  rebus 


clil.  Declam.,  p.  25,  et  quae  proluli  ad  Sedulinm  f , 
XifSi^;  et  in  M^celt.  cap.  0,  p.  <>2.  Vin<1ican  Ins  binc 
Lactantii  locus  Difin.  Iiistit.  ni,  12,  18 :  A>c  poieti 
cuiquam  $in€  $c(enlite  virtuie^  id  e$t  $ine  Dei  cognt- 
tionc  acjttsiilia  provenire^  bmendabal  Davistus  ad 
Cicf  ron.  de  Difiiiat.  i.i5,sd#nita  or  virtute.  Niiopf  s: 
sciemi4ir  rrrias  eal  yirtu^Piwditascientia^aif^  Dei 
cogiiiliofie.  fiodempacio  aoclnaa  stfpmltltonis  satia. 
se  luetur  in  ColI;itioiie  Leg.  Mosaicar.  et  Roni.  tit. 
li^,  15,  qbi  siniitiier  docirtmr  el  $uper$iitionit  tenU* 
bat  RoftTus  Specitn.  Jnrid  ,  c.  12.  Aliler  Caniie- 
gictenis  meus  ad  Fragmcnt.  Vet.  Juriorud.,  p.5i9. 
5.  Sine  crimine^  GOd.  Moreii,  Ganubr.»  edd.  A> 
d  0.,  iia»ii.,  $me  t^emine.  isiiniitiier  Corippits  ii*  54  ; 

Et  virgo  manens  sioe  semine  patris. 
ClaiidianusdePli(enice23,  nec$emine  SNr^if.  Corry- 
|iii^  Jiaec  fox  apud  Mairliaiiuni  Caiioll.  vt^  p,itib.  f^Jit^ 


«5 


DE  ACTIBUS  APWTOLORUM  LIB.  h 


» 


f 


5      33  Tnngcrcl  infcrrti.  nop  liwioans  ardoa  coeli;  A  «0    Sc  vincenlc,  peiil,  qim  pondere  mcrsa  trium. 


Snlvit  ab  «lcrna  damnatas  nocle  lcncbras, 
^  Ad    Mancs  ingrcssa  dics  :  fiigiliva  rclin- 

[qounl 
4kMra  polum,  oomitatA.  Deom;  cmce  terriu 

[Cliristi 
9J^  VuU  paritcr  oatara  pati»  mortitque  po- 

[tc5tas»^ 


[phi, 
30  ^^  rapicQS ,  nil  joris  iMibel»  divinaque 

[▼irtos» 
RuKus  membn^  ligans,  animala  cadnvera  movil. 
Ad  vitam  roonumenta.  patent»  cinefesque  pio- 

[rnm 
Natalem  posi  bosta  npfanl.  Lui  lerlia  surgii. 


tmM. 


Orolii^  mm  Jam  9emn$  proerealum.  L^cndum  fe-. 
mfiie,  ex  optimo  Vossiann,  cvuiis  Tarianles  sunt  ad 
niomim.  Ei  duobus  ▼elustlssimis  idem  reposuit  Ou- 
deudorp.  ad  Soctoo.  Vespas.  5.  Hoc  toco  smine 
eUm  ^tuli  in  Misccll.  p.  17i;  scd^  re  accuratius 
IHsrpens^y  jam  mulo  «enientiiim.  Crimine  nervosiiis 


9.  f*aiiureLl  Vidc  ad  Scdnllom  ¥«  i37,  el  quae  dixi 
in  Miscell.,  p.  I7i;  addeinferiifs  vs.  9i0  : 

10.  Se  nneenie]  h\  esl,  ipsa  mom  vincMH,  mors 
pcrit  cx  victoria  sua.  1la  neele  exposnit  Wofiken- 
sius  ad  Scdnl.  iv,  9,  caqoe  esl  spceics  oxymori;  de 
qua  vide  ad  vs.  U9.  Ipsiim  bunc  locum  sstis  Araior 


fsi,  caQsa  rei  extollendae,  Servatorero,  criminis  ex-  B  exponil  lis  qpae  v^.  IJ^i  babcl 


l^*nciR«  nMKtcm  sulNi^se  pro  illis,  «iui  cunctis  eranl 
otNMXii  erimlnibus.  Idexpressil  Sedulius  ii«  159  :, 

Ipee  Dibiiqnod  perdit  habensji^ 
^}si  ex  Prosa  ililc  f«r§faf  malis  cum  clariss.  Sclira-, 
dero  Observ.  I,  4.  —  Verbiim  siiiii€r€  eudem  modo 
%iliab6tv».5^: 

Humaoaa.  qo«  rogpcariiem 

Sum^  causa  fult. 

i|jmiMipfil,/bniiem  kominit  dixit  Amob.  Advers.  Genf . 
1«  p.  51 :  it|N  vjde  6lmcoborsil|im»  noiasquc  meai  a^ 
9ed«l.  1.  957. 

i.  Selml]  Rellqua,  etiam  hiijiis  pcriodi  sont  allffsa. 
!lam  t»  dff^fiiifKS  aliam  vocemVcquirit,  ut  iion  indi- 
laeiur  ipsa.  FOrle  legeodoni : 

Dixoatus  m  ima 
Taogeret  iofenii,  noo  liDqaens  «rdua  c-i  li 
Solf ere  ab  vlerna  damnaios  nocle ;  lenebris 
Ad  raanes  iagressa  dies. 

Coacimiior  aane  leciio,  et  seqoenlium  coiu^ii^cratlo 
haac  videlnr  Qagitare.  lntcrcisa  Tcro  plirasis  cst,  Ad 
mymfi  dje4  nbi  vo.  e$l  subauditur..  Sic  sta- 


Ettx  terlia  surgit» 
ll^cslaa  com  caroe  redit 

li,  uH  /lUB  lertia  iur^i.  Barthiu^,  Advers.  lib. 
^^tu  eap,  90.  —  Mpiandi  cansam  nullus  video.  IM- 
f^ofss  iBetur  latis  PnuLciitius  Catbem.  xi,  H: 

Alque  ipse  pcQcant^m  din 
Dignattts  onMHn  riieret. 


Foftmialns  de  Parto  Virgin.  i,  p.  699 : 

Pcr  qoam  esi  sc  nasci.dignau.redempUo  noodi. 
fM  9oit>ere  recipias,  erit  Gr»ca  consiructio,  de  qoa 
Kepiai.  ad  Vigtliom,  vs.  4.  Sed  mious  expedita  tom 
ndeimr  seatcntia.  Pneierea  iilbil  codices  muianl,  ul 
wiilta»  Infrrssa  diM  non  esse.iiiitfcctsam  locntionHm. 
Seateiilii  esl,  po^tquam  rcnim  Creaior  pro  stirpe  ^ 
hrniiMa  id  dedisaei  quod  snropseK.it  a  membri<i  bii- 
maMSy  diem  aolviase  lenebras  damnatas  ab  acterna 
iHicle.  NHiilbic  inlercisa  locnUone  opus,  de  qoa  vi- 
deaiorCoriins  ad  Sallusi.  Caiil.  54,  Iti  fine;  addam 
f  lorom  1, 1,  10,  Het.  era$  uniui  o^iolti :  ppfmlue  ti- 
ronm.  Sed  neqoe  illic  admiserim ;  malim  enim,  rc- 
'Mela  disiiociioiiia  nola,  omuia  uiio  spirita  legl.  -^ 
Temekrm  bk  sonl  illi  qoi  In  tcncbris  vcMntur :  de  in- 
isris  vox  iila  freqoens.  Vide.  Barikium  ad  Qaudian. 
i«  Cotrop,  i,  459.  Xbwtnolus  esi  nocti  vd  lenebris 
smdiius.  Ladamios  d*  Ira  cap.  85,  §  3i :  Antmm 
aMMmt  et  eorpori  maneipaiue  teierna  marie  damno' 
im.  dmidianvs  Consiri.  iAjke.  45.: 

Nec  Mebris  daouiavil  opes. 
Prmdpoe  apposiios  esi  locD&Rufini  HIsIok.  ecclcs. 
IV,  BiSeok  talutem  eori$m  n^Nj  maynum  €0i'iiui  eae 
delapsma^  teqrie  morialihu  ei  longa  obieurilaie  dam- 
iNSfis  ferm  (vos  aaudtiam. 


laferQus.iiWM;  esse  timel,  niillumque  coerceiis 
la  ss  Fioeoa  redil ,  nova  tortor  ad  otia  kngoel. 

Bl  fs.  518 : 

Infpmimi  Doroitius  cum  destmcUirus  adiret, 
DetuUt  inde  suam,  spoliaio  funere»  cameii^, 

Lb.ii,  vji.  117: 

Mors  deniqoe  vidy  esl, 
Tincendi  transgressa  moUuoi,  qiMB  {iidioe  tado, 
Linquerp  jiusa  reoi,  spoliis^  vaeuau  TClustis, 
Per  siis  beiu  cadil,. 

Aibanasius  de  Pa^sione  I>omtni,  Opp.  lom.  I,  p.  1016, 
de  biabulo :  Kcd  voftio^ac  xpotTCcv  rov  Xpi^TOv  h^  r^ 

12.  Ligam  \  in  vitam  rev<*cans.  Arnobiiur  Advert. 
gent.  II,  p.  76 :  Qitfd  enim  iuni  homingif  niii  auimrn 
corooribui  iUigaHef  Infra  Uringere  boc  seosu  di&il 
VS.786: 
Q         Pudom,  lax^  neci,  stringuotur  membra  saiuU. 
Contra  laxari  dicuiiUir  moriui,  infra  vs.  758  : 

Alqoe  aniraa  nodls  laxata  mole  soloUs. 
Hb.  II,  127 : 

Laxari  noo  posse  neces. 
Ita  ct  iolvi.  Vid.  Bartbius  ad  Claudlan.  epigr.  i,  vs. 
m ;  Cortius  ad  Sa{lust*,iog.^  17,  6.  Boeiios  Consol. 
Phil.  11,  pros.  5»  Homiofm  mlox  hajra  diaatnai.  el 
pros.  7,  Heiolumm  morie  iuprema  corpui.  Adde  Bor- 
mAn.  ad  AnUiot;  iii,  p.  466 ;  Bartbiom  Advcrs.  xii. 
15 ;  XIV,  2«  Grapcis  iu  >vccv  morU  tribiiitiir.  Cerda  od 
Virgirnim  i£ti.  x,418  ^AveOLvccv.  Perizon.  ad  i£lian. 
IV,  15.  Ufro^vcfv,  l£lsner.  ad  Epist.  ad  Philipp^  cap.  i« 
n.  25.  Avffcc  pro  mnirte,  Dulier.  ad  Floruin  iv,  11, 
1 1 .  Ita  vetercs  loculds,  qoia  corpos  anim»  vincolnm 
ei  carcercm  e»se  staiimbaal»  oliservat  Uomberg. 
I^arerg.  sa4 c,  p.  123. 

I^.  if  afiNMcniol  iiwifuck,  qom  nos  monml  aliciijus 
roj,  nl  sepulcra.  Juvcncus : 


Tnm  veterum  mooumenta  viram  patuere,  repulsis 
Obicihus. 

Servius  aii,  moyittmm(a  esse  mcmorlas;  moidm^TUa^ 
nicnUs.cui,  qui  veli|,a«sei|iiatur.  Fabs  aos,commeni. 
inPocl^Cbrisl.p,89.  lurisconsultis  s#pa/crvm  d  mo- 
mtmemiim  diversa  esse  docuit  Narckan  Probab.  parl, 
II,  p,  4.  Sed  scripiores  id  non  aiienderunl,  pro  se* 
piilrro  bac  voce  nsi,  ul  docni  ad  Sedulium  v,  500. 
Adde  Troixium  Meioor/Propag.,  p.  15.  Orosios  Hi- 
sior.  vii,  7,  ad  monununtorum  kuiiorumque  diteno* 
ria.  Lege.  ad  monumentorum  maitfjoiies,  iia  enim 
Or4>sii  vcroa  adduxit  ioan.  Sareslier.  viii,  18.  tsido- 
ros  v,  Vf  9»<o  aoit  aaiei,  nisi  poH  ienatorii  monii- 
memiim;  scd  il)ic  Croning.  habet  mortuoi;  unde  lc- 

Send)tm  puto,  poff  tenaiorei  morinos,  nt  siatim  ad- 
it,  non  wUei^  niii  teitaloribui  mortuii.  MvqfaFov,  ita 
CroRcia  reccntipribus,  rarius  vcieribus.  Vid.  Segaar 
ad  l.ucam,  p.  525.  Athanasius  contra  Arianos,  orat* 
4,  Opp.  lom.  I..P.  507 :  ui  f«  iti«  ^v^  «n^  ^r^' 


117 


AaATOR» 


S9 


15    37  VaJeilM  eani  came  rctfil,  specienque  go- A  20    Semine,  florigero  su^igf^rmina  reddidihorto. 


[ruscam 
Umliranim  4t  sede  relert,  ntab  eisuie  liin^, 
38  tMterciiisa  diu,  patrix  repelatur  origo. 
Omnipotena  paral  ipse  ¥ia«,  cft  corpora  ^ecuin 
Post  tunulos  regnare  jubei ;  moriente  teneni 


39  iainque  quatcrdciiis    Dominus    manifest^ 

[diolMis 
Contulerai  per  signa  fidem,  cernenlibus  illis, 

40  U^^uesub  e^lremuin^diffusoinlimite,  raua« 

[dum. 


NOT-«. 


fiirty,  1QV017CT0  :  quac  maJc  in  versione  nmisit  inier- 
y.w.  —  Aratorem  in  bis  resj[)iccre  tesiiiiioiiium  Mal> 
ibset  &*p.  sxvn,  vs.  &5,  saiis  aperiuiii  est;  illic  la- 
men  eorum  senicutiam  prubo.qui  posl  //vnjuciuv  dis- 
liHCtionls  notaiii  poiiuiii«  cItiqv  iytptrLv  cuin  cVf^ldov 
jiingunl :  aliorum  sotuuia  ei  reruui  iiatur;e  el  inier- 
preialionis  legibus  iiiic  repiignaiit. 

15.  Spfclenique]  8piendoreui,^pulchrituilincin.  Yide 
ad  Sedulium  11,  GO  :  unde  Juvenci  locuin  rede  lue- 
lur  Was<cus  ad  Sallubl.  Calil.  5t.  Pnvcipiie  t:imeii 
iutellige  spleiid«ireiii  el  pitnipaui  quiu  in  ocutos  iii- 
ciirtiL,  ct  qiia  quis  Deus  agii'»sciiur,  iit  vocein  cxp  >- 
nilBurmaun.  :td  Cbu(li:iii.  i.v  Ccii^ul.  Ilooor.  K3. 
Adde  F^liii<^iili>»rst.  iMtArnob  Advtprs.  g«nt  iv,  p.  14tf. 
Apud  Corit:pum  ii,48,  aliqiiando  VoiicliKi.-hemeiidare 
iiieniiui  : 

Asliiil  in  clvpeo  priiiceps  fortis^imus  iilo, 
SdislvibcQs  spi»ci.  lu. 

Vulgo  ilhc  est  spcnmcn,  quod  t.nmcn  lueri  posset 
Virgilii  aiictorilas  ifiueid.  xii,  iOi  : 

Auratl  his  >e\  ra  lii  rulgcniia  ciiiguo', 
^'oUs  avl9i)ccfroeu. 

Ila  eiiim  dicitur  re^  qii:irli*iet  iusigirs,  qua  quis  sil 
conspiciendiiscl  .fSiimauJus.  Dociius  Omsol.  IMii- 
los.  II»  pros.  4,  aeiti  apeiimei^  elwet  iuyenii.  Schiil- 
tlng.  ad  Sciicc.e  Coiilrov.,  p.  (»»», aurfi  stcculi specimen^ 
Doiia^o  iu  V  ta  Virgilii  ad  lintin  non  luale  resti  uit 
Gron  »vnis.  Adde  Dralienb.  ad  Livium  wxviii . 
17,20. 

Exiiule  limo]  Cliristiim  iMdicat  surrciisse»  qui  lio- 
inini  nd  palriaiii  c(elt'si(Mii  vitamque  inauin  aiiitum 
p  irarel,  iiilerclusum  peccatis,  iii  q  !:e  praiccps  hoiuo 
rueral.  Ipsesententiani  ezponil  llb.  11,  vs.  55<j. 

Nos  guoqoe  per  CMlpain  prima  de  scde  rq>ulsi 
Kxsilio  iiiuutii  jacimur ;  via  reddiia  laudcm. 
Qua  patH«  repetamus  Iter. 

Ltjmif  Imra  Dcm  deiignai.  Vid.  Elmenborsl.  adAr- 
Hob.  Adveri.  gem.   n,  p.  95,  infrj  vt.  574  : 

M alerles  terrena  sumus»  Hmum^pic  parcn|era 
Ifomine  prodit  houio, 

Tertullianua  de  Xudicio  Doinin.  IG  ; 

Qoisve  bomlaem  l9to  potttisaet  Gngere  limo? 
Qiiid   itlic  t(Bto  limo  sit  non  pFrspirio.  Emendandnm 
arhitror  f^fo.  Sic  Alcimus  Avilus  de  Origm.  Mund. 
lib  I,  p.  3i»8  : 

...  El  in  lento  mediuiur  visccra  cor^no. 
Terra  Unle$cere  diritnr  apud  Vicgilium  Georg.  u, 
^:  unde  lenuim  vinif  pcr  vi<cidum  Klutiiie  exponit 
Serviiia  ad  eomd.  Goorg.  lu,  iSI.  Adde  et  iv  Georg. 
4!.  Ilse  aiiiem  voces  pass^in  permuia:m.  Vide  Broiir^. 
Iius.  ad  Tibull.  1«  II,  58;  Rurman.  ad  Nemes.  eclo;;. 
4,  vs.  ii8  ;  ad  Ovidiiun  11  Trist.,  514;  DrakeDb*ad 
Livinm  i.ii,  20,  li.  ei  v,  5,  7. 

17. /nCerctiisalCaniabr.  col.,  intfireiausa.  Itu  ct 
Aldin.  ci  Bjtsil.,  sed  rt^cepta  suiit  in  his  siinilibusque 
'  lcmpora  ab  antiQuo  ctudo^  iinde  et  clusil  pro  claasii 
in  niCmliranis  vefustioritMis^  Vide  notas  ad  Silium 
VI,  lol ;  Schollum  ad  Scnece  Suasor.,  p.  550;  Ste- 
wech.  ad  Arnoli.  v.p.  115.  C/N«ai>ro  clausain  Giieir. 
inveiiit  Cortius  .'\d  Sallu^^l.  iugurth.  fi,  5.  Vide  et 
Duker.  ad  Florum  111,  ^,  f  5  :  Bynckershock  Obscrv. 
iur.  VIII,  5. 

2l*.  Senune]  Genuina  leciio  in  qiiatuqr  libris,  sper- 
fMaif,  Maulfesto,  mpre  taliuiii,  primuni  erudllioncm 


in  Grneco  vocahulo,  deinde  coHiisioneni  littcrarum  i« 
fpermfi/e  cl  ^ermine  capiayit.  Rartuius,  Advers.  lib. 
xiu,  cap.  20.  —  lu  meis  nulla  e^t  miiialio.  Solen^ 
quidem  hi  scriptores  in  GRecis  crudiiinnemcapliire,^ 
ut  de  Arnobii  vocahulis  G'xcis  notat  Slewrrhiiisad 
curnd.  Advers.  gent.  vii,  p.  150;  de  Terutliano  Sel- 
masiiis  ad  Pall.,  p.  290.  Dk  Ar.iiore  i  lnii!ii  iiun  aden^ 
liquft.  Mo\  quidem  vs.  Zt  adhibet  chrismn ;  j$etl  re- 
cep  a  lia*c  erat  vox  in  b:ipiismo,  adt*oque  iMaflrts  ex 
g  usu  l<iqiiendi  tta  scripsissc  videlur,  quaui  qdoil  Gm*- 
ca  nffectirct.  luterdiim  et  licri  potrst  ut  vox  Gra*r» 
Latiiie  verti  cnuiinode  nequ  al,  aiquc  a(h*o  sii  ser* 
vaitda,  qiiOil  laiiieu  hic  no-i  ii<*c«^s8e.  ita  in  iiovell.i 
iO.>,  eap.  i ,  ubi  |iesi»iine  Gothorivilus  cdidii,  i|ueui. 
odorna  vocaui,  reite porua ,  ex  Gr.cco  iropyac,  rcsii- 
luil  Taniniis  <le  Antiu  sa^ciiiar.  cap.  9.  i(h|uemsculus 
liotiil.er{;iiis,  qui  T.  flini  lanien  iion  uhuiiiiit. 

iO.  Florigero]  P:iradisiiin  iuielligit,  quem  florige- 
ram  ^edem  ««ppcllai  Srd<ilius  11,  2;  iieqiie  iiielcgaii- 
tjcr  i.'a  venii  vo<  eui  poiius  ijcregrir.aiii,  quatu  id  et 
itupu  ei  $«vffa>,  satis  ridicule,  derivaret  Midliiis  ad 
toigi  Pastoral,,   p.  i8.  I.icgaiiier  bcdulius  v,  222  : 

Seromque  a<1ducere  gauUet 
In  rampos,  P..radLs«»,  luos,  ubi  flore  perenhi 
GrauiiiieiishUiiditur  a^cr,  u^^morunitiup  votuptSS 
lrri((iiis  nmritor  Miuis,  iiiierqne  bpiii;,Mie 
tIoiNS]»icuos  |i0itiis  ni»u  delteieiitilHis,  hwtos 
Ingemil  auti  lumn  serpeiis  tiabitare  volofMim. 

Ubi,  cnm  Wupken^io,  decipientibu%  omuino  Tidcluc 
C  reduccndnm.  De  Paridiso  Isidonis  xi^,  5  :  ICu  en^u 
omni  gemre  ligai^  et  pomiferarnm  arbornm  consiiHB^ 
habeni  eliam  iignum  vtttt,  fiion  iH  frigKS^  non  mtHs^ 
sed  perpetna  aeris  temperi^^s.  Ila  rditi  quos  vidi.  'hi  «x 
Groningano  rcpone,  nonatsius,  lii  Draicoiitiu*  ll>'xaeT 
iiier.,  p.  3v»5,  de  Paradiso  : 

Non  (Vuoius  anhplis 
Pfammatnr  mdiis  tpiatitur  «ec  fl.*tllin^  uKis, 
Nee  cnajnr»iiiiriiHl  illictiirtM  proeelH^, 
Nou  gljcicsJistriciii  do  nal,  iion  graindiiiis  ictu 
V  erlxeral,  aui  gelidis  caneNCUut  praia  pmiuis. 

Seutent'a  itlic  Ilagitjt,  grandinisictus,  Alcinus  Avi» 

lus  I,  p.  371  : 

Non  hk  altemi  snecedii  tomporis  um|uam 
IkuiB  I,  uac  attlivi  redeuoi  posl  trigora  s  ius. 

Parum  disiai  biuc  liorlorum  Alcinoi  descriplio  apuil 
Homeuni  O^iyss.  II,  vs.  418:  per  quos  iu^liniu  M  ^r- 
lyr  credidit  poetam  Paradisiim  expresslsse.  Vki. 
|.  hra<sicanus  ad  Silvian.,  p.  263;  aiqiie  boc  modege-< 
"  nerailm  locii  temperata  describuniHr.  iu^linus  11, 1 
7.  /Eggptum  ita  temperaiam  semp  r  fuitu,  ut  neque 
hibi^rn  t  frigora^  nec  astim  soUs  Mrdortij  incolas  ejus 
prrmnenit, 

22.  //  is]  Undecim  aposloli<i;  Jodas  onim  jara  re« 
mome  er.it,  ei  Thfmi.-is  ader:it,  antea  iieel  absena. 
Memorabtiir  qiiidem  dik>3txa  a  l*3iilo  KpisUadCorinUi. 
I,  c.  XV,  vs.  5;  sod  ita  iutoger  iutcrdum  nitnierus 
contcituiiur.  luio  tanium  akerove  excepto.  Vide  Pe- 
ri«<Hi.  ad  iCi|.in.  Var.  Ilisi.  lu,  17;  qni  etiam  de  uo- 
deetm  aimslolis  locum  P^uli  inierprciaiur.  Apud 
Aratorem  id  proredit;  eed  in  Panii  ioo}  pluresquam 
decem  intelligi  ne<fueimt;|)eriinel  euim  ad  appariiit»-^ 
nein,  ipso  resurrectioais  die  faciam,  TiuNiia  absente. 
Gerdcsius  in  Meletrni.  sacr.  p.  ^O, 

23.  Vsfiue  sub\  UibliolhGca  Lugduii.,  u^uead^ 
aperio  errure.  Confer  notas  ad  Florum  prooem.  lib. 
1;  Biirman.  ad  Virgil.  Tii  iCneid.,  299. 

SS.^xrremMml/Ewciffx^^^^f^ff  7^»t  Acl.  i,?s.  S.Cuu 


tO  DE  ACTIBIS  ADOSTOLOntJM  LIB 

(Jii'»5  trsf«*8  jif1»cl  r«&ft  siios.  Miranila  rpriim        j^ 
35    N<m  |H)lcr»iiC  cciare  Dciim  ;  dociiiiieuta  resur-      50 

[gciis 
Qii»  sic  eeria  daret,  quam   mandere  T  corimra 

[viiam 
innc  brnnana  probani.   Coelum  peliiunis.  oii* 

[vae 
41  Progreditur  lustrare  nemus,  quia  gerinine 

[sacro 


L 


90 


35 
NOTiE. 


Lnminis  ei  paeii  tociii  est ;  tuIi  imle   reeni, 
l'nde  crcaluram,  signaia  fronle  niirantcni, 
42  Oivinus  coramendat   odor,  cum  dcsupcr 

[aiicios 
Abliiit  inleriiis  Chrisii  de  iievnine  clirisim 
Toiiitur  astrigerum  r^diiurus  vicCor  in  axem, 
Kl  secum  quod   sunipsit    babet ;   nova  pompa 

[irium|)bi ! 
ArvaDeus  pctiit»  bomo  slde^ ;  quisdutur  illi 


|«at:na  ronsimriioneidcoDtiilitTennul.ad  Prontin.i,  3, 
10.  Adde  fl.  St^ga^tr  in  Lucam,  p.  318.  Mundum 
ixfretiivm  i>osiiit  pro  cxtrcinaniufHiiparte:  ila  rsfre- 
miu  miMtrs  apiid  l.ivinm  ii,  (U  ;  tumma  ro4a  npud 
OviiL  Me.am.  ii,  107;  apud  Sedulium  i,  SH,  ex  CikI.  f^ 
BiQiavi :  \ 

Saxi  latices  prodiixit  ab  iino. 
Nunc  aniiiius  magis  inclinat  ut^iaxo  mo  rcvocrm, 
ex  ifsnmv  nniavi  ad  eiimd.  iif,  123;  el  lleinsiu!^  ad 
OTid.  fleroid.  xx,  41.  Non  ineI«'gJinler  c1.  de  Rh«ii»r 
in  Feriis  DavtMHr.  i,  p.  43,  apud  Senccam  iiippo!}t. 
956  •'mend.it : 

Flactusque  ab  imo  lumidus  O«'eano  vora. 
Vidctiir  Ui\-^r*t  ciKlex  a  Grutcrp  mem<iraiii$,  io  quo 
esl  omitr.  —  Difftutis  times  4<2it  spaiinra  lougiiis  «"x- 
lenftHin ; /im«t  proquov.s  S|Mii(»ei  via  a(Hiil)tu'i  do* 
(ait  Drakenli.  ««1  Siltnin  iv,  10%,  et  xvi,  Z^ ,  iiur- 
ouNi.  ad  Vir^i.  .^iiieid.  vi,  901  :  un<ie  ei  cum  /m- 
mHe  11  libranis  passiin  cunriuidAtur.  Duruun.  ad  Va-^ 
ler.  Flaoc.  iv,  614. 

t6.  MAudire\  tt  enim  se  verc  fiTere  ostenderet 
Clirisiu.s  cibuiii  peti^^rai,  quen^  memorat  L^icav  in 

eoiiierarur  iLrir.  INialclranusde  AiMat.  scep^r.iuiiaic». 


Saro:iriie  virioa  poteng,  bafti«nalit  UBdis 
Abluiasaigiiavitovts. 

Pru  leuiius  Catliemcr.  Ilymn.  6,  vs.  115  : 

f  nUor  Del  memento» 
To  lm>tis  et  lavanrl 
Rnrpfn  suliisse  sanotHtn, 
ie  cbritvmiti:  inuovatuni. 
Alii  «odic<'S  illic,  intiBlaiHm;  non  displicel ;  pertinel 
enim  ad  r rucis  iioiaiH,  fmntlbiis  impo^itam.  Id  iiictum 
fuisse  docct  1'nuleut.  Psycti(4ii.  364 ': 

Posl  inscrf|«ta  oteo  rronlis  sigiiaciila,  per  qn» 
Unguemnni  regale  datuiii  esifei  cbrituia  percone. 

Sciluliiim  biiic  interpretare,  I.  3:27  : 

El  fixam  est  io  fronie.decQS. 
Adi!e  Fabricium  in  coiument.  p.  39  :  inde  ralionem 
consiituti^mis  qiia  Coiisiamiuu.^  stigmaie  frfNitem 
imiri  vetiiit,  deducit  Gmbofreiius,  ne  frons  iiihone* 
siiori  nota  delormarcliir,  ornaia  aniea  criids  siguo. 
Vidc  ipsius  coinmeiilar.  ac  I.  ii  C.  Tbeod.  de  Poen. 

oi.  Lhmma]  XpiriJM  unctio  quaelibct.  Auctor  in- 
cert.  iu  Bebiano : 

£t  divaio  sacrum  bbans,  et  chrismaie  fragrans. 


zaii  cranl.  Pnidcnt.  (^liem. ; 


Rorem  subi^  sancltim, 
Te  clirisinate  iDiiovatuin. 

ctApotlieos.  : 

Ecqols  alumniM 
Chrismati^,  loscripto  slgnarei  tempora  signo. 

Fabriciub  iH  mmmentar.  in  Poet.  Chri^.  p.  33.  — 
Akliirit  e^t  in  edii.  Aldm.  piBa»il.  pr**  abluit :  videntur 
biec  peniiieread  Cbrihlianuniin  eptiiiouem.baplisiiio 
peccaia  Atiolerl,  uiide  ad  vitae  nonuunquaui  lineui 
diiferebant.  Vide  Balozium  ad  Salvian.  de  Guberp. 
Dei  Ti,  ^  3i5.0ptaliis  de  Scbiftnarc  Donati^t.  vii, 
p.  403,  edil.  Du  Pin  :  Oleum  emm  simples  est ;  el 
nomen  suum  unum  et  proprium  habel ;  confttclum  jam 
ckrisma  tocatur,  in  quo  est  swwiias  quat  cuiem  con- 
^dent  m  nuUUt,  exeiusa  duriiia  peccaiorum.  Mutatiii 
ilaque  baud  diii)ie  per  b.ipiisiiium  lleri  crcdi  a.  Sub- 
4iibitan8  coiijirio,  uirumne  buc  refcraui  iiesyrbium, 
A4lde'Dr.iiLeiib.  ad  ^iumxiii,  68;  Burm:in.  ail  Ovid^  D  "A^^acyfac,  o  ^vri^ofavo;.  Ali>crti  ]l««TaCo|x€voc  cou' 

jicii;  vocemCbaldeo  Syriacam  latere  o)*iiiatiir   vir 
doctiis  in  Observ.  Miscell.  vol.  X,  lom.- 1,  p.  67  :  seJ 


p.  i^,  Synt.  (iisscrt.  Grievii. 

27.  l^eliliirtM]  Brevi  iienulliina.  FABRiciusin  com- 
peiii.,  p.  i02.  —  Anteponultiauuu  liaud  dubie  scri» 
bere  vniuil  Fabrit  ius. 

28.  Qma\  Ita  reecripsi  ex  codd.  Moreti.C^ntabr.  et 
rnivHrti.,  ei  edd.  Abiiii.,liasU.:proquo&i-tera>..  ^. 
Coosensiim  oddidit  ci.  WaBsenkiicrg.  -^  Cuii  locum 
biuumia  dicat,  allihlit  ad  oleiiin.Jocertiis  indi  soliiuui, 
qiiam  infusam  Pallada  dixitOviilius  Trist.  iv,  3,  4. 
Sic  lumen  per  liicernaMi  apud  euuid.  fastor.  ii,  743; 
recte  expoiiit  Burman.  ad  !itelam.  x,  601.  i'acis  vero 
hcum  a))pellat  cuJusindiGium  erat  oiiva.  Hincinfc- 
riu8  vs.  056 : 

nostriqee  oodcsti 
Pigniis  oliva  fuit,  dtlcciio  seuiper  ia  ore 
Fnictum  pacis  babet. 

Ideo  pncaia  ilicitur  apud   Ovidium  ex  Pont.  i,  1 ,  31. 

xiii,  6«;^ 
Melam.  xi.  ^d ;  de  Barliaris  iMlybius  Hisior.   iii,  p. 

Taut9  yap  c^c^  rtuvt  xoic  Bot/3§ocpocf  cori  aMrifioi 
^iWc.  Uiivam  illic  6«>Vic  sigiiilicat  :  vid.  Perizun. 
AtlM\\»Q.  V.  Il<,vi.  6,  iuQiie;  Burinan.  ad  Ovid. 
Metam.  n,  81.  Aratori  siuiilia  baliet  Prudeiilius, 
sive,  qu<Hi  aliis  placet,  AmcriiNS.  in  Gucliirid.  Epi^r, 
44,  quud  iiucribitur  ifoMS  Olhocti  : 

Montis  olWif  ri  ('.bristtts  de  vrrtire  rnirsnm 
Ad  Pvlrem  rmJiit,  Hi^iniH  veniigia  p»ris. 
Froodibtts  ff>ieniis  (»r8i'piuguis  liqiiiiur  IranMr, 
Qui  protot  iiifusuiH  ierris  oe  cbcisuiai^douum. 

Practcrea  ad  bunc  locum  confcratiir  Kocharitis  de 
Animal.  Scripdir.,  patt.  ii,  iib^n,  cap.  6. 

SO.  S*9ii/i/a|1inpti/.ali  olco  |>ening<*b:uilMr,  ct  frons 
soiom  criiccMgiiabaiiir.  Prius  demunstraTit  Kiiter- 
shus.  ad  Snlvian.  de  Cnbcni.  Dei,  p.  ^7.  Arator  co 
tCSpiclt,  iiifra  vs.  626. 


awpliandutii  censeo. 

34.  Pompa]  Ovidius  ex  Ponto  ii,  i,  19: 

Per  qnam  spectaia  triumphi 
Iiictuso  mediis  est  mihi  pOliipa  Getis; 

ei  lu,  4,  d5 : 

Qiiid  ci.'ssas  curruro  pompamque  parare  Irhimphis? 
Pompnm  prceeuniium  ferculorum  memorti  Pacatus 
l»aiieg.  47,  3. 

35.  Arva]  Terram,  Infra  322: 
>lrva  iremunt  cmicui9a  ioeis  ; 

vs.  575: 

Vif  flesit  el  impnlk  nrva  ; 
vs.  50n.|/irv/i  Sidonia  apiid  Seduliiim  iii,  242.   £o- 
ifem  niodo  pueits  pro  rcgno  adbHietur ;  e»   seiisu 
Burmaiinus  vocem  resiitn  t  fiutilio  Itiiier.  i^  ti^: 


S^l  ARATORIS 

43  '^&here»  de  partc  frdgor  ?  qndniuroqiie  re-  A  40 

[8uUin.| 
CcelesM  in  toude  cliori,  eum  reclor  Olyoipi 
Evehit  exceUis,  qiiidqnid  sutcepit  ab  iroist 
44^  Ingrediensque  polAm,  earnis  ^oioKanie 

(tropaeo, 


Exuvia&  atri  raptas  de  T^uce  proAmdi 
Lucis  in  arce  locai,  terrcnosque  erigit  artus  ; 
Qna  pieUle  capii,  propier  qiiam  ?enerai,  inl. 
4$  Discipulos  stupor  altus  agit »  quibQS  ore 

[coruseo 
Pecspicul  dii^ece  ▼iri ;  qup  cogniu  nobis^ 


NOTiE. 


UuidfiimUe?  AsByriis  ronneetere  cofitigit  arn 
lledi  flnitinios  com  domoere  soos. 

Deierlor  illic  Crusii  conjectora  in  Probab.  Crit.,  p^ 
57,  eomffrmdere^  ^e\  eeniendere  :  diiplicem  emen- 
d^nem  pfOtoUt  Vonckius  Lection.  Lat.  i,  2,  in 
Rne;  ex  quibns  posteriorem  pretulerim.  —  Mox 
Bibl.  PaimmLugd.,pel<i. 

56.  Parte]  Fabricius  edifllt  patre,  oec  Umen  leiAtf- 
rea  mutaTit,  unde  snvpicio  mihi  est  de  Titio  lypothe- 
1«.  Vulgatum  lueiur  SalTtanns  de  Gubern.  Dei  i,  p» 
18,  iremendnm  nndique  totiui  aens  fragorem;  et  loca 
nocata  UeinsioadCiandian.  Gigant.  74;  caeteroquin  ^ 
liic  mthereo  de  fotre  elegantia  quoque  sua  non  care- 
ret.  Librarios  baec  coufodisse^  dtidum  docuenuit 
Burman.  ad  Valer.  Flacc.  u  72;  Drakenb.  ad  Liviiim 
IV»  60,  3q  Pater  meus  ad  Victor.  Cssar.  3,  8 ;  eo- 
que  liaec  permuiatio  facilior,  quia  librarii  scribentes 
liticras  passim  tranHposoerint.  Insigtie  exeniplom 
dabo  in  Isidoro  Orig.  IX,  2,  VoMConei^  quaei  Vacco- 
Nfi  — «  quod  genu$  Pompeiue  edomita  Hispania.  I«a 
Gotbofredos;  scribe  ex  Groningano  codice,  qnot 
Vnmu^  idcmque  j[am  babet  editio  anni  1509,  ui  po- 
siea  deprebendi, 

38,  fyehit]  Itecte  boe  niitnr  ?erbo,  qnnd  peirtinet 
ad  eos  qui,  re  gesta,  magniiudineui  adepti  sunt.  Vid., 
rtnrman.  ad  Velleitim  ii,  41,  I.  •^ExeeUi$  posset 
accipi  pro  in  excelsis ;  InteMmn  enim  verbo,  es  prae- 
poiitiiine  ooroposito ,  alia  addilur  :  ut  tubire  in  late' 
tra$  apud  Ovidium  Metam.  iv,600;  adde  PeriMUi. 
ad  Melam,  in  Observ.  Misceil.,  vol.  Vli«  lom.  III, 
p.  460 ;    Draken.b«  ad  Livium  iit,  i1 ;  xxii ,  3.  In 


llieb.  IV,  440.  Biirman.  ad  Ovid.,  ibid.  8e.  Reeie 
Bokins  in  Siiv.  Cril.,  p,  14,  apud  iuvenciim  vidii 
legendum,arifs  eorporis  riitdtspro  clrti.  Sed  iii  emen* 
datioribns  edd.  ita  jam  exstat. 

41.  Arcel  lu  freqnenter.  poet».  Vjd.  B:irtb.  ail 
Clabd.  RapL  Proserp,.  i,  213.:  uude  apparet  qoam. 
nedigenter  Aldin.  et  Basil.  arieexhibeaiit. 

4S.  Qua  fdetnte]  Expressi  versitm  ex  Caniabr.  in 
coiL  Moreii ;  edd.  Aldtn.,  Basil.,  legebatuc  eliaro  qufi. 
pietaie^  sed  in  sequcntlbus,  propter  quem  :  iti  relimiis 
omnibus  versus  iu  legiinr  : 

Qops  picUte  capi^  propter  qiiem  ven^rat,  ivit. 
Prolio  unice  cod.  CanUlir.  scripuiram.  Senienila  esL 
Qiia  pieiate  ip  peccaioresduptusChri^sUis  veiiit,  eadem 
pieute  ol>quam  veiierat,  vvit  in  CQ^Iiim,  oiapiid  fo 
trem  intercedendo   peccau  suorum  diluerei.  Probdt. 
AldinA  ediiionis,  qua  osua  enl,   scripinram  quoqiie. 
cl.  Wassenbergius,  qui  ita  exponit :  Chrittntin  terra, 
Aommis  canta  vertatut^  hominit  etiam  canta  in  tnnm, 
ecelum  rediiL  Ettdem  et  veniendi  qauta  fuit  el  redenndi^ 
pietat,  Nihil  vlri  clarissimi,  cuiiis  mibi   comieiifiMi 
gratulor^  expositione  veriiis.  Glosftai  interllneares  in. 
Voss.  2,  propter  quem,  exponoiit  hondfiem  vel  propter^ 
quam  eautam.  Tiirbaa  bic  dedii  pronomen  omissom, 
quod  et  s.rpius  locis  corrumpendis  ansam  prspbniL 
Vide  noUs  ad  ?loriim,i,  1,  12,  et  quae  diii  in  diar 
seru  ad  l.2,fr.  De  In  jiis  vocand.,  cap.  8,   obi   ab^. 
aliorum  emcndationibos  vindicavi ,    eodem  paeto, 
Plinii  loeiira  viii  episL  27, 1t.  Idem  umen  deinceps!^ 
deprebendi  in  mentem  venisse  GTotiovio  ad  Seneeia. 
epist.  22,  cul  boc  inventum  libens  transcribo, -i- 


exeel*it  lum  ponilur  pro  in  excelsa.  Dis»crimen  gram-  ^  Pietatem  expone  per  clemeotiam.  Vide  Mnrtinnm  in 


inaticorum  in  bac  pr«po$iiione  vix  atie-^diiur.  Vi<le 
iiotas  ad  Ciceron.  pro  Quinci..  5et  11 ;  MuncKer.  ad 
Fulgent.,  p.  624,  626 ;  Schultlng.  ad  Sencc.  Con- 
irov,,  p.  170;  Struclitmeyer  Animadv..  p.  120;  nof. 
adSedol.  iv,  1d7.  Malini  Umen  bie  exceltit  accipi 
lertio  caso,  nt  in  illo  Vircilli,  ti  elkmor  cmlo ,  et  ire 
eatirit  apiid  Silium  x,  622  :  ubi  noiae,  et  ad  xv,  326. 
Adde  Vnpkensium  in  Ob^erv.  Miscell.,  vol.  VII,  lom. 
Il^p.  247 ;  Oudend.  ad  Lncan.  n,  685,  not.  Pater- 
iias  ad  Victor.  Orig.  ffcnt.,  14,  3.  Pric»os  ad  Kpiii. 
ad  Tllum,  cap.  i,  {  5,  eumdem  dativum  referi  ad 
FigniHcaiionem  loci  in  qno  qiiidflt,  veliiti  apud  Seri* 
honinm,  eompos.  16^,  ifMdricr  SfeHias  positum  scri- 
Mt  pro  hi  Sicitia  :  id  qnidem  recle ;  sed  datiTnm 
esse  prorsiis  negaverim,  mirorfiue  id  Prie«o  in 
mentem  v^isse ;  est  enim  casns  aecundus,  nt  jEgff- 
pti,  Cypn,  et  similia  ejus  consintctioniSy  quam  ex- 
posnit  Vossitts  An;  |[r:imm.  vfi,  25 


Observ.  MiscclK.  vol.  X,  toni.  II,   p.  243  ;  Cellar« 
ad  Sedul.  iv,  196. 

43.  Aknt]  Gravis,  qnique  maxime  penetraliat 
eorum  animos,  iisque  velut  videbotur  insidere.  Am- 
mianus  Marcdl.  xxx,2,  ingravetcente  pott  kese  aitima., 
eura ;  xxxi-,  10 ,  alta  pngnandi  cnpidilnte  rapkans, 
Peironins  Saiyr.  c.  128-: 

Et  mentem  tjvinr  aUus  babeL 
Tacitiia  Annal.  iv,  ii, ud  alj^iHt  melneoa,  uhi  Fneint- 
hcmius,  a/(tiis  moi^i  apud  Minuc.  Fel.  Octav.  14.  Sie 
apud  Senecam  epist.  3,  a/ltor  lamen  illa  volupiat  ett: 
ita  emendat  Heumannu;  P<9cil..  lom.  II,  p.  31  ;  vul- 
gatiim  liimen  illic  servaverim.  ^niobin^  Ad.Ter!>.  gent. 
V,  p.  155  :  Cre</tmMSfie  vinctos  tomno^  alque  altittimi 
toparit  obtivione  demertot  ?  scrilie  ilLtc  «teloi,  foiNjio, 
nt  p.  158,  infiotita  i^e  vietut  toporem  in  atiittimum  deh 
primatur,  Atqiie  iu  Vir^^iliiis  i£neid.  ix  ,  337 ;  ohi 
tamen  et  in  qiiibu^dam  vinciut  invenli  lleiosius.  De 


»-!i=irS:^?5S^:Si''iiii>^.'S.w=^^^ 


rccle  exponit  de  corpore  Cbrisii,  ccbIo  illato,  id 
etiim  revera  'ropxiim  est  victoriae  de  niorte  insignf*. 
Athanasius  Opp.  loiM.  k  p«  75,  rwroyoip  ny  x«tcc 
TovOflcwcTOv  Ti&oiraiov  t«wtv  <iri8«i{aff6ac.  Ita  crux 
dirilur  vtxi}  eidein  tom.  1,  p.  7il ,  et  resiirreciio 
T/)Q;rmov,  p.  83, 85  et  100.  Ambrosius  in  llymnis  de 
adyentu  Chrisii.  p.  792.  Corp.  Fabricii: 

iEqnalis  slerno  Psiri 
Carois  irofileo  aociugere. 

Caro  Chritii,  regalit  ciimii,  locutione  a  triumpho  de- 
Mnnpta  appell»iur  Paulino  ad  Cyiherium,  p.  8i0; 
adile  Mader^m  ad  Panvioiuin  de  Triumpho  cap.  7,  in 
line. 

40.  Airtj  Ita  navsim  pociie    de  iufcris  ct  mortf'. 
iiarih*  ad  Claudian.  Rapt.  Proscrp.  i,  2;   ad  Sutiuiu 


alto  ttnpnre  dixit  ttuporem  atlonitum  Pacatiis  Paneg, 
41,  4;  nbi  tamen  potins  asseniior  Sdiwarzio  conji- 
cienii  ollontiii,  qiiod  de  ndt;  in  Vossii  Excerptls  con* 
firmatum  inveni.  GraHsis  idem  est  loquendi  genns. 
Luciaiiiis  Amorili.,  p.  808,  fiaOtltn  invrtBttfiivn  Xr^. 
Vide  Mollium  ad  ixiogi  Pastor.,  p.  18;  huic  eiiim 
voci  altiliidinis  signiQcationem  inesse  proliat  Albeni 
ad  llesyebiom  v.  BoOoc.  Generatim  Gnrci  iu  cxpri- 
munt  quod  magnum  esl.  iOlianus  Var.  Histor.  iii,  18, 
p,  220,  irXovru  /SaGci.  Vide  Perixon.  ad  eomdem  vi 
6;  atque  lib.  u,  ra|).  1 1,  jSaOvTOToe  irXouToCvTac  ,  vel 
BqfhToxovc  repouerc  conatur  vir  cl.  iii  Observ. 
Misccll.,  vol.  II,  lom.  II,  p.  2i9. 

43.  Ore  ]  R«*fcrri  potest  ad  dixere^  Incnlionc  pooiis 
usitatissinia.  Virgilio  imprimis.  Sic  ore  tocutum  infra 


S5 


DE  ACnBCS  ArOSTOLOKCli  UB.  f. 


N 


4S  Cl  miranib  lon^.nt ,  nnnc  jam  «pecnTi^mnr  A 

lovantes,         50 
Imperiiqiie  modnm  per  sobdil?  jnr:i  probemns. 
Tiifine  miCre  Mas,  catfftU  roorte  resnrgen^, 
G«ii  teepini  peleM,  liis  nMiiiai  ncia  niiBiMns. 

nOTif:. 


47  ^^c  cesiuint  ( lementft  s«o  serfife  Tonanj ; 
Stella,  comes  prxgressa  llagos,  venienlis  lionori 
49  *^niUil :  obseffnio  nnlws  ramulaliir  ennlis. 
Aiq^lids  igllnr  postqnm  esl  nlRilibns  nsa/ 
U<|nlt  otlvnbri  veiicrandn  cacnmina  i 


1«  694.  Matim  t^ime n  referre  a4  peripfnii.  n\  indScet 
iMiem,  |afi(}iiaiif  fnlgiir  splendeittpm,  ad  quam  f#- 
pnem»  perlinet«  et  vnlm  eom^omen  apMd  Fiitgpo* 
tMim  Mythol.  i,  p.  618.  iin  angelonim  ad  Chri^li  se- 
pnlcmm  n$reciu$  dicitnr  foisse  ricnt  fHtgnr^  in  Vol- 
|:ita  verMone  Matih;pi  xxviit  ,  5;  id  ita  expressii 
Akimos  Avitns  libro  ^d  S^^ror. ,  p.  431  : 

9p1eDdida  candebiit  n|veo  eul  cor)>ore  ve»tts, 
Cai  vultam  rutUus  coDaperserat  aQd(qoe  fulgor. 

Flammnm  mpeetu  Jixil  Sedoliiis  ▼,  5i8 ;  gei)eraiim 
angelos  describit  Tertullianns  de  Judicio  Dom,  p. 

toev^  his  vigor  est,  rnttlantia  eorpora^  ooeli 
vis  divlna  micat. 

Apo4  Locam  hi  viri  dicnnlor  rnisse  iv  itrOvri  Xcvx^ 
^i  ImlHtos  passim  angeiis  trihuitor.  Vide  Klsner.  ad 
Kvang,  Jo:m.  iiz»  l^.  Exponil  iociitionem  per  veut" 
t^  «eaf«  etmdida  recie  Bunmannns  ad  Va!er.  Flacc, 
V,  349  :  per  candorem  n^imqiie  h»c  omniiim  ad  ae 
ociilos  trabelNit,  qiiae  sigiiificatio  a  >cu(Si)«  vel  Xf  ivo-A» 
d^scendit,  qtiod  per  o^  exponit  Hesychius.  Propier 
Terba,  &re  eorusco,  vi  leiur  Arauiri  niagis  ol>vers.ita 
ca64c  ^{"^p^  •  <|use  lamcn  a  l^x^  ofnoiiio  distin- 
gnendst  iicel  coiiruderit  Tliomas  'Magister,  p.  569, 
rasiigaios  reciea  Tril|t*rQ,  aiiiftqiie.  Ilmc  o§u  et  XKfi- 
wpi»  veslimentmn  jHirpnrenm  ^ppcU mt  Gr:i  ci.  Salr 
tuas.  ad  TerinUiani  p.illiiim»  p.  182;  eiqiie /iimea 
irilNiunl  Liiini.  Vide  Vonck.  Specim*  Cnt.,  p.  to, 

46.  Jturei]  Yoss.  2,  jureu 

17.  Caleata]  Devicta ;  ioculionc  ^mpta  9  viclori- 
tNi«,  qni  pedes  victis  a  se  hnstibus  impoiiebant.  Boe- 
tius  Gonsol.  Ph  I.  1,  metr.  5  : 

Fanelaque  ctilraDt 
liiinsta  vice  colia  Doeenles. 

Noi.T  ad  Pa^t.  Paneg.  36,  ^,  et  45 ,  4.  Burman.  ad 
Valer.  Flacc.  iv,  Z\%.  Inde  ealcare,  et  caneufc^e  firo 
insolenter  coniemnere.  Bartli.  ad  Cl.iodian.  p.  4358 
Adyers.  xviii ,  t.  Weiiz.  al  Salvian.  p.  174.  V^ 
clariss.  in  i]|bserf.  Miscell.,  vol.  Vill,  p.  9 ;  sic  inrra 
ys.  408  • 

Caicandamqne  docent,  q^od  subdunt  gfessibus,  aarwn. 

Grarcmn  lii  iromrv  contnllt  Stephnn.  ad  iOschyl.  En- 

menid.,  vs.  544 ;  adde  lleinMum  ad  Silium  in ,  85. 

|*er  «cra9/»ovffcv  hinc  exponil  nesvchius  in  nomWi. 

48.  ITii  ni^ntiat,]  Autverp.  et  rabric,   bis,  Asori 


Idemqne  vldil  Cortios  ad  Plin.  vit,  10,  4.  Enmcnins 
Paneg.  Con^taniin,,  13 :  ServH  profeeto^  Constantine 
maxime.  ipsa  remm  natura  numhri  luo  :  nbi  idem 
codex  Comtantine  delel«  sed  rpsonfm  rcram  exhibel. 
50.  hrmgresta]  Aldin.,  Basil.,  Antnerp.,  Pnlm., 
Fabr.,  progressa,  Kx  Moreii  cod.  Ileinsins  utranMfne 
ieclionem  -  ascripserat.  Passim  h»c  permntanlvr. 
Vide  Draltenb.  ad  Livium  ix,  10,  7  :  prappositiones 
enim  hie  e«)dem  fere  modo  in  codd.  scripi»  legnninr. 
p  Mnncker.  ad  Fulgenl.  p.  (i8l,  edil.  Staver.  Reilsius 
Obaery.  Miscell.,  vol.  a,  p.  376.  Apod  Sareaberioii- 
sem  ni,  IS,  p.  644,  legeodum,  manus  prteferabatH. 
ex  RuHno  H,  E.  mi,  19.  Iloc  loco  preegrem  mtliro. 
SieHam  premam  dixit  Sedol.  bymn.  i,  34»  Jimneas 
I,  245 : 

£rce  iteris  *  medio  stelbm  prsonrrero  oemnnlv 

Sulcaolem  flammls  aoras. 

Ubi  suleare  egregiecxponit  Weifzins  ad  Valer.  Flnee. 
I,  568;  Burman.  ad  Liican.  v,  562. —  ArSfornl||- 
que- poet»  siellam  Magis  in  ilinere  aniecessisse  ai»- 
liiunt ;  sive  id  de  loto  itinere,  sive  de  via  qM«  Be- 
tklemnm  rerebat  accipias.  Utjrumqiie  nrgai  Heuman. 
Pcpcil,  tom.  II ,  p^  131 :  ^iijii&  senteniia  blandilnr 
maxime. 

50.  lffl^}Magi  Pcrsammphtlosophi,  periliinter- 
pretes  naturae »  ut  circomloquiittr  Prudenliot.  Jn- 
venciis  1 : 

Gens  est  F«oi  Phcbho  orta  proxima  ri>gol, 
p         Astrorum  soiers  orlosqne  obitusqae  iiotarc : 
^        Bnjus  primores  nomen  tenuere  Magorum. 

A  regibtts  proximam  dignitatem  Magi  habueritnl,  nl 
imperium  aliqiiando  per  Patiaiihem  et  Smerdem 
rratres  occuparunl,  qiiod  eis  riirsus  eripnit  astnla  ei 
anim<i6a  iioiiiiitas.  Unde  Persis  dtos  riic  fKeTo^ovW 
solenuis  rnil,  quo  nullus  Magorum  ansus  Init  in  pu- 
l>liciim  progredi.  Hos  Magos  qui  Ghrisiom  mnnerl- 
bus  afreeeruni,  e  sebola  DanieKs  remaiisisse»  nullo- 
mm  opinioest.  Magi  atilemrnemnl  apod  Perf^asqHoil 
apiid  liidos  gymnosophisla^  apud  Assyrios  Gbaldsi, 
apnd  KoroanOs  Helrosci  amspfeos»  nl  inqnit  in  xvi 
Strabo;  el  a*ldii :  Tarte  arat  et  Mosee  «f  eaeeeuares 
ejutn  FMiiqnoqnegens  pei^nliarin  Mngornm  in  Media, 
ni  ait  Ueroilotus;  in  Bactriann,  nl  raiiins.  FAnticioa 
in  commeni.,  p.83.  ^  iM.  DnNers.'  et  Vons.  3  a 
manu  aecunda,  Magu.  Sed  qnarliaonaos  addi  poiesf« 
nl  verbiii  in-irtre,  prepce4ete,  prfgmmt :  dO  qvibns 
Bangitts  Ubaerv.  Pliil«il.,  p.  IW» 
50.  ITattort]  Pulni.  et  Aniiierpbf  honare.  Videlf|sr 


^.!.S^t.!r'j?J"J.!>r!:!!:L'T.:  "^^^^  "i««i  c..n..i.;:iU«;.««^ 


P ;  indicari  arbilror  Pulmannitm,  qiieoi  in  Aralore 
mttca  castigis.^.  app.iruit  pr^sertiro  mibi  ex  illis 
qme  editioqi  F;ilirician;e,  qu.c  peoes  d.  Bnrinannum 
fsi ,  asrripspral  docia  maiius.  Ciim  hiace  Puima  ni 
Mppius  eonvenire  Aiiluerpionsem  editiooem  coure- 
'ronii  pateb  t. 

49.  Nec  cessant]  Voss.  8,  nr. 

49.  7#mi»iij  Imitatur  Locannm  I,  35 : 
Cflelnmqne  sno  servire  Tonami. 
Ploiavii  idem  in  addendis  Ondend<>rpins  :  iia  Infr^, 
y*.  100,  in  quibusdam  eslv 

Primns  at  ille  Petrus^  coi  servi^  In^aequore  gresfim. 
Rem  exposueruntPriearnsnd  Malib.ix,  26;  Ondeod. 
ad  Lnean.  y,  Wi.  Adde  notiM  ad  Sodulimn  111 ,  68. 
M^ertin.  Pniieg.  Maxim.  liercnl.,  li  :  Quam  pra^ 
fperi  le  succeuusin  remaritima  seeuiuri  sunt ,  rnm  jam 
sie  tempestatum  opportunHas  obuquatur.  Lcge  ex  op- 
timo  eod.  GuclpberblUno»  qui  oUmGudii  luit, cnijam; 


in  Timone,  p.  6$. 
1  Pro  t>i«rti,  pcr  syncopen^  ut  conslet  mcirum.  EptT^ 


51.  Euntis]  Antea  in   Miscell.  cap.  16 »  p.  |74  » 
eonjceoram»  ennri,  nt  inferins  n,  155» 
Famulemur  ui  ilH. 

S'*duli^s  t ,  22i ,  Creatori  sMum  opns  famulatur.  La« 
ctintius  Div.  Instii.  11 ,  5,  6,  Qme  cum  uideanl  dielms 
legfibus  obsequcniia  commodis  alque  usibus  hominum 
perpsfim  neces%itate  famulari :  ubi  vide  BunenMnn. 
Seil  jam  ncqiie  euutis  displicet ,  iiim  ob  prsecedofs 
VMifnifs,  liim  quia  obsequio  euntis  exponi  possll  per 
in  euniem,  qnod  euiiti  prafsiarel :  nt  reeerentkafrm* 
fris  apuJ  Eulrop.  VIII,  10;  injnria  raptarum  apnd 
eiimd.  I,  2,  ut,  contra  llavercampum,  recte  reidiudk 
Veriicykins,  c&  anle  eum  diidum  emditi  LipsleMOs 
in  Actis  A.  17!id,  p.  492.  Eodem  romlo  odimn  ewn^ 
sulis ,  Livitis  II ,  43 ;  (ides  patriop ,  vide  Raphel.  bil 
Marci  Evaiig.  11,  ?s.  22.  *£puc  rn:  tuvouxoc  apivl  Ln* 
ciannm.  Di^l.  Mortuor.,  p.  509  :  cvcpTSoia  tm«  fiXi«b, 


03  An\TORIS  H 

AU  messcm  prajlccU  manus,  qui,  callc  tiiaio,     A  A  iiato  formala  suo;  ma!a  criminis  Eyaq 

55  48^<»i*>3  noiapclum,  quo  pcr  siia  sal.bata  51  ^'«''Ro  secuiiia   fugal;  nulla  esi  iiijuria 

[mille  [sexus; 

Pasaibttsircliccl,  qualiincsialioneseaebai  60  Hesliluit  qiiod  prlma  lulit.    Non    voce  quc- 

50  Porta,  Haria,  Dei  genitrix  inlacla  creantis,  [rclas 

M)TiE. 


54.  Qutl  Praecesserat  manuit  i 
lores.  luir.  505 : 


,  sed  ita  solent  scri 
pioresr" 

Ne  Tidpnl,  qiios  turba  foveU  qoibos  indice  claudo. 
Adde  WApl^ens.  inObserv.  MiM^lt.,  vol.  VII,  p.  iOi 
Sic  apud  Isidorum  lib.  x,  p.  1070.  Ex  Groning.  cod 
iiwlNn ,  swU  namina  in  caio,  qu(e  ^t^*  ^ovjugil 
9mU  :  iu  eiiim  ad  senlentiam  magis  interdum  qiiara 
verba  altendunt  scriptore!i.  Festus  in  Solitauritia , 
iirmco  mete  mus,  quod  HH  (giftte  $crHf£nt€s.  L.  236, 
I  I,  ff.deV.  S. :  Rxempio  Grwci  strmonii,  apud  quiu. 
Isiduriii  Origin.  xvu,  7  :  De  tingua  Uebra^a  sumptum 
r§i;  apud  eos  euim,  Male  GaJventius  apud  Fabrum 
.Si*nieatr.  iii,25,  lentavii  lociim  Mimicii  Felicis  Octav. 
ii,  Sie  nata  fiomaua  superstitio^  quorum  ritus  :  ulii 
itomannrum  maluit,  ut  et  Germanorum  apMtl  SuctoiL 
Calig.,  51,  rejeetum  rieeie  a  nurmanrio.  Mimr  juris- 
C'*risuitos  lotics  disputatites  de  Ulpiani  verliis  in  I.  i, 
ff.  de  Pactis  :  Quid  enim  tam  eongruum  fidei  humaute 
quam  ea  quce  inter  eos  placuerunt,  serieare  ?  Tueatur 
Ulpiaiium  Justinus  vi,  i,  1  :  More  ingenii  humani,  guo 
plura  habent,  eo  ampliora  cupientes.  Adde  MarclLar'- 
lum  laterpreu  Uecept.  Leciion.  ii,  6,  §1.  Hinc  et 
riKta  se  liabent  verba  iii  1.  iv,  $  10,  fT.  1*  in.  regund. 
Vide  qiiae  diii  ad  Arnaliii  Vitas  Scxvl.  p.  6f». 


Grsci  nv>«ni  Marlim  appellant.  Vide  Nansium  Ad- 

dend.  ad  Noiini  Parapbras.,  p.  16;  BynuMiin  de  Natait 

Jesu  I,  3,  p.  43,  et  ii,  3,  p.  505.  —  Expressit  bxc 

Arator  ex  Lucad  verbis  i,  14,  ffvv  Tvva^i  xai  Uapia  : 

i»u.      u^^  gcneri  additur  .«pccics  nobilior ;  de  qua  eleganJia 

aiU  n  ^'^^  Piilmannum  luierpr,  cap.  7,  q.  3. 

lara         ^*^'  ^^'''^J  Media  producla,  solemni  (|uidem  borum. 

poetiirum  morc,  nec  tameu  probato.  Videad  Sedul. 

II,  30.  —  Post  Dei  in  Aldin.  editione  punctum  legi- 

liir;  prxtuti  minorem  diBtinctjonis  noiam,  caslcris 

ediltiribns  neclectam.  Dei  enimad  parfani  refer. 

57.  Intaetn)  ScduliM  ii ,  30 , 
ADgelus  iDlact»  ccdnil  properata  Uariap. 

Nequu  nliter  striplor*S  an^iqiii.  Intaciam  Palladn. 
niemorat  llor.iliiis  \  Ud.  7,  5;  Ovid.  Ilcroid.  wu,  5f ; 
Goes.  ad  Petron.  43 ;  Titius  ad  Calpnrn.  ICcl.  ii,  init. 
Coiitra  tangere  apiid  OvH.  Ileroid.  xx,  147 ;  ni  Amnr. 
7,  3H.  Gra^cum  aTrrc^T^i  ita  apud  Epi(  let.  E^ichir. 
cap.  47;  npofriima^i,  Lucian.  Timcm..  p.Oi;  «^- 
orccv,  Musa^ui  de  Himn.  et  Leandr.,  82. 

58.  Anato]  A  natoque  omata  suo.  Nibi)  sane  minim 
boc,  neqiie  iu  miraciilo  perslsiit  bj*c  recensen^.  Sed 
scribe,  a  notoque  oriunda  sno.  In  manuscriplo  noslro 
est,  a  nato  formata  nco,  quani  leclSoiieni,  qooniam  et 


55.  'UHle]  Eucberius  Ubro  i  instroctUtnom  :  Quid  ^  jn  tribus  alii>  reperi,  prarferendam  conjeclura;  puio. 
iadicat  illud  quodiegimus^  Sabbati  habeus  iler  ?Jd-^s$  ^  fiARrnius,  Advers.x,  5.  —  A  natoqu^  omata  e^t  in 


miile  passus.  Sabbato  auiem  usque  ad  moniem  Oliveti 
ire  Juda^is  iicitum  eral^  vet  cerie^  sicubi  fuissent,  tanto 
spatio  deambuiandi  licefitiam  preeiumebanl,  Arator 
piieta  tib.  I,  Mmnia^  etc.  Ouo  aiitem  ilta  inillia  babcnt 
Jiidj'i  ex  proinissiouiluis  Uaraclit«,  Simeonis,  et  Hil- 
leli,  ut  scribit  e\  eor  »m  serm<»nibiis  A^obardus  ad 
Ludovicum  Pium,  p.  75.  Ilillel  aulem  ille  et  Simeon 
fuerunt  principes  seciiB  Pbarissorom,  et  florueniiU 
sesqui  saeculo  ante  n^tum  Doininum,  ui  observat  Jos. 
I^aliger,  quem  vide  iu  Eleiicho  TiihaRresii,  cap,  i% 
l..egeiiduui  puto  iii  Eudierio ,  tanto  spatio  redambu» 
iandi,  Nam  et  iisse,  et  rediisse  inille  passiis  dicit.- 
Aiqiie  ita  conciltandum  est ,  quod  Judsi  et  alii  de 
duulMis  nillibus  scribiuiL,  esse  tantuin  iter  unius  sab- 
bati;  quod  non  aniinadverlit  erudilissimus  et  in  rab- 
iMUOfum  Ubris  versatissimusaniicus  nosier  I.  Driisius 
lib%  V  Preiermissorum.  llAnTuits,  Advers.  iii,  15.  — 
Am-Eude  \u  Chrisieide,  p.  7,  gex  stadia  iiineri  sab^ 
Uaiicu  oomputal,  ut  aepiem  illa  qu«  inierpret  Syrus  jy 
liabet,  inde  deducit,  quod  alii  ab  ipso  moMte,  ab  ex- 
trcmi^i  radicibus  alii  numeraverint.  Ctariss.  vero  Al- 
bttrli  UbrCiv.  Philol.,  p.  2D5,  suspicaiur  Liicas  verba, 
««€€0tro\i  cxov  odov,  de  uagnitudiue  mcntis  esse  ea- 
lueada. 

57.  Porta  J  lliiic  voci  manum  emendairicem  ad- 
oioveiidam  esse  suspicatu^  sum  in  Miscell.,  p.  174. 
Jaiu  me  reiitieo,  edoctiis  \m  scriptoribus  id  Mari» 
luiraeii  esse,  ob  (iliristum  geuiium.  Yeiiaiitius  Fortu* 
natus  de  Partu  Virgin.,  p.  687  : 

Haec  poru  est  chusa,  in  <}uan]  intrat  vlr  oemo,  nec  exU. 
Nl  Domlnus  soltis,  cui  quoque  clausa  pateni. 

Ilymnus  Grcgorii,  p.  802,  cdiu  Fabric  de  Maria  : 

TureKiaalUjanua, 
Et  |K>ru  Uicis  ful^ida. 

Cyprianuain  ExposU^  Symbuli  apostolici,  apnd  Weit- 
aUun  ad  Prudeni.,  p.  645  :  Sed  et  partus  ipsius  mo- 
dum  mirabiiem  Eaechiei  prophcta  ante  fermaurrat^ 
Mariam  figuraiiter  portam  hamiui  nominans,  per  quam 
atUicet  Duminusingressusest  munduni.  Ludit  iii  cadcm 
%iHja  Arator  iiifcrius  vs.  533: 

Mirum  csi,  si  corporc  poriam 
SJc  a  Icat,  quein  xirgu  parit. 


edU.  Antvrrp.  et  Bibiiotheca  Patrnin  Lugdunensi, 
ediditqite  Fabricius.  A  nato  formata  ex  codd.  recta 
tuetur  B.irtbius,  et  ila  uostri ,  nisi  quod  Caiitabr. 
prappositionem  oiuiiiat.  De  ipsa  re  vide  Bartbium 
Advers.  xxxvi,  16.  Scduiius  n,  39  : 

Stupel  iunuba  tensoa 
Yirgo  sinus,  gauJeique  .-vuum  pariiura  parcnteiB. 

Damasiis  episcopus  de  Cbristo,  p.  774,  ed.  Fabric.  : 

Virglnel  tiimuere  sinos,  innnptaque  mater 
Arcano obsupull  compleri  vibcera  pariu, 
Aucloren  paritura  suiim. 

Elegaiitlsslmum  lioc  carmcn  Damaso  trUiuit  Fabcl* 
cius  ;  alii  Claudiano;  lieinsium  secutus  LaclanliopQ' 
lius  ascrip^erim.  Yide  notas  ad  Claudiaui  epigram- 
ma  45. 
59.  Sexus]  Iloc  est  muUebris  sexus.  Silius  Ub.  iu« 

Sin  soio  a^picimur  sexa,  iciom^tue  relinquiti. 
PKnitis  lib.  xxxv,  cap.  15,  de  alnmine  :  Auribut  mir- 
gnopere  prodesl  infusum  vetillitum,  vei  oris  utceribuSf 
tt  saliva  cum  eo  conlineatar.  Et  oculorum  medicamen- 
th  inseriiur  apte^tterendisque  sexus,  Bartoios,  Advers. 
X,  5.  —  Videndi  HeiRsius  ad  Sillom  iii,  14;  Stt*vre- 
cliitts  nd  Aniob.  ii,  p.  'tH;  Elmenh.  Indice  Apuleti  in 
voee,  notae  ad  Sallust.  fracm.  n,  p.  53,  ed.  Haverc. 
Scalig.  a«i  Fe.4um,  p.  17o.  V.  D.  ad  Liviniu  xxvi, 
47,  1.  Indc  et  appiret  disUiiguendi  causa  interduui 
voceni  addi. 

60.  7i</tV|  Absiulit.  Vide  Barthium ad  Clatt<hLaud. 
SUIicon.  111,  lUi,  Coriium  ad  PUii.  vui,  ep.  6,  M  ; 
iiurman.  ad  Yaler.  FUicc.  ii,  577,  et  not.  ad  Sedul. 
I,  %05.  Ita  ct  ^^«^oco-cvcapiendum  iu  Evang.  Joanuis» 
cap.  xii,  6.  Bez.)  pt-r  gesiabat  vcrUl,  vulgatus  Inter- 
pres  ct  Tremellius,  per  portabat:  utrumque  maie; 
desigiiat  ibic,  auferebat^  ui  appareat  ratio  qoare  Judas 
fur  urat.  Ita  recte  Menagius  ad  Diogen.  Laerihini  iv 
Segni.  59:  qucin  secnius  Elsnenis.  -^  lo  ipsa  re  con- 
veiiit  Sedutius  ii,  30  : 

Ev;e  de  stirpe  sacra  veniente  Maria, 
Virgiais  anUqoe  facinus  nova  Virgo  |>iaret. 

Ulic  uoca  virgo^  qus  liic  $ecunda. 


%7 


t)E  ACTIBUS  APOSTOLOntJlf  LIB.  I. 


98 


52  E><^*  *u<  f^inita  moerein':»  coril:i  h-  i 

[ligel 
Aiiiiqii»  pn  Iq^  dolor;  scelera  ip«a  nefasque 
ilac  poUus  mercede  pUcent,  inundoqiio  re- 

dempto 
^.    Sors  nelior  de  elMie  venlt ;  persona.  minani , 
65  NoA  natura,  dedil;  tunc  feniina  feia  perlcloni, 
Nune  tttimiH  ptritiini  Dtfom,  mortalia  glgnem« 
Kt  divina  ferens,  per  qiiam  Mediaior  in  orbem 
Prodiii,  et  Terani  portavit  ad  aeiliera  carnem. 
Prlmos  apostolico,  parva  de  puftpe  voea-' 

70  Agmlnc  Petnio  eiat,  qno  piscaictre  solebai 
S(|oaroea  turba  capi;  sobito  de  littore  tisos, 


53  Diim  trabit,  iitse  tralii  n^ertiit;  piscatio 

[Cluristi 
D»eipu'um  dignaia  rapit,  qui  retia  laiet 
lliinBiottfli  captnra  geuua  :  qiua  geaserai  Im- 

[mom, 
7S  Ad  clavem  est  Iraiislaia  msMiii  ^^ue  aequoria 

[iini 
Ardebat  madidas  ad  liiton  venere  pnaJis , 

54  Et  spoliis  iiaplere  ratem,  meliorilwapndif 
Muiic  alia  de  |>arie  ieval,  nec  deserit  artem, 
Perlalices  sualucrasequens,  cui  (radiditagnus, 

80  Quas  passus  salvavil  ovcs,  totnnique  p>rorbeiii 
lloc  augel  pastore  gngem,  qno  muiiere  sum* 

[" 


NOTifi. 


€t]  Canuibr.  babet  latfgaU 


B  Altbelmus  de  Laiid.  Virgln^ ,  p.  723,  tom.  1,  Th.  Canls. ; 

Quos  l^cirus  Chri-^ti  clarus  piscator  io  orbe. 

Ita  et  erayiTviuccv ,  ^f^pth ,  de  bomiiiibns,  cl.  Segaar 
ad  Lticani,  p.  173.  —  Ca*teruin  superiori  versu lod. 
Aloreti,  laxat. 

75.  Ciavem]  Cod.  Univers.,  davum,  Id  reposult  band 
dnbie  l.briiriiis,  pontificiie  dominationi  stiidensetrp- 
giminl  EcclPSijp,  iit  elavum  tenere dixii  Cicero  ad  Div. 
IX,  15,  et  proScxi.20.  Adde  Bartbiuni  Advers.  iiiv, 
19.  Vul^atam  bic  scriptnram  ipse  tuetur  Arator  Infra 
vs.  8i5, 

Hoz  soper  astra  volat,  propriis  quia  davibus  intivt. 

Ilaet  Peirus  diciiur  c/flwyr,  vs.  899;  ei  in  Epiiapbiiy 
Tropliiini,  iii  Scripinr.  reruiii  Gcrm.  Mciickenii,  toin. 

I,  p.  i  19 :  claviger  polorum  apud  Ermolduro  Nigelluin 
deCests  Ludovici  Pii,  I  b.  iv,  p.  05i,  ibid.  —  C/o- 
rim  Aniverp. :  qiiod  Fabricius  seqiiiiur ,  ei  ediiores 

r  B  bliolheca:  Patruiu  Lugdiiii. ,  qui  en  prftierea  omit- 
tunt. 

7ii.  Vertere]  Coiijicio  l<  gt-Hdum  wrr^re.  Vid.  No- 
nius  Marccllut»  de  Propr.  seriii.  cap.  4,  u.  491 ;  it» 
verrere  examina  apuJ  Auson.  Mcsell.  ^44 ;  ei  evtrrM 
pLcem  apml  Apulcium,  qna;  debeo  Benileio  ad  llorat. 

II,  Sci  ui.  o,  ^5 :  ciii  .iddo  Drakeob.  ad  Silinm  iii^ 
3il.  Uiide  everriculum  reiis  gi-utiti,  de  quo  diii  t» 
Misccil.  cap.  15;  et  Lolich.  ad  retruu.,  p.  2.S7.  Alii 
vgrrere  af/jicar  rfffdus  dicunt,  ui  Silius  iiv,  tdi:  ubi 
tanien  el  iii  aiitiqua  edil.  Lugduncnt»i  uiveui  9ertere^ 
unde  misira  coiijeclura  coHioiendatur,  tum  q^iod  fre- 
qneHtissiinebaec  permiitatio  inveiiiatnr.  Vide  Oiidrnd. 
ad  Liicau.  iii,  542;  vi,  585;  Biirm.  ad  emiid.  vu, 
616;  aa  Sauiouic,  2o8;  ad  Claudian.  H.  P.  ii,  itl5. 
Bunnannus  Secuiidus  aJ  Aiitbol.  iii,  cpigr.  i06,  vk. 
ai.  Inde  vau  llovpn  in  Verosini.  fasc.  iv,  p.  48;  et 
Prolus.  ad  Leci.  hislor.,  p.  16.  Eieganter  .npud  SiiU 
pic.  Sever.  II.  S.  i,  1,  cniendat,  pougettacouvtrrere; 


65.  Mercede]  Id  esi,  si  ille  irucius  inde  redeat,  ut 
expon  t  KurD.  ad  Phxdr.  iv,  i,  8.  Est  auiem  imiatio 
Lueani  i,  57 , 

Jam  Dihil,  0  Superi,  qoerimur :  scelera  ipss,  ucfasque 
Hac  mercede  placent. 

Vidit  jam  Ottdendorplus  in  Oniissls  ad  Lucanom,  et 
liurmannus. 

66.  rwmHi]  Eleg.itts  locutto  de  gravida.  Sedulius 

I,  1M,  ubi  notop,  ei  ad  lib.  Ji,  59.  Ilyinoiis  Ambrosii, 
p.  79i,  ad.  Fabric.  Iiinc  oiiits,  pouiut^  iarciua  fre- 
qiienter  occurruui.  Elmenb.  dd  Ariiob.  iti,  p.  115; 
Noi.  ad  Scdui.  1,  96.  ^Ta^ccv  binc  coniulii  S«'gaar 
ad  Locain,  p.  51.5. 

67.  Mediator]  Ut<rimf.  Prudcnt.  Apoth. , 
Filius  ei  ooauri  Medialor  ei  Oninipoienlis. 

Fabrious,  cooMDenU  io  Poet.  Cbrisu,  p.  86.—  Infra 

II,  5U1 , 

Aiqoe  bonioem  Modiator  in  omnfa  complet. 
Est  Uinen  ha^c  voi  scriptoribus  Christianis  lantum 
nsitata.  Vide  CelUirium  Cur.  posier.,  p.  474,  et  An- 
tib.,  ji.  71,  Talis  ele.amioribiis  est  pacis  sequester. 
Vide  Helnsium  ad  Ovid.  Fast.  i,  287.  Drake.b.  ad 
Silruin  VI,  5i7;  et  de  sequestri  voce  Perrenoniom 
A/iuai.  1,15.  Nonnulli  et  medium  appellant.  Vid.  Cau- 
neg.  ad  Avian.  fab.  tH,  vs.  5:  (inouS(|ue  Diikorus 
himlal  ad  Florum  iv,  2,  55.  Paeificaiorem  dicendiim 
optnator  Cceiius  Se«  iindiis  ad  Cfcer.  Phil.  iii,  I.  Yo- 
ecin  ftfffirov  Sterkius  eiponii  ei  aniiqtia  tcstamenti 
tectione  apod  Romaiiea,  iia  ui  famitioe  einptor  yLKTiTn: 
fuertt  Hg  itaOjQxDc.  Viile  Bibiioiheeam  liisior.  Tlieol. 
dasse  vii,  fa»c.  4,  p.  585.  SeJ  huic  npiuioni  uon  de- 
mnt  qu»  obmoveri  ({ueant. 

71.  Squnmea]  Squamijerum  pecus  alii.  Vidc  Glpha- 
niuin  Collecun.  iii  LucrtU  ad  vocem  Peccdes,  et 
Tiiabm.  ad  Virgil.  Ceorg.  iv,  168.  —  lurba,  gem^ 

popiidisdeniulUudineanitnaliumfrequentia.utGrae-  ^     .        „,    ,       . r 

cis  2«fMc»  ci  f0w.  Burman.  ad  Ovid.  Met.  xi,  U;  ad  i^^"''^  »'»"^''  Wopkensium  in  Adversariis  pencs  me 
l*bsdr.  commenurio  majori  i,  11>  iu  liiie;ad  VinriL  ^  "'«'lii'*.  tmquatu  iiieplum  ridere.  Verratur  pro  •*/- 
VII  Aneld.,  2«i.  Vossius  Insiit.  Orat.  iv,  (i.  8.  Leii.  ^^*^  egrcgieOiidendorpiu.  re^liiuii  AvicnoDescripi. 
iiepius  Anim.  ad  ColiUh.   ii,  6.  Ni.i.  ad  Sedul.  iv        ''"**    "'  Ki«. ;«  m;c..ii  ni v   .   r«  -, . 


118.  — •  £i  re  ipsa  Petrus  dicitur  ipyariw  irdvrow 
apiid  fionnuni  in  Parapbrasi  iii  Joan.  i,  45  :  de  quo 
Itico  uberius  lleiosiiis  Ari>tarcli.  S.,  c.»p.  17;  de 
ri^catorihus  iiamque  BaXafrvoc»  i/>y(x(tadcu  diiitur. 
Vidc  Wesscliiig.  Observ.  i,  15. 
74rff iiiikffiiiiii]  Sedulius  ii,  2i0 : 

Proiioos  er^  viros  oi  piscaioribus  aplos 
Uuiuauas  itiscari  aaimas. 

Infra  vs.  m : 

Cujus  de  giirgite  Petros, 
HMiiida  tiiia  tralieus,  ? erbo  pi^ole  carioas 
Compltffii  maiore  )»Iqo.  \ 

Lib.  II.  565 : 

Pi>ees  rcirus  ageos,  homiues  capii. 


orb.,  V6.  818;  in  Miscell.  Observ.  vol.  V,  p.  70.  dm^ 
fer  qiix  Uuniianuiia  erudite  proiulit  ad  Antboh»g.  iii, 
p.  503. 

77.  Ratem]  Cod.  Morcli,  roiiiM.  Couf.   VoA.  Art 
gr.  II.  i± 

78.  L€va/1  Lifra  vs.  162» 

Ut  (HS(.ator  o7aiis  levet  has  de  fonle  caiervas. 

79.  Laliees]  Cod.  Moreii,  (aticem;  ei  moi,  hcru 
auerens,  baiid  dubie  pro  quarrens,  idqiic  niciro  rcpa- 
gnat,  ct  esi  es  glossa.  Sequi  Incra  esi  qu.i  rere,  stn- 
diose  pelere.  Se^iii  dona,  infra  ii,  944;  seqni  docn^ 
mtnta  justvia,  ihid.,  vs.  1051.  ^ot.  ad  Piiii.  \!iu 
epist.  18,  8;  neqiie  :ilia  ei  ratioiie  designat  temlete, 
siudio<e  cursuin  ad  alicpiid  dirigere.  liurman.  ad  Ya- 
ler.  Fhicc.  I,  5,  ct  not.  ad  Scdul.  v.  15  \ 


Surgri,  a,  hisinAsihs  iMi^h  m^Ht*,  torHth        A     ^O 
Sic  f eneraiiilus  ait :  Nostw  quia  proilitor  ameii» 
55  Mercedciii  aceksris  ^vit  siiii ;  trdia  nox» 
•5  Hdrrtrit  ipsiS  sUae,  striiiveiis  lit  (sutturs  f  steein , 
,  qiii  ptrtft  ueeari 


Judicto  tili  permtsit  memlM«  fturori^ 

50  Aeris  in  nedio  communi  ul  poueM  liosti 


Ueiuta  p4Biia  iotuni ;  eidelo  lisrrsqiie  pemus 
iiiier  uiruint|ue  perit;  uullis  coiideiida  sepulcrls 
Yi  cera  rupu  caduiit,  tenuesque  elapsuS  in 

[aaras 
Fugii  ab  ore  cinis  :  noii  liaec  vacat  ultio  Jodae» 
L7  Qua  Bupremn  uegat,  findidaqiie  mereis 

linii|iift 
I MMS)  c«m  ■iodo  run  pa- 


NOTiL 


S5.  Qiua]  tia  restilui  ex  Cmld.  tforiell,  Caniabr.  et 
Uiiivers.  et  edit.  Altiin.,  Basil.,Ttirtta*s.  I  :  in  retiqnis 
est^Kod.  Alteruin  liis  scriplonbus  usiiaiius.  Isidi>rii8 
Orig  n.  1,  ^ :  /Vist  ^icta  apud  nos  Enniu*  eo  prior 
UMU9  efl;  quod  iliic  iii  c<»il.  GroiiiiigaUM  iiideiii  deiir»- 
V4tiMi  in  quod.  Couseiiiius  in  Artci  p.  :2t>il,  Aiiimad* 
vertere  deiemus^  quia  —  uti  possumus.  Itleiii  boc  loco 
iiotavtt  B<in<lamius  Vir.  Lect.  ii,  p.  ^18.  Adde  Vop- 
keus.ad  Soilul.  n,  165.  Iia  GraK^i,  Gpisi.  aii  Homan., 
II,  i,  oiSftfMv  dc  oTi.  Vide  Groiiov.  aJ  Arrian.  iilipe- 
dil.  Alex.  II,  p.  89  :  ubi  tainen  eaiu  t oiistruf  tiuiicm 
inale  cepisse  in  Xeiiupliuutis  loco  docet  Kus'lcrus 
Diairib.  Anti  Cruiiuv.,  p.  55. 

84.  ta:dia]  Ciariss.  Wassciibergius  coiijicieb  il,  so/- 
vtl,  qui  lasdia.  Setl  uiale  in  <|uibusdaiu  edd.  l^cus  in- 
t^rpuiigilur ;  uielioreiu  resiitui. 

85.  Vocem]  Fubricius  coutra  inetrum,  ttocaif ;  et 
laiiieu  id  sequuiilur  editores  Biblioilieca:  Pairuin 
Lugd.  Apparet  e%  bis  Aratorem  decantatuin  illud 
«jricyx*^^^  ^^  suspeudio  accepisse,  nuii  de  inorie  ex 
Doiiiii  dolore.  Similes  de  suspeiidio  locutioues  coUegil 
Cerda  ad  Virgil.  xii,  603. 

86.  Ce$sauig\  Siiie  exeuipb»,  ut  ^etiitrii  ce»tanU  infra 
vs.  557;  reditu  ceuame  ^  vs.  661.  Iiuitaiiis  videtur 
Lucanuiu  tx,  169, 

Kxeinploque  careos,  et  nulti  coguitus  aevo. 
Sclioliaste»  in  Voss.  2  exponil,  quia  nuUutantea  do- 
mm  proditor  pert-mii  te  $utpendio,  Sed  niniis  geuera* 
tim  id  dictuui.  Verba  Aratoris  |Miiius  eo  refer.  quml 
mi^lum  CKSiitit  excinpluin  anie  Judam  aliquem  Duini- 
omn  et  Deiiui  suuni  prudidisse,  ut  sesc  ban:  capere 
monuit  c  I.  \Vspseiibergius. 

88.  Jifdicto]  lii  Miscellaneis  c.  IC,  p.  i77|  pr«*tuli 
iudicio^  ui  iurra  402«;  aKjuc  ila  bic  ediiio  Aldina  et 
liasil.  eaque  rrei|urns  est  penuutaiiu,  <te  «|ua  erudiii 
ad.Pliu.  Paiieg.  5,  2;  Kuniian«  ad  AhIIkiI.  i,  p.  48; 
DralLeub.  ad  Liviuiu  vit,  59;  not.  ad  Sedul.  ii,  23i. 
Maniertiiius  Gratiar.  aciion.  Juliaiio,  tap.  21 ,  1 , 
Quanto  fuerii  paraiior  serviiuti,  tauto  konore  indiynior 
vocabitHr*  (^.  Guelferb.  il-ii<:  liabet  indicabitur.  Ve- 
ruui  servaui  Vossii  exct* rpta ,  judicabiiur.  Sed  apiid 
Aratotcui  viilgaiuin  jam  ser\emus ;  erat  eiitmJuJas 
velut  ii»se  sui  judex. 

88.  PeriuicifJSulpicius  Scver.  Dial.  ii»  cap.  1f ,  §  5, 
Cratias  agenM,  erruri  $uo  $e  non  fuU§e  pennit$unt. 

89.  Ih  medio]  Alijs  edd.,  aeri$  ui  tnedio  communi 
paneret. 

90.  Cmlo]  Aiitverp.,  ccsli  terrmque,  ei  iu  Fabricius 
in  ediiiuiie  sua,  ei coiuiiieut.  iu  Poel.  Cbri  t..  p.  lUi; 
eomt|ue  sequiturBibliotli.  Lugilnu.  Duas  Toriisesiauae, 
ca;/iim  lerramque,  quod  jam  rejecit  Cellar.  ad  Prudeiii« 
Peri^t.  111.  41,  (|iii  Kabricium  uiagis  sequiiiir.  Ipse 
serutiiscudice^  Moreti,  Ciulabr.,  Univeis.  et  Vus^.  i, 
€(bIo  rescri|iM;  iiuti  enitu  ataiva  iioiio  bic  requiri  vi- 
deiur,  Ktd  Judaiii  ludicat  perii»se,  Deu  boiuitubMSfiue 
ju\isum,  ut  p.rosus  beo  quisdiciur  apiid  Ctiiiiiiiu^ 
dLiU.  lustriicliou.  xxx,  15.  Do  qiio  usii  pa!»sivo  vide 
Falsler.  Sujplciu.  Liiig.  Lat.,  p.  Ii3;  lleius.ad  Clau- 
dian.  HeiL  Get.  515;  CaiiiiCKiei.  ad  Aviau.  Fab.  ii, 
13.  Adiiibiiii  bxc  Araloris^  verba  Jac.  Gronovius  fclxer* 
rii.  (Ic  JiMa,  p.  184,  el  DiTeiis.,  p.  53;  sed  locuni 
iji»uui  :ii>|>(;\is;c  dubitaverim ;  juugii  cnuii  quosdjm 


versQs,  qul  iuJkrlus  leguntdr  vs.  445,  bisce  lanqomH 
una  serie,  seuteutta  quidem  legitima,  sed  teeurma 
paniiu  iiidiistria. 

9i.  Viscera]  Casaubon.  adversus  Baroo.,  p.  527 ; 
Perizouiiis  de  Morie  Juda*. 
95.  Ab  ore]  EdiUAIdin.,  Anlverp.,  Fabric,  «4  or^, 
B  qua;  nun  infrei|uehs  est  pennuiatio.  Vide  E^rinan.  iid 
Uvid.  Ibid.  ?4.  liiiic  in  lli!>cell.,  c.  i6,  p.  177,  olim 
conjeci,a4or4€CAitrs.  Dicti  nainqde  cdnesqui  aliqoeiii 
deferuut,  et  falsis  acciisalionibus  oppiimuiit.  Vidd 
Bttinn.  ad  PetrOii.  74;  Hommelium  Jurispr;  Nomism. 
illusir.,  p.  59,  et  bomiiiibiis  animalium  nomioa  pos- 
sim  dau  fni^,  palebit  ad  vs.  1(12.  Sane  illud  diiti 
paruiii  piacet;  per  pulveream  vitam  expouK  Scbolia-^ 
stes  in  VosSi  i,  eodemque  modo  quo  favilUu  corpO' 
ri$  dixil  infra  557,  accipieiidum  sibi  videri  MMeverat 
Wa^seubergius.  Forte  est  prava  Sidttiii  imiuao,  qui 
de  Juda  V,  55 : 

Aut  maie  fiisus  bomo^  cmif^stim  muuera  lueis 
Perderei,  ul  pulvis,  quem  veuius  projidl  UigeBS 
A  lacie  lerr». 

In  verbis  parum  distat  Ovidius  i  Trist.  5«  II:* 

Spiriius  et  vacuas  prius  bic  teuuandus  In  aun» 
Ibit. 

Alii,  exspuere  animam,  et  similia  adbibenl,  de  qnibui 

C  oot»  ad  Valer.  Flacc.  ni,  i07. 

95.  Jnd<e]  Ptisset  et  ita  iiiterpmigi :  Non  kaee  vueat 
fc/tio,  Judas  Quci  supretim  negal. 

94.  Kindic/a9tte|V<>ss.2i  vindiela  mercis  imqua,— 
Per  supr^ttia  iiilelligit  sepuiturain,  qu»  et  siipr^mMf 
hoHof  dicitilr.  Vide  Gutlieriuiu  de  Jure  Uan.  ii,  17. 
Eliueiibor^t.  iiid.  in  Apuleiuiu  vuce  Ferai.ia  opkicu; 
nol.  ad  Oviil.  Metam.  ni,  157«  Su^rmi  diei  ceiekrita- 
tem  dixil  Ciirero  pro  Blitoii.  52.  —  De  sepiiltura  Jud» 
uegata,  cofiferatiir  Gruuovius  Exercit.  de  Jiida,  p« 
i85.  Ndtleni  iiuosdaui  huc  reluii.>se  toirov  i3iev,  in 
quem  Liicas cuui  abiisse  lueinorai,  de sciulcro  locu- 
tiuiiem  iuterpreiaiites;  sic  SSioc  |>er  avroO  exponil 
Viiidiiigius  aU  Dictyn.  Creteus.,  p.  42,  veluti  apud 
Virgitium  de  Miscuu,  vi  i£u.,  15i  : 

Sedibus  buno  refer  aolc  su  s,  el  conde  sepulcro. 
Liviiis  VI,  56,  11 ,  ii</  tectum  necessarium^  aui  tocknt 
upuUum  $uu$  pateret  ager.  Putiiiii  Lui  ae  verba  capio 
de  loro  coiivenienti  et  digiio,  qiio  iiiodo  ^Uouie*  esi  in 

D  coil.  Alexandr.  Vide  Prica*uui4  deque  ejus  vucis  seosti 
lleittsiuiu  ad  Silium  iii,  95.  Kiiaicbbulli  settlentia  do 
Luc;e  loco  pa.-.iui  vidctur  veiisimilis. 

15.  Varas$  t\  Cxpune,  cau.saiu  d«*dissct,  ut  parare- 
tur.  Ipse  eiiiin  iioii  paravit,  sed  upxnftsi^-  Eod»*m 
imnlo  iu  Actibus  i,  ^,  ixTioaraTO,  per  occasionem  dedit^ 
utager  acquireretur ,  r«de  venit  Vjt  Moirie  ad  Poly- 
carpi  epislolaui,  p.  .M5.  Sic  pbiioboplit  fiwntc  dicuiH 
tur,  qui  in  cauf^a  siiut,  ut  muuia  rretlautur  Auere. 
Meiiag.ad  Uioii.  Laeri.  ix  Segiu.  8;  kiiMier.  Diatrib. 
Aiitif^rouov.  p.  5i.  iiiTrrctv  facere  radeie,  voo-ccvfacere 
a*gr(iiMre,  exp.is  lit  vir  (tocius  iu  Ub.Nerv.  Miscell. « 
vol.  II,  p.  i55.  Sui»eri  dicuiilur  migrare  regtia^  |»io 
efticere  ut  iui)!reiii.  Diakenb.  ad  Sitiuni  vii,  451, 
d«iniitart',  pio  eiticere  ui  quin  dainneiur.  Drakenb.  ad 
Liviuiii  vu,  10,  9.  Pater  iiieusad  \iciur.  lliMstr.  65, 
i,  et  simi  ia  ibid.  cap.  6,  fiiie  ;  resonare  pro  facere 
reiuuarc,  Durmaii.  ad  YirgiL  ifueid.  vii,  \i.  Confer 


)0)  OE  ACrmUS  APWttfLORUII  L».  !.  liVt 

Fipiiarli  ci  pwWo,  com  ooniiie  sanl^uinls  em-  A  Ew  eiMo  Mta,  qui  fiiguifeir,  ottfnia  HNfoiis 

nmift 


Itt  Cespes,  in  cileroas  coinpoQens  busu  fa- 

[Villas, 
De  toniolis  recondet  tomum,  caret  impius  agri 
Feriiritale  &a1,  ^lusque  esduditor  ar^s, 
no  1)0«   mOooAtota  f^unt ,  ct^us  totio  iaeva 

[croentuffl 


Pacis,  ab  iiMlicio  bellum  lupus  iuiulit 

[agno. 

Hosc  opus  est  YOlis,  qood  verba  prophelica 

{clamant» 
M  Quem  liMt  KUpptere  vtoes.  Tuiic»  siimma 

[precaiiies« 
fD5  GonstiioereduOi)Josephcogo60DiimloiBittBt 


NOTi£. 


Mmd.  Jov.  Fulger.,p.»l.  Florus  iv^  «otlne,  moeA 
«iilcre  100011«  Id  est  efftciaotutiODiiroaoriaiitiir. 

96.  PreU^\  'Bic  tw  fM^ov  tiki  iBtpduf^  «it  \^^^ 
l^r^tmm  car  ^rediltone ,  ob  supproasom  ecttl  Ycl  dc,  uo 
iwo  Alberti  Perie.  Critic^,  p.  49.  . 

97.  Fa9Ul0u]  Sepoliur»  peiegrinorum  destinaius 
wat;  n-spicil  auteui  ad  inoreiu  cremandi  cadavera>  £ 
Reniaub  usiutum,  de  quo  dixi  iu  Miscell.»  p*  i5o : 
>it  aotem  bic  verba  cremaiionem  itiUrcantia  ad  se- 
MltaRHn  iraosferl,  iu  Hpeliendi  verba  ad  crematio- 
uem  alii.  Vide  Wopken^.  in  Observ.  Miscell.  no?., 
Xom.  II,  p.  44.  €r.euoni  mipi  e«wT«^i  exponit  ll^ 
•lerbusius  ad  Xeoopb»  EpUes.  io  Ob^erv.  MiaceU., 
voL¥,p.41.  _ 

98.  Fe4;iiiiif€i]  lliiratios  uOdar.  i»  M» 
<j«|s  000  l^lino  sauguiae  pioguior 
Campus? 

thidiusHeroid.i,  54, 

Lasuriat  Pbtjrgio  sangoioe  ploKOis  boOius. 
€om  qoo  Emmeuessios  recte  eoutolit  illud  Virgilii 
ISeorg.  1,91: 

IMs  MOfoioe  ooslro 
Emathism^  et  bAos  Ucmi  piogueicere  csropos. 
li)0.  FeroRi]  Heiosios  ei  ood.  Moreii  ascripserat, 


Etvs. 


Oito  jnroperat  atatire  lupofk 

LupiMi  domtu  Uk  #l|NKk  m» 

Telle*t(is  II,  47>  %  thmqtmm  defuhLfot  fupiores  ludkm 
iiberuuu  /opos.  bimillter  de  JudaScdolius  t,  (>8, 

4ot  iraeulema  pio  liipus  oscula  poitigil  agnn. 
Unde  hle  loeas  videtur  expressos.  CeneraiiiN  bonii* 
IMS  pwvl  a  liestiis  soleiit  Oesiguari.  Vi>le  Alberti  ad 
Episl.  II  ad  Tim«'lh.,  iv»  17.  llinc  iBncir^fdij^nau  ^ 
food  Paulus  adbibet  1  ad  Corinib.  sv,  5z,  de  pugtui 
eam  veriutts  bosiibus  nouuulli  expomiiii.  Coiifer 
Maiom  Observ.  S.  part.  i^  p.  79,  ct  liaschiuiu  de  In- 
lerpr.  N.  T.  ex  Pairibus,  §  9,  in  noiis;  hi  sane  beniw 
interdom  dicti.  eqptov  Arius  dicitur  ab  Aibaoasio 
opp.  loto.  I,  p.  113.  Adde  Gertiesium  Meletem.  saer., 
p.  518.  De  voce  cani$  pro  fi*lso  accusaiore,  notavi 
lam  ad  Ts.  93 :  eanideni  de  falsis  docioribus  espouunl 
ui  Pauii  loco  ad  PiiiJipp.  iii,  4.  Vide  Gauker.  Ad- 
vers.  Post.,  cap.  38;  Pruacum  ad  Malfi.  blvang.,  p^ 
51 :  nisi  |tbilosophos(  yiiicis  illicquisiiiielliginialic, 
ul  Menip,  um  xvimc  appelial  Liicmiius  Dial.  Mort.,  p. 
465,  el  sa*pius.  Ita  (fuUinas^  lupas  pro  mereiricibus , 
unde  lupiMaha.  Pareus  Elecl.  PUuiiii.»  p.  19 ;  feles 
pro  toiionibu:«,  ibid.  p.  53;  jutenca  [fro  pucl!a  iibidj- 


/sriiii<!  vel  ierint.  fosleriosesl  iu  Canubr.  ei  Uni-  n  "osa,  «oraii?'» »«  ^»  ^»  ?'  V/****"*  "«joid.  v.  117. 


vers.,'et  haec  freqaeoter  coufusu.  Vidc  Dsakeub.  ad 
^ltum  V,  435. 

101.  Sigltlfer]  Nihlt  intercedo,  live  id  proprie  ac^ 
tipias,  de  Juda  signuin  daiite,  quod  ipsi  tribuilur 
MaUbmi  ixvi,  vs.  48.  Vide  ad  SedHlium  v,  64 ;  sive 
pro  ioclialore ,  et  onmium  faoe.  Eumeniiis  Paneg. 
t^oosUiil.  15^  5,  Sinniftr  nefurite  faciionis.  Cicero  pro 
l*hinc.  30,  iimsce  nostrm  duces  ei  qya^i  signiferi ;  ad 
Auie.  IV,  1,  T«  sigmfero  aeprincipe.  Florus  iii,  45,  6, 
^ikUamm  dominaiionis  duees  aique  signiferi, 

101 .  FiiiOfNs]  In  plerisqoe  editis  est  /igefu^ni  apud 
anciorem  Cousol.  ad  liv.  95, 

At  ralsersBda  psreos  suprema  neqoe  oscula  fiiit. 
Ovidius  Meum.  ui,  44, 

PeregrloaMae  oscula  terra 

FiiU. 

LocoDus  11, 114, 

Oscttla  pollut»  fixisse  tremeoiia  dextra. 
Hane  vero  I  cutionom  poetis  de  paribus  adliiberi , 
cam  superioies  /t4are  ouula  dicantur  docet  Meurs  us 
Anrlor.  Phil.  cap.  18;  sed  fingens  ezpressi  ex  Voss. 
3,  achedis  PolmanDi,  edd.  Antverp.  et  Tornaes.  i, 
ipsa  seoieoiia  suadet;  fingebat  boc  oscuio  pacem  el 
aaiieitiam  Judaa.  Sedolias  v,  (>4, 

Ore  ofj  premis,  melHque  veneDom 
-  laseris,  el  Dominoui  l>kiuda  sub  bnaglne  prodis. 
Uuid  sooiom  sbuui^is,  et  amica  fraude  saloUs? 

Freqaenler  umen  Uu^  confonduntor.  Vide  Drakenb. 
ad  Llviam  vii,  59,  3 ;  iu  figere  pro  ^ugere  VirKilio 
restilaft  Barmannas  Secmidus  ad  Autbol.  ii,  p.  375 ; 
apud  Hoetium  Cunsol.  Pliitos.  i,  pros.  4,  in  eod  ce  et 
ed.  veteri  inveni,  aif^imd  crimen  afigitur,  non  nfingi' 
isr,  quod  reposuil  Sitzmannus.  Firmai  Ammian. 
Maieelt.  xtv,  i.m^fivni  ttefandarum  caiumnias^iwiOHi." 
bus  aHigebani:  ubi  Gronov. 
iOi.  Luput\  lufra  710,  de  PaulOi 


Sus  de  bomiiie  gula:  deilito.  Maiiii.us  Vur.  LecL  ii, 
'  5 ;  Serpentes  et  v,pera!  de  iis  qui  benefacieut<*s  la;duut. 
Segaar  Observ.  ad  Lucaiu,  p.  158.  De  asino,  Inrco  , 
eapra,  ftimil.busqueaiiis  JusiusSpeciin.  Ohserv.,  cap. 
15  ;  et  generatim  liuc  petlinet  egreg  us  Uoetii  iocus 
Consol.  Pbil.  iv,  Pros.  4;  coufeicndus  etiam  omninu 
Vossius  lii»tit.  Oraior.  iv,  0,  4;  Hartbius  Advers. 
VIII,  14. 

103.  Ciamani]  Psalmo  lxix,  46,  et  cix,  8,  posfe-> 
norem  locuiucuni  Aclibu^  coniulit  Usserius  deUrigin. 
enist-op.,  p.  5.  Quo  verba  Hibliotb.  Patrum  Lugduii. 
Clamant  est,  tesuotur,  qnomoilo  vrociantare  per  pa- 
lam  «esiari  expoiio  apu<i  Aurel.  Victor.  Orig.  geut., 
45,  7,  repugnui  nosiro!  metnorue  procittmuns  kistoria 
Liviima :  iibi  signilicatio  vocis  memoria  decepii  iuter- 
pretes  qui  aut  locum  einendaruot,  aui  exposueruui. 
klolzius  MtsceiL  crii.,  p.  54,  coii]lcU,  n  siram  metito- 
riam  prociamans  :  id  est  res  gestas  narrans  aiii  pro- 
pagant.  Vulgat«Hii  servo,  et  memoriam  capio  p:o  ipsa 
D  iiarratioue  et  relatioiie  illius  rtl.  Proelajans  notira 
memorite  est  palara  lesiunonium  addens  nnstrm  ixir- 
ratiooi,  divcrsai  ab  iiU  figuatii,  cujus  autea  Victor 
memiiieraL 

101.  Summa  precanles]  Nibil  bicvariaut  codd.y  iie- 
qae  Umeo  videoquid  sttmnia  prtcati  iiidicet  Almd 
esi  sHiuMa  peiere^  qiiod  adliibuii  Liviu-^  xxxv,  k%  14, 
aiiod  famma  Sfqut^  capere^  dc  quo  VVopkcii»ius  OIh 
serv.  Miscell.',  vuL  Vlll,  p.  65.  Scholiabics  in  Vosb. 
4,  loculioneitt  acceplt  pro  Deom  suinuioiu  precciii. 
Sed  vix  esi  ui  sali»laciat.  Scrtpsisse  Araioreio  puld,' 
sirmma  peienies^  ExprebSit  ita  Lucae  verba  lu  Actib.  i, 
13 :  icMtnvK)!  sig  ro  vm^^.  Cuujectora;  favelMt  ipso 
Arator  infra  i(44, 

Tiinc  uia^ls  alta  peteus,  oratio  fusi  Tooauti. 
Et  vs.  878, 

Ardua  firogreditur  ooenacula  Pelrus  adire. 
Eraut  iiamque  coeoacula  illa  in  supcriori  dowus  parts 


103 


AhATORlS 


m 


Qf  MaiUiiaimqiie ,  bei  par? um  quod  iioin«» ,  ut  A 

[«UQI, 

llebraBO  sermonc  sonat,  htimileinqtie  vocando 
Coai|»robai.  0  quantiioi  iUfUut  iHiuiana  tupernis 
iiidiciisl  Parvi  nieiito  tninscenilimr  ille  , 
110  Laud«    bomtmun   qui  juitiia  eral«     Dotdena 

[refulgeiit 
utsna  cliori»  terrisque  iubar  jaculaiur  Olympi. 
62  ^l^  quoque  lu&  operis  quid  prxferat ,  edere 

[pergim. 


Oiialiior  e-it  latcruiu  di>cretu*  p.iriibus  orbi; 
inn.i.ndes\oralbuiio,  qiio  fionitnc  fonte' kiTa* 

[tur. 
1 15  QiMiuor  crgo  simul  repeicns  ler ,  computal  oiii« 

[nem» 
63  Qu'<ini  diiodenarius  circnmtulit  onlo  figoram. 
liiscipulisque  piis,  qbibus  hoc  baptisma  jube* 

Mystica   causa  ded.t  numerum  remeare  prlo- 

[rem. 


KOTiR 


Harili.  Adverii.  iii,  13,  et  ixxii,  22.  Hinc  Grscis  eii 
vTrcpijOv,  u  jaiii  niilavit  R.tlersb.  Md  Oppi  n.  11  I.  ii, 
15  i;'noii  quuleni  ab  &k.v,  utiiugattr  Mo!lius  ad  Longi 
i*a«tor.,  p.  9;  siul  ab  vnip,  cadem  ronna  qiia  7r«T^&»oc 
u  ivazrip,  pro  qiio  poeia;  loiii*8  narpbiloSf  qii.TConnno- 
de  ctoitulit  Gra^cartim  Venerum  eraditns  inftirprcs, 
scd  li>n};iore  vila  diKiiior,  Fiersonuii  ad  M(Br.d..  p. 
2.(5  ;  et  KiBnius  ad  Grcgur.,  p.  7o.  Al^iiic  i  a  ftnppn» 
iiii  iu  bac  dictioiie  ttnnfix  eit* gaiiter  iistuiidii  iioblus  a;| 
Act.  a(>o*l.  I,  12.  Latuie  ininnuuquam  pertjuijf,  Sail* 
iiias.  ad  S|»artiaii.,  p.  155  cd.  iiii>)«ir.  Aihle  de  b^s 
fitifler.  dis^ert.  de  Cuia  Virg.,  p.  7.  Juv.«t  praslerra 
CMNijecluraiii  novtrjui  ritus,  quo  precaiuri  baiic  do- 
iiius  iiariein  solebaut  peitre.  Kaenpia  iiabel  Pih 
deaux  Histor.  Jud.  Iib.  vi,  p.  58 ',  ed.  Itt^g. 

10J.  bei  pttHm\  Novimi  liuc  coiiiiHeuUim.  Mat- 
tbiie  naiiiqae  uoiueu  e.\i|N>:ii  suict  donii;M  Uti,  llesy* 
ciiiUK  :  MfcrOeccK*  2c3ea^Wy^*  MaTOia;  3<  dojMi  6iOu« 
(kinfer  Albcrli  ad  Glos>ar.  IS  T.,  p.  10.  Convenit 
ilaque  Gr;i  ruin  ecodcjpoc.  et  Otisiibeu*»;  {Mistcrlus  cum 
boc,  iitet  Matili.ifi  et  MaHtuhite  iHiiniii*^  CiMiiulit  Sini* 
tlius  atl  Monuocnt.  Puluiyr.,  p. 51.  Ilinc  et  itfidurus 
vu  i)rig. ,  t) ,  Matthtasj  qui  inUr  ttponuhi  $.ue  co^nO' 
minesolui  habeiur^inlerpretalur  Donutui^  ut  tubauUia^ 
lur  pro  Judii.  ipteenim  in  locum  [cwd.  Groiiing.,  Iocq\ 
ejn»  elmtis  al  ab  apoUolit^  tum  pro  duubus  tvr»  miAe- 
rcfur.  Uiud  dubie  alios  secuius  usi  Aralor,  quod  et 
veiba,  icia«iiiU,  indicare  videntiir.  Fcrte  Lliigiiae  ile- 
Urxx  proii»us  iniperiiu»  iil  addidii,  cujus,  iitci  Gro:- 
cai,  liiiju^  aeiaiis  scripiores  ij^u^rissinios  fiii^iie  jain 
iiionui  in  pra:faitoiie  adSedoliuiu.  Su6pic.iiiaiur  aiui- 
t:us,  forte  in  tali  theinaie  li»jus  vtici»  >i^niricaiioiiem 
t]u:t>ivisse,  qiioscuiique  dutes  scciilus  esi  Araior, 
tjuod  verger€y  tendere  rkin  incUnutiuru  dt*Sii(iiMrci, 
eujiisqiie  significatio  ei  Deuier.  xxvin,  45;  psalui. 
iLVii,  11,  aliisque  locis  lnturiri  |)o.-sit. 

10 1.  Hcbra:o\  Fabiicius  aliu|iis  Kbra!0  Retiuui 
aspirationein,  cjnsuetudincin  >ecuiu!i,  alitiru.iqiie 
cxcinpl:i,  UfU  deiivutioueiu.  Vidc  Celiar.  OiliiOcr.» 
|i.  4i,  ct  Dausquiiiiu,  part.  ii,  p.  loi. 

lUU.  7>fiRsmidi;itiJ  Super.iturincniis  Matlliiacpar- 
vi.  .\lii  id,siuiili  beuieutia^dixeruut/raMiiirtf.  Uudciid. 
ad  Lucaii.  vi,  SiSb,  el  iriiiM^rciii.  Argolius  ad  i'auvin. 
ile  Ludis  ftrceus.  i,  p.  175,  toiu.  IX  Tbes.  Grasvii. 
Videlur  iiillii  Arator  res)K.xiSMi  ad  soiiein  iu  lurnani: 
coiijeclaiu ;  bxc  eiiini »  si  sulTragiuui  ferrelur .  lude 
dit  eliat ur  fxirtf,  veluti  et  LXX  l.>terpretes  «SiaXdcv 
adb  bciit,  1  raralii).  xxv,  IJ;  et  sic  Trcuieiliui  cWtafv, 
iu  lioc  Actuuin  ioco,  cjp.  i  in  Uue ,  veriit,  aiceHdii, 

III.  Jaculatur]  Vossiau.  2,  juculatttur  :  kl  non 
flisplicet.  Allera  hi  le*  lio  sii  vcra  ,  passivo  seiisu  ad- 
biiiuii,  quale  exeiupium  ex  Viciore  Uiicciisi  produxit 
l(art  iiis  Advers.  xxv,  7.  Id  vel  inde  derivari  posset, 
qiiod  tiepoiieniia  s.e|*ius  passive  suiuantur ;  veL  ab 
^  act  vo  jacii/o  ellictuni  est,  quod  e  Cbudiaiio  lexica 
profcrMni.  S^ne  cl  iu  dici  iitiluit,  ut  ccmiilo,  popiUo, 
aliaqtic,  iioiau  a  Vossio  Art.  grauiiu.  V  ,  7.  Gi  «1.111. 
ad  0\id.  Meiaiii.  xiv,  259,  ei  licusingero  ad  Mall. 
Tlicodor.  dc  Metris,  p.  41  :  licct  pass>vuui  jucnlor 
noii  leiiiere,  uirsi  in  participio,  inveuiatur,  jiid.cc  Vo>* 
bio  Art.  graiiiin.v.  C.  Apnd  Uitljruiii  1  Oil*^.,  2o,  iu 
cgre^io  coti.  Groi(*..gauu  in^ciii,  m  tyuufi  saijitta  jncn- 
iei  iupcfvacua  :  utquc  baiic  lccii  uciu  dubttj\<  riui 


praestare,  pr»  /w j^iilel ,  qood  ilKc  Gotkofrcd  is ;  am 
indulget^  quod  editio  aiiliqiia  exbibet.  Vossiani  tft^ 
ineit  ctiilicis  scripiifraeo  inagis  uiibi  plaret,  quia  Ara- 
B  tor  expriuicre  voi  lit  i%  apostobis,  ad  moduni  dao- 
theciin  sigiioruin  rcele^tiuui ,  viam  prapbai8«e  ,  01« , 
tanqnam  sol^  tomin  terraroui  orLicm  illiisirarenl.  Uau» 
sit  ba'ce  Sedulio  1,  545. 

Slc  el  apos*oli(!i  seinper  dnodpi.us  honoiis 
Fiilgei  af«x.  nuni«T0  meiises  iiuilatus  m  boras, 
OiiiuitMUi  ui  r(*bu8  loUis  iibi  uiiliiet  aiiiius. 

1  !i.  Prmferat]  Vrtr.  se  ferat  ci  ostendat.  Infra  9Wi 
Prafertnr  inmgo  :  ubi  Yoss.  1,  profertttr.  Addc  9clnrt< 
ling.  ad  Scuccj*  Coiiirov.,  p.  bG;  Uuiicinann.  adLic- 
Linl.  VI  Div.  rnstil.,  IX,  1. 

ilo.  Quaiuur\  I  a  dedi,  Fabricium  secutos;  |4enp- 
qiie,  quattuor.  Li  itTdiu  duplic.iriint,  qni  prtortMu 
breveiu  essc  sliiii.re,  iu  quibiis  ciiam  est  llartUiii» 
Advcis.  xxMii,  it>  ;  cujus  arKuiiicnta  ex  Knnio  et 
Ausoiii.i  lecie  aliicr  cxposuit  \ossitis  Aru  Graiuuia  • 
II,  17.l*rolm  jiidiciufu  viri  emdiii  tn  F:ibri  lexico , 
exprc-su.u  qiioque  a  Noliciiio  It-xic.  Anlib.,  p.  147| 
proicipue  pra^euntein  soculus  juilircni  iii  iustc  opii- 
Q  niuni,  tiurninuiiuin  Sccuiiduin  aJ  Loiicliium  ▼  Kleg», 
^  18,  Otf .  V^uin  priiua  liaud  dubie  sit  loiig:i,  si  quia  ap- 
probel  d.  rivalioiieni  Ceidje  ad  Virgii.  iEiicid.  viii , 
^7,  quuluQf  ortniu  fhse  ex  x^ripov  pro  xat  iup^ 

ii5.  Discretus]  Bililioilieca  l'airuui  Lugd.fi/tsrrelit* 

1 15.  Cvmpuiat]  lleiiibius  ascn)tterai,  vel  eumpmnu  : 
in  aliis  id  nuu  inveui. 

1i().  D«odtii«rttfsJ  Penuliimam  bic  e«»rripi  noUl 
Daumius  ad  Gatoii.  |v,  dist.  4.  Id  a  SoiiuliO  11,  i75; 
in  denarius  qiiOf|ue  factuiu  csse ,  alii  jain  noiamut. 
Scd  lorte  liic  Arator  iu  quinituc  syiiabas  vocem  re- 
de^it ;  de  tpto  dixi  ad  epibi.  ad  Vigl.  ti,  Id  autrni 
niagi>  crcilo,  auia  lulra  \s.  806  produxit. 

tl7.  Quibus]  Jubco  fi^  cuai  daiivo.  B^u>ccavc  xc- 
>cv&>v.  Juveiicus  111, 

DisciiMiUs  Uiiic  ia  lo  jubet  cousceodere  oafem. 
Prodeniius  Apoilieos., 

Quis  julieal  3ai\is  aquilouibus?  Ite,  vcuitd. 

Victoriu.  11, 

A^        Vclle  et  posse  dabai ,  famulo  quodcoDqiie  jubebit. 

Arator  1, 

Mihi  )na8it  apertam 
Genlibus  banc  mocistrare  viaui. 

Fadricius.  conmieut.  ad  Poet.  Christisn.,  p.  74.  Taii- 
luin  abest  ni  jubeo  iibi  pariiin  Latine  dirat  Bartbitta , 
ut  potius  ex  lyicertme  enictuui  putavcnt,  hb.  xixvi 
Aiiveis.  ,  IG.  Kcciios  illi  seuliunt  qiii  tqilimoe  bac 
c  •iislriic:i<uie  larissiuie  usos  titaiuiint ;  t*osvero  fre- 
quriitins,  <ini  ad  Latiiiitaiem  cailcuteni  propiores  ac* 
Cfdiioi.  Vide  Drakenb.  ad  Siliutn  xii,  6i»7  :  qmtcuu* 
quceuiui  alu  buc  refeniiH,  per  ellipaiu  jnre  |MNMMmi 
exiMiui.  Neqiie  oiisiare  videntur  duo  loca  Livii  qiiaB 
produxil  Urak^-iib.  ad  eumd.  ixvn,  i4,  ."•.  lla«c  la« 
nit*n  ctHo^iriitiionetii  cuin  Grafco  recte  contulil  l«*a- 
bricius,  ci  Vossius  Art.  |{rainui.  vii,  06;  licet  apsd 
e'is  uitcrduin  dativus ,  iuiordiiin  acctiiia«itus  vnrlKi 
xs>tvftv  addatiir.  Confcr  Piersoiiuiu  ad  llertidiau. 
1  liiloia  r.,  p.  435. 
Iiy.    U  mc:re\  Uor  dcdi  ex  Caniabr.,  Univers., 


105  DE  ACTIBIS  APOSTOLOai»!  LIB.  I.  iOG 

04  Spiriius  xitierea  (lesceiideas    sanclus  ab  A        66Qu^>>uincr<^savenitjot  qiicexorbedisiTiis 

velus  sequoiisarca 


[aula 

1S0  Irridiat  fulgore  locuro,  quo  steroma  beatum 
Ecclesiae  na>centis  eral,  quibus,  igne  m:«gistro, 
Irobnit  ora  calor,  dictisque  flueutibus  exit 
Linguarum  populosa  seges ;  nou  liilera  gessit 
OfGciuni ,  non  iiigenii  slillavit  ab  ore 
ii5  65  Vena,  nec  egregias  signavit  cera  loqiielas; 
Sola  fuit  doctriiia  fides,  opuleniaquc  verbi 
Materies,  coeleste  datum,  nova  vocis  origo 


Suflicit  una  loqui.  Duduui 

430  Cum  superassei  aquas,  lurrim  voluere  maligni 

•     hi  coelum  proferre  suam ,  quibus  impia  cdrda 

Sermonum  secuere  inodos ,  sociisque  superbis 

Affdcius  cum  voce  perit :  conrusio  lingux 

Consimili  liincgeniefuil,  unnc  pluribus  uua  cst, 

135  Ecclesia!  quoniara  venieiilis  iiiiagiuc  g  udct 
Concordes  babiiura  sonos,  ci  paco  imniesiJs 
Fit  fecunda  redux ,  liuiuilisque  recoll  git  ordo, 


Moreli,  et  Yoss.  2.  In  ediiis  csi  recreare,  oruim  ex  dum  rivulum  i\e  i^iiti  fllocndi  raciliate  infra  aiiliibci, 
glotsay  uti  in  Vossiano  scboliasia  addidcr:a,  restaw  vi.  i95.  Ita  Ciccro  ad  Divers.  ix,  18,  facullat  oraLonU 
rmrg  ^  recreare.  Positum  esl  remeare  ^  pro  rrdire,  ut  exaruii,  l^jpoict.  Xoywv  apud  MWsin.  Yar.  Hist.  viii  12 
9alut  dicitur  rmtfare,infr.,iD8;  dies  remeure,  vs.  801;  Lorl.  ad  Plin.  ix  Episi.,  26,  9.  Flumen  ingniii  apmi 
remuaread  olficiumitt  I.  9,  C.  de  Advoc.  Div.  judicior.  ^  tiieron.  pro  Marcell.  2,  iibi  Abr.in.  Male  lilic  cod. 
GiaudianuB  Coiis.  Stilic.  I.  331.  ciijus  variantes  penes  uie,  fulmen,  Id  poiius  restituc- 

riiireideni  Ciceroui  de  Orat.  ii,  45,  tantum  est  flumm 
yravisswiorum,  optimorumque  verlorum...  ut  mihi  iion 
soluni  incendere  juuicem,  ted  ipte  ardere  videans.  W- 


Ciaudianus  Coiis.  Stilic.  1.531, 

Bomuteas  legn  remeasse  fatemur. 

]U  illic  Moretl  codex,  alii  rediisse^  quod  glossx  tr)bii<*. 

Coufer  notMs.  —  De  «:oiA»tructione  ,  dedit  remeate  , 

consttte  noias  ad  Seduliuui  i,  65;  Wopkins.  adeunid. 

IV,  28i;  Ijuruiau.  ad  Ov;diuiu  Metam.  xii,  tOi;  iiilr  , 

al»5, 

Da  semiua  verbi 
Per  lua  Uona  coli. 

119.  ilii(a|liirra,vs.  1055, 
Ouem  DetiS  aeihereiecusloilcm  depulai  aula;. 
Sedulius,  11,  61, 
Non  eapit  aula  poli, 

Adde  uous  ad  eumd.  i ,  15.  Laclaittios  de  Passiou. 
Domini  iu  ttue : 

iCterii»  pacis  ara  ma 
Perpeluo  felix  mecuai  rci;uabii  iu  au/ 1. 

Ila*c  pnecipue  contuli,  quia  aulam  linc  noiione  insiie- 
Uni  vocem  appdlnt  Muratorius  Tlios.  Inscr.,  p. 
«DCCLXvii,  18,  iiotatus  jure  a  Justo  Speciiu.  Obscrv.. 
Cl7. 

121.  If^i^jilro]  Spiriiu  enim  sancto  doc  ore  craiu 
erudili.  Siniili  fonna  panam  magiitram  dixiiiiifr.  Ti9, 
el  ore  magistro  lt*genduiu  ex  c  d»!.  ii,  156,  Ut  errore 
mphtro  ^  Ibid.  448:  iia  ars  magsira  illiisiiatur  a 
Burinaiitto  ad  CaUlect.  i,  p.  Hl;  VVitliovio  dis-ert. 
2deCatone,  p.  56i.  V(ilg.>tunrilaqiie  prxtiilerim 
eiRTiptttne,  quain  Moreti  codex  exliibci,  mwinro^ 
licct  SifuJt  eiodo  manus  ministras  asscrucrit  Eiuien- 
Wsi.  ad  Amob.  ii,  p.  73 ,  caque  confusio  frcquens 
W.  ^idenoias  ad  Plin.  paiieg.  49,  8.  —  Luiajver- 
Iniiove  exposuii  lleumaun.  Poecil.  ii,  p.  355. 

m.  Ora\  \,m.  i,  hora. 

Ii3.  Populoia\  Vox  baic  antiquioribiis  ignuta.  Ma- 
^n\o  eain  as^ererc  conatus  tsi  Bcnilcius,  Astronoiu. 
Mii;  sed  vide  Buriiiann.  ad  Virgil.  JTneid.  ui, 
m;  deKlioer  Feriis  Dav.  ii,  p.  185:  iudicaiaulcm 
J3uivcr»aruiii  Iinguarum  muliitudiiiein,  quam  popu' 
<<iooial.  VidciioUsadScdul.  iv,  109.Deearuin  iiu- 
J>8rtt  loctts  est  Isidori  Urig.  ix  ,  «,  quein  traclavil 
^«aii.  Cauiiegieterus,  aifinis  optimus,  Observ.  cap.  1 8. 

iti.  Ore]  Voss.  2,  ed.  Aiiivcrp.,  Fabric.  et  Bibl. 
wiHtt   Lttgduueiisis,  ab  aure;   idem   in  Caniabr. 

«1  '^*  «x»ilti**c  snsMicor,  quia  editioni  Fabricii 
ywlam  Gorlius  diversiiatein  scripiurae  apposucrat. 
*'w«iiB  iu  Voss.  2  boc  exponiint :  non  a  prxceptore 
**^wH.  Kes  eodetii  redii,  sed  ore  vid  tur  lueri  Vir- 
l^  iiitti  id.  iv,  79, 

Peiidetque  iierum  uarraniis  ab  orc. 
^'iHCerda,  idque  Sulpicio  Sevcro  Dial.  i,  cap.  I,  § 
|,  recte  restituit  Meursius  lixercii.  crii.,  pari.  ii,  p. 
J*o:ul)i  luilc  cJebalur,amore  tuo  pendens.—  Vci- 
wiiu  uillure  liausil  exJobu,xxix,  §  i^i,  ubi  Vulgala  : 
'^ptrmoislUlubateloquium  nuum.  Eiegaiiter  iuetapbo- 
'«nab  aqiiis  pciiit;  sic  dictis  puentibus,  vs.  12i;  ari- 

Patkol.  LXVIII. 


w 


steriora  verba  omnino  postulant  ut  reponaiur  fulmen; 
sic  ferienlisfulmen  ingenii  apud  SiUoniuui  Apull  v* 
e;)isi.  8.  * 

125.  Signavii]  Sulpicius  Scver.  i  II.  S.,  5?;,  5,  Su- 
cra  htstoria  signavit :  id  est  siguificavil,  edocu.i.  Iia 
lignare  fidem  ex  codd.  restiluenduin  Paralo  Pane". 
52,  2.  Indical  jtaque  has  linguas  non  cd<;cios  luiss.' 
ex  libris,  tangens  morem  vcieroui,  qui  tabulasceia 
obliucbant.  Ovidius  Amor.  i,  12,  8, 

Tuque  uegaturis  cera  referta  notis. 
etMeiam.  IX,  521, 

Dexlra  lenet  ferrujn,  Tacuam  leneX  altera  ceram. 
Qu«»m  locum  ex  Euripide  cxpressum  esse  noiavir  vlr 
doctusObserv.  Miscell.,  vol.  II,  p.  ^l.TabulQsccrasve 
C  ineiuoiai  LIpiaousFiagm.  tii. -iO,  §  9;ubiCaniie. 
gicterus,  de  qua  locu.ione  plum  prGi-[**ruiit  cnid.ii, 
sed  proxiiue  convenire  vide  ur  l»idor«iS  xv,  2,  ex  /«- 
bulisliguisque;  ita  euiiu  cod.  Groning.  etediiio  veius. 
Adde  Pareuui  Elect.  Piautiu.,  p,  57i;  Graiig.  ad  Ju- 
veiial.  1,  t»5. 

127.  Datum]  lla  vulj^atus  inlerpres  ^ckti^  veriit,  pro 

doiioetinuiicre;Uiiiersh.ad  Salvian.de Gub.  Dci   n. 

^  152;  Buiinan.  ad  Ovid.  Mcl.  xi,  106.  Post  origo  puii- 

ctuni  conspicilur  iii  Voss.  2 ,  male.  Scquentia  suni 

inlrjcatiora.  Conjicio  seniciitinm  pceuc  esae,  coilesie 

illiid  doiiuin,  novam  vocis  orlgiiiem  diseriis  solani  sul- 

iccissc  ad  eloquentiam.  Loqui  pro  gcrundio  acccpe- 

riiu ;  unus  autem  pro  solo  assertum  esi  ad  Sedul.  ii, 

197. 

150.  Superassei}  Cantabr.  cod.,  properasset. 

155.  Affectus]  Vo>s.  ^jJ,  effeaus  :  ita  baec  confusa 

infr.  II,  154;  alterum  inagis  i  laoel.  ui  indicetur  .Hn- 

gulare  studium  ad  rem  prrliciendam,  ip^aqiie  opens 

j.  incboatio  ad  eflFectum  noiiduui  lerducia  :  iia  cnim 

^  afficere pro  inchoaro.  Vidc  Lipsieiiscscruditos  ii)  Aciis 

A  ,    1761  ,  p.  156.  Affcciui  ct  ejfecius  opponi  uocei 

bavar.  ad  Sidon.  Episi.  iii,  1 1,  ei  vii,  1. 

15i.  Comimili]  iu  exbihui  ex  cnd.  Moreti ,  cd.l 
Aldin.,  Lasil.,  Autverp.,  ut  infr.  410, 

Consimilijactaturhumo. 
!n  reliquis  esl,  in  similK  Moniiiin.|U  iiii  In  con»pos,iiis 
baic  prxpositio  corrupia.   Ex  Gioiii..j{  .no  apu  1  Isi 
doruiu  xvi,  15,  restitue,  eoncoUr  i'yroyo.  i^id.i     cui 
iolor;  ct  lum  iu  sequeiitibiis  IcgeMduiu,  ei  eiuuaiauu 
ut  iynis.  ' 

155.    Quoniam]  Pulniaiuji  Scbcd.c  ct  Antverii 
quondam,  ' '  ' 

157.  FecMn«/fl]  Vos.s.2  eiAntverp.,  facunda.  Eadeii: 
peimutatsoest  iufenus,  vs.  8tS.  Il;i  nun  inolcgauicr 
opponerct  priscam  iilaiu  ciuifusioncm,  qua  scac  in- 
lclligerc  uon  posseni,  cl  aposiolos  facuiidc  loquenics 
lla  inleriiis,  vs.  221,  i  • 

* 
nescia  vcrlia  virls  facuudus  delulil  iguis. 


!07 


AIIATORIS 


lu& 


Qiio<!  tumidi  spnrsere  vin.  Res   nuxima  cogil  A 
67  ^^"  relicere  diii ,  quid  sit,  qnod  Spiritus 

[aliiius       « 
140  llis  datOr  in  namma  ,  Jordanis  ab  aiinic^o- 

[  liimha ; 
Quod  tuiic  rile  cannm,  promissaque  dcbita  sol- 

[  varn  , 
Si  sua  dona  ferat :  duo  siiiit  haec  signa  figura». 


LH  sit  simplioitas  ,  quam  congnia  diliKit  ales , 
Qg  Quae  ne  larda  gcrat  sine  dogmalis  igne  le« 

[pores, 
145  Sit  pariter  succensa  fides ;  ibi  de  tii.al  undis 
Unanimes,  bic  ore  jubet  llagrare  docentes. 
Mentibus  instat  amor,  sermonibus  snsfuat  ardor. 
(tg  llcs  ctiam  musio  typica   ratione  moveri 
Error  verus  aii ,  quos ,  ebria  fonte  receuUy 


NOTiE. 


Sed  cum  supcrius,  vs.  1^3,  memoret  populotam  /m- 
guarum  $egrtem;  vs.  12"^,  numeroium  vocU  originem^ 
facile  eo  rcferri  fecnnda  pessit,  prxcipue  cum  me- 
lioris  noi:vrodd.  nil  inutenl. 

458.  T«imrfi|Niliil  frq<ie  .lius  Cliristianis  vaiibus, 
quam  snperliiam  tiDfioris  fnmiue  circumloqui ;  esique 
Graecanicum.  Kuripldes  necul>a  ;  B 

Tov  Ttph  o-Ts/iCVTo;,  tlxa  irix'  oywjfuOa, 

lloratius  pulchre; 

r.rrsceuiem  lumidis  iuflj  serroonibus  utrein. 

rrudeiilius : 

Liclnr,  tribnnal,  ol  irecenta  insignla, 
Quibds  luiuelis,  luoxquedeiuinescitis. 

ft!ariu>i  Vicior  iib.  iii  in  Genesin : 

Jani  (Jescendaiuus,  tumefactaquc  corda  superbo 
Conseiuiu ,  varii  lurbemus  voctbus  oris. 
Idem : 

r.i9lu  lumeracla  supcrbo 
DespexiiDomiiiUui. 

Alcirous  Aviius  lib.  vi : 

Ne  vannm  prae  se  tumefacla  superbia  nomen 
Nostra  ferat.* 

lURTniis,  Advecs.  nxiiir,  19.  -  Minuc.  Fol.Ociav.  8,  r 
prudintia  tumc»ceniem.  Simili  niodo,  iji/7fl/M«,  B.irlhius 
Ailvers.  xxiii,  7.  Savaro  ad  Sidon.  Kpisi.,  p,  448. 
OiiTuui  07x0;  exposu'l  Adatni  Observ.,  p.  r>9i.  Adde 
noias  ad  Ovil.  Arl.  1,  715;  Melam.  11,  8(i. 

UO.  Jn  flamma]  Kespi<  it  ad  Act.  .Mpost ,  cap.  11 , 
JS  5 ;  d«  quo  l  ro  viile  Majum  Ohserv.  iv,  p.  i  70. 
AvTotf  illic  a  i  ^y%r7w  relcrt  Segaar  Ob  eiv.  aJ  Lu  - 
r:nn,  p.  110.  Qiiod  vcro  Siepliani  codex  illic  ixfic0t(rav 
b.tbet,  i.lein  cxliibci  AibanasiusOpp.  tom.  I,  p.  i«;3. 
Scd  vide  Alberti  ad  N.  T.,  p.  418. 

i40.  Jordanti']  Recl?  incdii  liitTjj:» ;  aliis  e.i  corri- 
pilur.  Vide  Uurmaii.  ad  l>oiich.  iv  lilot».,  G,  55.  Sla- 
liu;  Moreii  coiiox ,  m  aune.  Cinu  iiiielltgat  bapiisuia 
iii  Jonliin»* ,  (ib  accipitMnlum  {)uto  |in»  posl ;  de  qu3 
usuvideSrliultinz.  ad  Seiiec.  (^uitriv.  iii,  p.  215. 
Sen!onlla  .oci  i-alel  cx  ftlo  sis  in  Voss.  4 ,  Ayit  de 
€0  Arator^  quare  sanclus  Spiritub  diacipulis  in  igne , 
Domino  appnrvit  in  columba, 

iit.  7ii;ic]  Moreiaiiiis  a  in-inu  sociinda  ,  nune ; 
ca<lctuqin*  e^t  coujectura  Wassoiibetgii  inei.  ^ 

ii'^.  Simp'jcitas\  Coliimlia  n    iiiicr  avcs  sine  fclle 
cssrt  doceiii   tum  alinc  tuin  sacrae  litlenr.  Domimis 
Jesus  Mutifiaii  iO:  VevsaOs  ouv  ^cdvifioi  eif  01  0|>ctf,  Tmi 
uxipoLioi  dii  ai  mpiaTspui,  Scdulius  lib.  II. 
CoiifeSiim  paiui»re]»oli,  saMClusque  columbaj 
Spiritus  in  specic  ('hrisium  veslivii  lioiiore, 
i>ia(isueiiimqiie  docei,  mullumque  incedere  mitem 
Ter  volucrein  qua:  lelle  caret. 

Scdulium  expressil  Aldhelmus  in  a^nigmatc  columbae : 
Xliiia  qiiatiropter  semper  pracordia  gesto, 
El  felix  |)rj»pe8  iiigro  sine  fcllc  maiietw). 

iluiuanam  ab  eadem  nienle  appellai  Marius  Vicior 

lib.  iit  : 

Osla  quoque  humaox  turlur  coujuocta  columhae. 
SimpHcem  tegatum  e.im  quam  cx  arca  eiiiisit  Noe, 
Aiciiiius  Avilgs  lib.  iv: 

Tali  legaius  firranvit  fuediTa  simplex 
Judicio,  purumque  |)ius  sic  coinjierit  orbem. 


Juvenciis  lib.  11 : 

Simplicitaie  tatnen  puras  supcrare  columbas. 
iilsilveliit  proverhium,  s  mptex  instar  columbfe,  K\ii» 
THius,  Advers.  xxxiii,  l'r.  —  Adde  infr. ,  vs.  6(>i; 
ad  Se  'ui.  11 ,  171) ;  Bochart.  Ilieioz.,  part.  11,  lib.  i, 
cap.  -1. 

144.  Ne\  Ald, ,  Has. ,  Toriises.   1,  ncc. 

145.  Jhi]  (^od.  Uiiivers..  ubi:  male  ;  respicil  eiiiai 
ad  Jordauom  ,  superiiis  memoraium. 

14G.  Unanimes.]  1'ulinnuni  Sohed;e ,  et  Antverp.« 
unanimos.  Alteruiii  ex  codd.  S(T\o,  quos  iii  talibus 
seijui  optimuin  est ,  cum  utrumque  sit  in  usu.  Dd 
lalilius  in  us  et  is  excuiitibus  vide  Colv.  ad  A'pn- 
leiuin  I,  |).  H;Moins.  ad  Virgil.  JEiu  iv,  8;  vii,  555; 
Btiimaii.  ad  Vuier.  Fiacc.  111,  571;  Uiirmann.  Se* 
ciindiiin  ad  Catal.  111,  p.  5i5;  Oudend.  ad  Lucan. 
111 «  '/4G;  Oraiieiib.  ad  Livium  vii,  21 ,  5.  Ita  magna^ 
nimes  iii  mclioriims  est,  iufr.  vs.  951  ;  oi  unanimem 
pofiem  iii  qiiilMislam  apud  Sedjltuin  iv,  219.  Corpui 
exnnmie  iu  Trajoct.  codice,  apud  Siilpic.  Sever. 
Dial.  11,  cap.  4,  §  6;  imbecillus  apud  Salvianum  de 
Giib.  Dei  111,  p.  i.i.  Apiileius  Metam.  x,  |>.  210, 
imbecUHs  adhac  ejus  viribuSf  facile  ardorem  lenuem 
deprimens  :  iit  recte  emendalum  11  Lennepio  Ani- 
iiiadv.  ad  Coiutli:im  111 ,  A,  Apud  Doelium  Consol. 
IMiilos.  1,  iiietr.  2,  iii  idilioue  anni  1511  inveni , 

Declivumque  gereiis  pondere  vullum, 

et  in  rodice  apu  1  cumdeiu  111 ,  pros.  2 ,  imbedlU  oc 
sine  viribus, 

147.  Amor]  llespicit,  consucta  allegoria,  ad  eo^ 
liinibain  ;  columbis  auiein  aiuor  prxierliiu  sincerot 
Iribiiiiur. 

148.  IJos]  Pulmanui  Scbedfc  ct  Antverp. ,  No$; 
frorpnMilcr  lio  liiler.T  poriuulate.  Vid.-  ad  Sdul.  Iii, 
3  t.  I)e  ipsa  rc  conrer  Uaitli.  Advers,  v,  3.  De  voce 
typicus  iioias  al  Sedul.  i,  ilH. 

14'J.  Verus]  ita  ood  ces.  Fabriciu;!  aliique  dede- 
riiiii  priscus  ;  iii  Pulmanni  Schedis  ci  An;verp.  esC 
vctus ,  e;»que  csi  erroris  oriiJjo  ;  id  e nim  cum  quaiiU- 
taii  repugiiare  vidrreut ,  priscub  suhstitueruiil ,  cuiii 
tnineii  cx  cori-u;>io  verus  essel  orUiin.  Araloris  ma- 
iiiis  osl  error  n:ru^ ;  juiigiiquc  ita  coiitraria  per  oxy- 
nioroii.  Sio  S!ipia  vs.  74, 

Dnm  traltit ,  ipse  truhi  meruit» 
liifr.  vs.  .VJ5  , 

Et  quwstnm  per  damna  sequi, 

riure^que  siuiiles  in  Aratore  occiirrunt.  Roetius  Con- 
sol.  Philos.  II ,  pros.  1,  in  ipsa  sui  mutabilitate  roii* 
siautiam.  Iia  5^cm  insperatam  apud  Plaulum  Mer* 
cat.  III,  4,  15,  eiiiciidai  iieraldus  ad  Miniic.  Pel. 
Octav  p.  5.  Similia  coiiiiileruiii  Gerda  ad  Virttil« 
i^iieid.  vit,  2Uo;  viii,  5  0;  Darthius  ad  Claudiaii. 
Laiid  Siilic, ,  p.  2 j(i ;  Muriiniis  Var.  Leci.  111,  9; 
liiirmau.  ad  Kulil.  Iiiner.  1,  598  ;  ad  Ovid.  11  Mec. , 
i}i't  ;  ad  Cla  idiau.  Coiis.  Manl. ,  ^O;  Burniannut  Se- 
ciinlus  ad  Cnaeci.  1,  p.  45,  et  iii,  p.  465;  Ou- 
deiid.  ad  Lucau.  1,  98.  Notu!  ad  Sedul.  111,  8S»,  de 
Gi:rcs  nariies.  ai  .Anacr.  od.  (»4,  p.  224. 

ii).  Fonte\  bbriouis  qiiivd.>ni  sob.ia  desrilHlur 
in  sacris  iit>ei-i;,  cx  iiio  dicio  ohsouro  Jacobi,  lie- 
nedicentis  Judx  :  JUibicundior  ocutis  proi  vino ,  <ie- 
iiesis  cap.  peiiultimo.  De  hac  cbrielale  duo  laiituui 
legi  in  sacris  littcris  cxempta.Dnuui  Test.nnenti  Vo- 


09  DE  ACTIBUS  ArOSTOLORUM  LIB.  I.  11« 

50  70Complevitcloctriuapoli;noTaTasaliquoreiii  A  460      Pnmus  at  ille  Pelrus,  qui  figit  in    aequore 

[grtssus, 


Suscepere  no? um ,  nec  corrumpuntur  acerbo  , 
Quo  yeteres  mai<uere  lacus ,  de  vite  bibenics, 
Qoae ,  Cbristo  culiore,  dedii  convivia  verbis , 
Unde  rubentf  quas  veitil  aquas ,  tehueinque  sa- 

[porem 
155  Legis  in  Ecclesi;e  fecit  fervescere  iibris. 
Tertia  sitlereis  inclaniit  hora  lo(|ueli8. 
71  liunc  numerum  Deus  unus  babet,  substanlia 

[  Minplex 
Personis  distincla  li  ibus ;  quam  plurima  nobis 
lo^lrumenla  pateut,  simul  boc  et  tempora  mon- 

[slrant. 


Hetiu  jiim  cupiens  bontinuin  vibrare  salui! , 
{}\  piscalor  ovans  levct  bas  de  fonlc  catcrva«, 
Keiul  t  irlbereos,  populo  mirauto,  tilumpbos. 
72  Vcnil  ad  occidu»s  carnaliler  editus  oras, 

1G5  ilumana  siib  lege ,  Deus,  qui  tcmporis  cxpers 
Principiuin  de  maire  tulii,  nec  vile  putivit. 
&iajestale  poleus ,  lerreni  sumcre  rorniain 
Lorpuris,   alque  opifex   bominum  pars  esse» 

[ suoque 
Nos  prelio  revocare  sibi ,  post  dona  saluiis, 

170  Postquc  tot  erecios,  pulsis  languoribus,  acgros. 


NOTifi. 

leris,  I  libro  Samuelis,  cuin  ea  objiciiur  Annse  ,  Sa-  qua;  talibus  in  rcbus  velul  (ecta  !a(cnt.  AUegorias  so- 
inuelis  nia'.ri,  ab  lleb  saccrdote,  cum  efriidissel  ipsa  ^  lent  appellare.  nec  tuneu  consuci  >  ibeioruui  usu, 
tniiiiam  8uam  coram  Deo  geinilu  et  precibus.  Alic-  ^*  qui  per  eas  poiins  moiiificalaruiii  vocum  continiia* 

tionem  inielleteruiit.  Yidc  Vo^siuiu  instil.  oraior.  iVf 
li.  Siniiii  sigiiiflcatione  documenta  a<lliibct,  inlr.  vs. 
4t)l  ;  docununta  plena  figuris  ,  vs.  7i5 ;  docvnienta 
figurce,  vs.  1047 ;  figura,  vs.  6->0,  77t ,  858,  98i; 
«p^cies,  vs. 751  ;  lorma,  vs.  210. 10^,1(^29 :quod  illic 
Voss.  1  in  male  lirma  nnrar.  Prudenl.  Diplycb.  l^T,  m 
formam  discipulorum.  Sulpicius  Sever.  !,  Ilist.  Sacr., 
z4  ^quanquam  hasc  in  typnm  Eeclesias  (orma  prcemiiisa 
sii.  Vocis  apiid  lios  scriptores  usum  iioii  cogiiavit , 
i|ui  in  Veris  ei  Veros. ,  p.  80 ,  femina  emciid;ibat , 
teste  Vonckio  Lecl.  Latiu.  i,  p.  10:  qui  ipse  fersan 
malebai.  Voiick  i  lesiimonio  iifor,  qnia  Vcrosimirri 
nunqiiam  in^pcxi ;  lantuiii  abesi  ut  p;esso  auctoris 
noinine  senienliiim  (lu^nidam  protulisseiu ,  quod  ei- 
cidisse  nollem  Catnpeiisium  aiicloii,  p.  ILO. 

1^9.  Jloc]  Antv. ,  ha'c,  t^ersono!  tres,  ci  iempora 
borae  teriix'  monslraui,  quain  iate  pateaiii  insiru- 
meiii:!. 
1  iOi».  lYmus]  llpci^Toc  dicilur  a  MaaliaK)  in  Rvanp^. 
cap.  10 ,  §  i.  i^e  quo  cl.  Vaii  iloven  in  epistola  ad 
Itboerium,  p.  i-8.  Ilinc  semtr  tletfiidi  pos!>et  apiid 
^cdii).  v,  iU<i.  Princeps  tiicilur  a  Salvi:ii)odo  Gubern. 
Dei ,  I».  169 :  ubi  Kittersb.  et  in  iiiscripiioite  receniio- 
ris  Iicet  aMalis,  apud  Monllaucon.  Diar.  {lalic,  p.  4. 
160.  Quifigii\  Cod.  Moreii,  Sclied:e  Po>ii:aiini. 
edti.  Ald. ,  liasil. ,  Anlverp.,  Toniaes.  i  ,  cui  aervii ; 
l^ibliolb.  Pairuin  Lugdun. ,  quod  figit,  K*)  usu  seivire 
liic  accipi  p:>sset,  quem  aitigi  siijira  ad  vs.  4'J.  Sed 
nescio  ulrum  luin  wquor  iion  magis  diccndum  sit  ser- 
vire  gressibus, 

iHi,  Piscator]  Caniabr. ,  piscatur,  Ita  edidii  quo- 
que  Fabricius  ;  sed  allerum  pra;s(at. 

164.  Carnaliter]  fclcclesiastic»;  Latinilati  vocem 
luto  asseruit  Cellarius  Cur.  Posterior. ,  p.  259,  cum 
vocis  vis  casio  Latinorum  sermone  eiprimi  satis  juste 
nequeat ,  eamdem  rclinendaiu  ccoset  Nollenius  Le- 
xic.  Antib. ,  p.  454.  Plerumque  Cbrisiianis  quidem 


riini  Tesiamenti  Novi,  in  Aciis  aposlolorum ,  cuin 
ab  irritioribus  quib^sdani  eadem  exprobraiur  apo- 
ftioiis,  post  accepium  Spiritum  sanctum,  ciim  variis 
liiigiiis  loquereutur  facta  Dei  magnitica.  Gregoriui 
liyuHio  1 , 

L«ti  bibamus  sobrfam 

EbrieUlem  Spiritos. 

Paulin.  Cytb. , 

Iuebriet4ir  sobriantc  poculo 
l)e  loiite  sancti  Spiritus. 

Rst  igUur  b:rc  ebrietas  non  vini  aut  sicerse ,  sed  Spi- 
Hius  Sjiiicti :  quando  mentes  arflictae  aut  laetanies  ita 
iiiflaiiimantiir  ac  rapia  itur,  ut  non  sua  agant  aut  lo- 
quaniur,  sed  Dei :  et  inspiraiione  aique  agiiationo 
quadam  C(elct»ti  iia  renintur,  ut  ebrii  viuo  soleni. 
|>e  b.nc  liomiiies  non  exercitaii  nibil  intelirguni ;  ii 
¥idel:cet  qui  nunquam  in  angusiia  cordis  posiii ,  se* 
rio  oraverunl,  aui  divinis  bencllciis  cxcitati  ex  ani-  . 
tno  exisiierunt.  Fabricids  Conuneot.  inPoel.  Cbrist. 
p,  45. —  Corde  vet  fonte  ascripserat  lieiiisius. 

151.  Acerbo]  Scbolia.sles  iu   Voss.  2^  per  vinum 
ja^U  9  el  de  uspero  liquore  legis. 

t5i.  Lacus]  Vide  nd  Sedil.  iii,  8;  in  Voss.  ^ 
glo^ae  exponuot ,  per  humefactas  hydrias  Judmorum. 
15S..  \erbis\  Moreti  codex ,  mensis,  Glossa;  in 
Iroas.  2,  convivia  exponuni  per  potationes,  Per  con- 
mtus  verbis  data  indicare  mibi  videlur  eloqucniiam. 
154.  Aquas]  lia  jubentibus  codd.  reposui.  Etle- 
baliir,  aquee;  sed  elegantiam  non  ceperunt  quani  ex- 
pmnii  DraWenb.  ad  Livium  xxxi,  44,  ^.  lia  Scidi- 
ger  in  proleg.  ad  Maiiii. ,  p.  8 ,  cmendakat  apuvi 
\irgiL  Georg.  n,  i2, 

SuMt  aUx  quas  ipse  vias  sibi  reperit  usus. 
Vossios  in  margine  editionis  siix  ascripseral ,  quas 
ipse  9iee;  sed  vulgamm  tueiur  Uurmanuus  ;  a  pairuo 
neque  disMntit  nepos  ad  Antbolog.  iii ,  p.  527. 

i5S.  Legi$,]  Per  excelientiam  de  lege  Moysis  :      scripioribus  ea  adbibeiur  senieiitia,  quaui  illic  pro- 
inf  a  792  /  ^  ^ulit  Noitenius ,  sed  bic  locus  diversus  est,  quo  ccr» 

na/i(^r  e(i.(tts  nbtat  bomo  ^actus,  ut  recte  iuterpre* 


Legi$  adepta  modum, 
Lib.  II ,  926 ;  Isidor.  ^i  Orig.,  2,  quo!  in  lege  vel  fU- 
gum  Hbri»,  liale  Gotbofr.  illic  legun>.  tl:i  el  lociim 
ejuftdein  ix ,  5,  eiposuit  Perizmi.  dis^cri.  Triad., 
p.  9.  K  qiio  tamen  dissen^i  in  Miscell. ,  p.  ^O.  Fuo^ 
riHit  po^tea  qui  illic  xii  tabulas  indicari  scri|»seriiiil ; 
atd  quo  jure  ni»iidum  video  ;  quje  iilis  coniineiitur, 
ab  kidoii  roente  prorsus  differunt.  Uuis  Roinse  du- 
bttaverii  quin  postbumus,  legilime  naiiis,  paliis  11O7 
Bitnediceretur?  utique  erat  ipsi  jure  Hoinano  fllius: 
adeo  saoe  bi  id  lege  non  fuit  opus. 

iS7.  SimpUx]  Vide  ad  Sedul.  1,  282.  Ssppiiis  lali 
loqoendi  forma  usus  Arator.  Vide  vs.  451,  857,  918; 
u,  900  :  idque  prxseriim  egit  ob  Arii  dngma. 

159.  Inilrumenla]  Intelligit  modo-  invesiigandi  ea 


tatur  vir  docius  in  Fabri  Tbcsauso  in  vocem. 

170.  Erectos  ]  Kestitui  scripturam  cod.  Cantabr., 
Voss.  2  el  Moreti  a  inanu  prima ;  ideiuqiie  edulit 
Fabricius,  et  Bibliotb.  Pairum  Lugdun.  Ciiterx, 
ereptos :  male ;  iiidicat  nanniue  afgios  cx  lcctis  in 
quibus  deciinibebant  excilatos,  de  quibus  boc  vi-r- 
bum  solei  adbiberi.  Vide  Burmau.  ad  Valer.  Fiacr. 
\iii,  20;  infra  vs.  468, 

Dubiaque  a  morte  remoti 
Erexere  caput, 

ct  vs.  853 , 

Et  erectam  turbis  gaudentibus  offert, 
Roetiiis  Consol.  Pbilos.  iv.  pros.  2 ,  uli  medici  spe- 
rare  iolcnt^  indiciuinfest  erecictjam  resiiteiUisquc  ua. 


fil 


ARATOUIS 


n« 


Curo  defleU  etlam ,  perfuncta^u^  corpora  luci 
73  RedJerel,  el  supcras  iierura  coiicederel 

[auras; 
Se  quoiue   permiliens,     rusus   genitricis  ab 

[alvo, 
C.irnis  jura  pati,  vitam  ne  perdcret  orbis, 
175  Maluit  ipse  roori;  sed  quod  de  virginc  fela 
Nascitur,  illiid  obil ;  ligno  suspcnditur  insoiis, 
Cl  ligni  vacualur  onus  :  sic  vulnus  iniqui 


Fit  medieioa  Dei ;  pavidit  fesplenduit  ombrit, 
74  Pallida  regna  petens,  propria  quem  lueeco- 

[ruscum 
180  Non  potuii  fuscare  cbaos,  fugeredolores; 

73  luferuus  luuc  esse  timei,  nuUumque  coer- 

[ceiis 
In  se  poena  redil;  nova  tortor  ad  olia  languet. ' 
Tarlara  moesta  gemuut,  quia  vincula  cuocta 

[quiescoBt. 


NOT^. 


itirfT.  Siinili  modo  levare  pro  sanare ,  infra  vs,  485 , 
856;  li,  il4,  :215,  820,  i2l'8.  Quain  lacile  erectui 
in  ereptus  permutari  poluerit ,  paiel  ex  Drakenb.  ad 
Livium  111 ,  5  ,  7. 

il\.  Perfunciaque]  Eodem  modo  functus  adhibe- 
lur.  Vide  ad  Sedulium  iii,  164;  Oudend.  ad  Lucan. 
vii ,  150  :  licel  in  opiiinis  id  non  feral  Burinan.  ad 
Ovidiuni  Lleg.  ad  Liv.  595,  defunctus  eodem  sensii. 
^oliiius  Folyb.  p.  7,  inter  defuncta  corpora,  lllic  edi- 
lioni  me;B  docu  inanus  ex  codice ,  ut  videtur,  as- 
%  eripserat,  defutieioruin  corpora,  Nescio  utrum  iia  ra- 
liieiidus  sit  Curlius  iv,  4 ,  in  flne ,  ubi  Tyrus  diciiur 
multi»  casibuM  defuncta  et  poat  excidium  renata,  Expo- 
nit  Filiscus  per  Hberata;  sed  propler  renata  aliero 
sensu  capere  maluerim,  ut  nrbes  passim  mort  di- 
cuntur.  vide  Fabruin  Semestr.  i ,  9  ;  adde  ei  Bur- 
man.  ad  Catalect.  ii,  p.  261. 

172.  Supcras]  Poetae  hanc  loculioncm  morti  in- 
terdum  opponunl.  Virgilius  iOneid.  ii,  91, 

Soperis  conceBsil  ab  oris. 
Paulinus  Nolan.  Paneg.,  p.  8i8,  in  Corp.  Fabricii, 

Quem  mendlcaotem  spreverai  in  su|)eris. 
Et  hinc  recte  Laiio  vindicavit  Drosigius  in  Actis  Li- 
psieusitius,  A.  1740,  p.  19i.  Siinilter  «v(»  apud  Lu- 
cianuni  Dial.  Morl.,  p.  265,  et  sxpius. 

175.  fusut]  lia  codices,  edd.  Ald.,  Basjl.,  fn  reli- 
quisfusw^  quod  reposiium  ex  constructicnis  ignoran- 
lia,  quum  lioc  loco  jam  vmdicavit  Cortius  ad  Plin.  x 
Lpist.,  26,  1 ,  eaindemque  eiiallagen  plnribus  expo* 
ftuil  ad  Sallust.  Jugnrth.  55,  2.  Fusus  antcm  pro  iialo 
ponilnr.  tlmenliorsi.  ad  Ariioh.  Advers.  gent.  i,  p. 
55.  llerald.  ad  euind.  iii,  p.  149.  Burm;in.  ad  Claii- 
diaii.  IV  Consul.  Honor.  75.  ^oia;  ad  Sedul.  v,  55. 
Iluc  respexit  Virgilius  i£iieid.  ii,  5:28, 

Arduus  arniaios  mciiiis  iu  niG&nibus  astans 

Fuudii  equus. 

Ut  heroes  illi  ex  equo  velut  prognati  fuerint;  idem- 
que  jam  video  obscrvasse  Burmunniim.' 

175.  Alaluit]  l^opensam  haec  locutio  indicat  vo- 
luiiU)tem,  ut  noiat  VVopkensius  in  Observ.  Mibccll. 
n(»v.,  paii.  X,  p.  127.  Inlra  ii,  108,  iVc  pereas,  vutt 
ipse  tiiori,  ^osae  mori  maKUum  quid,  et  lieroe  dignn:ii 
indicat  de  Rboer  Feriis  Daventr.,  p.  51. 

1i7.  Et  ligni]  Ald.,  Basil.,  Fit  lignij  ex  sequenli 
Ycrsu  iliud  tinc  iran  katum. 

177.  Vucuatur]  Pro  vacuefacere  hoc  verbum 
adbibetur.  Infra  447,  Vitceribus  vacuaius  obv,  Ver- 
bum  boc  Latio  asseruit  Daumius  Hadicib.  liiig.  Lat., 
p.  515.  Syniagm.  Grrevii.  Scholiasta  in  Vo^s.  t  iia 
cxponit :  Piccatum  diaboli,  qui  per  tiguum  mortem  in- 
tuiit  mundo,  pcr  lignum  iterum  victus  curatur  per  me- 
dieiuam  Dei, 

178.  Fit\  Aldin.,  Basil.,  /C(,  oodem  errore  qucm 
superi;>ri  versu  noiavi.  Cnnem  ClirisliefpaTtiiav  Tij; 
xrijtfM)(  appellat  AllianasiusOpj».  tom.  L  p.  2. 

179.  Pallida]  Vido  Bartii.  ad  Olaudian.  aa^.t.  Pro- 
scrp.  I,  40. 

180.  Chaos]  Apuil  poetas  iitferosdosignat,  iion  so- 
l(Mi  iiideoi  iilaiii  aique  indigesiam  molum.   Araior 

iitw  I  Itisior.  apost.  Pavidis Chaos  lislein  nocLeui. 

ctiam  dcsignat.  AmiTOsius  Ilynnns  : 


Qiii  mane  junctum  vesperi 
Diera  vocari  praeripis, 
Teiruni  chaos  illabilur, 
Audi  preces  cum  fletibus. 

Sed  necminiis  sacri  poeix  chaos  mundum  dicunt,  ot 
"  priinum  cuuditiis  est.  Hilarius  Aielatensis  de  Ha- 
cliabaiis  : 

Oui  chaos  implicitam  caecacaligine  misct^ns, 
DiVidis  io  itartes  ,  et  das  nocieuique  diemque. 

Paulinns,  sive  Mamertus  ad  Coileam  : 

Scribe  creaiarum  verlio  prlmordia  rerum. 

Et  chaos  ante  diem,  prliiixque  crepu.>cuia  liicis. 

Ali  luando  chaos  prorundam  ponti  abyssum  desigoat. 

Alcimus  Avitus  lib.  iv  : 

Interea  magoa  pootus  >e  mole  movendo 

In  cbaot  anliquum,  ImiiUc-ns  niuudaoa,  redilHit. 

Qu:e  omnia ,  minus  vulgo  cognita ,  non  sunt  la- 
ineii  injucuiida  cognitn.  Barthius,  Advers.  \xiii, 
cap.  22.  —  De  interis  hanc  voLcm  dici  late  oitemlic 
idem  ad  Claudian.  in  Rnrin.  ii,  ^lf! :  iia  et  vnlplus 
interpre»  adbibuil  LucaiGvang.  cip.  xvi,  §  26»  abl 
Xao-/xa  in  Gtxco  est;  inierpretemqtie  defendit  Bor- 
luaii.  ad  Valer,  Flacc.  ii,  86.  Respexil  Arator  ccitis- 
r  s.ime  ad  verba  Lucae  in  Aci.  apo>l.  cap.  ii,  $  27,  slc 
a$oyj'y  lisec  enim  vox  iionnunquam  accipitur  pro  mi«-> 
teria,  ex  qna  onini4  credebani  lacia,  et  in  quani  oin- 
nia  i^taiuebant  relitur:!,  qiiam  poeiae  chaos  dicunt. 
Yide  Casaub.  adversus  Haronium  Exercit.  i,  p.  78. 
Inde  de  inferis  et  sepulcro,  iit  notaium  ad  Seduliuio 
I.  204.  Cueterum  apud  Lucam  sl;  iiwt  babet  cod. 
Caniabr.,  et  interpreies  Gr.Tci  psuliiio  xv,  §  10.  llllc 
tiimen  Alexandr.,  ^Sou,  ui  Jamblirlu  Vii.  Pythag.  p. 
86  et  455.  Nota  eliipsi,  de  qua  Rittersh.  ad  Ojrpiani 
Hul.  IV,  11)7,  et  Bossius  iLllips.,  p.  58;  eamque  La- 
tini  imitati.  Vide  Veclmerum  Hellen.,  p.  124. 

180.  Dolores]  Ex  Graeco  expressit  oj^rva;,  quod 
"quidcm  de  parturientibns  proprium.  Bos.  Exercit. 

philol.,  p.  69.  Luciauus  Dial.  Deor.,  p.  200.  i£lia* 
iins  J^ar.  Histor.  iv,  i;  etojSivu  apud  eumd.  i.  14; 
sed  inde  de  quovis  gravi  itolore  dicitur.  Staver.  ad 
Ful^ent.  Mytbol.  i,  p.  624  :  ubi  Vossius  in  mtrgine 
eliiioniS  quas  esl  Lugdnni,  pro  corrupto  ido  iliii'ii 
coiijiciebat,  tlSQg  oSuvwv,  ut  odvvq  pro  soKicitudiiie  ; 
D  apiid  MiiSfum  iler.  et  Leandr.  11,  avvo^uvaofAxt,  unm 
dnlore  afficior^  ticglectum  Stcpbano,  asseruit  Majus 
Oiiserv.  IV,  p.  22i. 

181.  Infernus]  Voss.  2,  infernum.  Forle  ideo  mu- 
tadini,  quia  puiarunt  substantive  vocem  pro  orco 
iion  adhiberi,  sed  contra  Celtar.  Cur.  Poster.,  p. 
268,  Aniib.  p.  55.  Noltenius  Lexic.  Antib.,  p.  1001« 
adjectiva  vi  indical  sa^pius  id  quod  ad  inreros  perii- 
nei ;  raro  autein  ipsMin  locum  notare  largior  Bar- 
thio  Advcrs.  xxii,  10.  Nec  lamen  eidem  aNgentiri 
possuin,  quibusdam  in  locis  inferus  rescribenti.  Quid 
si  subaiidiatur  locus?  infernas  vias  dixit  Sedut.  v, 
266;  addc  Wopkens.  Observ.  Miscell.  nov.,  parl. 
vii,  p.  885.  —  Pro  esse  timel  cotijicit  Wasscnbergius 
legendum  ipse  timet,  nequc  id  displicel.  Athanasius 
Upp.  tom.  I,  p.  150,  6  aSuf  iiTTri^s, 

182.  Pcenii]  Mors  CbVisti  efrecii  ut  ipsa  mors  vin- 
cerelur,  ipsuque  velut  poenain  subiret.  Paria  tegt 
pns.sunl  superius  ad  vs.  10. 


115  DE  ACTIIil  S  APOSTOLOIltM  LIC.  L 

Mor«  ibi  qnd  fiieeret,  quo  ?ila>'poriilor  ihai  ?     A         In  lncem  punifa  venil.  Si  solvere  ciira  csl 


\M 


185  Hune  Deus  omnipotens,  cui  nunquam  terminus 

[instit, 
PosC  sacra  busta  lcvat;  radianiem  in  corpore 

|Jesnm 
Vidimos,   et    propriis   reducem    conspeximus 

[astris. 
Sed  fogile,  o  miseri !  funesta  piacula  gentis, 
76  ^^^  venienie  Deo  veteres  averierc  noxas» 
190  Addiia  sacrilegse  creverunt  vulnera  culpae. 
Cur  nalos*  JutJxa,  tnos,  per  vota  cruoris, 
Parricida  lrahis?quid,  Christi  sanguine  fuso, 
Hos  tecum  damnaia  premis,  necdumque  crealos 
Fesiinas  proferre  reos,  homicidaqiie  lingiia 
195  Naturae  percussit  iier?  cui  serior  ortus 

Qoam  faciMus  discrimen  alii,  scelrrumque  pro-  B 

[pago 
De  naiale  perit,  i|aae  saueia  vooe  parentum 


FiTundi  cremcntn  m.ili,  felicihus  undis 
200  77  £xsiinciuiu  reparate  genus ;  spcs  una  re- 

[milti 
Dehita  supplicii,  post  crimina  velle  renasci. 

Multipiicai  jam  pastor  oves;  iri:i  millia  vulgi 
-Non  niinus  illa  dieit  in  (luminc  diluit  Agni. 
Ilic  primum,  posl  jiissn  Oei,  bapfismaiis  usus 
205  78  F'X<)riUir,  data  jura  probnns ;  nam  Irinn  po- 

[tcstas 
Colligit  hanc   prolein,    numerum    partiia   per 

[a?quum. 
Perfectum  est .  qiiod  milie  sonat  :  sic  dcniquc 

[snBclis 
Poniinus  aelatrs,  cum  lempora  dicimus  orhi<. 
Res  perfecu  scmel  lcr  jungitnr  ci  facii  agmen 
SIO  Mystica  vi<  numeri.  Gregiscst  pia  forma  nove'li. 
Fuiiditur  interea  per  cuncios  gratia  sensus , 


NOTiC. 


184.  Portitor]  Vocem  S'donii  .tvo  nnram*arhilra- 
baiur  Piiis.  Sed  tu  viile  noias  ad  Virjril.  iEn.  vi, 
208;  lleins.  ad  Ovi  I.  IV  Fa-^t.,?!^;  Bailh.  ad  Clau- 
flian.  ei*igr.  47.  Advers.  liii.  8;  Savar.  ad  Sidtui.  v. 
episl.  4.  A|iud  Symmach.  i,  episi.  v>0,  in  codice 
Tii|i«  levia  rerum  portalor  festivas  exornet,  pro  por- 
lilor,  qr.od  io  edit.  est. 

186.  Jesum]  In  quibasdam  edd.  punctum  additur, 
«I  nendesLl  a  levat.  Muiavi,id,  ei,  ni  fallor,  vere. 

188.  Funeita]  Scbedae  Pulmanni,  ed.  Aniverp.,  et 
fmneMtm.  Videntur  hi  piacula  reMilisse  ad  i.  sos  Ju  - 
tf.ros.  Acceperim  potiiis  de  crimine  expintione  di- 
guo,  cnlpaqiie,  nb  qiiam  fnne^la  mortisptena  seqna- 
tiir.  Addici  fnaculis  tptermn  ii»  dixit  Salvianus  de  Gii- 
bem.  Dei  ii.  p.  5i.  Adde  Reiizium,  Ambig.,  p.  4^.S; 
q«i  et  ulilur  vexaio  Flori  loco,  i,  \,uter  auspicaretur 
H  regeretf  adhibuere  piacula.  uhi  ex  Jtirnande  legnni 
omdili,  adhibrr/.  placuit  de*s,  Piilo  legendum,  adhi^ 
baere  inrodigia.  Eam  voccin  librarius  in  pcriculn  mu- 
tavil,  \\ui\t  iransiit  iu  piacuta.  Simiiitcr  apud  Flo- 
rom  1,  40,  5,  oiiiii  legebatur,  tutic  ilia  R.  pericula. 
Jam  exbibetiir,  prodigia^  qood  primum  se  illic  resli- 
laii^e  Bnxhornius  memorat  in  epislola  ad  Pontanum, 
p.  100.  Syll.  Maithaei  posteriores  Boxhorniiemeiida- 
ilonem  secuii  suni,  cujus  tamen  miror  mhii  Duke- 
ram  meminisse. 

IDO.  Vulnera]  Viiia,  peccaia.  Wopkens.  ad  Sedul. 
IT,  77 ;  ita  sauciam  mtntem  in  Ausonio  dereiu)it  Bol- 
dos  Silv.  crilic,  p.  3i. 

191.  Cui] Schidae  Pulmanni,  ed.  Aniv.,  cui ;  et  ita 
nui  Fabricius  in  commenl.  ad  Poet.  Cbrist.,  p.  i'«. 
In  Aratore  lamen  cur  edidit.  —  Senlciiiia  Aialoris 
iem  convenit  bis  Ovidii  lleroid.  xi,  107  : 

Qaid  poer  admi^it,  tam  paucis  editus  horis, 
Quo  lcsitHieio,  vix  bene  Daius,  avuni? 

Si  potait  memisse  oecem,  merutsse  pnleiur. 
Ab  miser  admiiso  pleciiiur  klle  iiieo! 

192.  Pttrricida]  Ald.,Ba8il.,  Cur  paricida.  —  hUx 
qn^  Christi,  Bihl.  Patrum  Lugduii. 

195.  Serior]  Heinsius  ascripserat,  serior  vel  sob- 
fior.  Per  posierius  eleganiia  videtur  pcrire. 

196.  Alit]  Aldin  ,  Kasil.,  habet;  alierum  plac^i; 
fraaoenter  lamen  b«c  permutaia.  Vide  ad  Sedul. 

199.  Crementd]  Crementum  est  incremeutam.  Glos- 
f9.  :  CremenUs,  mi^wniQ.  Alioquin  crementum  yovn,  si 
Me9  Isidoro  lib.  ix  Urigin.,c.  5,  et  lib.  xi,  c.  i. 
Verba  Strabonis  nostri : 

Credita  pridem 
Spe  ilne  cremeoti,  pigre  sub  cespite  clausii. 


Idem  cap.  7  : 

Cremenla  capil  polclierrima. 

Jiivenous  lih.  ii, 

Justi  moi  ulcrcmeola  ?igoris 
Siinipscrit. 

Arator  lib.  i;  idem,  lib.  ii, 

Servosqiie  repnscet 
Medsur®  cremenla  sus. 

IUrtuics.  Advers.  iv,  cap.  24. 

^CO.  Reparaie]  lleinj^ius  ex  Moreli  codice  ascripte- 
raf ,  repnrate  vel  reparare:  poslorius  esl  in  Bibl.  Pa- 
iruin  Lugdun.  :  in  Cod.  Univers.  est,  repetite;  in 
r.antahr. ,  reperate.  Senienlia  fla^ilat  reparate.  Horta- 
tur  enim  Judicos  ut,  si  velint  .«e  malis  cresceutibas 
tinquam  vinculis  solvere,  genus  exsiinclum  inst:ia- 
reut  :  ila  reparare  affictum  apud  Uegesippum  i ,  35, 
C  in  lin'». 

200.  Remitii]  Ileinsiiis  ascripserat,  remi/fe  vel  re- 
mf(/t;  in  AUiin.  et  Basil.  est  remiitt.  Nil  niutnve- 
rim.  Senienlia  est :  Spe^  una  est,  ui  debitiim  suppli- 
cium  rcmitlalur,  si  quis  velit  rcuiisci  post  crimina. 
Remittere  i;i;unam haud  dissimililcr  dixit  Salluslius  in 
Fragmeiitis,  p.  52  ed.  Wassci.  Peccata  remiltere  ad 
Lniinilniem  eoclesiasticnm  rctulit  Cellar.  Cur.  Po- 
sier. ,  P.  281,  H  Anitb.  p.  218.  Nolien.  in  Antib. , 
p.  1721  ;  p.rmittere  eodem  sensu  adhiberi  staluit 
Cnj.acius  (^bserv.  mi,  29;  sed  loca  quihus  uiiiiir 
corrupia  aibiiraiur  Cronovius  in  epistola  ad  Salina- 
sium,  lom.  II  Svllog.  Burman.  p.  612.  Adde  notas  ad 
Aur.  Virtor.  Orig.  Gent.,  c.  9,  §  4. 

202.  7ria]  In  Aciib.  apost.  ii,  §  41 ,  addiiur  utnU 
ut  indicetur  numerus  non  explelus.  Arator  plenum 
po<:uisse  vidctiir  allegoria:  captandae. 

203  Diluii]  Moreti  codex,  dclult.  Claudian.  in  Eu- 
Irop.  II ,  23, 

Tantiim  facinus  quce  dilnct  trtan. 
D  ubi  pro  deluet  illiid  po>iluiii  noi.ii  Barlhiiis. 

20i.  Pr'ii:«jM]Ald.n..Basil.,  prinins  :  iioii  dispiicftt. 

tOi.  Jttvsri)  Ascripscrai  lleinsiMs,  jnsta  vel  jura. 
Priiis  |rub<»;  re  p  cil  Chrisii  jussum ,  in  Ev:«ug. 
Mntlh.Ti  cnp.  xviii .  §  l^)  :  posleriiis  <»h  sequciisjiira 
offendit.  —  Ilarlenus  aulein  Moreli  codiceiu  coniule* 
rat  lleiusius. 

211.  Sensus]  Voss.  2,  centus;  et  ita  legendum 
*onjecerai  cl.  Wassenbergius  :  mox  vs.  21  i, 

Corda  ligmt  sine  Umite  censut. 
Adde  de  hac  voce  Drakeiih.  ad  Siiiuin  vii,  id7 ;  noi. 
ad  Sedul.  ipist.  ad  Maced.,  p.  il.  Sic  Mnifis  pro 
census  babet  Torna^i.  i,  vs.2i4;et  Biblioth.  Lugd. 
yt^.  417.  Confusaet  hxc  apud  Martialem  liiplgr.  iv»  74^ 


1*5  ARATPWS  m 

Divitiasi]ue  metii  locuples  in  amnre  volunias.       /^        Munera  da  lingnx ,  qui  das  ia  rounere  lingu^s. 


Utqiie  pii  coeant  in  fGeJcra,  pignore  cerlo, 
Res  laxant,  et  corda  ligant  sine  lirniie  census, 
215  79  AiTeclu  cunsorle  licet;  nova  jtira  beatis 
Munifica  fluxere  manu ,  quibus  ub*  re  l;pto 
Divisse  geminanlur  opes,  el  crescit  in  omnes, 
Quod  faciunl  commnne  sibi ,  totumque  capes- 

|suQt , 
Qui  proprium  nibil  esse  volunt.  Quo  fnnte  (U- 

[curril 
S20  Haec  probiias,  quacve  illa  fuit  bonilalis  origo, 
Hinc  canere  incipiam  :  Sacris  bis  Spiritus  almus 
Discipulis  concessus  ernt ;  spiralus  in  illos 
A  Cbristo  surgente  semel;   post,    missus  ab 

[aslrif, 
Nescia  vorba  viris  facundns  dctulit  ignis. 
^25  SO  ^®  ^"i^l  inexpertuin  siudio  mediiemur  inani,  ^ 
Spiritus  alme!  veni,  sine  le  non  diceris  un- 

[quam; 


llxc  iterata,  reor,  conflrmant  praemia  juttos, 
Ul  duo  jussa  colant ,  tabulis  conscripia  diu- 

[bus : 
230  Dilige  mente  Deum,  ferventi  plenus  amore : 
Rursus  ait :  Gharustibi  sit  quoque  proximui,  ul 

Hoc  pactum  jus  omoe  tenet,  qiiod  Spiritus  al- 

[mus, 
81  Bis  veoiens,  per  corda  creat  :  scmel  bunc 

[dedlt  auctor 
In  lerris,  ut  ainelur  bomo ;  post  niisit  nb  astri^, 
255  Ut  flagrent  bumana  Deiim  :  dilectio  prima  e<it, 
Quae  Dominum  vehementer  amat,  cui  deinde  »e- 

[cuuda«st« 
Quse  sociat  mortale  genus;  tamen  incipit  ante 
Poslerior  numero,  sequitur  comilata  secundain 
Quae  prior  est;  sic  forma  docet :  uisi  dili<;is,  iii- 

[quit. 


NOTiE. 


Adde  Burman.  ad  CaUlecl.  iii,  p.  554.  Puto  per  om- 
ressenftii  indicasse  Aratorem  camdein  omniuin  sen- 
lentiam,  ei  expressisse  Luc;e  verba.  enl  t6  «uto»  in 
Aclib.  apost.  <ap.  ii,  §  H,  l>e  vcrbis  illis  dissenlire 
solent;  simpiiciicr  vertere  iiir^lini ,  omnes  qui  crede' 
bant  comentiebani  :  ea  est  vis  iiiiiis  locuiionis,  qiiam 
recto  exposuit  Strucbtineyerus  Animadv.  critic.  i,  4; 
et  Dasciiis  de  Inierpret.  IS.  T.  ex  Pairbiis,  p.  iti  : 
ubi  fiocet  Clementem  et  Ignatium  eo.Iem  sensu  locu- 
tionem  adbibuisso. 

214.  Limiie]  Cod.  (Jnivers.,  timiiie,  iit  hxc  in- 
terdum  pcrniiscentur.  Yide  Hmman.  ad  Valer. 
Flacc.  IV,  014;  ad  Lucan.  i,  35L  Semcniia  ipsa  /i- 
tnHeflagiiat;  indicat  eiiim  nnllum  diviiiis  lerniinum 
fuisse  posiium,  sed  omnia  babuisse  communia,  unde 
Cbristianos  familiaris  communicalorei  rei  appeilat 
Arnobius  Aclvers.  gent.  iv,  p.  1;)2;  nequc  tumen 
omnia  inter  eus  fuisse  communia  itcmoiisirare  cona- 
tUB  est  Mosbemius  C(igitat.  in  Selcct.  N.  T.  locos  i, 

Xcap.  6,  p.  144. 
214.  Cen$u$]  Torn.  1,  xensus. 
»A  216.  Vbere]  Ex   Virgilio  iCiieid.  iii,  95;   Val.T. 

^x^  Flacc.  VI,  711, 

Aquis  et  feriUis  ubere  terra:. 

'^■.  Agris  iWh  coojicit  Hcinsius;  cui  Palladii  locus  apud 
Hurmannum  obstat,  sed  et  alius  Homeri,  quem  ciim 
.\  j^  Valerio  contultt  vir  eruditus  in  Observ.  Miscell., 
V.vol.  lY,  p.  185. 

2l9.  Proprium]  Aldtn.,  Basil.,  quod  proprium; 
Voss.  2,  i^tit  primtim.  Conjicio  Araiorem  scripsisse 
quhprivum.  Ex  glossa  enim  proprium  videtur.  No- 
II1U8  Marcttll.  i,  num.  (r>2,  Privumest  proprium  unius- 
cnjusifvie^  mde  et  res  privata,  Vocem  hanc  t|uibusdain 
egiegie  restitiiit  Burmannusad  Ovid.  Metaui.  ix,  20, 
ei  Fastor.  i,  113  et  157.  Jiistino  auteui  vii,  8,  5. 
Cnnnegieierus  metis  ad  iocum  Nonii  p.  itj  :  licet 
Scbcflero  assentiatur  V\ro|>kens.  Obscrv.  Misrell. 
nov.,  part.  x,  p.  150.  Hedde  et  Cicemni  de  Le- 
gib.  III,  19,  in  privos  homines;  atque  Varroiii  de  R. 
U.  1,  41,  non  male  privis  generibus  resliluisse  videtur 
Triller.  Observ.  crit.,  p.  406.  Conjeciura  mea  in 
Aratore  eo  est  verisimilior,  quo  rreiueniius  primus^ 
privus^  et  proprius  confundantur.  Vide  patrem  meiun 
ad  Ptinli  paneg.  85,  1. 

21il.  Nihif]  Cantabr.,  nit.  Ila  ct  Antvcrp  ,  Bibliolh. 
Painim  Luga.  et  Fabricius.  Ald.,  Bas.,  nihil  esse  no- 
tunt :  aperte  vitiose.  Couvenit  Sidonius  Apoll.  viii, 
epist.  4,  auidquid  Ecdesiis  spargis^  libi  coHigis. 

2il.  UincYS\r%\^viQm  csl  cx  Georg.  i,  '5. 


222.  -Spirfl/tt«]  Ita  Cantabr.,  Voss.  2,  edii.  Ant- 
verp.,  Fabr.,  Bibl.  Patrum  Lugdun.  Caeterx  int- 
xatur. 

2^4.  Neseia]  Ignota,  qoae  Ipsi  aiitea  non  di.lice- 
rant.  D.;  pas^ivo  biijus  vocis  usu  Banbius  agit  ad 
Staiiuin  Tbeb.  iii,  50.  Ita  vocem  capio  apod  Hygi- 
iiuin  Fab.  88,  se  in  compressioue  nocturna  nesde  cui 
eduxisse  :'id  esl,  alicui  igiioio;  quoB  enim  St.iverenus 
de  locutioiie  nescio  quis  afl*erl,  ab  eo  loco  videiitur 
aliena,  ita  etam  ignnrus  pro  ignoto.  Hurnian. 
ad  Ovid,  Meiam.  i,  154;  Mannt.  ad  Sallusi.  ju- 
gurth.,  98;  Abram.  ad  Citeron.  proCoel.  2;  Hcosin- 
ger.  ad  Vechuer.  Helleu.,  p.  440.  Pertinent  auiem 
.\ratoris  verba  ad  id  quod  apos»oli  habebaniur  iyc^ja- 
fxaTotet  crtciTai,  te^ie  Luca  in  Aciib.  iv,  §  14;  t»ivo 
plebeii,  rerumque  impeiiii,  f|iiiB  postprloris  vods  vis 
e^t,  observante  viro  clarissimo  iii  Observ.  JliSiClL, 
vol.  X  ,  p,  9.  Adde  Savaron.  ad  Sidon.  vii,  cpisi.  14  ; 
et  hic  deinde  Cliristiani  stiidiorum  rudcs,  artiumque 
evptrles  babili.  Elmeuhnrst.  ad  Minuc.  Fel.,  p.  9;  ad 
Amoi).  I,  p.  52,  1 1  II,  p.  02. 

250.  Fervcnti]  Coriius  post  hanc  vocem  inserae- 
rai  rniiius  dtsii.ij-iieodisiguum,  ut  rereraiurad  menle. 
Sed  baud  dubie  ad  amore  pertinet. 

231.  Cliarus]  Bibliolbeca  Palrum  Lugd.  iranspnuit, 
charus  quoque  sit  tibi.  —  Vocem  proximus,  hoc  M^nsu, 
ecclesiasiicis  scriptoribus  recte  iribuii  Nolleii.  Lexic. 
AntH).,  p.  1129. 

252.  Omne\  Sane,  qiiidquid  de  juris  natune  prio- 
cipio  inediteniur  alii,  ex  amore  Dei  inutuas  quas  vo- 
D  caiit,  relaiiones  et  ofncia,  tanquam  ex  primo  fonie, 
derivari  arbitrer.  Si  quis  Deuin  cogitet  creaiorem, 
ei  debet  omnia,  nec  minus  reiiquis,  ab  eodem  Deo 
formatis  hominiiius.  llis  iiamque  ea  tribuenda,  quse 
scopuni.  Creaioris  in  iisJem  formandls  adjuvare 
queaiii.  ^ed  de  his  di:»serendi  lalius  hic  locus  non 
Cii.  Ideo  autcm  Jacobum  putaveriiu  appellasse  vofto» 
e«<riXwew,  in  Eplst.  cap.  ii,  §  8,  non  qiiod  a  Deo, 
Kege  inagno,  lex  est  lata,  ut  rens^M  Rapheliii?,  sed 
quod  sit  omuium  praesiantissima  ei  maxinta,  geiiera- 
tiin  coiitinens  quTCunque  sint  ageuda.  Sic  SwriXs^ 
ille  esi  (|ui  exceliii.  Vide  Fabr.  ad  Anacreoni., 
p.  109,  el  Laiinis  boc  seiisu  r^flftf*.  Vriemoel,  Dici. 
class.,  tom.  H,  p.  107. 

254.  Misit]  Ed.  Ald-,  Basil.,  Torn.  1,  missus;  al- 
lcrum  babeni  codices ,  et  favel  praecedens  dedit. 

230.  Amat\  Ed.  Ald.,   Basil.,  Torn.  1,  amet. 

*36.  Secunda  est]  Revocavi  est  ex  Cantabr.,  el 
Univers.,  ei  edd.  A  d.,  Basil, 

25c>.  Secundam]  Cod.  UDiveis.,  secunda. 


117 


DE  ACTIBUS  APOSTOLORIJM  UB.  f. 


i[% 


i40  Cernere  quem  potis  es,  fratreiti ,  qucm  cernere  A 

[noii  es, 
NeseU  amare  Deiim.  Concordia  nexa  ralescat 
Krgo  pari  voio,  Dominumque  in  pectore  condat 
Fratris  amor,  geminae  sibi  sit  f  ulistantin  causae. 
82  Claudus  erai ,  cui  prima  diesexordia  vit:p , 
SI5  Memhrorum  cum  strage,  dedit,  Innguore  cotvo 
Octo  luslra  gerens,  ad  qnem,  cumitantc  Joanne, 
Re^pice,  PeTUS  ait  :  Voium  spes  lu!>it  avarum , 
Cumque  negat ,  meliora  parat.  Quam  sspe  gra- 

[vatos 
Desperata  juvant,  et  semine  nnta  sinistro 
250  Prosi  eriias ,  celans  nioeiaiis  confinia  l.rta 
Principiis,  ad  votu  venii?  i^auJebit  egemts 


PIiis  \ac-ua  meruisse  maiiu,  qui  niuneva  posciMix 
Est  dalus  ipse  sibi.  Nulla  hic  mihi  vena  metalli» 

83  Hespondit,  qux  Tundat  opes;  ego  dillor 

[aegro 

i55  Paiiper  ero;  progressusabi!  De  voce  jubeatis 
Ejsilit  medicina  poiens,  atqiie  hospilo  gres  u 

84  Convixere  pedes ;  cunabula  ionga  rel>n<iueits 
Calcavit  veteranus  humum  ,  plantisque  novellis 
Malcries  se  prisca  movet ,  cui  pra^pcle  cursu 

260  Protulit  incessus ,  quidquid  non  edidit  orins. 
Stat  facti  inaiiiresta  fidcs ;  sed  et  aliera  m»bis 
Ues  aperit,  quod  eausa  gerit  :  geus  nomen  ab 

[illo 
Israel  dicia  lenet,  qui  bel  a  reliqueratjpger, 
NOT^. 
240.  Poli$  e$\  Voss.  2,  polis  est,  Ipsa  senleniia  hoc  B  gantem  usum,  quo  ipse  casu  solet  dinerre  ab  aliero 


reniiit.  Poiis  es  pro  poies,  de  quo  vide  Siewech.  ad 
Aroob.  Advers.  geni.  ii,  p.  81 ;  Elnjenli.  ad  eumd.  i, 
p.  28  ;  Steplian.  ad  Saxunem  Grammat.  Histor.  D:mi. 
»▼,  p.  248;  Kalsier.  feupplem.  Ling.  Lai.,  p.  272; 
Vossium  Art.  graminat.  iv,  21  ;Oudendorp.  iaOberv. 
ili^ell.,  yol.  11 1,  p.  15.1. 

2.0.  Non  es\  lloc  rev<»cnvi  ex  Cantahr.,  edd.  A'd.. 
Basil.,  Tt;rii.  1,  nt  repct  t>ir  potis ;  iu  rehqu  s  exhi- 
beliir  Hon  esf,  quo<l  airepernnt  pio  licrt;  quam  loru- 
liunem  exposuil  Heinsu^  ad  Ovid.  Ari.  ii,  28;  Me- 
fcim.  II,  189;  Draltnb.  ad  Silium  ix.  151 ;  Joan.  Caii- 
negieierus  Ob<;erv.  cap.  1,  p.  370.  Ita  Gra»ci.  Cehes 
in  Tabu!a,  p.  221.  ed.  Schrod.,  cdTtv  i5stv,  et  p  220, 
tfotpcv  fffTtv.  Alian.  Var.  Histor.  ii,  34,  vociv  ^jTai. 
reiiz«in.  ad  eumd.  ix,  7;  Sihulliiig.  ad  Scncc.  Sua- 
J(0r.  p.  29. 

iil.  Neuis]  Vide  ad  epi-t.  ad  V^gilium,  vs.  4,  et 
\fO»«uiii  Art.  gramm.  ii,  31 


pronomine.  Vide  Rivium  ad  Cireron.  vii  a<l  Di- 
vers.,  1.  Et  veieres  uon  :>Iiler  loculos  snibil  Gr'- 
viiis  ihid.  III,  episi.  4.  Ohslaul  lamen  Gr;i'vio  piura 
loca,  qua»,  si  ipsiiis  senieiilia  <le  usu  viterum  vera 
essei,  oninia  forent  emendanda.  Dispnlavii  ea  de  rc 
elognnler  Dukems  ad  Flor.  iii.  18,  7  :  adde  noiaia 
.•»d  Sednl,  II,  203.  Non  inale  quidem  videntnr  miiii 
ernd  ti  Lipsienses  in  Aciis  ap.  17GI,  p.  2!>,  distin- 
xisse,  nlrum  oppo>ilio  ad  aliain  reiii  n.it,  no(  ne.  No- 
niiiiativnm  posiulant,  si^alieruin  aheri  non  oppon»- 
liir,  conlra  vero  alinm*casnin.  llinc  apnd  (yn  eron. 
pro  Marcell.  5  legendum,  wemet  nihi  —  reliquos  am- 
piissiinos  viros  ei  sibi  ipsis  et  .pairiee  rcddidii ;  non 
fp«o«,  quod  dedit  Grjjvius,  ei  iu  cod.  esi,  cujus  va'- 
riames  sunt  ad  manuin. 

254.  Jiespondii\  Pctrus  nempe  :  vide  Acl.  apost. 
III.  8  0. 


254.  yEgro]  In  Cantabr.  scboliasles  ascripserat  : 

^2.  Dominumque]  Sctied.  Piilmanni,  ed.  Antverp.,  ^  cpgros  vocat  divites,  quia  semper  egent,  \ripQt  sunt.  Cor- 

Dwnfttum  votoque.  Priilerea  in  peeiora  Antverp.  ^'  tius  in  margine  rp^ro  lertio  casu  :'ccipit,  ut  Petrus, 

***"    «••-1  ......  .  ...        professus  sese  nec  aurum  ne(]ue  argenium  haben% 


S45.  Sil]  Voss.  2,  sint.  Idem  c^injererat  amicissi 
Bit»  Wassenbergius,  bac  8enienti;i  :  Geuiiiue  eansje, 
iimTerga  Deum  et  proxinium,  sihi  sint  una  subslan- 
l.a,  ut  aheruttam  separare  nequeas,  Paiuiii  ahest 
quiii  asseniiar.  Nihii  tainen  immuare  ausus  fui,  ob 
raiquorom  codd.  consensum,  Uiodo  causa'  cisu  teri  o 
capias.  Geininae  caubX  inlcr  se  subsistanl  et  con- 
sient. 

•  **5.  Comito]  Male  quidam  banc  vocem  tribnnnt 
Ciceroiii  in  Vaiin.  io;  est  euim  cadcntis  Latinilatis. 
VideNolieu.  Lexic.  Antib.,  p.  463.  Eodeni  Vossins 
refeil  qiioqiie  coctquntis,  qnod  lamcii  aniiquit«ri- 
Ihw  adbibitnm  docct  Vorstius  ad  Sulpic.  Sever.  H. 
S.  1, 16.  6;  et  Nolicn.  Lexic,  p.  8iiO. 

iKi.  Gerens]  Damnai.i  quibusdarn  locutio,  sed  La- 
lio  asfteniit  Burmaim.  ad  Ovid.  Metam.  ii.  407.  Adde 
Wopkens.  ad  Sedul.  ii,  141,  ad  Jusiinum  iu  Ouserv. 
,Mi>ci^lL  Nov.  Parl.  x ,  p.  45. 

247.  Avarum]  Sperabat  enim  aliquod  a  Petro  do- 
Mini,  adeo  quidem,  ut  iu  id  inteiitus  esset.  'ETrstxev 
feribit  Lueas  iu  Actib.  c.  iii,  §  5,  quod  per  6<fQayiiovt 
rectesupplei  lleiusius  ad  Valer.  Fiacc.  vii,  il4,  licel 
Tovv  praererat  Clsnerus. 

^  248.  CimKjftie]  Cl.  Wassenbergius  eleganier  con- 
jicii,  qui^e  negnt.  qab  C£teroquin  lo<;iis  Cdl  impe- 
^tttt,  et  eonrerendum  monet  veisum  2S4, 

Qui,  noxia  peliens , 
Aari  viiat  onus. 

251.  Vuudebit]  lui  resiitui  ex  Cantabr.,  Univers., 
€ild.  Aid.  Basil.,  Torn.  I.Cxler.»*,  gandebat;  se- 
qaeuiia  alterum  postulant.  —  Statim  meruisse  pro 
tonneqol  adhibet.  Vide  ad  episL  ad  Floriau.  IG. 

255.  Sibi\  Sedulius  iii,  505, 
^         Redd€  mihi  vcl  redde  sibi. 
Im  Biblioibec.  Patrum  Lugdun.  e.«l  ipse  :  sibi,  inter- 
puiiu  distiogaendi  ooia»  &ciisu  niiflo,  et  contra  ele- 


videretur  ilii  clando  pantier,  cnm  tainen  esset  ditior. 
Nei|ue  hoc  m^le  :  eligat  quisque  qiiod  placueril;  iiiliil 
enim  inleresi. 

255.  Abi]  H«»c  dedi  ex  codd.  edd.  Antverp  ,  Fa- 
hricii  aliisqne.  In  nonnulli^,  juncta  sentenlia,  legi- 
tnr,  progressHS  uhi  de  voce  jubeniis  :  sensu  hono,  noc 
tamen  adeo  eleganter.  Confusio  facilis  ruil  litleraruni 
.  ft  et  M,  pra^cipue  in  Longobardico  characiere.  Vido 
Salmas.  ad  Flor.  i,  5,  5.  At>ud  l>idor.  Orig.  x, 
p.  1071,  cupidus  a  cnpiendo  muUumj  id  est  accipiendo 
vocatus.  Lege  ex  Groning.  capiendo ;  ve!  seqnens  ver- 
buin  id  jnl>et. 

25(i.  ErsHiit]  Hoc  l«ie'ar  i^odloyisvii  el  «^ouevoc, 
qtiod  ntrnmque  est  in  Act.  apost.  iii,  §  8.  Aldin.,  Ba- 
sil.,  exuit ;  forte  in  cudice  fnii  mrii,  ut  vnlgaiu^  inter- 
pres  in  t^Aang.  Lucx  cap.  vi,  §  19,  quia  virtus  de  ilto 
exibot^  et  sanabat  omnes» 
J)  256.  Hospite]  Videtur  accepisse  pro  peregrino,  sivo 
tali,  qui  ipsi  non  erat  proprius;  vehtigia  aliena  dicit 
▼s.  511.  Hospes  honos  est  apud  Claudi^mum  vi  Cons. 
Honor.,  651.  Ipse  tamen  legendum  coniicio.  a  sospite 
greuu  cum  vixere  pedes ;  aut,  ac  sospite  g^-essu  ronoi- 
xere  pcdes.  Confundi  sospes  et  hospes  docuit  Drakenb. 
ad  Livtum  v,  28,  4;  sospita  et  hospiia  apiid  eiiind.  ad 
lih.xxii,  c.  1,  §47. —  Pergrmiiexponlt  j3a«rftf,  qnod 
est  apiid  Lncam  Act.  iii.  %  7 ;  utque  ita  vocem  hanc 
inielli{;endam  snspicabalur  Elsnerus.  Confer  nupor- 
liim  ad  Theophrast.  CharacL,  p.  226. 

257.  CQnvixcre]  Vi«ss.  2,  Convtnxfre;  Aldin.,  Bi- 
8il.,  Cum  vixere. 

2C0.  Edidit]  Pulmanni  Schcd.e  et  Antverp.,  ndd:- 
dit.  Cod.  Cantabr.,  Fabricius,  et  Biblioih.  LuKduu., 
aperie  vitiose.  edidit  ortas. 

265.  Israel]  Media  producta  iii  epigrammate  Theu« 
dulphi  : 

Israel  tu  rex,  Davidis  et  iudyta  proles. 


119  ARATORIS 

ConaUis  ccrUrc  Deo  ;  tulit  ipsc  figuram  A 

205  Corporis  autc  gravcm ,  quam  post  in  vulncrc      275 

[mcnlis 
g5  Isracl  chodus  hai)et,  qiii  pcr  sua  crimina 

labcns 
Cordc  magis  quaro  carnc  fluit,  spatiisqwc  sub 

[ipsis 
Qiiadraginla  annos  iEgypli  finc  remoius  280 

i:ian«lical,  ifigyplum  cupiens,  alque  idola  quJC- 

[rcns. 
270      S3    Ponilur  ad  poriam  Speciosam  (lel)ilis; 

[ulira 
Non  valct  ire  miser,  nec  limina  tangere  poricT ; 
Culpa  negwil  iter.  Qui  sunl  qui  pcctore  clau- 

[dum 
Israel  ferrcsolcni,  porlaequc  adjungerc  ceriani,  B  285 

NOTiE. 


1^0 

Quap  speciosa  suo  prodit  dc  nomine  Jesuni?      ' 
Isaias,  Danicl,  similesqniquc  ore  propheiaR 
Ohscurit  maoiresia  canunt  miracula  Christi. 
Ct  port»  qui  nomen  halicl ,  sic  adraoiict  ip§c  : 
Porta  ego  sum  vobis,  qui  pcr  mc  iutrarc  reeo- 

fsal, 
Fur  crit  illc  nocens.  Possui.t  porMre  prophcte 
Ad  portam,  ccmcnda  magis,  quam  visi  loquen« 

[fes ; 
In  lemplum  non  ferrc  queunt ;  h.rc  janna  Peiro 
Crcdita ,  qui ,  Chrislum  confessus,  cogniia  mon- 

strai , 
Non  vcnlura  sonat.  Vclus  o  sine  £nc  j^icebi^, 
87  Ni  Pclruro  jam,  claude,  roges!  qni,  noiia 

[pellens, 
Auri  vilat  onus.,  rerum  cui  ccnsuit  auctor 


Aicimus  V, 

Israel  solo  pcragcns  cerUmioa  visu. 
Media  conlracia  xara  x/jaatv,  ul  sit  dissyllabum,  apud 
Aratorem  t 

CJaudum 

IsraLl  fcrrc  solenl,  porl»que  adjungcre  ccriant. 

Et  : 

Quam  post  in  vnlncre  matris 
Israel  claudus  liabct. 
Sicidem  sceplus  aliis  in  locis.  Fabricius,  in  comment. 
ad  P«»ct.  Chrisl.  p.'7i. 

204.  heo\  pugnandi  verba  cum  dativo»  morc  Grae- 
cornm.  Prudenl.  Psychom.  : 

ConHiguot  vitlls,  seque  ad  sua  praemia  servant. 
Aralor  lib.  ii  : 

Sed  non  morialia  possunt 
Auctori  cerlare  Deo, 

iDEud.  1.  p.  lli.  Infraii,  939, 
Auderen^bellaresibi. 
Silius  Italic.  x,  57, 

Aosil  cerlare  Tcnanli. 
i:bi  Drakenb.  ci  Voss,  Art.gramm.  vii,  57;  Vechncr. 
Hellcn,  lib.  i,  part,  ii,  cap.  45;  Bollius  Silv.  critic.*, 
p.  54. 

265.  Umi\%[  Pulmanni  Scliedae  el  Antverp.,  Ua" 
u\%  :  malc ;  instituit  cniro  comparationein  inler  Jaco- 
bum  claudum,  et  Judaeos  animo  hebeii  ei  claudo^  quas 
locuiio  est  apud  auctorem  de  Rep.  ordinand.  ep,  I, 
cap.  7,  jS  2. 

266.Claudus]Cantabr.,edd.AIdin.,Bagil.,Torn.f, 
clodas,  aique  iU  deinceps  passim.  Isidor.  Orig.  xvii,  5, 
vetere$  clodum  .pro  claudo  dicebatu»  Vide  tiipra 
vs.  17. 

267.  Fluit]  Ut  animum  vitiis  magis  maculave- 
rint,  quam  iuxnriosas  corporis  dclicias  sint  secuti. 
Fluere  animo  vitUs,  praescrtim  luxuria,  corriipto  iri- 
haiiur.  Vide  Dooza  Praecid.  ad  Tibull.,  cap.  7 ;  Dra- 
kenb.  ad  Liviiui  vu,  29»  5. 

267.  Spaiiitque]  Inteliige  iier  Israeliiamm  per  de- 
sertum.  iSfKiittim  namqiie  locum  noiat  per  quem 
transimus.  Vide  Menchen.  Obs.  L.  L.»  p.  926. 

269.  Idoia]  Ei3m>ov»  media  corirepta  semper  apod 
ecclcsiasticos,  fortasse  indulgentes  consoeiudini  vul- 
gi,  ne  in  lemplis  discrepans  esset  erudiloruro,  et  mul- 
iiiudinis  concontus.  Aldtis,  Ncbrisscnsis,  Clichio- 
veus,  Upimpheliugus,  Sichardus  hica  inlcrduiii  mu- 
laverunt  ila,  ut  mutari  pos^unt,  scd  cuntra  Adem 
vclusJta!  lectionis.  Prndeiil.  P^ychom. 

Quosque  viros  non  ira  freinens,  non  idola  bcilo 
Ccderc  compulcra  t. 


Idem  Symmach.  i  : 

Caeruleasqne  animas  atquc  iUola  nigra  vocare. 

Scdulius  V  : 

Lucos  qus  BciDper  ainavit, 
Idola  dilexlt. 

Arator  ii  : 

Idola  tot  Romae  mnndo  collerta  subacto. 
Tcrtullian.  i  : 

Idola  vana  sequi,  lorl>am  sibi  Qngere  dlvum. 
Idola  priipum  fccit  Syrophanes  ililgypliis,  Promeihent 
Grsecis,  quae  Judjpi  mandato  divino,  et  Persae  ihsti- 
iuto  patrio  non  admiserunl.  Fabricius,  commenl.  in 
Poet.  Christ.,  p.  71. — Similia  fcre  exeinpla  dedit 
G  Barthius  Ailvcrs.  xxiy,  4 ;  Vossiiis  Arl.  gramm.  ii,  .^i. 
Adde  ad  Seduliuin  v,  146;  siipra  ad  epist.  »«1  Vigil., 
vs.  2i,  Aldhelmus  de  Laud.  Virgin.,  p.  720,  toui.  I 
Tlies.  Canis. 

Orarent  idota  regis. 
Qnin  et  prim»  brevis  legitur  apud  Alcuinuin  de  Vii. 
S.  Willebrordi ,  tom.  1f,  Thes.  Canis.  :  ubi  vide  BaM- 
nage  in  prsefai.  In  media  corripienda  acceniiim  re- 
spexisse  hos  poeias  putai  Nansius  ati  Nonni  Parapbr., 
p.  57 ;  et  Falster.  Supplem.  L.  L.,  p.  149  :  qiHNl 
milii  nondnm  iiquel.  —  Quod  de  Aldo  scribit  Fahri- 
ciiis,  apparcl  cx  ipsius  editione,  in  qua,  ui  et  llasil. 
cst  idolaque.  Miror  tamen  Fabricium  hanc  Aldo  ahis- 
que  mutaiionem  ohjecissc,  cum  ipse  nimium  sibi  in 
similibus  iudulserit,  inqiie  alienis  operibus  ingenic»- 
sns  fuerii,  ut  scribit  Joaii.  Alh.  Fabricius  Rihl.  Lat. 
tom.  III.  p,  7UII.  QVia  de  re  latiuk  dixi  in  praefat.  ad 
Seduliuin. 

270.  Speciosam]  Confer  Arberti  Observ.  ad  N.  T. 
D  p.  225. 

272.  Qm  8unt]  lloc  dcdi  ex  CanUbr.,  Cnivers., 
edd.  Aldin.,  Basil.  C:cterse,  nam  sunt» 

275.  Isaia$]  Aliis  poetis  Eseias^  ant  Esaias.  Vide 
Hcins.  ad  Prudenc.  Add..  p.  IS8.  Kespicii  auteiii  vei  ba 
Luca!  Act.  apost.  ni,  (  24,  ubi  x«ei  per  Uumper  reeio 
vertit  AlberN  Ohserv.  ad  N.  T.  p.  462.-*SlMiin  mu» 
ore  est  in  Schedis  Pulmanni  et  Autverp. ;  sed  al- 
tera  lectio  Lucae  accommodatior. 

276.  O^icifrta]  Voss.  2,  a  prima  roanU|  obscuri; 
ipse  conjeci,  obscuro,  nt  ad  ore  referdtnr.  Cl.  MTas- 
senbergius  vnlg:ituin  interpretaiiir,  qiiod  propbeta- 
rum  dicta,  oliin  obscuni,  Chrisius  manifesiavit  ad- 
veiiiu  suo. —  De  signiOcationc  canere  pro  prajdicere, 
vidc  ad  Sedul.  ii,  55.  IsUortis  Orig.  vii,  S,  <iuid  in 
(uturis  (actis  dictisque  suis  preecinuisseRi,  f la  rectc  Gro- 
nini^anus.  iion  praJnundassent, 

iTu,  lu  puritv]  Deest  hic  \crsus  in  AUin.  et  B«a'i. 


121 


DK  ACTIBUS  APOSTOLOUUM    LIB.  L 


m 


Non  perara  gedtare  gibi :  peie-dona  snlmi» ,        A 
Non  fragiles  secleris  opes ,  qiias  spcrnere  debet 
Com  Domino,  quf  dives  erit.  Post  liniiua  lempli 
Portieiis  liunc  Salomonis  babet,  qai  jure  \oca- 

flur 
iOO  Pacificus;  regnante  (Ide  quis  semper  in  orbe 
Pacifieus,  nisi  Ghrisius,  erii?  Hic  proiegit  om- 

[neni , 
Qoi,  Petro  dnctore,  placet,  qno  pnesule  surgit. 
Agmiiie  jain   niveo,   per  miliia  quinqiie  Viro- 

[niin , 
Ecclesia  CTescel),it  apex ;  arcere  lab(»ini 
fSb  ilutic  Juil.Ta  co!i,  nijiis  de  mnn»;ie  11  ixil, 

yuod  viriiis  operaia  deitii,  sed  linqueie  Cbri- 

jsiiini 
Pelri  nescil  ainor  :  Mon  huuc  relicebinms ,  iii-  B 

fquit, 
Qao  remeat  prx  tante  salus,  qui  jurc  creaniis 


Infeclum  supplevit  opus  :  solidumque  decorem 
300  88  Pars  reparal,  quain  jussa  novani,  bcmem- 

[bra  rcdeniptor 
Saiicia  resutuii»  hic  mortiia  siirgere  cedil. 
89  Fert  animus  palrare  nelas,  sanclisque  ve- 

[rendis 
Sacrilegas  init;rre  iieces.  O  somper  iniqui  l 
Dooa  videiit,  et  bella  moveni ;  i»ed  cfvpia  relio- 

[quoni, 
305  Ne  violeot,  quos  turba  fovet,  quibus,  indice 

[clando, 
Testis  crat  meriti,  cumque  hoc  sua  corda  leva- 

[bant. 
Nam  non  parva  dedit  populo  miracula  gressus, 
Qnein  nidis  alqiie  senex  nullis  jam  legitiiis  a^vi 
Vcrriuta  siimpsit  humi,  cum  qiio  slupet  ipsn  mo- 

[veri, 
540  Qu9e  jacoit  naiura  diu,  firmataque  nuper 


NOTiE. 


286.  Non]  Voss.  %  Anlverp.,  Fabric,  Dibl.  Lngd  , 
nec, 

289.  Porliru»]  Qu.e  buc  spectanl,  lale  expo-siit 
Z^ibichiiis  in  Miscell.  Lips. ,  vol.  III,  p.  576.  —  Sa- 
lini  regnanie  fide^  disiinciione  delcta,  ad  paci/icu$  re- 
fertor  in  Altlin.,  Hasil. 

29fi.  Qttis\  Voss.  2  a  prima  manii.  edd.  Aldin., 
Basil.,  qni.  Neqne  id  displicei,  cuni  iu  interrogailanc 
ita  poni  docnent  Diiker.  ad  Fior.  i.  18, 2o ;  Drakenb. 
ad  Liviuni  v,  40.  7;  et  faoile  i  ex  seqiienii  voce  addi 
pi»tuit,  qiio  periinenl  quxdam  ascripla  ad  vs.  524  : 
atqiie  hiuc  sajpiiis  b>ca  sunt  emaculanda,  qii3B,  sylla- 
bis  litterisve  vicinis  apposiiis,  maxinie  suut  corriipta. 
In  nieiMoriaui  revoco  inihi  vcxatum  Vicioris  looum  de 
Ca^ar.  cai».  5,  §  10  :  Namque  ubi  mentcm  itivas^-rint 
vitia,  mquaquim  Virecnndite  exteniis  tocietaie  huma- 
niu$  datur  pt'C(^audi  connueiudo,  Pr;rt»T  roiijeclnras 
in  notis  meinoniuis  addanliir  ilhr  Kloizii  Miscell. 
critic,  p.  58,  et  Joaii,  Cannpgieteri  Disquis.  de  noiis, 
p-  5i4.  Divideiida  puto  qux  coaluernnl,  atque  iia 
mnriutanda  :  urquaquam  verecundin  ejternis  sutiatur^ 
ci  ei  immanius  datnr  peccaudi  consuetudo. 

2^2.  Pr^sule]  Ope,  a  lilio  ipsins.  Vide  Wopkens. 
ad  Sedul.  I,  60. 

21)9.  Solidtwtque]  Vosn  legi  soWtumque,  enm 
nempe  qiii  aiit*  a  hic^nii,  ui  \\j\^  fon'us »  doccl  Dra- 
kenh.  »d  Liviu.ii  v,  4,  7;  sed  potesl  taiiie.i  soinlum 
txpnni  per  ititegrtuu,  totuuil  Svc  :ipiid  V  rgil.  /l'.n. 
ii,  4i7,  in  solido  (^xpontt  Cerda.  Corl.  ad  Cm eioo.  yix\ 
Divers.  v,  20.  Isidorus  xiv,  4,  Itegfo  vero  fortis,  el 

sotidm  dnobus  satiw  acribus  fluviis tallata.  Ita 

GiHhofredus;  scd  reciius  Groning,  et  veliis  cditio,  et 
solo  lata. 


501.  Restituit]  Aldin.,  Basil.,  binc  verpiim  Igno- 
rant.  Prodiicitur  auf4*m  hic  syllaba  nnte  aspirutit». 
nem,  lioet  Antverp.,  Tornais.  1,  id  evltavertfit  repo' 
iinido  qui  mortua.  ^il  opus  esse  patebit  ex  notatis  ad 
Sediiliuin  I,  11). 

501.  Cedit]  Ita  ex  codJ.  et  Tom^eg.  i  restinil. 
Cortius  in  marf^ne  recle  exposiiit'  per  eoneedit^  per- 
mviit.  Yide  ad  epist.  ad  Florian.,  vs.  ult.  ki  eilt» 
tis  est  fecitj  sed  illud  est  ex  glossa,  ut  apparei  ex 
Vuss.  2,  ubi  scholiasies  id  superiiis  appositerat.  Licet 
nt>que  ab  hac  locoiione  alieciiis  ^it  Aratur,  iit  fccit 
fervesccre,  vs.  155;  (ecithabere^  vs.  577;  fficis  deb>re^ 
C  vs.  405 ;  fflc/t  ire^  vs.  5i2 ;  fncit  essf^  vs.  <j2i  ei  727 ; 
fecit  procederr^  vs.  ()28.  Adde  Ciof;in.  ad  Ovid.  He- 
r«»id.  XVII,  174;  Wopkeii*.  ad  Sedul.  iv,  90.  Sic 
7rocfl<r«i  vijoTcutev,  Luc«  Evaiig.  v,  §  54  •  -  Ad  reni 
p^rtinet  Arnobins  Advers.  gent.  j.  p.  50  ;  Impcrio 
ille  uno  eJturbavit  a  corporibus  (/«.'wow.i.i,  et  exnnim-t^ 
tis  suos  restituit  sensus ;  sub  enrum  lopantes  et  Uli  se 
casibus,  jussione  non  alia^  snnitati  el  conslantice  reddi' 
derunt  :  nhi  illiid  cahibus  m  >ttuni  inlcrprciihiis  im- 
g4»iii  fecil.  Probo  conjectiiraiii  viri  di  cii  ad  margincm 
elilionis  meae,  casst^ti^ ;  epanl  enim  diruionuin  viucu'* 
ijs  veliii  irreiiti. 

505.  iVecw Ihifra,  vs.  589, 

Felices  hcdfitura  neces. 
I.  b.  II,  vs.  127, 

Laxari  non  posse  neces. 


D  £t  videlur  hoe  numero  osus,  ot  indicet  summa  per)^ 
ciila,  ei  quodvis  mortis  genus.  Ita  mor  es  exposnit 
Borui.in.  ad  Quinctil.  Declani.  x,  iiiil.;  ad  Ovid.  Me« 
lam.  XI,  558.  Pacaius  Paneg.  29,  §  1,  de  virorum 
ntortibus  toquor.  Stdinns  Polyliisi.,  p.  4,  ineusntce 
morle%  fHiorum.  Quam  scripturam  confirmat  collalio 
penes  nie  :  in  edsi.  Vt^nela  1498  iii\H?ni,  neptis  in- 
fnmia  ncusnta  ;  moites  filiorum.  Ramdein  vocemSul- 
picio  Sevcro  einst.  5,  §  10,  ex  utroqne  Trajecliiio 
rectr»  restitoilVouckiiis  Leci.  L.a.  i,  p.  40.  eonrJcrwc 
dixit  Athanasiiis  Opp.  lom.  I,  p.  67f(.Adde  BarthinHi 
A«lvers.  Liv,  6,  iioias  ad  Valer.  Flarc.  vni,  552; 
Oiide»d.  iid  Lucau.  vii,  400;  Oiakenb.  ad  Livinni 
tpint.  xxxi. 

506.   Levabant]   Expressit  «evdCvTsr,  qnod  esi    in 
Aci.  aposl.  III,  §  t);  ve.l  eSt^Su^ov,  ibid.  iv,  §  21.  Iltic 

^ —  ,—      SfMi«iii  <'uiin  vulgalus  interpr<cs  iii  XiMenis  iennriai 

iiimiil  ensem  stcUafum  jaspidf,  ei  Innam  murice  Ty-      iii,  §  il,  Leiemus  corda  nnttra, 
"*^*.."'  ^A"*.^  ^^  vrstinient.*  iriui:«ta  fnissn  agnosras.  l{f\i.  Vernula]  Coiifcr  Cronov,  Cbscrv.  in  t-  clns. 

ap.  I,  j».  it). 


500.  Qtmrn]  Aldin..  D.isil.,  Torn.  1,  qua. 

500.  iVora/i«|  Rer.ovjiht,  ei  reMituunl.  ViJe  Dra- 
Itpi.b.  ad  Siliiim  VII,  141  :  qiio  referl  Virgilii  locuni 
iEiieid.  IV,  2G0  : 

^earo  fuiKlanrm  arces  ac  tecia  norantem. 

ha  edl  jussit  Burinannns,  cum  Diin.  fleinsiiis  tela  wr- 
Mmlem  exliilnierit,  qnoil  lanien  in  eqd.  non  lcgilu:  ; 
id  yero  nrc  dis]iiirei,  cum  teta  tiovare  potnerit  adlii- 
bc»i  pro  pr  stiiiain  formain  imniutare,  ut  indicaveril 
^ne^m  armn  Trojana  Tyriis  inula<KSC,  quare  ei  a 
iove  Mercnrins  mis-sus,  eum  inoiiiiiriis  qiianlo  opcre* 
coiMlendn  Carthnuiiic  et  niutaiis  armis  ncgligorci  i«I 
ipiod  fato  eni  desliuatum.  F.l  Virgilius  dtinde  ipsi 


3-JU.  Uic]  Ahliu.,  n.^il.,  T  ri:.  I,  huic. 


m 


ARATOUIS 
A 


\     20 


Incesso  proprio  nova  jam  vcsiigia  signaf , 

90  Qu^  faerant  aliena  sibi ;  lamen   improba 

[proles 
SaevU  adbuc,  foiiqua  velal,  quod  gaudiacla- 

[iiiaiil.         325 
Qnid  totleSy  Jiidsna,  cadis?  surreciio  Cbristi 
515  Ut  furto  celetnr,  emis,  sed  inania  demens 
A  8001110  documenta  petis  livore  caduco, 
Qua  seotis  virlute  geri,  vis  fraude  negari. 
Infernntn  Dominus  cuin  destmctorus  adire', 
Deiulit  indesuam,  spoliato  funere,  carneni. 
Victor  ^b  arcc  crucis  radiantia  signa  niinistrat.      550 

91  Sol  ruit  in  lenebras,  tu  peclore  ni^ira  re- 

[bellas. 


Arva  tremunt  concussa  locis,  tn  fiiior  hares. 
Saxa  crepant  ,    lu  dura   manes.   Jam  scissio 

fvcli. 
Quas  latuere  din.  nudavit  myslica  templi. 
Lux  tua  iios  adiit,  tecom  nox  sola  remansir. 
Murs  siue  Gne  premit ,  cui  nunquam  vita  re- 

[surgii. 
Planta  veliis,  sociare  novis  et  condere  libris, 
92  ^^  percas  viduaia  cibis,  sine  niunere  quo- 

[rum 
Arida  flcus  eris,  nullo  quia  tempore  frucium 
Ad  Cbristi  vis  ferre  manum,    neqiie  ccrnere 

[quanl^in 
Floruit  incertus  faciens  oleasier  olivas. 


NOTiE. 


311.  Proprio]  Ita  Ald.,  Basll.,  Torn.  4.Favet  Can- 
labr.,  in  qno  esi,  propno  novo  vestigia;  Univers., 
vropiore  vovo,  In  Yoss.  2  totus  vcrsns  desideraiiir. 
Plarnit  li.ec  scripturn  ii)  primis,  ob  scqueniia,  Qtt(B 
fuerant  aliena  sibi,  ul  proprivm  el  alienum  oppoiian- 
inr.  Csterae  edd. ,  propeuua  novo  vestigia^  qiiod  bac 
parte  se  commendai ,  ut  indicetur  claudus  celeriori 
gressu  vestigia  tigens,  licet  tum  a/i>na  parumper  lau- 
guere  videatur. 

312.  Fuerant]  Cantabr.,  fuerint, 
314.  Cadis]  Voss.  2,  vecors. 

515.  Emii  ]  in  Voss.  2  integer  locus  ita  distin- 
goiiur : 

Sorrectio  Christi 
IJt  ftirto  celctur,  erois.  Sed  inanla  demens 
A  sovnuo  documenta  pelis.  Llvore  cadu&> 
QoK  sentis ,  elc. 

517.  Vm]  Ald.,  Bas.,  Torn.  1,  ;nf,  frequenti  pcr- 
muiatione  ,  ut  infr.  vs.  575.  Adde  Ste^ecb.  ad 
Arnob.,  p.  84.  Pairem  meum  ad  Plin.  Pane^.  77,  4; 
apu<l  Marlianuin  Capeil.  i,  p.  9.  Cod.  Yossii  liabel, 
consilium  Jus  ferre  meum,  quod  jain  rejeci  in  Mi- 
scell.,  p.  20i.  I^idoriis  Urig.  x,  p.  1071,  nnde  et  a 
mr>s  peritis  cttpite  diminuius  dici  ur.  Scribe  ex  Gro- 
ning.  cod.  junsperitis.  FJme  •diiidns  superest  Cicero 
pro  Itarcell.  4 :  Nam  cum  ipsius  vicivrice  conditione 
jure  omnes  vicii  ocridissemus ,  cl>  meniia^  iuot  judicio 
eonservnti  sumus.  Rede  igiiur  unus  invicius  es  ,  a  quo 
etiam  ipsius  viciorice  conditio  visque  dvvicta  est.  Priora 
veib:i  jnbeiit  ut  scribatnr,  conditio  jusque ,  vel  eijus, 
cod.  eniiii  Leidensis,  cnjus  coliaiio  penes  tne,  ei  vi$ 
babet  :  iieque  obslat  quod  jus  reqnirat  devictum; 
consiructioneni  enini  banc  defendit  satis  Drakenb.  ad 
Liviuin  IX,  55,  5,  et  xxvi,  54, 12;  Burman.  ad  Lu- 
can.  1,  176. 

520.  Crucis]  Ad  signa  refer.  Cbrisiianis  nanique, 
Cbrisri  militibiis,  tribiiitur  vexilluni  cui  crucis  insi- 
gne.  Sediilius  i,  321  : 

Kn  signo  sacrata  crocis  Texilla  coruscant. 

liililes  enim  in  vexillis  aut  scuiis  priorrs  nominis 
liltiTas  habebanl  in-cripias ,  veliiti  a  in  sciilis  Lace- 
da*inoniorufn ,  n  in  Peloponnensinin ,  iiSiZXptaxw 
Iribuitur  Cbrisiianorum  vcxiilo  X  sive  noia  crncis. 
Elcffaiiler  boc  observavii  Cerda  ad  Vir}!il.  iCneid. 
11.^6.  Ddcum  namque  nomina  vexillis  (ii;im  inscri- 
pta»  ut  proliatllaretibeigius  in  Bibl.  liislor.  Tbeol. 
class.  VIII,  fasc.  3,  p.  500.  De  ciucis  culiu  apud 
Cbristianos  varia  babet  Giiuenli.  ad  Minuc.  FeL, 
p.  76. 
3il.5oi]Sedulius  t,  254, 

Sol  nnbe  corusoos 
Aliscondens  radio^,  telro  velatns  amictu, 
lAliiuit,  irislemque  lnfecit  luctiiras  orl>em. 

In  quibosdato  edd.  illic  bi  tres  veisus  adduntur  : 


Tota  sibi  opposilum  fratrem  qnod  Dolia  haberet, 
Ciimsuberat  lerris,  supero  ille  in  culmiue  codII^ 
Impia  perpetuam  timucTuntsacula  nociem. 

HosCellariusaSednlio  profectos  ne<^ai;  cl  priorpsduc 
clarissime  snnt  ab  aliena  nianu;  h;i*rel  senieiiiia,  et 
siyliisesi  Sediilio  indigiius.  Uhiinum  vero  Sednlianis 
inserendum  arbiiror,  Nirgilio  siibleciuni  ex  Georg.  i, 
408,  consncio  iliius  poeUK  more,  quarc  et  eideni 
ascnbit  Cerda  ,  et  Freinshem.  ad  Curt.  x,  9,  5.  — 
Mox  Voss.  2,  lenebris. 

522.  Arraj  Vide  ad  vs.  55.  Tremere  boc  sensu  pas- 
siin  adbibeiur.  Vide  Cerda  ad  Virgil.  Georg.  i,  475, 
po  auiem  terra^molu  Centurio  dicitnr  Cbrisium  Dei 
Filium  ngnovisse,  Matib.  xxvii,  g  54.  Non  male  vi- 
deii(iiro{>inatiqui  veiernm  opinioni  id  ascribiini,  ter- 
neniolu  pra:senti.')m  Nnminis.ignoscenli  nn.  Ccniurio 
uiiqiie  BoiiianuH  erat.Confer  no  as  ailSilium  iv,444. 
527.  Sociare\  Imticrandi  si^nientia.  Locntiones  dt*- 
suinptx  suiit  de  arbornm  insitione .  quas  iliustrabil 

^  f.olumclla  de  Arborib.  cap.  20.  Ovid.  Metam.  xiv, 

^'  050, 

Fissa  modo  corlice  \irgam 
loscril,  et  succos  alicno  pr'<ehet  alnmno ; 

qni  locus  delendit  scriplur.im  apnd  l>idorum  Oriff. 
XVII,  0  :  Insilio  dicitur^  cum  (isso  trunco  surcutus  /e- 
cundcB  arbons  steriii  inseritur  ;  uhi  Cod.  Groning. 
exbiliet,  inciso  trunco.  Posteiiora  apiid  Isidoruin  lu- 
cem  prxbent  Aratori ,  cum,  iicuio  cortice,  libroalie' 
wm  arboris  germen  immiititur. 
52::$.  Viduata]  Privata ,  Sedulius  iv,  50, 

Confesliin  viduata  suis  (ioulnca  succis. 

Ita  Grxcis  opfonog  et  6/jyavt^gtv.  Vlde  M.irtiniim  V.ir. 
Lect.  I,  20;  virum  doci.  in  Observ.Miscell.  vol.  VilL 
p.  190. 

5i8.  Cf^>]  Cant:ibr.,  sucis.  Repugnal  qnantila-, 
licel  scriptura  s  t  recta,  nt  d':ciii  ad  Scdul.  i,  50  ; 
et  lleinins  Ohscrv.  in  Tibull.  iv,  2,  10;  et  in  'is:- 
|.  tiono  eaindem  adhibeat  Ovidius  Metain.  xiv,  OwO. 
^  Coluniell.  de  Arborib.  20,  in  liup,  ne  quid  sit  qno 
posdi  huccus  evocari.  Scritiiura  Canlabr.  estexglossa, 
veiuti  apul  V;irron.  de  K.  It.  i,  25,  2  ;  nlin  legeba- 
tiir ,  qua:  suci  sunt  majoris.  Jam  reclius  emeniiaiiiin 
cibi,  quam  vocem  de  atimenio  arboruin  ei  planiarimi 
:idhibeii  docet  Uisinns.  Adde  Lcxicon  Ru&licuni 
verbo  PA^OLfJil. 

529.  Quia]  Pulmaiini  Scbed;e  el  Antverp.  quoque. 
T«>nia;s.  1  ,  qua:.  Iii  voce  tempore  respicjl  ad  xa^oc 
o-vx6>y,  in  Evaiig.  Maici  xi.  §  15,  ubi  tamcn  ileiiisius 
inavult  legi,  ou  yip  t,v  xai/aoc  (7vxa>v,  prohante  Colo- 
mesio  Ob^erv.  sad .,  p.  15.  Novam  expositionein  de- 
dit  Abrescbius  Leciion.  Aristnei.  lib.  i,  p.  10. 

551.  Insertus\\' irgWlmu^  aii(.sque  secutus  mascu- 
linum  adbibet.  Nonnulli  genns  fcinininum  putant  Ci- 
ceroni  placuisse,  tn  Vcrr.  iii ,  25  ;  sed  dubia  illie 
scripiio,  ci  quodam  cdidit  Grx^vius.  Vide  et  Vossiuio 


liS 


535 


DE  ACTIBUS  APOSTOLOUUM  LIU.  L  12» 

Plenaque  pfp  genies  de  spinis  pullulat  uva.       A  340  94  Ante  vides,  rerumque  creas  per  nomin» 
93  Imniinet  exliausiis  ratlicibus  ira  «ecuris,  formas. 

Gum  fiereiit,  vox  semen  erat,  nec  di  iiilil  ortus 


Ut  succisa  ruas,  ni  jam  translaia  vircscas. 

Postquam  mira  salua,  in  corpore  nati  vetusto» 
IKseipolift  Midita  liquet,  gentifque  Mperto 
Cognovere  roinas,  celebi^nt  his   vocibus 

[liymnum : 
Tu,  qul  cuncta,Ocus,  propriis  aniinala  ngiiris, 
Artiiici  scrmone  fs>cis,  quique  edita  cerneiis 


Imperium  natura  sequens ;  mox  spinius  nris 
^thera  cnrvavit,  sola  nexuit,  xquora  fudit, 
Materienique  operii  sola  est  largiia  volimtas. 
545  95  Ne  deronne  jiigum  siinilis  portaret  iroago, 
Tegmiiie  servili  laiuit  regiiaior  Ulympi, 
Ut  sua  geiitilcs  implerent  coepta  furores. 


NOT-f:. 


de  Analog.  i,  13.  —  Expressit  Arator  locnn»  Panli 
ad  Roman.  ii,  §  17 ;  iyxfvr/jifgcv,  quod  illic  esi,  eo- 
dem  modo  adUibet  Atbanasius  Opp.  (om.  i,  p.  551. 
'£v6cfyat  sensu  met'ipburico  dixit  Tbeugu.  Senieiii. 
450. 

33i.  Per  gentes]  Respicil  Kvangelium  geniibusaii- 
nuntiatum,  et  propler  coniiKuaciuni  a  Jud  eis  (rans- 
iatum.  Ca;teroquiii  conjeceraiu,  p^r  seniet,  ut  in 
Metiiphora  de  spinis  pergeret.  Iia  ScUulius  111,  249, 

Gentisque  io  scDtibus  orlam 
Compulit  Uebraei  de  graiuine  \escier  agri. 

Sic  apud  Minuciuiii  Fel.  Ociav.  3i.  D*:  veilris  srnti- 
bus^  substiiuebat  Voncliius  Leciiou.  Lai.  i,  p.  5:). 
Magis  alix  edd.  bic  luibaiii,qu;e  pergenies  uua  vu<e 
praeferuut.  1'otius  id  resiiiucii<iuin  Alibeiiuu  Luud. 
Virg.,  p.  728,  lom.  1  Tbe^.  Cani^ii: 

Accipiunt  parlter  pergenti  tratniie  Chrisli. 
Hanck.  iilic,  per  gentes  ;  sed  jougantur  du£  voces, 
et  sententia  erit  r<cilis. 

335.  Exhaustis  1  Aridif:.  Exhauslum  animal  pro 
roacilenio  dixit  Vegeiius  An.  Veter.,  iii,  i,  §  il. 
Nisi  tamen  quis  exusiis  le^fmluni  puiei,  qiiu:  tliio 
eonfundi  p.iiebii  ex  noiis  »d  (Nia;dr.  i,  Hib.  (i,  vs.  7 : 
id  est  exuieiidis,  ut  apud  Seduliuin  iv,  5i, 

Omnis  enim,  quicnnque  Deo  nil  ffrt  le  nuirit, 
Ceu  sterilis  t.uncus,  iignis  xquabi.ur  us'is, 

Quod  Wopkensius  exponitigni  destinaiis  ;  ita  eniin 
in  lus  exeiintia  teiiipus  futurum  sigoilicare  doeet 
Voonla  iii  Inierpr.  c.  52. 

334.  Succisa\C:iu{2UT.,succissa.  Forle  scriberevo- 
luil  subscissa  librarius,  sed  e;ttTi  voeeni  lexica  iguu- 
rant.  Excidere  bac  in  re  aiibibcl  vulguuis  inlerpres 
Evang.  Maltb;Ei  iii,  §  iO,  quod  arboribns  pro|»ri'iin 
esse  noiavii  paier  meus  ud  Vietor.  iiliistr.,  31,  0. 
Succisa  bic  salis  tuetur  Colnmelia  de  K.  U.  xi,  2, 

S  11. 

334.  Trcnstata]  Simili  senieuiia  lioe  vorbum  nillii- 
bet  Golumella  iii,  5,  §  i,  ot  iioetius  Cou&ol.  Pbilos. 
ni,  pros.  ii. 

^aS.  In]  Hoc  resiitui  ex  Canlabr.,  Voss.  2,  edd. 
Fabricii,  et  Antverp.  Ceteni;,  de, 

337.  His]  Pulmanni  Scbedae,  bis, 

538.  Deus\  Ptitt*^t  accipi,  niore  Altico,  de  qno 
Bosiiisad  Luc;£  Bvang.  xvtii,  9  l^*  Aible  Oe;:orium 
deDialect.,  p.  47;  del^annis  Burnian.  ad  Oviil.  H  - 
roid.  XVII,  400,  et  Burnian.  Secundum  ad  C  lUiiect. 
111,  74,  vs-  S.  Pejoris  iiolae  scrpiotibus  c^t,  Dee, 
Viite  Vossium  de  Analog.  n,  5.  Aut  referri  potcst 
ad  illam  forui:im  de  qua  dixi  ad.  vs.  154. 

339.  Artifici]  Vo^s.  i,  a  manu  sec,  ariificis:  malo. 
Yidt^  ad  Seduiium  IVol.  4  Observ.  Miscell.,  vol.  V, 
p.  17,  eritasolei  Araior,  ul  inferiiis  osiendam. 

340.  Crmj  iloc  dedi  ex  (^antabr.,  edd.  Basil., 
Torn.  I ;  reliqua;,  rreafw.  —  Per  ouitii/i,  Voss.  2;  sed 
4einde  alia  inanus  emendavit.  Conveuiunt  iioic  Se- 
duliiui,  21, 

Morc  Dei,  qol  cuncta  priusquam  nata,  videnHo 
Praeteriluui  ceriiit,  quidquid  vuU  esse  fuiurum. 

54S.  Imprrium]  Sedulius  i,  ^i, 

Omne  sooro  famulatur  opus,  sequiiurque  jiibontit 
iuiperiomy  (|uu«.uuque  iratiii  seutcutia  uutu. 


dixit  Atbanas.    Opp.  tom.  I, 


B 


KTtffiv  yjTtortTayfxfJWf 
p.  97G. 

3i'2.  Spiritus]  Ex  psairao  xxxiii,  6.  Convenit  Se- 
duiius  n,  iil, 

Maxima  summi 
Curvavil  qui  membra  polt. 

3i4.  Operis]  Cantabr.,  operi,  Non  displicct.  Vide 
Drakenb.  ad  Livium  xxi,  53,  2,  sed  diflicile  est  af- 
firniare  quid  poeta  scripserit,  cuni  uterque  easus  ita 
adbibiaiur.  Dulier.  ad  Flor.  ii,  0,  48.  Paicr  mciis  ad 
Pliii.  paiieg.  54,  1 ;  idque  proptcr  iilteram  srqueii- 
leui  f  eo  iiicertius,  cum  vel  adba^rere  poiiierit  priori 
voci,  vei  ab  fa.ieiu  aUorberi.  Vide  ad  Seduiiuni  ii, 
^14,  ei  V,  153;  \U  apud  Virgiiium  i£neid.  i,  174. Li 
Clerinontii  codice  pater  meus  invenit : 

Ac  primum  silicis  sciniillam  excudit  Acbates. 

Cdilur  silici :  vide  lleinsium.  In  cojlatione  codlcis 
penesme  apiid  Solinuiu    Polyb.,  p.  5,  est,  tnitcnti» 
^piritum  retincre^  iion  enitenti.  tn  Martiali  viii,  epigr. 
21,  cod.  egregius  Thiiani  exhibel : 

Jam,  C^sar,  vel  oocte  veo^,  tenct  astra,  licebil. 

Q  llnde  non  inelegantcr  docta  mtniis  efdngebat.  reni^ 
slent  asfra.  Apud  Isidor.  Orig.  xvi,  14,  in  Groniii- 
gano  e>t«  ntarmvri  similis  iion  nKirmoris  ;  et  licetca- 
deni  liiiera  non  seqnatur,  tamen  et  in  siinilibus 
xque  ditbia  poierit  esse  scriptio.  D.bium  in  bisce 
lollant  aucioritate  sua  mcliores  codd.  Sic  apiid  Siil- 
picinm  Sev.  Vit.  iMarlin.  11,  §1,  ex  duoi>iis  Tra- 
jcci.,  m:iliiii,  proximus  nwnasterio  lotus,  noii  mo' 
nasterii,  quod  editur  apud  Isidori  m  Orig.  ix,  2  ;  ex 
Groniiig.  el  antiqna  edit.,  prvxnna  maii  loia  occnpa' 
vere;  apud  eunidein  x,  p.  i07i,  e\  iifttiein  |ir:r('ero, 
navis  cui  cminentia  vi  tempestatis  adimuntur  ,  n<»n 
cujus;  lib.  XI,  cap.  ^,  ex  Grouiiig.,  libidini  [rongit 
irttpeius,  noi\  libidinis ;  lib.  xiii,  cap.  21,  ExordiHm 
Argivw  gentis  primusdedil.  Ita  Groning.  Forte  tainen 
genti  illic  pr;ehtet,  quod  et  bat»et  autiqua  ediiio,  lib. 
XV, 7.  Groiiing.,  et  ed.  Vet.,  quvd  domui  lucem  mi/ti- 
strat^  non  domus.  Apud  Cict-roncm  de  Orator.  ii,  23, 
cod.  Trgectinus  babet  :  suroris  filium  fuisse  Demo- 
sthenis.  i'.diiur,  Demostheni.  Adde  siinilia  apud  Itulin* 
D  keniiin,  V.  C.  ad  Kutil.  Lupuin  ii,  p.  83.  b)x  littera 
pracedeiiti  ita  dubiuin  est Tertullianus  scripserit  de 
Paiieiil.  14:  Lapidatur  Stephnnus,  et  vem»m  hostibus 
suis  po  (utf:t;  an  veio,  sed  veniam^  quod  iii  cod.  in- 
veni;  prius  taiuen  videiur  iiriererendum  ex  ils  qiix 
ad  episl.  ad  Fiorianum  dicta.  Plura  cuniulari  pos- 
scnt,  sed  fin^iv  ayov.  — Costerum  materiamque  Voss. 
2,  Bibl.  I.iigd.         ^ 

345.  imwjo]  Glo5sa  in  Vos<*.  2,  iV«  turpc  peccatum 
/lomo,  ad  tmuginem  Dei  factus,  haberit, 

547.  Furores]  Voss.  2,  a  nianu  secuiida,  furoris, 
Accepit  librarius  ccepta  furoris  pro  ruribuiiditf,  de 
qiio  lorpiendi  inore  dictuin  ad  vs.  1.  Expiessa  ita 
f^/5vo(;o(v,  quod  Luciis  adliibei  Aci.  cap.  iv,  §  25.  Id 
equii»  tribuii  Tboiuas  Alagisieret  Amiiionius;  ul-r- 
que  in  fptiAxrtt^Joui  unde  adquem\is  moiiiin  perti- 
iiet,  ei  pcr  i-nv/v^Axta  ab  Ilcstjchiv  exponitur. 


127 


AHATORIS 


Qots  dolus  HerodU,  cum  trUlia  bclla  movcrct 
Infantum  roandata  neci  ?  quos  ubere  raptos 

3oD  Vuiuera  suscipiunt  parvig  errantia  menibris 
Vix  habitura  locum,  BSBvoquc  juliente  tyranno, 
Nasci  poena  fpit,  cujus  tiilit  impelus  svum» 
Quen  nescivit  agi,  qui  perdidtt.  0  nova  nioriis 
.  86  Condiiiolsolovitampro  fine  subire, 

555  Ct,  cum  prima  dies  alque  uliima  sii  simul  unn, 
Posseniagis  quam  scire  mori.  Quislumiuesirco, 
AuL  gemitu  cessanie  queat  memorare  Pilaii, 
Quoddeflent  elemeuia,  neras?  quo  judice,  Chri* 

[stus 
Sobdere  pro  mundi  voluit  sua  membra  periilis, 

?60  Ut  carnJiIe  malum  cnrosolveret,  et  ferus  hosiis, 
Ciijus  ab  iiigenio  fluxerunt  tela  veucni, 
Perdcret  anliqui  lacrymosa  piacuia  belli, 
Maieria  siipcrante  pari,  he  crimiiiisultra 
Per  sobolem  prodiret  onus  :  damnatio  jnsli 

5C5  Libertas  est  facta  reis  :  da  semina  verbi 


375 


580 


m 

87  I^crtua  dona  coii,  segnisque,  novilibus  usa, 
Colligat  isia  manus,  te  fructificante,  maniplos, 
De  quibus  ipse  tui  cjompoiias  horic^  coeli , 
Triiiceamque  fidem,  lolio  |)ereun(e,  corones. 

Qua  Fancti  fulsere  pedes,  concurrere  vjsa  est 
Poiidercterragravi,naoxque»lnHis  Spirilu^  illis 
Spleiidiiit,  et  liiigiiis  facundia  crcvii  obortis, 
AuditT.  valiierepreies  :  huraana  propago 

88  Ua(erie»sierreiia5umus,  limumqucparentem 
Noniiite  prodil  homo :  vis  flexit  et  impulit  arva 
Yocis  aposfolicae,  quae  de  lellHre  crcatos 
Fecit  habere  fldem  :  sed  quid  m:igi5>  exsilit  units 
Conculiturque  loeus?  ceciuit  Scripturadect»r<ii 
Pacem  forre  pedes ;  horum  snb  gressibus  ergo 
L.T(a  niovelur  humus,  quibus  est  seriiiono  Ma- 

Igistri 
Pax  commissa  pii,  quoe,  deportala  per  illtis, 
Exiit  in  cunctas  veloci  munere  terras. 
Ecce  tot  egregiis  unum  cor  esse  catervis 


NOTiE. 


548.  Mo9eret\  Alise,  moverti. 

S5i.  CiyiM  iulit]  Vass.  9,  a  manu  reesntiori,  cui 
^MmUi,  h  uit  illud  haud  dubie  glossae  loro. 

355.  Quem]  lu  reposni,  jubeoiibos  id  codJ.omni- 
bus,  et  edd.  Antv.  e(  Basii.  Keliquae,  guod.  C(»di- 
cuin  conseMus  praevalei;  inest  tainen  aliquid  dnruir, 
nisL  referas  ad  syuibeseos  speciem,  de  qua  Coriuis 
ad  Sallust^  v,  8.  Videtur  Arator  aliam  vocem  luenie 
complexus,  »d  quam  pronomen  releratur.  in  Can- 
labr.  aacriptumerat:  Ideo  lUat  qnem,  qmaapud  Gnr-^ 
f9$  ma^culmi  est^  et  in  vuin  neutratcunt  apnd  noi, 
Qui  mvum^  id  eit^  aiattm  iit\u$  vitce  i.ii^fnmt,  Hle 
acium  vilalem,  id  est^  peecnlum  agnoscit,  Sed  i$ti  p,>r- 
did£runt  tevum,  antequam  mirent  peceare;  aniequum 
leirevt  et  intelliqereut  vivere,  perdiderunt  vitam, 

556t  Po$se\  Vide  Witiiof.  Specim.  Cnnther.,  p.  77. 

536.  Quis]  Virgiiius  i£n.  ii,  6 : 

Qiiis  talia  fando 
Uyrmidonum,  Doiopuravc,  aut  diri  ouilcs  Ulyssei 
.  Temperet  a  larryiuis  ? 

f  t  vs.  361, 

Quis  funera  fanao 
Ezplicet,  aut  po«sit  lacrymis  xquare  labores  ? 

(Jbi  similia  deditCerda. 
557.  PUati]  Priori  correpla.  Sic  Iiifr.  ii,  iui,    . 
Petit  hunc  a  jure  Pitati. 
iiicertus  auctor  de  Passion.  Dom.  ts.  54, 

El  cmi  infanda  Pitati. 
Ontra  prodticit  Seduliusv,  il6  et  f57. 

559.  Perielis\  CI.  W.«8scnher«ius  coiijicit,  piactis^ 
ut  vs.  188,  Funesta  piacuta  gentis. 
.%0.  Et  ferus]  Toriiaes.  1,  e/fcrus. 
505.  Vtlra]  Absoliilc   pro  iiltra  id  s|)a(iiim.  Vide 
Duker.  ail  Fior.  proocm.,  §  1.  Scduliiis  ii,  li, 
Cernere  nongcnlos,  ulira,  fcliciier  aiinos. 

564.  hamnniio]  (^ortius  n)ai4;ini  ascripscrit  Vafe- 
sitim  ad  fiiisebimii  ili>tor.  cccles.  vni,  iO,  p.  |()6. 

565.  Da]  VosR.  2,  das ;  sequens  lit(era  adli;esit. 
Coii'er  pnetcrea  suiteriiis,  vs.  118. 

566.  Segnisque]  lloc  dedi  ex  Cantabr.;  n(V|iie  dis- 
•«niirc  siispicor  Voss.  tf ,  in  qiio  est  senenque,  pn^iia 
jSiipra  n  uota  lilter.c  g,  lii  reliquis  oniuthiis  esi  siguisque 
novtUitms,  Quci;  illa  >inl,  non   expiito.  Prr  nianum 

•M^^gnem  iudicat  hoiniiies  peccatis  deditns,  iiif|ii<>  ver.i 
|!i*ta(e  eoletida  in^^ccund  s ;  qui  laiticn  uhrrrimos 
pirl^Us  fnirnis  feriMit,  rcscis:io  vKioroin  lolio,e( 
%clut  &egc;e;  id  cuim  per  n-taHa  iiitelligtt.  Egregie 


tnm  pergit  in  metapliora ;  segnis  enim  dicitor  dc  agi  o 
infecundo.  Carduum  ugnem  per  inutilem ,  iuf**cun- 
dum,  exponit  Serv.  ad  Virgiliiim  Georg.  i,  151;  el 
terras  segnes,  it,  57.  Simili  roodo  librarii  cormperutti 
Aiirelium  V.cior.  Epit.  c.  12,  $  6.  signisque  ridieuU: 
ubi  jam  r<:cte  editur,  segnisque.  —  AbNostri  verbis 
non  longc  abit  Seduiius  i,  549, 

Lacrymasqiie  serendo 
Gaodia  longj  metam.  Namqui  deflemus  ia  Ajdam 
*  Semina  miiienses,  mox  exsulubimus  omnes 

PorlaulHs  nostros,  Chr^slo  veuieute,  maolplos. 
570.  Qua  sancti]  Ald.,  Basil.,  quam  sancti,  —  Pro 
fulsere  conlra  quantiiatem  Voss.  2  sfi/m ,  ascri|»ia 
glossa,  fufsere, 
p      570.  Concurrere]  Quid  h'»c  sibi  velit  ignoro.  Agilur 
^  deterra:inotu;  Luc.ii  est  roTro;  io-a^iuOi).  Simile  ver- 
bum  requiri  videtur ;  liinc  s(a(im,  Exitit  unus  Concv 
tuurijue  locus,  Lcgeiidum  arbitror,  consurgere^  quotl 
verbo  caUxtttv  optiine  convenit,  cum  et  de  motu 
,    unJarum  adhibea(ur.  Virgil.  Mntid,  vii,  650, 

Inde  imo  consurgit  ad  aethera  fuado. 
A(que  ita  ftuctuare  de  terra>mo(u  apud  Senecam  N.it. 
Qu:i?s(.  VI,  1.  QiiAin  facile  autem  iihrarii  h.Tc  diio 
verl>a  permu(averin(,  patebit  cx  Burmauno  ad  Lucan. 
1 ,  57». 

572.  Ohortis\  Cantabr.  et  BasiL,  ab  ortis,  Aldiu.. 
Toru.  i,  una  voce,  abortis, 

574.  Parentem]  Voss.  2,  parentum,  Vide  supra  vs. 
16.  Isidorus  xi,  K^ereavit  Deus  hominem  de  limo  terree, 
lllic  GroniuR.,  de  humo, 

575,  Vis]  Pulmanui  Sched;e  et  An(verp.,/tM.  Vide 
supr.  517.  —  Pro  ftexit  cod.  Cantabr.,  a  manu  sc- 
cunda,  fluxit, 

])  577.  Magis]  Ald.,  Ba^il.,  Tom.  !,  sedquid  magis? 
exsiUl,  etc.  :  iiiterpunctiOiie  viiiosa.  Sententiii  est  : 
Qiiare  poiius  unus  ille  locus  exsilit?  ciijus  rei  moz 
rationem  adjicit.  Magii  pro  polius  adbiheri  paiet  ex 
notaiis  ad  Sedulii  prolog.,  vs.  7. 

578.  Cecinit]  In  Can(abr.  a  manu  sccunda  legitur» 
Concudturque  locus,  stupeas,  couquire  lateotem. 
Sed  illa  non  sunt  Aratoris.  Kesi^exit  vaticiiiium  N.i* 
humi  cap.  i,  §  15.  ita  opinabiitur  Was<^enbergiiis  , 
y.  c.   Addi  0%  putest  illud  Isaiae  c.  lii,  |  7. 

581.  Pii\  Voss.  2,  Ald.,  Bas.,  Torn.  f ,  pHs.  Sed 
Christo  pieias  passiin  his  scrip(orihus  tribuilur.  I;a 
safor  pius  (licitiir  aptid  Sedul.  ii,  ^O,  eamdemque 
v.'cem  non  itnuicrtio  resiitui  illic  lil».  iii,  vs.  44. 

hSo.  Corj  Cor  syllaba  apud  Lniiiios  ambigua  esi, 
modo  brevi,  modo  producto  arceniu  summis  |H)cti 


f» 


I  E  ACTlbUS  ArOSTOLORDM  LID.  L 


1.<f 


99  liicipil,  aique  aniinam  popuUia  nanciscitur  A 

[unam. 
385  Quis  dubitare  queat  mysteria  dogmatis,  ununi 
Personas  ires  esse  Deuni?  cum  inillia  vulgi 
Conveniani  sub  uiepie  pari ,  numerique  fre- 

[quentis 
Siot  animivelut  unus  liomo;  qu£  (urba  pereniirm 

100  Portatura  crucero ,  Doininumque  secuia 

[fidelem 
590  Sprevtt  agros,  babitura  polos  :  bxc  iiempe  fa- 

[cultas 
Fortior  est ,  de  parte  magis  conquirere  totum , 
Atque  caducorum  pensare  manentia  causis, 
El  quxstum  per  darona  sequi.    Nou  ,  prodige 

[reruni 
Venditor,  isia  fitcis,  sed  qui  tua  jura  tcnere, 


395  Ambltiosc,  cupis,  parvoque  in  temporo  lin- 

[quis, 
Quod  semper  vis  esse  tuum.  Sic  spargere  rur.t, 
Nolte  carcre  fuit;  qiiid  rnim  snbstanlia  prodest, 
Quai  servata  pe/il?  qiiam  sidcrisarce  locatam 
Coromodius,  qui  ccd.t,  liabet.  Pete,  crediior» 

[inde 

400  Usurae  majoris  ofem,  gazasque  reconde , 
Quo  neqiiejint  advers.i  paii ;  non  deierit  ullus 
101  Perpetuas  ibi  casiis  opes;  sine  fine  lenebis 
Quod  Dominumdebcrefacis.  Nuncaspice  partes, 
Lecior  docle,  pias,  et  tecum  mente  sagaci 

405  Volve,  quid  esse  puies,  ruiili  quod  pompa  me- 

[lalli 
Ponitur  anle  pedes,  iiacris  non  debita  dextrls; 
Desiitui  dcberc  pnbant,  quod  langere  viiant. 


NOTiE. 


posiia ,  qiiod  cum  nesciret  librarius ,  biatum  in  Lu-  B 
cilii  versu  lib.  xx  Saiyr.  admisit  : 

£l  ^ic  isli  omnia  ficta 
Vera  putant,  credunt  sigais  cor  iuesse  abenis. 

Non  opiis  ullo  labore,  si  rcscribas, 

Signis  eor  eue  in  ahenis. 
Produxit  autem  banc  vocem  Ovidius  epistola  Sappbus, 

Holle  meum  levibus  cor  est  peaetrabile  telis. 
Corripiiit  Ausonius  : 

Hic  nbi  eo  seriptam  est,  leg(>rp  cor.  si  oor  haberei. 
Poeia  Tetas  de  Bellerophonte,  ut  puto , 

1l>se  sqiim  cor  edeos,  boniiniim  ve&tigla  vitans. 
Barthius,  Advers.  lib.  xxvii,  cap.  5.  In  Ovidii  loco  p 
iler.   XV,  79«  emendaliore^  edd.  babent   levibusque.  ^ 
Vide  lleinsiuin.  Saiie  cor  producitur  bic  conira  nio- 
rein  aliotum  poeiarum.   Confer   Vossium   de  Ait. 
(^ramm.  ii,  50.  Constanier  lamen  hifi  codd.  servant 
qiiod  eJidi.  At  vero  Dartiiius  ad  Ciaud.  in  Riilin.  i , 
105  et  Advers.  xxx ,  iO,  citat ,  cor  ineue  catenie. 
Ijiruin  id  cx  conjectura  laclum  sit  ignoro  in  edino- 
nibiis  qiia^  vidi  non  legitur;  nec  tainun  displicerel  si 
« oild.  addicereiit. 

5^i.  Incipii]  Barlhius  ad  Claudian.  In  Ruiin.  i, 
lU5,ei  bunc  versuni  antcr  profert: 

Cerniiis,  ulque  animain  pojulus  DaQciseitur  unam. 
Iji  dc  id  liabuerit  dennire,  neqiieo;  neqiie  enim  in 
codd.  aut  editis  siinile  aliquid  reperi.  —  Rrni  ipsam 
de  tiiia  meiue  in  pliiribus,  certo  amiciiiae  et  consen- 
«»us  iiidice,  l(K:is  pluribus ,  qu.T  laineii  p:irum  ii^ge- 
nue  a!iis  subiegii ,  exposuit  Ouzel.  ad  Minuc.  Fel. 
Octav.,  p.  5.  Adde  noias  ad  Sallusl.  Caiil.  10,  ad 
Siiiuiu  Itaiic.  ix,  40();  Elnienh.  ad  Minuc.  Fel.,  p.  4.  ^ 
Maiiier(inus  Paiieg.  Maxiin.,  c.  H  :  Remp,  eniin  una  ^ 
nietUe  regilis^  neqne  vobis  tanta  tocorum  diiersitnt 
obest,  qnominus  etinm^  velut  inviciis  dexlerit^  gHberne- 
iis.  Legendiim  poiius,  junetis  dexferis  ; .  id  alii  jaiu 
viiierimi,  ei  pfobat  Spatihem.  ad  Juiian.  Orat.  i, 
l>.  59.  Firinat  Mamertinus  Gencthltac.  Maxini.,  c.  il, 
§  4  :  Videi  Diocteliimum  ?  Maximiaurm  vides  ?  amb^ 
siin(,  pnriter  mnt;  quam  junciim  sedeni  :  niji  iii 
f|iiit)usilaiii  edd.  euani  esi  invicti  sedcnt.  Conlcr 
Schwarzium. 

5Si.  Hopulus]  Vide  sunr.  a<l  vs.  15:5. 

S85.  Mystfria]  C.miabr.,  per  mystica.  rinciiit  iJ 
quideiu  iu  Misceil.,  p.  10,  j:ini  recepium  servave- 
riiii.  Cicero  iu  Verr.  !2»  ^:2,  quod  cansaprorsus^  qnod 
dubitari  potset^  niiiH  habebat.  Ovidiis,  Tribt.  ii,531, 

Forsan  ei  hoc  dubitem. 
ubi  Rurmnn. 

."><;>.  Cum|Caiiiabr.,  cui,  qiiod  ex  elegauli  usu  da- 
iivi  Auii  disfiiice:. 


388.  Quce]  PuIiiKinni  Sched.  et  Antverp*,  auam, 
—  Siiperluri  versn  Torn.  1,  numenque  frequentis. 

590.  Habitura]  Possessura,  ut  Gr-pris  exctv.  Munc- 
ker.  adPulgent.,  p.  6G4;  Elsner.  ad  Liicaiu  c.  xviii» 
f  24. 

591.  Parte]  Rasil.,  Torn.  1,  patre.  Vidc  ys.  56. 
5!)2.  Caducorum]  Lacianiius  Divin.  Insiit.  iii,  12, 

Virlus  divitias  et  opet  ideo  contemnit ,  quia  fragilet 
tunt. 

Z\i^i.  Pensare]  Velleiiis  ii,115,  1,  quam  damno 
timistipensaret  miiitit.  Boetius  Consol.  Pli  los.  i,  prosa 
5,  non  asqua  meriiit  praimia  penMTi :  nbi ,  nu'Kl  in 
ins.  reddi  invenit ,  recte  interpreli  trihnit  Wasfeua 
liidice  in  Sallusi.  v<  rbo  JPBNSANTua.  Add^  Barlhium 
Advers.  VI,  17 ;  Voick.  Specim»  criiie.i  p.  16.  — 
Hanentia  per  a^terna  recie  esposnil  Banbititad  Sia« 
tium  iv  Silv.,  2,  5;  respicit  enim  vnoplfcv  ftfvovcsnr» 
qu.e  memoratHr  in  Epistola  ad  Hebrgeos  enp^  x,  §  34. 

5^4%  Jura]  Ita  omnes,  Susplc»r  Aralorem  scri- 
psisse  rura.  Inde  superius  vs.  590.<prevtf  agrotimirL 
vs.  59G ,  tpcirgere  tura  :  similitcr  rtirti  pr»«  jmrit 
eniend.iluni  apud  Aurel.  Victor.  Cassar*  5)^,  2«);  atqim 
h»ccoiifu>a  fuisse  patet  ex  Tibuilo  i,  i,  49;  Lucano 
IX,  249. 

401.  C>uo]  Kabr  cius,  Antverp.,  Bibl.  Lugd.,  qua^ 
Fere  eodem  modo  Seduiius  iv^  19  : 

Nam  proprias  bouc  Iractat  opes,  CGeioque  recoKli 
1'he.suuras  vuU  illo  suos,  ubi  ()uidqui(l  h^bL-lui* 
^un  inordax  ariigo  vorul,  uon  liuea  sulcal. 

4. 1.  Aon]  Caniabr.,  nec. 

4l=o.  QuorfJ  Caniabr.,  Fabiicius,  AinVerp.,  DibL 
Liig'1.,  qtt(B. 

404.  >a/;aci]  Cunlherum  b.^ccexpressisce  Ligurin- 
ti,  421,  m«'nei  Wiihof.  S|>ecim.Cunilier.,  p.  4,j. 

405.  Volve]  Vfoss.  2  ,  Volve.  Quid ;  neque  id  in- 
coii;;ruuiii. 

405.  Quad]  Pulmanni  Schedx,  Aniver«i.,  quoq  e; 
Aldiii.  Ba^il.,  Torn.  1,  quia.  Si  co^ld.  addirereiit , 
non  rejecerim.  Vide  ad  vs.  85.  Pompa  metalli  Lnt» 
Aciib.  upost.  iv,  §  57,  XFW^  dicilur.  Ita  eniui  vox- 
i!la,  singulari  nuniero,  iioiiiiiinqnaui  pro  facultalibus 
ci  pecuni:i  adbibeliir,  licct  froqueniius  xf^^iuaTa  oc- 
rurriil  :  iia  per  preiium,  pecuniam  inde  redacUtm  lo- 
ciiin  Luca  exposuU  vir  cl:in.^s.  m  Ubserv.  MisceH., 
\n\.  X,  p.  o5^.  loiiihtis  Ipiiic  usuin  irihuit  PolluXe 
V.de  Koeiiiiini  ad  Grej^or.  de  Dial,,  p.  79.Coiifer  eiiain 
qu;e  liibseroit  eleguiitis)>iinus  Pier^onuj  ad  Moerid., 
p.4n. 

400.  ^on  debita]  Fabricius  cuin  quhnsdam  aliia 
edidii,  lion  tacrn.  Aid  n.,  Uusil.,  uon  liwiita.  Aiit- 
verp.,  nn  dedita, 

407.  bestiiui]  Contemni  ct  relinqui.  Vide  iiotasnd 
Livium  win,  10,  5.  Fiusira  igitur  Puluiuniii  Sclied-»' 
ei  Au.vcrp.,  rektitnl. 


IM 


CaleandumqQe  doeefif,  qiiod  sulid>iiii  gr^ssibus  A 

[auruni; 
De  quo  terrenx  veniunl  a«l  pectora  cur» 
410  Consiinili  jactalur  humo.  Quo  sist:it,  avarc, 
Mens  lua,  disce,  loco;  quod  tu  custodis  atihelus, 
QuOiJ  siaiioue  pren)is,(|uod  carneresae|iiusardcs, 
102  ^ujus  in  amplexds  i  er  sumnia  cun  ta  re- 

[curris,  . 
llorrescuut  tractarc  pii,  nec  luucquoquegesiaiil, 
415  Cum  bona  facia  paraut :  quantum  specuhntur 

[in  il'o 
Stare  nefas !  et  donagerensrontemnitur  aiirum ! 

Decidit  infelix  Ananias  vulnerc  culpae  , 
Furcensussub  fraiide  sui;caditiinpia  conjanx, 

NOT/E. 
408.  Calcandumque]  Vide  ad  vs.  47.  B  iv,  59 

410.  Avitre]  Pulinaiini  SclieiK-c  «^l  Anlvcrp.,  avara. 
Iia  duo  epiiheta  pdderenlur  suhstanlivo  m^ns ,  quod 
\iliosum  esse  iradil  quideiu  Servins  ad  Virgil.  i£ueid. 
n,  592.  Sed  tamin,  poetiN  pnvseriiin,  id  noii  iuusi- 
latum  esse  dorei  S  braderus  ▼.  c.  Auim^idv.  ad 
Mus.-eumcap  12;  Burman.  ad  Loticii  umi  v,  «'leg.  II, 
37,  et  eleg.  18,  47;  Boliius  Silv.  crili.-.,  p.  .S7,  Aw- 
lioU  uk\ixo'i  «ypioK  in  iEschylo,  iioii  «lamiiassc  \i»li»- 
tdrllenr.Stephauus  in  notisad  Prometh.  vinci.,  154. 
Apud  Ciceroiiem  pro  Milon.  t^muUjprceitara  merila; 
apud  Boetium  Consol.  Pliilos.  iii,  mcir.  K, 

Ebeu!  qtt»  mi:>eras  tramile  dfvioi. 
Sed  ex  coii.  et  edit.  vet.  lego,  tramiie  devio.  lllic  au- 
tcm  ex  iisdem  restiliienduin,  hcu,  heu,  ul  patcbit  et 
noiis  Burmanni  ad  Lolicb.  ii,  p.  4(57;  et  ad  Virgil. 
eclog.  2 9  58.  Neque  dispiicel  chiriss.  Bnrinanni  cun- 
jeciura,  quam  in  Boetii  loco,  ii,  pros.  2,  tolle»dis 
duobus  epitbetin,  protulii  ad  Cat^dect.  tom.  I,  p.  196. 
414.  TuHc]  Pulminiii  Schedd^  et  Antverp.,  te, 
4t5.  Parant]  Cl.  Wassenbergius  emeniiai,  parat , 
ui  ad  oiiruni  referatnr ,  quod  et  niox  dona  gerent  di- 
ciiur. 

417.  D€CJi^i/]lla  exprossiex  Cautabr.  cdd.  Aldin  , 
Basil.,  Torn.  1.  AlUr,  occidil.  Pulmauni  Schctlx;  et 
Anlv.,  ceeidit,  Sed  decidere  sxpe  pro  mori  occurrit, 
et  a  librariis  passim  corruptum  latel.  Oyidio  recie 
realituii  Bormanuus  x  Metaiu.  10;  et  in  quibu.Hdam 
uiss.  deiiderat  est  ibid.  xiv,  80^. 

418.  Census]  \m,  Liidg.,  sensus.  Vide  vs.  211. 
4it.  Consenhus]  Voss.  2,  Aldiu.,  Das.,  Torn.  1, 

consensum. 

421.  Nam]  Aotverp.,  non»  Cepit  hau  1  dubie  pro 
nonne,  utinierrog:itioiie  senienlia  inlendatur;  exem- 
pla  dedi  in  Specim.  Observ.  c.  5,  et  e  Grascis  Majus 
Ob<erv.  S.,  part.  i,  p.  9. 

422.  Senientia]  Pcena.  Vide  Wopkens.  ad  Sedul. 
V,  2U4. 

4i5.  Amor]  A'.ri  sacra  fames  est  Virgilio  ^neid.  q 
1 1,  57;  scfleratus  amor  habendi^  O^idio  Meum.i,i5l. 
Qiiae  loca  Drakenborchii  conjecturam  juvani,  dirum 
Ittcrum  emeiidanlisapud  Priscian.  Perieg.  704.  Rxsiai 
ea  in  firi  cl.  notis  ad  Siliuin  xiv,  126.  Claudlanu»  iu 
Ruflo.  I,  l88, 

Sic  fluctibus  auri 
Expleri  calor  ille  oequit. 

Adde  Barthium  Advers.  lx,  p.  2961. 

424.  Cnpitur]  Omnia  eidem  siihdita  esse  jam  dixe- 
nint  veteres.  Martialis  i,  epigr.  77: 

Quid  petis  a  Phopbo?  iiuminos  habet  arca  monel» ; 
Usc  lapit :  haec  omues  tcmperat  uoa  deos. 

Ita  emeudavft  Marcklandui  ad  ^utii  Silv.  iii,  5,  lOo; 
sed  vulgatam  scripiuram  lueiur  tiauldri  ad  Lacaiii. 
Mort.  Fersec,  p.  155.  Adde  Cronov.  Observ.  iu 
Ecdes.,  p.  11. 

^2%.  Radice]  Dictuin  est  Pauli  Epist.  I  ad  Tlmoth. 
cap.  VI,  §  10.  Pertiuet  buG  locus  Gassiodur.  Variar. 


AUATORIS  131 

Sup;dicio  percussa  pari,  quia  crimiiie  ab  uiio 
4iU  Fitcominunc ncfas, qu'tiesscelusante peractum 
Cooseusus  facit  esse  suuin  :  nam  mentii  avar» 
Viiidex  ilU  fuit  sentcntia.  Deuique  qunndo 
Auri  cessai  ainor?  oui  pectora  semper  adurit, 

103  Uuo  capilur  moriale  genus,  qu.i  puHulat 

[onine 

425  De  radice  malum,  cujus  violeiiiior  ardct 

Amb.tio,  crescente  modo,  simulantqiie  rnpins 
Addiia  liicra  famom.  Scd,  qiiod  mutata  volunias 

104  Falsicrimcn  habet,  cumt|ue  est  jam  cau- 

(tio  voti 

Siare  decet,  nec  velle  prius  ▼iol.ire  scquenti , 
450  Juspmpriumrelineremagisquamdemerefasest. 


Araritiam  siquidem  radicem  esse  omnium  ma- 
lornm,  et  lectio  divina  testatur ,  qucB  tali  sorte  punita 
est,  ut  cnm  multa  rapiat,  semper  ejeat,  Ex(>ressit  idem 
Phocylides  Sciitein.  p.  101, 

Dicitur  ct  «i<^otrAcr  tiqc  xaxta^.  Vide  Hhoerium  ad 
Por  hyr.  de  Abst<iient.  i,  §  55.  Adde  Barihiiini  Ad- 
vcrs.  Liv,  4;  ad  Clnud.  ii  Laud.  Stilic,  112;  Grang. 
ad  Jiivenal.  xiv,  175.  Auri  et  argenti  usum.  velut  nia- 
leriam  oinnium  sceleruin ,  susiulit  Lycurgus  ,  leste 
Justiiioiii,  2, 12. 

425.  Vinlmtior]  Pulmanni  Schedae  e  Anlv.,  rto- 
lentiaque.  Caniabr.,  Ald.,  Torn.  1  vi^ieniius.  Sed  ita 
soleiii  nonnunquam  adjcciiva,  adverbii  loco  posita, 
corruinpi.  Qusedam  loca  eleganti»  suae  feli<'iier  rt^stl* 
luit  Bondamiiis  Variar.  Lect.  ii,  15,  n.  9.  Unum  addo 
Boeiium,  apud  qiiem  Consid.  Pbilos.  i,  pros.  2,  ei 
cod.  ein*'ndo,  quas  nisi  prior  ablcisses. 

427.  Famem\  Atd.,Basil.,  Tornrcs.  1,  /am^.Ultima 
C  inicrdum  producta  legitur,  cum  vox  olim  quintaede- 

clinationi<i  fuerit.  Vide  Vossium  Art.  gratnm.  ii ,  25. 
Hic  famem  spfteutia  ma^is  postulnre  videlur,  e  codd. 
eoiiseusiH.  Simili  notione  hoc  vocabulo  uiiiur  Paa- 
tns  paneg.  25,  §  6  :  Crescebat  in  dics  habendi  fames^ 
ct  parandi  rahiem  parta  irritabant,  Mdim  illic  prasdandi 
rabiem  ex  cod.  Guelpherby  aiio;  idemqiic  in  Voss  i 
Excertilis  invcni.  Fnminn  majorum  dixil  Ilorat.  111, 
od.  16,  18.  Famem  doctriwr ,  Soduliu^  11,  2(»4.  Vir- 
tutis  lamcm,  Noster«  iiifr.  ^68;  discendi,  11,  567.  Sic 
ct  stis  habendi  apud  Boeiiuiii  Consoi.  Plnlos.  u, 
meir.  2,  qoeni  amoreni  hnbendi  appcliat  melr.  5. 
Rebus  siii  rabidn  inhiare,  ^alviau.  deGubern.  Deiiv, 
p.  7G;  et  lale  Weitz.  ad  cuuid.,  p.  2i)2.  Ila  siiire 
pro  velienieuler  copere,  iufr.  11,  5i0  et  10G5.  Adde 
Savaron.  ad  Sidon.  carm.  9,  295 ;  lt.irih.  ad  Claii- 
dian.  in  Uufi  >.  1,  105;  Elmenh.  ad  Arnob.  Adverii. 
geni.  I,  p.  18,  ei  lierald.,  p.  24.  Graecuin  Trc^vdcv  et 
dftpav  cum  Latin  8  coniulit  Alberti  ad  N.  T.,  p.  20;  et 
Vrieuioei  iu  iCvani^.  Maith.,  p.  96.  iOiian.  Var.  ilist. 
III»  7,  diyoptxtuv  it^Strrus;  neque  hac  elegantia  caret 
Atlianasiiis  Opp.  lom.  I,  p.  506. 

428.  Cauffo] Schoiia  in  Vos<).  2  exponunt  per  ipsam 
volunta  em,  qualiscunque  fnerit^  confirmalionem,  defi-' 
nitioncm ,  promissionem.  Itecte  amicissimus  Wassen- 
bergius  observat,  cantionem  hic  eaiud>  ra  este  qu»  V8« 
432  sponsio  appellatiir.  Sedulius  ii,  270, 

Proprii  naiu  cnuilo  verhi 
S|)ondeiitos  tnaiiiro>ta  leaet. 
IHiC  cautio  verbi  nihil  dilTert  a  caulionevoti. 

429.  Prius]  Voluin  prius,  quo  res  promissa  esf, 
viidare  et  tollere  seijueiiti  voto  rel  servaudae. 

450.  Proprif.m]  lii  Cantabr.  ascriptum  erat:C/osM 
nemigii  dicit:  Magis  fas  esl  demere  proprium  jus  quam 
reiinerejhocest^  melius  dividere  quam  servare,  Vereor, 
iie  salis  bene.  Sententiam  arbitror  csse  :  Magis  fas 
cst  ju8  rclinere,  sive  rem  dominio  propriam  voio 
noii  prtimiitere,  quain  dcmere,  sive  votum  lideiiique 
eo  datam  frangere.  b  seosus  cst  verboruiu  Luoe  v « 


l^ 


I)E  ACTIBU5  APOSTOLOUfM  LIB. 


ni 


Oinnibiis  eiemplum  saiixil  v-indicia  (Jtionim, 

105  ^^  n^ii^  ^^'^^  vocct,  qu.c  sponsio   debiia 

[  poscit. 
RcspiC(',  vcra  fiJes,  ac  dogmalo  c*ara  beaio 
Yerbarequirc  Pctri :  Quisnain  lc  fallero  suasit, 
455   Conclusitque   probans?  homines   hau*l ,    talia 

[  fando , 
Deludis,  inentire  Deo.  Qux  damnat  iniquos, 

106  i£Jificat  doctrina  pios.  Quod  Spiriius  al- 

{miis 

Sit  Deus ,  ex  roullis  plena  est  inslructio  libris. 

El  lamcn  binc  capit  arma  fides  :  quo  lendimus 

[ullra? 

440  Quis  dubilet,  qiiod  Petnis  ail?  qui  jure  veniiis 

Ad  latices,  hoc  state  loco;  satis  hostibus  obstat, 

'EcciesisB  quod  forma  sonat :  divi  or  amare, 

iudicium  de  fine  time !  qui  criminis  auclor 

NOTiE 

§  4.  Ordo  in  Aratoris  verhis  turbaiior  est;  quem  iia  B 
coustihte  :  Sed  fas  est  in9gis  jiis  propiium  retinere 
f|iiatn  deniere,  quia  niutata  voluntas  babet  criinen 
f»Ui,  et  (quia)  decet  stare,  nec  velle  prius  (votuin) 
vioLire  se<|ueiiii,  ciim  caulio  voti  est.  .Maie  adeo  in 
Vos<.  2  inlerpunjjitiir  :  jui  ;  proprium  relmere» 

451.  Sanxit]  ConOrinavit,  consiituit.  Barth.  ad 
Claud  an.  I>aiid.  Slilic.  iv,  575;  ad  Slaiiutn  Theb.  ▼, 
i06«  jusiinus  iii,  S,  8,  NViil  lege  uila  in  alio$  sanxit; 
ubi  duocodd.  irorviliii,  &  Wopkeiisio  collati,  in  al.is, 

45i«  Spon}<io]  Si  jani  proiiiiss:i  sint,  noii  possunt 
ilerum  lanqtiam  doiia  olTerri;  prouiissioue  eniin  jain 
debentur.  fc^gregie  de  cadem  buc  ro  Athaiiasius  0\*p, 
lom.  I,  p.  905  :^il  yip  ce^ivocc,  y.ai  fJiiQ  ayvoiiv,  ort, 
a  iitor/yt)y^6fitBoL  Qitaj  ovx  £T(  Xocttov  ((rrev  q/i6v,  aXka 
6(b>  dtsevfpfe,  xai  (ov  «no9\tpoiUiit  urco  TouTcav,  oxt)^  wc 

455.  Fidei]  Bibj 
^iieid.  111, 5IC, 

Nedubita;  nam  vera  videa. 
Srd  altoruin  tuentur  illic  :«b  lieiiisio  notata. 

454.  Beato]  lia  dedi  ex  Canubr.  cl  Voss  ^.InAld., 
B;is  ,  Torn.  1,  cst  beati;  in  plcristitie  aulem  do' 
gmaia. 

'155.  P/^obans]  Probando  decrevit,  iit  falleres.  \n 
dlits  interpungiiur  :  Quis  nam  te  fallere  tuasit  ?  CoH" 
chtsitque  probant  hominei. 

455.  llommes]  Voss.  i,  homincm.  Lucaeest  avO/sea* 
irot^. 

4 '6.  Mentirc]  Uoc  habei  Voss.  2;  ila  ct  Fnbriciiis 

«fdidit,  neque  alilcr  in  Aiitvcrp.  In  reliquis  est  men' 

Miie,  Piopius  alterum  convenii  Luca*.  verbis  in  Actib. 

">,  §  4    oOx  i^i^troA  av9pw7roi>,    aA).a  twBbw  :  ubi  iion 

«pus  estcum  quibu-damuovov  stibaiidire.  Videhuker. 

9d  Tliiicyd.  IV,  02,  p.  2i2.  —  Daiivus  vcrbo  Gn^eco 

Tuore  aildilur,  ut  in  Vulgma  Ezechiel.  xiii,  §i9;et 

Hoseie  ix,  $  2. — Mcndariam  pari  pncto  deiestati  suiit 

ijeiitiuai  scriptorcs.  Servilc,  et  omniiifii  homiimni  odio 

diguum,  n<  que  mediocribus  serv:s  ignosciMiduni  sta- 

tfiit  Plutarcbus.  dc  Liber.  ediTcai.  ii ,  i6,   in  Hne. 

Contra  tnmeu  i£scbyl(is  iii  Pra|^ineniis  veierum  Py* 

thagoreorum,  in  opusc.  Mytbol.    I  bomae  Galei  pag. 

*A.naxri%  itxaiac  oux  aTrooTaTSt  6cdf 
Y^d»v  ii  Tuupniv  iad'  oizoi  Ttu^  6s6^« 
Posterius  ad  mendacitiMi  pcrtincrc  vidctur  quod  vo- 
cani  ofUciosum;  et  tnmen  Cicer»  Orfic.  iii,  20:  Cadil 
erfio  in  virum  bouum  mentiri  emolumenti  sui  causa^ 
thniinari^  praripere,  fallere  ?  Nihil  profecto  minus. 
4SG.  0"^!  Pulmanni  Sc  ed  c  el  Aiitverp.,  qui. 
459.    lenaimus]  Ald.,  Torii.  i,  tenditis,  Schcdfc 
riiUirjiiui,  Anlverp.,  tendimus  ulti, 

*  Supplc  arliculum  ct  legc  w;  ra  tiuwv.  Edit. 


Crrorisquir  tui  e$\  fusa  ruit  Arriiu  aivo 
443  lufciix,  plus  Dienie  cadcns,  lethiimque  peren;- 

[pius 
Cum  Jiida  commuue  tulit,  q'ti,  guturepeiidens, 
Vi^ceribus  vacu.iltis  obit,  nec  poena  sequesirat, 
Quos  par  culpa  ligat,  qui  mnjestatis  honori 
Vulnus  ab  ore  paiant :  bic  prodidit,  ille  diremit, 
450  Sacrilega  de  voce  rei.  Deus  arbiter  oi  bis 

107  Personis  tribus  est,  iu  quo  ftimul  una  po- 

[lestas. 
Abslulil  bis  species  operum,  boniiate  creatas,     j 
Qui  fabiicaioris  non  inspexerc  decorem,  < 

Crrantesque  p.ulnnt,  qui  fecerit  omoia,  facium. 
455      Fama  cict  populos  ad  mystica  sigua  salulis 
C  cunclis  properare  locis.  et  pestibiis  apgros 
lii  lectis  dt.ferre  suis,  quos  urbis  in  illa 
Parte  locanl,  qua  sacra  tenel  vcstigia  Petnis. 


'  lo^/Kv  Xau^avovTfif ,  aXX'  uc  toc  toO  6ioO  itpo^- 
Palrum  Liigd.,  vides.hsi  Virgil. 


442.  Forma]Formam  Eccieeice  Petrum  dicl  adduQt 
sehidia  in  Voss.  2.  Confer  inferiiis  vs.667. 

442.  Amarel  Forle  avare, 

44i.  Fusa]  Pulmanni  Schedje  et  Aniverp.,  fuso,  In 
alvus  hoc  gcnus  aiitiquioribus  pIactiii,Ca/uo,  Cinnce; 
femininum  aliis.  Vide  Oudendorp.  ad  Sueton.  Vesp.» 
24;  Burmaiiii.  Secundiim  ad  Caialeci.  iii,  p.  62i. 
Posterius  praefert  Vossius  de  Anal.  i,  5i.  —  De  hoc 
Arii  exiiu  confer  Aihtnasium  Opp.  toiii.  I,  p.  5ol  ec 
844;  Sedulium  i,  287,  ibiquc  nolaft.  —  His  Arato- 
ris  verbis  usus  est  Jac.  Gronovius  Cxercit.  de  Juda, 
p.  i84.  Utrum  locum  inspexerit  dubiiaveriin,  adtto 
oniiiia  miscei  ex  suo  arbiti  io,  hisce  jungeus  quao  su- 
pra  vs.  90  leguDlur. 

447.  Sequei^trai]  Separat,  dividii.  Rarthlus  Advers. 
XIX,  i2;  ad  Siatium  Thebaid.  n,  425;  Sitzman.  ad 
Doetium  Consol.  Pldl.  n,  pro».  5.  Idem  iii,  pros.  i, 
sed  sequestrari  nequit.  Sequioris  lamen  notiB  hoc  eM 
noii  negaverim  Falstero  Supplein.  Lexic.  Fabri.  p. 
517. 
C      448.  Par]  Societatetn  cutpce  dicil  Liviiis  vi,  24,  8. 

449.  Diremit]  Aritis  nnniqiie  Christum  a  Paiiii 
natura  diversum  st;ituerat,^nequco/Aoeva-toy.  ' 

450.  Ar6ii<?rl  Arbiter  poetis  idem  quod  rex  sonaC 
Scneca,  llercule  Furenle  : 

Tandem  noctis  ait,  vincirous,arbiter. 

Iloratius : 

Quo  nou  arbiler  Adrise 
Major,  loilere,  seu  ponero  vult  freta. 

Claudianus  : 

Maxime  noctis 
Arbiier. 

.  Alcimus  Avitus  libro  ii : 

Talibus  ofTensus  judex,  alque  arlnter  orl>is. 

Victorinus  Pictavensis : 

Te,  maxime  muodl 
Arbiicr,  exoral  pelagus. 

0  liAnTHius,  Adverg.  xxxv,  iO.  — Adde  eumdem  aJ 
Claudian.  Rapt.  Pros.  i,  55 ;  SednUus  ii ,  78» 
Ferus  arbiler  auls 
iEstuat  Hebraeae. 

Isidorus  Orig.  viii,  6,  Deum  crealorem  ei  arbitrum  et 
judicem  asserunt :  iia  Groiiing. ;  niale  Gotholredus, 
curatorem, 

452.  //t>]  Voss.  i,  hic,  Sed  quo  abstulit  slt  refc- 
rcndum,  nullusvideo.  Elsen(ciiiiaesidifiicilis,quani 
uie  noii  satis  asscqui  fate«r  ingenue. 

451.  Fecerit]  Canlabr.,  fecerat, 
457.  Suis\  Pulmanni  Scbedii;  et  Anlvcrp.,  soio^  et 

moxorbis  —Lectos  inetnorat,  pro  quibu?  apiidLueam 
Jlet.  v,  §  15,  est,  im  xAtvZv,   xat  x/>a66ii(T2i*v.  i^OtUft 


155 


0  mihi  si  cursas  racundior  ora  moveret, 
\60  Centeni»sqiie  daret  voi  fcrrea,  lingoa  diseru 
^0g  llac  iu  iaude  sonos,  quantuin  speciosior 

[esset 
.'Ambitus  eloquii !  variis  apcrire  ftgurts 
Smgnla,  nt>c  inodtcis  ineludere  gramJia  verbis, 
QuT  fuerit  rcrnm  facies,  cuni  leinpore  parvo 
4C5  Morborum  reciderc  gregos,  et  fluxil  ad  oniiies 
Iniprovisu  salus,  quaiii  corpore  lusa  sereuo 
Luminis  uinbra  creat ,  dubiaque  a   inorie  rc- 

[inoti 
^    Erexere  capnt.  Sed  non  deprendere  visu 
Auctorcm  potuere  boni ,  qnibus  ardiia  virlus 
470  Occultat,  c|nam  proestat  opem ,  resque  ante  pa- 

[raiur, 
Quam  spes  ulla  forel,  (brtivaqne  pr£miu  vii;e      n 
Dal  iiiedicina  latens,  et  aiilieli  corporis  :r.sius, 
Ignaro  laiiguenle,  rapit,  quuin  iiescii  ndesse, 

NOT^ 


ARATORIS  156 

A         109  Qui  venissc  proliat,  €rescili|ue  pdeni  a 


[facii 
475  Agnitione  careiis;  cujus  spleDdoris  Iniago, 

Oninia  pervolitans,  taciuque  nocenlia  inundans, 
Siai  donis,  fugiiiva  oculls,  etmunere  plena« 
Liiiquit  ubi'iue  loros,  hostesquea  sensibus  alr«i« 
Projicit,  ac  nebulis  larvalibus  exuii  artus. 
480  I  citiis,  et  curas  b  >uiinuin  de  calle  frequentan» 
Escuir,  Petre,  gradus;  tecuin  medicina  salutis 
Ambutat ;  ad  le  yium;  spes  est  ad  gaudia  velox» 
110  In  pedibns  non  esserooraiu;  tua  semiia 

[vita  esit; 
Si  properas,  jam  nemo  jacet;  tu  moiibus  uro» 

[brae 
485  Corpora  cuneu  ievas;  atqne  hoe  simul,  iiiscia 

[voti, 
Sumit  turba  tacens,  quod»  cam  rogat,  accipii 

[unus. 


per  duas  voces  indicare  ailalos  esse  tani  imteniiores 
quam  teimiores ;  bis  eiiiin  grabutut^  iliis  leciut  prtv- 
prior*  Conrei  Ciceronis  iociiui  iipud  Harlli(»liiiiiiii  iii 
Paralyiic.  N.  T.,  p.  587,  tom.  Y  opuscnl.  Philol. 
Adde  et  ibitl.  p.  515.  Ijsu  a  grabato  diffcrt  axtfA- 
frovc«  de  quo  Thomas  Magister  iiivocem. 

4t>0.  Daret\  Cauiabr.,  if arctif,  cerle  oli  duplei  sufo- 
i^umiivum,  de  quo  usu  egiiCoiiiu<i  ad  S^llusf.Cutil., 
47,  iu  line»  —  JNota  est poets  siinilis  senietiUa.  Alci- 
»:us  Avii.  III,  p.  591,  Coip.  F;ibricii  : 

Yix  cui  vel  tinguae  sitit  cpnlum,  ferrea  vel  vox. 
Auctor  inceitus  de  Laud.  Doniini,  pag.  7G7,  Corp. 
Fabr., . 

Ferrea  vox.  Iingua*qu )  forenl  mihi  milie  caacmi. 
Adde  Savamn.  ad  Sidon.  cirm.  23,  459 ;  noi.  ad  Se- 
dttl.  I,  85;  iinpr.ints  Cerda  ad  Yirgil.  ^iicid.  vi, 
t>25,  qui  ad  lib.  x,  OiO,  veieres  numero  ceuteiiari^» 
iiSQSpulat,  qnia  nuineniin  eertiKH  credcbant  cxposi- 
lum  inviditt  et  tascinatioiii.  Coiiler  laflinuin  de 
Aniio  sa;cu1.,  cnp.  t ;  atq^ie  buc  pr^cipno  periinei 
iiotum  illiidPersii  6at.5,  init. 

Vaiil)us  hic  nios  est,  ccotum  sibi  pnscerc  voct^s, 

Cciil  11(11  ora«  ei  liDguas  ofaarH  in  carumui  centum. 

4G2.  Figuris]  Vide  superiits  atl  vs.  158. 
405.  Cru:idiu\  lloratius  ni,  od.  5,  in  (me  : 


Desine,  perviciix, 
Uererre  seruioucs  deoruro. 


atro»  semibus  iiitelligi  possent  (\uo%  diaboliis  in  trans- 
versiim  cj^erai.  Yide  superiiis  vs.  iO;  ali|uc  iu  qne 
pasMin,  scqueiiio  et,  adiiitjetur,  ui  dti:t;  res  juMgad- 
tur.  Sa>pius  tamen  libmrii  baiic  elcgaiiiiam  corrii- 
pcrunt.  Ita  paier  ineus  ad  Aurel.  Victor.  C«s.  iO,  5, 
recte  conjicit,  tenuique  et  iniocto.  Couft^r  et  eunidein 
ad  epitom.l,  §  15,  ot  «,  §  5 ;  Drakfub.  ad  Livinui  x» 
5U,  2,  et  XXIX,  li,  5.  A  iien6f6iis  lauien  bic  retthui, 
et  sonteiiiia  po^tuiai. 

479.  LarmiHbus]  Lnrvx  siinI  in«emperia>,  qnales 
in  tenebris  iuiaginatione  ociHrruut,  unde  larvaiis. 
Fabru:ius,  iu  comment.  p.  77.  —  Larvaribm  f»od. 
Caulaiir.  De  iuani  lorriculatnento  larvam  dici  docK 

Li  Agesilftus  MariscotiMs  Syui.  dc  PersoHis,  lom.  IX 
Tii#^  Gruvi.,  p.  IHO.  Nebula!  /arra^ifshiiieprohorri- 
ficis  capi  pos^enl,  ul  species  larvalis,  de  qua  Swar- 
tiusAiialecl.  111,  II.  Adde  fc:tnienln>r^t.  indic.  in  Apu- 
leiuin;  aut  speciaiiin  atl  d.viiioii^m  reforri  imterit, 
menleui  bunianaju  velut  nebulis  offuscautein ,  utt 
veruiii  disciTuat  :  ita  larvaietn  purgationem  de  e]c- 
cUonejuali  spititus  dixit  AuKUstmusepist. 2,  p.  5. 

480.  Frequemans]  ScJiolia  in  Yiws.  i,  de  ambula- 
tione  circumifns. 

482.  Adde\  Imiialur  Lucanum  iv,  750  : 

Jamque  gradum  ueqiip  verberibus  stimiilisqne  roaal, 
Nec  quaiuvis  crebris  jussi  calcaribus,  adduui. 


Pluriluis  locutioiiem  cxposuil,  Nosiri  nou  immetir.ir, 
lieinsius  :hJ  Virgil.  Ceorg.  i,  515. 
Ct|  48i.  Caudii]  Voss.  I,  grandia. 

Magiia  modis  tenuare  parvls.  48».    Tacens]   Id  prfiiiii  ex  rod.  C.iulaiM-.,  »d.l. 

Fnrtivntiue]  Qux   neaciebant,   ignot».  Vldc  »  Ald.,  liasil.,  Toru.  1.  Oiniies  reliqui,  cum  codd.  luiii 

:id  U;»ti4iiaii.  NuiM.  H^Hior..  p.  778;  et  in  Ku-  n  ^*^'*  i^cens,  Quod,  cuiu  de  a^groiis  agalur,  nun  m. 

""    '- • '     .    ^-    .      -    .    *^coiigniumquidein,  nlosiendi  ad  Scdiil.  iH,  97;  ei 


4-1 

Banli 

trop.  1,  88.  furium  tle  eo  quod  cLiin  lii.  Ita  furio 
creatum  ponUlicem  expoiilt  Popina  apud  Yelleiuui  ii, 
65, 1.  K^mTsiv  sitnili  inmlo  exposuii  Casaubou.  Aui* 
nialv.  ad  Aibeircmn  i,  15. 

475.  Utpii]  Aufert.  SalviaDiTS  de  Cubcru.  Dci  iii , 
p.  45,  Mfiff  cif ,  {fuantum  in  uobi*  est^  si  ret  sinat,  cnn- 
cta  rapinmus  l*r.Tci|Nie  itoc  Tcrbo  videliir  usus  Cflc- 
riiati  iiidii.aiitl;e,  li:cc  eniin  ii«>:ioeidt*ni  iuest.  Uanb. 
«il  ClHudiMn.  iu  Cuirop.  i,  575. 

475.  Splend  ris]  Cl  s^iC  i<i  Voss.  2,  idem  esl  ac 
snpra  Lumints  umhra, 

417.  iionis]  Ki  bic  iion  saiis  c\pedita  senlcniia. 
Closs:einVo  8.  %  Cmsisiit  in  miracnHi,  Vidclur  indi- 
«are  racti  |>oteiili:iiu  ipso  lounere  hive  miraculo  ron- 
siilisse,  licei  iion  conspicc! einr  qua  id  laitone  (icrct. 

il^.  roros\  Cantalu'.,  torU.  Cutu  frinHti  lectos  de<- 
Kooeriui,  resiiiuiie  Miiiiiaiis  tesics,  vulgaiuiu  pra:- 

478.  A  sensibus]  Voss.  1,  el.semibus.  V\it  hvstesci 


K«T«cxft<T0ai  cxposuit  KUnerus  ad  Kvaug.  Marci  i,  50; 
et  saspius  baec  |>ermutaia  fui>sc  piitci  ex  nutis  ad  So- 
dttl.  II,  227,  et  IV,  ^8.  liic  tamcu  tacens  pr:i>valere 
videiur.  Smitatem  enim  acceperat  turba  ex  sola  Pe- 
tri  umbra,  nullis  adid  precilms  usa;  id  etiain  imii- 
cat  Lucas  Act.  v,  §  25,  lEgroios  alfinuatis  iii  leciis 
taiitum  delaUw  luisse,  Iva  cxtct  i7r«rxi«(ry)  tcvc  «irwv  ; 
de  qua  locuttone  vidis  d.  Se^^aar  ad  Luc^e  bvau^., 
p.  44.  Hanc  itaque  iurbam  lacentem  oppouit  illi  b  •- 
iuiiii  qui  prccibus  saliiieiii  impetiaverat ;  euin  aiihMii 
in  iicari  arbitmr,  de  qito  Aci.  c:ip.  iii  aj^Hu  .  I'tn|ut» 
iu:ig  s  hac  Inriia  taccns  diniur,  iiiique  ios«  i  •  voii. 
—  Sumete  hic  pio  acriperc  poiiimr.  bo.iulius  bi, 
l(i5, 

Sumpsislisgfaiis,  cunciis  iiiipeiidite  graiis. 
Siilpicius  Sever.   ii   llisi.  sacr.,  41  ,  4,  de&idcrium 
est  snmendi  quod  posluas  :  nbi  Wopkcnsius  iii  iiotls 
incditis addit  loca  BucUi  Cousoi.  Pliii  ii,  3;  iluliMi 


^57  DE  ACTIBLS  APOSTOLORUM  LIB.  I.  458 

[Omnibus  ergo  salus,  uno  poscente,  venibal.]     A  500  112  ^iltcrearu  dubiiasse  liccl,  sed  vcrior  ilU 
Quxrite,  quos  agilat  lanli  revcreiitia  facti,  [cst, 

Quid  typicom  res  ista  ferat,  librisque  volutis,  Qux,  super  asira  manens,  coelesiis  ct  alia  vo* 


490  \1\  Noscite   quod  soli  cessa  est  hxc  gloria 

[Peiro; 
Qaaeve  sub  hac  specie  lateant  docuinenta   vi- 

[dele ; 
Quae  ti^nUbo  loquens,  eisi  datur  ista  facultas, 
Aridns  ut  magnas  impellat  rivulus  nndas. 
Rursus  ab  antiquis  vcniunt  roiracula  causis, 
iOli  Firmior  in  cunctis  capitur  substaniia  rcrum, 
Corpore  sensa  suo,  sequiturque,  et  corp(»re 

[ceno 
Fundiuir,  et  solidam  non  terminat  umbra  figu- 

[ram ; 
Sed  tamen  ipsa  sibi  praecedcre  corpora  signat. 
Ex^clesiam  terris  colimus  quam  prodere  nulli 


[catur. 
Hxc,  in  transcursu  dubii  qux  cernitur  orbis, 
Ad  vitam  datur  esse  via,  spatioque  sub  i»to 
113  Dcstinat  aelernse,  quos  colligii,  atque  pro- 

[batis 
£05  Hinc  itcr  esl  exceisa  sequi ;  regit  agmen  utrum- 

[que 
Petrus,  et  binc  ductiB  sorti  dat  sidcra  lurniis, 
Ut  patiiit  per  verba  Dci  :  Quod  solveris,  inquit, 
Qiiodque  ligas  terrts,  eic  vinctum  sive  soluiuiii 
ifCthere  perdurat  :  culta  bacc  quam  cerniirius 

[arvis, 
B  510  Ergo  figura  foret,  fiima  est    quam  nubila  go- 

[stant. 


NOTiE. 


Bhi. 
5V 


eccles.  V,  2,  et  vulgaii  interpretis  Jacobi  iu, 


487.  Omnibus]  Deest  bic  versus  in  Cuntabr.,  edd« 
Aldin.,  Basil.  Vossianus  t  imx  paginae  habet  ascri- 
ptum.  Aratoris  non  esse  arbiiror,  neqiie  juste  cum 
praecedeoiibns  colixret.  ideoque  uncinulis  incUisi. 
Quis  est  llle  unus  potcent  ?  iiun  sane  is  de  quo  Act. 
cap.  III ;  is  eniin  omnibus  n(in  erat  causa  salutis.  — 
Yenibal  cjteroqiiin  pro  veniebat,  tuentur  sntis  illa 
quae  proiulil  Vossius  Art.  granim.  v,  34 ;  Muncker. 
ad  Fulgent.  Myth.  i,  p.  609;  Bunuann.  ad  Ovid. 
Ueroid.  ivi,  50. 

489.  Typicum\  Aldin.,  Dasil.,  lypii;  forte  lypici 
excudere  volueiunt  operarii.  Vide  atl  Sedul.  i,  iU2. 

490.  Ce$$a  e$i]  Ita  scripsi  e\  CaniHbr.,  Voss.  1,  2, 
edit.  Antverp.  In  Aldin.,  Hjsil.,  Torn.  i,est,  soii^ 
e$i  eoncesia;  reliquae,  $oli  conceaa  hoic.  Verum  Ara< 
tori  maiium  esse  reslitutam  palebil  ex  notaiis  ad 
FloriaDum  vs.  uli.,  et  snpir  usvs.501. 

491.  Laieanl]  Ganlabr.,  Anlverp.  et  Fabric,  lail'-' 
tani. 

495.  Aridut]  Ut  ipse,  eloquentia  Ii.iud  prxditu<$, 
rem  magnam  enarrem.  Aridtis  de  tenui  et  jejuna  di- 
ciione.  Aridot  declamatores  exposuii  GrtMiOv.  ad  Se* 
Deeam  Controv.  v,  p.  595.  lu  neinslus  apud  Petro- 
oium  salyr.  2  eniendabat,  corpus  orationis  enervar  - 
tur  et  areret.  Adde  Ernesti  Clavi  Ciceron.  in  vocem  : 
qui  et  Gronovium  excitavit.  Eamdem  metapborain 
noiavi  ad  vs.  i2i. 

4if6.  Sensa]  Cortius  in  margine  eiponii  quae  sen- 
titur. 

^OQ.  Sequiiurque]  Canlabr.,  edd.  Aldin,  Basil. , 
Torn.  i,  sequilurque  a,  Voss.  i,  Sfiquitnr  qua:  a  cor- 
pore.  Ita  fere  ediliones  omnes.  Sched.-e  Fulroaoni, 
Antverp.,  sequiiur  quam  corpore.  Quod  dedi  cst  ex 
Yoss.  t,  ei  iiaud  d<ibie  corruptum  a  lihrariis  ,  que 
ante  et  non  toleraiiiibus,  de  quo  lamen  exnosui  ad 
T8.  478. 

499.  Tetris]  Wilhovius,  V.  C.  Specim.  Gunlher. , 
p.  i57,  cmendat  in  terris.  Miniis  id  nrcessarium  uU 
fre«]U'  niein  pra  positionis  eltipsin.  Iia  jam  hiijus  loci 
^njtateai  tuitus  cst  cl.Schraderus  Animadv.  ad  Mu- 
sacuro,cap.  10,  p.i77.  llaipseAratorsuperiiisvs.  ii* . 

Jordauisabamne  columba.  Ila  defentli  potcril  Pan- 
liis  Senicni.  v,  lii.  28,  §  5,  alius  euim  vitam,  aliHs 
l^udorem  publtco  fa>inore  (tefendit.  De  quo  loco  con- 
ier  C^nnegieteruin  meiimaJ  Uipiani  Fragm.  i,  §  18. 
Si  emeiidaadiim  cetiseas,  repone  m  publico.  Verba 
exposuii  cL  Yryhovius  iu  Observ.  juris,  cap.  21.  In 
poiuil  latere  iu  prioii  liiteiiim,  quae  et  Wilhovio 
caiisi  fiiitlociAraioristentaiidi.  Pa^sim  ita  pcccatum 
trsse  patebit  ex  noiig  ad  Sodul.  ii ,  i()9  ci  235.  Sic 

Patrol.  LXVIII. 


specien  intneri  codet  Trajcctiiiiis  apiid  Ciceron.  de 
Orator.  ii ,  52  :  ubi  vulgo  mrrt.  tn  Mariiale  Spcctac. 
epigr.  27,  edidil  Farnabius  : 

Jam  nulium  monslris  orbe  fuissel  opus. 
In  monstris  alii.  F.am«lein  iliic  erroris  origincm  vidit 
cl.  van  Hoven  in  Propeniptico  ad  Anion.  de  Roy^  p.  V). 
Sed  quid  sibi  velil  quod  addil,  nisi  potius  orbi  scri- 
pv$$et,  noii  exput<».  Si  divinando  quid  assequar,  iia 
non  scripsit  Martialis,  ne  in  quantiiaiein  peccarel. 

499.  xVtt//i]  Voss.  i,  2,  nuUis.  lia  et  ed.ti  plures. 
Cantabr.,  nuilum,  Eodem  res  redil. 

500.  ALiheream]  lia  Fabrii  iu^  eiiam,  et  omncs 
quotquut  vidi  cdi  i«tnes  babenl.  Cijriigc  divisa  voce 
uuica,  etieviiCr  coriecta  : 

)         Ecclesiam  in  terris  c  'lirotis,  quam  proderc  nullis, 
'         £t  veram  dubitasse  iicel,  sc<l  verior  ilia  est, 

Qux  super  asira  maiaDs  cjiles.is  et  aita  vocatur. 

Si  non  ipse  scriptor  proximis  verbis  hanc  cmonda- 
lionem  sole  clariiis  confirmaret,  plura  addercmus. 
WiTHOF.  Specim.  Guniher.,  p.  157.—  Blanditur  iiia« 
xime  h.cc  conjcctura,  nisi  quis  p  aei  in  te  ris  ei 
cethcream  opponi,  ut  mox  vs.  517, 

CuUa  haec,  quain  cerDimus  arvis, 
Ergo  Ggura  foret,  llrma  est,  quam  nubilj  gesiant. 

Nihil  tamen  hic  in  codd.  variatu*-;  tan  um  dubitare 
esi  in  Schedis  Pulmanni  et  Antvcrp. ;  sed  altcruiii 
poetis  usiiatius,  ut  vs.  540, 

Quam  fuerat  dubiiasse  nefas. 

503.  Vilam]  lia  in  Cantabr.;  in  Voss.  i  esl,  ad  li- 
tce  dttiur  esse  via.  Lditiones,  ad  vitte  datur  esse  viani. 
Confer  superiiis  vs.  118.  Interim  maxinie  arridct 
Wasscnbergii  mei  conjectura,  ccric  ingcniosa  : 

Hac,  in  iraDSCursu  dubii  que  ccruitur  orbfs, 
)        Ad  viiam  datur  isse  via. 

Nihil  esse  facilius  patebii  ex  Brouckhusio  ad  Tibuli. 
I,  10,  56.  Noiis  ad  Sedul.  v,  2,  el  Canncgietero  ad 
Ulpiani  Fragment.,  tit.  I,  $  8. 
505.  hto]  Voss.  i,  ipso. 

504.  jEtcrnx]  Voss.  2,  a  manu  secunda,  a:ternis. 
r>OG.  Duciis\  Deesi  in  Pulmanni  Schedis  ei  Anl- 

verp.  —  Quaeduin  editiones,  honis :  male. 

508.  Stc]  Voss.  1,  sen. 

509.  Culia]  Aldiii.,  Basil.,  Torn.  1,  cuncti.  Dudum 
existimavi  voccni  requiri  qu£  seqiicuti  firma  oppo- 
neretur.  Sed  vkletur  ipaC  se  lueri  Arator  vs.  49i^, 

Ecclesiam  terriscolimut. 
Puto  significare  cultam  in  terris  Ecclesiam  esse  (!• 
gurain  iilius  qii«  est  iii  coelo. 

510.  Foret]  Voss.  1,  fuii. 

liO.  Qimml  Aldin.,  liaHl.,  Torn.  I,  ^ifii. 

S 


i:f 


Peirus,  utniroqae  rcgens,  ibi 

[parat  umbrftm, 
Ut,  qtios  liic  vitiis  noxisque  resoiverit  acgros, 
Innocui  ducantur  ei,  quae  permanet  aslris, 
Susceptiira  pias,  hac  emundante,  c^tcrvas. 

615      Interea  lempli,  zelo  mordente,  priores 

£cclesiam  crevisse  dolent,  animxque  colonos, 
Ne  spargant,  quod  corde  metanti  in  sede  rele- 

[gant 
Carceris,  ut  desint  nascenti  sarcula  messi. 
Angelus  adveniens  tenebrosa  volumina  nociis 

5i0  ll^^^TPuli^  elsubitomicuerunt  antra  sereno, 
Crumpensqiie  dies  alieno  tempore  sanctos  • 
Ad  templum  Tacit  ire  viros,  sed,  cardine  (ixo, 
Irrita  signalo  custodia  permanet  antro, 
Stansque  suis  foribus,  vallante  crepidine,  carcer  B 

525  Clausus  apostolicis  vestigia  pandit  apert  i 
Gressibus,  et  vipiles  illudil  j;iniia  fallax. 
0  nunquam  no^lecla  fides !  cui  siibj:icel  illud 
Qiiod  natiira  negal,  propriis  quam  legibus  uti 
Non  sinii  Oinnipoens ;  quoiiesjubei  ipscvicis- 

[sim 

530  Pos^ic  quod  insoliium  fieri,  mirata  perurget. 
Si  quisadbuc  fragili  meditalur  pcctore  Ibomam» 
Hinc  documenta  peial,  quia  lunc  peneirata  re- 

[cepit 


ARATORIS  {{0 

corpiis  ct  hic  A         115  J^nua  clausa  Deum,  mirum  est,  si  r,orpore 


Pil.  (/  ramque]  Ald.,  Bas.  ct  ali.T,  utrumque, 
51^.   HesolveiU\  Pulmaiuii  Sclicdac  ct  Anlverp., 

resotvrrer. 
515.  Ducnntur]  Cantabr.,  Fabricius,  Bibl.  Lugd., 

/i/  quo%  ....  iunocui  dncitntur. 

517.  Curde]  Klegans  est  cl.  Wassenbergii  cotjc- 
ciiira,  quo  corda  metant,  Favenl  Puimanni  Sclieda!  et 
Antverp.,  iii  quibus  esl,  quod  corda.  Ita  mox  ineino- 
rat  sarcuia^  et  proxin.c  conveniunt  quae  leguiitur 
&uiir.  365. 

518.  Sarcuta}  Basil.,  Torn.  f ,  iurcuia. 
5!20.  Antra]  Vofs.  4,  2,  Aniverp.,  aitra.  Nibil  mii- 

taveiim  ob  vs-  5i3 ;  et.librarius  in  Yogs.  2  ipse  antra 
videtur  legisse,  cum  astra  sil  iiiterpreiaius,  tenebrosa 
toca  carcerii, 

5il.  A/t£no]  Sic  alienos  mentet  dixit  Virgilius 
Ceorg.  11, 149,  ubi  Ccrda:Videtur  Araror  constiiuisse 
ii08  adituc  noclurno  tempore  ad  lempluin  exiisse. 
Lucas  id  facluin  mcmoMi,  6;ro  t6v  opBpov.  Veieribus 
Grx^cis  ofBpog  notat  quidem  lempus  aurorx  proxi-  r^ 
nium,  cum  nonduin  sii  diluculuni.  Sed  Lucas,  poste- 
riorcm  significatio  eiu  seoutus,  videtur  magis  acce- 
pisse  de  eo  tempore,  com  jani  mane  esse*  clarum. 
lt.i  sane  expo^uit  Salmasius,  lleilenist.  p.  lO^. 

524.  Crepidine]  llaiior  est  tiaec  vori.4  signiJicatio. 
Videtur  ('e  Igiinssc  vincula,  qiisc  memorat  vs.  1050. 
Metapborani  furle  peiiii  a  creijidine,  qiia  maris  aini- 
citas  frangitur,  nt  talia  carceris  vincna  quemcunquc 
impeiuni  siislincnt.  De  crepidine  vide  Bertium  dc 
Ag«er.  ci  Pontib.,  cap.,  10. 

.5i8.  Negai]  Sedulius  iv,  8, 

Kt  quidquid  natura  negat. 
Aiide  Bartbium  Advers.  xvii,  9. 

550.  Posse]  De  hac  penphrasi  late  dictum  snpeiius 
ad  episl.  ad  Ftorian.,  vs.  15.  Adde  bic  lanlum  Luca; 
locum  Dvang.  XVI.  2,  oxtyap  ^uyySoii  STt  oexovofisrv  , 
verlendiim,  non  amptiHt  dispensabit.'s\ve  administra" 
^it,  Idqiie  jam  video  ctiam  placuisse  Pricrco,  cui  om- 
nino  :issenti«*r,  difticiliorem  Marci  locuni  Evang. 
rap.  VI,  §  5  :  oux  eduvaro  iy.u  ouSc^cccv  Bvyoifin  Trocciv, 
rLTtcnti,  twn  faciebat.  Maltbdci  in  eadem  re  locussatis 


[portam 

Sic  adcat,  qiiem  virgo  parit,quem  viscera  malris 
555  Integra  concipiunt;  bumanam  qnx,  rogo,  car- 

[nem 
Sumere  causa  fuit,  nisi  suscitet?  Inde  reversas 
Exhibnitpro  leste  latus,  nosirique  ravillas 
Corporis  exemplo  proprii  docei  esf^e  novandas, 
Vulncribus  sua  membra  probans  :  modo,  Di- 

[dyme,  disris, 
540  Qu.im  fuerit  dubiiasse  nefag,  .••n  fecerit  aucior, 
Quod  nobis  licuisse  vides ;  si  solvere  scnsii 
Cura  subit,  quod  Cbristus  ait,  ncn  iiidiga  vocia 
Cst  spccies,  cur  has  sancti  liqiiere  tcnebras. 
Dixit,  opima  parans  ,  hos  luminis  esse  minl* 

[stros, 
5S5  Etcandelabri  posilas  velul  aroe~  lucernas 
In  lota  fulgere  domo ;  nox  nulla  reieniai, 
Quos    lumen   lux   ipse  vocat,  qui  doiia  feren- 

[tem 
Fa  testem.meruerc  Deum,  qua  lege  cavcrnis 
\\6  O^culerit  lociis  ille  suis  tot  in  ordiiie 

[soles, 
550  Do  quibus  ut  tenebras,  pulsis  erroribus,  orbis 
Vinceret,  aiternam  meruit  cognoscere  lucem. 
Jura  ministerii,  sacris  aliaribus  apti, 

NOTif:. 

G  boc  comprobat. 

531.  Adliuc]  Voss.  1,  adhoc. 

535.  Quoi]  PulinSinni  Schcd:c  et  Antverp.,  quem. 

530.  i^uscitet]  Voss.  1,  suscitat, 

539.  Discis]  \o<&.  1,  disce.  Ita  et  in  Voss.  2  exsii- 
tisse  videtur,  sed  posterior  manusimmniavii. 

541.  ISobis]  Cnnlat>r.,  Voss.  i\  Cdd.  Fab:icii.  Ant* 
verp.,  Bibl.  Lngdun.,  vobis. 

^A^\  Tenebra»]  kWn  ,  Basil.,  Torn.  1,  iatebras. 
Sed  tenebrce  adliilicnlur  i  ro  loco  tenebricoso.  Vulga- 
tns  iotcrpres  Maith:ri  xxii,  §  13,  conjicitein  tenAras. 
Vide  Vossiuin  Insiit.  Oralor.  iv,  7,  §  10. 

5i6.  Domo^  Voss.  1  et2,  a  prima  manii,  cfomu,  qni 
est  casus  antiqpus.  Invenitur  et  iile  in  codd.  apiid 
Liviuni  i,  1,  4,  et  vii ,  51,  3.  Vide  Vussium  Art. 
gramin.  iv,  ^O.  Joaii.  Canncgieterum  ad  Ulpiani 
Frogin.,  p.  41. 

540.  R^tenlat]  Polmanni  Schrdae  el  Antverp.,  r«- 
teniet,  Adhibeturpro  retinere,  ut  apud  Virgil.  i£iieid. 
V.  278 : 

Pars  vuloere  cl.iuda  reieniat. 
Ubi  Burman :  Ita  Barlhius  exponit  Claudian.  Con<ul. 
Manl.  ^03,  Maronis  non  immemor. 

547.  Quos]  Voss.  1 ,  ^iioc  iumen  ipsa  inx, 
550.  Tenebras\  Non  ineteganter  rin  Vuss.  1  locus 
ita  Gonstituitnr  : 

Dc  quil)u.s,  in  tenebras  pulsis  erroribus,  orl.is 
Vicit,  el  aeirrnam  inpruil  coguosccro  lucem. 
n.TC  Araiori  fcre  asoripsprini. 

Jtir  ]  Putiiianni  Sched;e  ct  Antverp.,  cura. — 


VyM. 


In  b  sce  versibus  gmiisstmam  concatenaiionem  nutai 
Beda  de  Metris,  p.  *23i^s  inter  Cramm.  Putscbii. 

552.  Ministeni]  A  ministfiio  incns:c  nom«n  ir.i- 
xisse  ostendit  Pignorius  de  Seryis  p.  105.  Adde  no« 
t:ita  ad  epis*.  ad  Florian.,  init.  Mmistrate  enim  est 
epulanii  adcsr^e,  ejnsque  tnandala  expedirc,  de  qii<i 
lute  BtIIi.  Adfcrs.  ii,  IG.  Vorem  iianc  servnvetim 
apud  Isidor.  vii,  11  :  nbi  de  Stepbano  :  Quoci  prior 
fnerit  in  ministerio  ad  imitationan  fidelium.  Ci»deK 
Croning.,  in  mariyrio, 

5o2.  Apti]  Ald.,  Basil.,  aptis. 


Hl  DE  ACTIBUS  APOSTOLORUM  LIB.  I  ii? 

In  sepiem  si^ciiere  viros,  quos,  undique  lecios,   A        Oris  apostoltci !  nunquam  pernuilere  plcbeni 


117  L.evitas  vocitare  placct :  quam  splendida 

[coepit 

555  EcclesiaB  foigcre  manus !  qu»  pocula  vit% 

Ifisceal,  ct  laiices  cum  saiiguine  porrigat  Agni. 
Hoic  oumero  dclaius  honor  suliiimia  secujn 
Sacrameiila  gerit,  per  qu(c  nunc  longius  ire 
Non  patitar  mensura  viac,  ne  plurt  locuius 

j^  118  luveniar  diiisse  rainus.  Sit  cura  nunisiris 
Officium  librarcsuum,  quo  laudis  amictii 
HuDC  deceat  lucere  chorum,quemn)ysticus  ordo 
Consecrat  in  numero,  cui  dnnt  coelestia  formam. 
Promissum  scrvabo  modum  :  venerafoilis  orbi 

l;65  Coeius  ait :  Veibi  poiius.  nos  convenit  omnes, 
Quam  mciisae  captare  cibos  :  o  gloria  dives 


Yirtulum  scDlire  famem ;  dispersa  lalenti 
Gresccre  summa  solcl ;  couimissa  pecunia  lin- 

[guae 
570  Displicuit,  cum  sola  fuit ;  locus  indicat  isie, 
Quod  meliora  rudi  popuI(/  siiit  fercula  nicssis, 
Qunm  fusac  per  lucmbra  dapcs,  Iatc(jue  periiuin 
Nuiriat  ingeuium  verbi  pingucdp  siipcrni. 
119  Nam   quid   corporcoi   prosunl  alimenia 

fsagiiiw, 
575  Esurieute  aniina?  cujus  j  jimia  p^sci 

Semper  ab  ore  dccet,  nieiisam  ul  tendamus  ad 

[iliam 
Ubcribus  verbis,  ad  quam  conviva  recumbif, 
Qui  vestis  candore  nilei,  ne  fu^cra  bcala 


NOTiE. 


553.  5eftffl-«]  Pulmanni  SchedjE,  Antverp.,  Aldn.. 
Dasil.,  Torn.  l,  iiatuere;  posterior  prxterea  viris 
eihibet. 

553  Cndique]  Yidelnr  inleilexisse  eos  lecios  fui-se 
ex  diversis  Jud:vis,  sive  Alexaudrinis,  sive  in  Judaea 
nati^. Graca  nomina  qiix  Lucas  recenset  quosdam  iu 
eamdi*m  opinionem  adduxerunl. 

554.  LevUas]  LevUa  vel  LcvHe$^  minisier  pontifi- 
ris,  flamen  Bomanis,  diaconus  Graecis,  a  Levi,  JacoM 
patriarcliae  tertio  fllio.  Arator  i  : 

Jura  iDiiusierli  sicrls  allarib  :s  apli. 

In  sopiem  secuere  viros,  quos  oudique  lecU» 

Levitas  vocitare  placci. 

Ilunc  autcm  locum,  vuigo  contaminatum,e  Beda  pur- 
ga? imus.  Prudent.  Stephau., 

Hic  primus  e  septero  vii  is. 
QqI  sunt  ad  araxn  proximi, 
Levi;a  subiimis. 

Idem  : 

Vinceiitlns  tf^viia  de  trilju  saera, 

Mbister  altaris  Dei, 
Septem  e  columais  laclets. 

Brepan.  hymn.  i  : 

Sacro  levils  sauguine  cretl. 

Fmicius  comment.  in  Poet.  Chrislian.,  p.  79. — 
Uidorus  Origin.  vii,  12  :  LevUcB  ex  nomine  auctoris 
tm  i,  De  Levi  eniin  tevuw  exorti  suni,  a  quibus  in 
impto  Dei  mynici  sacramenti  mysteria  explebanlur. 
ha  Gotiiofredus ,  sed  ex  Groning.  potius  emendave- 
rim,  ffarrfim^iili  mirdsteria.  Vide  ad  vs.  55^.  Frequen- 
icrbxdiiaevdces  fueruiit  corruptc.  Cassiodori  locum 
fttie  einacuUvit  Demsler.  ad  Rosin.  v,  5.  Addc  et 
rsirein  nieum  ad  Pliii.  Paneg.  49,  8.  Minisferium 
Vf^myHerium  egregie  Salmasius  reddidit  Solino  Po- 
W&t.,  p.  8  :  quod  firmai  coIlatirTcod.  penes  me; 
^onira  mytttrium  pro  ministerium  idem  cod.  cum  aliis 
^«c'e  ap:id  eumdem,  p.  1 1 . 

^•^4.  Spiendida]  CHniabr.,  splendide, 

S55.  Qute]  Pulmanni  Scbeda;,  Antverp.,  qui. 

^>7.  Wii»c|  Aldin.,  Bnsil.,  Anlverp.,  Torn.  i,  hoc. 

^.  Qu(f]  Pulmanni  Schedae,  Aulverp.,  quem,  ut 
referaiur  ad  honor.  Putius  pertinet  ad  sacramenta,  id 
^i  mysteria,  quorum  imtagandorum  amantissimus 
^n;or,  sed  qu»  hreviiatis  studiosus  hic  omitlit : 
Tellem  sa^pius  omisisset.  liodem  sensu  sacramentum 
Idliibuii  Prudcntius  Peristopb.  x,  588, 

Mo  incnpaccm  te  sacramenti,  imj>ip, 
Nod  r«oa«e  capr>in  senslbus  mysieriuru 
liau.Hre  oostrum. 


B  Apud  Sedulium  epist.  ad  Macedon.,  p  H ,  evangelica 
sacramentum  doclrince,  glossa  iii  codice  Alinclove- 
niano  exponit  mysterium,  Quod  Paulus  cpisi.  ad 
Eplies.  I,  §  9,  appell.ii  /xv<TT>}pov,  vulgilus  interpres 
per  sacramentum  vertit.  Vide  et  cap.  iii,  §  5,  ei  ge* 
neraiim  hac  voce  graviora  relijrionis  ClirislianGC  ca- 
pila  intclligi  notat  Vorstius  ad  Sulpic.  Sever.  ii  llist. 
Sacr.,51),  §  5. 

558.  Nunc\  Aldin. ,  Basil.,  Tor.  i,  me, 

559.  Via;]  Vidc  ad  Sedul  um  i,  266. 

559.  Locutus]  Guntherus  L'gurin.  i,  273, 

Tiineo  ne  muHa  loquendo 
lQvcn''ar  dixisse  minus ; 

ei  Aratoris  imilatione,  ul  notal  Withof.  Specim. 

Guntlier. ,  p.  57.  Couv<nil  Sailusiius  Jugurlh. ,  \d, 

2 :  De  Carthagine  silere  metius  pwo  quam  parun 

lieere ;  quoniam  alio  propcrare  (empus  monet,  C<.nfei 

ibi  Corlium. 

560.  Sii]  Pnlmanni  Schedjc ,  Anlverp. ,  si, 

561.  Librare]  Librare  ccnsilia  ^  Ammiau.  MarccL 
X  viii ,  2 ,  in  hne  ;  alque  ita  pro  astimare  ,  et  accu< 
ralius  pondcrarc  adhiberi  nolavit  Barthius  ad  Clau- 
dian.  Laud.  Siilic.  i,  75  ;  ad  S:at.  Theb.  vni,  288. 

562. //uMc]  Caniabr.,  nunc ,  frcquentl  liiterarum 
permulatione ,  dc  qua  ad  Sedul.  iii ,  502,  et  v.  5^1. 
Pulmanni  Sclied%  et  Aniverp.  ,  hunc  decet  hinc  ; 
Basil. ,  hunc  doceat. 

563.  Costeslia]  Voss.  2,  Ecclesi^r,  Scholiaslcs  ex- 
plicai ,  spiriiuait  u 

5o5.  Convenit]  Iia  recie  vertii  «/^zctov,  quod  Lucas 
babci  cap.  6 ,  §  2. 

571.  Popuio  sini]  Dasil. ,  Ahlin. ,  Torn.  i,  vitiose 
transpouunl ,  sint  populo, 

572.  Lateque]  Hoc  ded  ex  Voss.  i,  2,  ct  Ant- 
verp. ;  io  Cirt»ris  omnibus  ,  iauteque.  Tribuitur  qu;- 

{)  dem  tautus  Ccbuis  opiparis  :  vide  notas  ail  f^itriin. 
satyr.  26  ;  Cort.  ad  Cicer.  ad  DiviMS.  vii,  1  i ;  Ilci  s. 
ad  Ovid.  Metam.  iv,  762.  Scd  lion  minus  iate  eodtMii 
pertinel.  lloratius  ii,  salyr.  2,  115, 

Integris  opilmf  novi  non  Iniius  usuni. 

Uhi  Uenlleius,  qui  noial  conlra  adhiberi  anguste  uti. 
Per  metaphoram  iejunum  animum  et  angustum  dixil 
Cioero  Phiiipp.  14,  6.  A  simili  mendo  Florum  iii,  9, 
5,  liber^re  tonalus  cst  Heiusiu<,  ut  illic  iauiius  cBra- 
rium  legprctur.  Kecte  lamen  iatius  lueutur  erudili. 

573.  Pinguedo]  PinguUudtnem  alii  Laiinius  dirunl, 
aiqiie  in  emendatioribus  scriptorum  locis  ea  vox  re- 
stituta  est.  Confer  Dukerum  ad  opusc.  de  Ltitinil. 
JiUor. ,  p.  b70.  Piuguedq  taoicn  Vossius  tiieiur  de 
Vit.  Serm.  vii,  p.  504.  De  loco  Pl.nii  quem  hac  in 
rc  adhibent,  agit  Nolleuius  Lesic.  Aniib.,  p.  66  i. 

578.  AeJ  Aldin. .  Basil. .  Torn.  I ,  u/.     ^ 


m  ARATbRIS 

De>erat  absfractiis,  qnisqnis  Jerormis  ad  illam,  A 
SSO  Eloquio  sonlentic,  vcnit;  ferat  esca  Ha!u'en) 
Progrediens  de  pnne*poli ;  gi^a  pecloris  ipsnm 
Antbial,  aique  uninii  pleno  gnslare  palalo  590 

Interior  fesiinct  boino;  nti  vilior  essel 
Caiisn  rclicta  lanien  claris  irnctanda  ministris 
585  Crcdiii:r,et  nnmcnim  tenuit  prcliosa  snpernum. 
Emical  hinc  Stephanus,   qni  piimus  agone 

[coronam,         S95 
Nominis  bxrcs,  iiabct,  dc  qno  pr»;nunlia  pnlin» 

KOTiE. 


Ul 

120  ^ox  cecinit,  qnod  cansa  dedit :  scre  pra.- 

[lia,  mariyr, 
Felices  ba^ilura  neccs,  ubi  gloria  pop.ua, 
Et  cadere  est  orius,  jugulisque  patentibns  xvunn 
Nasciiur,  xternae  complectens  munera  ?itae, 
[Vitoe  principium  fuit  en  sine  fme  beat;ej 
Sic  meruissc  mori.  Liipides,  Judapn  rcbellis, 
In  Slephanum  lymphata  rapis,  quae  criminc  duro 

121  S^^^^  sempereris;  hunc  deniqiic^Ihri- 

[stns  adoptal, 


579.  De$crni]  Oeserere  cognlnr. 

57t).  Quhquii]  Puiiuanni  Sclicd.c,  Anlverp. ,  qui- 
bm  €t. 

580.  Ferai]  Pulnianni  Schcdx ,  Antverp. ,  nam 
fecerat  esca  :  conira  iiictruin. 

58i.  lieiicid  ]  \  \i  a|.o>iolis,  qni  niinisierium  il- 
Ind  tractnndum  n  r.qncranl  scpiem  diiconis. 

585  Supernum]  Yix  divinando  asseqiiaris  qnid 
volnerit.  Per  numerum  sHpernum  intellexissc  rrelo 
diiodecim  aposiolos  ;  causa  pretiosa^  id  est  pra>dica- 
tio  Evangelii ,  pretios:or  ininisuTio  meti^se ,  lenuit 
apostolos  ipso  quoqut^  numero  supcranlcs  diacoiios. 
Tenere  pcr  ohtinerc  cxposuerim  ,  de  quo  t)r.  keiib. 
ad  Liviniii  xxin,20,  10. 

58tt.  Agonc]  ^Avwv  tria  significal.  Priinum  certa- 
men  qnod  in  suo  qnisque  muaeie  sustinet.  Araior  ii, 

Varii  luctamen  agonis 
llic  dabitur  ceriare  (nihi. 

Deinde  mnrtyrnm  cert.in  en  ,  in  surTercnd  s  crucia- 
lihus  et  supplicio.  Idem  i , 

Emicat  hinc  Sf^phanus,  qui  primus  agonc  coronam 
llafres  buju^habct. 

Pruden*.  Siephan., 

Nil  illa  vis  exerciia 
Tot  tioxiorum  moriibns, 
Agone  in  isio,  proficit. 

Poslreino,  luctamen  spirilus  extremi  in  homine 
animaiu  jam  agenie.  Juvenc.  iv, 

Nuntius  adveniens  narrat,  sub  agooe  jacere, 
Dilcciuia  Chi  isto  juvooem. 

Fadricius  commcnt.  in  Poei.  Christ. ,  p.  5.  —  Pri' 
miis  qui  in  agone,  Aldin.,  Basil.,  Antverp.,  T  ni.  1. 
In  voce  coronqm  allndit  :id  nomen  Sleph:ini  :  iia  fo- 
ronare  el  o-T£yavcOv  de  quovis  honore.  De  Rhoer  ad 
Porphyr.,  de  Abstincnt.  ii,  §  24  ;  add'  ad  SeduUum 
ii,25i. 

587.  Nomhiis]  lia  cx  codd.  el  metioribns  eiiitis 
reposui.  Iii  aliis  Icgitur,  ha:res  hvjus.  Ovidius  Melain. 
XV,  819, 

NaUisquc  snns,  qni  oominis  hsrcs, 
1  Faslor. ,  015, 

Aaspicibusque  deis,  lanti  cognotninls  hasres. 

Vitic  ad  Sfdnlium  f,  102.  , 

588.  Pralia]  Pnlmanni  Scheds ,  Antverp. ,  prie- 
mia.  Sel  sereri  pritlia^beUa^  et  aimiiia  freiiuentcr  oc- 
currnnt.  Noise  ad  Silium  i,  304;  Burmau.  ad  Cata- 
lect.  i,  p.  175. 

589.  P(p.na\  Est  additur  in  Aldin.,  Basil.,  Torn.  i. 

590.  Or(iis|  Voss.  4,  paima^  ex  (^lossa. 

500.  Patentibus]  Puimanni  Sched.ii,  Anlverp.,  pa- 
rantibus.  Aldin.,  Toriia'».  1,  Bibl.  Lugd.«  pareniibus. 
Yulgaiuiii  tucdtur  Ovidius  lleroid.viii,  53, 

Ju^uloque  /lilgisihus  aperto; 

et  xiii  Mciaro.  693, 


Hanc  noD  fcmineuro  jugulo  dare  pectus  aperto. 
Lucanus  vi ,  555, 

Erumpat  jugulo  qui  prlmus  aperio . 

I^  Gencratim  de  violenla  cxde  locnlionein  accepisse  vt- 
detnr  Araior;  Stepiianns  en>m  jngul.ilns  dici  nequit. 
59^.  Vitce  priHcipium]  .^best  hic  versus  a  codd., 
nisi  qiiod  in  Voss.  i  ad  vs.  595  delrudaiur,  fort^ 
iin^  paginne  aftposiius.  Arat<  ris  esse  non  pnteni, 
ideoque  uncinulis  inclusi.  Seqnens  versus  sni>criori 
rccle  cohaTet,  iodicans  munera  vita^  xiltiix  fuissey 
ut  iiii  moii  merucrii. 

594.  liupis]  11  ic  locus  favcre  possel  emendationi 
Marcklaodi  ad  Ly^ix*  Orat.  ix,  p.  554.  In  Actibus  cap. 
VII,  §  58,  I 'gendum  coiijicieiitis,  sXcfloXoyow  vel  cXi- 
Go^iysQvv.  In  e>i6o66Xovv  uiaculani  lalere  snspicatur  in* 
gtfitiose,  quia  iiiox  ideiu  verhnm  rursus  repeiiiur  § 
5!):  uiulo  l.u<ns  videretur  bis  idem  dixisse.  Posset 
tainen  prins  cXi9o66>ouv  dc  voluntaie  niagis,  poste- 
rius  de  cfT*c  u  exponi,  qnod  neque  Marcklandum 
fiigit.  S.inc  Liicai  verba  verti  malim  :  et  ejicientts 
extra  urb^^m^  lapidare  voluerunt,  vel  statuebant.  Kle- 
gins  is  cst  usus  iniperr-cti  t:im  apttd  Grxcos  quam 
l.aiinos.   Vide  Wesseling.  ad   Hero  lot.  i,    p.  54; 

C  Wopken^.  in  Obicrv.  Mi>c  11.  vol.  V,  p.  505.  Ita 
s^i-pe  quis  fecisse  dicitur,  id  ta>itum  coiiatus.  Sic 
jvst^joav  TTOfoOvTc;,  inActib.  XXV,  §  3,  perinsi</ii<  len- 
dcre  volenies  recle  vcnii  Max  kl.md.  ad  Lysi  tm  p. 
rgtL  Adde  Schulii(  p.  ad  Sciiec.  Conirov.,  p.  iiS; 
Dnkf^r.  :id  Flor.  i,  i8,  \%.  Id  addendom  ,  posteriu« 
£>t0o66Xouv  leilinee  ad  icsies,  verba.|iic  »8se  vit- 
tenda,  qui  lapidarunt  Steihanum.  Tesies  eiiim  prinios 
lapides  in  reum  conjicit  b.int,  ct  ita  ytcci  idetn  saepe 
quod  of.  Sic  An.  apost.  vi,  §  6,xai  ;r/}0(xc^>5«Ft»oif 
veriendum,  ^ui  precaii,  ui  referaiur  nd  apostolos : 
ila  rocte  cl.  Schachi  in  Cihl.]3rempns.n>v.  class.  2, 
Tasc.  3,  p.  48^ ;  ei  Segnar  in  Lncam  p.  iOO :  qiieiii 
jam  video  excitasse  Dnkcr.  ad  Thucyd.  viii,  p.  548» 
qui  omnino  est  consnlcndns. 

5J5.  Saxea]  Judxos  popuHm  induratum  et  qHoms 
lapide  duriorem  np;  elhit  Joan.  Saresber.  ii,  7,  in  (tne; 
estqne  ea  loruiio  solemnis  dc  hominlhns  asperis,qiio9 
non  farile  moveas.  Atdivovf  dicuni  Gr.fci.  Ouaeduni 
hanc  in  rein  contuiit  Duporiu^  ad  Theophrasi.  Cha* 

D  racter. ,  p.  404.  Ad  le  Obs^rv.  Miscel!.,  vol.  V,  p. 
Gl,alque  it:i  >i^oe  quibnsdkm  accipllnr  in  Evang. 
Luc:«  c:>p.  XIX,  §  4o,  ubi  PriraMis;  licel  eo  loeo  viri 
clari^siiiii  mihi  nia\imc  probitnr  opinio,  de  lapidi« 
hus  et  templi  a  Rom:inis  vastni  ruderibns  e\p<meii« 
tis.  liomines  dici  lapides  ostendit  quoque  Pate<is 
Llect.  JMaiit.,  p.  354;  Herald.  ad  Atnob.  ii,  p.  76; 
Suvaro  tid  Siiion.  iv,  rpist.  23,  ei  v,  epist.  7.  liitic 
eor  lapideum  i  lis  iribuitur.  Vriemoet  Dict.  Class.  ii» 
p.  ^7.j.  Poclse  tales  e  scopuiis  natos  ,  vet  silires  in 
pect  re  ariirmant  habere.  Loca  contulit  Cioran.  ad 
Ovid.  Met:im.  vii,  52 ;  dicuninr  qnoqne  rupices.  W  t- 
tershuf.  adSalvian.,  p.  i3;  Elmenh.  Iiidic.  in  Apn* 
lcium  verbo  Rupico.ies.  Appellari  qiioque  petrones 
p:itet  cx  Foslo  in  verbum.  Ilaud  dissiinili  metaphora 
hominem  Ugnenm  dixii  Scdulius  i,  252,  ubi  Wopken- 
sius  neqne  Aralorcm  ricglexit. 


us 


DC  AGT1B13S  APOSTOLORUM  LIB. 


«IG 


Adqucromilesovans,  pervulnerasacravocatiis,  A  ^05  \^lj^Pro  popUio  peccanic  rogat;  iicet  omnia 


122  Sanguioe  recit  iter,  cupiensque  in  pri£mia 

[victor 
Ilac  properare  via,  nivei  metitus  bonorein 
Callis  ad  excelsi  pergit  fastigia  regis, 
COD  tt  per  tot  lapides  petrx  conjnngilur  uni. 

123  Quis  furor  isie  novus,  nulii  feriialc  sc- 

[cundus, 
Parcere  nolle  pio?  vibrantibus  ncta  laceriit 
Saxa   jacis;   parat  ille  preces  ,  nec    respicil 

[nnde 
Grando  nefanda  cadat,  qui ,  lcmpore  nioriis  , 

[aoiice 


[tecum 
Tela  feras,  silicesque  graves  et  pondera  librcs, 
Quem  perimis,  viciurus  erit,  qui,  fiiie  colono, 
Seminat  exemplum,  quo  surgnl  vinea  Cbristi, 
Ei  caliccm  Damini  convivia  festa  coroneni. 
GIO  Lun»ina  cordis  babens  coclos  conspexil  aperlos, 
Nclaieat,   quod   Cbrislus  ngat ;   pro  marlyre 

[surpii, 
Quem  tunc  siare  vidct ,  confessio  nostra  sedcn- 

[teni 
Cum  solcat  celebrare  magis;  caro  juncia  To- 

[naiiti 


NOTi*:. 


507.  Cupieusque]  Pulinanni  Scbedae  et  Antverp.  de- 
leiit  que,  Oinissa  ba!C  parliciila  sxpe  lurbas  cxciia- 
vit.  Apud  Ju$tinum  xii,  6,  8,  priinum  in  flelus  pro- 
gressus  amptecti  niortuum  ...  aneptnm  telum  in  sever' 
tit^  putat  Boltius Si!v. Critic,  p.  i08,  excidisse  deinde 
aiiie  arrepium,  Scribenduni  polius  arreplumque^  quod 
inTeni  iii  duobiis  cudd.  bibliotti.  Franequeranjc ,  el 
tribus  D*Orvillii,  quus  a  Wu^)kensio  collatos  liabeo. 
Siuiiiiter  corruptus  AmbtosiusOflicior.  I,  59,  iracun- 
diam  velut  quibusdam  propulset  armi<f  quas  tollit  con- 
Bilium,  et  tanquam  ai^gritudtnem  viiet,  Scribe  (imnino 
czcod.  meo,  propuUet  arietibus  armisque  loHat^et 
conricia  tanqw.m,  eic. 

597.  In  pra^mia]  Florus  ii ,  G,  23,  in  sacramentnm 
mititias  tiberata  servitia.  De  eleganti  bnjus  praopositio- 
iiift  U8U  vide  Duli  runi  ad  eumd.  ii,  45,  10,  et  iv,  7, 
13;  Burroan.  ad  Catalect.  lib.  ii,  p.  271.  Sic  facere 
in  usus  exposnit  Oudeodorp.  ad  Sueton.  Domit.  7  ; 
liand  aliter  in  I.  51  C.  ad  hg.  Jul.  de  Adulter.  nubit 
tii  feminam  ,  est,  ut  sit  feuiina,  ojusque  partes  ex- 
pleal.  Neque  aliier  de  boc  loco  seniirc  video  Kuhn- 
K^-niiim,  V.  C.  ad  Kulil.  Lupuin  ii,  p.  00.  Addo  fir- 
inandx  senteniix  Oro^ii  locum  de  Nerone,  lib..  vii, 
cap.  7,  ptriim  tn  tixorem  durerit,  Ncque  aliter  in  cen- 
wummanumittcre  ex|K)noin  Fragment.  Yei.  JCti  §  17. 
Confer  not>s  ad  Ciceron.  pro  Flacc,  c.  37.  Ne({ue 
adeo  opus  illic  in  censu  eniendare ;  aliter  Joan.  Can- 
itegieier.  ad  lllpiani  Fragm.,  lii.  i,  §  8. 

598.  ^ireij  Fulmaiini  Scbedae  et  Ahtverp.,  niveiet, 
De  eatte  uiveo  couler  Bartbium  Advers.  lv,  !2. — Lo- 
riiiio  emensus  icrr,  et  siiuiles  cxponuiitur  in  Observ. 
Miseell.,vol.  I,  p.  !2u3. 

600.  Perce]  Stepbanus,  primus  murlyr,  posi  ascen- 
luifl  Christi  ad  cojIos  lapidibus  obruiiur,  Et  per  tot 
lupid.s  ptrce  conjunijitur  uni^  ut  cauit  Araior  lib.  i. 
be  fodein  Furtuuat.  lib.  i, 

Fundaius  virtule  Dei,  dc  moric  triuinphaus, 
Excepit  bpides,  cui  pclra  Cbi  isiub  eral. 

Beuibus  de  Stephano : 

Ibat  ovaos  aoimis,  et  spe  sua  damna  levabat. 
Oaem  versum  audivi  impriinis  commendari  a  Pbi- 
Itppo  Uelancliibone.  Fabrigius  coinment.  iii  Poet. 
^'liHst.,  p.  l^ij.  —  Bembi  versum  morienti  Sebaldo 
^ianstero  accommodatMeicbiorAdamusVit.  Gcrniau. 
'U«r.,p.71 

.  <i01.  Nolle  pio]  Pulmanni  SchedXf  Antverp.,  ittt//t 
^io,  Yidetur  Aiator  furori  potius  quaro  coiisuclo 
Nicio  boc  Judxornm  factum  iribuere.  Contra  \Va- 
S^B^iIius  in  Fascicul.  opusc.  ad  llisl.  pertinentiuin 
^  1».  %i± 

.t04.  Grandoj  De  lapidum  muliitudinc.  Sic  imbtr, 
*it*bus,  et  siniilia  passim.  Siiius  xiv,  430, 
....Saxorum  grandine  dirus, 

Not.  alenind.  xii,  53;  Duker.  ad  Flor.  iii,  8,  4;  et 
^nbes,  himbus  teterum.  Uurman.  ad  Yaler.  Flacc.  ii, 
l2i;  Diakeiib.  ad  Silium  xsi,  566.  Lucanas  jv,  774. 


3         Comiiius  obliquis  et  reclls  eminus  bastis 

Obruilur,  non  viilneribus  ucc  sauguiue  solum, 
Telorum  nimbo  pcriiura. 

Ubi  C<  rda  ad  Virgil.  iEncid.  x,  522,  cmendal,  Emim 
nus  obtiquis  et  rectis  cominus  hastis;  iiect;inicn  probo. 
Generatiin  de  bac  vocuni  sigiiilicatlone,  et  Grxco 
vi^of,  egtrunt  abunde  Vossius  Instit.  Or.itor.  iv,  6, 
5;  Siizman.  ad  Doet.  Coiisol.  Pbilos.  iii,  mrtr.  11. 
Nansiiis  Addeiid.  ad  Nonni  Parapbr.  p.  4;  Ifos.  ad 
Kpist.  ad  llebra^os  xii,  §  1;  notse  ad  I  acat.  Puncp:. 
3o,  1  ;  de  Rnoer  ad  Porpbyr.  de  Abstinenl.  i,  §  25. 
004.  Nefanda]  In  boc  versu  repctitam  Ltter.nn  a 
asperiiatem,  rei  accommodaiam,  indicarc  notat  Bar- 
tbijsad  Staiium  Ibeb.  i,  init.  Vossius  tameii  Inslit. 
Oraior.  iv,2, 2,  haiic  litteram,  si  producatur,  gravi- 
tatis ;  si  corrip  alur ,  suavitatis  indicium  praebere 
arbitraiur.  Araiorem  ea  mente  qua  censet  Bariliius» 
baitc  litierani  repetiisse  vix  afliiinaverim.  Taliuni 
elegantiarumhi  fere  poetse  sunt  eiptTSes.  Nec  tameu 
dissimulein  ceieritati  designand;e  suaviier  cum  dac- 
C  tylos  cuinulasse  inferius  vs.  S51 : 

Surge,  Tabilha.  Vocaia  redii,  lucl.iue  reducia. 
Arrs  ex  locis  idem  prnducil  Emmeness.  ad  VirgiL 
iEneid.  ii,  250;  et  saue  laUa  ele;:antiain  caruiiiii 
addunt  rei  cxprimcnd^  accomiuodatissimam.  Ex 
sptmdaRorum  tardi^aie  forinicarum  labor  et  faiigaii<i 
egregie  signalur  a  Virgilio,  iCneid.iv,  405, 

Convectanl  calle  anguslo  pars  grandiu  tnidunt. 
Vide  Cerdain  et  Taiibman.  a'l  iflneid.  i,  3;  iterum 
Cerdam  ad  .^ucid.  xii,71b.  Liitera  canin  t  borroreni 
eximie cxprimit  in  i.oc  Eniiii  in  Fraguier.t.,  p.  129: 

Africa  lerribiU  Lremil  borrida  lerra  lumultu. 

Soniis    niaris  fluciibus  littora  pulsaniis  iiiieiligitur 
in  boc  llomeri  lliad.  p,205  : 

*Hi6vf;  jSocwfftv  ipty/Ofihng  oikoc  e^w. 
Qui  versns  ab  a^mnlallone  llomeri  deterrnit  Plalo- 
nein.  Confer  Tolliuin  ad  L<»nginuin  de  Snldimit.  scct. 
jy  siii,  §  7.  De  imitalo  susurramis  aqux*  ct  aviuiu  volan. 
tiuin  so;;o  addc  Hailbium  Advers.  xiii.  5. 

GOi.  Amice]  In  omnibus  edd.  csi  amicee ,  prxter- 
quain  in  Fabriciana,  quainsecutus  suin.  Cortius  niar- 
gini  illius  nibil  ascnpserat,  unde  suspicor  el  ita  iti 
Cantabr.  et  l  nivers.  ieciuni  fuisse.  Puiidus  prarte  ea 
addiditcl.  Wassenbergii  auctoritas,  ex  coujecttira  itj 
iegendum  divinantis. 

607.  Fine]  Schoiia  in  Voss.  %  exponunt  morte. 
VideBarth.  ad  Statium,  Thebaid.  ix,  G61;  nct.  ad 
Cat<m.  di^t.  i,  24;  Schulting.  ad  Senec.  Suasor.,  p. 
43.  liaTAo;  apud  i£Iian.,  Yar.  Hisl.  iii,  <25;rf>fv:«i 
^ioTotQ,  llomcr.  Iliad.  tt,  7S7  ;  TiXgurav,  Raphel.  ad 
Evaiig.  Mattho^i  2,  §  Itf. 

(i08.  Swrgat]  Tornaes.  1 ,  swrgit. 

ClO.  Coitos]  NonnuIIis  lioc  daumalum  est,dequo 
NoItcn.Lexic.  Aniib.,  p.  ifOO. 

()12.  Vide/lCantabr.,  rtdi/. 

(>i5.  JuAcfa]  Aldin.,  Basil.,  Turnxs.  1,  vincta,  Fra- 


*^7  ARATOmS    .  148 

125  'n  Stephano  favel  ipsa  sil^i;  dm  pnescius  A         Poena  sequens  ncschsc  fidcm  ;contniclibus  aori 


[arniat , 
61*)  Quos  ad  dona  vocat,ne  quis  hic  diinicet  an- 

[ceps, 
Corpus  in  arce  Dei  paluii  pro  munere  lcstis. 
Ad  Sjuliposuere  pedcs  velamina  sxvi, 
Inrernum  quod  llcbrxusait;  jnm  constat  utris- 

[que. 

llinc  merilum  sentire  suum ,  cum  sidera  luariyr, 

620  Carnifices   inrcrna  pctunt ;  sors  prima  revelat, 

Exemplumque  creat,  quod  tali.i  belia  gerenti , 

IIoc  de  fonie  (loit,  sic  occidcntibus  ut  mox 

Tartara  succedant,  morieniibus  ustra  pntescant. 

Sxpe  sibi  socium  Petrus  facii  essc  Joaiiiicm  , 

625  126  Ecclesix  qnia  virgo  placel ,  quo  dcni  luo 

[juncto, 
Samariic  vicina  pelens,  bapiismntis  umlis 
Ablutas  signavit  oves,  quibus  adfuit  almus 
Spiritus,  et  varias  feclt  procedere  iinguas. 
Fonte  quidem  lolus,  sed  non  in  peciore  mundus 
630  Hicfuerat  Simon  iilc  magas,  quem  prodiditorbi 


Munera  volt  xquare  Dei,  numisque  referre, 
Quod  preiio  mcrcator  emat.  Quem  tal  a  Petrus 
Atientarc  vidcns»  Quisnani  te,  perdite,  dixit, 

655  Movit  ad  isia  furor?  Domini  quod  graiia  dunar, 
tt  venale  putes,  sensu  hoc,  nnn  sumilur  aiiro» 
127  ^<^c  licet ,  ul  coelum  corrupia  pecunia 

[quaerai, 
Quam  terroe  scrutator  amat ;  tibi  nnlla  profecio 
Hac  superest  in  sorie  quies,  nec  ad  ista  venire 

6i0  Tu  poteris ,  pollute  dolis,  qui  cordis  amari 
Felle  tumens  aliena  petis;  namque  atria  mentis 
Spiritus  illa  snbit,  quse  simplicitule  nilescuDt. 
Ilac  de  voce  sacrse  lux  est  manifesia  figurx. 
Kcclesiae  speciem  prxstabai  machiha  quondtin, 
6  C.i5  Temporibus  constructa  Noe,  quae  sola  reccpit 
Onme  genos,  clausisqoe  fereus  bapiismatis  iii- 

Cum  vaga  lethales  p  kterctur  turha  procellas. 
Ad  vita»  convcrtit  aquas:  simul  ipsa  ro'anH 

flam 


notj:. 


quenter  iKec  sunt  confusa.  Vide  ad  Sedul.  v,  558  ; 
lleins.  ad  Claudian.  Nupt.  Honor.  i67,  el  felpii^r.  vii, 
5:  pairem  meum  ad  Piin.  Paneg.  i7,  2;  Hein.  ad 
Tibull.  Obscrv.  i,  6,  6i. 

6f6.  Tettis]  Vos9.  2,  edd.  Ald.,  Basil.,  Antverp., 
Torn.  i,  leiti,  Scholiastes  in  Vossiano  exponit,  tmir- 
rt^t  Siephano,  Non  intercedo;  plures  tamen  codd.  se- 
tiui  placuit.  Nescio  utruin  poiius  poeia  scripserit : 

Corpas  in  arce  Dei  paiult  pro  munere.  Testes 
Ad  Sau)i,  etc. 

Ita  enim  Lucas  in  Actib.  vii ,  §  58,  xa2  ot  iiaprvptc 
itTri^vrzo  Tce  cfidTta  auruv  Trapa  rovf  iroSac 

ti8.  Infernum]  QuhI  hxc  sibi  veliiit,  perspiciant 
nie  eruditiores.  Ipse  sane  his  me  difOcuitat.bus  nihil 
exiricare  poiui. 

GI8.  /nmJCaiitabr.,  nam.  Ita  et  haRCCOnfusa  infr. 
vs.  t)i4,U89,  i018.  Adde  Duker.  ad  Flor.  pr  oem.  § 
^;  Drakeiib.  a«l  Liviuin,  v,  5i,  6;  patrein  meum  ad 
t^in.  Paneg.  56,  4;  Burm.  ad  Calalcct.  ii,  p.  ^^1  ; 
Cannegieier.  disquis.  de  Notis,  p.  559.  Jani  hoc  loco 
tuelur  is  usus  quem  attigii  Corlius  ad  CictTon.  ad 
Divers.  vn,  i8. — Stalini  uirosque  malim.  Dc  duobus 
hanf.  vocem  adhibiiam  docet  Ihirman.  ad  Caialect. 
111,  p.  471.  Apud  Jo.in.  Saresberieiisem,  \iii,i9,  p. 
Gi4,  est,  tUrisque  non  ampiiu$  ei$et,  ^ed  utrique  in 
iisdem  bis  verbis  legitur  apud  Hulflnum  llisior.  Ec- 
cles.  III,  i9.  Isidorus  xi,  i ,  qu>bm  $e  utroeque  clausce 
contingunl;  sed  co.i.  Gioning.,  ulraque  clausa, 

6i0.  Inftrmi]  Aldin.,  Uasii.,  Toni.  i,m/$rma;sed 
inferna  opponuiitur  prxceilcnii  sidera.  Iia  pobica 
martyres  pro  Christo  niorienles,  se  iii  viiain  migrarc 
.nrbitrali  sunt.  Vide  Justi  Spcciiueu  Observ.  cap.  14, 
cui  tamen  in  &liniicii  Fclicis  loco  iijn  assentior. 

625.  /^a/^cantlPulmanni  Sched.,  patescunt. 

624.  Facit]  Canlabr.,  fecil. 

625.  Virgo]  Kespeiit  forte  Hieronymi  lorum  , 
Joannimvirginem  i/isci/nfitimappellantis.  Debeo  iliiMu 
diligeiUiae  vtri  erudiii  In  Lexico  Fabii. 

6i6.  Samariee,]  De  hac  Isdorus  Orig.  xv,  i :  Sa- 
mariam,  a  qua  omnis  regio  qwe  circa  eam  fuit  nomen 
accepty  Sennaeherib  rex  Asigriorum  conttruxit,  voca- 
vitqu4  <  am  Samariam ,  id  est  custodiam,  quia,  quando 
Israel  tranUutit  in  Mcdos^  ibi  custodet  constimt,  lia 
locum  exscripsi  ex  cod.  Groning.,  pessime  habitum 
a  Gotbofredo,  eiiiendaliorem  in  ed.  Veneia. 

()29.  Fonte]  Sequeniem  versum  buic  prxponunt 
l^ulmautti  Schedue  et  Anlverp. 


650.  Simon]  Basil.,  S\mo  iHe  :  mulatum  iia  C4'r« 
tissime,  quia  prior  prodiiciiur  apud  Sedulium  iv,  ||2 
et  ii8.  Iieruin  t:»iiien  eorripit  Ar;itor  vs.  663,  et  illie 
Aldin.  et  Dasil.  miilant.  In  hoc  noniine  quaniilaleoi 
p;irum  curarunt  poel:^  Christiani.  Ilain  Simonis  me- 
dia  jam  produciiur,  jam  corripiiur.  Loca  indicavit 
Fabricius  comnieni.  in  Poet.  Christ.,  p.  i23.  —  De 
hoc  Simone  videaiur  Moshcm.  in  Dissert.  ad  Histor, 
cccles.,  p.  S26.  Noium  est  quosdam  credidi&se  divi- 
C  nnm  ipsi  lionorem  a  Honiaiiis  essedaium,  ob  locum 
Justini  Martyris  apol.  2  pro  Christianis,  p.  69 :  quem 
in  errorem  deduclum  esse  per  Semonem  Sancuin, 
deum  Romanorum,  in  inscriptionibus  memoraium , 
statuit  Wonna  de  Geniis  cap  3,  |  6.  Per  eum  auidiu 
plures  llerculem  inielligunt.  Vid.  Thulemarius  Flor. 
Spars.  ad  Eginharium,  p.  2iS.Totain  rem  late  exa- 
miiiat  7h<od.  Cruger  de  More  se  devovendi,  p.  34, 
qui  per  Semonem  inteliigii  infamem  istum  Hadriaol 
Aniiiioum. 

(>52.  ^^umisque]  Numinisque  Fabric.  Bibl.  Lngd. 

G5U.  yliiro]  Voss.  i,  aurum,  M.ilirn  hoc  refcrre  ad 
qnod  grat*a  donai ;  qiiod  non  pecunia,  sed  sola  roen- 
tis  co^ilalione  ct  senlentia  capitiir.  De  voce  coofer 
Barthium  ad  Claudian.  Cons.  Manl.  160* 

059.  Quies]  Clariss.  Wassenbergio  vix  duhium  vi- 
debatur  quin  scribendum  sit  fide*,  cum  expresserit 
vcrb^  Lucai  viii,  §  l2,oux  cg-tco^oc  /xcpcc  o034  xknpoc  h 

TW  ^lOyfO  TOVT&). 

*(;4u.'  Dulis]   lia   rescripsi  ex  Cantabr.,  Voss.  1, 

^2.  edd.  Aldin.,  Basil.,  Torn.  i  et  Pulmanni  S.he- 

di<:.  In  reliquis  esl,  poUute  potes  donit.  \n  eo  quod 

expressi  coiiiirmat  ine  Wasseiibergii  v.  c,  mecuoi 

semientis,  auctoriias. 

6ii.  Felte]  Itaque  et  sU  pro  iv  acccpit  Arator  in 
Luc.c  verbis  Act.  viii,  1 25.  Malim  tameo  accedero 
senteniiae  cl.  Alberii  ad  M.  T.,  p.  236. 

643.  Lua]  Cantabr. ,  lex,  \A  pro  inodo,  coiiditlono 
capi  posset,  ut  eat  apud  Prudeiit.  Cath -ai.  iv,  2.  ^«d 
cum  agat  de  figura,  id  est  allegoria,  at  expoaui 
superins  vs.  i58,  eaque  sxpius  obscura  %it  et  mys- 
liea ,  hiiic  aptius  videtur  lux,  de  tali  figuray  cujot 
omiiis  apparet  ratio,  vs.  690, 

Neo  piirva  figorae 
Causa  sub  ol>8Curs  regionis  imagtoe  lucet. 

648.  Columbam]  Hoc  dedi  ex  Aldin.,  Antverp.,  Ba* 
sil.,  Lugd.;  nequealiter  Fabriciiis.  fe^x  codd.  Cant. 
et  Univers.  uihil  ascnpscrit  Coriius;  suspicor  liinc 


U9 


DE  ACTinUS  AP0ST0L6RIJM 


m 


Diluit  et  corvum,  scd  non  concordia  meniis       a 
650  128  ^®^^^  utrosque  pares ;  hunc  gulinra  pU^na 

[rapinoe 
Subduxere  viae ,  cupiensqne  in  fnnere  pasci 
Nil  potuit  vitale  scqui ,  redit  ales  amica 
Frugibus,  et  nuliis  succumbit  naurraga    lyni- 

[pliis, 
Nutriri  de  morte  limens,  sludioque  lalioris 

655  Dat  documenla  pii,  quanto  teneatur  amore 
Plu8  operi  devoia  fides,  rostrique  mode>ti 
Pignus  oliva  fuit :  dilectio  semper  in  ore 
Fructum  pacis  habet :  volitant  in  fluctibiis  nmbo 
Ex  uno  sancioque  sinu,  servantis  in  alvo 

660  Purgati  vallante  freio,  tamen  exsulat  unu<%, 
Et,  rediiu  cessante,  perit:  non  ergo  saluii 


129  S^I^i^il  unda  lavans,  nisl  sit  sine  folie  ccm 

[lumlia, 
<^<ii  ger.eralur  aquis.  Simon  hic  bnpli.smaiis  i?n- 

[daiM 
Conligcrat,  sed  corvus  erat,  sna  lucra  requiiens, 
GOo  Quce  nunqu.un  meruere  Deum,  qui  liininc  tcnipti 
Vendejiles  arrcre  solel  :  meliora  scquuniiir! 
Petrus  nd  ista  vocnt,  qui  filius  essc  columbnn 
Diciiur  ore  Dei,  mcriioque  hac  malrc  creatus 
Ccclesis  suMimat  opus  :  de  mnncre  prolis 
670  Nomen  babct  gcni!rix,quod  Spiritns  cligit  almus, 
Alitis  iunocuac  dignatus  imagin«'  cerni. 

Angelus  alloquitur  plenum  virtute  Pbilipfium , 

130  Ausiralem  celebrare  viam,  qiia  spado  jiigati^ 
i£thiopum  pergebat  equis,  qui  fidus  in  aula 


NOTiE. 


ct  eos  buic  scripturae  favere.  Columba  est  in  reli- 
qnis. 

6i9.  DiluU]  Cod.  Caniabr.,  edd.  Aldin. ,  B  sil. 
deluU.  Vide  supr.  ad  vs.  203. 

651.  Fumre]  Cadavere  pasci.  Barth.  ad  Claudiau. 
Laud.  Stilicon.  i,  101.  De  corvo  Sedulius  i,  155  : 

Alesque  rapiQis 
Deditus,  atque  avido  saturans  cava  guliura  rostro. 

Ilas  2ve8as$ueias  sanguine  et  proeda  dicit  Florus  i,  1, 
7.  Taniain  corvi  voracitaiem  esse,  ut  et  parentein 
senio  confeclum  devorel,  tesiatur  i^lianus  de  Amm. 
IV,  43.  Adde  Demster.  ad  Uosin.  v,  59. 

OS'^.  A'€s\  Cantabr.,  atts. 

654.  Nuiriri]  Pulinanni  Sched»,  Antverp. ,  BibL 
Logd. ,  nutriei, 

637.  Fuit]  Voss.  i,  dedil.  De  ipsa  re  egit  Bochart, 
Hierozoic. ,  part.  ii ,  p.  31 .  Junge  dicta  superius 
vs.  18. 

6('0.  Purgaii]  Voss.  2,  Aldin.,  Basil. ,  Tom.  I  , 
furganii» 

661.  Cessanie]  Corvum  ex  arca  emissum  a  Noe  scri- 
buiii  Sedulius  i,  Aralor  i,  Victor  ii.  Adnotavil  Ne- 
brissensis  errorem  esse  ignorationis  linguae,  et  Sedu- 
huin  suo  teropore  codcem  habuisse  non  castigaium; 
sri  ibi  enim  egrediebalur  ei  reverlebatur^  lidelicet  non 
httbeni  ubi  consUterei.  Laudanda  Nehrissensis ,  viri 
optimi,  diligentia,  qui  linguam  iniellexit;  idem  ta- 
men  pbrasim  non  discussit.  Sensns  enim  esi,  ut  vir 
l:ngu;e  perltissimus  explicavit ,  corvum,  biuc  iiide 
vuiando,  moram  tam  dsu  traxisse  ad  revertendum  , 
doiiec  aqiix  siccarentur  supra  terram,  quasi  diceret, 
iMinquam  ipsum  ad  Noe  esse  reversum.  Corvuui 
iiklnyopvnos  ad  Judxos  refert.  Alcim.  lib.  iv;  ad  apo- 
«tatas  Arator  i :  nam  et  Judaei  ei  apostatae,  iii  Eccle* 
siaaltiet  couservati,  ex  ea  exciderunt,  et,  discur- 
^ando  et  tumultuando,  nunquain  ad  ejus  sucietitein 
placidam  revertuntur.  Fauricius  commeiit.  in  Poet. 
Cliristiari.,  p.  59.  De  voce  cessante  vide  supr.  vs.  86. 

66i.  Fe//e]  Sediiliiis  episi.  ad  Maced.,  p,  il,  co- 
Iwnbai  iimplicis  animum  non  amiitat;  idem  ii,  171, 

Per  volacrem  qoae  felle  caret. 
Ubi  noix.  Alibelmus  Laud.  Vir^.,  p.  721,  tom.  I 
Tbes.Canis., 

Sola  caret  quooiam  erudelis  felle  veneni. 
Athanas.  Opp.  lom.  l,  p.  471,  rnintpiTncag  xo  ir^aov 
memorat. 

663.  Sfmofi]  Aldin.,  BasiL,  Stmo.  Vid.  ad  vs.  650« 

1)69.  Sublimai]  Sublimare^  in  sublime  attolicre. 
hudeDU  Apoth., 

Aut  tumklum  largo  subliinat  Qamloe  bombum. 
Fabricius  cammeot.  in  Poet.  Cbrist.,  p.  127. 

671.  Dianatui]  Aldiu.,  Ua»il.,  Turn.  1,  dignaiur. 

tii3.  Ceiet*rare]  Ita  reposui  ei  Cantabr.  ct  Voss.  1, 
2.  Beliquae  editiones,  celtTare^  quod  ^Tobai  Bartbius 


B  ad  Sialium  Thebaid.  x,  Gi8;  scd  non  tam  decelcri- 
inte  quam  ipso  ilinere  agi  arbiirer.  Nequc  tanien  pi-r 
freqiienter  ohire  exponcndum,  ut  atria  celebrare  apud 
Ovidium,  Metam.  i,  172.  AddeCortiuniadPIiniuin  vi, 
epist.  30,  1,  Huneman.  adLactant.Div.  Instit.  vi,  5, 
§  7.  Sed  simpliciler  accipio  pro  iier  peiagcre,  ut 
verbum  hoc  non  tintum  dc  rei  frequentia,  sed  ipsa 
re  solet  adhiberi.  Docet  boc  Drakonb.  ad  Liv  um  i, 
4,  9.  Quam  sxpe  autem  librarii  hoc  ver)  uni  corrupe- 
rint,  paiet  ex  Burmanno  ad  Valer.  Flacc.  tii,  251;  ait 
Virgil.  it  ncid.  iv,  b41.  Ceterem  et  celebrem  in  Thuani 
coilice  permuiaia  apud  Luc^iium  vi,  183,  celehriter  et 
celeriter,  vide  nolas  ad  Sueton.  Vesp.  7.  Quxdain 
loca  hinc  egregie  emendavit  Burmann.  ad  Ovid.  Me- 
tain.  IV,  304.  Adde  Isidorum  Orig.  i,  2i,  qm  scriptio 
celebris  brevior  fiat.  Cod.  Groning.  recXe.celerls^  unde 
celeris  breviorque  reponi  posset,  quod  egregie  vidit 
vir  clariss.  longiori  vita  dignior,  Gisb.  Koenius,  qui 
ei  ipse  Groningani  cod.  et  ed.  antiquse  scripiurani 
p  produxit  in  Dssert.  jurid.,  p.  24.  Consetisum  addi* 
^  dit  Canncgielerus  Disquis.  de  noiis,  p.  i99. 

673.  Qua]  Voss.  2,  quam.  Id  non  rejecerim.  Te* 
renL  Hecyr.  i,  %  119,  pergam,  quo  coepi^  hvc  itcr  : 
nisi  illic  ad  posterius  verbum  referre  malis.  Apud 
Sallustium  Jugurib.,  47, 1,  Coriius  in  Guelferbytano 
invenit,  ab  eo  itinere  quod  Metetlus  pergebut;  ihid., 
79,  5,  maturavere  iter  pergere.  Similia  plura  prntulit 
eruditum  illiid  Frisiae  suie  decus,  Joan.  Schraderus 
Aniinadv.  ad  Musaeuin,  cap.  17.  Adde  Drakenb.  ad 
Livium  iii,  6,  7;  Duker.  ad  Florum  iii,  4, 5. //«r  ^ra- 
dire  exposuit  Barthius  Advers.  iv,  2.  Sic  currere  p«- 
lagus,  Sedulius  epist.  ad  Maced.,  p.  2,  et  lleinsius 
Addend.  ad  Prudent.^  p.  155.  Yecti  maria,  Virgil. 
iCneid.  i,  5i4. 

673.  Spado]  Prima  producta,  quac  apud  Juvenalcm 
brevis  esi,  notante  Vossio  Art.  gramm.  ii,  39.  Ipsam 
vorem  a  Spado,  Persico  pago,  derivat  Stephanus, 
f  ujus  loco  jaui  usus  est  Burlhius  ad  Claudian.  i  iu 
l^  Ijitrop.  345;  et  Brissonius  de  Regn.  Pers.  u,  §  164. 
Alia  Vossius  in  Etyniol.,  in  voceni. 

673.  Jugatis]  Trebellius  Pollio  Gallieii.  8,  cornibvs 
auro  jugalis,  Vane  is  locus  icniatur.  Casauhoiii  ct 
Sjlmasii  opiniones  cxposuit  Tiiller.  Observ.  critic« 
II,  8  :  qni  i|)se  (ucalis  mnvolt.  Jugatis  vel  ex  hoc  Ara- 
loris  loco  tueor,  sed  cornibus  auro  exponendum  ar«' 
bnror  ex  auio,  sive  aureis  ut  puppes  abiete  apiid 
Virgiliuiii,  damnum  injuria  apud  JCtos,  quaeqiie  alia 
protulit  Cannt^gietenis  iiieus  ad  FragiiieDt.  vcL  Ju« 
risprud.,  p.  (iO. 

674.  Fidus\  Pulmanni  Schedxet  Antverp.,  sidus: 
vox  quidem  elegans  de  homiiie  qui  rei  cuicunque 
addit  ornamentum.  Vide  Barthium  ad  ClaudiaD.  vi 
Consul.  Iloiior.  23.  Sed  alterum  accoinmodatius.  £u- 
niichi  eniin  variis  rebus  praspositi,  eoquc  gratiorcs 
quo  iideliiTei.  Confer  Pigu^rium  de  Scrvis,  p.  372.. 


151  AR\T0H1S 

€75  Reglos  s«rvabat  opes  :  Tolat  axe  cilaio  A 

Gaudia  flxa  pelens,  curruque  merebitur  ipso 
131  Errorum  jactare  rolas.  0  quanta  bono-      685 

[rum 
Semina  percipies!  qui  lam  pretiosa  lavacri 
Sumere  dona  venis,  sierilique  in  corpore  condis, 
680  Quod  fructu  meliore  metas.  Impone  Pbilii  pum, 

Lampadis  os  quod  Hebrxus  ail,  qui  nienlis  ho-      GPO 

[norem, 
Nomine  teste,  probat;  juvat  hunc  audire  magi- 

[strum, 
Disctpuli  quia  jure  docet ;  dabit  ipse,  prophetae 


132  I>e  <It)o  verba  sonant,  cumquc   oninia 

[fecerit  olim, 
tfua  fuerii  nunc  parte  salus  :  ii  credulus  audis, 
Rl  tibi  nascetur,  tuque  inde  renasceris  illi. 
Conspcctis  properanter  aqnis  ardesrere  coepiC 
Flunuchi  fecunda  ndes,  qui  gurgite  m  rsus 
Dcposuit  serpenlis  onus,  plauslroque  cucurrit 
Weyix  meditatus  iter.  Non  parva  H^urJB 
Cau;;a  sub  obscitrsD  regionis  imagine  lucet. 
Comprobat  Omnipoiens  laedarum  fos.fere,  llosem 

133  ^thiopam  sociasse  sibi,  quem  dogmata 

[produiit 


NOTiE 


677.  Rotas]  Respexisse  videtur  verba  Ecclesiastae, 
cap.  xxxiii«  §  5. 

680.  fructu]  Aldin.,  Basil.,  Tornscs.  1,  fructum. 
Littera  sequens  ndh.Tsit. 

681.  LanipadU]  «D.i7r7rof,  equorum,  hocest  militix, 
cupidus.  Elymon  llcbraeuin  alTeit  Araior,  Impone 
Phitippum^  eic.  Esl  autein  Aratnr,  ut  supra  dixi,  «X- 
yrjyopLXQSf  ideoque  sententias  interdum  torqiiet,  in- 
terdiim  verba.  Fabricics  comment.  in  Poet.  Christ., 
p.  104. —  Mire  hic  dissentiunt  Ganlabr.  el  Voss.  !2, 
Cor  oris  quod  ilcbrceus  ait,  Voss.  i,  Pulmacni  Sche- 
dae  et  Antv.,  Or/i  cor  quod  Hebraut,  Scholiasta  iu 
Voss.  1  ascripscrat :  Philippus  interpretatur  cor  oris, 
quit  quidquid  in  corde  habuit^  ore  manifestavit  :  et  os 
lampadis,  quia  ore  suo  omnes  iliuminabat.  Nugae  sunt 
omnia;  Grsecum  fontem  huie  voci  rectius  tribuit  Bar- 
thiiis  Advors.  ii,  Sl.  Lampadis  os  tamen  Aratori  tri- 
buo,  alterum  est  tibrariorum  comuienlum.  lui  enim 
et  Isidorus  Orig.  vii,  9,  Phiiippui  os  tanyfodarum, 
vel  os  manuunu 

683.  Quia]  Edidi  li(  c  ex  Cantabr.,  Voss.  1  et  2. 
PraRterea  in  Voss.  1  erat,  i/tscipWf«;  prxterea  Aldin., 
Basil.,  Tornaes.  1,  qui  jura;  Antverp.,  qucs  jure; 
reliqiise  onines,  qui  jure. 

683.  Dabit\  Dicet,  exponei  de  quo  capienda  sint 
prophetne  Isaiae  verba;  confcr  Luram  Actib.  viii,  § 
51  seqq.  Deque  ipso  hoc  Isaiie  loco  Colomesinm  in 
Observ.,  p.  125.  QuTd^m  vtrba  Lucds  referl  ex 
Grspcis  interpreiibus,  et  hinc  e\  cod.  Graeco  pr%lccia 
fuisse  censet  Ainende  in  Christeid.,  p.  80.  —  Dare 
eoflem  sensu  est  apud  Virgilium,  i£neid.  iii,  85, 

Da  propriam,  Thymbrse,  domum. 
Servius,  probanie  Buriiianno,  per  dic  exponit  :  ita 
dare  sortem  capio  apud  Ovid.  Metam.  i,  58i,  ui 
Xono-fiov  ^cOsvTo;  apud  Apollodor.  Biblioth.  ii,  6,  § 
5.  Ainbrosius  Offic.  i,  i4,  volunf  ei  dare  occuitorum 
sciiniiam.  Mulo  iliic  cud.  m.-us,  dicere;  et  apud  Isi- 
dorum  Ori^.  xvii,  7,  praifero,  qucerentibus  raponsa 
dare^  licel  in  GroDi.ig.  bii  pKCcanfve.  Simiiiii  proiule- 
runt  Barthius  Advers.  lv,  11.  V.  D.  ad  Valer.  Flacc. 
v,  219;  Burman.  ad  Ovid.  Fa^t.  vi.  554;  ad  Clau- 
dian.  H.  P.  iii,  51^7.  Ileiuius  nolis  ad  Tibull.  i,  G,  15* 

684.  Sonunt]  Canlabr.,  Vo^s.  2  et  Fabricius,  lo- 

nent Verba  Aratori  eadem  sunt  qiix  LuCx  Aci. 

VIII,  §  52,  niptox^TQ  T«;  ypa^^f,  quodque  alji  t6;tov, 
X<u/)ia,  ptiotig,  vei  kiinib  quid  appellaul ,  qnse  erudiie 
exposiiil  Valckenarius  ad  llerodot.  ii,  p.  157. 

(584.  Cumque]  Aldin.,  Basil  ,  qurque;  alia;,  cum  qni. 
Detnde  Voss.  1,  fecerat.  Innuit  Chrisiuui  rerum  au- 
ciorcm,  et  cx  M.iria  deiiiceps  genitum. 

687.  Properanter]  Aldiii.,  Ua>il.,  properatur. 

688.  Vurgite]  Voss.  1,  in  gurgite. 

692.  Omnipctens]  Ald.,  Bas.,  Ileplaiicus.  Quo  no- 
mine  indicatur  priar  pars  Vetcris  Tebtiimenii,  con- 
linetis  libroa  Moysis,  Josiur,  cl  Judicuui.  Ommpotens 
lilc  esse  ex  libns  recentioiibus  ceiiset  Vossius  de 
Vit.  Serm.  iii,  14,  qui  iinice  probut  llepiaticus,  ei 
coiisentieitiera  citat  Juretum  ad  Ivonis  epi»t.  85.  In 
Aieis  coiid.  nliil  ftimile  depreheudi,  eoque  minuo 


B  Vos.sio  assentiri  audeo,  cum  emmpotens  Aralori  sit 
fauiiiiHre.  Tanlum  vide  vs.  185  ei  &29,  aliisque  lociii. 
Octaieuchum  roemorai  Cassiodor.  Instii.  divinis  io 
principio. 

692.  Mo^em]  Moses,  in  papyreto  Nili  inventiis,  inde 
nomen  accepii,  quod  cx  aquis  ex  racius  est  :  nee 
ali<er,  quod  ad  onhoKraphiam  scribitur  a  Juvenale, 
Plinio,  Jusiino,  qui  cjus  menlioiicin  laciunt;  indo 
acciisativum  inusitalum  foini;it  Juvencus  iv, 

Mosea,  qui  legum  poiuil  praercpta  jtibere. 
Idem  etiam  possessiviim  fecit  lib.  ii, 

Moseis  manibus  sumino  subluius  bonore  esL 
Et  Fortunat.  lib.  v, 

Mosea  lege  rebelles. 
Poet»  Christiani  scribunt  interdum  Moyus.^  et  pri« 
mam  corripiunt,  penuliimam  producunt.   Pnidesl. 
Stephan., 

Relaxat  ipse 
C  Indumenia  pedum  velut  Mo^fses. 

IdemUamart., 

Velol  ipse  Moyses, 
Hisloricus  muudi  nasccuiis,  lesiiGc^itnr. 

Sedulius  III, 

Eliam  et  clarQm  vinute  Moysen, 
Ignoios  oculis,  videruut  luuiine  cordis. 

Appellatur  a  Prudeniio  Ceneaiogus,  quia  ortum  roondf  , 
describi^  et  familias  de  quibus  Chrislus  usque  ad 
Adam  ducit  originem.  hb  eodeni  scriptor  «focltMtmiit, 
Aputheos.  vaticinator,  Hamart.  Claud.  contra  poetas: 

Legifer  anliqao  venerandus  nomine  Moses. 
Fabricius  comment.  in  Poet.  Christ.,  p.  89.  —  Quod 
de  vocisderivatione  memorat  Fabrkius,  nitilur  lesti« 
monio  eorum  qut  ex  /x&>  aqua^  et  Z(ms  servatus^  voeem 
componunt.  Tcstimonia  iiuticavii  Trillcr.  Observ. 
critic,  p.  457.  Sed  nugas  has  dudum  rejccit  Bochar- 
tus  Phaleg.  I,  15.  In  scriplura  hujus  vocis,  ut  loties 
D  aiibi,  hic  quoque  disscnliunt  codd.  tum  scripti,  tam 
ediii.  Basil.,  Antvcrp.,  Torn.  1,  Bibl.  Lugd.,  ilo$en» 
('o(l.  Cantabr.  habet  Moysen.  Sed,  si  verum  sit  quod 
Fahricius  monei,  ct  Vossius  Ait.  gramm.  i,  9,  in 
Moyses  piimam  corripi,  mediaui  produci,  non  cod* 
stabit  vcrsus.  Siine,  iii  fine  carininis,  metri  leg*!S 
hanc  scripiurain  noii  pali  judicat  Gruncriis  ad  SfduL 
III,  208.  Codd.  tamen  ei  ita  ibid.  iv,  Hid.  Si  ex  Maif' 
ses  bibyllabuiu  lieri  possei,  defendi  posset  cod.  Can- 
tabr.  scriptura.  Id  tamen  non  probo.  Apiid  Viciori- 
num  Arruui  de  Machaba'is  vs.  252,  in  quibusdaui 
editur  : 

Trididil  et  mundi  reclor  Moysesque  pelitam ; 
cl  vs.  527, 

Poscebant  Moysen,  daret  ut  sitientibus  undas. 
Sed  Mosesque  ei  Mesen  illic  edidit  Fabricius,  secotus 
baud  dubie  mcltores  codices. 

()03.  jEthiopam]Ai!thiopa  pro  ifithiopissa.  Farm« 
cius  comment.  in  Poet.  Cbrisi.,  p.  5.-*Duae  Toni;e* 
siaux,   £tkiopem;   rcctius  scripsisscnl  JEikiapm, 


I5S  DE  ACTIBUS  APOSTOLORUM  L!B.  f. 

134  Po6t£a  ciim  Doinino  vicinias  ore  4ocQtuin.  A  710  136  Q"0  properat  ssDvire  liipus 


6^5  Uuid  mirum,  si  iegis  amor  luiic  crescere  ciepii, 
Ecclesiae  cum  juncta  fuit?  quod  sponsa  perennis 
Uac  ▼eoiat  de  genie  roagis,  nec  cantica  ceiant, 
Qux  fuscain  puicbrainque  vocani;  4ixc  pergil  ab 

jAustro, 
iEthiopum  qui  torrel  bumum,  Solomonis  in  ore 
TdO  Pacificum  laudare  suum,  quo  nomine  dudum 
Signatum  esi,  quod  Cliristus  babcl :  jatn  debila 

[mundo 
Coslodem  praemittit  opum,  quo  pignore  gazas 
locipiet  proferre  suas ;  tbesaurus  in  illa 
Quis  potior,  <fuam  fontis  honpr?  quod  ditius 

[aurum, 
i05  Quam  locuples  sub  corde  Odes?  quam  denique 

[recie 
Praevius  huic  spado  est?  quo  procedenle  libido 
Pelliiur,  et  c»piunl  coelesiia  regna  pudici. 
Saulus,  acerba  fremens ,    cominiitere  bella 

[Damasci 
135  Jodaica  feritaie  parat,  sed  amabitur  agnus. 


B 


154 

Sors  l;«:ta 
[ruinXy 
In  qua  culpa  cadit;  didicit  qui  corpore  lapso 
In  mentis  jam  i-tarc  gradu ;  cum  lumina  claudil, 
Peciora  tunc  apcrit,  coclique  agnoscitur  aucior, 
*    Discedcnle  d!e  :  quaniuin  meriiere  tenehra:! 

715  Post  oculns  majora  videl;  mirabile  sscclis 
tlxeniplum  deJit  alma^fidcs.  Anania  funrem 
Exculit,  0  nova  palma!  lupnm  domat  ille  ra« 

[pacem, 
Hebraeus  quem  diiii  ovem;  clamahitur  orbi, 
Hoc  prxcone,  Deus,  legisque  exuius  ab  unibra, 

720  Sub  qua  caccus  erat,  tcrras  liicebil  in  oinnes 
Perpetuo  de  solc  calens.  Ne  desine,  Saule, 
lluiic  celebrare  diem;  multorum  iuinine  plena 
Nux  dalur  is(a  lihi,  tuque  hic  tna  nubila  poita% 
Ul  mundi  pnrgare  qnca$.  Nunc  plcna  figuris 

725  liilerius  dociimenia  sequar,  leclumque  latebris 
Aggredi:<r  prof*  rrc  juhar;  quod  lempora  Sauius 
In  tenehris  Iridnan»  gerit,  facil  esse  fidelcm 
Exempii  meusura  sui,  tandemque  coaclum 


NOTiB. 


oood  pne  jEihiopiua  probat  Vossius  Vit.  Serm.  i, 
16.  jEthiopam  auiem  derivasse  videtur  Arator  e  casu 
quarto  Gr.i;co,  qui  similium  apud  Laiiuos  vocum  fons 
€st.  Iia  Marathona^  ca>u  recto,  produxit  Vorstius  ad 
Sulpic.  Sever.  H.  S.  ii,  9,  7.  Cratera^  crepida,  /um- 

?eda^  aliaque  contulil  Vossius  Vit.  Serm.  iii,  15. 
liaiam  reddidit  Solino  Polyhist.,  p.  7,  Salmasius, 
ei  probat  Collatio  apud  me.  Grxci  recent  ores  eodem 
Bodo  iiovaa  voces  formarunt,  ut  <na,y6va  recio  casu 
a  o^ar/tuv.  Meursius  ad  Pseilum  in  Caniic.  cjnlic,  p. 
185. 

696.  Cumjuncta]  Ald.,  Bas.,  Torn.  I,  conjuncia. 

697.  Celant]  Basil.,  Torn.  1  et  Fahricius,  calanl; 
Sche  l£  Pulmaniii  et  Anlverp.,  cedant, 

69l>.  Solomonis]  lia  et  alii,  de  qiiibus  Heinsins  ad 
Prodeni.  in  Addendis,  p.  145  et  158.  Salomonis  (a- 
nieii  bic  Aldin.,  Antverp.,  Torn.  i,  Bihl.  Lugd.;  et 
iu  supcrius  ys.  i89.  Hoc  in  Vossianis,  alicrum  in 
Caiiiabr.  et  Uoivers.  cxstitisse  videtur. 

704.  Potiorj  Voss.  2,  poiiui, 

704.  OiltMSjScbcd»  Pulmanni  et  Antverp.,  dicitur. 

706.  Quo]  Caniabr.,  Voss.  ^,  qua;  hoc  Curtius  in 
■argine  ad  Eulesiam  reffrt,  siid  voi  illa  remotior ; 
potius,  si  id  placeai ,  fide$  repeie. 

708.  Actrba]  Virgii.  i£neid.  xn,  398, 

Siabat  acerba  fremens. 

Y.ler.  Flacc.  iii»  229, 

S»vit  acerha  fVcinens. 
OUi  Weitzius  :  Ita  passim  adjerliva  neiitra  adhibcn- 
tnr.  Burman.  ad  eumd.  ii,  126;  Oudcndorp.  in  Oh- 
«mr.  Niicell.,  vol.  II,  p.  30(i.  Expressit  Arator  hisce 
iOiid  Lncaneum  Aclib.  ix,  §  I,  ffiTrvswv  «itstk^g  x«t 
•awv.  Posterius  iilusiravit  Bhoeriirs  Fer.  Dav.  ii,  3. 
fcltipsin  prspositionis  ivtTm  indicavii  Albeili  Perir. 
Critic.»  51 .  Cum  Latino  spirare,  prxter  Elsnerum, 
nmtQlenint  Heins.  ad  Ovid.  Metam.  v,  348,  et  Dra- 
kmb.  ad  Silium  xvii,  536.  —  Cxteiuui  Voss.  2, 
tcerra^  iodicio  qiiam  frequetiter  6  et  v  permuienlur. 
Cormplus  binc  Isidorus  Origin.  ii,  30,  quid  sit  thesis? 
fespondeatur,  cui  vi§  deest,  ut  sii  artis,  Ita  Gotbofre- 
<lus:  sed  monstrum  esi  lectionis,  duduui  juin  ita 
cornipte,  ut  ideo  in  edil.  veteri  ha»c  v«rha  praeter- 
Kiissa  arbiirer.  Scribeudum  ex  Grouisigano  :  Quid  sit 
i^tuis?  respondeatur,  cui  bes  est  [potius  dc««J,  ut  sit 
wf.  Apud  Manialem  v,  20, 

Ullkf  qiiod  Doo  vis.  do  libi  cODSiliuni. 


Scrihe,  utile  quod  nobis.  Ila  egrcgiiis  codex  Thuani, 
et  ex  coiijeclura  l^itgcrsius  Var.  Leci.  vi,  p.  580, 
asseniicuie  Scriver  o,  neque  aliter  ex  nicmhrauta 
Heiiisius  Advers.  i,  2,  ei  iii,  16.  Mein  Marlia!  s  viii^G^ 

Largios  i£acides  «i  biiiil  ipse  merum. 

Recle  Scriverius  edidil,  viiidiusque  mcrum,  quod  co* 
dex  Thuaui  courirniat.  Il<*c  mrruiu  vividius  in  men- 
tcm  mihi  revocai  locum  Aurelii  Viclnr.  l.hisir.  76, 
.,  §  8,  quod  (veneimni)  cum  tardius  b.berct,  Conjicio 
^  tiveret^  \  otuit  e.  im  hoc  verhum  adliil)«  re  de  veiieno, 
cujus  vis  lotuin  cnrpus  piMiclratct  afliril,  hniid  aliter 
aique  v  num.  Videret  placchat  illic  Cruslo  Prohab. 
Crliic,  p.  257. 

701^  Judaica]  Judani  a  Jnda,  Jacohi  quarto  (ilio. 
Plehs  Juda^a  «t  Judaica  codem  signilicaio  apud  A'ci* 
inuin.  Sed  in  hoc  antcpenullima  ihodo  producla  le- 
gilur,  utapud  cuuuiem  hbro  v, 

Quando  induraium  plebes  Judaica  regcm 
Elllig.ens; 

modo  conepta,  ul  apud  Scdulium  ii, 

•Jiidaicis  iiiippr  fiopulis,  Orieuiis  ab  axe, 
P."Oge:»iiuiu  fulsisse  ducciu; 

ei  apud  Araior.  FABBir.ius  coinmont.  in  Poel.  ChriSt.^ 
p.  74  —  ToriKcs.  i,  Judaa.  Confer  Ohscrv.  Misccll. 
nov.,  part.  v,  p.  454.  C\  inorilius  populi  Juduicui 
sippe  pro  feroci  adhihelur.  l^arthius  Advers.  xi,  A. 
D  7iO.  liuina]  Ita  codd.  et  edd.  Autvcrp.,  Bibl. 
Lugd.  rt  Kahricius;  cxHera;  esi  addunt. 

71!.  Qui\  Ita  Voss.  1,2;  didicitqne  e  corpore  hahet 
Caniat>r.;  rfi(iiVi/</Mc  m  SchedaePuhnunni  et  Ant\erp. 
Relii^nse,  didicit  de. 

717.  Excut\t\  Probo  elcpantissimam  cl.  Wassen- 
lcgii  coiijeciuram,  excniis;  ut  Anania  sit  vocandi 
casits;  rectius  cnim  Anatiiat  esi  snpcrius  vs.  4i5;  iii 
omnihus  lameuconstanier  e^iexcutit, 

7i1.  Cnlens]  Cautahr.,  Voss.  2,  canrns^ 

TH.  /'/^na|Canlabr.,  ptenum;  sed  altetum  Aratori 
cotiveuicmius,  per  oxymoruiii  iaii:i  jungcnli  s^vpis- 
siine. 

723.  Teclumqne]  Pulmanni  Sc':cd:c  et  Anlverp.,. 
reclum/iue, 

726.  Tewpora]  Pulmaniii  Sciicdx  el  Antverp.,  tem^ 
pore. 

727.  Triduana]  Primam  hic  conira  mor«m  coni;r 
iiulat  Vos^ius  Art.  (;rammal.  m^  5^. 


151 

€75  Regios  s«rvabat  opes  :  Tolat  axe  ciiafo  A 

Gaudia  flxa  petens,  curruque  merebitur  ipso 
131  Errorum  jnctare  roias.  0  quania  bono-      685 

[rnm 
Semina  percipies!  qui  tam  pretiosa  lavacri 
Sumere  dona  venis,  sterilique  in  corpore  condis, 
680  Quod  fructu  meliore  melas.  Impone  Philicpum, 

Lampadis  os  quod  Hebrxus  ait,  qui  mentis  ho-      CrO 

[norem, 
Nomine  tesle,  probat;  juvat  hunc  audirc  magi- 

[sirum, 
Discipnli  quia  jure  docei ;  dabli  ipse,  prnphetae 


AR\T0H1S  IS^ 

A         132   ^^  Q^o  ^^fha  sonant,  cumquc   oninia 

[fecerit  olim, 
1[}ua  fuerit  nunc  parte  salus :  &i  credulus  audis, 
Rl  libi  nascetur,  (uque  inde  renasceris  illi. 
Conspcclis  properanler  aqnis  ardes(  ere  coepiC 
Flunuchi  fecunda  (ides,  qui  gurgite  m:  rsus 
Dcposuit  serpenlis  onus,  plaustroque  cucurrit 
Ueyix  meditatus  iter.  Non  parva  fi^urA 
Can<;a  sub  obscursD  regionis  imagine  lucet. 
Comprobat  Omnipoiens  laedarum  fos^iere,  Mosem 
133  ^ihiopam  sociasse  sibi,  quem  dogmata 

[produnt 


NOTiE 


677.  Rotas]  Respexisse  videtur  verba  Ecclesiastae, 
cap.  xxxiii«  §  5. 

680.  Fructu]  Aldin.,  Basil.,  Tornses.  1,  fructum. 
Littera  sequens  ndliasit. 

681.  Lanipadis]  *0^7r7rof,  equorum,  hocest  militia, 
cufridui.  Eiymon  llebraeum  alTeit  Arator,  Impone 
Philippum,  eic.  Lst  aulem  Aralor,  ut  supra  dixi,  aX- 
Xnyoftxe;,  ideoque  sententias  intcrdum  torquet,  in- 
terdum  verba.  Faoricius  comment.  in  Poel.Christ., 
p.  j04. —  Mire  hic  dissentiunt  CanUbr.  et  Voss.  ^, 
Cor  oris  quod  llebraui  ail,  Vuss.  1,  Pulmauni  Sche- 
dae  et  Antv.,  OrU  cor  quod  Hebrieus.  Scholiasta  iu 
Voss.  1  ascripscrat :  PhiVippus  interpretatwr  cor  oris, 
tfui,  quidquid  in  corde  habuil^  ore  manifeitavit  :  et  os 
lampadis,  quia  ore  suo  omnes  illuminabat,  Nugae  sunt 
oronia ;  Grsecum  fontem  huie  voci  rectius  tribuit  Bar- 
thius  Advors.  ii,  'H ,  Lampadis  os  tamen  Aralori  tri- 
buo,  alterum  est  librariorum  commentum.  lui  enim 
et  Isidorus  Orig.  vii,  9,  Phihppus  os  lampodarum, 
vel  os  manuunu 

683.  Quia]  Edidi  Ikc  ex  Cantabr.,  Voss.  1  et2. 
Pra^terea  in  Yoss.  i  erat,  i/tscipWf«;  prxterea  Aldin., 
Basil.,  Tornaes.  1,  qui  jura;  Antvcrp.,  quce  jure; 
reliquae  oiniies,  qui  jure. 

683.  Dabit]  Dicet,  exponet  de  quo  capieuda  sint 
prophetne  Isaiae  verba ;  coiifer  Luram  Actib.  viu,  § 
5f  seqq.  Deque  ipso  hoc  Isaiip  loco  Colomesium  ia 
Observ.,  p.  125.  Qua^dam  verba  Lucas  referl  ex 
Grspcis  interpreiibus,  et  hinc  e\  cod.  Graeco  prjvlccia 
fuisse  censet  Amende  in  Christeid.,  p.  80.  —  Dare 
«o6em  seiisu  est  apud  Virgilium,  i£neid.  lu,  85, 

Da  propriam,  Thymbr^e,  domam. 
Servius,  probante  Burnianno,  per  dic  exponit  :  ita 
dare  sortem  capio  apud  Ovid.  Metam.  i,  3Si,  ui 
ypiKT^ov  ^oOhroi  apud  Apollodor.  Biblioth.  ii,  6,  § 
3.  Aiitbrosiiis  Offic.  i,  44,  volunf  ei  dare  occultorum 
sciintiam.  Mak'  iliic  cud.  m.us,  dicere;  et  apud  Isi- 
donim  Ori^.  xvii,  7,  prusrero,  quarentibus  responsa 
dare,  licel  in  Groiiiiig.  bil  p\a:cant*re.  Similia  protule- 
runl  Barthius  Advers.  lv,  11.  V.  D.  ad  Valer.  Flacc. 
v,  219;  Biirman.  ad  Ovid.  Fa^t.  vi,  554;  ad  Clau- 
dian.  H.  P.  iii,  '^l.  Ileiuius  noiis  ad  Tibuil.  l,  6,  15* 

684.  Sonunt]  Canlabr.,  Vo^s.  2  et  Fabricius,  so- 

nent \erba  Aratori  eadem  sunt  qux  LuOx  Act. 

VIII,  §  52,  ntf,ioxTQ  T«*  ypaf-n^,  qiiodque  alii  tottov, 
X&)/)coc,  pioffti^,  vei  siiuib  quiu  appellani ,  qno)  erudito 
exposuit  Valckenarius  ad  lleiodot.  u,  p.  157. 

684.  Cumque]  Aldin.,  Basil  ,  quique;  aiia;,  cum  qui. 
Deiiide  Voss.  1,  fecerat.  limuit  Chrisium  rerum  au- 
ctorem,  ei  ex  Maria  dciiiceps  geniluin. 

687,  Properanter]  Aldin.,  Ba^il.,  properatur. 

688.  Curgite]  Voss.  1,  in  gurgite. 

632.  Omhipctens]  Ald.,  Bas.,  ileptaticus.  Quo  no- 
niine  iodicatur  prior  pars  Velciis  Tebtameuii,  con- 
tineiis  libro»  Moysis,  Josu.t,  ct  Judicuin.  Omuipoiens 
lilc  esse  ex  libris  recentioribus  censet  Vossius  de 
Yit.  Serm.  iii,  14,  qui  unice  probut  llepiaticus,  et 
consentieniera  citat  Jurelum  ad  Ivonis  epist.  83.  lu 
«aeis  cod(L  nliil  gimile  depreheudi»  eoque  minui 


B  Vossio  assentiri  audeo,  cum  emnipotens  Aralori  sit 
faiTiiiiare.  Tantum  vide  vs.  18-')  ei  529,  aliisque  locis. 
Octaieuchum  rocmorat  Cassiodor.  Instit.  divinis  in 
principio. 

692.  Mosem]  Moses,  in  papyreto  Mli  inventiis,  inde 
nonien  accepii,  quod  ex  aquis  ex  racius  est  :  ne€ 
ali:er,  quod  ad  orlho(,'raphiam  scribitur  a  Juvenale, 
Plinio,  Justino,  qui  cjus  nientioiicin  laciunt;  iodc 
accasativum  inusilatum  fomiat  Juveucus  iv, 

Mosea,  qui  legum  poiuil  praerepla  jubere. 
Idem  etiam  possessiviim  fecit  lib.  ii, 

Moseis  manibus  sumino  subblus  bonore  est. 
Et  Fortunat.  lib.  v, 

Mosea  lege  rebeiles. 
Poet»  Christiani  scribunt  interdum  IfoyM.,  et  pri« 
mam  corripiunt,  penuliimaiu  producunt.   Prudent. 
Stephan., 

Relaxat  ipse 
C  Indumenla  pedum  velut  Mo^fses. 

Idem  Uamart. , 

Velol  Ipse  Moyscs, 
Hisloricus  muudi  nasceuiis,  lesliGcatnr. 

Sedulius  III, 

Eliam  el  clarum  virtute  Moysen, 
Ignuios  oculis,  videruui  lumine  cordis. 

Appellatur  a  Prudenlio  Geneaiogus,  quia  ortum  mandi  , 
dcscribi^  et  familias  de  quibiis  Chrislus  usque  ad 
Adam  ducit  originem.  Ab  eodeni  scriptor  doetissimut^ 
Apotheos.  vaticinator,  llamart.  Claud.  contra  poetas : 

Legifer  antiqao  venerandus  nomine  Moses. 
Fabricus  comment.  in  Poet.  Christ.,  p.  89.  —  Quod 
de  vocisderivatione  memorat  Fabrii  ius,  nitilur  tcsti- 
monio  eorum  qui  ex  /xu  aqua,  et  vam;  servatus,  vocein 
componunt.  Testimouia  imlicavit  Trillcr.  Observ. 
critic,  p.  437.  Sed  nugas  has  dudum  rejecit  Borhar- 
tus  Plialeg.  1,  15.  fn  scriplura  hujus  vocis,  ut  loties 
D  alibi,  hic  quoque  dissenliunt  codd.  tum  scripti,  tum 
ediii.  Basil.,  Aiitvcrp.,  Torn.  1,  Bibl.  Lugd.,  Mosen. 
Cod.  Cantabr.  habet  Moysen.  Scd,  si  verum  sit  quod 
Fahricius  monet,  ct  Vossius  Ait.  gramm.  i,  9,  in 
Motjses  primam  corripi,  mediam  produci,  nou  con* 
stabit  versus.  Sane,  iii  fiue  carininis,  metri  leges 
hanc  scripturam  nou  paii  judioat  Gruncrus  ad  S(mIuI. 
III,  i208.  Codd.  iamen  et  ila  ibid.  iv,  169.  Si  ex  Moy- 
ses  bisyllabuiu  lieri  posset,  defendi  posset  cod.  Can* 
labr.  scriptura.  M  tamen  nwii  prolxi.  Apud  Vjciori- 
num  Arruui  de  Machabais  vs.  tbi,  in  quibusdain 
editur  : 

Trididit  et  mundi  rector  Moysesque  petitam ; 
et  vs.  327, 

Poscebant  Moysen,  daret  ut  siiieniibus  undas. 
Sed  Mosesque  et  Mesen  illic  edidit  Fabricius,  seciitus 
baud  dubie  meliores  codices. 

<>93.  i£Mfopaml  ^'/Atopo  pro  i£thiopissa.  FAnRi- 
cius  comment.  in  Poet.Cbrist.,  p.  5. — Dusb  Torii;e« 
siauar,  JStkiopem;   rcctiui  scripsisscot  JStkiopin, 


155  DE  ACTIBUS  APOSTOLORUM  LIB.  f.  154 

13&Pusteacum  Doinino  viciniu8ore4oeQtuin.  A7i0  136  Q^o  properat  sxvire  hipus.  Surs  l;«:U 


6b5  Uuid  mirum,  si  iegis  amor  lunc  crescere  ciepil, 
Ecciesije  cum  juncla  fuil?quod  sponsa  perennis 
Uac  reniat  de  genle  roagis,  nec  cantica  celant, 
Quiie  fuscam  pulctirainque  vocant ;  4iaec  pergii  ab 

lAustro, 
iEtliiopum  qui  torret  humum,  Solomonis  in  ore 
700  Paciticum  laudare  suum,  quo  nomine  dudum 
Signatum  est,  quod  Christus  habet :  jam  debita 

[mundo 
Custodem  prsmittit  opum,  quo  pignore  gazas 
Incipiet  proferre  suas;  tbesaurus  in  illa 
Quis  potior,  <fuam  fontis  honpr?  quod  ditius 

[aurum, 
705  Quam  locoples  sub  corde  Odcs?  quam  denique 

[recle 
Prsvius  huic  spado  est?  quo  procedente  libido 
Peiiilur,  et  CBpiunt  coelesiia  regna  pudici. 
Saulus,  acerha  fremens ,   cominiitere  bella 

[Damasci 
135  JiMl^ica  feriiate  parat,  sed  amabiiur  agnus. 


B 


[ruinXy 
In  qua  culpa  cadil;  didicit  qui  corpore  lapso 
lii  menlis  jam  slare  gradu ;  cum  lumina  claudil, 
Peclora  tunc  aperit,  coclique  agnoscitur  auclor, 
-    Discedcnte  dle  :  quanium  meruere  tenebrai! 

715  Post  oculos  majora  videt;  niirabile  sxclis 
Exemplum  deJit  alma*Gdes.  Ananiii  fur<Tem 
Eiculit,  0  nova  palma!  lupnm  doniat  ille  ra« 

[pacem, 
Hebraeus  quem  diiii  ovem;  clamabitur  orbi, 
Hoc  prxcone,  Deus,  legisqiic  exutus  ab  unibra, 

720  Sub  qua  cxcus  erat,  tcrras  liicebii  in  omnes 
Perpeiuo  dc  sole  calens.  Ne  desine,  Saule, 
Hunc  celebrare  diem;  multorum  lumine  plena 
Nox  datur  ista  tibi,  iiique  hic  tua  niibila  poitas, 
Ul  mundi  piirgare  qncas.  Nunc  plena  figuris 

7f!5  liiterius  dociimenia  sequar,  leclumque  lalebris 
Aggredi;ir  prof  rrc  jubar;  quod  tenipora  Saulus 
In  tenebris  iriduani^  geril,  facitesse  fidclcm 
Exempli  meusura  sui,  tandemque  coaclum 


NOTiB. 


3aod  prflR  jEthiopma  probat  Vossius  Yit.  Serm.  i, 
6.  JEthiopam  auiem  derivasse  videtur  Arator  e  casu 
quarto  Cr.-eco,  qui  similium  apud  Laiinos  vocum  fons 
est.  Ita  iiaratkona,  ca^u  recto,  produxit  Vorstius  ad 
Sulpic.  Sever.  H.  S.  ii,  9,  7.  Cratera^  crepiday  /um- 
nada^  aliaque  contulit  Vossiiis  Vit.  Serm.  iii,  15. 
IlHidam  reddidit  Solino  Polyliisl.,  p.  7,  Salmasius, 
et  probat  Coilalio  apiid  me.  Crxci  recent  or^s  eodem 
modo  iiovas  voces  formarunt,  ut  ^ia^ova  recio  easu 
a  o-cffvuv.  Meursius  ad  Pselium  in  Caniic.  cantic,  p. 
185. 

696.  Cumjuneta]  Ald.,  Bas.,  Torn.  1,  conjuncta. 

€97.  Cetant]  Basil.,  Torn.  1  et  Fabricius,  caiant; 
Scheix  Pulmaniii  et  Antverp.,  cedant, 

69!).  Solomonis]  Ita  et  alii,  de  quibus  Heinsins  ad 
Prudeni.  in  Addendis,  p.  145  et  158.  Salomoni$  ta- 
itieu  bic  Aldin.,  Antverp.,  Torn.  1,  Bibi.  Lugd.;  et 
ita  supcrius  ys.  i89.  Hoc  in  Vossianis,  alierum  in 
Caiiiabr.  et  IJoivers.  exstilisse  videtur. 

704.  Potior]  Voss.  2,  poiiui, 

704.  OiftusJScbcd»  Pulmanni  et  Antverp.,  dicitur. 

706.  Quo]  Caniabr.,  Voss.  ^,  qua;  hoc  Curliiis  in 
margine  ad  Eulesiam  refert,  sed  voi  illa  remotior ; 
potius,  si  iJ  placeai,  fides  repete. 

708.  Acerha]  Virgil.  i£neid.  xn,  398, 

Stal)at  acerba  fremens. 

V.ler.  Flacc.  iii,  229, 

Saevit  acerba  ft-cmen*. 
Ohi  Weitzius  :  Ita  passim  adjecliv.i  neutra  adhtben- 
Itir.  Burman.  ad  eumd.  ii,  126;  Oudcndorp.  in  Ob- 
wiery,  Misceil.,  vol.  II,  p.  306.  Expressit  Arator  hisce 
Hlud  Lucaneuro  Aciib.  ix,  §1,  ifinymv  aittikHs  ytui 
Mvov.  Posterius  iilustravit  Bhoeriifs  Fer.  Dav.  ii,  5. 
Ellipsin  prxpositionis  mxa  indicavit  Alberti  Perir. 
Critic,  51.  Cum  Latino  spirare^  prxter  Elsnerum, 
cDntuIerunt  Heins.  ad  Ovid.  Metam.  v,  348,  et  Dra- 
kenb.  ad  Silium  xvii,  536.  —  Cseieium  Voss.  2, 
acirra,  indicio  quam  frequeiitor  6  et  v  permuientur. 
Corruptus  binc  Isidorus  Origin.  ii,  30,  quid  tii  thesis? 
respondeatur^  cui  vis  deest,  ut  sit  ariis.  Ita  Goibofre- 
<lus  :  sed  monstrum  esi  leciiuiiis,  diidmii  jum  ita 
comipt;e,  ut  ideo  in  edil.  veieri  bapc  v«rba  praeier- 
iiiissa  arbitrer.  Scribeitdum  ex  Groitingano  :  Quid  sit 
irestU?  respondeatur,  cui  bes  est  [potius  dcest]^  ul  sit 
M/t.  Apud  Mariialem  v,  2t), 

Utltof  .qiiod  BUD  vis,  do  ilbi  cODSiliuoi. 


Scribe,  utile  quod  nobis.  Ila  cgregius  codex  Thuani, 
et  ex  coiijeciura  Riiigersius  Var.  Leci.  vi,  p.  580, 
assenlicnie  Scriver  o,  neqne  aliter  ex  nienibraiiia 
Heiiisius  Advers.  i,  2,  ei  iii,  16.  lilem  Marliai  s  viiiyO» 

Largius  i£acldes  ei  biliil  ipse  mcriim. 

Recle  Scriverius  edidil,  viiidiusque  mcrumt  quod  co- 
dex  Thiiani  coiirirni:!!.  Il(>c  virruiu  vividius  in  men- 
tcm  mihi  revocat  locum  Aurelii  Victor.  Ilnstr.  76, 
/1  §  8,  quod  (vcReiitini)  cum  lardius  b.berct.  Conjicio 
^  viveret^  \  otnit  e  .im  lioc  verbum  adhibi  re  de  veneno, 
cnjiis  vis  lolum  corpns  ponctratet  nrficil,  bnnd  aiiter 
atqiie  V  niim.  Videret  placcbat  illic  Crusio  Probab. 
Criiic.,  p.  257. 

70'J.  Judaicn]  Judani  a  Juda,  Jacobi  quarlo  filio, 
Plebs  Jiida^a  ti  Jiidaica  eodom  significalo  apud  A'ci* 
muin.  Sed  in  hoc  .intcppnullima  inodo  producta  le- 
gilur,  utapud  euunlem  hbro  v, 

Quando  induralum  plebes  Judaica  regcm 
EtTugiens; 

modo  correpta,  ul  apud  Sedulium  ii, 

'Jiidaicis  iiiippr  populis,  Orieolis  ab  axe, 
Progeniiuin  fulsisse  tlucciii; 

ei  apud  Arator.  Fabricius  coinment.  in  Poet.  Christ.^ 
p.  74  —  Toriia»s,  i,  Judaa.  Confer  Obscrv.  .Misccll. 
r<()V.,  pari.  v,  p.  -434.  E\  morihus  populi  Judaicvi 
6:epe  pro  feroci  adhibetur.  l^arlbius  Advcrs.  xi,  4. 
D  710.  liuina]  lia  codd.  et  edd.  Antverp.,  Btbl. 
Lugd.  ct  hahricius;  cgDlcr»  esi  addiiiit. 

711,  Qui]  lla  V<»ss.  1,2;  didicitque  e  corporc  habel 
Canfabr.;  £/id}Vt/</u6  m  SchedxPuhuinni  ei  Aiitverp. 
Relii^use,  didicit  de, 

717.  Excutit]  Frobo  elepantissimam  cl.  Wassen* 
legii  coiijerturam,  excntis;  ut  Anania  sit  vocandi 
rasns;  reciius  cnim  Ananiat  esi  snpcrius  vs.  415;  iii 
omnibus  laineit  constanier  e&iexcutit. 

7i1.  Calens]  Cantabr.,  Voss.  2,  cancns^ 

7:2i.  /'/pNulCaulabr.,  plenum;  sed  alierum  Aralorl 
cotiveniemius,  per  oxymoruiii  laiiu  jiingenti  Sft*pis* 
sime. 

723.  Tectumqne]  Pulmanni  ScV.ed:e  et  Anlverp.,. 
rectum/iue, 

726.  Tempora]  Pulmanni  Sclicdxet  Anlverp.,  icm^ 
pore. 

727.  Triduana]  Primam  bic  conira  mor«m  conij-r 
iiolst  Vosiiius  Art.  i;ramiaal.  w,  W. 


1^)5  AKATORIS  156 

rxna  mogistia  docet,  Dominum  nc  respuat  ultra  A        Discipulis  Salvator  ait  :  Calcabitis  anguea. 


7^P«>sl  Iriduum  superasse  cliaos ;  cum  cocperit  ipse 
137  2bic  visus  reparare  suos,  quoJ  ab  orbibns 

[alris 
£i  squamae  cecidere  gnves,  natura  qiiod  aiiguis 
Fene  S(»le?,  raiione  vigei :  Judaa  venenum 
Semper  ab  ore  vomit,  crudelior  aspide  surda. 

75j  Pcrfidio»  coluber  Synag^gnc  sibilat  antro. 


138  I^urior  obsequiis  ut  sit  coelestibus  actus. 
Vipereum  jacit  anie  nefas,  et  praclia  doctor 
Mox  meliora  gcrii;  qui  cum  supeiasset  iiiiqtios, 

740  Insidias  roeruit  clausis  evadere  portis. 

139  Sporta  solens  texi  juncis  palmisque  vicis- 

[sim, 
Tegmina  dat  Saulo,  retinens  in  honorc  figiiram 


NOTiE. 


729.  Dominum]  Pulmanni  Scbed.T,  lcctum,  Ant- 
V-rp..  Jesum. 
751.  Orbibut]  Ocuiis.  Infra  ii,  2^5, 
Exsulque  dies  iliumtnal  orbes; 

ct  vs.  932, 

Caliganlesque  lenebrx 

Orbibos  incambnnt. 
Ajuobius  Advers.  gent.  iii.p.  107,  oculorum  oricn- 
/r>«  vwbiles.  Ubi  blmcnhorst.  el  llcraldus.  Yirgilius 
iHneid.  XII,  670, 

Ardenlcs  nculorum  orbes  ad  mrenin  (orsit. 
Riiniian.  ad  Valer.  Flacc.  ni,  178  ct  759;  Weilz.  ad 
piiiiid.  IV,  255;  Savar.  ad  Sidon.  ii,  episl.  I.  Soleiil 
aulem  numenim  puralem  adbibcre  poetap,  non  sm- 
gulnrem,  uiide  Baribii  errorrm  re  le  caslitiavii  Burm. 
sn\  Claud.  B.  G.,  259.  Pra»cipue  bnuc  vocem  adlii- 
huisse  vidrlur,  de  serpente  locutunis,  cui  orbes  tri- 
buit  Virgil.  i£n.  ii,  20i  :  qui  Gnceis  snnt  xvx>oc,  do- 
C<  n\e  Spanb.  ad  Caliimacb.  in  Del.  95.  Addil  ct  idco 
squamas^  serpcnlibus  proprias,  qUt-e  Graec'8  in  liis 
sunt  fo^/ihc,  in  piscibus  auiem  hni^ss.  Vide  RhoRriiiin 
al  Porpbyr.  de  AbRtmenl.  iv,  §  U.  No  i  dissiiuiliter 
deS-JuIo  inf.  II,  1185. 

Oculis  cnm  squamens  excidit  horror, 
Qiiem  ser|)eas  auliqua  dabat. 

755.  Ratione]  Pulmanni  Scliedx,  ratioquef  et  ita 
Aiitverp.;  qua?  (amen  deterius  que  om\\\\i. 

754.  Aspide]    Inler  venenaiissimas  beslias  aspis 
Ifabelur,  unde  easerpens  proverbium  velut  qiiodpiam 

fccil.  Arator  iib.  i,  Judcca  tenenum Venautius 

Fonuiiatus  : 

Regulos  atque  aspis,  cedunt  qois  cuncla  venena. 
Cruilelem  vero  Araior  ob  surditatem  dixil,  cum  qui 
surdus  sit  ad  coiumiseraiionem  vocibus  plangeniium 
iion  possii  moveri,  iinde  ei  inaios  spiritus  surdos 
apud  iiiferos  coiistituil  Mahumeies,  Turcaruin  legis- 
lator,  ui  seilicel  nullo  modo  ad  miseralionem  possini 
dainnaloruiii  boininuui  ejulaiibus  m»lllri.  Bartuius 
Advers.  xxxn,  22. 

756.  Saivator]  Zurij/s,  qui  dat  salutem.  Prudent. 
Syium.  I, 

Salvaior  genrris  Komole>,))recor. 

Latinius  dicititr  Servator^  \\i  mundi  servator  Aiigustus 
Cu^sar  apud  Propertiuin.  In  Juvenci  exemplaribiis 
vciustis  mod  >  serrafor,  modo  salvator  legitur.  Diffe- 
runt  Latimtate  et  usu.  Fabricius  cominent.  in  Poet. 
Cbrist.p.  H8. —  Quod  de  u^uineinorai  Fabricius,  eo 
vitleiur  speciare,  quod  Servatorem  recie  dici  Cbrislum 
lyrnnulli  negant,  distinguentes  inler  servare  et  satvare. 
lilud  rererunt  ad  eum  qiii  parcit  quos  oi  cidere  poie- 
rat,  hoc  illi  tiibuunt  qui  viiam  non  lantum  doiiat, 
H'd  et  melioreni  felicioremque  statum  addit.  Ideo 
Ciiristam  |>olius  Salvatorem  appcllant,  uiique  non 
iiispicienduip  arbiirati  quid  sit  Latinius,  sed  quid  rei 
inomentum  magis  expriinat.  Ita  judicai  Daumius  de 
Ciius.  amiss.  lad.  L.  L.,  cap.  26.  Adde  Borrichium 
Cogiiat.  L.  L.,  p.  22^;  Nolten.Lexic.  Ant  b.,  p.  1158, 
et  quos  laudal  Burinan.  Secundus  ad  Lotich.  iv,  6, 
liiiL  Verbum  salvare  est  eiiam  infra  855,  ei  superius 
vs.  80;  idque  de  cura  mcdiraiiientorum  non  rejicien- 
duin  videtur  Iteinesio  Var.  Leci.  ii,  p.  19 i.  Latlnius 
est  generatini  scrvator,  iit  docui  ad  Sedul.  ii,  i5(i; 


rectehinc  in  emendalioribus  editis  correctiis  Mamer- 
linus  Paneg.  Julian.  21,  init.y  ac  liberiatem  suam  sat' 
viitor  vilis  imminuat,  lia  deleriores;  scd  in  Vaticano 
et  Gueipberbytano,  quorum  excer;>ia  suntad  manum, 
salutator  est,  idque,  probante  Jnreto  ad  Symmacti. 
VIII,  epist.  41,  jam  receplum.  Hoc,  vel  adulator  re- 
sliiueiidum  in  inargine  editionis  suae  conjecerat  Vos- 
H  sius.  Utrum  Servator  saiis  Cbristum  exprimat,  non 
deiiniverim.  Saue  (jceronis  xtate  voci  (rfarrip  expo- 
neiidac  non  sufticiebat  sermonis  Latini  inopia  :  ita 
eniiii  in  Verr.  2,  63  :  Itaque  eum  non  solum  patronum 
isdus  tnsuligj  sed  etiam  soiera  inscriptum  vidi  SyraeU' 
sis.  Hoc  quantum  est?  ita  magnum,  ut  Latino  uno 
verbo  exprimi  non  possit.  Is  est  nimirum  soter^  qui  sa- 
lutem  dedit, 

756.  Angues]  Aldin.,  Basil.,  anguem^  htiid  dubie. 
ut  diaboliis  intelligatur.  Sed  iirocvu  oycuv  est  apud 
Lucam  Evang.  x,  §  19  :  queui  loeuin  respicit. 

759.  Iniquos]  Aidin.,  Babil.,  iniquas;  refcruiit  cer- 
ti.ssime  ad  insiaias. 

740.  Clantis]  Mutato  ordine  Voss.  1,  2.  Pulmatini 
Scbedae,  Antverp.,  portis  evadere  clausis. — Pro  partis 
Aldin.,  Basil.,  sportis;  s^d  TruXoe;  memorai:  Lucas. 

7i'l.  SoUns]  Voss.  1,  Basil.  Aldiii.,  Torn.  1,  sotet. 
Ita  autem  Lucas  Act.  ix,  §  25,  xocrqxay  Sta  toj  rii" 
yoTiCi  x^^^^^^^  ^  (nmpi^t,  Parum  distatSallusiius 
Fragm.  Histor.  ii,  p.  55.  Ed.  Haverc.,  £  muris  canes 
C  [rectius  alii  cives]  sportis  demiitebant.  Vocem  sporta 
derivat  Vossius  in  Etymol.  a  quarto  casu  airvj&c^s; 
alii  a  sparto^  idemque  seiitire  videlur  Arator,  cum 
addat,  texi  juncis.  E  sparto  siimlia  Heri  solebani, 
unde  et  parricidarum  culeum  inde  confectiim  tradit 
Turnebus  Advers.  xxviii,  5,  et  Mattheus  deCriminib. 
p.  52J5.  Secuti  sunt  uterque  Isidori  locum  in  glossa- 
rio ;  hunc  tanien  reprehendit  C:«saubon.  ad  Sueton. 
Aug.  55.  Culeo  tamen  sparteo  videtur  favere  Pru- 
dentius  Pertsteph.  v,  457,  quem  et  fiscellam  a;>pellai» 
ibid.  492 ;  largior  Casaubono  plerumque  fuisse  ex 
corio  taurino;  ^okyo^  dicitur  a  Dositheo  iii,  §  16. 
Dbi  GoMastus,  id  autcm  per  j36ceov  a<neoy  interpreu- 
tur  Hesychius  in  vocein.  tbi  notae.  Ita  et  gloss»  no- 
mic;e,  voce  llofATrviGuc*  ^ipfia  jSoscov  Cedrenus  Com- 
pend.  Histor.,  p.  IGl,  quem  debeo  Demstero  ad  Ro- 
sin.  VIII,  51,  p.  654.  'A/veiov  diri  a  Plutarcho  in 
(^racch.,  p.  854,  quidam  putant;  rectius  tamen  in- 
terpres  veriit  area;  posset  et  de  quodam  vase  capi, 
^  ut  apud  Homerom  Iliad.  |3,  471.  Casaubonus  glossam 
^  Isidori  refert  ad  tunicam  pice  illitam  qiia  indueban- 
tur  igne  creroandi.  Suspicatiis  aliquando  sum  uirum 
ex  boc  Isidori  ioco  emendandus  sii  scholiastes  Juve- 
nalis  Satyr.  viii,  ^5i  :  Vestis  ex  char  a  facta,  piee  i/- 
/}/a,  in  qua  ignibus  poena  addicti  ardere  solent :  ut  le- 
genduni  sit,  ex  sparto  facia.  Timica  sane  S|)artea, 
quam  chariacea  huic  rei  videiur  aciommodatior. 
Sed  h;ec  conjectura  fbto;  non  enim  dissimulaverim 
papyrum  meiiiorari  in  bac  re  ab  eodem  scUoliasta  ad 
Saiyr.  i,  155;  idemiiue  arfirmat  Schwarzius  ad  Pli- 
nii  Pa:<cg.  75.  p.  125.  Sed  ad  Aratorera  redeo;  ex- 
cursuin  noii  xgre  ferat  lccior  hiiinanior. 

7i2.  Saulo]  Cantabr.,  Paulo;  sed  iii  hac  re  ZavXoc 
dicitur  in  Aclib.,  ix,  §  2i;  neqtie  Paulum  aliquoties 
iia  pcccniuni  prius  dicii  Lucas  quani  adventum  in 
Cypruiii  ex  Asia  coniinente  memnrat,  cap.  xiii,  $  9. 
Probo  snceri  optiini,  Henr.  Cannegieteri,  ^entenliam, 
dc  Muiatu  noiiiju.  ration.  cap.  6,  Paulum  se  demum 


i:7 


DE  ACTIBUS  APOSTOLORUM  LIB.  I. 


m 


140  £^Glesix,  nam  juncus  aquis  et  pnlma  co-  A  760  Vectorem  compone  tuum,  nec  reddere  (ardes 


[ronis 
Semper  inest :  juvat  Ecclesiam  baptismaiis  un- 

[da, 
715  Martyriique  cruor  :  dudum,  vescente  calerva, 
Nuiriti  sub  dente  cibi ;  distendere  septem 
Sporiarum  ccppere  sinus  :  tot  in  orbe  profecto 
Ecclesias  Scriptura  canit,  quod  Spirilus  illic 
Sic  operator  adest,  et  signat  nomina  Tirtus, 
7S0  Cnm  tamen  Ecclesiam  celebremus  in  omnibus 

[unam. 
Protegit  ergo  virum  specics,  cui  militat  ipse 
Vas  in  vase  manens,  atque  bac  ituce  lulus  ab 

[hoste 
Egredilur,  cunclis  doctor  qui  vincit  in  armis. 
Pervigil  eicubils  commissi  Pelrus  ovilis,         B 
755  Postqnam  cuncta  videns  luslravil  in  ordine  san- 

[ctos, 
Per  Lyddac  tulit  arva  gradus,   ubi  moenibus 

[astaiis 
Respicit  iEneam  defunciis  vivere  membris, 
141  Atque  anima,  noJis  taiala  mole  solutis, 
Non  moriente  mori.  Surgens,  parulyiice,  diiit, 


Orticium,  poriaie  diu.  Quo  munere  vocis 
Slringitur  iii  solidiim,  qui  fluxerat  arilca  ncrvls. 
Tunc  itcrum  formalus  homo,  longique  cadavcr 
Temporis  eislincios  ad  viiaiii  surrigil  aitus, 

7G5  Scque  levans  vacui  linquit  monumenta  cubilis, 
Quod  niisero  pars  mortis  erat.  Plebs  cuncia  pcr 

[iilani 
Coepil  siare  viam,  mutisque  supervcnit  ampla 
(Jniiis  languorc  saliis,  tactoque  li  {iiore, 
Kxpulit  exclusi  sua  mox  coniagia  morbi, 

770  Fonte  lavans  animas,  alieno  robore  firmas. 
142  Eloquar  hinc  sacrx  qux  sint  arcana  0- 

[gurae, 
Si  mihi  corda  mo^et,  cujus  voi  corpora  reddiU 
Oclo  qiiod  annorum  languoris  proditur  a*las, 
Jiire  |»er  hoc  tempus  meinbris  defecit  adcniptis 

775  Antiqua  sub  lege  j  icens,  jugulantia  quipps 
Vuliiera  semper  habent,  quoriiin  fit  saucitis  in- 

[fans, 
Octavo  veniente  die;  sanavit  ab  ilia 
Parle  gravem,  lacerumque  diu  discrimine  cainis 
In  liquidis  solidavit  aquis,  octavus  ul  xgrum 


NOTifi. 


dict  vo'aisse  Romanp  nomine,  postquam  continente 
Asia  egressus  fueral,'Sau/i  autem  nomine  usuin  inier 
Boos,  et  in  patriain  reducem.  Adde  et  Barlhiuin  Ad- 
vers.  VII,  4. 

742.  Honor§]  Basil.,  Aldin.,  Torn.  f ,  ore. 

743.  Coronh]  Ita  Voss.  1,  2,  Pulinanni  Schedae, 
Ald.,  Bas.,  Torn.  1.  Alii  codd.  et  ediii,  cororue. 

746.  Nuiriti]  Bihl.  Lugd.,  nuliici,  Mox  Schedae 
Pulm.inni,  sitfi. 

753.  Doclor]  Editiones  longe  p^urimx,  ductor, 
Ipse  tamen  se  di^airxaXov  iSvcav  appellai,  ad  Tiiiiotli. 
Epist.  I,  cap.  11,  §  7.  Sxpe  ductor  doaor,  docere  du- 
rere,  et  similia  permiiialu.  Drakenb.  ad  Liviuin  xit, 
27«  4.  Mox  Voss.  2,  rti/. 

756.  Lyddai]  Aldin.,  Basil.,  Torn.  t,  Lydi(e:  male, 
qnod  vel  constai  ex  Aclih.  x,  §  52.  Sclioliasies  in 
Voss.  i  apposuerat  :  Lydda,  civitqi  Palositinm,  in 
Mtore  Magni  Maris  sit^^  quce  nunc  Dioapolisappellalur. 
Poster  us  hoc  nomen  quando  acceperit,  noii  videiur 
certum.  Vide  Cellar.  Georg.  iii,  p.  522.  Disiinguenda 
esi  a  Diospoli,  qiiam  mcm.irat  Piinius  llislor.  Natur. 
T,  20,  exira  Palxstinani,  de  qua  Wes^elingius  ad 
Antonin.  Iiiner.,  p.  i50.  —  Pro  ana  Torn.  1,  ora. 

756.  Ubi]  Voss.  I,  sii^;  ex  priori  liileia,  huc  re- 
traeta.  Neqne  tamen  ea  l;:cuiio  sine  exemplo.  Aurel. 
Vict.  0.  G.,  14, 2,  castra  sub  Lavinio  collocasse, 

758.  ilnifna]  Yoss.  2,  animam.  De  sequenti  lociitione 
▼ide  supr.  ad  vs.  ti. 

759.  Paratytice]  Uapcikvziy.oc.  sotutus  omni  corpore^ 
olSedulius  in  Acrosi  chide ;  vel  per  omnia  membra 
molulut^  ul  Celsiis  ciiciimloquitur.  Fabricids  coni- 
ment.  in  Pnei.  Christ.,  p.  98. 

760.  Vectorem]  Sedulius  ni,  102, 
Veetoremque  suooi  grala  mercede  revexit. 

GonUilil  illic  Wopkensius  hxc  Aratoris;  ex  quibus 
B<dtius  Silf.  criiic,  p.  91,  apud  Claudianum  prafat.. 
»d  lib.  II,  in  Eutrop.  73,  reponebat : 

Vectoretn  rru^lra  moi  iens  Delphioa  vocabis. 

760.  iV«c]  Aldin.,  Torn.  I,  necredere. 

761.  Pmate]  Ita  scripsi  c\  Cantabr.,  Voss.  4,  2. 
Iteliqu»  omnes,  portare,  ni  fallor,  per  Gracismum : 
Md  quo  tum  diu? 

762.  SoUdum]  Ut  integer  esset  ct  plenus  homo. 
\i4t  BonDsiL  ad  Ovid.  ibid.  573. 


763.  Cadaver]  Sedulius  ui,  89, 

Ecce  aderaiil  vivum  porlaules  jamque  cadaver. 
Ubi  siinilia  Wopkensius.  Adde  supr.  vs.  i49. 

764.  Exstinctot]  Cantabr.«  exstinctus. 

767.  Starc]  Voss.  2,  ire  :  glossae  ascripserant  cre» 
p  dendo, 

^  770.  Lavam]  Voss.  2,  levans,  qiiod  lueri  pos  cnC 
ascripia  nd  vs.  170.  Cr;pcis  ila  xou^i^fiv.  qnod  tan- 
qu;ini  iiiiniis  Alliciim  male  rejecit  Tlioinas  Magi.ster 
in  vucein  faivag.  Vidc  Tnlleruiii.  IIoc  loco  alierum 
inagis  piacet.  Supr.  114, 

Quo  nomine  fonle  lavalur. 

770.  Firmas]  Basil.,  Ahlin..  Torn.  I,  firmat. 

771.  Hinc]  Ita  Caul<br.,  Voss.  1,  Al»in.,  Basil., 
Torn.  1.  In  nliquls,  hic.  t)e  voce  /iyura  viJe  ad  vs» 
i58. 

772.  Corda]  Pulmanni  Schedae  ei  Autverp.,  verba, 
Vulgaluin  pr^stat.  Bloveri  poelis  aiiiiqniontius  do 
fuiore  et  instinciu  divino  requens.  Brouckhus*  ad 
Tibull.  1,  7,  51.  Ita  non  ineleganier  Burinaiinus  ia 
Catalect.  Ib.  i,  epigr.  89,  vs.  9,  conjiciebat: 

Sxvusque  movet  praecordia  Mavors. 
Pro  fovei^  quod  Ondendorpio  placeb^ii. 
779.  Liquidis]  Epilhetoii  non  est  otiosnm,  ut  du> 
D  cuit  Burman.  ad  Lotich.  i,  eieg.  8,  27.  Martialis  SpccC. 
epigr.  28, 

Horruit  in  liquidis  ire  pedestris  aquis. 
Ita  Thuani  codex ;  alii  abnuit  et  pedester.  Sedulius  i. 
61, 

Honstraret  liquidas  renovari  posse  per  undas. 
Siliusvii,  501, 

Evocat  e  liquidis  piscem  penelralibus  esca. 
Calpurnius  Eclog.  ii,  88, 

Fontilios  in  liquidis  quoties  me  cons]iicor,  ipse 
Admiror  lolics. 

Tiiius  exponil,  puris  ac  pcllucentihus.  Ipse  auiem 
ex  raembranis  recte  praefert  Modius  Novant.  Lect., 
epist.43:qneni  alii  seculi.  Cassiodor.  Var.  i,55,t«/€» 
undas  liquidqs.  Sic  muta  silentia,  pavidus  timor,  el 
similia  non  esse  otiosa  epithcta  docet  Bunnan.  ail 
Ovid.  Metam.  ii,  66. 
779.  Sw/WawflBuiilius  lliner.  i.  120^ 


i-;^  AIIATORIS 

780  143  Solverel  a  pbgis  cxstincti  cor{voris  annas,  A 
Quo  ntimcro  venienie  die,  solennne  resurgens         705 
Jam  Clirislus  sacravii  opus  :  stai  temporis  usus, 
S  il  volo  meliore  redux  :  hinc  vulnera  serpunt, 
llinc  ablata  ruunt :  ibi  subdit  regu!d  pceois, 

785  lliiic  piirgat  medicina  vadis,  spatioque  priore 
Dudum  la\a  neci  stringuntur  mcmbra  saluti. 
Signatis  cliam  numero  paralyticus  annis 
]!le  jaccbat  iners,  cui  proxima  mota  Siloa  ^OO 

lleu!  nullas  prsestabai  aquas;  piscina,  ligata 

790  144  ^oriicibus,  Judaea  fuit,  namque  atria  quin- 

[qud 
Ad  sua  claustra  tenet,  per  qiiinque  volumina 

[Mosi 
Legis  adcpta  modum,  cujus  circumdata  gyro  805 

Dcbilid  selernam  vidit  sine  munere  Jesum,  B 


In  liliris  acgrota  suis;  hinc  cripit  uniim, 
Qui  vcn'cns  peccala  tuiit,  qnain  rilc  (ignram 
Mundus  ubique  gerit,  quem  pOblt|iiaiii  saljlKtla 

[^oivens 
Impulitad  fonteni,  superavit  gratia  legem. 
Petros  ad  Ecclesiaro  revocai  documcnia  mngi- 

[siri, 
Ciijos  in  orbe  manu  paralyticiis  exsilit  utius ; 
Et,  gradiente  fide,  sua  viiicula  projicil  orbis. 
145  '^^  quoqoe  ,  laude  polens ,   coelcstibus 
[inclyla  sign''s, 
Carminibns,  Joppe,  canmus,  qoa  sede  Tabiiha 
Mansuras  fundebat  opes,  et  semper  cgeiiis 
Munere  maler  erat^  qiiae,  vitae  tempore  clauso, 
Ponitur  in  medio,  lacrymis  plus  lota,  ferelro, 
146  ^^B^  ^u""^  victura  suum.  Fiducia  Petrum 


NOTiE. 


CoDteniptns  solidiH  vuiacra  cUusa  dolor. 
Prudcnt.  in  Symmach.  ii,  150, 

Donec  decreio  solidarel  robore  vires; 
elOlO, 

Couceptas  lenero  solidaret  lacle  medullas. 

781.  Numero]  Pulmanni  Schedae,  Aniverp.,  mu- 
nere :  apcrto  viiio,  quod  per  transpositioii^in  vitari 
poiiiissct. 

7.S3-  Ilinc]  \o^s.  2,  hie. 

78i.  tiuunt]  Finiuniur,  concidunl.  Cantabr.  se- 
qiicnlem  versiim  hiiic  praefigil. 

785.  Hinc]  Antverp..  Bibl.  Liigd.,  Hle. 

78.5.  Priore\  Aldin.,  Basii.,  Torn.  l,prtora. 

7«G.  ISeci]  De  inorlc  naf.irali  cx  nioibo.  liifr.  ii, 
127. 

Laxari  non  po$se  neces, 
Vidc  FriMn  hrm.  ad  Fior.  iii,  23,  7. 

78S.  Siloa]  Lacus,  bcu  piscina  fuit,  seu,  u!  Joari- 
nes  cvaiigolisi:!,  7to)v jjL^rfipa,  in  qua  innatarunt  setiue 
lavanint  vatiis  intiibis  alrecti,  ad  quain  ire  jubet  ab 
ubere  nnterno  c:rcum  Chrisuis,  apud  Joannem  cap. 
IX,  ei  ad  qiiam  rruslra  0(  to  et  triginta  jacuii  annos 
iviralyiiius,  apud  euindeiii  c:ip.  v.  Aquas  Siloae  vado 
esise  iiaiiqiiillo  t(  siatur  Isaias  cap,  viii.  Certo  tem- 
pore  iikoins  fuis  e  iradit  Joannes.  Multse  auiem 
oqiiae  salubres  et  medicatae  aliis  quoque  iocis  fue- 
ruiii  iii  Jud.i!a.  Logitur  apud  eumdein  evangelistam 
ir^cCartxi}  xo/uoi^n&psc  cap.  v,  ul  Theoptiylacius  citat, 
(joasi  dicas,  die  Viehtnncke.  Drepan.  episl.  1  : 
Si  piaridi  foulis  vilalem  qusrimus  undam, 
Eu  Siloa;  nobis  veua  salubris  adest. 

Fiicrnia  ad  eanidein  cxstruciae  poriicus,  in  qulbus 
sine  injuria  leinpesiatuni  aegroii  cubareni.  Unde  Ara- 
tor, 

Piscina  ligaia 
Porlicibus. 

lih.  I.  Syllaha  in  hoc  nomiue  triplicom  habct  quan- 
tiiaiem.  Sedui.  iii : 

Siloam  venisset  ad  undaro, 
Ei  consaDguinei  f«»tus  medicaminc  limi, 
Pura  oculas  lovissut  aqua. 
Arator  i : 

Cui  proxima  mola  Siloa. 
Sedul.  Encliir.  : 

'Siloarn  vocitant,  spulis  ubi  collita  cseci 
Lumina. 

Fa  Ricius  commenf.in  Poet.  Christian.,  p.  123. 

790.  Juda^a]  Bihl.  Lugdun.,  Juda^e. 

791.  Mosi]  Cantabr.,  Voss.  1,2,  Morjsi.  Aldin,, 
D.isil.,  Torn.,  1,  Mosoi,  Codiiibui»  CaiiUbr.  et  Vos« 


sianis  obsequi  ausus  non  sum«  Rationein  repete  ex 
dictis  ad  vs.  692.  Blosi  retinui  a  Mu^eO;,  ut  Achitli^ 
et  qnorum  similium  copiam  dederuni  V«ssius  de 
Ana  oji:.  II,  9;  Vorstiiis  ad  Sulpic.  Sever.  II.  S.  i,  17, 
3;  Gronnv.  in  Kccles.  cap.  10;  Burnian.  ad  Uvid. 
Heroid.  viii,  9;  Art.  i,  745;  Heins.  ad  Virgil.  Echi}^. 
VIII,  70;  .«neid.  i,  50,  120;  ii,  7,  456;  xi,  2.3.  Bur- 
man.  Secundus  ad  Aniholog.  tom.  I,  p.  85  et  I9>t. 
Wopkens.Observ.  Miscell.  nov.,tom.  II,  p  25  et  02; 
ciijus  exemplis  addo  Mariuro  Victorem  in  Geiiesi, 
p.  511.  Corp.  Fabricii. 

fciclyla  legiferi  jam  pandito  scriuia  Mosf* 
Joan.  Saresb<T.  Polycr.  i  ,10,  digiium  Dei  in  signis  Moyti 
confiteri,  TenuUian.  dc  Carn.  Chrisii  (i,  qui  Deu*H 
Moysi  rejicit.  In  inargine  Scaliger  praferebal  Moysei, 

792.  Adepta^  Caniabr.,  adempta. 

794.  Hinc]  Bibl.  Lugd.,  huic.  Eadeoj  et  Anlverp. 
C  statim,  cui  vrniens. 

7DG.  Gerit]  Vos^s.  1,  reaii,  Passim  ita~  peccatum. 
Vide  patrem  nieuin  ad  Pliiiii  Paoeg.  4,  4,  et  Dra- 
kenb.  ad  Livium  xxvir,  40,  2. 

800.  Fide]  BasiI.,Torn.  {.fides. 

800.  Projicit]  Cantabr.,  projicit.  Ita  libri  veleres 
frequenter  in  coinp  sitis  a  jacie.  Vide  Duker.  ad 
Fl  r.  1, 10,  5.  Cod.  Groninganus  apud  Isidor.  Orig. 
XIX,  25,  quod  dimidia  ejus  pars  retro  rejiciiur.  Iloc 
oinnin»  nialini,  quani  ejicUur^  qnod  est  in  edilis. 

805.  Fundcbai]  Cantabr.,  fundabat.  Alterum  ser- 
vari  ju!)el  Sedulius  epist.  ad  Maced.,  p.  11,  Egenis 
universa  diitribueus,  tanti  census  effusione  nihit  perde-' 
ret.  Qui  locus  iia  huic  similis ,  ut  fere  ex  eo  hunc 
opressiim  diicris.  Tacit.  Annal.  xiv,  31,  Omnes  for- 
tunaseffundebant.  Orosius  Histor.  iv,  16,  Egentieerei' 
rio  pri  atce  opis  refusofsunl.  AddeRuhnken.ad  Aqui- 
lain  Boin.  de  ¥U.  Seniciit.  ,  p.  177.  Peccalum  in 
cod.  Caniabr.  cst  e\  fretjuenti  a  et  e  permutatione, 
jv  ciijus  corruplelo!  stipersunt  apud  alios  vestigia.  Isi- 
d«»ru8  0rig.  xii,  1,  Excuiiuni  acceptas  sa^ttas,  Lego 
ex  Groning.  exctptas,  Turpius peccalum  ibid.  xiv,  2. 
Ab  Austro  Armeniant,  agit  de  Perside ;  qui:»  autein 
illiad  Ausirum  Armciiiam  tribuct  ?  Eoregie  Grooing. 
exhihet  Carmaniam.  Lib.  xvii ,  5,  inhabiles  fructu  el 
sterllitate  a/fecli,  Scribe  f/feli.  Ex  eodem  cod.  Joan. 
Sareshericusis  Polyciat.  v,  5,  Testantur  hoc  ancitia  , 
af^iie  PaUadium,  sacra  qucedam  impcrii  pignora,  Lego 
srcreta  quwdam  ex  Floro  i,  2,  3.  Secreta  primuin  in 
sacrata^  aique  iia  in  aacra  transiit.  Fh>rus  i,  7,  5,  ut 
virum  regem  salutaret.  Oninino  scribcndum  «a/ufarac : 
id  sentciiiia  ei  aliornm  testimoninm  postulat ;  eaque 
est  felix  conjeciura  Annae  ad  Aurel.  Vicior.  lllust.  7, 
S  19  ;  et  Eutrop.  i ,  7,  cujus  miror  oihil  meroinisse 
Dukerum. 

805.  Feretro]  Qus  ad  rogum  aut  sepulturam  apui 


I(i5  DE  ACTIDIS  APOSTOLORUM  LIB.  !. 

S€5  Plena  reptiffato  falsenint  liimiha  mundo.  A  S8o    Quem  vetat  hac 


lOC 


Ilanc  Bolet  iile  seqiii  denarius,  omnia  donan^, 
152  Q^^  prxcepla  dccem  servanlibus  arbiter 

[offerl, 
Nec  sinit,  ut  tirdos  prnccedant  xre  priores, 
Temporis  bujns  opem,  quam  sacri  Tontis  adivit 
870  Prapvius,  o  utinam  nosirae  petal  actio  vitae,  890 

Mortalisque  sibi  stadium  proponat  origo, 
Ui  credenlis  amor  rerum  spcculetur  honorem, 
Et  Terat  exeropiam  meri<i8,  qui  prsbuit  undis  ! 
Jamqoe  capax  fidei  Coriielius,  indice  voto, 
S75  Ad  Petruai  tresire  jubei.  Conressio  trina 

Sic  venil  generanlis  aquae,   numerumque  per 

[ipsiiin         895 
Europae  alque  Asiae  Lihyaeqiie  tenebitur  orbis. 
153  Ardua   progrediiur  coenacula  Perits  3 

[adiie, 
Jam  medio  torrente  die ;  lo«'us  instruit  alius 
€S0    Oespiciensque  solum,  Petrum  coelcstia  semper, 

^on  terrena  sequi :  sextae  quoquecircolus  borae      900 
Detegit  aetatem  qua  Cbristus  venit  in  orbcm 
Largiri  salvantis  opem  :  numerusque  dierum 
Prxtulit  exeniplum  quo  condidit  auten  mun- 

[dum, 

NOTiE. 


tandem'  veniens  actate  fte« 
[demptor 
Pcccati  ditione  premi  :  sic  denique  sexla 
Fertur  et  illa  geri;  fessus  de  calle  magisler 
Cum,  pulei  super  ora  sedens,  per  vasa  puella 
Pocula  qu£rit  aquae,   rcquiem  faclurus  ubique 
EcclCMiae  de^nte  suae  :  qua  Pelrus  in  bora 
Esurit,  ille  siiit  piiis  ad  sua  dona  ma{(ister 
Addere  semper  ainans;  cui  nomiuis  auxii  ho« 

[norem, 
Dal  pari  er  nuirire  fidem;  laelabilur  orbis, 
Hac  saturante   fame,   qu.^e  munere  pinguior 

[omni 
154  Deliciosa  fluit,  nullumqiie  relinquit  iua- 

[nein 
Perpetuas  latura  dapes.  Qui  solverc  nosti, 
Excute,  Petre,  me»  reiinacula  tarda  loquei^, 
Deque  tuis  epulis  exbausix  porrige  linguac. 
Claviger  xihereus  coelum  onspexit  apertum, 
Usus  bonore  suo;  demittitur  inde  figura 
Vasis,  ut  in  terris  sil  visio,  corpore  Pctri 
Oinnia  posse  capi,  qui,  quidquid  sumii  edcn^ 

[dum, 
Ecclesiae  facit  esse  ciLum.  Praefertur  imago, 


Durman.  ad  eumd.  11,  106.  Conlra  mori.  Tertullian. 
de  Rcsurrect.  carn.  {%  Dies  morUur  in  uoclem. 

865.  Plena\  Pulmanni  Sciiedae,  Antverp.,  plenau 
purgaio, 

808.  Sinil]  Cantabr.  $ini  ut.  Schedx  Pulmanni  et 
Aov.,  snnrtii. 

868.  Prfl?c*-rfoiil]Yoss.  i,j*r(pcellaht.  Mhil  iiiterest.  C  non  dispicct. 
Yarians  scriptura  orla  0^1  ex  viciuiiale  liiterariim  D         8y3.  Latabitur]  Yoss. 
ei  L  ,  qiias  confusas  docet  Sciopp.  Verisim.  111 ,  8. 
Tesiem  addo  Isidorum  Orig.  11,  50  :  A  noia  e$t  argu- 
menlmm^  eum  »ui  nominis  arguwento  aliquod  dicitur, 
Yerc  Groniig.  exui  [lege  ex  stiil  nomiw$  argumenio 

aliquod  eticifur.  Idem  ix,  \^qua  tfcevius et  ex  ora- 

Ufribus  Cracchus  el  Catoet  Cicero,  vel  cceteri  elfulse- 
runi  :  non  ejfuderwil.  Lot  uin  cnnstilui  ex  Groninga- 
no,  male  babitum  a  Goihofredo,  ei  in  cdit.  anli(|ua 
eorruptum.  Emcndandus  quoque  Benzo  Paneg.  in 
lienric.  III,  toin.  I  Seriptor.  rer.  Gcrm.  Menckenii, 
p.  960  :  Maro  Vate$  MantuanuSt  Lucanus  et  Siatius^ 
Piitdarus  seu  Homerus,  et  noster  Horatius^  GTilHus^ 
{Jwuniitianmay  Comlus  Terentius.  Quis  Griilius  ?  le- 
gfnduiii  puio  Ovidius  :  ni&i  quis  de  Getlio  cogilare 
ffisliet  y  quod  taiuen  mibi  non  admoduni  sit  proba* 
biie. 

868.  Tardos]  Serius  vocatos.  Non  sinit  ui  prifis 
Tttcati  praecedant  aere,  sive  amplioroin  pecuiiiae  par- 
leni  acripiant  serius  vocatis.  Oiniiis  hujus  loci  sen- 
iciiiia  pendet  ex  Christi  nnrratione  Matthxo  mcmo- 
raia  in  Evang.  cap.  xx,  init. 

81G.  Yenii]  lia  Cantabr. ,  uierque  Vossi:inus.  In 
omnlbus  reliquis,  veniet.  Perreclo  teinpore  uiitur,  ad 
ipftuin  Corneiii  facium  respicien^. 

j>77.  Orbis]  Caniabr.,  Voss.  2,  Tornais,  i ,  or/j :  qiii 
iiiiniuiarunl,  non  cogitavcriint  orbem  de  singulis  p:ir- 
tibiis  Jici.  B»rtb.  ad  Clauilian.  Bell.  Gild.  3^  Uiide 
prn  rcgione  etiam  ponilur.  Burman.  ad  Grat.  Cyneg. 
150.^'  Yersus  hic  deest  iu  Basil. 

878.  Coenacuta]  Yule  ad  vs.  104,  ct  Demster.  ad 
R-asifi.  V,  48,  et  bic  lucus  indicio  est  jam  hiijus  aeta* 
lis  Scripiores  vocein  Swpia  in  Aciib.  apost.  x,  §  9, 
fitm  accepisse  de  tecto,  ul  Bariholinus  in  Paralyl.  N. 
T.,p.  rc.  566,  et  Alberti  Observ.  PhiloL,  p.  139; 
3ed  pro  connaculo,  ut  vulgatus  interprcs  vetiit.  in  su- 
fm^iora,  probatus  a  Pricxo^  ct  Vitiinga  de  Synag. 


vet.  part.  i.Iib.  i,  cap.  6.  Sic  SufAccTtov  apud  Lysiam 
occurrerc  de  parle  dumus  iuteriore,  quac  simul  t-rat 
sup-rior,  osieiidit  Slephaniis  in  Schediasm.  iii,  28. 
885.  Hac  tandem\  Vo^^s.  I,  hac  veniens  cetate  /?£- 
demplor  eaUem;  in  Xest,  hcec  eadem  v  niens.  Aldin., 
BasU.,   Aiitverp.,  Tornaes.  I,  hac  ipta.  Posieriui 


2,  jaclabitur  :  quod  giosfJne 
per  livtaiitur  expoiiunt.  Goral  us  ad  Severi  iElnam 
23,  e\  glossis  aniiquis  profert :  Jactari^  xauxocorOat. 
Aliud  tanien  sc  exempluin  habere  negat. 

894.  Pinguior]  Barihius  ad  Sedulii  Prolog.,  vs.  7, 
citat  diiior.  Alieiuin  tueutur  dictj  ad  epist.  ad  Flo- 
rian.  7. 

^95.  D^/ic/osa]  Yid.Barth.  ad  Sedul.  Prolog.  vs.  7. 
Rulil.  liiner.,  378, 

Stagoa  placenl  seplo  deliciosa  vado. 
Fruslra  illic  des'diosa  tental  vir  doctus  in  Observ. 
Miscell.,  vol.  III,  p.  366. 

895.  RelinqHii]  Yoss.  2,  Basil.,  Torn.  I,  reliquU. 
Po  set  pcr  eiiallagen  exponi.  T»'inpora  diversa  ni»lHe« 
juuKi  notavii  Kuhuken.  ad  Butil.  Lupumi,  p.  i5. 

901.  \am]  SxiGoff  est  Lucie,  qn:e  vox  gcneraiim 
uiensilia  desigiiat,  atque  ob  seipicntia  de  sirngnlo 
vel  siinili  involucro  capieiida  videlur. 

901.  \im]  Caniabr.,  viso  :  infr.  93!, 
Comperit  nccitus,  qiise  sit  sua  visio  Petros. 

90i.  Quidquid]  Aldin.,  Basil.,  quidquam.  Statiin 
Yoss.  1,  snbdit  edendum. 

903.  Pra!fertur\  Voss.  I,  proffr:ur,  Atterum  ina- 
gis  placet.  Supr.  112, 

Haec  quo.iue  lax  cperls  quid  pr3crcr:it. 
Ubi  vide.  Pra^ferre  soivitiam  esi  apiid  Isidorum  x.  p. 
108*);  sed  ex  Grouingano  lofUfn  p«>iiis  ila  coasii- 
lu  i :  ScBvitiam  enim  perfert^  nec  ulius  e  t,  nec  uUo 
iijnominia!  commovelnr  dolvre.  Orosius  vi,  15,  Pertn-' 
toque  ad  se  ac  viso  Pompeii  capite,  Legendum  piito 
ex  cod.  Trnjt^crm.,  prxtatoque^  (|iiam  codicis  scriptu- 
rau)  non  »<ie(>  miror  nOgloxisse  Ihvercainpum,  cuin 
in  varielatibns  excerpendis  eum  fuisse  uegligentio^ 
rcm  dudiim  erudili  nolarint.  ijoleinnis  autem  e!^l 
pracpositionum  vro  et  vras  permulatio.  Vidc  Drakenb» 
ad  Liviiim  vi,  iO,  I.  Adde  superius  ad  vs.  50. 


1G3  ARATORIS 

Ire  foMS»  flexoqiie  gcnu  fit  pronior  Arvis,  A 

149  '^^^^  magis  aita  pateiis.  Oratio  Tusa  To-      845 

[nanti 

^i^  Moi  super  astra  volat ,  propriisque  a  clavibus 

[iiilrat. 
Dic,  ubi  snnt,  mundana,  lusp,  fapif^ntia,  leges? 
Qua  virtuie  negas  in  se  corrupta  rcverii,  850 

Quae  viiam  de  morie  vides  ?  Ut  muuera  Petriis 
Sensit  adesse  Dci,  quibus  est  reddciida  saluti, 

83Q  Quae  defleta  jacct,  fatur  convcrsus  ad  illam  : 
Surge;  Tabiilia.  Vocata  redit,  lucique  reducla 
Se  siupuii  superesse  sibi,  quam  proiinus  ipse 
Prendii,  ctereetam  lurbis  gnudcntibus  ofl^ert. 
Illa  manns  meruit  Petri  conlingere  «lexlram, 

835  Pauperibus  qUcT,  larga  fuit,  qiia  vila  reverteiis        855 
Cxtera  membralevat,  corpusqueiluraper  omne  B 
150  1I^"C  subiit,  quae  causa  fuit.  Si  jure  mo* 

[vemur, 
Instaurala  dies  animae  pitet,  apla  figuris, 
Qujui  niiiiis  anliqui  depresserat  umbra  pericli,       8G0 

840  Ad  vocera  convcrsa  Pctri  :  caput,  ante  grava- 

[tum 
Legis  in  obscunie  greiuio,  velui  altera  surgens, 
Ecclesia  prae^ente,  ievat,  tenebrasqae  repeliit 
Lux  operum  comilata  fidem,  qiiae  legis  ab  ore 

nota:. 


16i 

Non  fuerat  proroissa  sahis,  quia  funte  re.iatis 
Gratia  perpeiuac  coe^iit  dare  muuera  vit.T. 

C«sarea  venerandus  crnt  Cornelius  urbe, 
Gentiii  de  siir  pe  saius,  qiiem  dedita  causis 
Vita  piis  sacravit  a>iuis,  coepitquc  gerendo 
Credere,  qui  gessit,  quidquid  bapiismate  lotis 
Consucvil  praestarc  fidcs  :  iiam  missus  ab  astris 
Angelus,  huhcadiens,  Summi  in  conspectibus , 

[inquit, 
Slant  Domini  y  qoas  spargis  opes,  qu»  veiba 

[precaris ; 
151  Prxmia  nc  desint  virlutibus  ,  acclpe  ccr- 

[tam, 
lluc  Petro  venienie,  viam.  Sic  voce  coruscans 
Nunlius  acternis  fixit  mandata  lavacris. 
Nona  fuit  tunc  hora,  magisqua  reciius  bora 
Prodirel  jam  trina  fides,  qu  d  lerlii  siinplex 
Hoc  iterum  lertrina  docei,  sacramque  figuram 
Siiigula  ler  faciunt,  el  ler  triplicata  fatentur. 
Haec  est  nona  potens,  oculos  qux  reddidit  orbt, 
Posl  tenebras  remeaiite  d  e,  cum  protulit  or*uui 
De  radiis  lux  nata  crucis,  ciincti  sque  replevit 
llocsine  finejubar;  nam  mundum  consiatonu 

[stum 
Gcntibus  esse  locuro,  quibus  in  baptismale  lotii 


8^.  Ftexoque]  Vide  Sedul.  Hymn.  ii,  54.   Non-  q  Alic-e  plures^prstrr  Aldin.Basil., /i-nr.Indirat  mannm 


nunquam  ponere  genu  dicunt ,  ul  et  Lucas  Act.  ix  , 
i  40, 66if  Ta  YovaTor.  Hanc  locutionem  parumGrxcam 
nonnuili  censoerunt;  quorum  crrorein  correxil  Bur* 
mnn.  ad  Ovid.  Meiam.  iii,  3*0. 

823.  Arois]  Vo^s.  \,  artui,  Hoc  liieri  posset  notior 
Graecismus.  Juvenal.  Sal.  viii,  4, 

Horoerosque  mioorem 
Corvinum. 

Vbi  in  ms.  vidi ,  natumque  minorem  CorvinL  Adde 
Vossiuin  Art.  gramin.  vii ,  41.  Arvia  tanien  Aratori 
videtur  convenientius.  Vide  superius  ad  vs.  35. 


Petri  illam  T^ibith»  siibiisse ,  qiia  per  liberalitatem 
in  paupen'S  vita  dabaiur. 

847.  Gentili]  Ita  Chrisiianis  di'^ebantur,  quicunqiia 
superstiliosx  velerum  reli;>ioni  erant  dediti.  R.iiio- 
ne  n  nominis  exposuit  Vorslius  ad   Sulfic.   Sever. 
Hisi.  Sacr.  ii,  II,  §  4.  Plura  ad  haecSediilii  i,  f, 
Cum  soa  geaines  stcdeant  figmenta  poetae. 

Ubi  Justus  Specim.  Observ.,  p.  71,  mavult,  itudue- 
runt  ficla  poetce,  quia  iia  lepiiur  in    Anonymi  Viia 
Adalberonis.  Sed  non  saiis  validum  illud  a^eumen- 
iueiurcoiivenieniiu8.viaehuperiu8aav8.&5.  tum.  Vulgaia  leciioni  tueiida;  oppoiiam    Aiimiymo 

825.  Propn.sque  a]  Ita  ex  utroqiie  Vos^.  edidi.   n      vilam  S.  Tillonis  Pauli  apud  BoJh.ndum  7  Janui.is 
omnibus  rel'quis  est ,  proprils  ^tcm.  Corruperunt  id        ■  •  ■  - 

librarii,  non  perspicientes  a  pro  propter  positum,  de 
quoCortius  ad  Cicer.  adDivers.  xiii,  10. 


8i6.  Dic]  Sedulius  i,  %0i,  . 
Dic,  ubi  suDt,  nalura,  tuae  post  talia  leges  ? 
(Jbi  noi».  Legii  est  in  Torn.  i.  Si  placeai,  mundana 


ubi  h:cc  exstant  :  Igitur  cum  gentUei  poetm  itudemni 
iua  figmenta  prolijcii  pompare  HyHi.  Aperte  lioc  ex 
Sedulio  est  expressum ;  iocuni  autcm  suppeditavii 
Vossii  dilicenia  de  Vit.  Serui.  iv,  17. 

851.  Jn]  Hoc  delent  Vossii  uierque  eted.  Antverp. 

852.  Ono']  Voss.  i,  qiia»  eu 


crit  neutrum  plurale,  codem  modo  quo  ca^rula  ponti,  D     ^^^*  Fixit]  Voss.  1,  fudit. 


ct  siuiilia,.qua!  conluli  ad  Sedulium  i,  120. 

8iV.  Sensit]  Basil.,  Torn.  1,  ientit. 

850.  Defleia]  Utcniue  Voss.,  deflecta;  in  priori  la- 
mcn  delcndi  nota  nddiia  erat-littcae  supeivacuae. 
Depeta  ideinestquod  fleia.  Supr.  17)  , 

Cum  deflela  eiiam,  perfonctaqoe  corpora. 
Addc  Wopk»:n».  Observ.  Misceil.  nov.,  lom.  H,  p,  53. 

836.  ltura\  Eiigans  est  aniicissimi  Was^cnbergii, 
V.  c,  conjeclurii ,  ct  majiime  iirob.ihilis,  ilerata, 
lufr.  n,  84, 

HcBc  iterare  docens; 
ct  605, 

Dissona  non  iterat; 
superius  228, 

Ha-c  iterata  reor, 
Addc  Gronov.  Dialr.  Slat.  cap.  .•>4.  nurman.  aJ 
Ovid.  Heroid.  xviii,  135.  Ex  Groninj»ano  cod.  caiu- 
«i'Mn  postliininio  reddendam  aibiiror  Isidoro  i,  16, 
ralimbachiui  dictus, .  quia  tracius  a  Bacchio  est.  lia 
edit.   antiqua  et  Gothofredi.  Soribe,  quiaiteraiut. 

tol.  Uanc]  SchcJx  Pulmanni,  Auiverp.  ,  huic. 


850.  ifa^Ml  Aldin.,  Basil.,  disrmctione  postposila, 
jungunt  cuni  Wa.  Pciiis  refer  ad  reciiui;  passim 
enim  comparaiivo  addiiur.  Vidit  id  quoqiie  Pabri- 
cius  commeniar.  in  Poet.  Chrisiian.,  p.  57.  Ita  Hc« 
raldus  opponune  potiui  magis  tuetur  in  Arnobio  Ad- 
\crs.  genics  ii,  p.  81.  Adde  Vossiiim  Arl.  gramm. 
VII,  1.);  Barih.  Advers.  xxi  ,  3;  Taubni.  ad  Virgli. 
Culic.  48;  Dukcr.  ad  Flor.  iv,  2,  47  ;  not.  ad  Sedul. 
V,  347.  Gru*ci  /:x«>.>.ov  iiauiuntur.  Nansiiis  ad  Nonni 
raraphr.,p.  41.  H^^upel.  :id  Marci  Evang.  vii,  §  o6. 
D.ivis.  ad  Ma\i:i>.  T>r.,  p.  531.  Valckeiiaer  ad  Hcro- 
doi.  II,  p.  171.  HhoeDid  Piirphyr.  de  Ahstm.,  p.  /6. 
Pariter  valde  maxime^admodum,  aiditiir  'tuperlativis. 
Wopkeiis.Ol^sciv.  Miscoll.,  vol.  Vlll,  p.  58;  ei  Gras 
cis  aa^iGTTff,  ul  npud  ifilian.  Var.  Hist.  ii,  4.  Heupel. 
ad  Marci  Evaiij?.  vii,  §  50.  Ita  ox'  x/)t(7T0f  apud  Ho- 
mer.  Iliad.  A,  09. 

86i.  Nata\  Caiiiahr. ,  Ed.  Fabricii,  Bibl.  Logcl., 
ona,  Videtur  csse  cx  glossa  ct  efiiciuiu  ex  propce* 
dcnl<,  orium,  E!egantcr  euiiu  nasci  pro  orir/ adh.be* 
lur.  Lucan.  iii,  251, 

O^lia  liascf  lili  coclraria  solvcrc  Pbabo. 


m  DE  ACTIBIS  APOSTOLORUM  LIB.  !. 

8C5  Plena  repuff ato  fulserani  liimiha  mundo.  A  885    Quem  veiat  hac  londem' 

Ilanc  solel  ilk  sequi  denarius,  omnia  donnn^, 
152  Qu'  prxcepia  dccem  servaniibus  arbiier 

[offerl, 
Nec  sinil,  ul  tardos  pnccedant  acre  priores, 
Temporis  tiuj.ii8  opem,  quam  sacri  fontis  adivit 
S70  Prsviuf:»  o  utinam  noslrae  petal  actin  vitae,  890 

Mortalisqae  sibi  sludium  proponal  origo, 
Ui  credentis  amor  rerom  spcculetur  honorem, 
Et  ferat  exeroplom  meritis,  c|ui  praebuit  undis  ! 
Jamqae  capax  fidei  Conielius,  indice  voto, 
S75  Ad  Petrum  iresire  jubet.  Confessio  trina 

Sic  venit  generantis  aquae,   numerumque  per 

[ipsum         895 
Europae  atque  Asiae  Lihyaeque  tenebitur  orbis. 
153  Ardua   progrediiur  co&oacula  Perus  B' 

[adiie, 
iam  medio  torrente  die ;  lo<'us  insiruit  allus 
^O    Despiciensque  solum,  Petrum  coelcstiasemper, 

Non  lerrena  sequi :  seilae  quoque  circulus  horae      000 
Deiegit  aetatem  qua  Christus  venit  in  orbem 
Largiri  salvantis  opem  :  numerusque  dierum 
Praetulit  exenipluro  quo  condidit  aulea  mun- 

[dum, 

NOTiE. 


veniens  actate  Bo« 
[dcmptor 
Pcccali  ditione  premi  :  sic  denique  sexta 
Feriur  et  illa  geri;  fessus  de  calle  magi!»ier 
Cum,  putei  super  ora  sedens,  pervasa  puella 
Pocula  qif£rit  aqnae,  requiem  facturus  ubiqu« 
Ecclesiae  de^oiiie  suae  :  qua  Petrus  in  hora 
Esurit,  ille  siiit  pius  ad  siia  dona  maKister 
Addere  semper  amans;  cui  nominis  auxii  lio* 

[norem, 
Dat  pari  er  nuirire  Odem;  laelabitur  orbis, 
Hac  saturante   fame ,   qu?e  munere  pinguior 

[omni 
154Dcl>ciosa  fiuit,  nullumque  relinquit  iiia- 

[nem 
Perpetuas  latura  dapes.  Qni  solverc  nosli, 
Excute,  Petre,  meae  retinacula  tarda  loquehe, 
Deque  tuis  epulis  exhansiae  porrige  linguas. 
Claviger  xlhereus  coelum  onspexit  aperturo, 
Usus  honore  suo;  demittilur  inde  figura 
Vasis,  ut  in  lerris  sil  visio,  corpore  Pelri 
Omnia  posse  capi,  qui,  quidquid  suinit  edcn-* 

[dum, 
Ecclesiae  facit  esse  cibum.  Praefertur  imago, 


Durman.  ad  eumd.  ii,  106.  Contra  mori,  TertuUian. 
de  Rcsurrect.  carn.  4^,  Dies  moritur  in  uoctem, 

865.  Plena]  Pulroanni  Scliedae,  Antverp.,  plenatte 
purgaio. 

868.  Sinit]  Cantabr.  tini  ut.  Schedx  Pulmanni  et 
Adv.,  $unlvt. 

868.  Pr(gCi'dant]yo%s.{,pr(tcellaitl.  Mhil  iiiterest.  < 
Yarians  scriptiira  orla  esi  ex  viciniiate  liitcrarum  D 
t\  L  ,  quas  conriisa<^  docet  Sciopp.  Yerisim.  iii ,  8. 
Testem  addo  Isidorum  Orig.  ii,  50  :  A  nota  ett  argu- 
mentum^  cum  tui  nominis  argumenlo  aliquod  dicitur. 
Vere  Groniog.  exui  [lege  ex  siftl  nominit  argumemo 

aliquod  elicifur.  Idem  ix,  1,  qua  Nasvius et  ex  ora- 

toribus  Graechus  et  Cuto  et  Cicero,  vel  cateri  elfulse- 
runi  :  non  ejfuderunt,  Loi  uin  constitui  ex  Grouinga- 
no,  male  habitnro  a  Goihorredo,  et  in  edit.  aniiqiia 
corrupium.  Eincndaiidus  quoque  Benzo  Pane;;.  iii 
llenric.  III,  tom.  1  Scriplor.  rer.  Gcrm.  Menckenii, 
p.  960  :  Maro  Vatet  Mantuanut,  Lucanut  et  Statiut, 
J*indarut  teu  Homerut,  et  notter  f/ora/ms,  Grilliut^ 
^uintilianuSf  Comlut  Terentiut,  Quis  Grilliut  f  le- 
gt!nduiii  puio  Ovidiut :  nisi  qiiis  de  Gellio  cogilare 
mailety  quod  taiiien  mihi  non  admodum  sit  proba- 
bile. 

868.  Tardot]  Serius  vocatos.  Non  sinit  ui  prins 
vocati  praecedant  aere,  sive  »mpliorein  pecuiiiae  par-  «> 
tem  acripiani  serius  vocatis.  Oiniiis  hujus  loci  sen- 
teiiiia  pendet  ex  Chrisii  niirraiione  Malihaeo  mcmo- 
raia  in  Evang.  onp.  xx,  init. 

^TO.  Venit]  lla  Cantabr. ,  utcrque  Vossi:inus.  In 
omnibus  reliquis,  veniet,  Perrecto  leinporc  uiitur,  ad 
ipsuro  Cornciii  racium  respiciens. 

h77.  Orbit]  Can*ahr.,  Voss.  2,  Tornais,  t,  or/s :  qiii 
inimuiarunt,  non  cogitavcnini  orbem  de  siiignlis  par- 
libiisdici.  Burth.  ad  Clauilian.  Gell.  Gild.  3^  Undc 
prn  rigione  etiam  ponitiir.  Burman.  ad  Grai.  Cyneg. 
IM).^-  Versus  hic  deesl  iii  Basil. 

878.  Cotnacula]  Vide  ad  vs.  lOi,  ct  Demsier.  ad 
R^sin*  V,  48,  et  bic  locus  indicio  est  jam  hiijus  aeta- 
tis  Scripiores  vocem  Su/ax  iii  Aciib.  apost.  x,  §  9, 
n»ii  accepisse  de  tecto,  ut  Bariholinus  iii  Paralyl.  N. 
T.,p.  m.  566,  et  Alberti  Ob.«(erv.  Philol.,  p.  159; 
sed  pro  connaculo,  ut  vulgatus  interpres  venit,  in  tu- 
ptriora,  probaius  a  Pricu^o,  ct  Vluiiiga  de  Synag. 


vet.  part.  i,  lib.  i,  cap.  6.  Sic  S&>fiaTtov  apud  Lysiarn 
occurrerc  de  parle  domus  interiore,  quac  simul  irat 
8up«Tior,  osteiidit  Stephanus  in  Schcdiasm.  iii,  ^3. 

885.  llac  tandem\  Voss.  I,  hac  venient  cetate  fte" 
demptor  eadem;  in  'zesl,  hcec  eadem  v  nient.  Aldin., 
Basil.,  Antverp.,  Tornaes.  i,  hac  ipta,  Posieriuj 
iion  dispicet. 

895.  Lcetabitur]  Voss.  2,  jactabitur  :  quod  glos^ne 
per  lirtaiitur  exponunt.  Goralus  ad  Severi  i£)ln&ni 
25,  ex  glossis  aiiiiquis  profert :  Jactari^  xauxaordat. 
Aliud  laMien  se  exemplum  habere  negat. 

894.  Pingulor]  Barihius  ad  Sedulii  Prolog.,  vs.  7, 
cilat  ditior.  Alieium  tueiiiur  dicta  ad  epist.  ad  Flu- 
rian.  7. 

^95.  Da/iciosa]  Vid.  Barth.  ad  Sedul.  Prolog.  vs.  7. 
Rutil.  liiuer.,  578, 

Stagna  placent  seplo  deliciosa  vado. 
Fruslra  illic  desidiosa  tentat  vir  doctus  in  Observ. 
Misccll.,  vol.  III,  p.  566. 

895.  Retinquit]  Voss.  2,  Basil.,  Torn.  I,  reliqutt. 
Po  set  per  eiiallagen  exponi.  Tcinpora  diversa  milHes 
jungi  notavii  Ruhnken.  ad  RutiU  Lupum  i,  p.  45. 

901.  Vasis]  SxfOoc  est  Lucx,  qu:e  vox  gcneralini 
utensilia  designat,  atque  oh  sequcntia  de  siragiilo 
vel  siinili  involucro  capienda  vidtitur. 

901.  Vtsfo]  Caniabr.,  viso  :  infr.  951, 
Comperit  accilus,  quaB  sit  sua  visio  Petrus. 

90^.  Quidquid]  Aldin.,  Basil.,  quidquam,  Statim 
Yoss.  i,  snbdit  edendum. 

905.  Pr<sferiur\  Voss.  I,  proffnur.  Alteruro  ma- 
gis  placel.  Supr.  112, 

Haec  quo.iue  lux  operis  quid  pixfcrat. 
l^bi  vide.  Pra^ferre  scctitiam  esl  apnd  Isidorum  x.  p. 
1086;  sed  ex  Groningano  locuin  po  iiis  ita  coasii- 
lu^! :  Smitiam  enim  perfert^  nec  ultus  e  /,  nec  utto 
iijnominicB  commovetur  dolore.  Orosius  vt,  15,  Peria" 
loque  ad  se  ac  viso  Pompeii  capite.  Legendum  piiio 
ex  cod.  Trajoctin.,  pra;latoque,  «piam  codicis  scriptii- 
rain  non  a<leo  miror  n(>gl<'xisse  liavercainpum,  ciiin 
in  varietatibns  excerpendis  eum  fuisse  negligentio' 
rem  dudum  eruditi  notarint.  ijoleinnis  autem  esl 
pnrpositioniim  vro  et  prw  permutatio.  Vide  Drakenb» 
ud  Liviiim  \!,  iO,  I.  Adde  superius  ad  vs.  50. 


i(n  AMTORIS 

Qnaturr  ordiniLus  se  siibroitleniibus ;  una         A 
905    155  Eccleslae  forma  est,  quae  quatuor  eminet      950 

[orbis 
^  Partibus,  cl  laxal  tolidem  pracconibus  ora, 
OmQe  genus  reiinens  Yolucrum,  pecudumqde, 

[rerarum, 
Reptiliumque  simul;  mortalibus  ista  colixrent 
Ex   meritis  vitiisque  suis  :  patet  ergo,  quod 

[auclor         935 
910    Jussit  in  Ecclcsix  iransrundi  viscera  genlcs. 
Ilacta  et  manduca,  dum  pr»cipit;  abstralie, 

[qiiod  suiit, 
Et  lihi  fac  similes ;  qui  vertilur,  atier  habctur, 
Denique  Saiilus  obit,  quia  Pauius  vivere  coepit. 
Absit,  Pcirus  aitiquaula  est  reverentia  saiiciae 
915    Lrgis!  et  esuriens  oblatas  respuit  esca^.  B  OiO 

Tcr  soiniit  Domini  vox,  qu  e  diclata  salu  i  est : 
Uoc  Genilor,  Natusque  simul,  sanausque  per- 

[egil 
Spiritus,  huic  fidei  pugnax  cadit  Arrius,  unum 
Personas  ires  essenegans;  Subellius  unum, 
920    Sed  i^atrem  coiifessus,  ait,  qui  deiiide  vicissim      945 
Filiiis  ei  saiictus  dicatnr  Spiritus  idem, 
Scd  tolus  sit  ut  ipse  Paler,  quodque  ordine 

[trino 
Continet  unu.>  apex,  hic  dividit,  ille  rclinquit. 
156  Victus  uteique  jacei,  nam  jussio  trina 

[iDonenlis         9S0 
925    Personis  numerum  virtulibus  indicat  unum, 
Quo  vocat  imperio  gentes ;  hoc  credere  fas  e&t, 
Si    voluiuus  complere  fidem ,   facis   omnia ,  G 

[Ghristey 
Sanguine  munda  luo,  lateris  qul  fluxit  ab  ictu,      955 


IC8 
Discret»  conjunctus  aqnae ;  maculosns  oberrai 
Anguis,  et  exstinclum  lymphis  gemit  esse  ve- 

neiuim. 
Comperit  accitiis,  quae  sit  sua  visio,  Peti  us» 
De  meriio  qui  noroen  habet,  nam  Petrus  He- 

[braeo 
Agnoscenssermone  sonai;  pro  munere  Cbris*os 
Sie  vocitare  dedit,  quo  cognosceme  paiescit 
Descendit  visurus  eos  quos  miseral  illuc, 
Qui  laticum  qiixsiior  erat,  desceodere  Petrui 
Diciiur,  ad   plebem  veniens  gentemque  no- 

[veltam, 
Qaae  necdttm  cognorat  aquaro :  pars  roersa  pro« 

recio  est 
Sacro  fonte  carens,  cujus  via  ducit  euntes 
Ad  patriae  roelioris  opem,  qua  pergere  cessans 
Non  intral,  quovita  vocat;  comiiantibus  iisdero, 
Gornelii  properat  coelestia  regna  daturus, 
157  Sanciificaredoroum,  gembus  quem,  pop!ii6 

[ flexo» 
Non  slnit  advolvi :  gratis  dare  munera  suetus 
Arcet  honoris  opus :  caput  hmc  novus  erigis 

[orbis, 
Qiii  perciissus  eras  anliqiii  dcnte  parcntis, 
Natalemque  tibi  fons  reddidit;  ediie  rursus, 
Ne  preme  colla  luis,  alienis  libcra,  culpis. 
Ut  primum  fari  sublimia  dogmala  Petrus 
Coepit,  et  aetet-ni  my^tcria  pandiTC  Christi, 
Magnanimes  stupuere  vlri,  vocenique  sequentes 
Invenere  viam  :  quid  non  credenlibus  ofiert 
Indubitata  fides  ?  cui  nnnquam  munera  tardant, 
Nec  faciunt  divina  moram  :  mox  Spirilus  alrous, 
Indulgens  varias  opulcnio  munere  linguas. 


NOTiE. 


904.  Ordtnibut]  Quam  significaUonem  huic  voci 
Qwderit  Araior,  ine  igiiorare  fateor.  Codiccs  nihil  mu- 
tant,re<)iie  ditnrcoiijeciiirae  locus.  Exprimere  voliilt 
ap^n;^  qiiod  est  in  Actib.  x,  §  ii.  Vulgiiiis  vertit, 
tti  /i'x,  iieque  id  satis  accuraic.  Graeci  ita  exprimunt 
ciijusciiniiiie  rei  extremilaies.  Dignissima  est  qu» 
hac  dc  sigiiifieatione  vocis  inspiciaiur,  observaiio 
Valckenaeiii  ad  llerodoi.  iv,  p.  .".08. 

905.  Ecclesiiv]  Voss.  i,  Fabricius,  Anlverp.,  Bibl. 
Ltgd.,  traiispoiiunt,  forma  e&t  Ecclesioi,  Coiisule  ad 
epist.  ad  Vigil.,  vs.  9. 

9i1.  Quod\  Canlabr.,  quot;  Ed.  Ba.sil.,  qute.  Vul- 
gatum  prapsiat,  hac  sententia,  aufer  ab  iis  illud  quod 
aunl;  eoquc  abl.t»,  fac  libi  similes. 

91  i.  Sanct(u]  Fabriciiis,  Antverp.,  Bibl.  Lugd., 
laitr/o,  iit  ad  Petriim  re'eraliir. 

9lb.  Sonuit\  Vo>s.  2,  $onavif. 

9i9.  Sabelliut]  Prion  longi,  quas  corrijtitur  a  Sa- 
duiioi,  517, 

Somusque  Sabellius  esse  falcndom. 

1n  Aratore  hoc  jam  notavit  Vossius  Art.  grnmm. 
II,  59. 

92-2.  Trino\  Voss.i  ,  tn  uno,  conlra Aratoris  menti^m, 

9i:^,  neinquif]  A  d.,  Basii.,  reliquit^  ui  supr.  895. 

924.  Nam]  Vos«.  i,  jam,  Vide  supr.  6i8,  et  ami- 
cissimum  vari  Dorp  in  Observ.,  cap.  il. 

9i4.  Monenti»]  Aotv.,  iiiorenfii;  cadem  confu^io 
est  infr.  i044. 

9i5.  Quo\  Cantabr.,  qw. 


928.  Lateris]  Aldin.,  Basil.,  Toru.  f,  distinguunt, 
tuo  lateris^  qui, 

9i9.  0(*errat]  Quxdam  edd.,  oberrel^  et  mox,  ge- 
mat ;  ut  cert.i  res  desigiieiur,  alierum  magis  placei. 

95i.  (?u(p]  Pulinanni  Sched:c,  Aniverp.,  quam. 

954.  Palescit]  Ita  codices,  sod  Ahlin.,  Basil.,  Tom. 
1,  patetcat,  Indicat  C.hrislum  per  Petri  agnilionem 
fuisse  manifestum ;  cognoscere  pro  agimcere.  Vide 
adSedul.  v,  ii. 

955.  Cognorat]  Cantabr,  cognovil,  Mox  Basll., 
aquas*  Sed  alierum  reciius,  quia  speciatiin  aquas  ba*- 
ptismi  intelligit. 

D     94i.  Cornelii]  Fabricius  in  Indice  monet   secun 
dani  hiccorripi,  qiiae  producitur  vs.  846  et  874.  Non 
video;  ultiuns  syliabas  conlraxit  Arator,  ut  mox  iri 
iislem, 

945.  Quem]  Pulmanni  Schrdai,  Anlv.,  qute,  Da 
poplite  fltxo  vide  ad  Sedul.  Ilymn.  n,  5i.  —  Voccm 
sanctificare  Latinilati  ecclesiasticoR  rccie  asserit  Nol- 
lcnius  Lexic.  Aulib.,  pag.  718.  Adde  ad  Sedul.  ii» 
2i4. 

Oio,  E>igis]  ll.i  scripsi  ex  Cantabr.,  Vos<».  i.  In 
omnibus  reliquis  est  eriait>  Id  damnant  sequeiiiia. — 
Voss.  i,  caput  hnic.  Cl.  Wassciibcrgius  pra^tcrca  ma<^ 
lebat.  arcet  honorit  opes ,  ol>  pr:ucedens  gratit, 

9  »7.  Natatemque]  Voss.  i,  natatem  tibi  font  modo 
reddidit. 

95t.  Magnanimes]  lia  Vosf;.  1,  2,  Aldin.,  Basil.^ 
Aiitv.,  Toni.i.Ut*liqii,  majnaHimi,  Vide  ad  vs.  140. 

95!^.  Quid]  VohS.  1 ,  qttam. 


f«t9  DE  ACTIBVS  APOSTOlORUM  LIB.  I.  1^0 


[qnentat 
Petnis.  lit  ablutos  flammis  purgaret  in  undls. 
Eienrplo  cir«t  *  i^te  -  locus ,  'qira  Sp7rf ini  almus 
1S8'  Prasteiric; '  qirar  8anf»lt,a({|i«)»s  ;^q«l  talia 

[s^hijter 
960  Addere-d^ma^^sbr^t,  sMTsqnleMex  f6n1ie  rfeifa^itf ' 
Inlposita  properare  roanu ;  gerit  ista  vicissim, 
Ne  qni^qfiaM*^|iiltet*e8Se'  sb^^^^mcrUfsq^^  ve- 

[nirc, 
QA6d  viTiaf,  qnPs^nte  pti^t,  nam  Splritus 

[almus 
Nteda'  men9;n¥«^r6r('pr£min,  piusquc  niini- 

latrans, 
96S-  Qiitimsp^r&Atts^rat,  praeccdit  gratia  voinmJ 

PertenM,  bhie  abiehs,  subli^ATem  Petnis  in  g^ 

[urbem, 
Qflae''retfnet:'vexfflt'cir6bis;  pltebs  ctmcta  rc- 

(quirit, 
0«niA>n's  'ond8''fta(hil^'aperff ' qii\bus  oitinla  do- 

[cloi', 
Sub]Qkigeri6(idJJ 'ittohi^i',  nuik(4uam  fais  e^se  ne- 

[gari, 
970  'Qute  vefifiint  ^bohltiaiie'  D^  i  seritbritlai  voce 
Digna*pii  monstrare  palam  custodis  amorem, 
Ift  vellt  %& cnnHis\:t\\\ii(\\  regna  ^a'ttElfe,* 
QdlUeh^thassineflne  rurcs  :  quiJ,  turba,q(;erelis 


[neVa  Pciro, 
975  Tot  vicibus  signata  prius,  cum  nominis  a!nii 
il6ic  ChrlstuB  da(  lahde  frut/qOem  jufa  l(^avit 
Ecclesia! portdre'stt*','chW  liJioVenaVbs 
ProspScicnU  a^iaffe    dtrtl^;  iA-.Vccp!a  niriiislians 
ki  Pclri  vult  puppc  vclil.  Synagoga  prorecio 
9«0'SI<JcJi'rferfarf^rfhMi/  p^siqyiiiVdctrlcia'  mii 

Ectleil*  d«ir  alta*86tiA^'  ^t^rp^i^Rini'  lei^ris, 
iaih  pelago  currenle  fide,  siia  quippe  figura 
Haekit  utrlqne  raii:J6^epft  Jftiftra  'vocnbat 
Honc  natum,  cui  Pfet^iis  aii! :  Th;  'ChHsfeJ  pro. 

[baris 
»85*Pilnis  esse  Dei  :  part  h*<J' d*^n jftiil^  ai4?^. 
Quae  ceciflit  terrena  seqbinkj  pr^ceslft  in  al- 

[tum , 
Qoaa*crevit  divina  lequens  :  cum  pisce  siiic  uHo 
In  tehebffs  captdra'fuiT;nh(hl  t^nli>or^  Iiieis 
160^^1  q^lhfCliristOSaddsr,  bpollarvada  salsa 

[d^Wbhi<J, 
990  Ih tohtlok-^idlUluft agahf^idri^iirarortiik ; 
Et  de  cseVuldi  tapilinth)'  fauce  prorundi. 
Nam  mare  mundo8  erat,  cujhkde  gurgite  Pe< 

[irus 
Hnmiila  linatraflehk',  xr^bb'pH(Cati^  carmas 
Complevit  majbireslfiti,  qui^  \urbi<  Uiiobus 


95ft.  Locu$]  Voss*  2,  fofiif.  Forte  id  pUcetl,  oh  C  «^  Ma<ied.,  p.  i^.  Quem  fovere  anolei,  invfdioie  dete- 
»equ^S  aqudf:  Ertiendandussarifelta  hSildf.  X!»i,  21,      ras.  m  ex  cod.  protiilit  Barthius  ,  placuiique  illud 
Cvraes  prdprie  toeiu  olfttf  iftfluiriiri^.  Pn(M  te«  fo-      Dond.amio  in  Otiife  ad   Isalam  fasc.  2 ,  pi  69.  Sod 
•'  "     -r.      .  ..      .    .^.     -    .    .         a«l.'rrea5j  qiiod,  alios  scculus,  edidi,  unice  veruin  esl. 

MarWloniiis  eniin  deterrere  videbatur  Sedu!iom,  iU 
pfiriu^V^llct  -afteri  librlini^^irffhi  'ins<iribef^e.  Conrer 
qu:p,  ipse  Seiluliiis  deeo  memont  p.  10. 

975.  Tot  vUibui]  Ald.,  Uas.,  penaepe  asiijnata 
ffiks, 

976.,  Huic  1  Ignorat  huQC  versvHiCantabr,     , 

977;  iVa^feA  1  Glos^h  In  tahtabr.  JijfcrlVserat  fcfl^r^ai. 
De  illis  vide  Fabricium  in  comment.,  p.  20 ;  Voss. 
deVii:  Serih'.;  p.  208.' 

98^7.  OitrtriV^/ir^^Seqoe^ftcfm  verstirii  miTe  liuic  prac- 
ponit  Voss.  2." 

9^:^dm\  Ita  fctTidCcx  C!»hiiir.r.,  Voss.  1.  2,  Ald:. 
llas.,Torn.  t.  Ueliqui,  lam.  hc  qiia ' permiitationc 
vide  ad  vs.  018  91  \\'li.  Pppo^^it  Arat^r  capturaiii 
iiocte  et  lucc.  Illa  hiliiif  cap\cb.i;it,  hjc  vclui  iiii-n.i 
erat  iiiscrunrropi.i. 'JaiNre^osuCrunt  igitur  illi  q>ti 


Pnr^l  ^$t  lo 

€u$  'defoitui.  Ex  Groning.  scribe  otrobiqiic,  /  cui, 
Ex  siniiri  IKterarum  a  et  0  conrusione  emendandus 
ll:irtiaris  IV,  22,     . 

Condit^  sic  puro  oOitfMiitQr  liili''vitro.' 
Scribe  ex  optimo  Thnani  cod.,  ctijus  ad  maniim  v.i- 
rianies, ^and/da.  Ipsa  comparatio  corporis  Cleopairx. 
Milt.onda  pelliioenils,  id  jubet. ' 

958.  Quo\  Edd;  quxdam ,  quoi.  Adbaesit  sc^ucns ' 
littera,  of^a^phii." 

959  Sanxt]  Voss*.  2,  tandr. 

959.  Quiiaiia]  Ita  CaOtabr.,  Voia.l,  Aldihi, B^^li:, 
DiM.  Logd.  et  Fabrttins'.  Relfquf,  vttatia. 

965.  Qiiod]  Pulm^tini  ScbeddB;  Antmp.,  qwi, 
tanqnamnd  ii.e)1ft<  fbret  ireferendun)'.  Potios  hrHitri- 
inr  Arator  n^mini  exigthnandom  esse  id  (hoc  cst  ca  ' 
Spiriios  dona)  venire  ex  meritis,  qui  Spiritusr  oa 


spoDie  dona-  pariit,  sivte  flamin!a,'at  in  apostolis;  siVO  D  n^^,  cngitarunt  u/iim  iiitcic|uni  CiMj  advcrsativum  pro 

.»-:.  . — : .1..  ...  ...  «I*»»    v;.i.  A.»..««e.  ..       ^^^  j^  ^^j^  l>akcr.'aiTFIpriWprxf.,^§2.ltainlcr- 

prctor  loc;a  dc^quibus  Caiinegteicru^,  Disquis.  dc  No- 
tis^.p.  599,  Ma  pt  in  objcctipnihu^  adliibcluri  nisl 
quis  illic  ellii.isin  statuere  in«M(ct.  Vidc  ErncsiiCI. 
Ciccron.  vpce  Nam.        ,.     .  , 

989.  Qiiiaj  Aldin.,  Uasil ,  To:n.  1,  qui.  Aniveri'.» 
quis.    ■         '      .  ^  • 

989.  Salin]  Vide  ad  Sedul.  111»  55. 

995.  LinaJ  Ex  Virgilio  Georg.  1,  il2  : 

Pelagoqoe  alias  (rahh  hamlda  linal 

Ubi  Cerda.  Silios  vii,  505, 

Ducens  slnuaio  captivum  ad  liitora  liiio. 
Diteeni  kavkdto  illic  ettatad'  iiiveni*  'in  eJif.  antl(}ua 
Lugdunensi  I5if. 

995.  Carliidfl  Aldih.,  Basil.,  earlnwni  se«l  vs»  974 
ditiEnrttrh  'naHi(m^miithinh,'\|irihus'vs.  seq.  duo  popitloi 
comparat.  . 

994.TBr6a|VdsV.  i,  HerMa. 


aqnit  bapttsmatis;  ul  in  alits.  Viile  Act.apost.  xr, 

Ji6.—  Variare  esl  ahernard.  Vide  Wopkens.  ad 
ustinom,  in  Ubserv.  Miscell.  nOr.,  tom.  X»  p.257. 
967.  Crtccii,  Inrr.  11,  257, 

Loca  lendtl  ad  artris, 
Cui  radiam  moaum^ata  crods ;  * 

et8i5, 

Valo  videre  crocis  venerandam  gentitras  urbem. 

969.  iViiihyiiam]  Parmhhhl  Scliedae,  Antvei^p.,  riMs- 
9Mim.  Expressit  verba'  Peiri  Aci.  xi;  §  i7  :  ^Eyoi  ^ 
rie  ^finv  ^wttroc  itfak^jtrut  tov  8c^  ;  Hlic  i^pmv  mlilebit ' 
Soiiingina,  noratiis  recte  ab'  AlbeiHi  Ob^^rV.PAsf;; 
p.  '4*7 ,  et  Peric.  Critlc,  p.  24. 

970;  Ventonl]  Cantabr.,  t^aiif.  —  VoaS.  2,  |>reM?«  * 
f)ef ,-  non  niate.  Vide  ad  Sedul.  r,  i96. 

975.  'Fore$]  Respicit  ad  Petrom  elavig^um\  de  qub  ' 
Nipro  vs.  75. 

974.  Terii]  Minnis.  Vide  Wilhof.  SpeCim.  Gunth., 
p.  92'.  EoBeiisa  detirere  capiUnl  apud  Sedui;  epi^t. 

Patrol.  LXVIII. 


1030 


f7!  ;4nAT0UlS 

995  G  popalis  ▼entara  ruret,  gealesqne  levavit         A  1(^9 
Tunc  famalanie  salo,  plenaqiie  i>i  puppc  Taie- 

Itur 
Ecclesiam,  cajiis  placida  suiione  rccondit, 
Qiiod  Domini  serroone  capit,  qui  dixerat  ante 
Esse  aliai,  quas  quxrat  otos;  bas  nempe  para- 

llMit,         lOiS 
1000  Qaas  nanc  rite  focat,  per  quas  clementla  Pelri 
Congregat  sihereis  kamana  peculia  septis. 
Mon  deerit  saa  raina  locis.  Petms,  oronia  pren- 

[dens» 
ncihsaida  satas  arbe  fuit,  quae  nomine  llebnBo 
Venatorum  est  dicia  domus,  quia  ferus  ab 

[illa 
1005  Ecclesiae  venator  adest,  qiii  cancta  peragrans 
Cinxit,  tt  ad  fldel  collegii  relia  gentes.  B 

161  Clauditur  obscuro,  sed  non  sine  lumine, 

[Pelras 
Carcere,  ncc  possunt  teaebrn  caligine  fulva 
Ecclesi»  celare  diem :  commune  per  omnes 
1010  Snpplicium  tiroor  ille  facit :  cosiodla  Petri  ^035 

Pdblica  poena  fuii ;  propriam  sed  pastor  ofile, 
S<Tvati>  cnstode,  regil,  quem  ditat  bonore 
Tcr   Doniinum   confessus  amor;  de  nomine 

[Petras* 
Noroen  Petrus  babens  xtcnia  vocabula  porUf» 
4015  Fundamenta  gerens  nunquam  pa.<sura  roinaro. 

Exspeciate  tuis,  cuncloquo  in  lempore  cbarus.      i^lO 
Et  nobis  Jam,  Peire,  veuil  slniul  oronibos 

[exi, 
Quos  sUmulat  natara  priur !  Jaro  nocte  pro»  C 

[fuiida 
Angelus,  astra  fer^ns,  ergastula  candidas  in- 

ftrat. 


Se  comiiante  die ;  coftU  venlente  mioistn), 
IGS  Carceris  umbra  fugit;  pulsx  periere  to« 

[nebr», 
Lucifero  radlanie  novo;  color  exsulai  ater, 
£i  muiaia  vident  noctorna  creposcula  solem. 
Cqsiodum  vallante  manu,  inter  vincula  Petro 
Corpore  somnus  erat,  sed  cum  vigilaret  iu 

[ilio. 
Qose  neacit  dormire,  fides :  hoc  Cantica  cla 

[inant : 
Dorniio  corde  vigil.  Lxti  documen^  figurx 
Di^cile,  qni  liquido  roeruisiis  fonie  renasri, 
Ei,  qna;  ioruia  roanct  sacraio  in  corpiire  l*e- 

[iri, 
Ccriiiie  corde  pio  :docet  hanc  virtuiis  aperte 
Angelus  ipse  viam;  tangens  latus  iropulit,  In 

[qua 
Eccle&iae  stat  parte  caput;  qua  nuntius  ortain 
I^overat,  inde  levat.  Lateri  subnexuii  arc» 
Oatia  sancb  Noe  claiisis  animalibus,  hinc  est« 
Diluvio  vastante»  salus.  Producitur  Eva, 
Dormitaiite  viro,  lateris  generaia  ))ropago, 
Nouien  habens  vita;,  si  niinquam  culpa  fuissci, 
Sic  mansura  roagis  :  Chrisios  posi  niy^iicus 

[Adam. 
Dignatus  dare  membra  cruci,  aiqiie  in  cama 

[perempta 
Morte  preroiy  qua  vita  redit,  nova  dona  li- 

[quoris 
f  tr  latens  sacravit  Iter :  nunc  angelus  illa 
Petruro  parie  vocat,  mens  credat  ut  oronis»  in 

[ipw 
EcclesiaB  constare  decus,  teneatqoe  superiio 
Assertore  Odem,  quo  calceamcnta  moiiente   - 


NOTiE. 


-997.  fieeondH]  Polmannl  Sched»,  ruondat,  Antv., 
tecondeu 

1004.  Quia]  Oinnino  non  displic^t  qwim^  qood  est 
in  Voss.  2  et  Torn.  1.  — Apostolos  vtnaiorei  esse 
dicios  osiendit  Bartiiius  Advers.  xliii,  8. 

iOOd.  Cinxii]  Itespicit  ad  venatores,  siivas  cingen- 
tcs.  Au»on.  epist.  iv, 

An  c*jm  fr.ilre  vagns  diimeta  per  avta  cervos 
Orcuindus  macolis,  et  mulia  Indagiae  pioiis. 

P  ebat  cniro  venatiA  per  lineam  pennia  robentibns 
distinctnro,  qua%  formido  di<eli:ilur.  Casaiition.  ail 
Apul.  Apol.,  p.  182,  ei  bte  Deinster.  ad   Rosin.  t, 

•     7,  p.  119.  Ha  c  iii(/a^nem  dici  o-tendit  Diiker.  ad 
Flor.  IM,  6,  II;  Dratienb.  ad  Liri  nn  vii,  37,  U 

1012.  Regii]  Legentlnm  forte,  iegli  :  sane  lia>c 
dno  s»i>e  perroutata.  Drakenb.  ad  Liv.  xxxvii,  11,  5. 
nurman.  ad  Catalect.  iii,  cpigr.  260.  Ita  patcr  ineus 
apiid  Annl.  Vict.^Cnps  61,  3,  «^inendahat.  ho»les  ho- 
nore  ne  fortuni^  manentibus  rexit .  Lipsieiises  tanifn 
iii  Actis  A.  1731,  p.  o^  texit  iil  c  dereiidunt,  pro  in 
fidem  recepit. 

loU.  Portat]  Pulinanni  Sdiedc,  Antv.,  porta. 
1015.  Ruinam]  Aldin.,  Bnsi!.,  rKiitas.  Poetis  quidetn 

>  nuineruni  piuralem  frequentissimum  es-e  demiHistra- 
vit  Schr:iderus  V.  C.  Aniin.  nd  n<i>acura,  cap.  2;  spd 
ciun  intelligat  ruinauiiiniveisam,sittgularem  prjefum, 
cs  eadem  ratione  qua  clnerem  tuetur  Burmaunui 
apud  Ovid.  Iler.  i,  24. 
1018.  Qttos]  Voss«  2,  quo.  Adhxsit  sequens  lit- 


tera. —  Nune  cura  prior  Aldin.,  Basil.y  Antverp.» 
Tom.  1. 

1018.  Jam]  Canlabr.,  nam.  Vide  ad  vs.  988. 

1019.  Astra]  Lucero  secum  afferens. 

1029.  Et  qua:]  Pulmanni  Sched;e.  Antverp.  osqim. 
—  Firma  manet^  Voss.  1  :  sed  vlde  ad  vs.  159. 

1030.  Aperice]  Voss.  1,  2,  apertc, 

1054.  ClaHiis]  Piilmaniii  S(  hed^,  Antv.,  elfiueu$. 
Nen  saiis  accurate  Fabricius  disliogiiii :  Soeteiaune 
animnlibui  hinc  ee'. 

1038.  Adam}  Priori  liHiga,  qiue  aliis  corripitiir. 
Ulriiisque  exempla  satis  copione  peti  poSiUiul  ex  in- 
^  dice  Fabricii  in  Poetas  Chrisiianos.^ 

1044.  Ca^^amefiCa]  Auiepenuliimam  habetbreven. 
Prudent.  Stepli. : 

Planiis  calceam<>nta  ditsoluiis 
ProDos  detrahere  siudelMit  unus. 

Vict.  I : 

Oii  iangere  non  sum- 
Calceameuu  peilum  d  gnaa. 

FABRicios,cnRinient.  iii  P<)et.  Christ.  p.25.-^Posteriiis 
apu.l  Fabrieium  lestimoiiium  non  e^  Victorini,  sed 
Nostri  infr.  li,  79.  Miror  FaUieriiin  iii  Siipplem.  L. 
L.,  p.  47,  calcimentum  pro  calceamento  adhihliuni 
arfiriiiare.  Uiitur  loco  Coluinelln  R.  K.  xii,  5^.1  ;  >e4 
illic  calceameiita  legilur.  tlxpressii  lian:  Araior  cx 
Act.  ap^st.  XII,  S  8,  vTrooDTOci  t«  oraev^oXta.  Vulg;»lut 
vertil  iiiterpres  :  et  calcea  te  euUgas  tua»  :  quf  eu- 
dem  habet  Joan.  Ca^sianiisde  Instiiui.  CoBnoii.  I,  i: 
ubi  caligis  tui$  uollciu  euicudasie  Voncktuin  Lect. 


177 


DE  ACTIRUS  \P05T0L()RIjM  LIB.  IL 


178 


QiiislribuatoiiseraiiMropem,vaciiasnne  f^r  auras  a 
Erroris  palpaYit  iter.  Proconsule  Paulus 
SO     Moi  didicit  lacere  fidem  ,  coi  tausa  Yrdehdi 
170  ^i  ali^na  ruitition  smitnoTa,  Paule, 

[siifutis 
Obseqiit»,  a  tenebfls  lacem  bene soiip;erc  hosti.       45 
Omnia  secretam  reserant  dociimeiiita  fi^raiii. 
Si  libeat  vigiN  'polsare  latenila  senso , 
55      19 1  ^^®  docens  Paolos  mirttcala  conttere  coepit 
Ei  oculis,  jdbar  unde  sui  micat  altius  oris, 
Amisso  crescente  die ;  sic  noper  iniqiioAi 
Sobdere  dignos  erat,  tenebrisque  fatcfniibos 

[b'(>^iem         50 
Yinr^e,  qui  caecos  meruit  sine  fine  videre. 
46         AnUocbi  dictara  de  Jioufine  vishat  orbem 
Paolo»,  ei  extemplo  properat  dare  verba  ca- 

[tervis. 

NOTiE. 
29.IV0eon«li/«]  Antfquomore/dieqn^videOodend.  B  Patentibut  est  in  V()Ss. 


Quas  Synagoga  tenet;  dextraqoe  sileuiia  inan- 

[dans, 
172  Nosiis,  ait,  patribus  tellus  ^gyptia  no- 

[stris 
Qua-ffosuit  reritale  joguro,  cnidelibus  arvis 
Qoos  rapoit  per  signa  Deus,  quibus  omnia  cc- 

[dci»s 
Motavit  naiura  vices,  com  virga  fugavit 
Terga  marlB;  ftuclusque  suisstetit  exsul  ab  oris, 
Pblvereo  de  calle  placcns,  pontique  faculias 
Obseqoib  est  sobjecia  pedum ,  redeunte  pro- 

[fundo 
Nanfragium  faclura  reis,  qux  vertere  jusi^a 
Per  varios  sua  jura  modor,  bis  sir.ivii  aenas, 
His  comolavit  aqoas ;  justis  via,  sontibus  unda. 
Cum  percossa  silex  venis  spumavit  aperiis, 
.^quoreos  eiiixa  lacus,  de  vcnicebicco 


•d  Sueton.Caes.  54.  Eum  ignorans  librarius  in  Voss. 
i  dedii  Paulo:  in  Yoss.  ^esl  Paul%t$^  recie  quidein: 
ea  enim  scripinra  comprohalur  aucioritaie  laridum 
Capitoiii^orum  ei  nummorum.  Vidc  Dukcr.adFlor.ii, 
6,  17,  V.  D.  ad  Livium  x,  3,  5.  Scd  in  Aratore  i>i}iil 
uiuia^i,  quia*hac  aetatejiiijusniodi  scripiores  Graecam 
iiiagls  &crTplu'rain  vldenii^r  secuU.liiielligendus  auiem 
esi  S«*rgiijs  Paulus,  de  qiio  noniine  coiifi*r  Ryckium 
ad  Taeii.  AonaL  iv,  17;  Uist.  ii^  18;  Y.  D.ad  Vicinr» 
Ca;sar.  6.  ilae^eruta  quidam,  qno  modoPauhis  ilje 
procohtiil  dicatiir,  cnm  Cyprus  tsset  Cxsaris  provin 
rm.  Proprtrtofein  ipV^ell^hdiim  potiiis  siaiiinnt  :  sed 
ex  aiinlaiione  lioiiorilicuni  hoc  nomcn  Sergio  dalum 
susiiicatur  Grotius,,  illud^Batavix  oraculuQi*  Procon" 
snffs  AoiucU  lao^  lale  b&lOisse,  lit  tt  pr£pr(fiore«cpnir 
plecteretikr,  cehsei  ScliUUjn,j[iiis  ad  u  p.  146.  Sed 
€5gn-gie  AtbeVU  IhObserV.  PliiL  ad  Act.  cap.  xiii,  ex 
liioiie  tlassio  Obtendik,  Cypr  lim,  antea  Caesaris  pro- 
viiiciam,  Popuio  reddilam  fui»se  ab  Auguslo,  atque  n 
ex  eo  tea;pore  missos  in  eam  proconsules.  Suffra- 
Kium  buic  senteniiae  addiait  Wesselingius  ad  Hiero- 
clem.  t);  TOG,  ubi  sittiill.i  pi-uconsulum  Cypri  exeinpla 
profert.  Unuin  ex  Gruteio  addidit  nlioerius  inFeriis 
Daventr^  p.  \lA.  ^i  etaliddtd  adjnbgere  liceai,  addo 
PBD.  C09.  bbStb.  I^HOV.  cVtm.  ek  Gudio  iiiscr. 
p.  f  !25,  Auhi.  4.  toth  and  coiifer  l^t^idem  apud  fiei- 
xiesiam  ikisi  Kpt.  Class.  vi,  liijrn.  i3b; 

52.  A  tenebri$]  lu  Voss.  l^  et  olim  lectum  iifi  Tbss. 
^;  sed  ililc  de1iirej[>s  mulatiim  fn  obieqUio  leiiebri$t 
qdod  ^i  esi  itK  TomaeS.  I.  E  lehebri$  habet  Atdln., 
qiiod  olim  probavi  in  HiscelL;  p.  484:  niinc  potius 
eodicei  sequni'.  Ob$eqttia  ieiiebri$  quidand  editl,  ob$e' 
qnia  et  luceni  tenebri^  Scbeda:  Puliuanni  et  Antveru.; 
obBentaa  ei  tenebri$  lucemj  Fabriclus,  Bibl.  Lugd.  Ex 
Caoiabr.  et  Univers.  nibil  erai  ascripium  :  videntiir 
iiil«iue  Fabiricfi  icripturam  expressisse.*  Ob$equia  ^a- 
iuiis  eodem  modo  capienda  Siini  qub  obsequia  offieii 
apuil  Symmacbum  x,  cpist.  83.  Ob$€quiapietati$  apud 
llegesippum  Rxeid.  Uieros.  i,  p.  6.  — Id  T6rn.  i  haec 
cj:  iBterpoiiciio :  D 

NoQ  snnt  novatf  lole,  salatls 
Obsequio  teqebris  lucem  beoe  surgere :  nosii 
Ofluiia  «ecreum,  etc. 

^.  Re$erant]yom  l^  referani.  Id  ob  $ecretani 
mious  plaeet.  — Si  liberai  Voss.  t. 

5*.  PuUare]  Simili  modo  iiifra  142  ^ 
miMtik  pols^e  fidem ; 
videtor  evocandi  ^tqoe  adeo  detegendi  significaiio- 
n  m  hi^fc  voci  dedisse.   9(o1lus  ih  ejnsdem  expnsi- 
tione  est BiTrtli  usAtfve^. xxvii, 8, ad  Claudian.  Bcll. 
GiM.,  170,  ad  Statlii  h  Theb.  iv.  477.  . 

5S.  Tencbriique  ]  ffiic  dclei  uicr<jiie  Vossianos.  — 


I.  ATiendm  praerero  ex  iit 
qua*  noat  Wopkens.  Animadv.  ad  Pacainm  cap.  21. 
hrsignat  ulique  ostendere .  «Icc^ararc.  Sciinliing.  ad 
Senec.Controv.,  p.  155  ei  z60.  Mariialis  i    pigr.,8it 

£  servo  scis  le  geiiUum,  bldndeciue  fateris, 
Cuin  dicis  dominum,  sosbiane,  pair^no ; 

qiil  versiis  est  difficillirmus  ,  neqne  placct  Scriverii 
exposiiio.  Forte  hxc  esl  ^ent*  niia,  Si  is  te  niiuin 
es&e  ex  servby  el  biande  Cateris  pairein  luuin  esse 
servuih,  cu'm  domlnnm  dfcas,  sive  cum  alte  ius  do- 
mihiO  slS  siibdUuS.  CUiA  enim  omncs  scirent,  euiii 
in  illiuB  domir»  potesiaiem  non  redactum  esse  jnrls 
civilis  aut  gentium  niodis,  ol  tamtn  enin  iloiniiinic 
dicerel,  utique  apparcbat  vernam,  aiieo(|iie  ex  servc 
es.«e  (rpniluni. 

^Q.  yUiial]  C|.  Wasscnhergius  c<>njicii,  visit  ad. 

^i.  Dqre  veirba]  LoquL  i|l^u!tero(|u  n  haic  lucutta 
pro  faliere  iisitatior  esl.  Siinililer  iufr.  1052  : 

Irriia  verba  dedit. 
Avianos  Fab.  24.  10  : 

El  rahido  |[)eciore  verba  dcdit. 

Adde  Barthinm  Advers.  ix,  9.  et  li,  7;  Voiick.  ^pe^ 
cirh.  Crit.,  p.  138;  VViihoL  Cnntli.,  p.  03.  OfieiwA 
$ermom$  dandi  est  apud  Arnob.  Advers.  gent.  i,ji. 
31.  Dare  dicla  exposuit  Drakehb.  ad  Livinm  vii,  5$^ 
1.  Atnne  ubi  dare  prodicere  adhibetur,  ellipsin  sinrii- 
lis  substantivi  iu  pluribus  adinittendam pnio.  Dc  ili 
locuiiune  dixi  ad  iib.  i,  685. — Pro  exiempto  scribunt 
exemplo  Voss.  2,  Bibi.  Liigd.;  extimplo  Cantabr.  Si-- 
milem  divers  taliin  in  Ruiilio  Lupo  noiavitci.  Uubri« 
keuiiis  ad  lib.  ii»  p.  125. 

4.'.  Dextraque]  Lxiensione  ejus,  qua  silentinm  ei 
favoreroauditornm  sibi  coiiciliabantdictnh.  CrUanL 
ad  Peiron.  Sat.  17;  Schoti.  ad  Senec.  Conirov.,  p.* 
641  ;  Barih.  ad  Claud  an.  B.  Gild.  135.  Id(|nede\lra 
quidem  flchat,  cujus  in  oraiionibus  usns  erai  pri^pi- 
puus.  Hac  de  re  ex  Aristopiiane  exposuitCuper.  Ob* 
serv.  III,  2. 

46.  Vice$]  Sedulius  in  cadem  rc  i,  125  * 

Mulavit  nalura  viam. 

^l.Terga]  Cassiodor.Var.i,  53,  Supra  maru  tergutd 
navigium  $tarc;  v&TuOocluvcnig ,  lionier.  Iliad.  j3  159 : 
quem  imitatur  Coluthug  Uapt.  Ilelcn.  200.  Adde  F.L 
inenh.  ad  Arnob.,  p.  45,  cui  sna  tnrpi  plagio  debeC 
Ouzel.  nd  Minuc.  Fel.,  p.  20;  Barth.  ad  Claiid.  Cpi. 
gr.  X,  36;  Cerd.  ad  Viigil.  Georg.  iii,  561 ;  patrein 
ineuin  ad  Pliuii  Paneg.  xii ,  5;  Sezaafr  ad  Luc^liii. 
p.  1GL 

4i).  E$t]  Ignorat  hoc  Vnss.  1. 

53.  Percui$a  ]  Vide  «Weitzium  ad  Salvian.  Gub. 
Dci,  p.  190. 


^75  AAATOniS  «76 

11)75  Mcenia  non  uUo  penilus  gaa^ienlur  ab  liosie.     x  Ciaudit  il^r  beliis,  qni  portioi  pandii  in  uirit. 

NOTiE. 

Apnd  Scdnliuro  v,  401,  ex  Almelofeenii  ins.  ei  meo 
jsim.malim  : 

Ex  eodem  codice  invenioi  probo  Salyr.  ii»  5.  Virgi-  QolMam  ambigat  onam, 

liua  Tu,  U5»  non  ambi§eL  Confer  lieiniam  Observ.  ad  Tibull.  i, 

OuodcbiUnK«.faeoDd«i.      .  *'m5.  iVo,«.«//o]  I^  ^x  codd.  lcgcndum,  P^rima 

Hlic  eondent  in  Clermontii  codice  paler  meus  Invenit.      edd.^  nonnullo. —  Basil.,  qudtiuntur. 


Sed  qoia  ferat  istas 
Luxurissordea? 


LIBER  SECUNPUSt 


B 


10 


167  Spirltus  accensam  vertH)  radiante  1u- 

[cernam, 
Snb  modlo  lucere  vetan?»  sccernite  S^ulum, 
Dixit,  in  oris  opu9,  quein  mpx^sacrayi(  euntem 
fmposita  Petriis  ille  manu,  cui  sermo  Magislri 
Omnia  possededit.C;fprun^,  SaUm^uf^quijB  lin* 

{qnens 

168  PergicadirePapbum,  (fuae  feriur  aroori 

[bus  olim 
Dedita,  sacrileg»  mansisse  libiJinls  antroro, 
Aligerosque  vagos  stndio  colyisse  prpcaci. 
Hinc  operum  prpcedlt  apex^  quip  graii^  major 
Ad  delicla  venit;  culpasliuic  posse  remitii, 
Cxemplum  jam  Paulus  era^  Ott^m  aplendida 

[laudum. 
Maleiia  esl  adji^ct;^  viro }  Primor^ia  casi^ . 
In  luxus  regione  senX  rrucjusqoe  podicos 

NOTiE 


l^  Multiplical  iascivus  ag;er  :  cui  nesfii' 

[post  bact 

15      Dimcilisque  foret,  cum  sic  videatnr  honesls^ 
De  turpl  c(i^pi$8e  Ipcp?  p^rs  ne  qojf  vacareff 
A  iperllis  j?juna,  tamen  moI.it.\U*  iniqung, 
EJIo<}iuo,CQrtare  Ma$us.;  cpi^t^aria  sempec 
Virtoti  fecere.  viam  :'j^cuIaiaTeiPT<l"cp* 

20      Ecclesi  e  bellator  ail :  fallacia  monstral, 

Quo  pereas  genitore  satus;  confinia  moriis    - 
In  tenebri^  patiere  tuis ,  neque  cernere  srtlem 
T^mpus  ad  ,u$q,ue,  d^iurf  reruj^^inuto.  atiepdere^ 

[formas , 
Artificem  quibuse^se  negas;  tuncnnbila  v^Itum, 

25      CTruIeis  vinxere  nQiis,  et  pep|lOK;is  atrj 

Venit  in.  or^  color ;  qu?pt  jam,  caUe  negato, 
Quo  duce  tuiiis  eat,  cujus  pede  gressibus  instett 


Z.  Oris]  Yide  ad  epist.  ad  Vigil.,  in  fl  «e.  (h  per 
tiiblimia  et  grandisona  verba  exponit  Yerbureibs 
apud  Ovi.L  \  Trisl.,  4,  13^  '   '        '      ^ . 

Hos  lu  vel  fuRlas,  ?e1,  si  st^ls  oris  habebls, 
OEaipodu  facUd  TetegonoiiqW  vdccft,       ' 

•meo  jiidicio,  male.  Designavit  potlus  Ovidius  audfi- r* 
•ciam  qiia  id  opproliriiimTai^rent:  dequ^  siinjflciV 
lione  agii  GraBvirs  ad  Ciciron*.  ad*  Diyers.  v,  f(),  Cof- 
tiiis  ad  Himd.  ix,  8. 

5.  Cyprum]  Vocem  hanc  mendosam  prnnunfiat 
Delrio  ad  Senecam  CEilio.  5.19,  cum  utique  Cypri^im  * 
linquona  non  possit  dici  Paplium  adrisse ,  quhe.  ih  j 
ipsa  Cypro  erat.  Intelli^endam  auiein'Pai»huip  np- 
▼amdemniistravitCellariiisGeogfr.  AhUin,  */,  p.  1^6. 
Mliit  tamen  in  codd.  auxitii  est :  adeo  omnes'  con-' 
spirant.  Etipfa  iipca»  ver.ba  videntur  In  caiisa  fuisse 
nt  Arator  vid^lur  omaino  Cyprum  scripsisse.  Forte 
quis  llttndiadyn  statuat,  ut.jiiteliigatiir  Sal^niis.  qii» 
eii  in  Cypro.  Suspicatus  et  aliqiiaiido  sum,  utrum , 
haec  neriineant  ad  illiim  iQquendi  morem»  qho  regio 
et  urbs  ii)  e^dem  sita  nQniiunquam  distinguuntur. 
Yide  Periion.  ad  ifllian.  i,  31,  ei  ex  eo  Klsncr.  ad 
Evang.  Joan.  iv,  §  34.  Potius  lamen  per  CypruAi  hic 
Inlellexerim  mediterranea  Cypri  loca.  Relicta  enim 
Salamina,  tolam  peragravit  insulani,  iinde  ih  Actib. 


XIII,  §  6,  non  spernenda  codd..  lectio,  oXnvtiJv  vijiyov,  D  ^"jj®''^; 


ner  tamen  bonorum  poctarum  auctnriiate.  Bnrman. 
ad  Catalect.  iii,  p.  484.et615.  Alii  Ct^theream  putaiit 
dirtam  ab.  urbe  Cypri  Cythera.  lios  refellit  Ccllar. 
Geogr.  III,  p.  Mi9, 

8.  AUgerosque]  Amores ,  Yeneris  niinisiros,  nt  ei- 
plicat  Fabririit^  com'i  ent.  p.  6;  iniellisit  cerlissim^ 
columbas,  Yeneri  sacras.  de  quib*-.s  Maiits  Oliscrf.' 
part. II, p.  15i : unie In  Ervciiiorum  nnminis columba 
conspiciiur.  Periz  n.  ad  i£lian.  i,  45.  In  aliis  ideni 
deprehendit  lienninius,  qiiem  vide  ad  Tollii  eplst. 
itiner.  ii,'init. 

9.  Procedffl  Canlabr.,  procedet. 
11  Laudum]  Caniabr.  a  manu  prima,  Voss.  9,  Pnl" 

manni  Schcdae,  Antverp.,  diidum,  coufra  menieni 
Araioris.  Viiiiimestortum  ex  frequenti  permuiatione 
d  et  /,  de  qua  ad  iib.  i,  868. 

13.  Luxu»]  Voss.  I,  rn  luxfi  regianis  erunt,  Flonii 
ip,  9,  init.,  Gyprum  appellnt  insulam  reteribus  dmtilM' 
abundaniem^  etob  h^e  Veneri  sacram:  ubi  Lipsii  con- 
jectura  deliciis  prorsus  non  di^plicel.  Alteruih  tainen 
cum  aliis  tiieri  videlur  ^l.berti  ad  N*.  T»,  p.  98. 

li.  ffQ$cia\  Ignptp,  vide.ad  I,  22^.,  Senten^j.i  es^; 
cui  fotet  difhcile  bpnestalc^ii^  sequK  cqm  illa  ex  luf»] 
lascivo  primum  orta  esset  ex  i^auli  doc^rina.'  inlpr-r . 
rogationis  signum  post  foco  repo^ui,  idque  etest  in, 


judice  Valclteiiaerio  ad  llerod.  v.  p.  43i..liaquA  me- 
diterraneam  ins.trlam  peragrans  iter  perrexit  Paphon. 
Non  dissimiiis  est  ioci|$  Phi!osirati  de  Yiia  Apoloni  v, 
45 ,  i ni li o : ' I xocvu;  5i  r;^ wv  tti pi  rnv  *A^;avd/)f  eav  ivriX'- 
>tTo  ic  AiyvTTTov  :  id  cst^  ad  inienora  i1i)gvpti  et  a 
ni:<ri  remola,  ut  recte  e\poiiit  pie^rius.  Eoiim  loc? 
ususcst  summus  ille  neiirstcrhiisius  in  M|sceJ|.  Op- 
fcrv.,  vo'.  Yl,  p.  3l0,utsim.ilem  JI^nophoutifEphe^ii 
illnstraret. 

(i.  4mor^6iis]  S:)cra  Yeneri^qune  hinc  Pap/iia;vide 
Cuper.  Ohserv.^ii,  4?,;|i.  *1G6»  ei  Cypria.  apud  Ai;n(>b. 
Adver».  Gcnt.  v,  p'.  lU^.  Quibusdam  etCypriidicnii', 


SO.  Afonilrail  Aldiq.,  mQnstrfint. 
•  ^3.  A(f  ttsque]  Separavl«  qu:e  in  jeddt  m^Ie  jungei- 
b.iiiiur,  aiicioriiatem^  secutus  Burmaqni  ad  Lotjch*,' 
Elpg.  n,  p.  171. 

25.  VfitJTw]  Itj  Cant^br.  in  Voss.  1  est  feeere;  \n 
Yoss.  2,  /ixjtfre  norlts.  Schedae  Piirmanni,  Autv.,  cer- 
ttfcis  notii  fixere  :  in  pmpjbu^l editis  est  fixere,  Pr-jei-i . 
tuli  viWlre,  riula  cscitas  velutfQionus.oculps  opp^ca.*,. 
scral.  Ovid.  Me:a  n,  XI,  238 ; 

Ut  somno  viocta  jaceb  :s. 
27.  Eat]  Fabricius,  Bibl.  Lugd.,  erof. 


!77 


DE  ACTIRUS  \F0ST0L()RIjB1  LIB.  IL 


178 


QiiisiribuatmiseraiiMropem.vaeiiasqiie  per  auraa  a 
Erroris  palpaTit  iter.  Proeonsule  Paulus 
10     Moi  didicit  lucere  fidem  ,  cui  carusa  Yid^hdi 
170  ^ox  ali^na  ruit^tion  simt  noysr,  Pauie, 

fsalutis 
Obseqdt»,  a  tenebfls  lacem  bene  8uiip;ere  hosti.       45 
Omifia  secreum  reserant  dociimeiiiia  fi^ram. 
Si  libeat  viglN  'piflsare  latenria  senBO , 
55      lyiJiffedocensPaalasmirttculacomlerecoepit 
Ki  oculis,  jdbar  unde  sui  micat  altius  oris, 
Amisso  crescente  die;  sic  noper  miqiinito 
Subdere  dignos  erat,  tenebrisque  fatcfntibus 

[b(>^iem         50 
Yincere,  qui  caecus  meruit  sine  fine  videre. 
46         Antiochi  dictara  de  Jiomfne  vishat  urbem 
Paolu»,  ei  extemplo  properai  dare  verba  ca- 

[tervis. 

NOTiE. 
SO.Prtfeonfli/^Antf^fufomore/dieqn^vfdeOodend.  B  Paientibm  est  In  V()S8.  i.  Altendm  pr*rero  ei  iia 


Quas  Synagoga  tenet;  dextraqoe  silenlia  luan- 

[dans, 
172  Nosils,  ait,  patrlbus  tellus  ^gyptia  no- 

[Slris 
Quafi^osiiit  feritalc  jogum,  crudelibus  arvis 
Quos  rapuil  per  signa  Deus,  quibus  omnia  cc- 

[dci>8 
Motavit  natura  vices»  com  vlrga  rugavit 
Terga  mariB;t!tictQsqae  suisstetit  exsul  ab  oris, 
Ptilvereo  de  calle  placens,  pontique  faculias 
Obsequib  est  siibjecia  pedum ,  redeunte  pro- 

[fundo 
Nanfragium  factura  reis,  qux  vertere  jiissa 
Per  varios  sua  jara  modor,  lils  stravit  aeiias, 
His  cumulavit  aqoas ;  justis  via,  smitibus  uiida. 
Gum  peicossa  silex  venis  spumavit  apertis, 
'^quoreos  enixa  lacus,  de  vcrtice  bicco 


id  Suetosfr.  Caes.  54.  Eum  ignoraiit  librarius  in  Voss, 

1  dedit  Paulo:  in  ¥oss.  ^est  Paai/iM,  recte  qoidein: 

ea  enim  scripiiira  coniprobatnr  ancioritale  lapidum 

Cs^toiti^orum  ei  nnminorum.  Vidc  Duker.adFlor.ii, 

6,  17,  V.  D.  ad  Livium  x,  3,  5.  Sed  in  Araiore  niiiil 

uiutavi,  quia*hac  xiatebnjusriiodi  scripiores  Graecam 

itiagis  scriplurafn  vldeiiuW  secuii.liiteiligendus  auiem 

e^t  SiTgiiJS  Paulus,  de  auo  nomine  coufiT  Ryckium 

ad  Tacit.  Annal.  iv,  17;  Hist.  ii^  18;  V.  D.ad  ViclV^r. 

Cuisar.  6.  Ilx^eruiit  quidam,  qao  modo  Pauhis  ille 

procohtul  dicatuf,  ciim  Cyprus  tsset  Cxsaris  provin 

ri:).  Propra^lofein  ip^ll^i^diim  prStiiis  siafiiiini  :  sed 

ex  ailniaiione  honorincum  hoc  iiomcn  Sergio  daium 

saspicatur  Grotius,  illtid^Batavix  oraculum*  Procon' 

tidn  noineU  \aa\  lale  b^ltliisse,  u't  tl  propra:iore»  cpm^ 

plecteireiii^,  ceh^el  Scholiin^jiii^  ad  ([  p.  146.  Sed 

iegn'gie  AlbeVli  Ih  ObserV.  FliiL  ad  Act.  cap.  xiii,  ex 

liioite  iDassio  'o&tenilit,  Cypi  lim,  antea  Caesaris  pfo- 

viiiciam,  Populo  reddilaiu  fuuse  ab  Augusto,  atque  r»  .   .         „  u"aT  \1[\" 

ex  eo  teii.pore  missi»s  iu  eani  pfoconsules.  Suflfra-     AvianusFab.  24^  10  : 

gium  buic  sententiae  addiait  WesNelingiiis  ad  Hiero-  El  rahidb  j 

tiem,  p.  TbG,  uhi  sit^iilb  |>focbh$uIum  Cypri  exeimpla 

profert.  Cnuin  ex  Gruieio  addiiiil  RliOKrius  ii^Feriis 

Daventr.,  p.  ilA.  ^l  et  alidilid  adjiibgiere  liceat,  addo 

PRO.  COS.  bLStt.  !*KUV.  CVlhL  ex  Gudiolnscr. 

p.  4^5,  num.  4.  tuth  and  cohftr  l^t^idem  apud  Rei- 

nesioin  ihsiHpt.CIass.  vi,  hUm.  I3b; 


H»»  no'at  Wopkens.  Animadv.  adPacalum  cap.  21. 
hrslgnat  uliqiie  osiendere .  «1t>r^rare«  Schnjiing.  a«l 
Senec.Cotitrov.,  p.  155  ei  z60.  Mariialis  i    pigr.,8i: 
£  servo  scis  te  genttuA),  ))l^nUe(iue  fateris, 
Cuin  dicis  doimnum,  aos.hiane,  patr«m ; 

qiil  versiis  est  difficillimus  ,  neque  placet  Scriverii 
expositio.  Forle  bxc  ^st  ^ent> mia,  Siis  te   naiuin 
es&e  ex  servo.  et  blande  fateris  pairein  luuin  esse 
servuVi^,  cum  dominiih^  dfcas,  ^ive  cuni  alle  ius  do- 
MM6  slS  sbbdltuS.  Cdn&  eniib  oihiics  scirenl ,  euiii 
in  illiui»  domip^  poiestatem  non  redactum  esse  jnria 
civilis  aut  gentium  inoJis,  ot  laiiit^n  euin  iloiiiiiniic 
diceret,  utique  apparehat  vernam,  aileoque  e\  serv( 
es$e  «rf^nitum.         >        .    . 
4Q.  yuUat\  C).  Wasscnhefgius  c<>njicit,  viiii  ad, 
41.  Dqre ,  veirba]  Loqui.   (^;teruqu  ii  baic  lucutitf 
pro  fallere  iisitatior  esU  Similiter  iufr.  1052  : 
Irriu  verba  dedit. 


3i.  A  tenebris]  Ita  Voss.  1,  et  olim  lectum  ih  Tbss. 
S;8ed  illic  deiiice))^  mulattim  fn  bbteqUio  lenebris^ 
qaod  ti  esi  itK  TomaeS.  i.  E  lehebris  babet  Aldhi.: 
qiiod  olim  probavi  in  Hiscell.;  (>.  184:  hunc  potius 
codicei  seqiioK  Obteania  tn^ebHs  quidaiil  editi,  obse' 
qnia  et  lucem  tenebris  Schedo;  Puliuaiini  et  Antveru.^ 
obseqtia  et  tenebfis  lucem,  Fabricius,  Bihl.  Liigd.  Ex 
Cantabr.  et  Univers.  nihil  erai  ascriptum  :  videhldr 
iiiqoe  Fabricii  icripturaiii  expre^SiSse.*  Obieiiuia  Sa- 
lutis  eodem  inodo  capieirda  suni  qub  bbsequia  djfieH 
apud  Symmachum  x,  cpist.  83.  Obsequuipietatis  apud 
llegesippum  Rxeid.  Uieros.  i,  p.  6.  — Id  Tbrn.  i  haec 
ea:  iiiterpunctio:  1 

Noo  sunt  nova*f  lole,  salatis 
bbsequio  teoebris  lucem  bene  surgere :  nosti 
Omiiia  t»ecreum,  etc. 

^.  Reserant]Soni  i^  referani.  Id  ob  secretam 
minvt  placet.  —  St  iiberat  Voss.  i. 

Z^.  Pulsare]  Siinili  modo  infra  i42  ^ 
HiStdl^iafe  pQls^^  fTdem ; 
videtur  evocandl  atque  adeo  detegendi  significaiio- 
I»  m  hirfc  voci  dledisde.   AuUiis  ih  ejnsdem  exposi- 
lione  est  Btfrtirits'A(fve^s.xxvii,8,ad  Claudian.  Bell. 
Cild.,  i70,  ad  Staihrn  Theb.  iv,  477.  . 

5S.  Tencbriique  ]  Que  dolel  ultTijne  Vossianus.  — 


t^eclore  verba  dcdit. 

Addie  Barthium  Advers.  ix,  9.  et  Li,  7;  Vohck.  Spe- 
cidi.  Crit.,  p.  i38;  Wiihof.  Cunth.,  p.  03.  OJfieiuiA 
sermonis  dandi  est  apud  Arnob.  Advers.  gent.  i,  p. 
31.  Dare  dicta  exposnit  Drakehb.  ad  Livium  vii,  33, 
i.  Atnne  ubi  dare  pfo  dicere  adhibetuir,  ellip5iin  simi- 
lis  substantivi  ia  plurihos  admittendam  pnto.  Dc  ili 
locuiione  dixiad  lib^  i,  68^. — Proex/empfo  scribunt 
exemplo  Voss.  2,  Biht.  Liigd.;  extimplo  Cantahr.  Si« 
milein  divers  tati*m  in  Rutilio  Lu^io  noiavit  ci.  Ruhii- 
kenius  ad  lib.  ii,  p*  i25. 

A2.  Dextraque]  bxtensione  ejtis;  qita  silenlinm  ei 
favoremandiiorum  sibi  couciliahanldictuii.  Crlianl. 
ad  Peiron.  Sal.  i7;  Schoti.  ad  Sencc.  Controv.,  p: 
641  ;  Bafih.  ad  Claudan.  B.  Cild.  i35.  IdqnedeYtra 
quidem  flehat,  cujus  in  oraiionibos  usiis  erat  pr.eci- 
puus.  Hac  de  re  ex  Arislophaiie  expt»suit  Cuper.  Ob« 
serv.  III,  i. 

46.  Vices]  Sedulios  in  eadem  rc  i,  i25 : 

Mutavil  natura  viam. 

47.T^r9a]  Cassiodor.Var.i,  35,  Supra  maru  tergunt 
navigium  stare;  y«JTa  OocWcty];  ,  Honier.  Iliad.  j3  159 : 
qoem  imitatUr  Colutlius  iiapt.  Ilelcn.  200.  Adde  Rl< 
inenh.  ad  Arnob.,  p.  45,  cui  sua  turpi  plagio  debet 
Ouzel.  ad  Minuc.  Fel.,  p.  26;  Barth.  ad  Claiid.  £pi. 
gr.  x,  36;  Cerd.  ad  Viigil.  Oeorg.  iiiy  561 ;  patrein 
uieuni  ad  Plinii  Paiicg.  xii,  5;  Segaatr  ad  LucHin, 
p.  I6i. 

49.  Est]  Ignorai  hoc  Vnss.  i. 

53.  Pereuisa  ]  Vide  «Weitzium  ad  Salvian.  Qub. 
Dci,  p.  190. 


1-0 


60 


65 


70 


75 


ARATORIS 
Fltiiniiiriiin  largita  vaduiii»  non  ^islina  iBoreni  A  80 
GessUorigo  suuni,  veterem  nec  praebuii  usom, 
Don»  no«rclla  ferens,  quam  lex  aetema  coegit 
Non  innata  bequi,  disjunciaque  seminemonslrat 
173  ^os^e  darly  de  rore  dapes,  de  catt*e  11- 

[quores. 
Nam  ne  pauca  piis  fluerent  micacuta  causis,         85 
Saxa  voiiiuht  latices/el  ioundant  nubila  panes, 
Aeriusque  liquor  solidis  induruit  escis, 
Quxque  diu  vacuas  lenuerunt  agmina  fauces, 
Frugiferis  saturantur  aquis,  nimbique  coloni 
Dant  epu!as,  pluviamque  Vorant,  et  mandiiur 

[imber.         00 
Sic  iuvicta  roaiius,  sic  gratia  plena  creantis 
Scit  querulos  outrire  greges«  et  ponere  sacros 
In  patria  meliore  cboros,  ui  ventris  amceni       B 
Fructus  ad  aeternai  floreseal  semina  vitae. 
Davidica  nam  siirpe  satus,  genitrice  Maria, 
Cbrislui  adest,  quem  tota  canuntoracuJa  vaium      05 
Yeniuruin  sub  carne  Deom,  scseque  creantero 
Virgneos  inirare sinus.  Cvolviie, quidquid 
Sabbaia  vesira  tegunt,  typicx  documenta  figuiae 
174  ^^'  "^piciiis  fulgere  sacri  praesepibus  Agni, 
Cujus  ab  igne  senes  bauserunt  dicia  prophels, 
Et  dcdii  anie  1  qu1,  quod  coepit  posiea  naaci. 
Clamav.t,  viriute  poteiis,  Baptista  Joannes :         iOO 
Non  ego  sum,  post  me  veniet,  cui  ttngere  noa 

[sum 

NOTi£. 


180 
Calceamenta  pediim  dignus,  neqoe  solvere  sum- 

[mam 
Qua  ligat  excelsas  bumilis  corrigia  ptanias. 
Quam  bene  vox  Pauli  cednit  praecepta  lavacri, 
Permi^cens  antiqua  novis  !  nec  Cpistola  cessal 
llaec  iterare  docens  :  Patres  baptismate  nostri 
lo  Rubro  fulsere  freto  sub  nomine  Mosi 
Per  legem,  cum  petra  simol  sequeretur  euntes; 
Naib  petra  Ghristus   erat.  Quid  adhuc,  gens 

[dura,  requiris? 
In  libris  sonat  ccce  luis  :  ne  credere  tardes. 
Consulesignamaris,quaemysticadonasusurrant 
175  Tcmporibus  vcntura  crucis,  cum  sangui- 

[ne  Je-iiis 
Tinxitaquas,  lateiisque  uno  de  vulncre  fluxit, 
Quod  vit;e  tria  dona  darel :  rubor  xqnori:»  ille 
Causa  futura  fuit*  sic  Condilor  abluitomnes; 
Sic  emit ;  bic  pretii  color  est  in  gurgiie  pfinti, 
Appnrentque  vado  miracula  debita  liguo. 

Sxpius  obscurs  radios  infnndere  feryens 
Mt-nibus  ;  ha^c  mr^us  memoravit  in  ordine 

[Paulus : 
Posiquam  signa  Dei,  carnis  vestitus  amictu, 
Christus  ubiqoe  dedit,  faciens  manifesu,  quod 

[orbi 
Venerit  ipse  salu$;,  stimulis  agiiaia  furoris 
Impia  turba  fremens  petii  biinc  a  jure  Pilatl 
Suspendi,  flgique  cruci  :  terrciia  propago  ! 


57.  Fereni]\{2L  Cantabr.,  Voss.^,  ed.  Aldiu.,  Torn.  C 
I.  At  geren$  est  in  Yoss.  I,  ei  reliquis  edd.  Coniinua 
fere  est  baec  permu:atio.  Yide  ad  Sedul.  ii,  150;  lu, 
I54et3i5. 

57.  Quam\  Cantabr.,  ^uia;  nou  dispticet,  ut  ne- 
que  oliin  iu  Miscell.,  p.l85. 

58.  Semitu  momtrat  ]  Semine  revocavi  ex  utroque 
Vossiano;  in  rcliquis  est  <emtfui.  Id  forle  eliam  in 
Caiit.  et  IJiiivers.  fuii,  cumCortius  nihil  margini  ap- 
posueril.  Deinde  monHrant  Voss.  I,  Bibl.  Lugd. ; 
mofM/ran&,  Voss.2.  Quod  in  leiiquis  est,  monsirat  rt* 
cluui  pulo;  refer  illudad  Ugematernam^  monstran- 
tem  ea  qiiae  origine  sua  sunt  disjuncla,  dni  posse, 
videlicet  dapoaderore,  etaquamde  silice.  Infr.  i012: 

Fiuxeruut  de  rore  cibl,  mpesque  viciasim 
Aridt  fudit  aquas. 
Pcrtinet  huc  quoque  Sedulius  i,  156,  ubi  lamen  lur- 
bata  di^iinctio  restituenda  eo  modo  quem  proposiii 
iu  Miscotl.  c.  17,  p.  185. 

CO.  Fluerem]  Yoss.  2,  jduerent,  Ve  itla  coufusioue  n 
egit  lieiuius  Obseiv.  in  Tibull.  i,  10.  6&. 

OG.  Sic  gralia]  Yoss.  2,  si  gratia, 

68.  Amcenil  V^tss.  1,  amanus. 

70.  Datidica]  Voss.  1,  i,  DaBitica.  lU  et  varialur 


apuJ  Seduliuin  i,  7.  Sccun.la 


hic  corhpitur,  ut  e( 
fe  ro  ApolloBio  de 


ififr.  415.  Ita  et  m  Da,idit 
Duell.  Davidis»  initio  : 

Praelia  faiidici  Davidis,  ssvique  Go!i«. 
\ide  illic  lleuman.  Alii  producunt: 

71.  Tota]  Oain!a,  ut  exponit  Wupkens.  ad  Sedul. 
III,  159. 
75.  Virgineoi]  Yoss.  1  ita  habet  : 
Yirgineosqoe  siaus.  Evolvite  qaidquid  in  hac  re. 

74.  VMlral  Voss.  1,  a  manu  prima,  nostra» 

75.  Sacri\  Bibl.  Lugd.,  iacris. 

7}<.  Potens]  Epitheion  Joaniii  passim  tribuluui. 
Vide  Wo|)kcns.  ad  Sedul.  ii,  U3. 
79.  Vcniet\  Caniabr.i  venit. 


8i).  ^itmmaml  Fabriciiis,  Antverp.,  Bibl.  Lugd. « 
lamifui.  Wdssenuergius  arbiiratur  glossaui  hWrc  iu 
calceamenta,  et  ^criphisse  Aratorem  indumemta ,  ut 
Ts.  545  meinorat  inttrumenta  pudoris.  Prudeut.  Pe- 
rist.  VI,  85: 

Relaxat  ipse 
Induaienia  pedum. 

Forie  lamen  ct  contra  metrum,  ot  In  aliis,  peccasse 
Araiorero  subpicaiur. 

81.  Qiia]  Id  dedi  ex  Cantabr.  Omnes,  qua. 

81.  Corrigia\  Calceamenti  est  lorum,  seu  solea, 
6  e/iac  Twv  OirodnpiaTejv ,  ut  cvangelists  omnes,  e&« 
cepto  Mattbso,  qui  tantum  nomiiiat  viro^QfAKTa.  Ju- 
venc.  I : 

Cujus  vincla  pedum  non  soro  coaliogere  dignus  • 
Fabbicius,  comroent.  inPoei.  Christ.  p.  59.— Coufer 
fi)nHt:uin  de  Calceis  liebr.  i ,  7. 

85.  Epitiola]  Respicit  iocum  Pauii  adCorintb.  I,  c. 
I,  ir.it. 

85.  Hou]  Yoss.  1,  Moysi.  Yide  supr.  692  ei  791. 
Mosas  Aldin. 

87.  Dura]  Fabricius,  Aldin  ,  Bibl.  Lugd.,  tmrdm. 
Alterum  ipse  vidilur  lueri  iufra 246 : 

Gens  diira,  quid  ulura 
Ad  lapides  ferrumque  vocas  ? 
Ita  gentein  hanc  dixit  saxeam  i,  595,  ubi  vide.  Surda 
poftset  forte  placere  ob  sequeus  soiia(,  et  suncfTanl, 
vs.  89;  sed  codd.  alieruin  prxferuut. 

88.  Ne]  Cantabr.,  nee,  Seaiiens  littera  adbxsit. 
Forte  iia  adjiiyandus  Isidorus  Orig.iii,  iO  :  Afoin  pro'^ 
vocati  ttudio  sic  cctperunt.  Ita  recie  Groulog.  leditur» 
itudioti  cogperuHl» 

90.  Jetut]  Cantabr.,  Ihetu.  Antverp.,  letut. 

95.  Vado]  Aldin.,  Torn.  1,  in  vado. 

96.  Scepiut]  Turbat  hic  Antverp.,  quae  ante  bunc 
versum  inscrit  qux  i^equuntur  vs.  156  Udqiie  24 J. 

97.  Rursut]  Yoss.  1,  2,  rursum. 

1(»1.  yl;Mre]Toss.2,  AMtv.,Fabriciu8,  Bibl.Lugd.» 
ab  jure. 


181 


DK  AGTI6DS  ArOSTOLORUM  LIB.  II. 


M 


V44»  qaod  bptiDii  non  possent  omnia  ferre,      A 
Sponte  saluiiferi  cesseruiit  inunera  Cbrlsti, 

t05    Qui  lltiertatis  prctium  libi  venlt  ab  astris, 
Perdiia  resiituens,  tumulisque  jaceiitia  tollens ; 
Resplce,  qnam  proprio  maneas  obnoxia  regi ;        i50 
Ne  pereas  ?uU  ipse  mori  ;  posMrtsiia  facta 
Qiiin  etiam,  castode  dato,  signare  sepulcrum 

1 10    Aii  geminum  f ohiere  nefas,  Domlnoque  paratam 

176  Surgenii  damnare  Tiam  :  pro  cxca  to-      155 

[luntas  l 
Quae  putit  aetemum  mortali  lege  teneri, 
Et  non  posse  sibi  posi  funera  redUere  meiiibra, 
Qoi  loties  aliena  levat :  mcmmistis  :>b  ore 
il5    Davidics  resonare  lyrae  :  Corrupta  vetabis 
Sanctum  nosse  tunm.  Puteratne  in  puWere  lctbi 
Ferre  moras,  qui  fita  manetf  quein  suscliai  B  i^O 

[auctor 
Nil  paiiens  de  morte  Deas.  Mors  denique  victa- 

Vincendi  transgressa  modum,  qusjudice  tacio 

liJ    Linquere  jussa  reos,  spoliis  facuata  velustit         1^5 

Per  sua  beila  cadit;  veniensque  absolvere  vin- 

[C^08 

Non  retinendus  erat ;  sors  ultima  cceplt  ATerul 

177  ^^'"t  ^i^  praesente  mori,  qu^que  omnia 

[suSileiis 
Aiite  fuil,  tunc  ipsa  perit;  iriduoijue  peracl^s 
ii5    LtiCis  iter,  quod  fecit,  adil,  quo  toia  resurgil        150 
In  Domino  naiura  suo;  de  lege  vldciis 
Laxari  nun  posse  ncces;  hunc  quxriie,  cujus 


Sanguine  roundati,  regna sociamur  herili, 
In  eujns  jam  parte  sumus,  sub  pignore  carnis, 
Quam  Toluit  portare  Deus.  Tuncdogn  aia  quos' 

[Jani 
Bcclesiae  dant  isia  tIfos;  Tctuere  loquelas 
Ulierlus  proferre  pias.  0  semper  inanis! 
O  sterilis  Juda^a,  tlbl  l  qu(eseroina  Titas, 
Ne  fructus  afferre  queas,  quibus  ore  magistro 
Paulus  ait  :  Yos  ista  quidem ,  tos  nosse  de« 

[ceret, 
Ast  alils  boc  lumen  erit,  nam  scripia  fateniur; 
178  Lumen  in  extremis  posui  legentibus 

[es  e. 
Gcntiles  stupuere  globi,  fontemque  secuii 
Sumere  proml«sae  cuplunt  noviiatls  bonorein» 
Et  1}  mpiia  geniirice  sati  meruere  reuasci. 
Compeilor  raiione  loci,  pro  munere  tanto, 
Historiae  pulsare  lidem,  qus  prodidit,  ollm 
Cum  populos  geniesque  duas  In  Tontre  Rebecca 
Ferret,  et  angusiis  Includeret  agmina  muris, 
Consuleretque  rogans  oranti  corde  Toiianieni, 
Responsum  meruisse  Dei:  Prior,   inquit,  iii 

[isua 
Inferior  breviorqiie  manet,  majorque  minori 
Serviet,  et  juvenis  palmse  potietur  booore. 
Quidquld  in   boc  utero   fecunda  puerpera 

[i:cssil, 
Ccclesis  conceptus  babet,  formamque  sequen* 

[lem 
Gentilit.tgncarsus  agit,  qui  eresclt  in  alTo , 


NOTiE. 


105.  Posuni]  Voss.  i,  a  manu  prima,  posstiti.Tor- 
naes.  i ,  poifunl. 

106.  Perdita]  Hemistichum  est  SeduliiT,  251. 
110.  Geminum]  Per  triiiia  facia  IntelllgU  sieTum 

iudftonim  facinus  quo  Christum  cruci  affi&er  nt.7H- 
flis  utique  pro  saeTo  ponitur.Vide  B.>rlh.  ad  Claudian. 
iii  Cons.  Ilnnor.  30.  Iluic  aliud  addiderunt  facinus. 
quo  custodibus  cadaver  servare  conabaniur;  inde  et 
omxiue  nefat  dicuntur  a  Sedulio  t,  297 ,  ubi  VYopken- 
siiis  et  Aratorem  contulit. 

ili.  Surgenti]  Ita  scnpsi  ex  Cantabr.,  Yoss.  I, 
cdd.  Aldin.«Toma'S.  i.  Inreliquls  esi  surgendi.  Saepe 
partlclpia  a  Iibrariis  In  gerundia  suiitdeprav.nta.Vel- 
ieium  Paterculum  biiic  egregle  resilluit  Rubnkeulut 
adRutil.  Liip.  1 ,  p.  4.  Adde  isldorum  11  Orig.  21, 
perpelua  oratio  faiigationem  atquefastidium  tam  dicendi 
quamaudtendi  creat.  Scribc  ex  Gronlng.,  tam  dicenti 
quam  audienti,  Aiqiie  lla  s  vpe  d  et  I  permixia  ,  ex 
sono   vicino.  Vid.  Caniieglet.  ad  Ulpian. ,  tit.  xxii, 

S5i;  iiroiick.  ad  Properi.  1,  i3, 36 ;  Heins.  ad  OtiiI. 
er.  xiii,  208.  Emendabo  hac  occasione  Constiiutio- 
■em  Leonisct  Aiabemii,  ex  [Kirte  eodein  modo  cor- 
rupuni.  Legitur  illa  iu  Cod.Tbeodos.  tom.  VI,  part. 
pi»&ter.,  p.  i6l.  l!)d. Riiteii :  Aiil  rwde  tante  ium  tnge^ 
uuie  liberialis  fulaore  perspicuum  genus  in  femina  im^ 
prude/iiior  eompiexus  inminuat,  Piures  eruditoruro 
conJectTas  siiauique  protulit Cannegleterus  Disqiiis. 
de  Motis,  p.  313.  Legenduin  puto,  Aut  rutUante  tam 
ihgimuw  iiberlats  fulgore,  Sic  irrutilari  splendore  no~ 
bititatis  dixit  Ainbros.  Hexaein.  111,  ii. 

iil.  Damiiarel Obftcuere.  Yide  Wopkens.  ad  Se- 
dttl.  III,  ii5. 

iii.  Pro]  Iia  Aldin.,Torn.  i,ple«eque  proh,  scri- 
ptiira  deteriori.  Drakenb.  ad  Liviiim  ix,  24,  9 ;  Bur- 
niaii.  au  Loticb.  Carm.  11,  i5,  25;  ad  Cataleci.  u, 
p.  204. 


ii5.  Damdicai]  Ald.,Torn.  i,  Davitiete.  Yldesuprk 
TS.  70.  Resplcitaittem  psalmum  xvi,  §  iO. 
iiO.  In]  Abesi  a  Pulmanni  Schedis  et  AniTcrp. 

123.  IforiJ  Hemistichium  S<;dulii  it,  i59. 

124.  Ftfii]  Subdidit :  Grscismus.  Vide  Veehnei». 
Hellen.  11,  9.  Ipsa  loci  senten.ia  apparet  ex  iis  quas 
noiantur  ad  lib.  1,  11. 

Q      i28.  Sociamur]  Cantabr.,  potiamur^  —  Voceiii  k^ 
rilis  exposuit  Wopkens.  ad  Sedul.iv,  106. 
i3l.  Dvnt]  In  Voss.  i  iia  Irciis  exs^at : 
Ecclesie  praecliira  viros  veiuere  loquelis 
Lliet  ius  proferre  piis  ; 

neqiie  displicet,  nisi  quod  Arator  duas  res  Tidentur 
expressisse;  etdicils  Pauliquosdam  Ecclesix.addii06 
fuisse,  et  Judscos  vetulsse  qiiomiiius  plura  loqueren* 
tur.  Vlde  Act.  aposl.  xui,  §  43  et  45. 

i33.  Semina]  Voss.  2,  ««mtntf. -^Caniabr.,  vetae, 
Negat  id  i>yllabae  quanllias. 

i34.  Magistro]  lCa  8cri|»si  ex  Yoss.  i,  %  Atdin., 
Torn.  i.  lieliquae  edd.,  magistri,  Al  erum  st^to  Ara- 
loris  conTcnientius.  Vide  ad  llb.  1,  i21.  Sic  jussis 
magisiris  contra  Dausqucium  recte  tuetur  Drakeiib. 
ad  S.lium  111,  3S7.  Ar/es  ma^tflrie  sunt  apud  Ovidium 
ller.  XT,  83  ,  ubi  noix;  artifexdoctor  exposuit  SaTar. 
ad  Sidon.  it,  epist.  i ;  not.  ad  Sedul.,  p.  25;Observ. 
Miscell.  Tol.  V,  p.  i7.  Le^esurvee ,  Heins.  ad  Ovid. 
Amor.  I,  6,  74.  (/r6s</ommaJdrmad  Remed.  Ainor. 
D  29i ;  et  Rammis  mariib  egregie  restituit  Maniaii  iv, 
eplgr.  'iO.  Vide  ipsius  notas  ad  Claudian.  B.  Gildou. 
407,  membra  minisira^  manus  ministra:.  Buuemaii.  ad 
Lact»nt.  de  Opif.  Dei  i6,  §  5. 

i57.  Posui]  Fabricius,  Bibl.  Lugd.»  posuit,  Ad- 
htesit  sequens  littera.  Respicit  locum  tsaiae  xlii,  §  o*. 

i42.  Pulsare]  Supr.  ts.  34. 

i46.  In]  Caniabr.,  ab,  Respicit  dicu  Puuli  JElpi^l. 
ad  Roman.  ix,  {  i2. 


[m^  esi, 
JEt  8lu/d:is j;^lQ^re.l)Qnls,  f^iDiiliBinur  ul  illi,       165 
CiiJQS  ab  affectu  dos  contigit  ante  vocari 
155  .Oua(n  jmf^;  qui  dona  .|mus  qiiAin  ,|empota 

[prff>stat. 
^mqQe^LxiUiji^qic»  iiVQefi^ps  p^ssibMs.agros 
(LlsMrapi  iPAn{li8.aiiU.  Fpii  h^.tpqe  cUpdus  in     J^J9 

;[qrbCr 
j^upplicio  eomttante  satns,  vestigia  ferre 
f^pscijis  e(  .ptfxo  :  .meiohjria  W^  xoeperat 

[iBgri, 
ICU    179  Se  nascenie,  mori.  Comperto  dogroate 

[Pauli, 
Quo  monitore  pix  lendu/it  >d  ^idera  mentes, 
Jlox  ¥oliiii  divina  aequi :  Jkpe  ,  elaude  >  iace-  B 

[bas,         175 

NOTiE. 


ylijiSfirifqqmigia^iMl^fias^iPetis.sUiera  senfii, 
.Cqpvqecdum  ipoveiUiahi|iiM>».pedii>a8qae  negaiis 
(I^ilis  irp  ;u|es.  Paulusspecuiatos,  ip  imo 
(Pqcfor^,quid,coperqt,  cUadiqueffldells  amoreDi 
Ip  jerbo jafD  ataieYpetf.sic  cl^rios  infti : 
^iugp  ciiiiSy  i^ectqsqpe.iuliiiinpQnerepianiis! 
^seqqliur.praecepu  jBalus,  ei  calle  nofello 
|^ro(|reditnr.P!mqoa  jteius,  4D0tuque  freqnenii 
Pplsi^  ubique  apliiai,,perqoe.Qnin|aciirrere 

[tentant 
I^BO  ^^fie  iimetf  4iuod  nescii,  Itefy  modo 

(gresaibos  orius 
Aqnoso  iangpore  seoex ;  .quod  ut  agmina  cer- 

[nont « 
Eiqbimanl ,  tfivumqoe  .▼Qcani ,  mc  seru  mini- 

[sirani, 
iUi  macunda  feri  procedat  victima  Uuri. 


i5t.  Erit]  Tprparo.,i ,  arat.  --  Voss.  J,  quiB  jam. 

455.  FamulemHr]  CantaDr!,  famuUniuf» 

154.  Atfectu]  Vosb:  1,  Aoiverp:,  effectu.  Vide  ad 
lib.  1,  153. 

157.  Lyitram]  Aldin.,  Tom.  1,  LyUram»  Gnscis  est 
i  kxKTrpu  et  Tflc  Au9Tfla,  Perizon.  ad  Sanct. Minerv.  i, 
9,  4;  \VekseIing.  ad  flierbc!..  ^.  61S. 

159.  Memhris]  Hoc  dedi  ex  Caotabr.,  Voss.  1,2, 
e^td.  Fajbr:cii ,  Ani.verp. ,  3ibi.  Mgd.;  nisi  quod  iii 
Yqss.  1  cst  (Bgrti,  Reliquae  edd.,  membr^i.  Puto  tegri 
wemMi  eodeni  modo  dictum  ui  teyer  animp  apud  Ci- 
crroii.  pro  Coal.  S. 

^60.  ^agcenie]  Natus.  cum  nascerelur,  ntexponii 
Wopkens.  ai^  Scjul.  iv,  J. 

m.  S^iiiT  U^  recteXanUbr.,  Voss.  1,  2.  EdJ. 
Ahliti..  Tornaps.  i;  caeterae  auiem,  mentc.  Al  erM.l^ 
prxvalcrc  doce'j.t  Rittershus.  ad  Salvian.  de  Gubern. 
De,  p.  137.  •    *    ■■  '"    "' 

164.  Uumo\  Yoe:.  V,  Torn.l,  homo,  Intelligi  pos- 
S4t  liomo  plenus  et  p^rfectus;  Sed  pr^cedens t^lAera 
opi  »siiHin  bumo  ilagitar.  Pi^o  ^^flfl/iicl.  Wasseilficr- 
gius  m  vuli  necalit,  ui  SQpra  1S9  : ' 

Menibri  pars  cceper^t  «gri 
Se  iiasceuie  mori. 

Eodrm  modo  i,  757, 

Ito  picii  ^Lam  (|efuuclis  vivere  meijdbrls ; 

vi.  7G4: 

Longique  cadaver 
Xomporis  eisimctos  ad  viuin  sarrigtt  artus; 

ts.  78 J  : 

Oria  us  ut  ipgropa 
Solveret  a  plagl&exsiiacii  corporls  aniius;  ' 

prcBcipiie  vs.^^feB  V 

pudum  laxa  ncci  slriuguptur  membra  sajoti. 
Qux  loca  conjeclurx  stabiliendae,  in  liiieris  ad  me 
datis  ipse  vir  cl.  addiderat^oeque  obsure  censei 

Ts.  26,  ^ 

Oii«ril  jam  calle  negaio 
Quo  doce  iutus  euV  '  "     ••  t  •  • ' 

lllic  enim  ^^itufde  csefq,  qui  sine  duce  iqccdere  non 
polueral ;  luc  veho  e^t  serniO  cfe  clauc|o. 

165.  imo]  Piirmanni 'Sc|ic4ae  e(  Aiitv.,  yno.  I|a  ei 
li.TC  pcrAiiilaU  iiifr.  «i.lsidbrps  i  Qfig.,  19,  pnif- 
ituique  ad  undm  fitl^qm  pijiaur.  $cri|>e  ex  vronjog. 
imani,  ul  ctiani  illic  iirseaiieniibiis,  a^  imam  Utteramk 
accipit,  non  unam.  Ex  eaaein  tiit  e(  t'"  pefinuiaiione 
nstitue  eutiidem  XVII,  7y  Co9Bfim//a,  <7uam  La//iii  ok 
colorem  primm  ifocant,  Lcgc  ex  Groiiing.  prunum. 

166.  CiipcrirlJ  Aldip.,  Torp.  \,  ci^if^n.  Vide  ad 
Kb.  i,  455.'  * 


166.  fitaudique]  Vpss.  2  aue  ign^irat;  fr^ie^  tamen 
itltc  appariiiif,  ^ea  riegligentiur  ftbrarius  cbrrupii,  uit 
et  mox  ver6a  dedit  vs.  t67,  et  novella  vg.  i6#. 

167.  Ij$fiti\  FaJtiriciMS  ,  ^iy.,  ASibl.  Lugd.,  inqwt, 
In  jCanUbr.  et  iia  fuisse  suspicor ,  quia  ad  edit.  Fa^ 
briCii  nihil  ascripserat  Cortius. 

'170.  Periona]  Perioha  nbnnunqunm  cum  sonai 
qui  alicui  prae^t,  cujusque  auctoriute  se  quispiam 
tuetur.  ^aulinus  Panegyrico  Cclsi  : 

Perfugium  Cbrislus,  personaque  faclu^  «egeotQm  ; 
aji.oqul  pertona  corpus  desi(i;naJt.  Teriyiiiauut  Carn. 
p  IV  iii  Marcionem,  carihine  inquinalissimb  : 
Persooae  hic  vere  propriae,  non  umbra  ligalur ; 

oec  non  Ipsuro  alibi  hominem  :  Araior  lib.  ii  de 
plaudo  sanato:  £jse<7uiiiir. — Sidonius  lib.  ii,  epist.  8: 
Ctfi  debuerit  domi  foriique  minor  penona  obiequifim^ 
major  ofictum^  aquatii  affectum  :  ubi  dignitatejn  no- 
iat.  Sed  ne  quis  iios  damnet,  producrnUus  >st  lc»i*i 
locupletior ,  S^heca  Ludb  Claudii  :  Jtaque  ne  viiear 
in  penonam  non  in  rem  dicere  iententiam  \  cemeo  nf 
quii  poit  huncdiem  Deui  fial  ex  i//ts,  qm  ^  ipov^i^s 
napnw  i^ovorcv.  Barthius,  Advers.xxxVj  IQ.—^rp^iA 
)iic  hominein  dcsignari  recte  vidit  Banliius.  Neqiie 
hane  sigiiiflcationem  posterioribus  scriptqribus  Qui^ 
daih  ihVident,  sedinelegantluribus  nesant ;  hli  Uiiien 

'    ei  ascripsit  Perizonius,  nequc  id  injuna.  Arjf^iiiheiilA 
illius  repetiil  Nollen.  Lexic.  Abtib.,  p.  l094.'At|dl 
ppsse  videtur  Cicero  pro  Milbn.  xii :  Ittud  Ca^Mmm' 
cui  bonofueritf  in  hii  penonU  taleat,    '  ' 
17i.  Per^uel  Aiitverp.,  per  <7ifflr. 

D      172.  Quod]  Cantabr.,  qm.  Nun  displlcet,  ui  neqae 

^' olim  in  Miscell.  c.  17.  ^ 

174.  Uivumque]  Pulmanni  Sched.,  Anlv.,  Oomt- 
uumque,  Id  numcn  dtis  quidenl  trib'utu'm ;  sed  diviis 
bic  majoris  est  e/ncHCioe:  In  Aciibiis  cniro  cap.  xitb 
g  li,  non  esixv/Dioc,  q!>od  Dominum  postuiaret»  m 
in  Laciaiitio  Inst.  iv,  13, 10,  restiiuit  Biineinaniiiis^ 
st  d  Ofoi  appellaiilur  qui  hominibus  bpem  afferreni ; 
id  epim  per  xbeT<6«3(recv1hdicaH  ostendit  Burinah.  Jov* 
Fulg.  cae.  1. 

175.  Ut]  Hoc  ei  procedat  dedi  ex  Caniabr.,  Voss., 
1,  S,  Aldin.  In  reiiquis  est,  el  procediC,  Sirta  b-ce 
ministrabant,  oi  Tictfma  ornareinr  et  caedeireiiir. 
Respicit  verba  Lucae  Act.  iv,  §  15,  Tav/)ovf  xal  ariti' 
f£«Ta.  DUbilo  utrum  Araior  illie  fleiidiadyn  pei^pexe- 
rit,  ut  in  li^  not^huni  MoniusaU  Loi.gi  Pastor.,  p.  60; 
Cellar.  ad  Minuc.  Fel.  UcUv.  o7 ;  'Alberii  Observ. 
Phil.  p.  15;  quosque  e&citayi  in  Misccll.  e.  3,  p.  ^. 
in  oTffi^cexK  ari>itror  quoquc  inlelfigetida  cornua  iii* 
aurala  ,  de  quo  viciimnruhi  orn.itii  viJe  Bulasuro  ad 
Yaler.  Flacc.  Iii,  45t ;  Cord.  d  Virg  1.'  iEnJ  ix,  Wl. 
Pi-ircipue  iu  id  inducor,  quii*  L'uas  Uuroii  v iqiinai 


180 


«j5 


l^  ACTIBUS  ArOSTOLOniM  LID.  It. 


m 


t60 


SC5 


iTi) 


«75 


Liimma  constitui,  poslquam  Tia  reclior  omnes  A 
Dirigil,  et  caesis  iluslrat  sentibus  orbem. 
Lile  sul)  arobigua  Paulus  loca  lendit  ad  urbis, 
Cui  radiant  monumenta  crucis ,  sanctosque  re- 

[visit 
Jurls  apostoici  proceres »  quibiis  onmia  pr»« 

[sens, 
Qux  s:nt  gesta,  refert»  Petrus,  riii  maxima 

[« ur.i  est 
Cominissos  augere  greges,  ad  pascua  cuncios, 
Se  duce ,  keta  Yocans ,  has  explicat  ore  loque* 

[las: 
Ceroitis  aetemum  KecWs  roenioraia  veinsiis, 
Quae  popuio  docili  cecinerunt  ore  propliela?, 
lo  nobis  coroplesse  Deum  ,  qui  roaluii  emptor 
187  Omoibus  esse  salus ,  nullum  discemere  B 

[pas«5iis. 
In  pretio,  qtio  fita  redit :  roihi  jussit  aperiam 
€enlibus  banc  moostrare  Tiam ;  quid  vota  mo- 

frari, 
Tardarijue  juTat?  quidTe  haec  aenigmata  cana 
Misceri  cuni  luce  noTa  ?  qiios  gralia  ptTgal , 
Ui  Teniant,  les  nulU  Teiat,  coelestis  amnrls 
Materia  est  ff  slina  fides ,  banc  Cbristus  ado* 

[Ptal. 
Uanc  facit  esse  suam ,  qua  quisque  merehitur 

[nti, 
Circumcisus  adesi,  et  jure  ren.iscitur  undis. 
P^iorem  siatuere  sequi,   placct  ergu  roini- 

•[slros 
Ire  simoly  scriptisqoe  piis  absolTere  genies. 


C 
NOTJK. 


Hoc  illis  non  siare  jugum,  lainen  esse  caTen- 

|duni       , 

188  N^  simulacra  colant,  qiiorum  libamina 

[seniper 
Exsecraoda  forent ;  ne,  suffocata  cruore 
Quae  maculantur,  edanl;  iie,  saevior  boste,  li- 

[bido 

280    Uos  impura  premat,  quos  lux  ba;>lismaie  mnii. 

[•lat. 
Clarius  ut  liqaeant  bujus  documenia  figurae, 
Et  progressa  prius,  cur  j  >m  discedat  iinago, 
Priixipium  meminisse  juvat  :    Deus  inquit, 

[Abraham, 
Ut  tesiamentum  tibi  nutic  sobolique  pereone 

285    Cun&tituas  in  carne  meum,  prafpiilia  lerro 
Circumcide  libeiis,  et  foedera  necie  superna. 
Secreiam  scruieaiur  opem » Tldeamus  in  isio 
YuIneA  pacU  Dei,  quae  testamenla  recondit 
Prx^scius,  ul  tcrris  conb^orlia  jungai  Olympi, 

290    Quae  didicil  juiare  puer,  qui  primus  ad  undapi 
Keperit  ecclesix  currenlem  fonie  Rebcccam. 
Corporis  iile  locus,  quo  circumciditur  Abram, 
Luxuriam  lascivus  babet,  viiiique  miiiistcr 
Naiurac  sub  legejacet,  paieripse  fulurus 

295    Seuiiiiis,  unde  saliis  ad  vitam  puUulat  orbis, 
ETacuai,  quod  culpa  gravat,  truiicata  hbido 

189  Virgineum  |)romit:it  opus;  ba^cnau.qiie 

[propago 
Divinnm  concepit  iter ;  hinc  sacra  Maria  est 
Ad  partum  generaia  novum,  qux,  conjugis  ex- 

[pers^ 


255.  Cati»]  Pulmanni  Scbed.,  AnlT.,  c(bU$* 

S56.  Vrbis]  Vo^s.  4,  urbem, 

U7.  Uonumenta]  Codd.  et  ed.  Ald.,  monimenta, 
Dixi  ad  Sedul.  i,  5.  Simiiia  huic  loco  nolavi  ad 
lib.  I,  967. 

25tf.  Sini]  Alilin.,  Bild.  Lugd.,  tunt. 

%4.  £iiiprorJ  Supr.  vs.  9.5  : 

Sic  condilor  abluit  oojnes, 
Sic  eiiiii ; 

coqne  scquens  pre  io  perlinet. 

265.  biuernere]  Pulmanni  Sched.,  Aii  v.,  disre- 
eiere, 

2*76.  Ap^rfoiii]  Voss.  1,  apertos.  Nibil  est  qiio  re- 
feras. 

267.  Quid]  Bibl.  Lugd.,  quod,-^  Voss.  I,  tardarive, 
Don  dis|»licet. 


Quisque  cupit  celsam  coeli  conseendere  sedeoL 

Simlliter  llclpid.  de  Chrislo  : 

Ner.  qnisque  recn^et 
Pro  Domino  lul  rare  lliipiis. 

Fabricius,  Cfimiiieni.  in  Poet.  Chrislian.,   p.   113. 
Araior  Eleg.  ad  Parthen.,TS.  10. 

Nam  tibi  quisque  dalur,  mox  sihi  crescit  lionos. 
Adde  iialreni  ineum  ad  Aurel.  Victor.  Cu^s.  53,  29; 
a<i  Plinii  Pancg.  68,  3;  iiique  inr<  rioris  asiatis  scri- 
pioribtis  frequeiis  esse  uoiai  Burinaii.  ad  Cataleci.  ii» 
p.  356. 

274.  Miniitros]  Ila  Codd.  ed.,  Aldin.  Toro.  I ;  oni- 
ces  rcliqiii,  ministrit. 

279.  Savior]  Cantabr.,  ne  fornicatio  rurtut,  Wxc 
suiit  lihrani,  licet  vox  fornicaiio  noii  sil   Araioris 


268.  Ca»a]'Hoc  est  ei  Voss.  I.  2.  ed.  AntT. ;  n  li-  ^  ?5|^'^."1'S"'ia  Vf  ^''''**"'"  ^^   ^"^P'"'    ^^''•''- 


4|ai  omnes,  prodett,  Repetiium  illud  ex  praecedenii 
jii9«l;sed  non  opus  esi.  Araioris  stylo  opposiiiincs 
niaxime  cooTeniunt ,  atqiie  ita  tuei  nova  opponit 
amignuila  cana^  id  est ,  antiqua^  qiiae  esse  synoiiyma 
tii  ad  Sedul.  i,  75.  Supra  ts.83: 


Permiscens  antiqua  ootis. 

272.  Qfilt^J  Pro  quitquit  Pnideoiio  et  JuTenco 
laiuiliare,  nt, 

Satb  beatus  qtdsquit  dextram  porrigil ; 
♦!• 

Juooois  iram  sentlet,  qoisqoe  ut  Deum 
Signo  aut  sacelto  coiisecravit  llerculem. 

lla  locis  aliis  pluribu^.  JuTenc.  lib.  i : 

Oui«)ne  meis  monitis  aorcsque  ct  facla  dicabil. 
Ideia  111  : 


Dial.  11,  cnp.  iO,  §  4. 

283.  Abraham]  Aldin.,  A^raani.  Ila  et  luediam  pro* 
ducit  Prosper  Seiitcnt.  lxti  : 

Patrein  mundi  se  credtl  Abraham. 
Duas  priores  corripit  Tertull.  contr.  Marcion.  iii, 
p.  i69.  Cd.  Fabric.  : 

Est  Abraham,  cujus  gnitos  tos  esse  negatis. 

286.  Ctrciimci(/«]  De  hoc  more  ejusque  origiiie  vido 
Vonckiiiin  ubserT.  Miscell.  1. 

287.  Scrutemm]  Voss.  2,  «cnilamtir. 

28S.  Quo']  Pulmaoni  Sched.,  AotT.,  qui.  Forlc 
scripsii,  quv. 
^%\.FoHte]  Voss.  K.forte. 

292.  Qiio]  Voss.  2.  qui. 

293.  yitiique]  Dibl.  Lugd.,  viliitque, 

29G.  Quod\  Pulmanoi  hchedap,  AntT.,  quw.-^JAiiw 
anut  Coiijicit  Wasienbergius   :  eicgaiitiss.ine.   Vis 


187  ARATORIS 

Ccepii  -^h  ore  pio  solid^  fasilgia  meniis  A 

lii  lurbas  proferre  rudes,  |»opuloqueMiiedon, 
Quem  latuii  yux  prisca  DA.  Sic  claudus  uier- 

Iqwe 
S15    184  ^^^  properaCy  genus  orone  levat,  gen-     ^35 

[lisque  saloietn 
Personnc  signavit  iter,  quae  gloria  rcruoa 
Cuntulit,  ut  Petro  Pauiuni  gerat  ordo  sccun- 

[dain, 
Qui  rundamends  manet  arcliitectus  in  illis. 
Ut  taroen  auctoris  roemoremus  ad  omuia  lau- 

[des, 
SiO    lii  duo  sunt  ca^cl»  properanlilius  undique  tur-     2i0 

[bis, 
Qiii  Domiiio  dixere  simul :  Fili  optime   Havld, 
Da  tenebras  exire  gravet,  da  cernerc  lucem,  B 
Quam  iiesciiiius  adluic!  Subitum  lunc  llia  me- 

(delx 
Semper  amica  manus  jnbnr  iutuiit,  atque  n^li-     243 

[quit 
8i5    Nox  oculos,  exsulque  dies  illuminnt  orbes» 
Expavilque  re  lu\  inopina  crepuscula  viius. 
Ilos  popuiosliquelesseduos,  quos  noxia  vcii:e 
ru!cavit  nalura  Riiffi,  clenientia  Jc  u,   - 
Cuui  celebravit  iter ,  cum  tempura  carnis  ba- 

|bere         ^m 
^oO    Se  voluii,  de  luce  no\al,  purgatque  figuram, 
Quam  del.cia  dabant,  moxque  iutegra  fulcit 

[imago, 
Quae  meruit  sentire  Dnum  :*  pars  juncia  cere- 

[Ifro     C 


Maxima  sunt  ocuH,  crcal  bos  tn  mnne  c  Chri- 

[^tttS,    . 

Qui  caput  et  splendor  rerum  est :  pars  OLini- 

[bus  inia 

185  ^uA^  ^"  fi>'^  pciJies ,  hot  sanat  in  aggera 

[cura 
Vocis  apoaiolicx,  qnoniam  speciosa  Tocantur» 
Qiiae  pacem  cunctis  porunt  vestigla  lerris. 
Gxortum  est  lumen  tenebris  per  dona  magl- 

[•tri; 
lli  statuunt  grcssus »  quibus  est  sort  iradila 

[verbl, 
Ut  vigeal  medicina  sequens  bonitate  prioris» 
Paulatimque  salus  in  tolum  iranseat  orbein. 
Jam  rabidas  bominum  Paulus  superaverat 

[Iras; 
VeliQcinte  fide ,  subitas  voinuere  procellas 
Judaica  de  nube  doli ,  nou  primitus  ulU 
Posse  lavacra  dai  i,  quam  circumcisio  carnis 
Accedat  de  lege  Dei  :  geiis  dura,  quid  ultra 
Ad  lapides  ferruiuque  vocas  ?  ha^  umbra  fi- 

[gwrae, 

186  ^®i>  sp^i^  mansura  [uit;siiuulata  rc- 

lliiique, 
Qiiae  jam  ceria  vides  ;  Cbristi  processit.ab  ore 
Viu  maiiens,  omnesque  jubet  de  fonie  re» 

[iiasci, 
Qul  venlunt  :  cur  membra  sccent,  partemqoe 

[resolvanl, 
Cum  toturo  salvare  queant  ?  ne  quafre  vetusto 
Moro  premi  novitatis  opem,  deflexaque  tetro 


NOTiE. 


217.  Seeundum]  Ila  et  alii  Pelrum  Paolo  pratnfe- 
nnii ;  p:ires  fecerunt  alii.  Disseniit  hac  de  re  Bar- 
lliiiis  Advm.  xLiii  ,  K.  l^cUntius  Instit.  v,  2,  17, 
raulnm  Peirumque  iaceraoiu  In  aliis  illic ,  Petrum 
Pqulumque, 

219.  (//lCantabr.,  aL 

220.  Ui\  Voss.  2,  Afc.  —  Caniabr.,  (nniiu. 

22 i.  Semper  amea\  Vide  Wopkens.  ad  SeduS. 
III,  81. 

229.  Cum]  Iia  codd.  ct  Aldin.',  Torn.  i.  Reliqoi 
lii«f.— Tt»rn.  !,  lempore,  vilio,  ni  fallor,  lypotbeta*. 

252.  Stntire] Bibl.  Lugd.,  iervire, 

255.  Maxima]  Caotabr.,  maxime. 

23  i.  Splendor]  Pulm.mni  Sched.,  rerum  eil  splen' 
dor.  Antvcrp.,  rerum  tplendor. 

254.  lma\  Pulii^anni  Scbeds,  Autverp.,  una.  Si&e 
supra  vs.  IG^. 

255.  Agg^re]  Via ;  infr.  555 : 

Poriii  inobilibus  labrxabal  in  aggere  tectis. 

?*\  p^etis  Chrisiianis  simllia  flura  contulit  lleiiisius 
ud  Virgil.  ifineid.  ix,  575. 

256.  Quoniam]  iu  Voss.  1,  3,  Aldiu.,  Tornaes.  1. 
Heliqu.ii ,  quomodo.  —  In  teiHgxti  epeeiom  respicit 
»d  claudum,  de  qiioad  poriani  ^peciosam  postto  egit 
lib.  I,  270;  alque  buc  polnnf  videinr  periinere,  ea- 
dein,  si  dis  piacet,  eicgaiitia  qiia  usus  est  ibid. 
V8.  279. 

242.  t{abidai\  CanUbr.,  Voss.  4,  rapida»,  De  feris 
koc  pro  rapacibus  dici  noiavit  Heinsius  ad  Ovid. 
Ucroid.  X,  96.  Sed  neque  haec  Judaeoruiu  ira  dici  po- 
test  raiax,  nec  rapida.  Aiteruin  pncinli,  ut  indictaiir 
ira  cflciau,  quulis  lupis  tribuitur.  Vide  llein».  ad 


Ovhl.  Art.  ni,  8.  Frequentissima  est  baec  vocum  per« 
niutalio  :  ita  codd.  variaut  Infr.  i084.  Adde  notas  ad 
Sedul.  I,  58;  Oudend.  ad  Lucan.  vi,  66  et  557;  Dra- 
kenb.  ad  Sitism  ix,  5!2;  x,  427,  qui  ad  lib.  vui, 
640,  apud  Priscianum  Perieg.  709,  emeiidabat 

Victorem  barrique  canem  rabidiqve  ieoois, 

non  rapidi.  Confirmatur  h.TC  ronjectnra  ex  cod, 
S.  Galii  in  Actis  Societatis  lenensis,  et  duabus  edd« 
antiquiss  mis. 

245.  yelifieme]  Feliciter  per$rente,  sive  cresceiite» 
qiiod  posterius  esi  in  scboliis  Voss.  2,  innislatione 
pelita  a  navibus  prospcre  vela  faciei(ti)ius,  et  in  in- 
stituto  ciirsu  pergeiiiibus,  quo  sensu  verbuiu  esl  .ipud 
Floruro  iii,  7,  5. 

2i4.  iudaica]  Tornaes.  i,  iudeea.  Vide  i,  7o9. 
D     2i7.  Ileec]  Viss.  2et  plures  editi.  ^oc.  —  FaM- 
cius  et  hibl.  Lugd.  mox  exbibent  ifiensura. 

255.  De/Iexaque]  Legendum  puio  re/lexaqua*  Sle 
refltxas  semiiat  dixit  Prudent.  Apotbeos.  prasf.  ii,  6* 
Proecipue  id  senl'0  ob  additum  reiro,  quod  in  simiU 
cunstnictione  eiegauier  abundat.  Ilinc  reiro  rejieHur 
i  pud  Isidorum  restitui  siipra  i,  800.  Heiro  redira 
dixit  Ovidius  Melam.  xv,  2i9  :  quin  r^rrorniiii  r^ao* 
care  revinclas  manut,  Prudent.  Peri:ileph.  vi .  i03* 
Confer  Observ.  Uisceli.  vol.  III,  p.  i78.  Iia  et  Graaci. 
AuctorEpist.  adUebraeos  «ap.  vi,  §6,  irapaLmvwrac^ 
nakvt  ccvaxacvi^ccy.  Interpunctionem  Hlic  mutandjin 
ceiiset  Hhoerius  in  Feriis  Davent.,  p.  105,  ut  irtLke^ 
cum  Tftffimmaavrae  construatur.  Mhil  opus  eit  :  ea 
dein  enim  elegautia  tco^cv  additur  verbo  cx  M,  < 
posito. 


180 


255 


l^  ACTIBUS  APOSTOLOniM  LID.  It. 


m 


t60 


SG5 


S70 


275 


Liimina  constttui,  postquam  Tia  reclior  omnes  A  < 
Dirigil,  et  caesis  illustrat  sentibus  orbem. 
Lite  suii  ambigua  Paulus  loca  lemlit  ad  urbis, 
Cui  radiant  monumenta  crucis ,  sanctosque  re« 

[vislt 
Juris  aposicici  proceres «  quibns  onmia  pr»« 

[sens, 
Qux  sint  gesta,  referf»  Petrus,  rni  maxima     280 

[rura  est 
Comniissos  augere  greges,  ad  pascua  cunctos, 
Se  duce ,  iaita  Tocans ,  lias  explicat  ore  loque- 

[las  : 
Cernitis  aetemum  saMrlis  roemoraia  Teinstis, 
Quae  populo  docili  cecinerunt  ore  proplieta*, 
lu  nobis  complesse  Deum  ,  qui  maluit  emptor      285 
187  Omnibus  esse  salus ,  nullum  discemere  B 

[pas<ins. 
In  pretio,  quo  Tita  redit :  mihi  jussit  aperiani 
6entibus  banc  monstrare  viam ;  quid  voia  mo- 

[rari,         290 
Tardariiuo  juTat?  qiiidTe  \\xc  aenigmaia  cana 
Misceri  cuni  luce  noTa  ?  qiios  gratia  pwrgat , 
ijt  Teniant,  les  nuIU  Teiat,  coHestis  ainoris 
Materia  est  rfstina  fiiies,  banc  Christus  ado* 

[ptat.         295 
llanc  facit  esse  suam ,  qua  quisque  mereliituir 

[nti, 
Circumcisus  adesi,  et  jure  renascitur  undis. 
Pastorem  statuere  sequi,   placct  ergu  roini- 

•  [stros 
Ire  simoly  scripiisque  piis  absohere  gentes. 


C 
NOTJE. 


Hoc  illis  non  slare  juguni,  tainen  esse  ciiTen- 

|duni       , 
188  Nc  simulacra  colant ,  qitorum  libaniina 

[seniper 
Cxsecranda  forent ;  ne,  suffocaia  cruore 
Quae  maculantur,  edant;  ne,  saevior  boste,  li- 

[bido 
Uos  impura  premat,  quos  lux  ba;>tismate  niuii- 

[<iat. 
Clarius  ut  liqaeant  bujus  documenia  figurae, 
Et  progressa  priu«,  cur  j  im  disccdai  iinago, 
Priucipiuin  meminisse  juvat  :    Deus  inquit, 

[Abraham, 
Ut  lestamentum  tibi  nuiic  sobolique  perenne 
Con^itituas  in  carne  meum,  prafpiitia  ferro 
Circumcide  libens,  et  foedera  necte  siiperna. 
Secreiam  scruiemur  opem ,  Tideamus  in  isio 
YulneA  pacta  Dei,  quae  testamenta  recondit 
Pra^scius,  ut  tcrris  con^ortia  jungat  Olympi, 
Quae  didicit  juiarepuer,  qui  primus  ad  undapi 
Keperit  ecciesix  currentem  fonie  Rebcccam. 
Corporis  illc  locus,  quo  circuincidituT  Abrain, 
Luxuriam  iascivus  habet,  viliique  ministcr 
Naiurac  sub  lege  jacet,  pateripse  futurus 
Seiniiiis,  unde  sahis  ad  vilam  pullulat  orbis, 
Evacuat,  quod  culpa  graTat,  iruiicata  hbido 
183  Virgineum  iiromittit  opus ;  haec  nan.qiie 

[propago 
Divinum  concepit  iler ;  hinc  sacra  Maria  est 
Ad  partum  generata  novum,  quac,  conjugis  cx- 

[pers. 


255.  CtBiu]  Piilmanni  Sched.,  AntT.,  cotUs* 

256.  f/r6is]Vo«s.  i,  urbetn. 

257.  Ifoniimenia]  Godd.  el  ed.  Ald.,  monimenia, 
Dixi  ad  Sedul.  i,  5.  Similia  huic  loco  iiotavi  ad 
iih.  1,  967. 

t259.  Sint]  Al(lin.«  Bihl.  Lngd.,  s«fi/. 

264.  Empior]  Supr.  vs.  95  : 

Slc  condilor  abluit  omnes, 
Sic  eniii ; 

coqne  scqnens  pre  io  pertinet. 

265.  Diuernere]  Pulmanni  Sched.,  Aii  t.,  disce- 
dere. 

2(56.  Aperiam]  Voss.  1,  aperlos.  Nihil  est  quo  re- 
ieras. 

267.  Quid]  Bibl.  Lugd.,  quod.-^  Voss.  t,  tardarive, 
iion  disfdicet. 

268.  Cana]  Hoc  est  ex  Voss.  i,  2,  ed.  AntT. ;  r  li- 
<|ul  i.mnes,  prodesl,  Repetitum  illud  ex  pr.-eccdenii 
;Kpaf;sed  non  opus  est.  Aratoris  stylo  opposiiiincs 
maxime  conTeniunt ,  aiqiie  iia  iuci  nova  opposiit 
mmignuua  cana,  id  est ,  anliqua ,  qiiae  esse  synonyma 
moDui  ad  Sedul.  i,  75.  Supra  ts.85: 

Permisceos  antiqua  novis. 

272.  Qidique]  Pro  quitquii  Prudentio  et  JuTcnco 
iaiuiliare,  nt. 


Qulsqoe  cupit  celsam  coeli  conseendere  sedem. 

Simlliter  llclpid.  de  Christo  : 

Ner.  quisque  recn^et 
Pro  Domino  tolrare  lliiens. 


113. 


«I. 


Satb  beatos  quitquis  dextram  porrigit ; 


Junonis  iram  sentlet,  quisque  ut  Deom 
Signo  aul  sacello  cousecravit  Herculem. 

Ita  locis  aiiis  piuribu*.  JuTcnc.  lib.  i : 

Cui«iue  meis  monitis  auresque  ct  facta  dicaljit. 

Idem  111  : 


Fabricils,  comineni.  in  Poet.  Christian.,   p. 
Arator  Eleg.  ad  Parthen.,TS.  iO. 

Nam  tibi  quisque  dulur,  mox  &ihi  eresdt  lionos. 
Adde  patreni  ineum  ad  Aurel.  Victor.  Cxs.  55,  29; 
a*i  Plinii  Paneg.  68,  5;  inqiie  inf«  rioris  aitaiis  scri- 
pioribus  frequeiisesscnoiat  Burman.  ad  Catalecl.  ii, 
p.  556. 

il^.  Miwiiros]  Ita  Codd.  ed.,  Aldin.  Torn.  1 ;  om- 
ces  rcliqni,  nif nt«ris. 

279.   SiEmr]  Canlabr.,  ne  fornicatio  rur$u$,  Wxc 
sunt  lihrani,  Iicet  vox  (oruicano  non  sit   Araitiris 
Dxtaie  indigna.    Vide  Vorsiiiim  ad   Sulpic.    Sever. 
Dial.  II,  c^p.  iO,  §  4. 

285.  Abraham]  Aldin.,  A^raani.  Ita  et  luediam  pro* 
ducit  Prosper  Senlent.  lxti  : 

Patrein  muodi  se  credlt  Abraham. 
Duas  priores  corripit  Terlull.  coutr.  Marcion.  iii, 
p.  i69.  Cd.  Fabric.  : 

Est  Abtaliam,  cujus  gnatos  vos  esse  negaiis. 

286.  Circumcide]  De  hoc  more  ejusque  origine  vido 
Vonckiutn  UbserT.  Miscell.  1. 

287.  Scruiemur]  Voss.  2,  scnf(atN«r. 

28S.  Quw\  Pulmanni  Sched.,  AntT.,  qui,  Forlc 
scripsiu^iit'. 

291.  tonte]  Voss.  I,  forte. 

292.  Qiio]  Voss.  2.  qui. 

295.  Vitiiaue]  Dibl.  Lugd.,  vitii$que. 

296.  Quod]  Pnlmanni  ^kbedap,  AntT.,  qutr.^Mox 
ontu  Coiijicit  Wassenbergius   :  elcgaiittss.me.  Vis 


m  -AlTAtORlS 

300    Maier  inest,  natusque  Dei  de  \'irginis  dlvo    ^  'A 
Emical ,  alque  horoinem  medialor  in  omnia      3i0 

•[complel, 
'llinc  lerrena  levans,  illic  coelcsiia  pra>sians.  ^ 

Praierit  ergo  velus,  Clirislo  nascente ,  'figura. 
lloDcTiicies  jus  omne  novat,  ciilnroquefugaio, 
365    Spirilus  ardescens  cor  circumcidil  in  undis, 
Qui  sananlur  aquls,  tie  flpint  fllliicra  mem- 

[bris.         315 
Nesciuslnterea  currB-laiWe  qnlcjrem 
fimlus  in  ortycKlocet,  veifbique  'ligcmibus  om- 

[nes 
Excolit,  el  fidei  cogit  flavescere  me8sem, 
ZVO    Errortim  fugiente  gefhi,  qnem  SphiiUs  almus         330 
Haec  Asie  proferre  "vcfiai,  tiec  llysia  'qrri^ii, 
TMves  agris,  hwjus  timc  semrna  ferre  saluiis,     % 
190  fe^cundo  jejuna  solo ;  vfr  'qnrpfpre  '&lace(lo 
In  somnis  baec  viMs  aH  :  Hiserere,  preca- 

[rtiurt 
315    illyrrcos  drgiraM  ^lntis!  0  gratfa  qiiarf^Urt) 
hnpnrvisa  parai!  subito  flainfnarftm'  amore, 
Qui-  positum  jarm  tempos  tabent^,  sic,  tioicie  fu- 

[gata. 
DoctiioqttOB  conv«rtit  iter,  fructoque  loqtiel» 


335 
NOTiE. 


Vesriiiir  &BUricns'M!iceiIouhi,'pdrt|ne  soporis 
Dona  sdliitifcfrtfm'miefiiii  cOmflrehd^feHiigukm. 
Ohahitio  cfebra  sontit,  "si  ptenuslttuii^rfe  largo 
Pk^didaltothiiipdte  's  :'Non>rl!tli  perdcrb  n.uii- 

[dum, 
191  'Sieii  ^ahrarc^dl^gis;  fticidfquae  c^iiisa,  ne> 

[gari 
Tlaec  alih ,  ali!sque  ilafri  ?  cum  prodiga  ^esu 
In  commune  vefit  pietas  succurrero  cunctis. 
Supp^tft  aflVtim  ei^eihfitihith  copia,  rtosque 
Li'C%io  tnfuhrpircem'd0ct!t1i^c  hi  pVrie  ffguram, 
1>e  qua  pauca  canam  ,  Luca  harrante,  rclatu. 
f;  pGipdlo  quiiiam-Chrhito  cottres  fre  toj^jihai, 
Quein  sccutn  1[frodfr;i  Vtfttft,  'qhi  ^htfde  ta- 

[V:ehtem 
Sfptfnte  voeat ;  novil  fiMiHiktii  tntemii  angi- 

[sier, 
Ou»  v^bum  j.tm  coYtfa  Y*Mntv  '4t^  bbstruat 

[iutus 
Krror  iniquus  adhuc ,  ut  luuc  doctrina  luiui- 

[siret 
Offlchnh ,  tdYtt  icu^a  Venfi  :  eh  Vincla  qcTud .  in- 

[nuii, 
.iMft^kmi  VMire  caMeft-»  cdehc^e  gtftvati 


video  quid  illNd  opus  significaverk*  €Mliilnandae 
eoiijecturae  addo  Scdul.  ii,  58,  de  5laria  : 

Uteruinque  puellx 
Sidereum  mox  implet  oiius. 

Addenoi.ibid.  i,  96,  et  supr.  i,  G6. 

ii^^^f!^!  Ivn  J^/o^^  cum  poela  M«.>,8ovt«  hahenl,  dicli 

bilumdocel  Wopkens.  ad  Sedul.  i,  45.  J.,   «  ■,  .      vonlH^  namm  nirii.i  n< 

^fti    Completl  ImpLre  hominem  iu  eleganler  dixit      ^**  3i5._btd  iia  vociles  paium  curai.t  p( 


nalum  quo  ipsis  EYangelium  praedicaretur.  In  animo 
babuil  verba  Lucse  Acl.  xvi,  §  iO,  o^TifiCcla^ovTcc»  oii 
frpo^xfxXnrat  Q/xac  o  Kv/sroc  txtayytXibwTOat  avTous'' 

dl9.  fexctfcrj  f ulmaiDii  ^k^dap,  Htttfrffftr-,  Ant- 
verp.^  9tefci7ur. —  Mox  in  Macedonia  leriiaiH  male 


301 r-.-r  , . 

Sedulius  I,  559,  ubi  piura  Wopkens.,  ei  implertami^ 
cum  idem  h,  278. 
3  6.  Figant]  Voss.  i,  nnmant. 

307.  Curit]  Egregie  vidii  Wassenbergius,  V.  C  , 
quietem  laxnre  curit  rei  nattirae  adversari.  Verissima 
c.«i  ipsius  coiijectura,  eura^  laxare  quiete :  uihii  tnmen 
iiiunu  are  ausus  fui.  Forte  bypalliigeii  cogicavii  Ara- 
lor  :  otnwes  sane  vulgatutn  constaaier  servaul. 

308.  Orbe]  Cantabr.,  Voss.  2,  urbe,  ut  haec  passiin 
conriisa  tiotaruni  erudiii  ad  Vell.  Pai.  )t,  Itl,  1,  et 
Diakeiib.  ad  Livium  v,  19,  ii.  Cortius  in  margiiie 
edit.  stix  urbe  exponii  ilierosulyniis.  Sed  ejus  urbii 
lurniio  liiic  non  pertinet.  In  orbe  videtur  indicare 
varius  regioues  per  quas  iier  fecit  doctriuae  promo- 
veiitise. 

3ii.  Mtj$ia]  Vnss.  I,  Mossia;  Voss.  2,  Moysia; 
Tornae».  i ,  Meschia,  Muriav  esl  Lucae  Ael.  xvi «  §  7 , 
nhi  xaTa  rfcie  per  ad  fines  exponit  cl.  Segaar  ad  Lu- 
cam,  p.  '^88. 

313.  Fecundo]  Pulmanni  Sched.,  Antv.,  fecunda. 

315.  Bfacedo]  Maxsduv,  media  producta  bis  apud 
Aralorein,  xara  ^iao-ToXiiv.  Ita  Dionysias : 

BtaaoLkiov  S*  M  rota^c,  Haxn^ovinc  ts  iroXiji ;• 
FABnicits  comment.  in  Poet.  Christ.  p.  82.  —  Alqiie 
lioc  eiuleoi  modo  defendi  poteril,  qiio  A/ace<^o'/ti(s 
secundam  habet  longam  apud  Ovid.  Metam.  xti,  466  : 
ubi  laie  lleinsius. 

310.  Flummantttr]  Ita  Voss.  uferqne,  ed.  Aidin., 
Tnrn.,  i,  Aniverp.  in  reliquis  legitur  in/Iammantur, 
Simplex  i^rn!  coiiiposito  in  Claudiano  pUcuit  quoqne 
Barihiu,  Coiisul.  lioiior.  nf,  t>0.  Ad<le  nofas  atl  Vir- 
gil.  iflii.  III,  350.  Augiisi  n«  episl.  35,  (lammatui  ad 
Stitdia  veritutis. 

317.  l^o^ain]  Quibiis /»ra  »dvenerat  temptis  desti* 


producit;  Graecis  enim  est  MoxsSovia.  Seciuidiiti  pre- 

**  'Virti  esi  i.l 
poel;e  Cbri* 
stiaiii,  GraBcarum  pr.fcipue  incuriusiores.  Vide  ad 
epist.  ad  Vtgil.%  vs.  !24.  Neque  et  in  La  iniS  tnirnm 
adeo  religiosus  fuit  obserValor  nostier  poeli  :  ill  in 
cuieeamentn  sttpr.  B  * ;  corrfgiii ,  Vs;  81 ;  d#bMft|  ^s. 
5a6  :  quaeque  jam  alibi  notaVi. 

319.  Soporis]  Voss.  2,  saporis,  lla  eiememlan<^ 
dum  conjeci  anlea  ad  Sednl.  ii,  2.  9ed  sentenilam 
mitto.  Prxcedeus  somnis  omnino  soporff  reiioendilm 
suadet. 

3ii.  Si]  Ita  Voss.  uterque,  Altiin.,  Basil.,  Tom.  I. 
Reliqua:.  quia, 

325.  Velit]  Bibl.  Lugd.,  ventt.  linc  Uieri  posset 
Grafecismus,  ut  vent  perdere  vs.  382.  Adde  ad  episi» 
adFlor.,  vs.  4. 

326.  A/fatim]  Sectihda  pfodiicta,  qiiae  Accio  cofri* 
pitur.  Vide  Vossium  Art.  gramm.  ii,  39.  Affahtik 
Schedjc  Pulnrianiii  ei  Anlvefp. 

|.     327.  Lectio]  S.  Scripiura.  Vide  Wopkens.  ad  Seddl. 

^  I,  127.  —  MuUipUci  uternii«  Voss. 

328.  Hetatu]  Futeiii  atlhibiiuin  pro  et  relatu  ei 
narralioiie,  quam  Lucas  meiuorai.  Aut  scrlbe  reldluHs 
et  Cantabr.  et  Aldiii.  :  licet  lamed  narrare  relatun 
diirius  videAtiif  dicidm,  nisi  Inalles  Afaioreiu  indi- 
casso  Lucam  id  tiafi^are  quod  ipsi  a  Petro  relatiihi 
erat,  de  qna  quorumdani  senieniia  dixi  ad  episi.  ad 
Flor.  19.  Ita  relatus  pru  narratitme  apud  Hegesipp. 
Excid.  Hiero^.  in,  2f.  Mon  disftirhulaveriin  iahien 
niaxime  mihi  p'acere  W»sseiibergii  mei  coujecturaln, 
relala,  In  iitroque  Vdss.  0si  retatm,  iiive  is  si(  quartus 
c:isiis,  sive  priinus,  ad  sequcns  quidani  relereiidu». 
Sane  in  Toriixs«  1  ita  distiiiguilur  : 

Lttca  narr»me*  Iielalu9 
Kpopuloquidam. 

355.  il/fni£(ri(i  \oss,  2,  minislrat, 

33 i.  Tuta]  Voss.  2,  tvta.  Indicat  iilud  tuta  doclri- 


»r 


405 


DE  ACTIRIjS  APOSTOLOnUM  LIB.  II. 


408 


&I0 


il5 


iSO 


CoQTeaittnt ,  ubi  caiter  erai,  qiiem  vedih.is  a 

lutiis 
lncloHant,  eomitanie  Sila,  Yestigia  (|iinriitn, 
Ligno  inerta  caTo,  finclis  teiiuere  beaiis. 
O  felix  declade  locus!  cui  clara  refulgeut 
Luiniiia  pro  lenebris,  in  quo  dedit  es^e  pe-     425 

[rrnnem 
NoK  antlqua  dioffl»  niTeam  translatus  in  au- 

[lam 
Eccletiai ,  coDdisqiie  ferens  modo  dona  6a« 

[iutis, 
Qoam  btene  carcer  erat!  toia  concurriiiir  urlie, 
Qui   primus  nofa    tecU  petat     quive   oscula     430 

figal 
19B  Poaibus,  et  tacta  facretur  pnrle  cy- 

[lindri.'^     B 
iam  noctuma  qiiies  per  corpora  serpere  fe^sa 
CcBperat ;  exsilult  tellus  miniiaia  ruinamj 
Visceribus  concossa  sols,  et,  clausira  rcfa-      455 

[\ans, 
llota  vagatur  bumos,  serTitque  caneiuiltus  hy- 

[mnum 
Tempestas  famulata  soli.  Pro  qii.inla  paiescii, 
A  iiullo  su.  eranda,  fides  !  veiiienie  periclo, 
r<ena  fugit.  geroinoque  mctu  discrimina  rre<      440 

•  [scntit 

Ut  p^rdant  lormcnta  locum.  Trcineractus,  ab 

[alto 


Cicuiiens  sua  menibra   toro,  ciim  liliera  cff> 

[>tos, 
Cornercl  atilra^nccis,  gladii  mur.rone  relccio, 
In  jiigiilum  vult  ferre  manum,   sed  iion   licet 

[il!i, 
199  I^^ulo  lesle,  mori,  cnjus  solamine  viiain 
Ueperit,  aique  suo  meruit  de  carcere  solvi, 
Desceiidensque  domuro  sacris   fomrnia  mini 

[slrnt 
Vulnsribus,  liquidumque  parat  sibi   reddiloa 

[undam, 
Ccelo  lem  nactorus  aqiiam ;   nam  corda  saltiti 
Figere  Paulus  amans  ,  cunct6s  &iniiil  amno 

[fl  eiiii 
Diliiit  aptbcrei,  patuii  cui  luminis  niite 
Graiia  ntm  |>erimi,  crevii  pnsl  viia  renascl. 
Blandiloquis  olim  capta  e^   seriiioiiibiis   F.va, 
Decepiura  virum;    nunc  iitiprobus  ora  ptiellar 
Qui  tunc  daemon  agil,  repeiens  ad  crimina 

[scxuin, 
De  qtio  prxda  fnit,  multis,  venrura  caneiiilo,  - 
Pecciti  coneeptor  £rai ;   scd  Apo^.toliis  A«'nm 
Jatii  nielior,  ccelesie  levaiis  n  iuiaginc  signuiny 
Qiii  fuerat  terrentis  homo,  nec  certa  rccepit, 
Naro  faliit,  quod  ab  lioste  venit,   nictnaiuus  ut 

[uiiitios 
lloc  audere  nefas,^ec  corrumpninur  aiiiari 
Uelleduii,  si  vera  canat,  qui  fal  a  niinistral. 


NOTiE. 


pt'kei  colonii.s  erant  civiles  etnrbnn!  inngislratus. 
VideCasanbim.ad  Albeiia^nm  Anim.v,  14,  et  Biir- 
man.  ad  Pelron.  Sat.  G5.  Ili  autem  jus  compreben- 
dendi  et  carC(*ris  lantuin  babei»ant;  sed  prxsidi  pne- 
iia  erat  relinquinda.  Ant  ig  ttir usurpaii  ne  lioc  fe- 
ceronl,  et  se«iilloni8  metu,  aut  in  majoribtis  rivita- 
libiis  majtis  i|uoque  jus  daium  fuit.  Ua  suspicator 
Scha'ling,  ad  IT.  de  Jurtsd.,  §  35. 

406.  Li^no]  De  h'>c  vinculo  vidc  Le  Moine  ad  Po- 
Ivcarpi  episi.,  p.  500;  Marckland.  ad  Lysinm,  p. 
55(>;  Wesselin;^  ad  llerod<>l.  ix,  p.  710;  Elsiier. 
ad  Act.  XVI,  §  l^,  LtKnum  hnc  et  Tro^oxan]  tlicilur. 
Vide  llarporraiioii.  in  verb.— i/er»a  accepit  forle  de 
compre^-sis  in  ligno  pediluK,  ut  aptid  Pdident.  Pe- 
rlsl.v,  2i3;mersi/brnfCff  angustati  cxponitCe):ariu^. 
Ca:leroquin  itftmtfja  conjeceram . 

411.  ConcurTnuT\  Aldin.,  Torii.'es.  1,  coneutitur. 

412.  FigaiJ]  De  iiiore  osculi  figendi  liminibns  sa- 
cris,  prapfjpiie  Aposioloruin,  agit  Savaro  ad  Sidon. 
!•  epJM.  5. 

413.  Cylindri]  ruXcv^/ooc  pro  coltimna  lerete.  Pa- 
aaiciiiS,  coniiiienu,  p.  ii,—  Cheindri  cod. Ganiabr. ; 
c*9<iMfri  Aldin.,  Torn.  I,  Aniv.  Por  rotundata  semi- 
coloiiio:a  interpretatur  Savaroad  Sidon.  ii,  epist.  2« 

414.  Nocturna]  Ovidius  Hcroid.  i,  42  : 
Thraeia  noctorno  Ungere  casira  dolo, 

idesi  noctu.  Horat.ii,  saiyr.  vi,  inO. 

McBnin  nactumi  subrevere.  Noeturnut  canis  apud 
•liceron.  pro  Milon.  13.  Isidor.  xiv,  3,  qui  noctumis 
miibui  ignem  exhalat.  lia  Croning.  et  ed.  vcius; 
Coihorredus  aorriirnit.  Ancior  iiiceritis  Panegyr. 
CoDstani.  16,  J5  5«  Furiii  terribilibus  a^f/cifnf  et  na^ 
cimnnspulsus  CUrleibui.  Scripsi  Ftin/«  v\  cod.  Vaii- 
eano  erVoaaii  peiifs  nie  excerpiis  ;  ediliir  omnibus 
▼el  «iiitiii^as.  Sic  Furiis  agitatus  Orestes  apml  Virgil. 
An.  ni,  331.  De  boc  usii  adjcctivi  adde  Nansiinii  ad 
^ni    Paraphr.,  p.  00;  Uurmaa.    ad   Phx»dr.  i. 


C  415.  Ex«7iiil]  Ita  cod.  elFbricius  cum  Antvcrp., 
Ilibl.  Lu*,'d.  idque  luetiir  I)  nkfM.li.  ndSilium  vr,  46; 
et  Livium  ii,  Id,  11.  CaBier.i»,  ejsifiit. 

415.  3//m7flra]  Uierqtie  Voss.  Sclicil»  Pulmannl, 
Ald.,Antv.,Torn.  1,  imitata,  id  esl  lanquain  rueret; 
imasinem  ruin.T  lanium  prxberel. 

418.  Paleidf]  Aldtn.,  Antv.,  nibt.  Lii^d.,  pa- 
iesris, 

4i3.C/fldifj  fiaxMpa  est  Lucae  Act.  xvn,  §  27 :  qnam 
voceindegladio  recte  accipii,  aliis  esi  cuhtr  niajor. 
Gonsule  Alberti  Observ.  philol.,  p.  157. 

42i.  JifyNffim]  Pulmanni  Scbedae,  Antverp.,  Wf/u- 
/itm;  uirtiro  Vf^f/iiitt  cogitaver.int?  sed  obstat  Lucas 
in  Act.  XVII,  S  27,  qui  ipsuin  sibi  voluiss  •  nianus  in- 
fcrre  vlolentas  afflrmnt. 

4i7.  Ministrai]  Voss.   2,  ministrant.   —  De  more 

Plagas  et  vulnera  abluendi   vide  Mollium  ad  LMHgi 
asior.,  p.  17  et53. 

429.  Nacturus]  lu  codd.;  al  vero  Aldin.,Torn.  1 , 
l>  tacturms. 

^  429.  Corda]  Yoss.  2,  Aldin,,  Torn.  1,  corde  :  sed 
lum  saluiem  scripsisscl. 

451.  Cutjliacold.etmelioresediti;  alii,  ^ui.  Ci  li»e 
obscuriora  lnbens  profiteor. 

456.  Prceda]  Voss.  uterqiie  et  \nty,,  prado  :  malo ; 
indicat  iniprobum  pcpcdam  sive  vicloriam  ab  Lv.i  le- 
portasse. 

438.  Levans]  Bibl.  Lugd.,  Inrans:  neque  Ii.tc  sni^s 
asseipior;  adcosunt  lurhata  ei  obscnra,  ut  nctiiie 
Cfiiijf^ciurre  rerliis  «letur  locus. 

440  Metuamus]  Cantabr.,  limeamus.  —  Yoss.  2, 
et  omnes. 

441.  Audere]  Qusedam  edd.,  audire.  Sopr.  i,  2  ; 

Ausa  nefas,  complev  t  opu^. 

442.  Melie]  Conjcci  aliqtiando  felle.  Seil  ob  nmari 
vtiluatuin  pMcet,  quin  similia  s.Tpiui  opp'>siin  jMn- 
Kere  solet.  tntelliffii  illec<>7as  priino  graias,  dritida 
acerbas.  Sic  quosdam  edit'  inct  apu.1  Lactanl.  liiitit. 


195  ARATORIS 

575    Fj8  f eUt  inde    qoeri ;    culpis   lioc   imputct  A  590 

[Ailac 
Venae  poena  8u» ;  quid  enim  rea  fauce  parcn- 

[lum 
Progenies  8ibi  jore  pelat?  sator  ille  lienignus 
Ni  donare  Telil,  quidquid  (emerarius  error, 
Corrupto  natale,  tuUt  :  via  sola  saluli» 
S80    Affectus  parceniis  erit;  miseraiio  seinper 

Coiiditione  carct;   pra^tans    indebita,  Chri- 

[slus         593 
Hit    pios  accelerat»  justasque    bis  niuneni 

[lardat. 
In  Maceturo  terris  cum   moenia  oota  Pbi- 

[lippi 
195  noctoris  oelibi aret  iter,  baccbata  puela 
S85    Sub  siimulo  Pylb4>nis  aii :  Pauliim  essc   mini-  B 

[slrum 
i€terni  scilole  Dei.  Professio  vera  400 

Mendaci  de  tesie  sonat,  voccmque  fidelem 
Perfidus  aueior  bubei,  sed  iion  dereriur  bo- 

[nori, 
Qdod  cogit  romiido  loqui,  nec  mente  cobscret 


m 

Nudos  amore  liroor.    Paulos,  miseralos  ab 

[atro 
Damone  corda  premi,  Dolensque  licere  pro- 

^  [fano 

196  D'Yina<    aperire  vias,  Fuge,  dixit,  et 

[i&ta 
Ullerius  tent;ire  cave !  Nil  jussa  mnratus, 
llostis  abest,   vacuamque  domum    possessor 

[iniqinis 
Deserit,  ac  prorugt)  miilier  sanaia  periclo 
Cunticuit  de  laude  Tiri ;  quae  ccepta  peregit , 
Plusque  tacons  boc  esse  docei,  de  monere 

[vulgi 
U\fC  qusstum   faciebat  beris,  quos  turbidiis 

[implci, 
Quo  caret  ilia,  furor,  populique  proc^icis  in 

[aare 
Seditione  rremuiil,  Romanis  obTia  sacris 
Sacra  dari,  riiusque  novos  exire  per  orbem, 
Etveteres    cecidisse  deos.   Tunc  agmina   ra- 

[piim, 

197  Fustibus  innuroeris  elisocorpore  Pauli, 


NOTiE. 


575.  Impntet]  Tomaes.  2,  imffutat. 

578.  Donare]  Itemittere,  condonare.  Yide  ad  Se- 
'   dol.11,26. 

580.  Affecttts]  Vuss.  2,  a/feetu. 

585.  Maceium]  llemisticbium  ent  Lucani,  quem 
aliquando  ei  imilains  est  Arator,  lib.  ▼,  !^.  Deteriiis 
Ittc  quTdam  editiones,  Maeedum,  qnod  nec  Gr^cnm 
iieque  Lf^ttinnni  rect«^  pronuniiavit  Scaliger.  Yide 
Weiiziiim  ad  Valer.  Flacc.  i,  96.  C<i  enim  a  Mafeta^ 
ez  Hocx/TDr.  Cellar.  ad  Prudent.  in  Symm.  ii,  5i(>. 
Adde  Bartbiumad  Rulil.  Iiiner.  i,  85;  Drakenb.  ad  r 
.  Silium  ziv,  5,  et  xvii,  655.  Heiiisiusad  Claiidian.  in 
Rufln.  II  ,  279;  Oudend.  ad  Liican.  ii  ,  647. 
Maceta  est  a  Macelia^  antiqno  Macedonia  nninirie , 
de  qiio  Bocliart.  Pbileg.  ni ,  5;  Eustatb.  ad 
Dionysii  Perieg.  427  :  iibi  scholiastcs  inediius , 
qoem  Bocbartus  e  bibliolbeca  Siiecira  attulit , 
qiiemque  manu  Palmerii  Grontemesnilii  descri- 
pCaro  servo  :  MaxcSovia  iro&)Tov  'HuaOia  ixaXfcro  air4 
afcoOcuvo^roO  Atof  xat  *H>ixrpac*  vorcpov  di  Maxc9ov(a 
^o  Max-Sdvof  ToO  ^Ataxou.  Posierioieiii  voccm  Pai- 
meriiismiilatin'A£oXdu;  htere  potius  putein  evtac* 
Macedo  enim  flliiis  fuit  Jovis  ei  Tbyis,  ut  docet 
Salinns.  Rxercit.  Plin.  p.  110. 

585.  Noia]  Bibl.  Luj^d.,  notin.  Putom  notam  dixisse 
orbem,  quia  in  Ai  t.  xvi,  §  12,  appellainr  ir/owm  tqc 
liipiiog  Tn;  Maxc^ovia;  TroXfC»  de  quu  uberc  diii  in 
Mi»cell.  cap.  17  :  quae  bic  iioo  rcpeio.  Adde  lantum 
BnniKin.  ad  Virgil.  Grorg.  i.  490. 

585.  Pythonis]  Voss,  1  ,  Phiionis  :    malc.    Saxo 
Graiiiin.  llisi.  Dan.  i,  p.  t),  artem  postetUre  Pythoni-  ^ 
tam.  Vide  illic  Steph;iniuin,  et  de  magicis  pueris  Pi- 
giior.  de  S<Tv.,p.  555. 

591.  Dtemone]  De  malospiritu  vox  illa  Christiania 
frequens  esl.  Buncman.  ad  LacUnt.  Instit.  i,  7,  §  9. 
Graecis  antiqiiioribus  rorlunaro  no*at,  vel  Geniuro, 
heroa;  Sa(|Aovcc  bincsemidei.  Dnporius  ad  Tbeophr. 
Pnplecl.,  c.  16,  p.  451.  Ita  inier  ecov  et  Occov  rcva 
av9/96>7rov  inserit  ioiuova  Jainblich.    Vit.  Pytbag.,  c. 

II.  Ab  heroibnstamen  distinguit  Coperus   Obscrv. 

III,  16.  Apud  Tbeognidem  Sent.,   p.  13,  Ed.    Syl- 
burg.  : 

XpiQULcm  fuv  Satufljv  xac  TraTxaxw  Mpi  diSuTcv. 
Maie  interpres  vertil,  dcemim;  reclius  veriisset,  for- 
funa,  opposiu  vurtuti.  De  diis  enim  plurali  iiumero. 


de  fortuna  et  sorte  slngulari  dicitur.  Spanhem.  ad 
Arisioph.  Plut.  81. 

592.  Divinat]  Bihl.  Lugd.,  divitias. 

592.  Ista]  Ita  codd.,  sel  Ald.,  Tornaps.  1,  istam, 
Pussci  expoiii,  Cavc  i^iaiii  ulterius  aggrcdi  et  ve- 
xare,  de  qua  signiGcaiione  agit  Oudend.  ad  Suel. 
Uaud.  17. 

594.  PoiMMorlTornaes.  I,  profesm'^  Bon  male« 
si  respicias  vs.  58(^ : 

Professio  vera 
Meadaci  dc  lesie  sonat ; 

8ed  tamen  tales  spTiius  tanquain  inju8ti  domus  pos- 
8e88ore8  Cbristianis  sxpe  poetis  deaeribuntar.  Se- 
doiios  ui,  507 : 

TuDC  prndo  furens  ac  noxios  hostls , 
Cni  pos&essadiu  est  alieni  firtHica  joris, 
Pervasa  migrare  domo  comiralstts. 

596.  Coepta]  Voss.  2,  eapta. 

598.  OiuFilutii]  Vide  Act.  apost.  vvi,  S  19. 

400.  Obvia]  Contraria.  Vide  Duker.  ad  fr1or.  iii, 
U,  i  ;  yurman.  ad  Catalect.  iiu  p.  504;o6viare  pra 
resistcre,  iiifr.  516,  Joan.  Saresber.  viir,  19,  p. 
6i6  :  htec  sibi  nequaquam  obviaul.  Vnss.  Vit.  Serm., 
p.  57»;  Bartb.  Advers.  xlvi,  5;  VlTasseus  ad  Sal- 
lust.  Jugunh.  5  :  proprie  enim  nolat  obviani  ire,  ut 
apud  Cassiodor.  Variar.  v,  16,  quod  Livio  pesainie 
oblruserunt  librarii  lib.  ii,  c.  ^,  §  4.  Ue  verbo 
tiar*!  vide  Fabric.  commcnt.  in  Poel.  Cbrisi.,  p.  139 , 
et  Daumium  Kadic.  L.  L.  p.  485. 

40i.  Deos]  Ati|ue  bxc  erai  origo  odii  adversns 
Chrisiianos,  quos  Romanl  hine  Atheos  diserunt. 
Popnas  in  Cbrisiianos  iion  sxviiiae  ascrtp«erim,  acd 
quod  iilos  majesiatis  reos  babebant,  ut  recte  suspi- 
catus  est  Bynckersboskiusde  Relig.  peregr.  Quaecun- 
que  de  regno  Christi  annuntiabantiir,  civiiatis  inn- 
quillitati  adversa  consplKintur ;  prutierea  s^cA  co- 
lere  puldice  non  recep&a  lei  Tetus  probibebai.  Im- 
peratoribus  qni  vota  solvere  et  divinos  hoiinn^s  dare 
iiegahai,  majestaiis  baud  dub.e  erat  reos,  idque  pro- 
hibebat  Cbristiana  religio.  Sed  ploribiis  ba!C  exciis- 
sitGriinerus  in  Exercit.  de  Odio  buiiiani  generis, 
Cbrisiianis  olim  a  itoinanls  objecto. 

402.  Raptim  ]  Voss.  1,  plebis.  —  Sed  quomotlo  In 
magisiratus  verberibus  Paulum  aflicerc  p-tuerins 
nou  saiis  liquet.  Dicoutur  axpuvtyoi  qui    iu   muiiici- 


tVi 


405 


DE  ACTIRLS  AroSTOLORUM  LIB.  II. 


410 


415 


4dO 


CoDTeoiuiH  ,   uhi  Cftrcer  erai,  qiiein  sodih<is  A 

[imis 
fndmlnnt,  comitante  Sila,  vestigia  <|noriiin, 
Ligno  merta  ca? o,  Tinclis  tenuere  beatis. 
0  felii  de  clade  locus!  cui  clara  rerulgenl 
Lumina  pro  lenebris,  in  quo  dedit  esse  pe-     425 

[rrnnem 
tio\  antiqua  diem,  niveam  translatus  iu  au- 

[lam 
Ecclesias »  cancUsqae  ferens  modo  dona  8a« 

[lutis, 
Quaro  btene  career  erat!  lota  concurriiur  urlie, 
Qui   primus  nova   tecta  petat     quive  osciila     450 

figat 
198  Po>tibus,  et  tacta  sacrelur  pnrte  cy- 

[lindri."     Q 
Jam  noctuma  quies  per  corpora  serpere  fe^sa 
Ccspcrat;  exsiluit  tellus  minitata  ruinaini 
ViKeribus  eoncuasa  suis,  et,  clausira  rcta-      435 

[\ans, 
Uota  tagatur  bumus,  servilque  caneiuihus  hy- 

[mnum 
Tempestas  famulata  soli.  Pro  qnanta  paiescii, 
A  nullo  su.  eranda,  fides  !  venienie  periclo, 
Pcena  fugit.  geminoque  metu  discriinina  rre«      44U 

•  [scnnt 

(Jt  perdant  tormcnta  locum.  Trcmeractus,  ab 

[alto 


408 
Gxcutiens  sua  menibra   toro,  cnm  lihera  cti- 

[>tos, 
Ornerct  .iiitranecis,  gl.idii  muc.roDe  retecio, 
lu  jiigulum  vult  ferre  manum,  sed  iion   licet 

199  Paulo  lesle,  mori,  cnjus  solamine  vitain 
Ueperit,  aique  suo  meruit  do  carcere  solvi, 
Descendensque  domum  sacris   fomonta  nVini 

[strat 
Vuln^ribus,  liquidamque  parat  sibi  redditoa 

[undam, 
CoeIc<iem  nacturiis  aqiiam;   nam  corda  saluii 
Figere  Pauius  amans  ,  cunci6s   simiil  amne 

[n  eiiti 
Diluit  xtbcrei,  patuit  cui  luminis  nnte 
Graiia  non  |>erimi,  crevit  pnsi  viia  lenasci. 
Blandiloquis  olim  capla  e^t    serinonibus    Rva, 
Deceplura  viium;    nunc  iiiiprobus  ora  puellsr 
Qui  tunc  daemon  agit ,  repeiens  ad  crimina 

[scxuin, 
be  qiio  prxda  fuit,  multis,  veniura  canentlo,  • 
Pccciti  conceplor  £rai;   scd  Apo^tolits  A>'am 
Jaiii  nielior,  coelesie  levaiis  n  iniaglnc  signuin, 
Qui  ftierat  terrenus  homo,  nec  certa  recepit, 
Nam  fallit,  quod  ab  lioste  venil,   nictnamus  ut 

[oiniios 
lloc  audere  nefas,*nec  corrumpnmur  aiiiari 
llelledoli,  sl  vera  caiiai,  qui  faLa  niinistrat. . 


NOTiE. 


piiU  et  coloniis  erant  civiles  et  nrbani  magistratus. 
\ide  Casanbon.  ad  Albenxnm  Anim.v,  14,  et  Biir- 
inan.  ad  Petron.  Sai.  65.  II i  aulein  jus  comprehen- 
dendi  et  carci^ris  tantuin  babebant;  sed  prxsidi  pne- 
na  erat  reliiiqurnda,  Ant  iglurusurpati  ne  hoc  fe- 
cerunl,  et  setlitlofiis  meln,  aiit  in  majoribus  civita- 
tibiismajus^ioqne  jns  daium  fuit.  Ita  suspicatur 
ScboMing,  ad  (t.  de  Jnrisd.,  §  55. 

406.  Lf^no]  De  bnc  vinciilo  vidc  Le  Moine  ad  Po- 
lycarpi  opist.,  p.  500;  Marckland.  ad  Lysinm,  p. 
550 ;  Wesselin;;  ad  llerodi*!.  ix,  p.  710;  Elsner. 
ad  AcL  XVI,  §  ^4.  Li^num  hoc  el  Trodoxaxn  dicitur. 
Vide  llarporraiion.  in  verb. — iJersa  accepit  forte  de 
eompre^sis  in  ligno  pedibn^,  nt  apud  Pi  udent.  Pe- 
risl.v,  245;  mersf/briifcis  angustati  cxponitCe|!ariu>« 
Cxieroquin  inimiiM  conjeceram . 

4H.  C0fi£ifiTflitr]  Aidin.,  Torii.i»s.  1,  eonetttilur. 

412.  Figat,]  De  iiiore  osculi  (i^endi  iiminibus  sa- 
eris,  prapcipiie  Apostoloruin,  agit  Savaro  atl  Sidon. 
1,  cpisi.  5. 

415.  Cylindri]  rvXiv^coc  pro  coliimnn  teretc.  Fa- 
Biticics,  eoniiiient«,  p.  4i.—  Che^indri  cod.  Caniabr. ; 
fAf ItMfari  Aldin.,  Torn.  1,  Aniv.  Per  rotundata  semi- 
colomBta  interpretatur  Savaroad  Sidon.  ii,  episl.  2. 

414.  Noeiuma]  Ovidius  Heroid.  i,  42  : 
Thracia  noctamo  tangere  casira  dolo, 
id  esi  noctu.  Horat.  ii,  satyr.  vi,  IdO. 

Mmla  naeturni  sulfrevere,  Noeturnus  canis  apud 
•liceron.  pro  Milon.  15.  Isidor.  xiv,  5,  ^«i  noeturnit 
eniibuM  ignem  exhalat.  Ita  Croning.  et  ed.  vrtus; 
^mhofredus  iior/iirfil<.  Ancior  iiicerliis  Panegyr. 
Constani.  16,  JS  5,  Piiriis  terribilibui  a'jitatut  et  no^ 
eimrmtpuliue  Oltrieibui.  Scrlpsi  Furiis  ex  coJ.  Vall- 
eano  el*Vossii  peiics  me  excerpiis  ;  edilur  omnibut 
▼el  omimfus.  Sic  Fiiriii  agitatut  Orett^t  apiid  Virgil. 
imn.  ni,  551.  De  hoc  usii  adjcctivi  adde  Nansiuin  ad 
Nwini    Paraphr..  p.  00;  buiman.    ad   Phaidr.  i. 


G  415.  Exnlttit]  lia  cod.  el  F  bricius  cum  Aniverp., 
Itibl.  Lui;d.  idque  luetiir  D  ::koi,b.  ad  Silium  vi<,  46; 
et  Liviiiin  ii,  10,  H.  CaRier.i»,  exsiliit. 

415.  il//fif7flm]  UierqMc  Voss.  Schedje  Pulmannf, 
AId.,Antv.,Torn.  1,  imitata^  id  cst  lanquain  rueret; 
imasinem  ruin.**^  tnninm  praeberel. 

418.  Paleteii]  Aldm.,  Antv.,  Bibl.  Lugtl.,  pa- 
tetcit, 

425.G/fl</tf1  M0ex«<i»«  csl  Luc:e  Aci.  xvii.  §  i7 :  quam 
voceindegladio  recte  accipii,  aliis  est  cuhtr  niujor. 
Consulc  Alberti  Observ.  philol.,  p.  157. 

4ii.  Jugulum]  Pulmanni  ScbeJae,  Aiitverp.,  vigw 
/ttm;  utriim  ori^f/iciit  cogitaver.mt?  sed  obstat  Liicas 
in  Act.  xvii,  §  27,  qui  ipsum  sibi  voluiss  •  nianus  in- 
ferre  violentas  afflrmat. 

4i7.  Ministrat\  Voss.  2,  mtftf<lrii;i/.  —  De  more 
plagas  et  vulnera  abluendi  vide  Molljum  ad  L'»ngi 
Pastor.,  p.  17  et53. 

4i9.  Nacturut]  Ita  codd.;  at  vero  AIdin.,Torn.  I , 
H  tactnrut, 

^  m,  Corda]  Voss.  2,  Aldin.,  Torn.  I,  corde  :  neil 
tum  taltttem  scripsissct. 

451.  CufJIiacold.etmelioresediti;  alii»  ^uf .  Ci  baee 
obscuriora  lubens  proflteor. 

450.  PriBda]  Voss.  uterqiie  et  Anlv.,  prflrrfo  ;  malc ; 
indicat  iniprobum  pgcdam  sive  victoriam  ab  Lva  le- 
portasse. 

458.  Levant]  Bibl.  Liigd.,  Invant:  neque  h.TC  snt^s 
n$se'|uor;  adeosunt  turhata  ei  obscttra,  ut  ncuue 
coiijf*ctur,'e  rerliis  «letur  locus. 

440  l/tflifamtfi]  Cantabr.,  limeamut.  —  Voss.  2, 
et  omnet. 

441.  Audere]  Quxdam   edd.,  aiccftre.  Supr.  i,  ^  : 

Ausa  Qcfas,  couiplev  t  opus. 

44i.  Melle]  Conjcci  aliqiiando  felle.  Sed  ob   amari 

vtiluatum    placet,  qiii.a  similia  s.Tpiu^  oppwita  jmu- 

gere  solet.  Ititelligit  illeccl^ras  prinio  graias,  dWiMla 

accrbat.  Sic  quoidam  edil>  luel  apu.I  Lactanl.  Instit. 


m  AtlATORIS 

^OO^l^^^^vviis  chrds  et  lingnis   Paiilas  Aibe-  A^ 

|nis 
Ingroditur;  tdinidAmfiae'T6rts  c(>iifnetibus  ur- 

[hem 
445    Cloquio  torrenie  premit,  quem  tutba  prorari 

Uoctisonis  nNraMi'  modis,  Qnibus,  inqRit,  afar     ^5 

[oris 
Vcrborum  ITnii  isie  sator?   Plcbs  nefic?a  Pau- 

[lum 
Seiiiina  ferre  vocat,   frQitorqoe  errore  insgi- 

[siro 
Vern  loquens ;  nann^ne  Mc  facundus  in   orbe     ^^0 ' 

[viaior  ■ 
450  201   Ainbulat,  atque  colit ,  cujus  labor 

[omnihus  instat, 
(it  crescat  dfvinus  ager;  purgatdque  fi*QCtum     B 


fOd 

Mcns  bunratia  feT?ii;  lolil  n*e  sordeit  b^t/U, 
04iaiii  srgces   |K)itarc  decet.   Uanus  af^mala 

lt6git 
AU-ptuceiet  htfft^  irfe' sitn^l;   qbibiii   edidil 

[nslans  : 
OecH^pMsF',  qJin«*faftfacfcWi  stefinoi^df  erto 
GyMnasiis  vernnre  suis  ubi  praisidet  altus 
Saetikgtf^  novltAfi^  anMf)  voic^riifn^s  aram 
Ignoio  posuisse  Deo,  qui  condidit  astra, 
202"  Qu'  pelag\Ml  i«rrft^«tt^dedliv  qd^n  yIU 

[parentem, 
IH  moteaHHit;  habet,'  cujvwspirfioi^iiab  ignct 
Ciijw*  imag^^amns;  de  qaD  ^iner^  pooite 
llinc  bomiiium  constare  genus,  quem  praedico, 

[toficia 
Sanxit  ab  ore  suo ;  cur  bxc  diviua  ^mcatis^ 


NOTiE. 


V,  i,  10,  mella  iunl  h<BC  venenum  tegenlia,  llaec  ta- 
incn  exsularejussit,  tanquam  spitria,  Bunemaimu^. 

445.  Eioquio]  Wa  Voss.  uierque,  edd.  Aldin., 
Antv.,  Torn.  1.  Reliqu:e,  eloquii.  Qiiod  dedi,  Arato- 
ris  stylo  esiconvenieniiu«.  Vide  ad  vs.-  154  et  1100. 
Deipsa  metiphora  diii  libr.  i,  1j4. 

4i7.  Fluit]  Itascripsi  ex  utroqiie  Voss.  edd.  Aldin., 
Antv.,  Tornis.  1.  Reliqux,  ve?iit.  Aratori  placui^se 
videtur  /Ittif,  ul  sermonisexprimalurelegantia»  Vide 
ad  lib.  1,  124.  HoXkSi  pccvrc  esl  apud  Pliiiiuin  ix, 
cpist.  ^6,  9;ciijusglo68a  Chi  cOAa>cfy,  quod  illic  in 
Vossiaiio  cod.  addiiur;  viditld  opporluiie  Cortiiis. 

447.  Sator]  iTrepfxoXoyof ,  loquacit:ite  molestus. 
FAcnicius  couuiicni.  in  Poel.  (.hiist.,  p.  138.  —  Se- 
culus  est  cosArator  qui  o-Trcp/xoXoyoc  a  cntipta  rovf 
Xoyov;  derivaiii.  Itaei  in  Actib.  xvii,  §  18.  Vulgaius 
seminatorem  verborum  vertit,  quomodu  verborum  «a- 
for  esi  bomoeloquens  apud  Ca<<siodor.  Variar.  ii,  3. 
Sed  tuin  dicenduui  foret ,  ex  compositionis  legibus, 
vKttpoXT^osj  aut  Xo7oo'7ro/>off.  Asscnlior  polius  iilis 
qui  a  vnipiiat.  dorivaut.  Vox  propria  est  avium  graiia 
lt*geniium.  Inde  transferiur  ad  liomiiies  vilesquasvis 
res  coltigentes  ui  inde  iiiopiam  sustenteiit,  aviuin 
iiiore ;  atque  ita  blateronem,  nngatorem  nofaii  quam 
notionem  Luca:  loco  tribuit  Dnporlus  ad  Theopbf., 
p.  305.  Scurrum  mavult  Alherti,  quud  paraui  tameii 
distai,  od  gJossar.  Gric,  p.  76. 

449.  Facuwdui]  Pulmanni  SchedjR^  Antv.,  /Vrifii- 
aui,  ul  hxc  coufu  a  lib.  i,  137.  Et  sane  non  dis- 
plicet,  cum  ita  persistat  iii  metaphora  de  scm  ne 
supr.  I8S: 

Pleais  consargii  trlKtis 
Do  grano  morienle  segcs,  palme«qu«  rccisus 
Vuliiere  coocoplas  fecuuUitis  evoc^t  uvas. 

449.  Orbe]  Voss.  1,  urbe.  Oe  Athenis  capi  possei; 
lll.tj  pcp  exceUentiamdicix  ao-j,ul  Aloxawdria ttoXic 
Antouiii.  Liber.  Meiam.  15,  ii,-  SifTTJ  xotTiovrcc.  Vide 
Barlapuin  ad  Lueiaa.  Timon.v  p.  75.  PoUus  lamen 
generatim  orbem  terrarum  ini(.IIigo.  Oe  vocibus  liig 
coiifusi<  \  ide  ad  vs.  308. 

4.^.  Uanus]  Pulroanui  Schedas,  Anrv.^  mRniis.. 

454. //iinfl  Ita  Voss.  merque,ed.  AId.,.Amv., 
Torn.  I.  RcliqiLnc,  huc, 

ib\  Cecropidiv]  Vide  ad  Sedul.  i,  20. 

ih^.  Vcrnnre]  Florerc ,  noia  meiapliora ,  qna  et 
«orona  dKiiiir  vernare  apud  Lactant.4Je  Pascha  1i1. 

4o7.  SncrHejw]  Vi.leiiir  respicere  cos  fuisse  ^cco-c- 
i«tpove(TT*pouf ,  ulappellat  Lucas  A  t.  xfii,  §  *i%  : 
qiid  rccievcii.is  retigioio».  Viilgatus  liabet  iuper- 
iimosos.  Coiilor  rnportum  ad  Theophrast.,  p.  448, 
rt  laic  llemuan.  Poe^il.,  tom.  II,  p.  58V.  —  Novi- 
latii  piTiiiiet  ad  haec  Luc«  cap.  xvii,  §  21^  txtwifioyn 
fliivc/»  Tt  xtft  «xouccv  jwevrr?^,  UlrThoi  phralusChH- 
racier.  8,   tjcui  vtpi  xoOCi  ttirctv  wctvov,  xcct  e7n€«(>^v 


i/oft>Tav,  fiiQ  XcycTRt  Tt  xatvoTc^ov.  Causaoonns  videaiar , 
et  Duporlus  p.  145.  Iii  Vossii  cod.  illic  inveni,  t/irti» 
xcvov. 

.558:  hjnoto]  Ta^es  aras  fuisse  plnres  otMaaii  El- 
menli.  ad  Miiitic.  Fel.,  p.  14.  Huic  inscriplimi  fuissQ 
casu  secundo  siaruil  Le  Moinein  Dissert.  ad  Jerem., 
c.xxiii,§6;  p.290.  Censet  Gonspectnni  fuisse  dr/yft>9T« 
eto,  o  auiein  prot^  adhibiium  laie  ddcei  Moiurau* 
conius  Pjileeogr.  Graec.  ii,  p.  131.  Non  Hefaverlm 
casum  huiic  in  ararum  inscriplione  adhibilum  ruisse; 
idem  etiiiii  ei  in  leinplis  (iebai.  Sed  et  flterius  noti 
desunt  cx<>mpl:« ;  vel  ex  inscnpiionibtis  noia ,  undtt 
et  hauc  o|>inionein  jam  rejecit  vir  dortiis  in  nolis  ad 
Schedium  de  Diis  Cennan.  12,  p.  219.  De  bac  ani 
vtde  Berthald.  de  ara  10,  §  4;  Keines.  Inscript.  el. 
1,  num.  1;  Wonna  in  disvertatioDe ,  ciijus  tameii 
G  aivumenu  r^futatit  lleumstn.  ad  Hieronym.  ep  st.  id  ' 
Mdgrtuin,  §  5.  ^  Po^ursitf  aceipio  de  arjj  cons&rti- 
lione,  de  qua  notione  dixr  iii  Miscell.  %^'p:  ^[ 

459.  P?irw/«>ff]  P..ulusapiid  LiicamAct.  «♦ni,  t8: 
h  avTw  ^wficv  :  Id  est  per  illumvivimlis,  illi  Titiitid^ 
bemus,  ut  cxpdnft  HHoBriUs- Fertts  D^enfr.;  p.  153." 
Mlnuc.  Fel.  Ociav.  3i :  xVon  tantum  inh  iUo  afHtilu , 
ied  et  cum  illo ,  ut  proprie  dixerim^  vivimui.  Hbtiiii  * 
Vict.  in  Genesv  praef.,  p.  509,  cd.  F^ric.  A, 


Pcr  qucm  sumus  atquemoveiirar. 

4fll.  Imago]  'AvrwTriv  ficatApt99t  yhoc  appeHatOb* 
pianus  HaWieni.  v,  7. 

M:  Poetm]  Cantabr.,  prophttm :  male.  Tivtff  tGv  • 
TTotuTwv  h:.bet  Lucas  Aci.  ivii ,  J  Ig,  Aratum  iiicel- 
ligii  Wumia  de  Geniis  Exercii.  ii ,  eap.  i  i  I  5 ;  et 
B«chart.  Phaleg.  i,  43.  Potaverim  Ptutnm'  inf^ 
lextsse  et  Aratum,  et  Cleanthem.  DuriuiB  videtur  ut ' 
ad  uiium  iocuiin  referatur.  Cleanthes  autem  eoMir 
D  bemistiehio  usut  est  hymn.  in  Jovcm  vs.  4.  VMo 
Ursini  Fragm.  novem  Femin.,  p.  *7i.  AtWc-  Vi^ 
reiiberg.  B»blioih.  Biem.  nov.  c\.%  fase-.  5,  *p.*«44.- 
Neqne  tamen  omnla  qu»  illie  proltilri  vir  cla^isr.  nd ' 
fragmenta  veterum  Poeiarunv  rerulerim',  pracipve 
cum  toties  in  soluto  seimone  Vfrsus  scripldVihus 
exciderint,  qua  de  re  dixi  in  Miscell.  p.  189.  Vii ' 
dubilaverim  quin  poet»  hi  Paulo  fuerint  noti  leeci- 
qoc.  Clarissiiiius  quidem  Ernesti  opusc.  Philol., 
p.  201,  id  iicgat,  nequo  hos  vtrsus  arbitratnr  magift 
argiimcniiim  essn  lcctos  fui-^se  a  Paulo  p<  etisillos 
quam  sl  quls  viilgaUim  Virgilii  versiculum  proferal. 
Id  vermii  poie-^t  c^se  ifi  Menandri  versu,  adhihlto  Iti 
Kpist.  I  ad  Corinth.  xv,  §  55 :  sed  hic  digiio  poeut 
illos  iudicai,  ul  ei  Epimcuidcn  in  Kpia.  a«l  Tit.  i, 
§  li.  Si  tanqu;im  notinn  ouivis  dicliim  Uxtt  protiili«« 
Sft.  ipsoruiii  iioctarum  mcntio  lum  videiiir  fui<is« 
iiere<saria,  m  in  |tlo  Mf'tiaiidri  ap(i:iret.  I>a  qumiue 
cx  Pauli  veibib  I  ad  Conulii.  xiv,  §  11  ,  «•^oaot  t%» 


205 


533 


540 


5(5 


DE  ACTIBUS  APOSTOLOnUM  L1B.  n. 

Rjus  in  ign^  fovet,  noclttrnaque  lumina  pamlii,  \ 
Aiqiie  oculos  radiis  ardentibus  inp^erit  ^gros, 
209  ^^  ▼eicrem  reditura  diem;  sic  dooa 

[caioris 
Languida  sumit  avis,  cujvs  de  fomite  vires  550 

Accipit,  et  prisci  reparat  dispendia  sxcli. 
Cui  ne  sola  fpreiit,  qu«^  fervldus  iiicatit  «s- 

[tus, 
Per  laiicum  mundanda  yadum ,  ter  mergitur 

[  uodis, 
Ct  $enium  depontt  aquis,  juvenemque  decoris     5$5 
Effigiem  de  fonte  levat ;  quis  aperiior  actus 
Relligionis  erit?  cum  veri  luroine  Solis 
Tangimiir,  antiqui  contagia  solvimus  aeyi, 
Accendenie  /ide  :  lyinpha  mox  matre  renati 
mO  Conspicimur  Bovitate  rudes  :  inrantia  p 

[rarsus 
Fit  recidiva  seiii ;  gemino  manantibus  ortu 
nic  meliur  n^talis  «dest,  bene  coosdus  liujus 


iOC 


Alitis  exempli ,  qwem  Spiritus  egit  opimaiii 
In  cithara  vcrsare  manum  :  Rcnovaberis,  in- 

[qwit, 
More  aquil»;  qua  lege  datur  sentire  probatis 
Laude  piacere  typi,  quod   firmant  cautica 

Ijusii. 
Nec  vacat  ars  Pauli ,  socio  celebrata  sub  ipso, 
Sccreti  virtute  boni ,  tcntoria  quippe 
Furtia  mobilibus  rahricabat  in  aggere  tectis. 
Longiiis  hxc  abiens  peregrinus  ubique  yiator 
S^%\  Crigitf  aique  hieines  solesque  his  pelii- 

[bus  arcet. 
Ctosquoque,  pcr  culpam  prima  de  sede  re- 

[pulsi , 
Exsi!io  mundi  jacimur;  via  reddita  taiideai 

[cst, 
Qua  patrl.c  rcpetamus  iter;  munimina  nobis 
In  castris  suui,  Paule,  tuis,  ne  criminis  im- 

[bres 


NOTiC. 


ita  a4  juventmem  re4it.  Emendat  Barlhius  :  ipti  os^ 
peifiup  el  oeuli\  nihll  necesse.  Tuetiir  Eusiathijis  in 
liexaem.,  p.  97  :  Tcv  ^criy  «;xavpoG96ac  t«?  o^tts , 
wd  paptlahat  ocOtou  t«c  nripvyoLC.  Locum  debeo  Uo- 
charu»  Uierox.»  part.  postor.  Iib.  ii,  cap.  i,ubi  piura 
hanc  in  rem. 

552.  EfuM]  Infr.  775,  Ejm  velle  odiivm^  sed  con- 
ira  earminis  majestatcni  banc  vocem.  ailhiberi  pro- 
«ayti^  Benlleius  ad  Horat.  lu,  Od.  11, 18:  magis  suo 
jodicio  usns  quam  auctoritatp  veterum.  Qua  de  re 
vide  Bonnan.  ad  Ovid.  Metim.  vni,  46 ;  Observ.  Mi* 
iceli.  vol.  11,  p.  33 ;  Burm.  Antiltloix.,  p.  90.  ^ 

533.  iiiffr^l  Voss.  I,  intani.  ^ 

d37.  Jncuiii]  Barthius  Advers.  xxiii ,  3,  et  ad  Clau- 
di^n.  p.  470,  citat  ingerit^  quod  tamen  in  niillis  li- 
kris  inveni,  qua  mss.,  qua  editis.  Ipse  Bartbius  ex 
iais  membranis  profert,  mcttti;  id  vitiuin  typogra- 
pfai  pro  incutit  af bitror. 

5o8:  Ifiiiidanda]'  (ta  dedi  ex  Voss.  f .  Reliqui  om- 
nes  purganda,  quod  glossae  tribuo.  Supr*.  331 » 

HovH  muDdaot  iateroa  magisler. 
Sed«lio  111,  i9,  aodoribus  codd.  reddiJi : 

Me  macatis  mondare  poles, 
|Nt>  purgare.  Vide  Specimen  meum  Observ.,  cap.  9. 

558.  ifer^ttiir]  Puimanni  Sched^e,  Antverp.,  mer^ 
mt  in  :  prorsus  aou  male»  si  suba^dias  te,  (luod  in 
liac  locatiooe  recte  vidit  Biineaiah.  a<f  Lactaiit,,  ad 
PenUd.  68,  |  S8.  Uide  mtror  eumdem  ad  Carmen 
de  Pasciha ,  vsl  57,  hoC  accTpere  tanquam  activum 
flro  paasivo  ponatur.  Propomen  illtid  passim  omlttr, 
Jociii  ad  SeduU  iv,  80.  Id  paruin  nonntihquam  in  D 
i^meadilioiiibus  adyerterunt  eriiditi ,  saltehfi  non  La-  * 
linus  Latinius,  com  apud  Aurel.  Vict.  illustr.  46, 
S;  corrigeret,  $i  h  jaudicam  uiret^  Observ.  tom.  If , 
p«  &  isidonis  xity  0,  Fortunatarum  intulw  vocabuip 
$uo  tignyiicant  amnia  ferre  bona.  tta  legendum  ex 
GroBiii|.  et  ed.  veteri,  non  fere.  Supple,  se  ferre. 
AddeCannegiet.  ad  Olpian.  tit.  ii,  (  6. 

539.  Decoris\  Barttiiui  advers.  xxxiii,  3,  ct  ad 
Claud.  p.  47U,  citai  vigorii;  neque  id  in  uHis  libris 
iiiveni.  Altenim  quoqpe  ad  6ennaru/n  nitorem  magis 
perimet.  Pbxdrus  i,  Ihb.  15,  ii.  7, 

Qaantum  decoris  corpore  et  vultu  geris. 

540.  Apertior]  Voss.  2,  apertius.  Supra  jam  os- 
lendi  eleganter  adjectiva  pro  adverbiis  pooi ,  lib.  i » 
425. 

513.  Aceendente]  Kioganter  ita  Voss.  2,  quem  se* 
cttlos  fui.  AKi ,  accedente.  Comimratio  cum  radii»  ar^ 


dentibus,  vs.  555,  et  lumine  solis^  vs.  51  i«  alierum 
apcrie  probat;  atqoe  ita  passmi  loquantar  Ctiristiani. 


vs.  1204, 


Ooibus  adfhit  ardens, 
Ut  caderet  Tspor  iUe,  fidea. 


Est  accensa  (ides. 


Sedulius  I,  i89. 

Ardenlis  Gdci  reslincta  osl  flamma  camini. 
IT,  36, 

Qu«  seaili  Oagrare  fldaoi. 

Et  frequcnter  iu  his  vocibus  codd.  vari.int.  Burm. 
ad  Valer.  Flacc.  ii,  ^3S;  Drakenb.  ad  Liviuin  xxiii, 
46,2.  ApudCicoron.  pro  Arciita  6,4egeex  liiiruri. 
codice,  ifll«rarii(n  lumeu  accenderet.  Apud  Isidor.  x» 
p.  1077,  cod.  Groning.  habet,  quod  ineendat :  \^i 
tanaeA  tacedal  praetulerim. 

545.  Seni]  Aldin.,  luevi, 

545.  Manantibus]  Caiitabr.,  geminoque  manentibus. 
Voss.  2,  ganUnoque  manantibus,  Voss.  1,  geminoqua 
venientibus,  Pulmanni  Schedse,  Anl.,  f^mtno  venieH' 
Mbus.  Sed  id  est  ex  glossa  :  ut  originem  Deo  manaa- 
Km,  id  est  provenieoLem  memorai  PrudeiiL  Cathem. 
V  50 
'547.  £i;^p/tl  Vosa.  i  adJit  esi, 

547.  Opimam]  Pulmanni  Schedae,  Antv.,  opima. 
Relpieil  locum  psalmicii,  $5. 

548.  Renovaberis]  Voss.  2,  renovaverts  :  ex  fre- 
quenti  litierarum  permutatione,  de  qua  lib.  1,  i08. 

553.  TectU]  iia  eodices  et  Tornaes.  1.  Ilaud  aliter 
citat  Du  Cange  Glossar.  Lat.  verlio  ScExoFACi&iiE. 
Schedse  Pulmanni ,  tesiisn  E  iitiones  tantuin  non  om- 
ncs,  textist  ui  haec  confuiidi  docet  lleinsius  aJ  Ovid. 
Ucum.  V,  446.  Codices  accutas  siuh  ,  quia  teutoria 
aeque  tecta  dici  possunt,  atque  Virgiliiis  siivas  appel- 
iai  tecta  firarum^  Mneiil.  vi,  8;  et  kf^se  Arator  mox 
vs.  51)6  habltacula  vocat. 

555.  Peliibus]  Inde  enim  tent  iria  facta.  Barth.  ad 
Claudian.  Laud.  Stilic.  1,  122;  Lips.  de  Milii.  Hom. 
V,  dial.  \.  noL  ad  Flor.  1 ,  12,  8. 

556.  Prima]  Voss.  2 ,  primam ,  Adami  ncmpe  cui- 
pain. 

557.  Ebt]  Ignoraut  hoc  Voss.  uierqufs  edd.  Antv., 
Bibl.  Lugd. 

559.  Sunt]  Aldin.,  sint. 


m  AHATORIS 

Subdit  ulruniquc  Dco,  Vidco ,  clamans  ,  caro  A 

[rocnii 
IM    Quam  sit  iQlqua  mese ,  rursusqiie  salubriier 

[inni 
Non  propria  de  partc  gcri  quod  grati^  donat. 
206  ^^^  celebremus  iter,  vita  est  quia  Chri- 

[stus,  et  ipse         5iO 
Se  vocat  esse  Yiam,  per  se  gradiamur  ut  ad  se. 
Sanctaque  ne  pedibus  possit  cessare  lucemOf 
505    Prxco  dalus  fidei  vcstigia  suggerit  orbi. 

Altica  discedens  )am  liquerat  agmina  Pauius, 
Eloquiis  superata  piis,  bimarisque  Corinihi  525 

Moenia  juncta  petens  populosam  reperK  urbem, 
Qux,  licet  alierni  contiugeret  aequoris  undas  » 
510    Perpetuas  sitiebat  aquas  ;  ibi  Ponticus  ille 

Aquila  tunc  prxceptor^^erat,  vir  plurima  laudis  B 
Insirumenta  gerens,  cujus  se  Paulus  amico 
Contulit  hospitio,  sociam  dignatus  adire 
Artis  amore  domum  ;   nam  sceniractor  utcr-     550 

[que 
515    207  Pollebant  operis  siudiis  et  dogmate  legis. 

NOTiE. 


201 
Christus  ait :  Nunc,  Paule,  doee;  non  oWvh 

[ultus, 
Me  comitanie,  tibi ;  quoe  sit  mihi  moenibus  istis 
Turba  ,  vides ;  insiste  loquens ;  ego  pectora 

[firmo. 
Ista  monent  nullos  onqnam  de  munere  tardo 
Posse  queri,  gratis  quod  dat  clementia  Christi. 
Tecta  sub  an>biguo  lateat  ne  forte  flgura, 
^na  dabilur,  raiione  canam ;  de  nomine  sxpe 
Argumcnia  trahi,  docomentaqae  maxima  gigni 
Scripiurae  cecinere  piae  :  juvat  altius  ergo 
Quxrere  quiPaolo  cliarus  conjnngitor  hospes 
Faclus  in  arie  comes,  sub  cnjos  imagine  caus?e 
Sic  vocitatos  erat,  qualive  deconis  honore  est, 
Ilac  quoque  parte  placens  :  aquil»  Dttora  fi- 

[delis 
208  Sponie  gerit  qood  forma  tenet ;  nam 

[debilis  ftvo 
Et  dcciinatis  senro  jam  ¥isibos  ales 
Flamuiivomo  sub  sole  jncet ,  penAasqoe  gra« 

[vatas 


De  cathedra  qiioties  surgls.  )am  sxpe  hntavi, 
Prxdicnnt  miseraro,  Lesbia,  te  lunicae. 

Egregic  cod.  Thuan*,  icepe  ima. 

4f.'8.  Vas\  Paulus  ;  ita  ipse  appellaiur  Act.  ap.  ix, 
§  15.  Id  cxpUcuit  Yorstiui  de  Uebraism.  cap.  ii , 
p.  i6. 

49D.  Clamans]  innuit  locum  ex  Epist.  ad  Galat.  v, 

507.  Dimaritque]  Inter  loniom  et  i£geom  mare. 
*Ovidius  lleroiii.  xii,  27, 

Hic  Epfayrea  bimarem. 
Ploros  11,  16,  i  :  obi  oot.  Sidon.  Apollin.  carm.  it, 
476, 

Et  in  bimarem,  felicia  regna,  Corinlhon. 
€bi  Savaro. 

50S.A£p6ri(]  Antverp.,  reppetit,  Editiones  omnes, 
fepperil.  Alleram  consonantem  abire  jussi ,  re  enim 
in  compositis  est  anccps.  Vide  Drakent».  ad  S  lium  f, 
50J  ;  Burman.  ad  Catalect.  i,  p.  67 ;  not.  ad  Sedul. 
llymn.  ii,  48. 

509.  Licei]  Vos8«  2,  tibet,  ut  supr.  182.  —  Scbed. 
Pulmanni,  Antverp.,  undam, 

510.  Ibi\  Pulmanni  Sched» ,  Antverp.,  ubi.  De 
vcrbo  ntire  vide  supr.  i,  427. 

511.  Aquila]  Corinthi  hospes  et  offtorixvoc  Psuli 
apostoli.  —  Posnit  au'em  primam  longam ,  fortassc 
ditTereniinc  causa.  Fabrxids  .comment.  in  Poet. 
Christ.  p.  10.  —  E  Ponto  oriundus  llomae  habita- 
vcrat,  atque  inde  (tb  edictum  Claudii  Corinihum 
secesserat.  Aquiloe  et  Priscillae  domum  a  superstitio- 
sis  hominibus  Romse  adhuc  monstrari ,  paiet  ex 
Monlfaoconio,  Diar.  Itaiic,  p.  164. 

513.  Hospiiio]  Ad  hospitium.Kadem  constructione 
Rulinus  Ilist.  eccles.  vi ,  3 ,  rnagis  se  verbo  Dei  con- 
{erens. 

^{^.  Sunifactor\Scen(B  factor .  imiiatione  vocis 
Gr»c9c  crxiQvcirocof,  qui  aulxa  texit.  Arator  u  ,  Nam 
scenm  (actor,  —  Erai  artificiuni  Pauli ,  quo  vicium 
quaeiebat  apud  Corinlbios.  In  scenis  autem  pavi- 
incnlum  aul^is  stemebatur ,  ut  auctnr  est  Arrun- 
lius.  Idcm  Arator  mox  vcrtil,  qiii  tciitoria  fabriiabat, 
9TitW77Qt6'Ji  et  quid  sint  tentoria  ita  di  signat  : 
Longliis  b»c  abieos  peregrinns  nbtque  vialor 
Erigil,  alque  hyemes  solcsque  his  pcllibus  arceu 
F4BRIC1US  commcnl.  in  Poet.  Christ.  p.  1*21.  —  lloc 
wvocavi  ex  utroque  Voss.,  ed.  Ald.,  Torn.  I.  Scenw 


factor  probatFabricius,  et  habent  editiones  taBtiini 
Don  oinnes.  In  Cantabr.  est  schenefaetor ;  haod  dubie 
librarius  schcenefacior  cogiiavii  a  o-yocyoc,  velut  fti- 
nium  factor.  Sane  scoenxfactor  iii  aliis  se  invenisse 
teslatur  Du  Cange  Glossnr.  med.  et  infim.  Latiu. 
verbo  ScENOFAceKi ,  qiii  et  lioc  ad  vx^^c  refert , 
licet  quis  dubitare  posset  uiriim  sceemB  non  corrupie 
scriplum  sit  pro  scenm.  Scio  quid  de  Paiilo ,  aulaeo- 
ruro  textore,  quidam  constitucrint ;  sed  sequor  ltei« 
G  nesium  de  Lingua  Punic.  cap.  13,  qui  mvoiroiof  dp 
tenioriis  et  tabernaculis  e  pellibus  consuntibiis  ac- 
cipit.  Ita  et  vulgatus  yeriiU  scenofactoriasartis;  neqoe 
aliier  capiiini  Beza  et  Tremeilius.  EU  s^att  apud 
Aratorem  alia  vox  praeferri  nequil,  cum  ipsede  teo* 
toriis  se  intclleiisse  satis  indicet  vs.  552. 

518.  Firmo\  Pulmanni  Schedae,  Antv.,  firma. 

519.  Monent]  Pulmanni  Scbed.^e ,  Antr.,  mMcitf ; 
et  superius  liaec  cnnfus».  —  Toss.  I,  trado. 

«S22.  Nomine]  Vide  Bartb.  Advers.  xxxv,  10. 
527.  Honore  est\  Pulmanni  Sckedx,  Autv.,  kono^ 
rem. 

530.  Senio]  Nolabo  veteres  Chrlstianos  poeias  do 
aquila,  ui  mystica  et  divina  ave,  mira  scribere,  qnse 
si  in  aliorum  Commeniarils  quanras,  nescio  an  possls 
invenire  quibus  iliustrentur  aut  conQrmentur.  Mira- 
bilis  sane  historia  est  qoam  menorat  Arator.  — 
Duo  loca  in  scripU  lectione  varianl,  nam  deciinalU 
senio  legitur,  et,  quce  fervidus  incuit  cettus  ,  In  bonis 
|.  et  pervetustis  membranis,  quas  ex  manubiis  C^rilitt- 
^  siensiom  prope  Argentinam  redemimos.  Gam  ? ero 
de  aquila  historiam  sivc  fabulam  non  subit  nunc  alie 
h>co  lcgisse  auam  apod  Aldhelmum  ie  libro  JSnigma* 
tum,  quem  Martimis  Antonius  Detrio  edidit.  mlm 
hsec  suiit  verba  irt  Aquila  : 

Cnrpora  dum  senio  corrumplt  fessa  senectos, 
Foniibus  in  liquiiUs  mcrgentls  membra  madescoBt. 
Posthaec  resumror  prs(  laro  ioaine  Phcebi* 
Sed  is  h.iud  dubie  Araiorem  exprestit ,  quamvis  or* 
dinem  invertat.  BARTmus,  Advers.  xxxin,  3.  —  Semo 
dedi  ex  Cantabr. ,  a  manu  secunda  ,  Yoss.  I ,  ed. 
Aldin. ,  Tom.  1  ,  et  membranis  Barthii,  In  caeteris 
est  senior,   Eadem  quoque  de  aquilx  hac  historia 
noiat  Barlhius  ad  Claudian.  iii  Cons.  Honor.  pro^fat., 
ys.  1.  iilic  tamen  ct  addit  Hieronymi  lestimonium 
in  epist.  ad  Prxsidium  :  Aquita  ,  inquit ,  quanio 
senuerit ,  gravantur  ipsius  pennce  et  ocuH ,  qnaritqut 
fonlem  ,  ei  erigit  pennas ,  et  coUigit  se  in  calorem,  et 
sir  ejus  ocnli  sanantur^  et  in  fontcm  se  ter  mcrgit ,  ff 


209 


DE  ACTIBUS  AP0ST0L0RI1M  LIB  II. 


m 


CIO 


615 


m 


Nofi  aliam,  bisque  Hla  foret,  quae  primitui  A 

[esse 

214  ^pi^  f  ^^  iP^3  r^i^»  ^^^  ^^^  dibcordet 

[origo 
Principii  fini^qoe  8equen8,'et  singula  dici 
Ci  paiel  esse  semel ,  nulloque  errore  gravan- 

[lur, 
Qu2P  collata  simul  possunt  divisa  probari. 
Com  tarocn  bauretico  nigredine  plenus  Avcrni 
PoI!uilur  quicunque  lacu,  si  luuien  baliere 
Ecclesiae  vult  fonte  piae,  non  Guglt  ad  undam 
Nostra  OJes  bunc  ire  iterum«  quia  nomine 

[trino 
Bogmata  prava  trabunl,  nec  qui,  sed  quid  dare 

[poasint, 
Ciplorare  8o'et,  positae  quem  vera  fateri  B 

lostiiuere  manus,  solusque  repellitur  error 
lo  diversa  trahens,  quod  Spiritus  eflicit  anum» 
ilos  eiiam  bls  sex  memorat  Scripiura  fuisse. 

215  0  ^^f  ^^  ^<^^*^  numeri  modus !  agmine 

[fuso 
€om  mcniere  cibi  damnonim  semine  nascl , 
Joris  aposioliei  lata  est  tot  gloria  vasis. 


C25 


630 


635 


Jam  se^rnaone  polens  Epbesi  cooverterat  ur* 

[bem 
Paulus,  et  stbereis  fulgebat  gloria  signis. 
Cumque  per  innumeros  Dutarcnt  saucia  niorbos 
Corpora,.  oec  miseros  operata  refecerit  aegros 
AriiOcum  mcdicina  manu,  ▼clamina  saera 
Absentes  petierc  $ibi ,  quibus  adfuit  ardens, 
Ut  caderet  vapor  ille,  Odes»  finemque  calori 
ALiera    Oamma   daret;  semicinctia    deniquo 

[Pauli, 
216  ^^ue  oblau  palam  sudaria,fii8a  per 

[artus, 
Languorum  pressere  focos,  membrisque  re- 

[postae 
Ad  nibilum  Ouxere  lues :  vigor  omnia  curans 
Tactus  erat,  nullsqoe  domus  a  munere  ces- 

[smt, 
Quod  medica  de  veste  ferunt :  Tirtute  suU 

[ipsa 
Spiritoum  quoque  turba  minaz,  Telut  irrita  fumi 

Pars  per  inane,  fugit,  ne  fabriea  pulchra 

[creattis, 
Qo»  plasmau  solo  coeleetis  imaglnis  instar 


mi/L 


GIO.  IHBtM]  Toss.  1,  dherta.  Tta  et  baec  permo- 
tata  apud  Liviuffl  xii ,  55,  3.  DiHta  Reip,  membra 
ex  cod.  800  Scbefferus  probabat  apud  Pacat.  Paneg. 
36.4. 

611.  Bottftlco]  Ita  Cantabr.,  Yoss.  uterque;  refer 
ad  /acn,  et  iia  jam  probavi  in  Miscell.  p.  19i.  Edlti, 
ter^rica.  Caiiiabr.,  cum  lunc  haretico. 

615.  Fonte]  lia  subslitui  ex  uiio  Voss.  2,  propter 
oppositum  lacu  Averni ,  et  sequens  undam.  lo  Offl- 
iiibuaest  [orie.  Favet  emendatioui  vs.  590, 

Correre  foDie  pio. 
neqiie  obstat  quol  lumen  bic  praecedat,  qood  forta 
fonii  parum  videtur  couveniens.  Ita  tamen  et  supr. 

Qoos  lax  baptismale  aioodat. 
foru  autem  et  fonte  etiam  conrusa  sunt  supr.  291. 
N  eiiim  et  R  frequenter  permotanlur ;  unde  cx  parto 
comiptus  hidorus  Orig.  hi  ,  70,  quande  el  molestce 
$uni  pugnationet.  Ita  Gotbofiedus;  rectius  Groning. 
et  ed.  antiqua,  purgationet,  idemque  ex  Merul»  co- 
dice  sub$iiiuit  Almeloveeu.  Conject.,  p.  160. 

614.  Ire]  Deest  in  Voss.  1.  Ascripserat  Cortius 
editioni  80«  Hincmarom  de  uon  trina  Oeitat.,  tom» 
1,  p.499. 

615.  Qut\  Pulmanni  Scbed.,  Antv.,  ^«ti.  Adbaesit 
sequeos  liuera. 

1^19.  Memotm]  Voss.  1,  nvmerof,  non  male. 

•ao.  Ei  feiix]  lloc  Voss.  uterqoe,  Torn.  1,  Antv. 
hk  rrliquis,  o  feiix. 

623.  Converteral]  Voss.  1,  convenerai. 

ti25.  Nuiareni]  Ita  eodd.  et  editi  plures.  Aldin., 
Torn.  1,  mutareni.  Saepe  b»c  confusa  docuit  pater 
meiis  ad  Plio.  Paneg.  5,  6,  et  apud  Siliam  vi,  234. 
ln  edit.  Lugduneust  1514  est  mutat.  Nesclo  utrum 
bic  muiareni  re|Nisitum  sit  ex  Lucaneis  Act.  xix,  § 
12,  aTra^o-flrccrdat  kii  uxnSn  raf  voowCf  pro  quo 
magis  Aitice  seribi^  cvrouc  t&v  vorwv,  judicat  Du- 
portus  ad  Tbeopbrast.,  p.  264.  —  GanUbr.  sequen- 
lein  versom  buic  pra^poiiit. 

ei\  R^fec^]  Caniabr.,  Voss.  2,  Aldin.,  Torn. 
I,  reficeret;  Voss.  1,  refecerai. 

628.  Abseniee]  Wiissenbergius  conjicil  abseniii. 

629.  Cai<;riJ  Voss.  2,  colori. 

630.  Semicinciia]  UuuMia  (nam  vocem  Latinam 
retittuii  io  AcUa  Liicas)  erant  quibtis  sordes  manoum 


abstergebantor,  aovS«^ia  iii<farta ,  quibos  sudor  fron. 
lis.  FAaaicius  commeiit.  in  Poet.  Cbri>L  p.  121.  — 
Aldin. ,  s^ctnda,  Antverp.,  ttftnidnifiNi.  Quomodo 
differant  a  iiufario,  qood  po.neriores  faeitergium  di- 
cunt,  ostendit  Vossius  de  ViL  Serin.  v,  p.  297.  Ve- 
teribus  vestis  erat  qux  partem  hominis  anteriorcin, 
p  a  cingulo  et  lumb  s  ad  pedes  usque  praecingebat. 
^  Taubman.  ad  Plaut.  Aulular.  iii,  6, 42;  not.  ad  Pe- 
trori.  Satir.  94.  Quo  tamen  iii  loco  vox  illa  baiid 
dubie  corniptifrH^fnici^cfo,  quod  et  aliis  in  mentem 
vt^nit,  Scbeffero  qiK>i|ue  plaeuil  in  Adversariis,  quffl 
exstaiit  in  Observ.  Miseell.,  vol.  IX ,  p.  191.  Isidonis 
XIX,  55,  Qnctus  est  lata  zona^  et  minm  lata  s€fittrtfi- 
ciium ,  et  utrisque  minima  cingulum.  Velus  editio  illie  ^ 
utriusfiue. 

6^1.  Oblata]  Ita  CanUbr.,  edd.  Aldin.,  Torn.  1. 
AUala  Voss.  1  ei  rcliquae  edd.  Ablata  Voss.  2. 
',  632.  Focos]  Forle  intellig it  catorem ,  quem  me- 
morat  vs.  619.  Mallem  lanien  foros  lcgi.  Languorum 
lori  suutlecti  in  quibns  langueittesdccumbeiiant.  Ahs* 
traotum  ita  pro  coiicreto  positum  csi ,  de  quo  cpist. 
ad  Florian.  vs.  iT%Torut  auUon  et  foeus  etiam  |>er- 
inutata  sunt  apud  Lucanum  iv,  1*^7,  iis  in  codicibus, 
quos  memorat  fiurinannus. 

634.  Nullceque]  Pulmanni  Scbed.,  Anlverp.,  ms- 
teque. 
636.  7t(r6al  Voss.  1,  turba. 
638.  Plasmata]  nsKlaofdyoCf  factus  seo  condituf . 
Prudent.  Apotbeos., 

Sic  esl  plasmsta  vlcissim 
Flatu  inoorporeo  res  fUlHlis. 
Fabricius  comment.  iii  Poet.  Cbrist.  p.  105.  —  A 
Gr»co  fonte  b»c  et  similiS  deduxerunt  plura  Cbri- 
siiani.  Exeinpiis  parco;  ea  dederunt  copiose  Salmas. 
ad  Tertull.  Pall.,  p.  125;  Daumius  de  Causls  amiss. 
radic,  cap.  14;  Vossius  Vit.  Serm.  iv,  16.  Plasma 
tali  sensu  de  bomine  Prudent.  Cathem.  vii,  184,  et 
IX,  92.  Ansiquioribtis  designat  vocem  bciie  forma- 
tam,  ut  iiotat  Salmas.  ad  Terlull.  Pall.,  p.  466. 
Vlasmare  Aldbelmo  reddidit  GroBov.  in  Eccles.  cap. 
15.  Cataplasmare  protubl  Reinesius  Varior.  Lection. 
111, 1i ,  p.  ^51.  Confer  Isidor.  xix,.  15 :  ubi  male  Go- 
tbofredus  edidll,  pingere  terra.  Hectius  in  Groning. 
et  cd.  Vet.,  finiiere;  ita  eiiim  ipse  xx,  4,  ftHgera 
emm  est  fatere^  formare  et  plasmare. 


207  ARATORIS 

5t>0    Tempestas  mundana  ferat,  scclerumque  va-  A 

[pores 
Ignliiis  lentAlor  agai;  sub  tcgminc  tali 
Tiita  Bolus  nuHum  discriminis  excipit  icium,       585 
Nec  prostraia  feri  succnmbit  viribus  lioslis. 
Mysiica  signa  daces  pnemitlont  laudibus  ar- 

[tis. 
565    Pisees  Petrus  agens,  homines  capii ;  sequorls 

[hoapes 
lo  sacris  persistit  aquis :  habitacola  Paulos 
Dum  tcrrena  levai,  docet  at  ccelesiia  con- 

[dal.        590 
Factaquo  saepe  manu   nunc  conslroit  airia 

[▼erbo, 
Ulieriora  sequens,  lustratis  finibas,  arva 
570    Conveniens  Epbesum  Paulus  docet ,  atque  ibi  g 

[quosdani 
Prospiciens  asiare  viros  :  An  Spiritus  almus 
ITenerit  his?qu8esitor  ait,  qui  fonte  Joannis         595 
Sc  dodum  maduisse  ferunt,  nam   nominis 

[hujas 
212  Ezpertes  hucusqoe  trahi,  quos  flumlne 

[sacro 
575    Abluit,  et  saDCtus  mox  Spiritas  ora  replevit, 

Yerbonimqae  dedit  solitis  virtutibus  imbrem.      €00 
Sxpius  arma  movent  ista  de  parte  profani, 
Ct  bellare  parant,  qnibus  otconiraria  possim 
Fuudere  lela  loqiiens,  lo  nunc  mihi  larglus  ora, 
5R0    Spiritus  alme,  riga ,  siiH  ut  tibi  dogroau  di- 

Qux  dederisl  Cu  vocis  iier,  to  semita  vitse,       G  605 
Tu  dicture  veai!  qiil  per  tua  asiiiien  semper. 


fOS 

Quod   reddamus,   agis,   doniqne    resasripis 

[u^nm. 
Nomine  venluri  prxcnrsor  in  orbe  Joannes 
Exhibuii  baptisma  sauin,  Dominoque  paravii 
Ipse  viam,  memorans  cunctis  baptisnia  fu- 

[tanim, 
Post  aliud  quod  jure  datur,  quod  trina  pote- 

[slas 
Ulusirare  solet;  sed  quod  magis  eligit  hujus 
Tangcre  Gbristus  aquas,  formam  facit  omni- 

[bas,  ad  se 
Currere,  fonte  pio  sacram  ne  deserat  UDdam. 
Ulterius  mortale  genus,  qunm  corpore  mundo 
El  Dominus  dignstas  erat ,  com  dilait  amnem 
Per  laroulum  mergenie  Deo  :  jam ,  flumino 

[tacto, 
213  Discipulis  hoc  cessit  opas,  quos  dogmaia 

[lilures 
Bapiizasse  canunt ;  servi  cessarc  lavacram 
Fas  fuerat ,  vcniente  Deo,  pncnantlus  ox  quo 
Dixerai  isia  prius ;  quo  fecit  lempore  Jesus 
Jam  plenum  haptism«i  geri,  velut  anto  Joannes, 
Cur  solilum  propriumque  dareiTqii»  regula 

[Paolam 
Compulit,  ut  Christi  deberent  fonte  renascl, 
Qaem  non  veniurum,  sed  jaro  veniase  Joannes 
Insinuans  diglto  coBlestem  prodidit  Agnom, 
llunc  peccaia  canens  a  cancto  tollere  mondo. 
Qnid  geminum  baptisma  copis  simolare,  pro- 

[bn«? 
Dissona  dod  ilerant;  repetliio  rem  toiei  ip- 

[aam» 


NOTiE. 


500.  JVirnirMia]  Tdss.  1,  mundata. 

563.  Feri\  Voss.  I ,  ferti.  Adhxsii  seqoens  lit* 
lara. 

564.  Arii$]  Aldin.,  Torn.  1,  arult.  Lmuiei  artk  vi* 
dciur  adhibitum  pro  artibas  laudatis. 

6^8.  Verbo]  Aldin.,  verbU. 

572.  Vmeru]  Uinim  Spiritam  aoceplssent.  Act. 
aposu  xif ,  §  2,  cod.  Caniabr.  illic,  tl  nvcvfM  Sym 
>a/ai^ffyov(Ti  tcvcc.  Sed  M  inlerpolaioris  esse,  phrasin 
nescieniis,  jam  monuii  Marckland.  ad  LysiA  Orai. 
I,  p.  555. 

573.  Maduiiu]  Voss.  2 ,  malmue. 
•  579.  Tu  nanc]  Cantabr.,  nune  1«. 

580.  Tibi]  Rarior  constructio.  Daiivnm  sane  baic 
voci  jongi ,  iion  videbatur  Bondamio  Yar.  Lect.  i , 
5;hinciamen  non  te  expediveris,  oisifc  rescHbeio 
malles.  In  his  scripioribus  taHa  admitii  possiint,  in 
aliis  jure  damnanda. 

581.  Semita]  Puhnanni  Sehetl.,  Anlverp.,  ##- 
ndna, 

583.  Quod\  Ita  codd.,  edd.  Aldin.,  Toro.  I ;  in  re- 
liqm's  est  quas. 

585.  Dowque]  Tornxs.  1,  dani  qnoque  iUicipii:  in 
resuicipit  tamen  omnes  conspirant,  ei  non  nlsi  Ara- 
toris  aactoritaiis  hoc  taemur  texica.  Ob  reddamui  u- 
men  simlis  compositio  videtur  necessaria. 

587.  Potettail  Cortius  ascripserat  Hincmanim  de 
Bon  irina  Deiiate  tom.  I,  p.  500. 

591.  VUerius]  Yuss.  2,  alteriui. 

592.  Diluit]  GanUbr.,  Ald.,  detmt.  Vide  ad  lib. 
1.205. 

594.  Hoe  eeisit]  Voss.  I,  coneeait^  male.  Vide  ad 
epist.  ad  Flor.,  io  floe,  et  i,  501, 


594.  Doffmata]  Ald.,  Torn.  1,  dogmate,  et  Yoss. 
S  a  mann  secunda. 

596.  Deo]  lu  Gantabr.,  Voss.  !,  et  editicDes  pln- 
res,  male.  Voss.  2,  Ald.,  Torn.  I,  Antv.,  venienta 
Dei  prarnuntiui.  Nihil  est  quo  lum  veniente  referas.  — 
Ex  quo  est  postquam.  Giossam  hinc,  ope  Tbuani 
codicis,  exime  Martiali  vi ,  50, 

Obseenos  postquam  eoBpit  servare  cinadoa. 

Cod.  obucenoi  ex  co :  onde  efftngendum  ex  quo. 

597.  Prfiisl  Canubr.,  piui;  iia  hsec  cnDfusa  apod 
Sedol.  ni,  44.  Possei  hoc  ad  Jau»  referri,  seJ  Don 
neoesse  est. 

597.  Fecit]  Obsecatus  som  codlcibas.  Sed  Aldin., 
.  Torn.  i,  transponuiit,  quo  tempore  feeit  Jesui.  Pos- 
^  leriorem  quoque  vocem  In  tres  sylUbas  redigit  Aui- 
verp. 

599.  Cur  iotitum\  Ita  codd.  et  Aldlo.,  olsi  quod  m 
CaDtabr.  sit  eum;  omoes  reliquae,  iniolUum.  Sed 
Joaniiis  baptisma  erat  solitum,  Ciiristi  insolitum. 
Suam  Itemqae  Christi  bapti&ma  ipse  opponit.  Goufer 
ei  Aci.  apost.  XIX,  S4. 

602.  ijfcinttaftf ]  Voss.  2 ,  iniigntmi.  Imignare  pro 
indlcare  et  signo  ostendere  dicl  docet  Du  Cange  iu 
Glossar.  Latlu.  in  verbum.  Alterum  ipse  Araior  ha« 
beii,82, 

Et  lasinuansdivina  negotia. 

Diaito  umen  ad  prodidit  refor,  qood  cum  non  per- 
spicerei  librarlns  in  Voss. ,  ideo  videtur  iuimii- 
tasse. 

606.  Iterant]  lla  Canubr..  Voss.  1,2,  Ald.|  Toni. 
1.  Alix,  iterat.  Pejus  Bibh  Logd.,  tneral. 


^oo 


DE  ACTIBUS  APOSmORIIM  LIB  II. 


210 


GIO 


615 


690 


Non  aliam,  bisque  illa  foret,  quae  primitai  A 

[esse 

214  topi^  t  ^^  iP^^  1^^^»  ^^^  ^^^  discordet 

[origo         C25 
Priiicipii  finisquc  sequen8,'el  stngula  dici 
Ci  paiel  esse  semel ,  nulloque  errore  gravan- 

[lur, 
Qu2P  collata  simul  possunt  divisa  probari. 
Cuin  taroen  hxrctico  nigredine  plciius  Avcrni       630 
Pol!uitur  quicunque  lacu,  si  luiiicn  haliere 
Ecclesiae  vult  fonte  piae,  non  cagii  ad  undam 
Noslra  fiJes  bunc  ire  iterum«  quia  nomine 

[trino 
Bogmata  prava  trahunl,  nec  qui,  sed  quid  dare 

[poasint, 
Ciplorare  8o'et,  positae  quem  vera  fateri  B 

lostityere  manus,  solusque  repellitur  error 
In  diversa  trabens,  quod  Spiritus  eflicit  unun, 
iios  etiam  bls  sex  memorat  Scripiura  fuisse. 

215  0  sacer  et  felix  numeri  modusiagmine 

[fuso 
Cam  mcniere  cibi  damnonim  semine  nasci , 
Juris  aposiolici  lata  est  tot  gloria  vasia. 

mJM. 


635 


Jam  se;iaone  potens  Epbesi  cooverterat  ur- 

[bem 
Paulus,  et  sthereis  fulgebal  gloria  signis. 
Cumque  per  innumeros  nutarcnt  saucia  morbos 
Corpora,.  oec  miseros  operata  refecerit  aegroH 
ArtiOcuin  mcdicina  manu,  vclamina  sacra 
Absenles  petierc  $ihi ,  quibus  adfuit  ardens, 
Ut  caderet  yapor  llle,  fides»  finemque  calori 
AUera    fiamma  daret;  scmicinctia   deniquo 

[Pauli, 
216^l<|ue  ohlau  palam  sudaria,fusa  per 

[artus, 
Languorum  pressere  focos,  membrisque  re- 

[postae 
Ad  nihilum  fiuxere  lues :  vigor  omnla  curans 
Tactus  erat,  nullsque  domua  a  munere  ces- 

[snnt, 
Qood  medica  de  veste  ferunt :  virtute  suU 

[ipsa 
Spiritaom  quoq^ue  turba  minax,  velut  irrlta  fumi 

Pars  per  inaoe,  fugit,  ne  fabriea  pulchn 

[creaatis, 
Qo»  plasmau  solo  coeieatis  imaginis  instar 


640.  Dhfiia]  Yoss.  1,  dhena.  Ita  eC  baec  permo- 
Uta  apiMl  Llviuffl  xxi ,  55,  3.  Oiviia  Reip,  membra 
ex  cod.  suo  Scbefferus  probabat  apod  Pacat*  Paoeg. 
56,  i. 

f)11.  Hmetied]  Ita  Caniabr.^lToss.  uterque;  refer 
ad  lacu,  et  iia  iam  prohavi  in  Miscell.  p.  19i.  Editi, 
kmretica,  Caniabr.,  cum  tunc  hmretico. 

615.  Fonte]  Ita  substitui  ex  uuo  Voss 
opposituin  tacu  Averni ,  et  sequens  undam, 
itibusesi  [orte.  Favet  emendatioui  vs.  590, 

Correre  fooie  p&o. 
neqiie  obsui  quol  tumen  bic  praecedat,  qood  forta 
fonti  parum  videtur  couyeniens.  Ita  tamen  et  supn 

Qnos  lax  baptismate  moodat. 
foru  autein  et  fonte  etiam  conrusa  sunt  supr.  291. 
iV  eniin  et  R  frequenter  permotantur;  unde  ex  parto 
corrupius  Iddorus  Orig.  hi,  70,  quande  et  moteitce 
suni  puguationes.  Ita  Gothofiedus;  rectius  Groning. 
et  ed.  antiqua,  purgaiionei^  ideiuque  ex  Merul»  co- 
dice  subj^tiiuit  Almeloveen.  Conject.,  p.  160. 

61  i.  Ire]  Deest  in  Voss.  1.  Ascripserat  Cortius 
£ditioni  80;«$  Uincmarum  de  non  trina  Deitat.,  tom» 
l,p.499. 

615.  Qui]  Pulmanni  Scbed.,  Antv.,  qui$.  Adhssil 
sequeiis  litura. 

tf  19.  Memotm]  Voss.  1,  fiami«ral,  non  male.  D 

•20.  Et  felix]  lloc  Vo»s.  aterqoe,  Tom.  1,  Ant?. 
la  rrliquis,  o  felix. 

6i5.  Converteral]  Voss.  !,  cmnenerai. 

b^.  Nutarent]  iia  eodd.  et  editi  plures.  Aldin., 
Torn.  1,  mutarent.  Saepe  b»c  confusa  docuit  paier 
mciis  ad  Plin.  Paneg.  5,  6,  et  apud  Siliom  vi,  254. 
ln  edil.  l«ugduneiisi  1514  est  mntat.  Nesclo  utrum 
bie  muiarent  repositum  sH  ex  Lucaneis  Act.  xix,  § 
fi,  oirttXWflrcffOac  iat  a^Sn  tsc  voaovc,  pro  quo 
niagis  Auice  scribU  a^iwc  t^v  vorwv,  judicat  Du- 
portus  ad  Tbeophrast.,  p.  264.  —  Canubr.  sequen- 
lein  versom  buic  prifpoiiit. 

62*.  Refee^t]  Cantabr.,  Voss.  2,  Aldin.,  Torn. 
I,  reficeret;  Voss.  1,  refecerat. 

628.  Absenlei]  Wiissenbergias  conjicit  ab$entii. 

629«  Calori]  voss.  2,  colori. 

650.  Semicimctia]  Zfucxlvdca  (nam  vocem  Latinam 
reiauuil  ia  Actis  Lucas)  eiant  qaibus  sordes  manauai 


abstergebantar,  orov^^ia  iudaria ,  quibos  sudor  fron. 
tis.  FAaaicius  commeut.  iu  Poel.  Chri>t.  p.  121.  — 
Aldin.,  semicfnda,  Antverp.,  stfiiucin/iiNi.  Quomodo 
differant  a  sudario^  quod  poneriores  faeilergium  di- 
cunt,  ostendit  Vossius  de  ViU  Serin.  v,  p.  207.  Ve- 
teribus  vestis  erat  qux  partem  hominis  anteriorcm , 
p  a  cingulo  et  lumb  s  ad  pedes  usque  prxcingebat. 
.  2,  propter  ^  Taubman.  ad  Plaut.  Aulular.  iii,  6, 42;  not.  ad  Pe- 
am.  In  offl<-  tron.  Satir.  94.  Quo  tamen  in  loco  vox  illa  baud 
diihie  corniptfrH^mtcj^c/o,  quod  et  aliis  in  mentem 
viMiit,  Scheffero  qtK>iiue  ptacnit  in  Adversariis,  qua 
exstant  in  Observ.  Miseell.,  vol.  iX ,  p.  191.  Isidonu 
XIX,  55,  Qnctus  est  lata  soiia,  et  minus  lata  scmtdii- 
ciium ,  et  utrisque  minima  cingutum.  Vetus  editio  iilie  ^ 
utriusque. 

631.  Oblala]  lU  Canubr.,  edd.  Aldin.,  Torn.  i. 
AUaia  Voss.  1  ei  rcliquae  edd.  Ablata  Voss.  2. 
',  652.  Focos]  Forle  inicllifit  catorem^  quem  roe* 
morat  vs.  629.  Mallem  lanien  toros  legi.  Languorum 
lori  suiitlecti  in  quibiis  languentesdccumbeiiant.  Ahs« 
tractum  ita  pro  coiicreto  positum  cst ,  dc  quo  cpist. 
ad  Florian.  vs.  iT^Torus  auteni  et  focus  eilun  per- 
muuta  sunt  apiid  Lucanum  iv,  1*^7,  iis  in  codicibus, 
quos  memorat  fiurniannus. 

654.  Nutlceque]  Puhnanni  Sched.,  Antverp.,  nii- 
teque. 
656.  7ur6ii]  Yoss.  1,  turba. 
658.  Piasmata]  nsKlaofdyoCf  factus  sea  condituf • 
Prudent.  Apotheos., 

Sic  est  plasmsU  vicissim 
Fblu  inoorporeo  res  flabilis. 
FABaicius  comment.  iu  Poei.  Cbrist.  p.  105.  —  A 
Grsco  fonte  hse  et  similiS  deduxerunt  plura  Chri- 
siiani.  Exeinpiis  parco;  ea  dederont  copiose  Salraas* 
ad  Tertull.  Pall.,  p.  125;  Daumius  de  Caosls  aroiss. 
radic,  cap.  14;  Vossios  Vit.  Serm.  iv,  16.  Ptasma 
tali  sensu  de  homine  Prudent.  Cathem.  tii,  184,  et 
IX,  92«  Ansiquioribus  designat  vocem  bcne  forma- 
tam,  nt  nout  Salmas.  ad  Tertull.  Pall.,  p.  466. 
Ptasmare  Aldbelmo  reddidit  Gron«iV.  in  Eccles.  cap. 
15.  Cataplasmare  protulil  Reinesius  Varior.  Lection. 
ni,  12,  p.^5l.  Conrer  isidor.  xix,.15:  uhi  male  Go- 
tbofredus  edidit,  pingere  terra.  Heelius  in  Groning. 
et  (mI.  Vet.,  fintiere;  iu  enim  ipse  xx,  4,  ftngaa 
enim  est  facere^  formoMe  et  plasmeffe. 


fefl  ARATORIS 

Trnil,  et  aoetoris  spepiem  pro  pignore  gestai ,  A 
640    Itospiic  sil  poliuta  suo,  templumque  decoris 
fiiffcrat  pnedonis  odor;  quo  (empore  septem 
217  Jodaea  de  stirpe  viri  nova  praelia  tentant. 
Sic  prius  aOkli :  Qnem  Paulus  nomine  iesum 
Pracdicaty  littoc  libiroet  parlter  preponfmus  et 

[nos ; 
645    Pervasum  dimitte  locum.  Vox  reddita  contra,       665 
Cbristas  qui  sit,  aft,  qoi  Paulus,  sentio,  nam 

[vos 
Ignoios  vilare  licet ;  eognosce  furorem, 
Gens  inimica,  luum  ;  d:emon  regnore  fatetur, 
Qnem  veBisie  negas,  atque  buc  convinceris' 

[ipso, 
6&0    Quo  stiroulantc  mls,  cui  non  datur  ore  pfocere,      670 
Quod  terrore  movet ;  contraria  dicere  voto      B 
Causa  Dei  probibet,  quam  lex  comiiatur  amo- 

[ris. 
tlxc  est  vera  fldes  :  qux  tunc  spectaruh  plebi, 
Qnamve  triumpbalem,  Dbmino  vincente,  co- 

[robam         675 
655    CoD  ifit  inde  geri !  rabido  com  murmure  frcn- 

[dens 
Daemonis  ira,  suis  bene  noxia,  rnmpit  amictosy 
Dissecat  et  facies,  fugiuntque  pericula  victi, 
Nudaqoe  prscipiii  convertunt  terga  pavore. 
Quid,  Judaea  ferox,  jam  non  de  clade  timebis  ?     660 
kCO    Quae  socio  sic  beste  peris,  cui  crimtnis  aactor. 


•12 
Paiiitorqae  idero  est,  ne  sit  te  judice  pulsus, 
Qua  simul  est  peccante  reus.  Mox  (aroa  per 

[arbem 
Sparsit  ubique  volans,  et  dxmonis  edere  vo- 

[cem, 
2lS  Q*>^^  virttts  est  summa  Dei :  concurrere 

[gaudent 
In  laiices  intrarc  pios,  maculasque  vetustas 
Foate  iavare  novo,  sanctisque  nitescere  Ijm- 

[pbis. 
E  qnibos  ona  daiar   simul  insons   omnibus 

[aetas. 
Ast  alii  magicis  ponunt  incendia  libris, 
Ut  mereantor  aquas,  et  vitent  ignlbus  ighes. 
Ardua  flamma  nimis,  ctijus  super  aera  fulgor 
Evolat,  et  copium  tales  petlere  favillae. 
Qoinquaginta  etiam  pretium  posuere  libellis 
Millia  nttmmorum,  quoniam  ffteroere  nocentet 
Sic  abolere   nefas;  bujos  bsec  caosa^tigiirae 

lesl: 
Lege  sacer  numerus  delieta  resolvit,  ot  oiim 
219  ^<lu^'  ^^  ^^'^0  David  sua  crimiha  Psalmo, 
Cotitractus^oe  fbgal ;  nain  qbioqoagesirous  ^i 

[nus 
Curo  jubilxus  adcsl,  proprii  disiractio  ruria 
Antiquo  donator  bero ;  servire  eoactoo 
Liberus  amissa  petit ;  mala  debita  laxat 
Crcditor,  et  limen  patriae  vetos  aspicit  exsulr 


NOTiE. 


I^.  Gestat]  Voss.  f ,  Antf.,  portat, 

640.  noMpite]  Sedulius  iii,  85,  de  daemone  : 

Talem  qaippe  domum  dignus  fuii  bospes  hat>ere. 
«bi  et  Woplkensius  haec  contulit.  . 

642.  Judcea]  Aldin.,  Judaica, 

644.  Propommus]  Torn.  i,  pr^p^onfmiM.-*  Voss.i 
igiinrat  pariter, 

6S.').  Periasum]  Salvianus  Gubern.  Pei.  v,  p.  07, 
Privata  pervasione  nudati  stinl.  Ita  pervMiones  per  in* 
vasiones  rccte  exponit  Riitersb.  ad  cumd.  p.  56. 
Isidoro  vocem  asseruit  opporiune  Joan.  Cannegiete- 
nis  Observ.,  c.  17  ;  ct  pervasa  ipse  Sedulio  iii,  309. 
Adde  Wopl^ens.  in  Observ.  Miscell.  nov.  tom.  VIII, 
p.  925. 

646.  Qui  tit]  Cantabr.,  Voss.  r,  qui$  srl,  oil,  quis, 
Aldin.,  Torn.  1,  qu»  sit  Christus  ait, 

619.  Ipso]  Cantabr.,  tpsa,  ut  ad  gens  rereratur  : 
neque  displicet. 

650.  Placcre]  Cl.  Wassenbergius  emrndabat  f'ic(«' 
re ;  ei  exponit :  Vos,  Judaei,  vcstris  verbis  jussTsquc  JD 
aiu  ininis  roalum  spiritum  lerrere  non  potesiis,  sic 
ut  eumilem  expellatis  jussis  ve^tris  perterritmn.  Pla^ 
cere  repositum  arbilratur  al>  iis  qiii  tertium  casum 
xiijubere  junctum  non  ferebant.  lia  tamcn  et  lib.  i, 
iii,  iibidixi. 

65^.  [iahido]  Voss.  I,  rapido,  Vide  supr.  vs.  243. 

658.  Pavore\  PulmanBt  Sched.,  Antvl,  pavori. 


662.  QiialCaiitabr.,  quo. 


Mere]  De  iiac  iocutione  vide  ad  SeduK  i,  146« 
Dcemones  nialebal  Wasscnl)ergius. 

665.  In]  lia  cudd.,  edd.  Ald.,  Torn.  1 ;  cscterx,  ad 
latices  ;  sed  intrare  in  latiees  rectum  est.  Prxpositio 
namque  qnx  in  cumpQsitojam  iiiest,  saepe  repetitor, 
ut  inire  in  urbem,  Vide  burman.  ad  Suet.  Cxs.  18. 
Apud  Orosiuai  vf ,  iO,  de  takerna  meritoria  pet  tolum 
diem  fluxU^  pOSaCt  subsiilui  defluxt,  cx  Joan.  Saies- 
berieiisi  Wiii  18.  ifi/rore  auleiii  esi  pro  gerundio,  de 
i^uo  ad  ep.  ad  Yigil.  vs.  4.  Fcre  siuiilitcr  Sedui.  i,S9, 


Per  lalices  ifiurare  pios. 

668.  Incendia]  Ita  enim  moris  erat  libros  Rinp. 
praecipue  religioni  nnxios  igne  cremare.  yi(lQ  El- 
menb.  ad  Arnob.  Advers.  gent.  iii,  p.  109,  ct  quae 
dixi  in  Miscell.,  cap.  9,  p.  104.  Cum  magicot  hos 
appellet,  expressit  Liicaneum,  mpiipyv,  7roe{avrMy, 
Act.  XIX,  19.  Per  curiosa  teciari  vulgutus  interpres 
id  venit ;  tainen  ^nt  curiosas  artet  exereuerant^  ina- 
vult  Henr.  Slephaous  Schediasm.  ii,  28.  Ita  autera 
vocem  curiotusei  Latiiii  deariibusmagicis  adhil>ent. 
Vide  Gothofred.  ad  1.  4  C.  Tbeod.  de  Malef.  el  Ma- 
them.,  qiii  et  eodem  quo  Stepbanus  modo  Locaa 
verba  transfert. 

669.  Viient]  Ita  dedi  ex  Cantabr.,  Voss.  2  et  Bibl. 
Liiffd. ;  in  omnibus  reli«]ais,  vitant^ 

679.  Aera]  Iia  eodd.  et  quaedam  editiones,  vulgo 
CBihera^  ut  aerius  et  wthereus  confusa  apud  Sedui.  i, 
iZi.^Fufgur,  Voss.  I. 

67i.  Posuere]  Suft^ij^i^nv  est  Lucae  Act.  xix,  If^, 
compulare^  ut  nuiat  Maius  iM)serv.  Sacr.  iv,  p.  195. 
—  Pisr  nummot  intellige  denarios,  Id  enim  apud  Lu- 
cam  notai  upyvpiov,  Vide  Fascic.  Opusc.  ad  Histor. 
speciant.,  lom.  li,  p.  472. 

^l^.Diluii]  Cantabr.,  Ald»^  delmt.  Vide  supra  i, 
203. 

679.  Coaclos]  iia  Voss.  1,  Antveri^.  ki  Voss.  2, 
cdd.  Ald.,  Torn.  I,  est  coactut,  IteliqusB,  coactit  Li- 
bertat  amitsa  redit,  Cl.  Wassenbcrglos  interpuogil : 

Anliquo  donator  hero,  servire  coaclo. 
Libeitas  amissa  redit,  mala  debita  laxat 
Creditor. 

680.  Petii]  \d  dedi  cx  Voss.  1 «  Aldin.  Proxime 
accedit  Antv.,  qaae  pertl  habet.  In  reliqiiis  redit^  qaod 
glossam  ari)itror  redolere. 

681.  Limen]  Aldin.,  Antverp.,  Fabricius,  Bibl. 
Liigd.,  lumen,  Suspicor  et  ifa  Cantabr.  ct  Univeri^, 
baberc,  cum  Cortios  margiui  Fabricianx  nihii  ast  ri^ 
pserit.  AHerum  tuetur  Arobros.  Hexaem.  t,  ^\, 


•17 


DE  AGTIRUS  APOSTOLORUM  LIB.  11. 


m 


Carraeril  pretioa  fides ,  pariierqtie  mlnisirai  A  755 
740    ArgeniaBi ,  eui  foee  souaui  betta  lympana  cor- 

[dis, 
Ul  Domiunm  doo  jnncta  colaoi ,  de  pcciore 
«  [  aensiis , 

De  smDone  sonns ,  sic  auruin  dogmau  legis ,     760 
ArgeDMimque  petuot  bxe  ad  pia  lempla  parari. 
Nps ,  quia  templa  sumos ,  sl  erimiiia  cuncta  re- 

[cedant, 
745    Pra»cia  Tcrba  monent ,  quod  Apostolus  ipse  re- 

[velat. 
Corde  salus  eredentb  erii ,  eonfessio  Toce.  765 

Sacrilego  res  una  fuil ;  Demetrios  aedes 
Gondidit  argento ,  cujus  facundia  mofit 
llos  animos,  ut  norma  probet,  sine  Judice  senso 
759    Numiua  Yana  euli ,  nee  de  firtaie  venire  £ 

P«fCtoris  istud  opus »  eui  pars  baec  sola  dicatur, 
Qur,  rationis  Inops,  nudaro  serlt  ore  loquelam. 
226  Tu  quoque,  signa  lerens,  tilulos  io      770 
[  carmine  nostro , 
Troja,  repone  taos    et  laudibus  adde  trium- 

[phos, 

NOTiE. 


Qiii  magis  ex  Tero  fulg«*nt  libi  clarias  aciu, 
Quam  quos  pomposu  reboaiil  liiu  betlacolliuriio 
Lingua  colona  De\  cum  semiiia  feia  saluii 
Spargeret,  in  s<*rain  produxit  lenipora  noctcm, 
PIos  aBJmis  Aieiura  diem ;  micuere  coiusca 
Ltmpades,  ut  verbi  luoerent  igne  fldeles. 
Solus  ab  eicubiis  Tivacibus  Eutychus  exsiil 
Mersa  sopore  graYi  coir.mi^it  iheinbra  feiieslrac. 
O  male  parta  quiesf  o  semper  dt*dita  soinno' 
227  Pcctorfty  nudft  boiio!  quaniis  patct  ille 

[  ruiiiis , 
Qoem  noi  soI»teoet,  Bunquamque  resuscicai 

(xgruin 
Ad  meliora  capat!  nesclt  Tigilare  periclo, 
Qui  patiiar  dormiro  Deo!  quid  inane  lenesine 
Qosris,  adultCt  cbaos?  quidve  bac  in  parte 

fquresciSr 
Qoa  ruiturus  eris  ?  res  est  inimica  saluii 
Pendula  celsa  sequi ,  furtivaque  somnia  prono 
Carpere  velle  toro ;  poieras  meliore  cubili 
In  Torbo  recubare  Dei ,  Pauloque  inoneute 
EJus  velle  aditam ,  cui  limine  pcrvia  recto 


759.  Cui]  Canlabr.,  ^iii  fkerai ;  Antv.,  cut  fuerai. 

740.  Ar^enlMiii]  Voss.  1  sequentem  versum  huic 
pr.i'G,(it. 

741.  Colant]  Voss.  3,  folant,  Piget  toties  deliran- 
tis  librarii  ineptias  describere. 

745.  B4gc\  Ita  solus  Gantabr. :  nempe  dogmata ; 
in  relic|ui!i  esl  koe, 

744.  Qttw]  Vo5S.  2,  quL 

745.  Prttseia]  lia  codd.  et  edd.  Ald.,  Torn.  1 ; 
reliqiii ,  piurimtt.  iiidicat  anle  jain  praemonilum  fuis- 
M  t  quod  Apiistolus  revelavit.  Ila  prwscius  dc  futu- 
roro!n  moiiitoribus  Virgil.  iEn.  vi,  66.  Ipsumque 
TerlNiin  monere  hanc  vocem  flagilat  e^  eo  usu  quem 
auigi  ad  lib.  i ,  lOii. 

7-45.  Quod]  £x  codd.  Aldin. ,  Tom.  I ;  iu  reli- 
qifis,  qu(B. 

747.  Sacrdeqo]  Cantabr.,  $aerilega, 

75l./«liirfjVos8.  1,  t//iirf. 

75i.  iViiiiaiii]  Solam ,  ut  nihil  aliiul  adsit.  Bnr- 
man.  eommi-ni.  majori  ad  Phxdr.  iii  Prol.,  vs.  SS  ; 
nuda  uiriui  apiid  GruUuni  Cyneg.  3.  Iia  capio  nudum 
corpui  apu  1  Justin.  xxvii ,  !2 ,  3  :  non  enim  illic  om- 
nes  videiilur  naufragio  vestes  amisisse.  Gr.TCorain 
j^[je»of  comulit  llriusiiis  ad  Silium  i ,  219.  llaque  hic 
Voss.  i  unam  habr*i  ex  glossa  :  id  euiui  |iro  solo  ad- 
biberi  ostoiidi  ad  Sedul.  ii ,  197. 

752.  Serii]  Ita  Cauiabr.,  Voss.  3,  Anlv.,  Bibl. 
LogJ.  et  Fabricius ;  in  reliquif  est  (crii.  Statius 
Silv.  II,  1,  6, 

£t  verba  medenlia  ssvis 
Gonsero. 

Ileqoe  lamen  illic  lulit  Marcklaadus ,  cmfero  repo- 
iien«.  Pmdent.  Perisieph.  vi,  LS,  Elserit  loquetam. 
—  Male  Voss.  3,  ioquelis. 

756.  QiMisl  Voss.  2 ,  ed.  Anlv. ,  quie:  in  Cantahr. 
>-jse  paginae  erat  apposiius.  —  Snperiori  versu  ma' 
gii  dariui  est  eadem  forma,  dequa  dixi  supr.  i,  856. 

756.  Pompoio]  Magnilico,  praecipue  atitein  de  elo* 
qaeotia  et  earnunibus.  Vide  Savar.  ad  Stdou.  iv, 
epiu.  9.  Convenit  plane  Sedufius  t,  priiic, 

Com  soa  ^eniiles  studeani  figmenu  pofta: 
Crandisunis  poinpare  medis,  iragicoipje  boalu. 

IIIn  vide  Dolas.  Allbelinus  Laud.  Yirgin. ,  p.  731 , 
loip.  I  TIics.  Caiiis. , 

iuppiier  bigeaU!ffl  quem  pooipanl  carmiua  vatamr. 


Pttio  legcndtiro  ingentum.  — Opporlune  addii  reboant^ 
ad  inancm  cLimorem  siguiOcaodum.  Vlle  Drakcnb. 
ad  Silium  iii,  439. 

75^.  Produxit]  Voss.  I ,  pro  producit. 

763.  Gravi]  Eleganter  hoc  epiihcon  somno  atldi- 
tur  ;  inde  et  somno  gravati  dicuntur.  nutman.  ad 
Ovid.  Ileroid.  vi,  96;  Faslor.  ii,  355.  Grxiis  Knnt 
^tpapnfihot  vnfdA,  de  quibus  Segaar  iii  LiHraiii,  p.  ^til . 

703.  ParlaJVoss.  3,.  porta^  ci  iiiox  sumino  : 
atninique  inepiissime. 

l^Q,  Pendula]   Id  de  loco  allinri  adbibuii ,  baiid 

dubie,  quia  pendere  dicunlur  aediftria  qir.e  coliiuin  s 

G  in  aliiim  susiinentur.  Vide  Cerdam  'm\  Viigil.  Groig. 

IV,  374;  Burman.  ad  Eleg.  de  Pboeiiic.  75;  uiqiie 

binc  Iranslatione  facta  Silius  i ,  li8 , 

Alpis  in  aerio  pendent  tua  vertice  castra. 
Ita  vir  doetiis  ascripsil  edflioni  anliquaB  %  qiiT  dmio 
Perizonii  Leidae  servalur ;  et  vere ,  iit  .irbitror  Kdr 
solet,  ciijtti  m  a^to.  A/|»<  autcm  siRgriUri  nunitMo 
adbiberi  docet  Drakeiib.  ad  eumd.  xin  ,  7ii.  —  Fu- 
tura  delerius  Ablin.»  Torn.  i  ;  furtiva  somnia  snnt, 
qux  illum  necopiiiuin  et  fere  ignoranlcin  oppresse- 
runt.  Vide  ad  lib.  i ,  470. 

770.  Somnia  ]  Voss.  1 ,  furtivaqve  semina  prona 
Carpere  velle  manu,  Toro  auctorilateiii  capit  a  se- 
qiienti  cubili ;  neque  satis  expeiiio  quid  scmina  hic 
voluerit. 

773.  Ejui  ]  Respice  ad  vs.  532.  -^  Voss.  3 ,  aditu, 

775.  Lfitiiitel   Voss.  1 ,  limile,  Aldin. ,  Pulinaiini 
S«died.,  Antv. ,  lumine,  Prius  tueri  pussct  UvidiUi 
Meum.  VII ,  785 , 
^  Nec  KmHe  calUda  recto. 

et  II  Trisi. ,  477, 

Ut  recto  grasseiur  limiie  miles. 
,  Sed  janua  facil  ul  in  timine  sim  propcn^ior. 

7*5.  P«r0ta  j  Turn.  I,  pttma,  Frequcns  est  h.TC 
praepohitionum  confusio ,  pnpcipue  cuin  e:is  librarii 
eodem  fere  modo  piiigetent :  inde  et  plurn  adhiic  loi  a 
snpersunt  emaculanda.  Quaedam  indicavi  in  Spccini. 
Observ. ,  cap.  8 ,  et  Herm.  Cjmnegieieni»  coiiinieiif. 
ad  Fragm.  vei.  jurispr.,  p.  3iO.  Addolsidor.  xv,  t, 
nbi  Golliofredus  tnaleedidit,  fndiam  lictor  prcpain- 
butaisct;  ihid.  cap.  16,  sive  calto  pecudum  nerdura- 
tum.  Cud.  Groning.  legit,  a  catto  p.  prwduratum. 
Apud  CicefOQcm  pro  Lcg.  Mauil. ,  i4 ,  maiiiu  ^  csd 


%I3 


AUATOHIS 


Pcrgile  !  (empus  adesl !   labur  ullimus  omnia  A 

fsecum, 
Si  desperat,  babet ;  »oIa  est  via  ? incere  victis, 
Formidare  nibil ;  rcfttal  sors  ceria  trlumphi  725 

Pro  sopfiis  movitse  manos ;  insurgite  lelis» 
710    Ei,  quam  vota  deam  celcbrant,  hanc  arma  re* 

[poscant ! 
His  diciis  plebs  mota  freroit,  roagnamque  Dia* 

[nam         730 
Comrooni  clamore  Yocant,  ac  praepete  carsa 
223  Iturin  obscenom  cun  seditione  tbea- 

[trum. 
Non  alio  decuit  causas  meriiumque  Dlan» 
715    Lascivos  tractare  Foro ;  cnpit  area  tarpis 

Ctncilii  deformis  opas ;  tamen  impetos amens 
Fluxit,  nt  In  yacuas  oculis  qni  labitur  auras,     fi  755 
Nullaque  dispersus  relinet  ?estigia  fumas. 
0  mlseranda  manos !  cui  to  praestare  laboras  ? 
7^0    Perpeiunm  cur  esse  putas  ?  te  teste,  sacellis 
Eruitiir  fugitiva  su*s  ;  quojure  pavescis? 
Qua  perounte  doles ,  C4eloque  adjungere  ten- 

[tos. 


•16 

224  Quatn   terris   remnnerc   nrga>?  Niinc 

[oido  ligurae 
Explorandus  eiit,  latebrisque  videndus  apertis. 
Dicitar  e  solo  Demetrius  airia  demeus 
Argenlo  posuisse  Dcie,  cum  plura  capaci 
Prolulerit  natnra  sinu,  quibus  ista  nieiallis 
Fingeret ;  et  fusis  animaniur  vuliibus  xra, 
logeniique  manus  proniittunt  vivere  cautes. 
Quod  si  sanctiloquos  volvarous  ab  ordirie  li* 

[bros, 
Inveniemus  iter,  poris  qaia  sensibus  aurum 
C^mparat,  argentoro  nitidis  scriptora  Inquelis. 
Nam  Psalmos  licet  ista  canat,  tamen,  inclyte 

[Moses, 
Altius  haec  roemoras,  populo  cum  talia  dictas : 
Aurum  atque  argentam  templorom  ferte  de« 

[cori, 

225  ^^  i^^^  intcrius  menti ,  non  dora  mt* 

[laMi 
Materies  sub  corde  latct ,  sed  apertius  illml 
Exagitat ,  quod  Cbristus  amat ;  mens  obtultt 

[aanim. 


NOTilS. 


707.  Desperat]  Tornaes.  f  •  desperei. 

709.  Moviue]  Voss.  5,  noviae. 

710.  CelebratH]  lu  tres  Yoss.,  edd.  Aolv.,  Bibl. 
Lugd*  Reliqui,  celebrent.  Sed  indlcativus  hic  aptior 
est.  —  Antv.,  qua  vota, 

710.  Reposcant]  Voss.  1,  reposcunt» 

711.  Magnamque]  Alberti  Observ.  Phil.,  p.  258, 
triplicem  liojus  nominis  dat  rationem,  vei  quod  major 
caeteris  illi  potentia  ascriberetur,  vel  ob  teiApli  In- 

*  signem  celebritateroy  vel  quia  erat  in  magois  nuroi- 
nibus.  Posterios  non  placet  Ellysio  Fortuii.  Sacr.,  p. 
iii,  nomen  repetenti  ex  virtutibus  et  beneliciis  in, 
homines  collatis.  Posses  huc  referre  beneiicia  in 
inorbis  pr.Tstiia ;  passim  enun  tuiii  Diana  fuii  invo- 
cata.  Yide  BroulLh.  ad  Tibull.  i,  5,  16.  Ilinc  DlANiE 
SERVATRICI ,  est  apud  Gudium  Insciipt.  xxx,  n.  5; 
DlANiE  SOSPIT^,  Reinesius  Inscript.  class.  1,  d. 
80.  lia  Magnam  hic  ab  Ephesinis  dici  arbitrer  non 
ex  certo  nomine,  sed  ob  opem  tottes  In  morbis  siini* 
libusve  pnestitam. 

71i.  Vocant]  IIoc  recie  codd.  et  Fabricius  com 
Antv.  el  Bibl.  Lugd.  Reliqui,  vocat^  quod  vei  sequens 
ae  vitii  arguit.  Silius  iv,  20, 

Nec  Don  pars  moris,  quibos  est  luctata  vetostas, 
Ferre  flBOfantor  opem. 

Ita  vir  doctiis  ascripsit  margiiii  edir.  vete.ris,  qu»  in 
biblioibeca  Lddensi  servatur  Pcrizonii  dono.  Editur 
nec  vero  muris»  De  similibus  colleciivis  vide  nolas  ad 
eumd.  X,  307 ;  Rubnken.  ad  Ruiil.  Lup.  i,  p.  47,  et 
I,  p.  74.  Apud  Martiaiem  xiv,  i,  ex  Thuftni  cod.  le- 
•gerim : 

.  Praemia  eooviv»  dent  sua  qaisque  sao. 
Ncquo  lii  Aratore  obsut  praecedens  fremit;  ifa  enim 
variare  solent  Scriptores.  Sallust.  Catil.  25,  pleraque 
Hobiliias  invidia  cestuakal,  et  quan  vollui  contulatum 
credebant,  Honc  quoque  locum  adhibuit  DiilLer.  ad 
Florum  iv,  10, 3.  Apud  eumdem  Floriim  i,  9. 6,  recte 
editiir :  Popuiut  Romanus,,,,  incurreret.,,  et  rtdege' 
runt,  Adde  Heosing.  ad  Mall.  Theod.  de  Meiris,  p. 
li  ;  Avienom  ora  Maritim.  552, 

Popalus  agebat  hiter  avios  locos, 

Ac  peninentes  usque  ad  ioterias  niare. 

Qui  locos  in  seqoenlibos  sospitatorein  egreginra 
nactos  cit  Schraderoffl.  virom  summum,  iu  Ubserv. 
1.7. 


7U.  Causas]  Voss.  1,  Antv.,olfo  meritum  dtcmi 
causatque,  Heliqii»  edd.,  decuit  meritum  cauMoequa. 
Quod  edidi,  est  in  Voss.  2,  3,  ed.  Aldin.,  Tom.  1. 

715.   Laimoj]  Ex  Cantabr.,   Voss»  1,3.  Lascmo 
Voss.  2  et  Pulmanni  Scbedae,  Antv.,  Aldin.»  Toro. 
^  1.  Quom  fcedo  reliqu.'e. 

C  719.  PrtiPitore}  lu  codd.,  edd.  Aldin. ,  Tom.  f . 
Antverp.  et  Pulmanni  Schedae ; caeterae  edd.. proiirMf« 
sed  id  est  ex  glossa.  PrcBstare  ailui  sine  altero  caso 
posterioribus  fuit  adhibitum.  Symmach.  ii,  eplsL  20. 
ad  prmstandum  deesse  tempus,  Adde  Grooov.  Obsenr. 
IV,  8,  p.  119.  Qood  itaque  Wasfeus  ad  Sallosi.  Ju- 
gnrth.  16,  ibsolute  iu  poni  negei,  do  porioribos 
scriptoribos  intelligi  velim.  —  Pulinanni  Schedap« 
Antverp.,  ciir  iu,  posset  placere,  ob  sequenila  eur 
esse^  ut  (iat  repetitlo»  ad  rem  firmandaui  fortior. 
723.  Quam\  Antverp.,  qua, 
726.  Soio\  Voss.  2,  a  mano  secnnda,  et^do ;  idem- 
queex  con|ectora  repooebat  cl.  Wassenbergios.  Vir« 
gii.  ifineid.  vi,  69, 

Solido  de  mamiore  teniplQin. 
Qvid.  Amor.  in,8,  53, 

Eruimus  terra  soiidom  pro  fniglbus  aurom. 

Sequens  tamen  plura  ex  oppositione  volgatae  videtor 
0  favere.. 

728.  Aiifmanltir]  Ita  codd.  Editi  aotem,  «l....  eiii* 
m^iiir.  Antverp.,  armaiifiir.  Animare  est  veiot  vium 
indcre.  Vide  Barth.  ad  Claod.  Laiid.  Stil.  iv,  19 ; 
Marckland.  ad  Sutium  Silv.  ii,  3,  55. 

729.  Jngeniiaue]  Bibl.  Lugd.^  ingeniis :  alterom 
taentur  nouta  Rarthio  ad  Stat.  Theb.  i,  410. 

729.  Vivere]  Aldin.,  Tom.,  1,  mim^re.  Elcffanfer 
tpirarCf  vivere,  dicuntur  simolacra  ariificiosisstne 
facu.  Elsner.  ad  Epist.  ad  RoinaD.  h  §  25;  Bormao. 
ad  Caulect.  ii,  p.  225. 

733.  Ista)  Voas.  3,  ipta.  —  Pulmanni  Scbed., 
Antv.  tunc  mciyte;  si  alii  codd.  addicerest,  non  dis- 
plicereL  Tamen  videtor  illis  ascribendum  qol  nesci- 
verunt  id  post  Ucet  sxpius  omitti.  Vide  Muiicker.  ad 
Fulgent.  Myth.  i,  init.:Oodend.  inObserv.  MiseelL, 
voL  VII,  p.  Ul ;  Rnbnken.  ad  Aquilam  Rom.,  p, 
190 ;  Joan.  Cannegieter.  ad  Ulpian.  liL  v,  |  10. 

75i.  Ha:c]  Voss.  i,  Aoc.  — Aldin.,  Torn.  1 ,  diaft. 

735.  Aique\  Pulmanni  Schedso,  Antv.,  et.  —  Voss. 
ijerre  decori.  Voss.  2,  partedecori,  PohDaoRi  Scht- 
d»|  Amv^,  deserta  dccori.  ^ 


tV7 


DE  AGTIRUS  APOSTOLORUM  LIB.  H. 


m 


CQiTaeril  pretloM  fides ,  pariterque  minlstrat  A  755 
1 49    Argeniam ,  eui  foee  souaut  bona  lympana  cor- 

[dis, 
Ut  Domliiiim  doo  jancta  colaot ,  de  pcciore 
9  [  aensiis , 

De  sermone  sonus ,  sic  aurum  dogmau  legis  ,     7((0 
Argenl<imque  petufil  bxc  ad  pia  lempla  parari. 
fios  y  quia  tempia  sumus ,  si  erlmiiia  cuncta  re- 

[cedant, 
745    Pra»cU  TeriKi  monent,  quod  Apostolus  ipse  re- 

[vefat. 
Corde  salus  eredentb  erlt ,  confessio  Toce.  765 

Sacrilego  res  una  fuit ;  Demetrios  aedes 
Gondidil  argento ,  cujus  facundia  mofit 
llos  animos,  ut  norma  probet,  sine  judke  sensa 
750    Numiua  vana  culi ,  nee  de  Yirtuie  Tenire  g 

Pectoris  istud  opus ,  eui  pars  baec  sola  dicatur, 
Qur,  rationis  Inops,  nudam  serit  ore  loqueiam. 
226  Tu  quoque,  signa  lerens,  titulos  io      770 
[  carmine  nostro , 
Troja,  repone  tuos    et  laudibus  adde  trium- 

[phos, 

NOTiE. 


Qiil  magis  ex  Tero  fulgrni  libi  elarivs  aciu, 
Quam  quos  poinposu  reboanl  iiia  beilacolliuruo 
Lingua  colona  Dci  cuin  semiiia  feia  saluii 
Spargcret ,  in  serain  produill  (enipora  noctcm  , 
Plus  aBimis  Aiciura  diem ;  niicuere  coiusca 
Lampades,  ui  Terbi  luoerent  igiie  fldeles. 
Soliis  ab  eicttbiis  TiTactbos  Eutychus  exsiil 
MersA  sopore  gravi  coinmii.it  ihembra  feiieslrac, 
O  male  parta  quiesf  o  semper  dedita  soiiinO' 
227  Pectorfty  nudft  botio!  quaniis  paiet  ille 

[  ruiiiis , 
Qoem  nei  sol»  teoet ,  nunquamque  resuscicai 

(xgruin 
Ad  meliora  capat!  nesdt  vigilare  periclo, 
Qul  paiitar  dormire  Deo!  quid  inane  feiiesir» 
Qaxris,  adulte,  cbaos?  quidTe  hac  in  parte 

f^rescis, 
Qua  ruituros  eris  ?  res  est  inimica  saluli 
Pendttla  celsa  sequi,  furtWaqae  somnia  prono 
Carpere  veile  toro ;  poieras  mellore  cubili 
lu  Terbo  recubare  Dei ,  Pauloque  tnoiieiiie 
EJus  velle  aditam ,  cui  limine  perTia  recto 


759.  Cmi]  Canlabr.,  ^iit  /keraf ;  Antv.,  eui  fuerat. 

740.  Ar^eiifuiti]   Voss.  1  sequentem  Torsum  buic 

iNM*figit. 

741.  Colani]  Yoss.  3,  folant.  Piget  toties  deliran- 
tis  lilirarii  inepiias  describere. 

743.  04gc\  Ita  solus  CanUbr. :  nempe  dogmata ; 
in  reliqui«  e^i  koc. 

744.  Qum]  Voss.  2,ffii;. 

745.  Pr(g%c\a\  ha  codd.  et  edd.  Ald.,  Torn.  !  ; 
reliqui ,  fiurima.  lndicat  anie  jain  praemoultum  fuis- 
se  9  qttod  Apusiolus  reTelATit.  ila  fnrassciu»  de  fuiu- 
rorum  mouitoribus  Virgil.  iEn.  vi,  66.  Ipsunique 
Terboin  monere  hanc  Tocem  flagilat  e^  eo  usu  quem 
auigi  ad  lib.  i ,  1044. 

745.  Quod]  £x  codd.  Aidin. ,  Tom.  I ;  iu  reli- 
qilis,  quae, 

747.  Sacrilego]  Canlabr.,  taerUega, 

751./ilu(i]VosB.  1,t//iitf. 

75i.  iVifdam]  Solam ,  ut  nihil  alind  adsit.  Bnr- 
man.  eommtnt.  majori  ad  Phxdr.  iii  Prol.,  ts.SS  ; 
NKda  wr/Hs  apud  Gruliuni  Cyneg.  3.  Ila  capio  nucfiiiii 
corpui  apu  1  Justin.  xxtii  ,  !2 ,  f :  non  enim  illic  om- 
Des  Tideuiur  naufragio  Testes  amisisse.  Gr.TCoram 
jtfA^nc  coniulit  Hriusiiis  ad  Silium  i ,  219.  Itaque  hic 
Vuss.  1  unam  liaiKt  ex  glossa  :  id  euiui  pro  soio  ad- 
bibieri  osieiidl  ad  Sedul.  ii ,  197. 

752.  Serii]  lia  Catttabr.,  Voss.  3,  AntT.,  Bibl. 
LagJ.  et  Fabricius ;  in  reliquif  est  [crit,  Staiius 
Silv.  II,  1,6, 

£t  TOf  ba  medenUa  sstIs 
Consero. 

Neqoe  lamen  illic  tulii  Marcklandas ,  cmfero  repo- 
laen^.  Prudent.  i>erisieph.  vi,  tS,  Elurit  loqudam. 
^^  Mate  Voss.  3,  ioqnelis. 

756.  QiMisl  Voss.  2 »  ed.  AntT. ,  quc:  in  Caniahr. 

..^^aB  paginae  erai  appositus.  —  Superluri  Tersu  ma' 

9ts  cluriui  est  eadem  forina,  de  qua  dixi  supr.  i,  856. 

756.  Pompoio]  Magnilico,  praecipue  auiem  de  elo- 
^oeDtia  et  eaniuiiibus.  Yide  Savar.  ad  Stdoo.  it, 
«pist.  9.  CottTenit  plane  Sedufius  r,  priuc, 

Cmn  soa  ifentiles  studeant  figfne»t«  pofta: 
Grandisonis  pempare  medis,  iragicoque  boaiu. 

Ubi  Tide  Dotas.  Althelmus  Laud.  Virgin. ,  p.  731 , 
IQW.  I  Thes.  Canis. » 

iupplter  oigentem  quem  pompant  carmlua  vatom. 


PiHO  legcndum  ingenlum,  — Opporlone  adJit  reboant^ 
ad  inaoem  ciamorem  siguiflcaodum.  Viie  Drakciib. 
ad  Silium  lu,  439. 

75^.  Produxit]  Voss.  I ,  pro  produdt, 

763.  Graiei]  Eleganler  iioc  epilhe.on  iomno  atldi- 
tur ;  iiide  et  iomno  gravati  dicunliir.  Iluiman.  aif 
Oviil.  ileroid.  ti,  96;  Fastor.  ii,  355.  Grjcris  sunt 
PcdapvjfxsTot  viriw,  dequibusSegaar  in  Liieam,  p.  ^(il . 

703.  ParlaJVoss.  3y  porfo,  ci  iiiox  iummo  : 
ttlriinique  inepiissime. 

^''O.  Penduta]   Id  de  loco  altiori  adliibuii ,  haiid 

dubie,  quia  pendere  dicuntur  aedifirja  qir.e  c(»liiiiin  s 

G  in  altiim  susiinenlur.  Vide  Cerdani  ad  Virgi).  Gcot  g. 

IT,  374;  Burmau.  ad  Eleg.  de  Piioenic.  75;  aupie 

binc  Iranslatione  facta  Silius  i ,  1^8, 

Alpis  ia  aerio  pendent  tua  Tertice  castra. 
Ita  Tir  doctiis  ascripslt  editioni  aiitiqiinR  %  qiiT  dmio 
Perizonii  Leidae  serTatar ;  ei  Tere ,  iit  arbitror  Kdt 
solet,  cujui  in  aerio,  Alpii  aatcm  siiig*jlMri  uu>i>f.ni 
adhiberi  docet  Drakeiib.  ad  eumd.  xiii ,,  7ii.  —  Fu- 
iura  deteritts  Aidiii. »  Tom.  i  ;  furliva  iomnia  siiiit , 
quae  illum  necopiiium  et  fere  ignorautcin  oppreshc- 
runi.  Vide  ad  lib.  i ,  470. 

770.  Somnia  \  Voss.  1 ,  furtivaqve  iemina  prona 
Carpere  velle  manu,  Toro  attctoritateiii  capit  a  se- 
qiienti  cubiti;  neque  satis  expeiiio  quid  icmina  hic 
Toluerit.  ^ 

773.  Ejui  ]  Respice  ad  ts.  532.  --  Voss.  3 ,  aditu, 

773.  Limin€\  Voss.  1 ,  timite.  AUlin. ,  Puhnauni 
Stdied.,  Aiitv. ,  tumine,  Prius  tueri  pusset  UvidiUi 
Meum.  VII ,  783 , 
^  Nec  KmHe  callida  recto. 

etuTrist.,  477, 

L't  recto  grassetur  limite  miles. 
Sed  janua  facit  ut  in  limine  sim  propen^ior. 

7*5.  Ptfruta  j  Torn.  I,  ptma,  Frequins  est  h.TC 
praepo:iiti<)num  confusio ,  pnpcipue  cum  e:ts  librarii 
eodem  fere  modo  piiigeient :  inde  et  plurn  adhiic  io(  a 
supersunt  emaculanda.  Quaedam  indicaTi  in  Specini. 
Obsenr. ,  cap.  8 ,  el  Herm.  Csmnegieierus  ioii»uieiit. 
ad  Fragm.  toi.  jtirispr.,  p.  3iO.  Addo  Isidor.  xv,  I, 
nbi  Cothufredus  inaleedidit,  Indiam  victor  prffaiU' 
bulaiicl;  ibid.  cap.  i6,  «iw  calio  pecudum  perdHra- 
tum.  Cud.  Groning.  legit,  «  caUo  p.  prwduratum. 
Apud  Ciccroncm  pro  Leg.  Mauil. ,  i4 ,  maliiu  ^  am$ 


SIO  AnATOftlS 

2S8  Janoa  nomen  incsi,  per  quam  de  fonte  A 

I  levaiae 
775    Ad  viiam  gradiuntur  oves ;  hanc  quxriie  cuncti, 
Si  rabidas  iaoces  cura  est  morausque  cruentos 
Evilare  lupi ,  eujus  laceraiiiiur  ore  803 

A  pastore  fugax,  qoi  sparaos  vocibus  agnos 
EVocai»  atque  gregem,  propria  de  morte  re- 

[demptum , 
7ftO    NoD  sinit  insidiis  et  amari  vulnere  dentls 

liursus  ab  boste  capi.  MoBsto  sonnere  tumultu 
Atria;  concurrit  gemiiu  miserata  rrequenli 
Turba  videre  locum,  qui  fttiiere  tristis  acerbo     810 
Lafetitiam  facturus  erit ;  cui  Paulus  adhxrens 
78r>    Pectoie,  vivit ,  ait ;  quam  vooem  vita  secuta  es(, 
Morsque  reputea  fugit :  quanium  uia,  Christe, 

[  potestas     B 
229  '»  famuiis  operaia  facit !  tu  redditus  as- 

[tris,         815 
iCqualisque  Patri  de  majestate  perenni 
Jura  superna  regis ;  sed  quod  caro,  corpore  ma» 

[tris 
7i;0    Virginis  orta  tibi,  regnum  spoliavit  Averni, 
Vivaque  de  proprio  revocasf i  membra  sepulcro, 
Tei]ue  probans  voluisse  mori,  qoa  parte  resur-     8^ 

[r«t    • 

Et  qua  natus  eras,  ]am  ferrea  vincula  solvts« 
Lux  aliis  aiterna  redit  te  auctore ,  simulque 

795    Exemplo  donata  tuo ,  qui  subdita  dodum 
Cogis ,  et  efcctis  succumbere  tartara  servls. 
Interea  fclix  surgit  de  morte  cadaver, 
Et  nieliore  via  tria  per  eoenacula  sospes  G  ^^ 

Ducitur  ad  Paulum^  cujns  conspectibns  insons 

800    Coepit  adesse  puer»  vit»  jam  dignus  bonore , 


Cnm  lethi  coovertit  iler,  qius  gloria  fadi 
lustruit  ad  veierem  causas  aperire  figuram. 
Fulia  tribus  cameris  Noe  describitur  arca , 
£cclesi«  documentagerens ;  ste«it  ordine  primae 
Pars  hominum,  pecudesque  gradum  tenuere 

[secnndae, 
Tertia  sors  addicu  feris,  qoae  ciincia  per  undas 
Aica  quadrata  tulit,  velut  in  baptismale  fonls 
230  Omnibus  cst  nunc  una  salus,  sed  moribus 

[unus 
Non  va^ei  esse  locus ,  nam  nidos  fertur  in  iila 
iCdiUcas&e  Noe«  quem  jusium  dicit  Hebrxus 
Lt  requiemy  quod  Cbristus  iuest,  qui  dividit 

[aequus 
Prannia  certa  suis  :  quisquis  virtutis  amator 
Jniigitur  alta  petens  Noe  ;  stat  proximus  infn 
higenio  breviore  minor ;  sors  dedita  saevis 
Tartareum  tenet  ima  sinum :  sic  Euiychns  e^go, 
Prima  parte  cadcns ,  infcrni  perditus  oris 
lla^sit,  et  bumana  vacuus  ratione  fbrarum 
Coepit  babere  locum,  cui  postquam  pectore 

[  Paulus 
Incnbuit,  verbumque  suum  saplentia  ludit, 
Ore  levans  animam,  carnali  lege  peremptam, 
Ad  Domlnutt  de  morte  redU,  quod  Epistola 

[  clamat : 
Qui  dormis,  jam  snrge  citosl  rorsusque  perur- 

[get: 
Teque  vigil  de  norte  leva  !  Super  ardua  trina 
Promcruit  jam  stare  puer,  quia  dogmate  triBO 
Comperit,  aeternae  quae  sit  substanlia  vitsD. 

Jamque  peragraiis  Pauliis  stationibus  orbis 
Ad  Solymam  venturus  erat,  qoo  Spirilas  illtni 


NOTiE. 


depT(efidendi  (Pompeii  nempe)  facuUate  dubiiemttn^ 
iiisi  lolam  illic  periodum  cuin  Grsevlo  suspectam  iia- 
bi^as.  MaAialem  i  Epigr.  36 ,  eodem  modo  ante  Scri- 
vcrium  corruptnm ,  em^ndavit  Heinsios ,  et  probat 
Diirman.  ad  Calalect.  n ,  p.  4i2.  ^Voss.  3,  rectum. 

77i.  Levata»]  Voss.  1,  Antverp.,  Bibl.  Lugd.  et 
F:ibricius,  lavatae^  ut  baec  confusa  i,  770,  alterum 
praetulerim.  Supra  i,  1G2, 

Ul  piscalor  ovaos  levet  has  de  fonte  catervas. 
Infr.  1142, 

SaYus  nno  de  foote  levatur. 

776.  Rahida$\  Voss.  i  .  rapidas.  Vide  ad  Ts.  212. 

780.  Denfi«]  Voss.  5,  dentes, 

783.  AcerbOl  Voss.  t,  aeervo,  Vidc  t,  70^. 

784.  Erit]  Cantab.,  Pabricluset  Uihl.  Lugd.,  erA(. 
—  Per  adhcBretu  expressil  avfiTrspAa^wv ;  comptexu$ 
vertit  vulgatus  interpres.Act.  aposl.  xx,  §  10.  Ver- 
buin,  plerisque  lexicis  neglcctum ,  ex  Luciano^tGrae- 
cis  V.  T.  interpratibus  asseruii  Maius  Observ.  S. 
liart.  IV,  p.  186;  ex  Pluiarcho  Rboerius  Fer.  Da- 
ventcr.  ii ,  2. 

785.  Voeem]  Integer  Iric  ▼ersn?  deest  in  Voss.  3. 
Ilunc  loeum  Barthins  contulitcumStatiot  ,Theb.  113: 

Poodus  adesi  verbis,  et  vocem  fata  sequoDtar. 
7S7.  Famulk]  Voss.  i,  «dd.  Aidin.,  Torn.  1,  fa- 
nulos,  lioiuleriini  ad  facil :  quantuiii  poteslas  lua  fa- 
x-ii  erga  faiuulos !  seJ  et  hac  sentcntia  sexlus  potuis- 
«et  caois  rf^tineri.  Vide  Oudendorp.  ad  Ca:sar,  B. 
«<..  I,  6,  3.  —  Pro  facU  AWin.,  Pulmaiini  Schcii., 
4iutverp.,  dcdit. 


79^.  Teque]  Voss.  9 .  tuqne.  Dctcrius  qnaedam  edd.; 
notuiste  mori.  Vide  ad  lib.  i,  175. 

793.  Jam]  Vess.  2,  a  secnnda  manu,  fvm,  a  pri- 
ma  giiam.  Posterius  est  qnoqoe  in  Voss.  S ;  cmn  Tor- 
nacs.  1 :  sed  hxc  senlentiam  olmis  turbant,  ex  scri« 
ptura  quam  dedi  clariorem. 

804.  Primm]  Ex  Voss.  2  et  3  gloss»  interlineares 
exponunt,  camercB  primm.  In  caeieris  omnibos,  primo. 

805.  Secundce]  Cx  Voss.  3.  Relfqni,  secvndum. 

806.  Addieta]yoM.  1,  alfHcia. 

807.  Fontis]  Ita  codd.  edd.  Aldin.,  Ttini.  1.  la 
reliquis«  lotis, 

V  813.  Noe]  Ita  interpnnxi ,  ut  jufigirvr  baberec, 
quod  slbi  appouerettir,  sententia  faci.iori.  Gasiero- 
quin  meliores  edd.  habent : 

Jungilur  alia  petens,  Noe  stat  proxiroas :  hifra. 

814.  Dedita]  Bibl.  Liigd.,  debitM. 

821.  Epistota]  Ad  Ephes.  v,  {  14.  De  vertx)  clsh 
mare  vide  lib.  i,  103. 

8^.  7tf(]fiie]  Aldin., /M^tftf. 

82i.  Quia]  Pulmanni  Sched. ,  Antverp. ,  quh 

827.  Solumam]  Voss.  3«  Uierosotymam,  In  grnus 
femininuin  hic  conspirani  codd.  Caeteroquln  Solgmos 
Sjcribi  potuissel,  quod  ex  Christiants  poetis  produxit 
Cellarius  Ceogr.  Antiq.  m,  io,  p.  3^9.  In  sequenii 
enim  quo  isubaudiri  posset  toco,  Censnomnt  quiddm 
nonniilli ,  prof^Hiis  Scripioribus  etiam  adhibitimi  liU* 
rosoltjmam,  Vide  illic  Ceil»rium,  etDuker.  ad  Flonim 
III,  5,  30  ;  sed  plurali  tautuin  numero  iliis  Huroso^ 
iyma  placuisse  videntur,  locaqne,  ubl  aUerum  oc- 
currtt  •  cmendauda  ccnset  Oudendorp.  ad  Soeton^ 


«I 


DE  ACTIDUS  APOSTOLORUM  LIB.  IL 


2C« 


231  Pergerc  s»po  monet,  cupicnsin  liiiorc  A 

[  iioto 
Perpetumn  nMmorare  vale,  simul  undique  sarrng 

830    Efocal ,  ims  redtlens  cb^ro  de  peciore  foces  :       855 
0  diiecta  manus ,  qux  Ghri^ti  milital  armis ! 
0  suflittio  piebs  nata  [>eo !  meministis  amoris 
Ei  siudii  doetimenia  mei ;  gentilia  promplus 
Af  mina  Jodaicosque  Inli  sine  fine  furores , 

955    Ut  ▼itac  praerepta  darem ,  nnlluinque  lateret 
In  popoko  narraia  fides ;  a  sangidne  fesiro 
Handus  semper  ero,  nec  deb'tor  oris  avari         860 
Claiisa  lalenu  laam,  «erilemqoe  in  scmine 

[ verbt 
Jejnnns  citipabit  ager ;  yoS  convenil  inde 

SftO    Usuram  praestara  piaro ;  cum  venerit  aacior» 

Qni  meriti  discnssof  eril,  serTOsque  reposr^et  B  865 

232  ^^'^"1*^  crementa  su»;  mibi  semtna  ferre 
Sensibns  ardor  eral ,  quse  passim  credita  sulcis 
Sparsimus,  at  ihiclas  tenues  mala  lerra  dolebiu 

Si5    Yado  Tidere crucis  venerandam  gf niibus  urbem, 
Quo  me  }assa  vocant ,  tarii  fuetaincn  agonis 
ilic  dabitnr  certare  mihi ,  nam  cuneia  subibic,      870* 
Qul  cursum  complere  volet ;  initiBsima  sors  est 
rcci:anim ,  qtias  vola  gemm ,  regnlque  facultaa 

STO    Pcrpetuo  pro  rege  paii :  scrvaie ,  uiioistri , 
Ecclesiaro  Glirisii,  preiium  quam  stnguine  ni)b  8 
Fecii  in  orbe  suo  ;  ramoli  reiinere  laborent 


233  Qu®  DomioUs  de  morle  de<lit;  non  cer- 

[iiiiis  ulira 
Jam  faciem  vnllusqiie  mos;  vigilamius  oro, 
Coroini^sos  lustrale  greges,  quia  dentc  rnpnci 
Convenienl  adovile  lupi ;  enstodia  peccat, 
Cnm  spoliis  si  raplorerai;  pastoris  inertis 
Fraude  perit,  qued  prsedo  capit ;  sed  el  acrior 

|hoslis 
Inlns  errt ,  graviusqne  malimi  discordia  por- 

[lai, 
Quoe  vtilnus  sub  pnee  creat ;  ne  cedilo  duris« 
y.rluli  damnosa  quies,  nullamqne  coronat 
lu  stadio  secarus  bonor ;  sua  gloria  forti 
Causa  laboris  erii,  rarnsqae  ad  pRemia  milcs, 
Coi  pax  sola  ruit;  vicioria  semen  ab  tioste 
Accipit;  hincoritur.  Doiiiious  plantaria  veslra 
Fecundarc  valet,  qui  per  suadona  venire 
Ad  sua  dona  facit,  quodque  adjuvat ,  ipse  mir 

[nistrau 
Non  egodivitias,  laxu  fallente  superbas , 
Altcma  inercede  tuli,  nec  mnnera  sumpsi , 
Vos  potius  quam  vestra  petens ;  me  sciiis,  ui 

[isl» 
Cum  soetis  pavcre  manns ;  assnescite  gazas 
In  lucis  proferre  vias,  operumqoe  locare 
Thesauros  in  «ede  poii;  nit  proderilaurum' 
Defossis  qiiaestsse  loeis,  sielaudat  tvarus, 


notj:. 


Aiig.  95.  Certe  in  Flori  loco  B.erosolyma  ex  cod.  suo 
ifoo«|ue  ascripserat  Vossius.  Eum  autem  Flori  l(>- 
cnm,  oinnium  dinicillimom,  ita  constituendum  puto  : 
llierosolyma  defendere  teniavere  ludm  :  verum  hasc 
tfmoque  inlMvU^  et  vidii  illud  grunde  implcB  gentis 
ercanum ,  patem  $ub  aureo  vfluli  ih^lo,  Per  arcanum 
inteiiige  adjtom,  sive  sanciiim  sanctoruro ;  id  po- 
(ent  dicitur,  non  siatuis  et  ornameniis  snperburo,  ut 
lempla  Gentiuro ,  de  qua  signiiicatione  vide  Burman. 
ad  Lucan.  ix.  6.  Patebat  autem  veluti  sub  aureo  tholo. 
hi  lemplis  tholi  erant  aurei ,  ut  docet  Marckland.  ad 
Sut.  Silv.  V,  1,  ^3 :  hic  vero  iboius  non  erat  pro- 
prie,  sed  Hniten  aliqiia  ex  parte  videbalur  coiivenire, 
eaqiie  est  ratio  appositae  vocis  veluti,  Potait  autem 
snreum  dicere,  quia  illic  oninia  ex  ligno  codriiio 
alTabre  &cta,  et  auro  erant  inducta.  Vide  Ltindii 
Cerem.  Judaeor.  ii,  6.  Excursum  de  ioco  dirficiriorl 
non  ;rgre  ferat  lecior. 

Wl,  Quo]  V(>ss.  3 ,  quod.  —  Idem  statlm ,  movet. 
Videsapr.  i,U2i. 

830.  Cbaro]  Aldin. ,  elaro. 

840.  AttriorJ  Dominus «  rerom  princeps.  Vide 
Wopkeiis.  ad  Sedul.  v,  191. 

84i.  /Hictisiorl  De  eo  qui  rem  quameunque  exn- 
ninat.  Rofinus  Hist.  eccl.  iv,  S6  :  Si  a  te  mandatce 
Sfnf  fslff,  quas  irrogant^  mortes ,  rpse  discuiias ;  et  v, 
13 :  Non  oportere  ommno  fidei  disCuH  raltonem,  — 
Voss«  5 ,  reposcit. 

842.  Cremen/al  Vide  lib.  i,  199. 

8ift.  Semina]  Codd.  omnes,  edd.  Aldin.,  Torn.  i, 
^ermifia.  Accedunt  proxime  Pulmanni  Sched.,  Antv,, 
m  quibos  ^emtffii.  Servavi  semina ,  quia  hxc  mox 
eredita  tsuicii  ei  sparsu  dicuntur  vs.  8i3.  Uiique  hxc 
germinlbus  panim  convehiunt ,  iiua!  a  Mmtm6t»  ac- 
oiraie  distinguit  Sulpic.  Sever.  Uial.  i ,  cap.  3,  §  4. 
mdla  ki  getnUna ,  iata  nuiia  :  ita  ille  locus  ex  ulro- 
Ifbe  Trajettino  lcgeiidiis. 

844.  Doiebii]  Dolere  cnm  quarto  Casu  rccte  qiii- 
4cm  -coMrrlur.  Vide  Balrm.  a'd  Ovid.  vii  Mcl.,  720 : 


sed  vox  hic  mihi  suspecta.  Nisi  dixcris  hane  ess« 
poctx  menlcm,  malam  terram  sive  homines  nialoA 
a^gre  deinceps  latnros ,  se  nonns  froctns  prointisiie , 
nesclo  sane  quotnodo  lerra  mala  possit  dolere  rni- 
ctus  esse  tcnues.  Conjeci  aliqiiando,  docebit,  ostemlet 
et  proferet  rrucius  teiiues,  ut  apud  Klor.  in,  5,  16  ; 
C  ei  iida:(rxsev rpoirov,  Aiilonin.  Llber.  Metam.4l.  Nctiue 
lamen  hoc  saiisfacil,  licet  facilis  sit  permidntio,  ut 
Horatio  medelam  aitulit  pater  ad  Piin.  Paneg.  8i ,  t>. 

8i5.  Crucis  J  Vo^s.  t ,  3 ,  eimcHs,  Vide  supr.  i,  957. 

84'3.  Quo  ]  Pulmanni  Scbed.,  Antv. ,  ^ici.  Virgil. 
iEn.  i,W0, 

Ono  me  canque  tocant  terrs. 

847.  lUe]  Antverp. ,  kae. 

850.  Servate  ]  Yoss.  1 ,  servantque.  —  Bibl.  Lugd., 
iiM^sirt ;  male.  Famulos  appellai  vs.  852. 

851.  (lArtsfi]  Fabriclus,  Atilverp. ,  BibU  Lngd., 
C^sitts,  ut  jungatuT  cum  scquentibus.  Recte  ila  esoO 
accepit  Arator,  apud  Lac:im  Act.  apost.  xx,  %  2S. 
Pro  qno  male  Kvp^  reposuit  Vetstenitis,  castigatus 
jam  ab  Grnestio  in  Opuscul.  Philol. ,  p.  335. 

HfS^.  Ouai]  Aldhi.,Tom.  1,  quod, 
854.  Oro]  Antverp.,  ore.— Voss.  1,  Bibl.  Lugd., 
ffiifmre. 
856.  G<mi?«iteirty  Aldin.,  Bibl.  Lngd.,  conveniunt.Vn}^ 
^  gatae  favet  shtktinrwnai  apud  Lucam  in  Aci.xx,§  29. 
858.  Acrior]  Vide  Weitxium ad  Prudent.  Psychom., 
vs,  699. 

860.  Ne]  Aldin.y  Torn.  1,  nec.  Adhaesit  sequens 
littera. 

861.  Quies]  Cum  aliorum  dictis  bxc  contulii  Bar« 
thiiis  Advers.  xxxiii,  11. 

865.  Vestra]  Voss.  I,  noslra^ 

867.  Q«o(/9tt«lPuImanniSched.,  Antverp.,  qucque, 

868.  LtfXtt]  A}din.,/Iuxtc. 
874.  Defossis]  Hic  locus  tuetur  Sedulium  iv,  22, 

Ifec  male  defossum  famulaiur  furibus  aurum. 

874.  C/attitol  lu  codd.  Aidin. ,  Antverp.,  Bibfc 


^z 


87 j  234  Qu<><i  c«laUat  biiinus,  quod  non  iti  pau- 

[pere  siirgii, 
lii  iclliire  jacet,  ca!C«>qiie  revi«lviiur  aiiiix), 
Obsrura  peccante  iuanii,  laxalc  ftupcriiis 
Curda,  precor,  niODiiis,  iiei|ue  respnat  tilliis 

[sgeno 
Tecia  pararegregi,  quo  suscipii  bospite  Cliri- 

[stuni. 
880       Sic  postqoam  fatus,  dedit  oscuia,  ttun  simul 

[orans 
Flcxftinanra  geoo,  slriclique  doloribus  omnes 
Ad  lacrymas  fluxere  pias,'  lougeque  per  undas» 
Obtutu  coDiitaDte,  sequi  meruerecarioam. 
Dumque  perop|>08itas  extendunt  lumina  nubes, 
885    235  Additur  in  pelagus  oculis  via,  raptaque 

[flabris     B 

NOTiE 


AUATORIS  524 

rupi^s  adhuc  nota  est»  et  muleei  im.igine 

Imentes, 
An^ecioque  animi  crescil  mcnsvra  fidendi. 
Scd  quod  ait:  trilNis  kaec  annis  prxcepta  st- 

[luti , 
Nocte  di^que,  dedi :  patet  bac  rattone  Ggora ; 
i  90    Uui  canil  Ccciesiae  tria  dogmati,  tseiMus  edii 
Uistorcum  »  morale  sonaas  lypieomqne voiu- 

[men. 
2S6  3'^  etenim  lernas  capiont  sex  vasa  me- 

{ireus, 
<}uac  Teteri  de  kge  nofo  mbQere  liqoore. 
Forma  sacrificii  perfecti  prisca  canistro 
89S    Tres  panes  offerre  jubel ;  qoibof  addiiur  illud, 
Discipulis  quod  Chrislos  aii,  Jam  Docie  rogaoti 
Tres  paBOS  debere  dari:  box  isu  profieao  eal 


Lngd. ,  roliqni,  ftc  (audaf.  Saeplus  Jam  superius  no- 
lavi  adlixrre  liiteras  sequeutis  Tocis  praecedenii. 

875.  Paupere]  Voss.  5,  peetore:  obscura  satis  lo-' 
cutio,  qoa  vtdetur  iiidicasse  iUud  quod  inter  panpe- 
les  iionest  distributum. 

676.  Revoloitur]  Pulmanni  Sched.,  AulTerp.,  ruol' 
viiur, 

877.  Lmxuu]  Yoss.  1,  laxaref  ut  idem  cod.  liutrare^ 
supr.  855. 

879.  Otfo]  Aldin.,  tn  ^o. 

880.  T/im]  Tres  Vnssiani,«im, 

881.  Striciique]  Cantabr.  a  manu  seconda,  Voss. 
2,  ttricii$que.  StrmJ  solUciiudine  dixil  liullntis  Hist. 
ecci.  XI,  5t.  iilxpresstt  bis  Tcrba  Lucae  Act.  xx,  §  57, 
iitsiUt;  satis  iittelligo  qiiare  iiarthias  ad  Stai.  Theb. 
IV,  i'i  Litcnnea  ab  Aratore  in  carmine  omissa  aflir- 
mei.  Con^erri  potest  Yirgiiius  iEi.eid.  v,  765, 

Exoritur  proeurra  ingeBs  per  littora  flelus, 
CuiDplexi  ioter  se  oocumque  dieiuque  nuraBtur. 

883.  Obtutu]  Statias  iii  SiW.,  %  78, 

Fugit  ecce  vagas  ratls  acta  per  undas, 
PauiaUni  uiinor,  et  iooge^eruDiia  viocit 
Lumina. 

lilic  itec  Aratoris  immemor  Barthius.  Siiius  iii,  155, 
Haereut  iiiteatl  vulius,  et  liKora  servaot, 
Doiiec  iter  iiquidiiui  vuliicrl  rapieuie  carina, 
Coiibumptiit  visus  poQtus,  telius(|ue  recesait. 

Fluitantia  vela  oculis  sequi  dixit  plinius  Paucff.  82 , 
^,  iiuaique  plura  coniulit  Cerda  ad  VirgiL  i£ueid. 
viii,  592.  Caiierum  bunc  Araloris  locum  acumiue 
^suo  Laiiuitalein  ipsius  iiempe  xtatis  qua  vivebat  su- 
perare  vere  judicabat  Baribius  ad  Sut.  Tbeb.  iv,  25. 

86 i.  Dumque]  Cantabr.,  cumque. 

88^.  Saluti]  iia  codd.  tn  cditis  e&isaiulii,  Codices 
8C(|ui  pFXstai.  Yide  ad  lib.  i,  344. 

889.  Dedi\  Ex  codd.el  edd.  Antverp.,  Bibl.  Lugd., 
Fdibiic.  Iii  rv.Uqws  tbi  dedit, 

8t)l .  tlistoricum]  hiterpretandi  sacram  Scripluram 
gci>era  Akimua  duo  rcccuset,  b  storicuui  et  allegori - 
cMiiii,tiiquiens  : 

Sive  ille  bisiorias  texit,  seo  forte  flguras. 
Iieiu : 

Qtiid  sacrae  di>ina  volumina  legis 
Aut  seu:»u,  aut  verbo  nion>lraut. 
11  s  terlium  addil  Aralor,  cuui  ait: 

Ubtoricum,  morale  souans,  lypicumqiie  volumen. 

Oinnino  qu.ituor  a  scbolasticis ,  ui  vocaDi,  thpolegis 
geiiera  iiun.craiitui,  qiiornui  tainea  iioiniua  iion  in- 
ietliguiit.  Pritnuni  est  hiUoricum,  quod  i  xpoiiuut  lil- 
lcral.-,  quo  vcrba  iuter|ireiaiiiur  siiuplicis  iine,  et  id 
coutii>ei  vcraiu  scutettti»  eoarratiouem ,  quaiis  c^ 


historia  doelli  inter  Davidem  et  Goliam.  AUerora 
est  morale^  seu  liOcxoy,  quod  ipai  imperite  rpoTroXo- 
Ttxo»,  in  quo  aenteoUa  reiertor  ad  aliguam  doctrinam 
vit;e  et  morum.  Quemadmodum  David  non  tulii  sn 
perbiam  et  caiumniam  bostis  impii,  idem  piis  uwni- 
bus  eat  faciendum,  oi  blasphemis  in  Deom  resisiaui, 
et  nomen  reiigioniasummis  vir^lHis  loeantur  et  vindi'- 
cent.  Sequitur  tertium,  cum  ad  rem  aliquam  aecoin- 
modatur  uistoria,  propter  similitudinem  a  iiegotio  noo 
plaoe  alieoam:  hoc  a  rbeioribos  didtur  iOJarfoptTunt,  a 
tbeologisinterdiim  Tuircx4v,interdumfcvaTixovidq  efe- 
elum  latebris  appelhit  Arator :  ut  si  factuoiDavidis  iraris. 
ferjtor  ad  Cbristum,  qui  est  perpetuus  propngoalor 
8U£  Ecclesiae ;  GoUa  provocaiio  et  caluinDi-i  ad  dia- 
boluin,  qui  nou  deshiit  lacessere  populum  sanciuui , 
et  omnia  ei  crimina  ac  maledicta  ingerere.  Postre- 
p  muin  addidenint  recenliores,  divinum  et  sobliiiie , 
^  quod  nomine  miiiime  conveniente  appellarunt  «m^m- 
ytxov,  in  quo  terram  coelo  miscueniiit  homiuea  vere 
«vayoiToi,  ut  Djvid  est  tota  £<  clesia  coelestis  in  vtu 
aeiernii,  qu«  quotidianos  a  diabolo  triumpbos  repor- 
lai,  cujus  odio  flagrat  sempiiemo.  Philippits  in  Re- 
tboricis  boc  ponit  exemplum  :  HierusaUm  hi$iorica 
iigmficat  urbemejus  nominis:  tropoiogiee  ^  remp.  ^ene 
eonstitutam;  altegorice,  Ecetesiam ;  anagogice^  tilam 
(Btemam,  fc^t  ntox  a  Idit:  tioc  modo  omnes  uemtM  pro- 
digiosa  metumorphosi  interpretabantur^  quaniunms  tii- 
terdum  diclum  aliquod  repugnaret  t/it  mefAiiiorvAosi. 
Fabbicius  comment.  in  Poet.  Chriat.,  p.  73.  moriaU 
Pulmanni  Scbed;e,  Autverp. 

892.  Jf eireios]  fux^^vn^^  meDsurm  et  mia  gewu. 
Jufenc.  II, 

Vascula  quae  temls  aperirent  ora  metretis. 
— Seduliua  nomine  generali  fertit  lacum^  lib.  tu : 
Itnplevit  sex  ergo  Itcus  boc  neciare  Cfarisloa. 
Q  Mensurarura  aulein  nomina  pro  Tasis  accipiontar 
o^rvcxSoxixwc»  ^Kcotyle  apud  Hotiierum, empAora  apud 
llorjtiuiu,  metreta  apud  Juvenalem.  Suntauiem  me- 
treta  et  amphora  idem.  Fabriciijs  comment.  ad  Poeu 
ChrisL,  p.  87.  — Coorer  Nansium  ad  Nonnl  Paraphr,, 
p.  ii),  et  Paulum  Leopardum  xv,  l^mend.  13. 

894.  Sacrifiicii]  Secuiida  producta.  FABaicios  com- 
inenL  in  Poet.  Cbrist.,  p.  118.— Similia  apud  Ara- 
loreui  suiil  plura.Cogitaront  hi  poetapsmpiusid  quod 
Marius  Vicior  scrilHt  praeiai.  ia  Ceaes.,  p.  511 ,  ediic 
Fabric  : 

Quod  si  lege  metri  qnidqoam  peocaverit  erdo, 
Peccairit  seruio  improphus,  sentosque  vaciilaos, 
iiioc  nullum  Udel  subeat  fDeosora  peridum. 

895.  Offerre]  Caotabr.,  proferre^  oiale.  Siil|iic.  Se- 
ver.  ilist.  Sacr.  i,  7,2,  quem  ille  non  cunaatui  of- 
ferre;  cap.  19,  §  4,  hostias  obtuiiiul. 

897.  Ista]  Ita  Yoss.  tres,  edd.  Aldia.,  Toca.  i.  la 
r.  iiquis,  iUe.  —  Et  omiuit  Vosa.  3. 


ns 


237  Moiiilns,  ut ,  liic  si  qiih  vcrhi  ilesiilercl  A 

[CSfSf», 

Eihif»efts ,  qiiaesi*e, dapes, doceisquc volciiicm, 
SHK)    QttmJ  Paler  el  Naiiis,  qiioil  s.inctiis  Spiriius 

[iiniis 
Sint  Deus,  et  nomemin  iriplicet  snbsianiia 

[liimplex. 
Nec  semel  boc  pia  jussa  canunt.  Angariat,  in-^ 

[qiiit, 
Teqiiicnnqne  pelens,at  pergas  praevius  unum, 
Cxlera  vade  simul  duo  niillia :  nonnc  videniiir 
MS    Iloe  nandata  Toqui  ?  si  quis  te  consulit  errans 
Ignarusque  via>,  qnid  sit  Deus,  edere  malis, 
Prode  Patrem,  subjunge  lihens ,  qood  Filius  , 

[ei  qnod 
Spiritit8eslalmus,numero  tres,  et  lamenunus.  B 
Rliic  iudaca  vacans,  stertlis  qnx  dicitur  arbor, 
910    Eispeciata  tribus  rruct'tm  non  altulit  annis  , 
9380°^«  triplici  spernenstracUire  volumina 

[sensu, 
In  fidei  nameris  nesdt  dare  munbra  Glirisio. 

Nobile  jam  leroplum  Salomonis  Paulus  adire 
Cceperat,  et  ▼eleris  solemnia  reddere  legis. 
915  ^Corripit  huiic  Judxa  manus,  rabidoque  tumulta 
Cottclamant  necis  esse  reuro,  sed  in  arroa  trl- 

[bunus 
Evolat ,  ct  fincium  gemlnis  juhet  ire  catenis, 


fiE  ACTIRUS  APOSTOLOnUM  LIB.  IL  m 

Qn»  lamen  aslriclis  incumbunt  dura  lacenis, 
Non  animum  tornienta  ligant ,  quod  Episiola 

[Pauli 

9i0    Luroine  plena  csnit ,  vinciri  pos«c  niiiiisiro:<, 
Vinciri  non  posse  fldem,  vcrbumqiic  leneri 
Soppliciis  non  esse  daioiu;  gmdibusque  $>ub 

[ip^is 
Consiiiit,  llcbraeo  plebi  scrmone  locunis  : 
0  fralres,  palresque  vin !  me  iioslis  in  oris 

9i5    His  venisse  rndem;  d<>ctrin.ie  dediius  oumi 

239  '^S»  amore  fui:  vubis  niodo  lesiilius 

[uti.r, 
Quorum  scripta  ferens  ardcbani  CTde  Damasci 
Cbristicolas  ponire  greges ,  et  iiuibus  orbis 
llanc  probiberelidem:  sed  non  murtalia  pos* 

[suiit 

930    Aactori  ccriaresuo ,  descfndii  ab  astris 

LuK  oculos  clausura  meos,  et  ab  igno  corusco 
Acla  dics  laluil,  caligaiitcsque  teoebrse 
Oibibu8incumbunt,qunrum  mihi  icnipore  crcvit 
Adveniens  cum  nocie  jubar :  di^cerncrti  causas 

935    kvenlos  post  facta  solei :  bcne  vidinitis  tmibras 
Usuri  jam  sole  novo:  sed  t*t  auribus  hx>sit 
Clainor  ab  ore  Dci:  repftllo  noiuine  Saule, 
MeChiistus  terrore  i;UvUii,  ne  signirer  uU>a 
Aiiderem  bcUare  sibi :  quo  jure  negabu? 

940    Quo  ferienle  cado,  cujus  de  munere  pronus 


NOTiE. 


893.  /)esM/^ell  Aldin.,  Antverp.,  dsiiderat. 
900.  S«c/«sl  CauUbr.,  quod  Sfririlui  unui  et  oi- 


90t  Sini]  Ita  Voss.  3,  Aldin.,  Pulmanni  Sched., 
Aniir.  Smni  Yoss.  5;iii  Voss.  1  et  plersque  ediUonfls, 
—  Triiflicnt  AUIin.,  Anlverp. 

9Ji.  nac\  Aldin.,  Torn.  I,  hme. 

9Ui.  ^n^orlall  ^Ayjaptvtt:*,  verbum  pcregriiium. 
A»^n  auiem,  «77«po(,  Persarum  lingua  sunt  nuntii 
regli,  quoruro  cursus  ayyapttoit  llerodoto  el  Xeno* 
phonti  diciiur,  apod  otruuique  lib.  tiii.  lis  nuotiis 
lieetiat  cnjusvis  nave,  vehicido,  jumento»  servo  uti 
94  conOcienduin  ctirsum,  undc  angwriare  apud  jore* 
CMis.  cttt  violeatia  qoadam,  et  qoasi  regio  iroperio 
oogere ,  <|uod  adhoc  ht  In  regwifi  quibusdaro  occi- 
dentalihu!*.  Matthxus  et  Mar^os  Terbum  iilud  reti- 
neitt,  qood  maiavit  in  sua  iranslalione  Crasmus,  re- 
iniiiit  Arator.  FAiBtcios,  comroent.  in  Poet.Christ., 
p.  8.  —  Confer  late  Vossium  Vit.  Serm.  p.  iI6 ; 
AlberU  Observ.  pbiL,  p.  160;  Merillium  NoL  phi- 
iol.  ad  IHiss.  Chrisil  p.  ro.  639;  Wissemb.  Notis 
p^iil.  ad  Maiih.  ixv!i,  §  51 :  quseque  plura  dixi  oti  I. 
t,  ff.  deln  jiis  voc^nd.,  tsai».  7. 

905.  Hoc\  Caniabr.  et  Bibl.  Lngd.,  htpe, 

906.  MaiisJ  Vofis.  I,  Tom.  I.  nMNits.  Voss.  3, 


9D8.  ^ioiul  Ita  eodd.  eC  Aldin.,  Torn.  I.  Rellqai 
TetrOy  SffiriM  iUmu$  et  ki  numero. 

9ll9.  Yacnni]  l^uhnanni  Schrd.y  Antverp»,  v$ean$, 
911.  Quud]  lia  ties  Voss.  ei  Tornxt.  1 ;  reliqiii» 


918.  Rabidoqne]  Canubr»,  raptdoque.  Vide  sopr. 
tA3.  £adem  ronfusio  est  vs.  957  et  1084. 

9; 6.  Conclamant]  Anlverp.,  Bibl.  Lugd.,  eonetm' 
'mea,  oiale.  Yide  ad  vii.  712. 

917,  Ire]  lu  Cantabr.,  Voss.  i,  %  Torn.  I;  sed 
▼osf.  5  et  reliqiiae  edd.,  e»%e.  Ilaec  verbo  passim  «ise 
coorusa  nolaivi  sopr.  i »  5o3. 


C;     921.  Teneri]  Voss.  I,  2,  Puimaiinl  Sched.»  Ant- 
verp.,  iemre. 

9i4.  OrftJ  liaeod<l.etcdd.  Aldin.,Antv.,  Torn.  1; 
In  reliquis  est  orai  has. 

925.  Omiitl  Aldin.,  omnem,  Resplcit  in  bisce  verba. 
Pauli  iii  Actin.  xiii,  §  3,  ubi  dieitur  avorriCfMiupiiyoc 
tif  rn  ^okti  Torurp «  irapa  rovg  ithio^e  Tafia^cA  iriTraft- 
SfVfAfvo»  xRTec  ox/it^ccoey  toO  narP^(*M  vofiov.  Iia  disllii- 
£uit  locum  Pcnzonios  in  Adilend.  ad  jEtian, ,  p. 
997,  et  Alberti  Observ.  phil.,  p.  i63,  qni  iam<'n  Pe- 
rizonii  oon  meminit.  Idem  vero  Perizoniiis  probai 
binc  diseipulos  sedlsse  ad  pedes  magislri ;  asseniior 
tatnen  Krnejstio  in  opuse.  phiiol.,  p.  174,  napa  roOc 
fci^ae  VatiOLUnk  nihll  alind  significare,  quatn  apud 
Gmmattelem,  ut  In  Aaib.  v,  §  2  :  iBmtt  itapa  rov^ 
iro^fff  TMv  6efroTr4>Mv,  taiitum  est,  traiidit  ap&italii^ 
Et  sane  sinilles  locuiiones  interpreii  accoraiius  sonf 
aitendends,  ne  a  scopo  scriptoris  aberret.  iia  miror 
▼erbj  Lucae  Evang.  cap.  ull.,  f  56,  iVn»  hiiivta  au-* 
-.  tAv,  capl  <le  Christo  inter  soos  sunte  ni(*dio.  NiM^ 
^  aliod  base  indicant  quam  m  eorum  eonepeetu  etetitse^ 
01,  de  mediOf  in  medium,  tlg  iiivw^,  adbibentur  de  It- 
lis  qui  eonspicioiUiir,  vel  eoofra,  qood  doeet  Bor- 
man.  ad  Pctron.  sat.  38. 

930.  Auctori]  In  Aldio.,  Toro.  i ,  bujus  et  qna- 
tuor  sequeiitiuro  versuuro  coufusio  esl.  —  Dativtun 
post  eeetare  vindicavi  supr.  i ,  i64. 

932.  Acta]  Ita  dedi  ei  tribua  Voss.  In  omnibof 
rdiqois  est  aucla^  ot  b  re  eliam  conriisa  suni  apud 
Siliuni  xvii ,  490.  Sed  si  lui  ab  boe  igne  fuisset  au- 
cta,  qoomodo  tum  laiere  poiuit?  Acta  die$  est  lut 
pulsa,  iu  ot  per  ignem  ooniscum  fu«'rit  csbcus  :  iu 
luxaitaeei  posset  eiiam  exponi  apud  Ovid.  xu  lle- 
roid.»  33,  cum  ipse  addat  puleo  die,  uisi  cuo  Hiir- 
maniio  pro  peracu  malles  capere. 

933.  Orbtbus]  Vitle  lib.  i,  731. 

939.  Jure\  Voss.  5,  jura. 

940.  jProntfs]  Putmanoi  Sclied.i  Antv.,  pre«Ms. 


^7  Afi^TOniB 

Ailollor  moliore  via,  porqiu)  ar^  fiurd^,        A 
Subljmisqiie  scquor  rolicu  4I0RU  ruiax. 
240  J^">  s^i^^  *  <)  <^i^'6S  I  crudelia  niovimus 

[  ariva. 
Nil  diibium  pars  illadoQel,qu9C  lesle  beata  ^^0 

X)^5    Fungiiur  boste  suo:  quid  ailluic  li^t  esse  no- 

fceiites? 
De  lenebris  lucete  meis,  c«i  foniis  ab  uudis 
Ksi  visum  largiia  (iilcs,  et  iuurtis  iiuago 
Vivere  ccepit  aquis:  heu  imnquam,  saxca  lellas, 
S  niiuibus  (ecuoda  suisi  vaeuique  |;ibarciBy 
^O    Qui  sierilem  pationlur  bumum !  Post  deniquc     ^ 

[Jesus 
llxc  niibt  visus  ait :  Procul  Imc  procul  urbe 

[rcUcta 
Pergere,  Saule,  para;  non  est  tibi  crrdula  fi 

fflostrj         Q70 
2il  Noiiibiis;  adgon(espoUuscaneveri)a  sa- 

[Imis. 
Protinus  baoc  vocem  quoral«  rapncre  pbalan- 

[«es, 
^955    Projiciunt  vesics,  ac,  pulvere  longias  a<lo. 


Vcntoaa  leviiale  fremunt,  varioqoe  fr^ifore 
Personat  in  Pauli  rabiduin  di<^crimina  vulgus. 
O  Judaea  noccus !  aiiciorero  perdexe  vit^: 
Ciim  euperesy sic  dicta  dabas  :  fuitoptio,  linqui 
Qiiem  velles  clanH^sa  tibi,  sed  ab  ore  cruento 
Triste  petis    malesuada  oef^s,  el  g audia  Pa- 

[scl)», 
S42  l^iec&o  latrone,  colis ,  gemjnaaque  furo- 

[rero, 
Sneva  pio,  placata  rco ;  certamine  cuocio 
Te  spolias,  vacuainque  locaa,  cum  durior  ipsis 
lu  Stepbanum  tormenta  jaciSy  depoois  amtctum, 
Et  nmic  veste  cares,  primi  quia  poena  pareutis 
Est  o^ata  tibi,  vcterisque  io  porpore  purtas 
Transgressoris  onus,  conlraria  foiilis  honori. 
Ne  reoQveris  aquis  :  Adam  aub  criminis  qrtu 
Gegnovit  quod  nudus   erat«  4ucumefftaqiie 

l«ox» 
Hioc  ipisiarQ  t^Atueresuae;  |e  mprtis  ori|go 
Crebra  subit,  cui  plena  mali}  intcrserit  ira 
J^a  habitum,  quem  c«lpa  creat.  Jaqi  bella  Tri- 

£bunus 


NOTiE. 


911.  Perque]  Secutiis  sum  Fabricinm ;  idcmquo 
cst  in  Antvfvrp.,  Bihl.  Lugd.  Curtius  nihil  Pabriciaii:e 
-ex  suis  codd.  a>sripserat,  unde  de  eorum  consen^u 
suspicio  esi.  In  reliquis  omnlbiis,  per  quat. 

Oii.  FWida]  Ita  codd.  et  Aldiu.,  Torn.  i.Reliqox, 
febcis. 

945.  Mwwms]  Ita  ex  conjectura  legcndum  diu 
fieram  suspicatus;  jam  Voss.  I,  5,  et  ed.  Aniv. 
consensum  iniiii  gratulor,  neqiie  dubitavi  reponere 
pro  novimui^  quod  in  rcliquis  est. 

94G.  Luceu\  Voss.  2,  lucenU;  Aldim,  Tom.  |,  iu- 
€ere. 

947.  Eu]  Antverp.,  $t. 

949.  Labores]  Cantabr.,  Voss.  .3,  /a6ori<.  Neqiie 
id  rejecerim ;  licet  enim  »axea  tellui  |>raacesserii,  u-* 
iDefi  vacui  subjuogi  posset,  Judffii  nempe,  ut  sxpius 
sententiaro  magis  qiiam  verborum  oniioem  cogitaat 
scripiores.  Ea  de  re  superius  dieturo  est.  Lfiboris  ad 
«ACttt  tuiD  pertineret  eadem  eonstriiciione,  qua  Uege- 
sippus  1,  40,  p.  157,  vacuum  £ju$  eujue  arguebaiur 
facinoiii;  et  cap.  43,  0iio$um  nec  conjuralioHU  va- 
4UUIH  untam^niQnm,  De  Grsocisino  coofer  Yecbuer. 
llellenoL  1,  pari.  11,  cap.  48,  p.  274  :  ubi  ex  Eume- 
Uio  quoque  proferi  vacum  commodorum.  Mooet  in 
«otjs  lleusingerus  haec  io  nuiio  i!iUmonu  Panegyrico 
a  se  rcperta  easo.  :Ex»taat  taiuen  in  Paneg.  Qmstant. 
15,  §  5.  UetMtti  bic  vero  iabores^  ut  expouamur  de 
otiunis  laboribus,  ctmauelo  A.rato«i6  niore,  diversa 
^pius  jungentis.  .De  hac  vocis  wcuu$  signiitcatione 
vide  Bartb.  ad  CUudiaB*,  p.  7tt5  :  nisi  por  iuaites.ei 
irritos  bic  espooece  inalies,  cum  Woi^uaio  ad  &«• 
dul.  IV,  1«7. 

95).  Oml  Voss.  5,  ^  —  Aiitv.,  J[mm. 

951.  Haci  Caotabr.,  iv. 

95i.  SauU]  Cantabr.,  Ald.,  Torn.  I,  Panie.  Seil 
Sauium  ipse  se  hae  oratione  appe.lat,  et  priocerca 
narrai  qu»  eontigerunt  aniequaar  in  genies  proftci- 
ftoerotur,  quo  Pauiaf  iion  pertinet.  Vide  ad  lih*  1 , 
342. 

95i.  £jl]  Voss.  1,  non  hoc  libi  crtiila. 

9?iG.  FMioja]  Inooiisunit  ct  6U|ierba.  Prudent. 
Apoih.,  1165, 

Fingeret  esse  honiinttm  ventosa  su.bdolas  arte. 
Qui  locus  tuctur  Arnob.  Advers.  geut.  vi,  p.  195,  </, 
^uod  esie  non  credai,  ve-ntota  imilatione  formare  :  iibi. 
oditioni  rocae  ascripserat  vir  doctus  lcgendum  vUiosa. 


Dpc|in>  Consol.  Philos.  11,  pros.  8,  ita^iMe  iHtttn  ti- 
deas  venlosam.  Sedulius  11,  2z5, 

Qaos  non  ventosa  loqueadi 
Gloria. 
Qui  illu  1  baud  dubie  desumpsit  a  Virgilio  suo,  venio- 

p  $am  linguam  memorante  ifiueid.  xi,  500  :  ubi  Ccrda. 

^  Adde  Cortium  ad  Ciceron.  ad  Divers.  xi,  9. 

956.  Fra^ore]  Aldin.,  Torii.  i^furore.  Alterum  for- 
tius  est  ir»  exprimendae,  etlncondiiotomnliuantium 
sono,  ut  vocem  fragosam  porc«grunnieniitnbiiit  Pru- 
dent.  Perist.  x,  9'J4.  Etseholaslicorum  fragorem  rectc 
Senec»  assc^iHtSehulling.  ad  cjusdem  Controv.  11,  p. 
I(M ;  coque  magis  fragor  liic  ptacet,  eum  de  tonitni 
dicaiur.Vide  Heins.  ad  Claudian.  Cons.  Probin.  21 1. 
Talis:mtein  mulliiudo  ccelo  velut  tonanti  similis,  hinc 
tonare  irati  dieunior.  Apud  Ovidium  Beroid.  xi,  74, 
prttiulerim  : 

Insaua  regia  voce  tonat. 

Vide  Burman.  et  de  bellanllaro  ira  dlci  ostendit  idcm 
ad  lib.  II  Trist.,  539  :  unde  circttmlORal  magis  plaoec 
apod  Virgil.  i£neid.  vin,474 ;  idqne  itf  cod.  Leirfensi 
est  iUic  a  manu  secuuda.  Mainlio  quoqiie  restilatt  14 
^'yrcgie  Rhoerlus  Fer.  baventr.  11,  9. 
'  957.  Habidum]  Vuss.  4,2,  Aldin.,  Tom.4,  rapi^ 
D  dum,  Usus  sola  Torhi^siana,  ra^MfNiii  Itio  reponenduni 
eonjeci  ad  Sedul.  i,  58.  Coiifer  supr.  i4i.  —  Diseri' 
mitta  per  mortem,  exilium  exponlt  Wopkens.  ad  Se* 
dni.iv,  157. 

9iH.  Pasckas]  Pauha^  Pas^cAo?,  declinatiooe  Latfna« 
Juvenc. IV :    - 

Discipuli  qusruat,  ubi  ocenam  aumere  Pascha. 

Pasdia^  Pjoscjtatis^  doclinatione  Gra&ca,  in  byiHiu  aa< 
cloris  inccril : 

la  quibes  sacriim  celebratur  omaeoi 
Paseha  per  orbem. 

FAaaicius  coQiment.  in  Poet.  Ciirist.,  p.  98« 

962.  £/ec(o|  Bibl.  Lw^d.,  ejecto. 

9t>3.  CuncfoJ  Voss.  1,  lunctis. 

965.  Amietum]  Aldin.,  amictus. 

96G.  Cjttia]  Voss.  3,  yui. 

971.  Ort^o]  Voss.  X^iinago.  Alterum  suadetprsce^ 
dcns,  orftt. 

973.  Uabitum]  Voss.  2,  a^ifavi. 


«29 


975 


DC  ACTIBUS  APOSTOLOnUM  UR.  II. 


27.(1 


980 


985 


990 


905 


Vocibus  his  ardere  videns»  fera  vincula  Paulo 
Addiilil.  et  castrts  torqucndum  misil  iniquis. 
Noia  querela  locis  ut  sil  superanda,  cancinus. 
Paukis,  gesta  loquens,  socios  ibi  lumina  diidum 
Conspexisse  suos,  vooem  tamen  auribus  Uiam 
243  ^OA  bauaisse  refert;  ai  tunc,  quo  leni- 

[pore  cxcus 
Deckltt,  et  Tocem  comltes  audisse  leguniur. 
Sic  yariat  uarraDilB  opus :  sed  utrumquA  nccesse 

lcst. 
CoQcinai  luiud  dubliuiit  nam  tunc  audisse  fa- 

[runtur, 
Accepisse  sonum,  nunc  non  audisse  profecto. 
OflDC  rationis  erit  simplex  tia  :  jure  negatur 
Voxquoniam  confosa  loqui,  neque  creditur  illud 
A  seroiooe  dariy  quod  non  in  peciore  Qoiidit 
Accipieiis ;  dubia  tanlum  siiroulatus  ab  aurCt 
Ambignusque  fragor  solas  diverberat  auras. 
Sic  audisse  simul,  aicnon  audisae  leguntur. 
Altera  pars  sonituSt  ceAa  e&t  pars  altera  vocis, 
Et  fArt  atque  refert  gemioam  xes  una-(!giiram. 

Agmina  supplicii  ferveniia  Qorpore  Pauli, 
Pcenarumquc  graves  cvolvere  versibus  iras 
Causa  monety  sed  lingua  pavet :  fugianius  ab  ista 
Parte  dolos ,  veritlque  nefas  tara  iristey  pre- 

[mamus 
Eloquiom,  ne  forte  legens  sua  Qetibus  ora 
Cumpleat,  et  largis  bumescat  pagiiia  gu  iis. 
tlec  lauien  baec  poieranl  aiiioioeaatiflre  erttoa* 

fos; 


A  1000  Sacrilegas  versare  roanus;  qunc  durs  maloruui 
Vota !  quaterdeni  vesanx  slirpis  aiumnt 
Imposuere  sibi,  non  ullum  sumerc  poium 
Primiius  atque  cibum,  quam,  parta  casde ,  da- 

[retur. 
Ilinc  roagis  essc  dapes  :  o  pallida  cordis  iniago!  * 
1005  Pocula  sunt,  Judaea,  tibi  meliora  cruoris 

Quam  laticis,  nullasque  volens  contingcre  meii- 

[sas 
Esuris  ad  facinus,  saturamque  cadnvere  justi 
Quaeris  babere  famem  t  non  liaec  jejunia  Moscs 
Condidit  cxemplo,  lot  consunimata  diebus, 
fOlO  Cl  memoras,  quol  tela  moves,  totque  inspicis 

[annis 
Secretas  patutsse  vias,  ubi  divite  nimbo 
B  Fluxerunt  de  rore  cibi,  rupcsque  vicissim 

Arida  fudit  aquas,  in  quo  meruere  parenies 
Divina  boiiitale  frui,  doniNque  supemis 
1015  Enutrire  animas  :  numero  crudclis  ab  Ipso 
Tu  saevire  venis,  pollutaque  foedcra  jungis 
245  Agminis,  ut  plures  faciat  inors  una  no- 

[cenies5 
Compcrithxc  Lysia8,PauIi  vulgante  propinqno, 
Quove  parcnt  advcrsa  loco  ;  inonet  ocius  ergo 
1020  Clam  su;i  jussa  te|^,  i)OCils.]ue  in  lempore  cau- 

[tus    . 
Obscurum  prxveiiii  opus,  lectisque  maniplis 
Impcrat,  ut  lulo  Pauluiu  comitentur  bonore.' 
Gkiria  de  merids  a  te»  delaior  bonesie. 


Nonalienaforet,  quodqueestad  prnmla  rnrom, 
244Ardeiamorscc!ennn^  copluntque  in  san-  G  1025  Proditione  places  :'nec  te  constantia  1xd>t, 

igiiine  Pauli  Qoam  leeieri  aervafse  tunes ;  inerinruic  vjrviis 


NOT^. 


974.  ArdMre]  Plorns  iii,  5,  22,  nom  moiibu$  iur- 
dert  Amun  videi.  Confer  ad  episu  ad  VigiL,v8.  1» 

1177.  S9eim]  Voss.  i,  tocia  sibi  hnniHq,  Voss.  3,M-» 
da  tibi  Inmina, 

978.  Hlam]  Ei  tribos  Voss.,  edd.  Aldin.,T«>rn.l; 
reliqoi,  uUam^  ut  bve  confimdi  osiendii  Brouckii.  ad 
Tibail.  I,  i,  Sl;  Drakenb.  ad  Silitim  iv,  4S5  :  saepeii 
ct  I  pemiiil9ta.  Ap«4  Isidov.  viir«  i ,  scribe  ex  Gr<K 
•ling.,  wmun  (idei  tmd9  ul  ductum,  roo  dictum. 

m%  Penmiur.]  Vos»,  1.  (egutUw. 

983.  Prvfeclo.  Porterectios  inierpungaft: 

Nonc  non  sodisse.  Proreclo  '"*^ 

fi»c  rationis  erlt. 

985.  Quanlam]  Antv.,  Bibl.  Lugd., ^omot/o. 

987.  Stimutatut]  Vuss.  1 ,  s<{ptt/amiir. 

988.  X>iMr6eraf]  Aldiu.,Torn*  1,  dtverberat.^M., 
mmlnguui  fragor^  omisso  que, 

99tr.  C^oJ  Yoss,  i,  AUera  pan  $onitui  certe  e$t. 
Par$  altera  non  displlcet. 

99i.{;tta]Aldin.,i7/a. 

994.  Monel]  Antv.,  morel,  ut  \t^  confusa  sopr.  i, 
9SU. — Bild.  Ludg.,  [ungamur  ab  ista. 
_^9J5.  Dola$\  lia  edidi  ex  solo  Vos>.  t.  Omnes  dolor^ 
scnieiitia  nulla ,  nisi  legas  cum  quibusdam ,  tetat'^ue 
nefa$. 

^95.  VerHiquf]  Ex  Cantabr. ,  tribus  Voss. ,  edd. 
Ald  n.,  Torn.  1.  Keli<{ni,  velatque, 

998.  Suftore]  Voss.  1,  latorare;  ethnecconfiisa  apud 
Sedul.  Prolog.  6,  et  in  Beluarii  Acrosiicb.  tC. 

1000.  QueB\  Ex  tribus Voss.,  edd. Akiin.,  Antverp., 
Torii.  1 ;  reliqui,  atfam. 

1003.  ratlal  Ex  Voss.  I,  2,  edd.  AUlin.,Torn.  1; 


reliqui,  faeta.  Fabricius  edidit,  ^ttoni  faeta  aede  ;«a- 
lubrei.  lIHid  $aiubre$  var|as  quoque  editt.  occupavit. 
Pro  eo  sej^are/ li9betAniverp.;  ^od  qnod  dedi  tueniur 
Codices.,Be  simiiibus  votis  coiifor  Uhoerium  Fer.  9a< 
venir.  ii,  5. 

1004..  Carclts)  Tom.  1,  morte. 

1007.  Eiurii]  Vide  ad  cpist.  ad  Vigil.,  va.  i. 

4000.  Tot]  Aniverp.,  et  iot. 

lOiO    (k]  Vosf .  3,  ei.— Piures  pdd. .  tot  el. 

1012.  Hupti^]  Vuss.  1,  5,  rHmtque. 

1013.  Quo]  Ltuco;  non  eniin  ad  ripes  jreferri  pet- 
est. 

1014.  Supemi$]  Voas.  5,  $nperbii;  iui  bono  senstt 
pro  magniflcis  et  venerabilibus  actipi  possei,  de  qoa 
signiflca^ione  Schuliing.  ad  Senec.  Controv.,  p.  92  : 
ut  Graecis  Mp^ff.  Vide  Heinsiinn  a<l  SitiMm  x,515. 

l^  Sed  tamen  mutandi  nonadest  necessUas.  iji  eadeiu 
bac  re  iupernum  nectar  memorat  Scdailus  i,  133. 

1017.  Faciat]  Vosa.  3, /ocias. 

1018.  Pauli]  Voss.  I,  Paulum. 

1010.  Par^ut]  Voss.  !2,  3,  ed.  Anlv.,  parant. 

1030.  Caitittsl  Puluianni  Sched.,  An(v.^  cautie. 

iOiti.  Tuto]  Voss.  3,  toto.  Vidcad  vs.  331. 

fO^.  Delator]  Antverp.,  delatui. 

1024.  Rarum]  Voss.  5,  rarui.  Uibl.  Loigd  ,  rerum. 
—  Ad  praemia  per  cb  praenUa  exponit  Ikirthius  ad 
Stai.  VI  Tlieb.,550.  Foricrect  uscapias«raruin  eat  ut 
pra^mia  inde,^  iieiupe  gloriam,  consequaris. 

iOid.  Quam]  Ita  coild.  et  Aldin.,Torn.  I ;  reUqui, 
qua  iceieri  servire.  Id  videtur  c  glossa.  Timeliat  cuii- 
stantiam  suamserrarc  ad  iccius,  iia  ut  rcui  iiUm  uou 
prodcrct. 


m  AAATORIS 

Griuien  erii,  ciimqae  ad  («cinus  socianlur  ini-  A 

[qui,      ms 

Esi  libi  Cnlpa  fides,  qnain  tunc  in  laudibus  or- 

[nat 
Verus  honor.  cum  causa  p!a  esl.  Siipaniibus 

[armis 
1030  CaBsaream  mox  Paulus  adit,  quo  tnrba  cocurrit 
Rhetore  Tulu  suo,  qui  prsBsidis  aure  potiins 
Irrila  verba  dedit :  contra  sic  denique  Paulqs, 
Optime  prae^es,  ait,  dudum  le  noTimus  omncs       ^OSO 
J^jsiitiac  docunenta  sequi ,  coroitemque  mode- 

[slam 
1055  246  Con<»i1iis  hancesse  luis.qux  gratia  soadet 
Fidere,  nec  dubium  tali  sub  judice  rari. 
Non  legis  lemplique  pium  Tiolavimus  usum, 
Ncc  sermone  vn^o  populares  movimus  auras.    B 
Urbibus  e\  Asi^  veoientes  solvere  dona 
1(U0  CoDpinius,  ad  punim  sempcr  spcctantia  voluro.      i055 
Quis,  rogo,  liber  erit,  si  res  facit  isla  nocen- 

Item? 
Eloqoor  baud  metucns,  neque  cniro  discrimina 
•  [novit 

Formidare  fides,  audent  qnam  d  cere  seciam, 


NOTiS 


m8.  Tibt\  Aldin.,  Antverp.,  Bibl.  Lngd.,  et  Fa- 
bricins,  ibi.  Postcrior  vocis  prioris  littcra  abaorpsit 
tequenlis  initialem. 

10^9.  Cauta]  Aldin.,  eutpa,  Non  displicet,  est  enim 
oxymoron  quo  Arator  passiin  utttur. 

1051.  Aute\  Bibl.  Lugd.,  ore.  Non  necesteeaC.  Sa- 
perius  qnoque  b;ec  c  »iirusa,  i,  l^. 

1058.  Aurai]  E  soIoCantabr.  boc  reposoi.  Oinnes, 
aure».  Lucaneum,  iTriffvflrraar;,  expriroit  Act.  apost* 
xiiv,  §  19 ,  com  quo  awra  laagis  convemi*  Boet. 
Consol.  Philos.  ii,  pros.  6,  voiautem  nisiad  popula- 
Te$  auras  innneique  rumorei  recte  facere  neidtu  :  ubi 
Siizmannns  in  inss.  etiamaicrei  invenit.  Adde  Dralienb. 
id  Ltvf um  \i,  11,  7. 

t040.  Speetantia]  Voss.  2, 5,  exipeetfmtia. 

10 ll.  Hogo]  Vo>s.  1  ,jnm;  Voss.  5,  ergo. 

10i2.  Eloquor]  Ei  Cantabr.,  Vo|s.  1,  t,  AatT., 
Fabr.,  Bilil.  Liign.,  reliqni,  eloquar, 

1U45.  Patrum]  Ciim  Guutherocontulit  Withdf  Spe- 
ciai.  Ounlti.,  p.  9i. 

iUiS.  Numine]  lia  ut  amnlius  non  esset  relii,  ne- 
que  eo  nomine  djgnns,  sed  reus  potiiis  justiti»  oe- 
glect»  ob  Paulum  in  vincnla  cunjcctiun. 

40i9.  Quem]  Voss.  2,  3,  qua. 

1049.  Obice]  Ofrfjc  qnldvis,  quod  objicitur.  dici  pd- 
esi^  q<ia  voce  saep^;  Christi»ni  npstri  utnntur.  Chry- 
sologus  S''rin.  65 :  Sed  ploram  quid  proficil  ad  upul^ 
erum  f  quando  iie  duroe  el  oongeuo»  oincei  um  p.ne- 
irat  vox  plormuii,  Jnveiicus  litro  iv, 

Alet  uti  moUI  solita  e^  sub  corpore  puflos 
Objice  peuiiamm  dreumeomitleza  roverc. 

Ilericus  allttculioiie  libeili  sni  :  tanti  nominii  oincem 
pfot€rv4B  Non  ausint  ipreviise  phalangee,  Et  in  bac 
liiciione  ridiciili  sunt  noniiulli,qul  ubiqne  noa  littem  i 
scrtbeiidum  dicant,  cnm  omnino,  qnoties  prodHctim 
a  poetis  ponitur,  dnplrci  sii  notinda,  argumenii  ejus, 
quod  cuni  correptam  volnnt,  eidem  aliernm  ioia  toU 
icre  Cdnsueverunt,  itidem  ut  in  adicit^  obicit,  et  aliis 
Ijilisnolr.flndeet  objex^  cnm  prodiicitnr,  nnm^nnnli 
tquoipic  casn  scribendnm  puio.  Bahthius  Ailvcts. 
III,  I  i.  —  <IHe«f,sen  objice»  polius,  pcMuli  sum,  qui 
falvisobjiciuiitur.  Germanicus  : 

Qaalis  ferrato  se  oblci  clavicula  dcnle. 
Silius  Italicus  libro  iv. 


Lnminis  es^e  vi.im ,  nec  discordare  novcllis 
Jura  vetusta  patrum ;  fas  csi  ukhJo  crcdere  cnii- 

[nos, 
Gorpora  de  lumulisjam  posse  resurgere,  i^o^i- 

[qiiam 
Dctolit  indcsuum,qui  condidit  omnia,  Christus. 
Obstupuit  Felix  amisso  nomine,  vincfai 
Quem    faciunt  aliena   reuui ,  qnorum  objice 

[Paolus 

247  Stringitur »  et  Festi  senratnr  praesidis 

[anno. 
Linqnimns  hic  nlmiom,  ne  gaodif  nosira  mo- 

[reniur. 
Ad  Latinm  Jam,  Paote,  veni !  c<>rtaiiiina  crebro 

248  Q°»  fuerint  agitata  foro,  quantique  legan- 

(lur 
Judaicl  lluxisse  doli ;  nam  tnlia  Paulns  : 
Cxsaris  ad  solium  vos  provoco;  Caesaris,  in- 

[n«»u 

Appello  Romanus  opem ;  cni  Festits  :  Abiliis, 
Ut  copis,  Angusli  citius  visnre  iribunal. 
Non  stimulante  meto  fcgicns  disrrimliia  Paulns 
Judicii  vitaTit  onus;  roens  anxia  semper. 


Hioc  robora  |)Aitis, 
Et  lidos  certant  obtces  arressere  silv». 


HucaUudit  Valcritis  Flaccns  lib.  i  Argonaat., 
Fremit  objicc  Buti 


Clausa  coliors. 


reperiinr»  Al« 


p  Ea  Yoeula  aliqiiandoaliogenereposita 
^  ciroos  Avitus,  lib.  iv, 

Objiee  rupta 
Sevk  laxatis  eicurrens  humor  habenis. 

Sidonius  Panegyr.  Anihcinii  : 

Cerea  deslituit  resolalls  axlbos  obex. 
Putant  docti  obiee  ut  plnrimum  scribendum,  ot,  eum 
objici  reperitur,  poelarum  sit  liceniit.  Ego  rnnlra 
obje»  scribendum  piHo  ,  licentioseooe  f  eonaonain 
eiimi,  com  haic  vox  corripicur ,  nt  in  adieit^  oMaf. 
abieit  alioqnin  poetx  soient.  Qood  si  quis  cantra  f«:iit 
sentire,age  alia  pro  se  exempla  producit,  ubi  eadem 
eonsona  littera  inirodatur.  Nos  exhibuimos  quibus 
adimiinr.  Idcii  Advers.  xxxv,  lO.^Faliriciiim  secu- 
Mis  et  bibl.  Lugd.,  edidi  objice,  Toetnr  id  reeio  Bar- 
thius  a  Weitaios  ad  Valer.  Flacc.  2,  70i;  ei  ita  rili- 
tur  j:im  ap«id  Virgil.  Georg.  ii«  480;  iEneid.  x,577. 
Priinam  In  obiee  brevem  puto,  binc  (orlior  elbiici  fs- 
cm  restiuiAnduminMario  Vicior.  Genes.,  p.  317,  ed« 
0  Fabric.  Adde  notas  ad  Lucan.  viii,  700.  Alii  t^iiien, 
extrusa  licet  conaonante,  syllabam  produceudam  ar- 
bitraniur,  quam  recte  disserit  Drakeub.  ad  Silinm 
xiii,29S« 

1051.  Lifi^KtmtM]  Antverp.,  Bibl.  Lugd.  et  F;iliri- 
cius,  fi^KtmMs,  ut  mox  1109,  indicatae  pluraomiue- 
re ;  omtttit  auiem  qua  Lucas  memorat  Act.  cap.  xx v 
et  xxvf. 

1053.  Fi(erfnl]Cantabr..fif0ranf. 

1051.  Judaki\  Voss.  1,  4,Torn.  1,  Judtn. 

1056.  ATfpelio]  Jungit  hic  appellare  ei  p^ovocare.  1*5 
lamen  distiiiguitGlareaniisad  Liv.  i:i.  5G,  in  liiH',  ni 
appellare  sit  iiiier  aequales,  de  cos.  ad  vos,;provocare 
<ie  nrtnore  ad  majorem,  veluli  a  pr^sside  ad  iinpera- 
torctn,  a  cos.  ad.  populuin.  Neqnc  t:inien  id  semper 
certiim  arbitror.  Appeltare  ad  popufum  posieriores 
qiioqiie  dicuni.  Vide  Cellar.  ad  i*rudent.  Perist.  x, 
818. 

1059.  0/ii/s]  Voss.  2«  a  manu  sertnnla,  opus,  Ita- 
cpie  ratioticm  provocatiouis,  a  Paalo  ractae ,  negJi  in 


ftr> 


DE  ACTIBIS  APOSTOI.OUIM  LIB.  II. 


r>i 


lOGO  249  ^^^  ^^^'^  nieliorc  mori;  $ed  miineris  aii-  A 

|«lor 
rrspconi  lesliqiie  suo  jam  diserat  oliin, 
QiirHl  Romao)  venturus  ^ra^i.  Clemenlia  Jesu 
SSO^^i^i^^MS  in  lerris  fidci  siiiei.libus  h.su- 

[stum 
Ppcula  dat  de  ^ase  suo,  cunctosque  rigari 
4065  UuiriOuo  se<  mone  jubot,  merulique  tenuslas 
Nomiuis  occdui  de  lumine cresrere  vorbi. 
Solveral  Eoo  classem  de  littore  f^ior, 

NOT. 

limore  periculorum  repositam,  quod  tamen  Augtisti- 

nus  su^picabitiir.  SoLent  plures  bigus  rci  mtioiies  ab 

rrudilis  prormi,  sod  arbiiror  solam  provocaiionis 

hujits  raiionein  in  eo  silam  esse,  qniu  pfrttpicicl^ai  g 

Paulus  jus  sibi  dencgari,  pra.'Ci|)ue  ob  Judaforuin  prr- 

iricaciani.  Clarissime  boc  ai  parel  cx  ipsis»  Pauli  ver- 

bis  A(  I.   apo>t.  xxv  ii,  §  18  et  19.  Nuper  bac  de  re 

latio-  egil  vir  eruditus  in  Acad.  ErudKonim,  qna: 

IWjgice  prodit  Amsielodanii.parie  iii,  vol.  Il,p.^24, 

q«ii  pneierea  id  Paulum  fecisse  sialuii  ui  a  vexatio- 

nibus  Juitarororo  ^e  liberirei.  Sed  lixc  cnntrariasunt 

lUb.qu»  ipse.vir  cl.  p.  2i7  adversus  Augustinum,  dc 

imrepitlo  Pautianimo.  quo  quibusvis  sese  periculss  et 

mortisdiscrimini  objicerot,  disseruit.  Addit  prxurea 

aliam  ratiouem,  eo  facilius  provoc.i>8e  Paulum,  quia 

persuasum  sibi  baberct  iiullam  (lomsc  legem  e  se  iu 

Chrisiianos  lalam.  Id  quidem  est  certissimum  ,  eo- 

ruui  nom«'n  Antiocbiae  oriuin,  non  citiiis  I\omx  vide- 

lurinnotuissequamextremisClaudiiannis^vel  priiiiis  . 

Keronis.  Vide  Gmner.  de  Odio  bum.  generis,  p.  157 ; 

Buriii.  ad  ^>aet.  Claut).  25.  Jam  si  vel  hoc  provoca- 

iMNiift  lempore  ootuni  fueril,  nondum  lamen  eral  ra- 

lio  ol  iex  ;id?ersus  Cbri«tianos  ferreiur.  Uupdcunqno  ^ 

ad  Cbristianae  rcligionis  prxcepla  spcciabat,  lioroa-  ^ 

bit  Roudum  adeo  innolaerat,  oi,  si  qui  Romas  Chri- 

stiaiii  piivaiim  saera  adbuc  sua  colebunl ,  id  autem 

ilonue  permittebalur;  tt()U6  ita  Paulo,  e  vinculis  ii- 

brralo,  idem  deineeps  domi  coiicessum.  Act.  aposi. 

tt,  {50  :  tscribil  hoc  quidem  vir  erodiius,  p.  iSO, 

Civori  imperaioris  erga  Paulum ;  ipse  p  lius  consue- 

Indifii  Romanoruiu  trtbuo,qui  nemiiil  ob  religioneui, 

eiitoiM  ridiciilam,  erant  graves,  ut  teslaiur  Atiiena- 

giirts  Apoi.  pro  CbrisL,  p.  6,  ed.  iiecbenberg*  Posl- 

qutro  vero  niagis  baec  sacra  fuiTint  evulgala,quibu$ 

pnecipoe  soii  lleodivinus  bonor,  nou  imperalorlbtis 

prsttabalMf,  quxqtie  tlia  re'igio  purior  suggerebat, 

liifliom  Ittje  teges  sunt,  et  Cliristiani  majestatis  ac- 

cnsati.  Sed  neqne  h»c  Paulo  potu  I  fuisse  provoca- 

lionit  etnst.  Turo  enim  id  feeissel,  ut  lutior  sibi  fo- 

ret  tedet,  per  provoeationem  partta.  Id  tauien  mihi 

vix  persiitdet  in^pidot  Ptuli  tnifflus.  Gaeieruinmi- 

roi  ▼iruui  erudituroariirmare  Paulum  liomae  traditum 

fniste  militi,  uon  ul  iptnm  custodiret,  sed  tueretur  a  d 

Jndaeit,  vits  ipsius  forie  insidiaturis.  Jodsi  cvrie  abs- 

linuittent  ab  iiisidiis  illi  bomini  HomaB  strnendis, 

qui  tuendae  caosas  adimperatoremprovocaverai.  Inde 

eniin  imj  eraioris  ingens  sibi  odium  ci>ncitavisteot , 

praecipue  cuin  nuu  diu  ariie  Juda  i  a  Claudio  Kuma 

fiier:int  pnlsi,  eorumqite  jam  crat  sese  conlinere,  ne 

niot.bus  gr.iviori  sese  pericnlo  odioque  ex|ionerenl. 

Fuii  iiaque  Paiilus  polius  in  mililari  custodia,dequa 

Lips.  a<l  Taeii.  Annal.  iii,  2i,  et  late  ptter  «eut  de 

Clfit.  Pauii  5.  S  5. 

1059.  Semptr]  De  integrilate  hnjns  loci  maxime 
dnbito,  et  obstat  vulgatae  ipsa  senteutia.  Pauluro  ne- 
fai  provocasge,  quia  fugiebat  roeiu  discriroina,  et 
raiionem  subdit,  quia  mens  anxia  seuip^r  est  pro 
vitt  meliore  rouri.  Ha;c  sibi  obsianl.  Adeone  Paulus 
tro  vitt  meliore  et  x:ernt  roori  negtssei?  Quae  ipse 
btc  de  re  in  Epistolis  roeroorat  aliuro  ipsius  men- 
tero  praeferunt.  Hectius  Arator  vs.  1042, 
Neqoe  eoiffl  discrimioa  novit. 
Formdare  fides. 

Patrol.  LXVIII. 


Auslri  nactus  opero,  ciilus  spirtroine  lcii 
Crebresceiite  via,  velique  patonribus  alis 

1070  ^quora  findebatpuppis;  sed  niilc  quid  unqirnn 
Venlorum  tcnuere  doli?  mox  flatibus  Eiiri 
Rupta  quies  pelagi,  tumidisque  inc^ndiiii  undis 
251  Caprulei  pax  Hcia  roaris;  furit  undiqiie 

[pontus , 
Attollensque  suat  irato  gnrgiie  rooles 

.1075  Denegal  abrepl»  vestigia  ceftt  ctrinaR, 

Quts  suspensa  potis,  dejccitqoe  jnngllurarvis, 

r. 

Constanter  orones  bic  mlgaium  ^ervant.  Forte  le- 
getidum,  mei.i  anxia  nunquam  etf. 

i06i.  Yeniurus]  £t  baoc  pruvocation^s  rationcm 
alii  quoqtie  protuleruni.  Uecic  eam  rejecit  vir  eru- 
dilus  iti  Acad.  Eriiditor.,  pnrt.  ii',  vol.  ii,  p.  2^. 

1065.  Venustasj  Ita  codd.  ci  edd.  Aldin.,  Toin.i ; 
reli(|ui,  vetuHas,  rer  venuslalem  nonmis  oceidui  Ro- 
itiam  intelligendam  arbitror,  sive  L.atium,  quod  poe- 
lis  eodem  modo  ilesperia  dicitur,  linguaB  aliarumve 
reruiu  venusiate  celebre.  Ni^i  saiie  uoc  cogitaverit 
Aratt»r,  nescio  quld  refiits/a<  fi0'*>nVits  oceidut  sit,  In 
CanUibr.  est  numinis.  Ue  qut  confusione  vide  su- 
pra,  698. 

1067.  Veclor]  Ut  Ljicanus  viii,  39.  Male  iuqoe  Ft- 
bricius,  BibL  Liigd.,  \iclor.  ila:c  el  permiiiait  tpud 
Silium  XII,  il9.  Cum  Vurgiiio  h«c  coiiUiUt  Gerdt  ad 
i£iieid.  I,  58. 

1069.  Crebrescenie]  Voss.  2,  5,  crf^HicMe.  Ita  tii- 
lem  faveni  illi  scriplurx  quam  ex  qnibosdtm  edd.  et 
Voss.  i  praetuli,  fceculus  tntlogiaro  et  Jndieinm  Ou- 
deiid.  ad  Sueton.  Css.  79.  In  codd.  tutem  ei  cre^e- 
uere  et  crebrescere  invenit  Drtkeuborchius,  eodeni 
teste  ad  Sil.  x,  .1 ;  sed  meliores  seaui  pra:stat,  brae- 
cipue  cum  aceedat  similis  aiiorum  lorrot. 

1069.  Alis]  Infra  vg.  iif  3, 
Prstbult  aligeras  placidis  tn  fluctlbus  undas, 
et  qnse  Ueinsius  conlulitad  Ovid.  Art.  ii,45. 

iu70.  Findebat]  Aniverp.',  fundebat,  cunira  sen- 
tentiam  et  poeiarUm  usuui.  lUi  Jason  aita  tecare  di- 
citur  apnd  Vatef.  Pla^c.  ii,  2.  Vide  Bunnau.  ad 
Claud.  R.  P.  11,  i58;Siepban.  ad  Saxun.  Gramm. 
Hist.  Dan.  VI,  p.  i52. 

i07i.  Rupta]  Ex  Lucano  i,  i39. 

i07i.  Incanduit]  Lucaiius  x,  3ii, 
Spameus  ioviais  caneMil  fluclibus  amois. 
Aique  ila  de  mari  spumanti  et  turbato  ptssiQi  poc- 
ise.  Vidp  Burmtn.  ad  CattUct*  in  Addend.,  p.  i27; 
Bulaeuin  ad  Ytler.  Flacc.  iii,  3i.  Tbeogn.  Seuteui. 
vs.  iO, 

rrfinasv  ^  |3a9uc  irovroc  «X6c  iroldsc* 

Adde  Qiiiiiciil.  Declam.  xii,  p.  ^7.  De  quo  egi  in 
Miscell.,  p.  iU3.  • 

i073.  Pax]  Pacem  flumini  iribullFlonis  iv,2,i8 :  nbl 
Dttker.  et  genemiim  a  poetis  4e  rerum  iiianimaurum 
quieteadbiberi  notat  Burman.  ad  Valcr.  FUcc.  iv,  20. 
Lucanus  iv,  437,  pacem  quoqtte  iiuirrs  meniorar;  sed 
alia  senieiitia,  ut  docei  Burmannus,  neque  lamen 
inde  loentioiiem,  ot  tlia,  desuropsisse  Arttorein  dn- 
bittvrrim. 
i075.  Ftcio]  Pulmanni  Sclieds,  Antv.,  vicin,  roale« 
i07S.  AbrepUe}  Ald.,  Torn.  i,  arr.pfm.  Altenim 
reclius.  Cornel.  Nep.*Fragm.,  p.  73i.,  vi  tempesta- 
tum  es  Indieis  wtiueribus  abrepto»,  Uoc  iiidlcat  inngis 
viin  tempestatis,  qua  t  recio  tramite  deflectere  coge- 
bantur;  ahernin  roagis  ad  venios  pertinei,  licct  nori 
imi>etuiise  iii  navem  irruentes,  quo  sensu  arrepta  veia 
dixit  Ovidius  lleroid.  xiii,  i5.  Facilis  in  ulroque  est 
desciibeniiiim  lapsus,  ut  docuit  Drakenb.  ad  Liviuin 
XXII.  48,  4.  Apud  Ifamcrtiiium  Genetldiac.  liaxiui. 
iO,  (3,  Livineius  conjiciebjt,  parvot  liberoi  arreptos, 

8 


93f; 


ARATORIS 


«» 


^ 


Terrarom  cocliqiie  seqnax ,  cirei  ariis  amic» 
Praesidiis  manus  apta  rati,  gelidoqne  pavore 

252  Deponont  animos ,  nigroqne  sub  aere 

[r»ci 
1080  Nanfragium  Jam  jamque  Tident,  clausoquc  pro- 

[fundo 
Mortis  imago  patct.  Vasias  percurrere  syrtes 
Historica  ralione  focor,  lacerotqoe  rudeutes 
Et  clavi  fragmenta  aequi,  sed  non  ego  linguam 
Tam  fragilem  eommiito  Ttdis,  rapidasqne  pro- 

[cellu 
1085  Aufugtam  tentare  diu,  ne  forie  canenti 
Obruat  exiguam  violentior  unda  loqoelam. 
Tangere  pauca  libct,  lutas  conabor  arenas. 

253  Praevia  fluctivdg:c  laiuerunt  sidera  puppi, 

NOTiE. 
pro  abreptoi.  Livineio  favent  etcerpta  Vossii  et  Gue!-  D     i089. 


A  Nec  solis  radiis  sub  iiub  bus  cmicat  axis. 

i'  90  Cumqiie  dies  multos  Jam  rite  pereg^rit  orl»is, 
In  pelago  nox  ona  fuit,  qiio  tempore  nullis 
Indulsere  cibis :  quafiia  esl  tieu  peena  limoris 
Suppiicinm  nescire  famisl  dat  semiin  caiiiais 
Res  mala  saepe  bonis :  tam  clari  nauiica  pube) 

1095  Militiaeque  coiiors  liomittis  lempsisset  b<>norem, 
Prosperiore  frete,  ciijus  cnstodia  undem 
Solvitnr,  et  sasvo  venerantor  ab  aeqoore  vii  ti, 
254  Quem  porioffl  sensere  soom  :  gerit  ilbi 

[ruina, 
Ne  lateat»  qood  Paulos  erat,  sanctosqtie  patescat 

i  100  Assertore  mari,  raptisqoe  elemenu  laborani 
Luminibus  monstrare  vimm,  mediuiqiie  le- 

Inebrb 


lerb.  codei,  nenue  idem  displicet  Schwarzio. 

1075.  Cfrta]  lia  ui  non  recto  cursn  pessct  proce- 
dere.  Vide  Oarihium  ad  Claud.  iv  Gons.  Honor.  17f , 
atque  iu  ut  ceria  via  est,  qua  homo  sine  ulla  v:icilla- 
tione  possit  procederet  iU  coiitra  incerta.  Eo  sensu 
est  apud  Livium  vni,  24,  i1:  Pervenit  ad  amnem^ 
ririnif  recentltfut  ponlii  quem  vit  aqucB  abiiulerat^  indi- 
cantem  iter  :  quem  cum  incerto  vado  trantiret  (igmen, 
Yeram  loci  Stnicniiam  non  perspexil  incob.Grono- 
vius  in  resp.  ad  cavill.  Fabretii,  p.  50.  Omnino  ruina 
pontii  indicabai ,  qua  comroode  swpcr  isias  rninas 
ainnem  iransire  possent,  iU  lamen  ut  tnMrlttm  illod 
vadum  csset,  quo  sine  tiiubatione  miles  consistcre 
et  progredi  vix  posset.  —  Sequens  qiiassafe  navis 
descriptio  poetis  est  nsitatissima  iu  Umpestaiibus. 
Yide  Silium  xvii,  270;  Ovid.  Trist.  i,  2,  i9. 

i078.  /<ali|  Yoss.2,  ed.  Antverp.,  regi, 

4078.  Pavore]  lu  Yoss.  tres  ei  Torn.  i,  reliqnae 
cdd.,  ttupore,  praeter  Antv.,  in  qua  favore. 

1084.  Ilabidasque]  Yoss.  5,  Bibl.  Logd.,  rapidoi' 
que,  Alterum  tempestati  describendae  aptius ,  qua 
ingruente  poetis  venti  dicuntur  r«^i(/t.  Yide  Oudciid. 
nd  Lucan.  v.  419,  et.vi,  27.  De  vocum  baruni  per- 
mutatione  vide  ad  vs.  %42. 

10S0.  Vnda]  Prudentiut  in  Symm.  praefat.  lib.  ii , 
in  liue : 

FacuDdi  oris  ut  inipetus 
Non  roe  fluciibus  obrnat. 

ubi  Weiizius  Nostrum  contolit. 


Emicat]  Yoss.  i,  emifiel,  sed  illiid  panMi 


1087.  ranaerelYoss.  1,  pangere.  Alteroni  brevitutis 
^tudio  qu;i'dani  omissoro  convenienlius.  Cicero  pro 
liosc.  Amer.  50,  n^^tte  omnia  dicam^  et  leviter  ttnttm- 
auodque  tangam.  Pariter  tactum  recte  Livio  asseruit 
l)n«iLenb.  lib.  xxiii,  22,  8.  Caeteroquin  pangere  non* 
ii-.elegans  e.48ci  de  carmine  coropostto,  ut  apud  Cice- 
ron.  ad  Divers.  xvi,  48,  on  pangi$  aliquid  Sophocleum. 

1087.  Li66f]Tres  Yossiani  et  ed.  Antverp.,  refert. 
Recipere  non  sum  ausus,  cum  prior  videretur  pro- 
ducenda  ex  ea  rati  mic  quain  dedit  Yossiiis  Art.  D 
Gramm.  ii,  i9;  et  patel  excmplis  ab  Heiusio  prolaiis 
adOvid.  Ileroid.  vi,  157.  Pra  terea  dubiio  utrum  libet 
fueaiitur  Cantabr.  el  Univei-s.;  ex  iis  saltem  nihii 
protulit  Cortios.  Cum  tamen  passim  leges  prosodiacAs 
Arator  negligat,  et  refert  scribere  poiuisse  forte  vi- 
deatur. 

1087.  Conabor]  Duri  locolio;  Lucae  oyTOf^aX^cv, 
Act.  aposi.  xxvii,  1 15,  per  conari  vulgauis  vertit.  id 
est  sumroo  labore  conteiidere.  Similuer  Nosicr  vide- 
lur  voluisse,  se  suromo  siudio  carmcn  co  dcduciu- 
rnm,  omisso  cursu  Pauli  maritimo,  utdescribai  quo- 
niodo  tuto  arcnas  sive  terram  au.gerit:  rcvocauiium 
e\  praecedciitibus  tangere  viileiur.  Sed  de  loci  inte- 
griinie  diilMtaveriro. 

^08S.  Pr(Pvia\  Anlverp.  pervia.  Yidc  ad  v«.  773. 
rra'v:a  icciuui  csl,  c<mi  aJ  sidcra  cinsuin  dirigerent. 


apium  videtur,  ex  distinctione  qoam  ioter  emieare  ei 
eminere  proposuit  Burman.  ad  Lucao.  ▼,  76  :  ubl  «c 
cadem  est  Gonfu»io ;  cumque  in  Aetib.  xzvii,  f  SO, 
sol  non  apparoisse  dicator,  tmieai  hie  maKit  pbeel« 
orienti  soli  et  loci  propriom.  Ipse  id  Armat  ▼»•  1  iSB« 

Luz  revoeata  micat. 
Ei  ita  Yaler.  Flacc.,  i,  655» 

Eraicuit  reserata  dies. 
Lactant.  de  Phoenic.,  44 » 

Ei  primi  emicnit  kuninisanra  lerlt. 
Axi$  pro  ccelo  bic  adhibetor.  Sidereu$  axh  qnibiiidlMi 
in  rodd.  (*st  apiid  Ovidiiim  Amor.  m,  10«  %i :  «bi 
Heins.  Talis  autem,  qui  hie  deseribitar,  nxis€rMit 
est  &rip  ficx^ceXotic»  de  qoo  Lennepios  V.  G.  Aoim^. 
ad  Colutb.  II,  8. 
1093.  Fami$\  Ut  prae  timore  lamem  non  rniMr:iit> 
1097.  VeiieraNittrJ  Yoss.,  5,  veekmtur.  Sed  soperios 
C  temp$i$$et  honorem  alierom  suadet.  «t  indieet  «as  qoi 
cacteroquin  enro  sprevissent,  jam  ingenli  lempestMe 
pressos  eomdem  eoluisse  quem  sentiebani  porunH 
suum  esse,  cujus  nempe  essent  ope  pericuiiMi  eve- 
suri.  Hac  tamen  de  re  nihil  Locas;  qoin  peiliis  asi- 
lites  consilium  cepisse  affirmai  captivoe  oectdeMli. 
Nisi  ad  c^^nturionem  baec  referre  qnis  velit,  illi  juili« 
turo  consilio  intercedentem. 

1097.  Victi]  Ita  ei  Yoss.  i,  %  scripti,  in  reliquiH 
omnilius  est  vecti.  Languet  illud ;  indieat  eoim  eos 
jani  Paulum  coluissp,  quia  prorsus  tempestate  erant 
presHl ,  ita  ut  lullam  sibi  saiutis  viam  invcnirettt, 
quem  caeieroquin  nou  curassent,  si  oiare  fuisset 
tranquillius.  Ita  vinci  passim  poetis  illi  diciinlnr  qui, 
ingenii  tempestate  actiy  sui  non  sunt  compotes.Ovid. 
Fasi.  III,  595, 


Yiodtur  ars  veniow  nec  iam  moderator  habenis 
UUtttr. 

Heroid.xix,  183: 

Arte  hborats  vincuntur  ab  squore  puppes. 
Ubi  Burman.  ei  Trist.  i,  4,  11 : 

Navila,  confessus  gelido  pallore  liinorem , 
Jam  sequitur  viciam,  non  regit  arte,  ratem. 

i098.  Gcril]  Cortius  conjiciebai,  qwtritque  ruina. 
Nou  videiur  necesse.  Sontentia  enim  esi,  illa  ruiua 
aliquid  h  ibet,  unde  Paulus  flerct  manifi^sius.  Non 
longe  abit  quod  imago  gerere  fiauram  dicilur  apuil 
Sulpic.  Sever.  llist.  sacr.  ii ,  3,  §  1;  iu  Miscell.c.  17; 
ct  eodom  modo  capi  possc  sum  suspicatus  quo  Bar- 
thius  apud  ClauJiau.  Coiis.  Maiil.  146,  conjicit,  q*^o$ 
fortunageriiy  et  cxponit,  air.rl,  donat,  fert. 

1100.  A$sertore\  Sic  aurum  corruptor,  taxum  rnslos, 
et  similia  construuntur,  dc  quibus  Burman.  ad  Cata- 
Inct.  I,  p.  79.  Superius  de  codeiu  genere  nonnulla 
protiili  vs.  154,  quo  et  pertinent  bos  ttrator^  de  qub 
lirouckhus.  aJ  Tibuli.  i,  11,  46»  e<  oculi  amatore$  re- 


IZ 


DE  ACTIBUS  APOSTOLORUM  LID.  II. 


2,^3 


Apparci  radiafa  Oiles ;  fii  laurc:i  jtistis 


£i  prctjo,  qood  terror  agit,  roansiiraqne  viriiis 
Crescit  in  adversis,  qusc,  tcstibus  iisa  pei  iclis, 

l'03  Ad  meritum  discriroen  habet :  sians  dcnique 

[Paiiliis 
Conclamata  piis  animat  sic  pcclora  verbis: 
255  OuUnam  nostris  voluisscs,  flda  jiiven* 

[liis, 
CoDsiliis  parere  prius,  nec  littora  Cntae 
Liqueris,  Insani  rabiero  passura  profundi ! 

1f  10  Non  pelagi  ocelique  roinas,  non  triste  tulisses 
Jaciurae  populantls  onus,  nec  turbine  tanto 
Desperata  talus  gemeret  confinia  mortis. 
Qo«  tamen  humanuro  transceDdont  gaodia  vo- 

[tum, 
Ilaec  bcile  est  prxf*are  Deo,  cui  ronneris  osus 


A  1115  llic  polior,  qucm  nemo  putat:  nam  missiis  :tb 

,     [asiris 
Angelus  hxc  placido  vcniens  denuntiatore: 
Quam  turbaro  vehit  ista  ratis,  tibi  rector  Olympi 
Contulit,  ut  nullis  figatur  naufraga  saxis. 
Credite,  vera  fient,  nec  spe  frustrabor  inani , 
1120  256  Qu>  tnerui  promissa  Dei«  concessaqxe 

[nob  s 
liisula  portns  erii,  cujus  staliooe  lieebit 
Arreptaiellure  frui,  navisqoe  8olut« 
Prospectare  gravem  i  uUo  discriroine  casum,  < 
Uis  dirtis  ruit  Ira  maris,  sublalaque  dodum 
1125  Lux  revocata  micat,  velamlne  noctis  aperto 
Pandere  visa  solum,  quod  prxbuk  hospita  naii- 

[lii, 
Sicanlo  laterl  rerois  vicina ,  Mellte. 


slitoeodi  ex  eod.  Apuleio  Metam.  if,  p.  26 


vidil  Oodendorp.  In  Miscell.  Observ.  vol.  11»  p.  50! 

f  lOi.  i«5fu1  Voss.  1,;t(slf. 

f  lOS.  Agit]  Vou.  5,  ail. 

ilOi.OsaliiacfKld. etedd  Aldtn.,Tom.  1;reliqu» 
Mlem,  (fnoa  teslibus  ipfa.  —  Statim  Voss.  i,  quod 

MfTlflfllla 

i  lOii.  Conclamala]  Barthios  Adver».  xxxii,  5,  expo« 
oilhoeloco  per  clamondo  cogere,.inclamare,  aut 
vallde  appellare.  lia  sane  eonelamaia  urbi  en  aptid 
negestpp.  Excid.  Uierosol.  v,  26.  Potius  tamen  liac 
voee  mlhi  vldetor  indicasse  liomtnes  rationls  inoprs 
ei  deaalolo  iletparanief,  niortuis  slmiles^  quibus  ex 
solenni  more  boe  verbum  apud  Romanos  propriiifii 
M.  Vide  Dralienb.  ad  Livium  iv,  39,  3,  et  GuUier. 
de  Jor.  Motiiomi,  17. 

1107.  Vo/«tMfi]  Fabricius  Bibl.  Logd.,  voluiueL 
—  Utns  boe  verso  est  Beda  de  Mctris,  p.  2355,  ed. 
Paischil. 


NOTiE. 
ot  recte  B  Et  Arator. 


•  EtCyprian.Genei.: 


Loz  6at,  et  clsfo  niluerunt  omnia  mnndo» 
Fabricics,  Commem.  in  Poet.  Cbri^t.  p.  55.  Vossiani 
trci,  edd*  Aldin.,  Antv.,  Torn.  1,  forent;  tedethfM; 
loco  fient  probavit  lleinsius  ad  Prudont.  PerisL  vi.  83 : 
quem  et  de  correpia  syllaba  confer  ad  lib.  i  in  Syni- 
luach.  223,  et  io  Addeod.ip.  153;  Voss.  ArLGramm. 
II,  13. 

1149.  Frntlrafror]  Cantabr.,  cod.,  graeakor. 

1 123.  Casifni]  Canlabr.,  ptfelmti. 

1 1i4.  Ira]  Ajiua  irata  est  in  lapide  apud  Groiemii 
Inacript.  p.  clxi  ,  2.  Ira  nmris  recie  vindleator  Tl^ 
bullo  II,  4,  7,  in  Obscrv.  Mlscell.,  vol.  II,  p.  247; 
et  similia  contulit  DralLcnb.  ad  Siliumiv,  245;Borm. 
ad  Ovid.  Herold.  xvin,  2;  lleins.  ad  eumd.  xi  Me^ 
tam.,  729;  Oudend.  in  Observ.  MiscelL,  vol.  v,  p.  75. 
Similiter  insanum  mare  exi^osuit  Elroenh.  ad  Arnob.  i, 

4w. 


P 

.  -^^-      .    ,  „        .     ..  .  ,  j         1125.  Ve/flmine]  Voss.  2,  Be/«nii«a.Inielli|jllniibei 

1108.  PfWi]  Voss.  «jfwts,  ut  et  baECconfusa  apud  ^  ^„35  goicm  ct  sidera  obduxeranl,  quibusqoe  veloc 

Sedol.  II,  21,  el  111,  44.  Sed  cum  Pauliis  aniea  eos  ^  apertis  liix  revo«;abaiur. 


hii|  ts  rei  monoi^isel,  vide  Act.  apost.  xxvii ,  §  10, 
vnos  magis  placet.  -^  Nee  dedi  ex  Voss.  1 ,  2;  re- 
iic|oi  11«. 

110J.  Liquerit]  Gx  Cantabr.  et  Voss.  1.  In  Voss.  3, 
ett  Hnqunii;  in  aliis  iinquerei;  bihl  Lu^d.Jinquerel. 
Molatnm  hoc  ab  jllis  qui  diversa  tempora  n<>n  fer- 
reni,  STplut  i»m^n  ita  jnncta. 

1110.  Minai]  Voss.  1,  vtoi :  roale.  Virgit.  iCnfid. 
Ti.  113: 

Atqne  omnls  pelagique  mlnas  ccrliiue  ferchai. 
Ubi  Ci?rda. 

1113.  Gandia\  Voss.  3,  grandia,  nenne  id  niale. 

1115.  (/«em]  Ita  scripsi  ei  Vossianis  tribiis  et  Ant- 
verp.,  reliqui  oiunes,  ^nafii,  nuUa  sen  cntia,  el  niiror 
ita  cotisianifr  ett:im  in  nrplioribus  edd.  retenliini. 

1 1 1t>.  i/ief]  Voss.  2,  3,  et  edd.  omiies,  prxtr 
Aldin.  et  Tornaes.  1 ,  hoe» 

1118]  iVN//is]  Pulnianni  Sched.,Milverp.,  mdlui. 

1IH.  FrfRf]  Fio  in  diSsyllMbiscur«epiiun  frequeu- 
lissinie,  contra  aliorum  poetaruni  nsuui.  Pruteui. 
Sieph. : 

igaibus  voraber^ 

Daniuatus,  ei  favilla  jam  tenuis  fies. 
Ibid.  : 

Jamqoe  toum  Gcri  otaDd  is,  fio  Cyi>rianos  a1:e*. 
Symm.  1: 

Vera  ratos,  qoxcDnque  Oant  anctore  senalu. 
Sichardus,  eonsensum  non  ob6crvan«,  locum  hunc 
uliiiuum  correxit,  sed  oos  Prudiiiiiiiim  ipsum  it  co- 
dieeoa  roaooscriptum  sequimur.  Similner  Tertiill.  n, 
Saxa SuDt,  et semper  emot,  nlsi  magna  potosas 
Solvertt. 


apertis  1 

ii27.  nemts]  Bocbartus  Canaan  i,  p.  503,  conji- 
cil,  tellus.  Sane  illud  remif  aliquid  incommodi  bsbet. 
Codices  nihil  mutant,  nisi  quoil  Voss.  2  et  3  legunt, 
lateriif  oiide  emendandom  suspicor,  Sicanii  laterit 
remii. 

ii27.  Melile]  MAirx],  juxta  Siciliam  insiila,  mcdia 
p^^oducia  bis  apud  Aratorein  legitur,  cujus  alibi  exem- 
plum  nescio.  llodie  Mntta,  exsuhim  Rhoiiianorum 
dumicilium.  Terram  Melitaeam  Ceretani  liali  gratiam 
diviraulijamnominant,eamque  superstitiose  ictibus 
venenalis  niederi  declamitani.  FiBAicioscominent.  in 
Poe*.  Christian.  p.  86.  —  Miletx  est  in  Cantabr. ; 
Milete  in  \o%^.  3  et  Antv.  Secundam  hic  contra  ino- 
rem  produci ,  noiavit  etiara  Cellar.  Ceogr.  Ant.  11. 
12.  Varias  hoc  nomiiie  Insulas  produxit  Salmas. 
Exercit.  niniati.,  p.  272.  Ilec  in  causa  duae  eruditO' 
nim  ingeiiiu  exercuerunt,  altera  ad  Siclliain,  aliera 
Adriatica,  sive  Meieda.  Hanc  praccipoe  Ignatius  Geor  • 
D  gius  inteligendam  pulavii,  cui  sese  opposuil  Joan. 
Aitton.  ('i:iniarus,  cujiis  tamen  argumenia  refutarunt 
Lipsien-es  iii  Novis  Act.  Supplem,  lom.  VII.  secl.  2, 
p.  55.  Pliira  eamdem  in  rem  jam  contulerunt  Scali* 
ger,  Grnitus,  Bochartiis.  Nupcr  qiioque  cl.  lUchie^e 
lu  Geogr.  sacra,  part.  iii,  vol.  II,  pro  Melita  ad  Sici* 
liam  pugnnvit,  aifgumcnlis  cx  vento,  Syrte,  Syracu- 
sarnro  ment  one,  aliisque  deproinplis.  Scio  qiiid  du» 
dum  antca  his  reposuerit  vir  clarissiuios  iii  dissert. 
de  Naufragio  Pauli,  §  1  i  ei  seqq.  Sed  nondum  liaec 
persunserunt  qnouiiniis  credercm  lleli!ain  ad  Sici- 
li  im  esse  intellisendam.  Omiiis  itiiieris  locorumque 
ratio  eo  lendit.  Maxinia  tamen  est  difflcultas  iu  meii- 
tio  I*.  Adriaiici  marii,  Act.  ftpost.  xxvii,  §27,  qno  Iikc 
MelitJi  redigi  nequii.  Plures  Loc  iiomeu  ultcriiis  e(« 
tcndcrunt ;  ut  et  lonlum  cri  noininc  ceiiiprchcii  \\ 


9SS 


ii55 


ilGO 


ARATORIS 

JI57  Ante  tamen  rabidos  qiam  vineant  apqno-  A  iiSO 

[  ris  «8lu9, 
Solvite,  proelamat  Paolus,  jejduia  fessi, 
1130  1S8^^  quarlo  deciroo,  Mcnt  iios  Tescimur 

[inquit, 
Jam  panam  gostre  die.  &iemorand.i  ffgurae 
Saeramenta  piae  valeant  qna  lege,  probemus. 
Teropore,  quo  primi  rulserunt  lumina  mensis, 
Hoc  nuhifro  cdrreote  die»  decareibus  agni 
1135  Tnrba  inbefur  ali,  quamm  ronnimine  tacto, 
Libera  Niliacas  meruit  viiare  lenebras. 
Hinc  spatlo  «inili  Paula^^,  de  gurgite  munJi 
Quos  aBferre  cnpU,  secum  contlvere  suadet, 
E«  sacrtmi  Itbare  ctbum,  vesitgia  Mosi 
1140  Observata  iegens,  quorum  speculantibus  aclum 
Hxc  fkio  suift  diver^a  locts ,  sed  proxima    B 

[causis, 
Ei  repe.iia  salm  ono  de  fooie  levaiur. 
Agnof  Chrisius  inest,  panis  quoqoe  Gbristus 

[babetur         il65 
De  coelo ,  quod  et  ipse  docet ;  qui  corpore  Je- 

[sam 
1145  Sumpserit^  hoste  caret,  nee  Jam  sua  jora 

[Pbarao 
259  iCgyp^^u^  tenet;  mox  onQDia  da&monis 


[arma 
Hia  mergnDtar  aqnls»  qulbus  ille  renascitnr 

[iBrans, 
Qui  caplivus  erat ;  sals»  qiioqoe  ilactus  abyssi 
Linquitur,  cl  tctri  soperantor  stagna  draeoiiis, 


1170 


Erepioque  gregi  largitur  pa  cua  Cbiistus, 
Ifominibus  propriis  ,  pastor  jam  Tcrus  edenti. 
Hine  etiam  Ecclesi»  gerit  aurea  luha  figurani . 
Quae  qaarto  decimo,  de  primas  lampadis  ortu, 
Coospicitur  jam  plena  die,  quia  corpore  Jesu 
Crevii  in  orbe  suo,  fucem  factora  perennero. 
Pelleret  ut  Paulus  creseentia  frigoro  nirobis, 
Conluleral  sarroenta  focis,  cui  vipera  (ixitt 
Daemonis  arroa  ferens,  snrgentibas  obvia  flam- 

[  mis, 
Antiqtfa  feritate  manum,  grlidiqtte  ^eneni 
\olnu8  in  igne  dediu  Quid  adbuc,  male  noxia 

[ser0ens, 
A  Domino  rcTOcarc  cupls ,  vetercsqoe  rapinas 
In  legis  novitate  paras?  quid,  mortis  amatrix^ 
CojHS  es  ipsa  parens,  instaoras  bella  Tcdem- 

[pfisT 
Pr«do  venis,  sed  prasda  jaccs,  telumque  mi- 

[BiaCrons 
200  Arbnris  alternis  consomrerla»  iroprtba» 

[  ramis, 
Postque  crucem  Christi  mors  esi  tibi  porlio 

(lignl. 
Hand  Drocul  hinc  aberant  agmilaeordt  g«- 

[reaiQt, 
Barbarica  de  stirpe  sati,  qui  murroore  diro 
Insonuere  simui  :  faiis  est  m  cHoaioe  fiisi 
Sangoinls  iste  reos,  nnllis  Jani  fulds  tn  orb, 
Cul  p<^lagus  tellusque  furini.  llorlitiia  iraA- 

[UIK, 


WOT^. 


lestaiur  scholiastes  Apolionii  Rhodii  iv,  304 ;  sed  de 
utrinsque  finibus  erodite  cgerunt  Lipsiensea  d.  I.  ^ 
terminum  Adriae  ad  ausLrum  coustituentes  inter  !a-  ^ 
pygiae  p^omentorium  et  monles  Ccraunios.  Sit  ita  ; 
poiiiit  lamen  navis,  in  lonlo  mari  tempestaie  pressa 
dici  h  T^  *A3,ot«  ventis  agltarl,  si  modo  illa  verbo 
I  00  ita  capianiur  lanquam  !d  faclum  ruerit  in  ipso 
Adriatico  niari,  sed  ad  illtid;  vertenda  enim  Latine 
arbttror,  ad  Adriam.  Ita  ^lianus  Var.  Hist.  xiii,  l^ 
Epidamnum  constituit  h  t&  *loy(&>  xoXiru.  Uecte  Pe- 
rizonius  ad  lib.  ii,  25,  exponit,'a(/  iiMum  lomum. 
Propiua  aeeedlt  yontvjoccyiov  froc^QCocvriff  cv  rp  *lraVa, 
quod  esl  in  I.  9,  ff.  de  leg.  Rhod.  de  jactn,  naufra- 
gium  fudenUs  ad  /lo/iam,  ot  inierpretatur  Bynckersh. 
in  diM.cap.5.  Qoo  magis  auiem  Melilam,quam  dtxi, 
kic  inlelligam,  facit  navi»  llla  quam  In  bac  insula 
hlemem  traiisegisse  inrrat  Lucas  Act.  xxviii,  §  11. 
Diciturilla  Alexandrina,  et  baud  dubie  fuit  frumen- 
laria,  ul  et  ipsa  Pa^Ii  navis  fuerat,  quod  docui  in 
Misoell.  e.  17,  in  fine.  Jam  tero  non  video  qua  ra 
lione  navia,  Alexandria  Romani  lendens,  et  lempe 


nia  eredebantur  vera.  Vide  Brouckh.  ad  TibuiL  u* 

il55.  FuUerunt]  Cantabr.,  fluxerunU 

il59,  i/ott]  Cantabr.,  Moyu.  Antverp.,  Ftbr., 
Bibl.  Lugd. ,  more. 

ii44.  JesHml  Voss.  5,  Jetu;  Antverp.,  iesiim. 

li45.PAarao]  Productiur  etiam  media  inrerlu»i:257, 
Hic  populus  quem  vioxerat  anto  Pharao. 
Yiclor.  Afer  de  Machabjei»,  p,  450,  corp.  Fabric, 
iEgypti  effugiens  mortem  regemque  Pharaoo. 

i  I4S.  SaluE]  Yoss.  2  et  5,  mM;  Anlv.  ^'.Con. 
fer  Yossium  de  Anal.  i,  52. 

it49.  Liit^Mtdir]  Torn.  i,  liquktHr. 

ii5i.  Paitor]  Ita  Yuss.  tres  et  Aldin.,  Atttv.,bibi. 
Lugd.;reliqui,  pasto, 

ii5i.  Edenti]  Cantabr.,  utentl;  Aldio.,  edemdi. 

ii55.  Prima;  jYoss,  i,  primo, 

4154.  Oic;a]  Aldm.,  ^icffa—  Jetiu.  Yosa.  1. 

ii56.  iVtm6ii]  Qucdam  edd.  membri$. 

il57.  Fivit]  ^m^t^  AcU   ApoaU  xxvni,  §  5: 


staie  a  recto  eursu  non  divulsa  (hanc  enim  lempe-  D  qood  per  iigatit^  illigavit  exponit  Bocbaru  llicMS. 


Maie  ad  hanc  Insuhim  actam  non  apparei),  potuerit 
in  illam  Adriatiei  maris  partem  excurrere,  ui  Romain 
teiideret.  Nimiae  fuirsent  bae  itineris  ambages,  pr£- 
cipueui  illic  hiemem  nantie  transigerent,  cum  uavem 
commiidius  appelltre  potuissentinsuIisSicili»  proxi- 
mi8,etitineri  Romam  versus,  qualis  haec  eraiMelita. 

iiSO.EOAldin.,  ex. 

ii5i.  (?iisrale]Bibl.Lugd.,  ^ssfartf.— {>ie memoral, 
licet  res  nocte  euniigerit.  Sig^pov  scribit  Lncas  Aciib. 
sxvii,  §  55,quod  per  Aacnccte vertil  Burman.  ad  Quin- 
rial.  Declam.x,eap.  i4;  etila  est  apudMatth.  Evang., 
XXVII,  I  i9  :  nisi  illic  Romano  more  tempua  civiliter 
Homeretur,  et  intelligatotr  diloculum.  adeo  ut  visla  !■ 
somnio  cr«dlderil  Pilaii  uxor,quia  suodilucuiuro  aom- 


parU  I  lib.  T,  c.  4;  efparU  ii,  lib.  iii,  c.  i  :  eui  Aia- 
lor  videiiir  favere. 

ii58.  Surgentibui  ]  Antv.,  to^ijfenli^iis. 

ii64.  Venii]  Yoss.  i,  vitus :  non  disj^iceU 

ii65.  AUernit]  Ita  codd.  et  Antv.,  Bibl.  LogJ., 
Fabric;  reliqui,  altemi, 

i  IC8.  Murmure]  Munere^  Aldin. 

i169.  iitsontimj  Ad  Sedul.  i,  ii,  sospicaloa  sum 
Aratorem  scripsisse  intonuere,  ut  gravior  auimi  aU 
feclus  exprimatur.  Yide  infr.  ad  vs.  iS26. 

ii7i.  Furunt]  Pro  Furiunt.  FABRiaos  cdmroenU 
in  Poet.  Chrisu  p.  58.—  In  eodd.  Caniabr.  ei  Vossl 
tribiis  est  fitrenl.  Anlv.  forent.  Repoaere  furant  ntia 
susiiiiui,  quia  futururo  tempua  Uic  nuilios  Taloria 


«41 


DE  AGTtnCIS  APOSTOLORLM  Llli.  IL 


^t 


f.i  difioa  probMt;  tfigjlo  Dam  besiia  pendcns  A  1190  jjgg  Qui  dolet  nd  patpiam  feiercs  i«iiieare 


CftciNilBr,  prejecla  regis^  bcae  reddiu  flammsp, 
QiiMi  dedil  Ipaa  priKM»  qti»  culpae  proiulit 

[  igncm, 

in5  Unde  febenM  calel;  glaeies  tepefecu  veueni 

S61  SelTilnr  in  cineres,  gelidxque  siiperliia 

[pcstis 
Es  ardere  perit ;  focea  bie  rapidjquf  vapores 
Non  soUus  fires  eapiuat,aiqae  arida  secum 
Nuirifuenta  CBnmi,  sed  tu  niodo  decoqois  an- 

[guem, 
1  ise  Usa  loo  ferfore,  ftdes;  tU>i  anbdiiur  bosiis 

Frigidua,  iDquo  vieem  faeieos  inceodia  flagrat, 
Vipereo  fumaote  gelu.  Veiitente  tuxnore 
I^bi  posse  ferunt ;  quantum  per  iiiania  currit 
Meos  ifSKnm  boni  1  jaan  tunc  de  corpore  Pauli  3 
il85  Virusabesl»  ooulis  cum  squameus  exiit  herror, 
Qiiem  aerpens  autiqua  dabat;  purgatus  in  arone 
i£ibereo,  Gbristique  cruci  sua  membra  rele- 

f  gans, 
Neseit  ab  angue  mori,  vorat  baec,  quae  Qamnia 

[  vonefium  , 
Asoeriavim  suBnpsiiaqois,  quibu»  ustus  anbciai, 


[  colonos. 
1ocol4imem  sic  starediu  mirai^  iuvemus 
HiiDC  ali  es&o  Dcum;  tandem»  ru4t8  ineola  , 

[disee, 
Qua  regnet  virUiie  polis,  qui  talia  eoarert, 
Ut  lamulos  boc  esse  putes.  Niicc  causa  figiir«e 
1 195  Plenius  in  clari  cernend  1  eat  muocre  facxL 
Anguis  origo  neeis  ( naio  mors  bi^c  edita  no^ 

[mcD 
De  morstt  peccaotis  babel)  coBlraria  jostis 
Vult  retipere  maoum,  quoiijam  mimnB  apia 

[  ministrana 
Jure  vocalor  opus :  ialem  qiti  seoscrit  boaiem» 
1200  Impiger  eiouiiaj,  Dominique  vaporibus  urau 
Paulus  ui  adinoii  cognovii  furta  peridi 
Scrpere  vcUet  sibi  eo^stia  teU  capesseos 
Pressit  in  igne  dolos,  cujos  de  fomte  cresccns 
263  E^  acccDaa  fides »  et  seosibus  addiius 

[ardor; 
1205  Hincque  calor    populis   processit   ab  ubere 

[  foiitis. 
Mensibus  bibernis  tribus  in  regipne  Melite 


NOTif). 


▼idebatur.  Furorem  pelagi  jam  sustinuerant,  telluris 
liiror  jam  apparebat  iii  vipera,  Male  tamen  Fabriciua 
fiirvia  pro  fmriunt  accipit.  Vide  Vossium  An:il.  lu, 
50,  fio.  Idem  memorat  Sulpic.  Sever.  epist.  i,  §  5, 
fMm  sa/oam  [actum  de  mari  [ala  tivere  tioit  iiverut^. 
lu  ex  Doo  cod.  Trajeci.  legendum  :  alier  babet  si- 
nerent.  Per  stoeruiil  reetms  exprtmiiur  cZBc^rcy,  in  AcU 
SJLVUi,  4.  Quod  Luc»  est  dcxn,  expressit  Sulpioius 
per  /«le.  Kx  menie  loqiieutium  p^ukis  inielligeodam 
arbiifor  Neaiesin,  seribeoduuique  liiiera  majuscuU 
AoBit  sceiilus  judicium  Maicklaiidi  ad  Maxim.  Tyr. 
Utss.  16,  p.  680.  —  Nescio  utruin  ad  borum  bai^ba- 
rofom  jiidieiuw  aliquid  coiiiulerit  roos  ille  1100  as- 
pidum  iitor»ii  soiiies  ^olebani  iuterftcere.  De  Alexan- 
drinis  lesiis  esi  Galenus  apiid  Casaubon.  Anim.  ad 
Aihenvum  111,  8;  et  forie  inter  bos  barbaros  ipsi 
Alexandrini  fuerunt,  ex  iMa  navi  Alexandrina,  qux 
liiemem  ad  baiic  iiisulam  transegerai,  ei  qua  deinr 
eepe  lier  iustituit  Paulus. 

1172.  iVciii]  Aniv.,  lam. 

li74Q«onij  Voss.  2,  ^Mor/. 

1175.  Gekeuna  j  Vok  Syriaca,  a  valle  Hiiinon,  in 
ogro  liiiTosulyroiiano,  in  qua  pueri  idolo  M  loch 
iMfnolabantur;  quam  iJololairiam  insectaniur  acerbe 
Jeremias  et  Ezechias  (iropbetae;  nam  ipsorum  tein- 
poribos  a  regibus  et  sacerdotibNS  periinaciler  de- 
rttMta  fuit.  Accipitur  pro  ipsis  ioferorum  lormeniis. 
PrndouU  llamart : 


Avid»  nec  fiaicroa  gehenna 
Devorg^  haiic  aimiun. 


Jjveiic*  I : 


Prmnia  Justiii»  triboet,  scderique  gehennfn. 

FiBRicius  commenL  in  Poet.  Gbrisi.  p.  58.  De  boc 
Uko  vide  Boclian.  Hierox.  part.  post.  lib.  111,  cap.  2. 

1177.  I//1:]  Toru.  1,  hinc,  ^Rabidi  Aiilv.,  Fabr., 
Btbl.  Lugd.  VidH,  supr.,  242. 

1178.  Sotiiat]  Ita  codJ.  et  edd.   Aldin.,   Antv., 
Blbl.  Logd.  et  Fabrlcius.   Beli<|ui,  tvlida$  Vide  ad 

itb.  f ,  m. 

1183.  Tamorel  Aniverp.,  timore. 
1183.  Curni]  fta  codd.,  Pulmanni  Scbed.,  Aidin.» 
Tom.  1,  Afltverp.  ReliqMi  fertur. 


1185.  Exiit]  Ex  codd.  eiedd.  AId.,Torn.l.  Ali», 
excidt, 

i  187.  ReUgane]  Voss.  2  et  3,  Aldin.,  Torn.  1,  rir- 

G  (r^aiu ;  obsut  media^  quaniitas.  Vuss.   i,  refocanu 

Forie  scriptum  pro revocant, quod  glossem^  videiir, 

Relegare  enim  hic  esi  iransferre  io  crucem  Christi. 

H88.  HacUttL  codd.  Voss.,  ed.  Aldin.»  Torri.  1. 
H CBC  quoque  Aniy.^  kocquoqvereiWqw, 

118«.  A  wrrislita  Vom,  ires,  orf.  AldI«,,Tor«.'i. 
Saeris  vimquef  Ganiabr.  Rellqu»  autein,  qua  ekcru 
viiH  ittmi'(.  ■ 

mz,  Regnet]  Ita  codd.,  ATdln.,  Tori|.  *.  R^j- 
qusp,  qua  regit  i$  virtuie  polo$.  , 

1194.  E$$e]Cx  codd.  et  Ald»  e{  AtHv,  repoauL 
Rellquae,  po$$e.  —  Prseterca  Aiiiv.,  ho$  e$$i.  Sed  hoc 
aptius  est,  ui  putes  famulos  esse  hoc,  deoa  |clli0t, 
qiiod  de  Paulo  suspicabantur. 

1198.  Quoniam]  Quomodo,  primis  duabvis  syHabls 
brevibus,ei  nltima  longa  ter  apiid  Aratorem  legilur, 
seinel  apud  Prudentium  Symm.  11.  Ea  quatiliras  su- 
S|>ecu  fuit,  ct  in  exemplaribus  excusis  fere  mutaro 
Oht;  sed  quod  in  anliquia  oon  iiii»  io  loeo  inveni,  id 
^  retinendum  visum  fuU,  qumvis  do»  consulo  imi- 
^  tuiidum.  Araior : 

Vult  retlnere  manom,  qoomodo  Umen  $pUL  inliMraiis 
Jure  vocalur  ^pus* 

Prudeniius  : 

lii  his  qaomtjdo  vestalisoriga  fsviilla 
Urbibu^. 

Fabmgius,  commeot.  in  Poet.  Ghrist.^  p.  IIS.  — 
In  sola  Aiitv.,  Bibl.  Lugd.  et  Fabric.,  guonMo  In- 
veni.  Vid^iur  in  codd.  suis  id  Fabricius  qumiue  iu- 
venisse,  cum  non  mutaverit.  In  Voss.  taroen  et  re- 
liquis  cdd.  est  quoniam. 

liOO.  £^omtiii^a«]  Voss.  1,  2,  Dominumquc;  Antv. 
Dfnm^itf ,  ex  glossa.  Domiuum  si  referalur  ad  hoHem. 
posset  capi  de  eo  qui  houiinibus  vetut  Imporaf,  suo- 
que  jiigo  leiiei  subditi»s. 

1204.  Additue]  Ou^edam  cdd.,  ae/di/iir,— l)ax  Voss. 
1,2,  hi$que  calor^  1n  Vo^s.  3esi  htcge  Calor, 

1201».  If e/f(r]  Canubr.,  Ifireror;  Voss.  2,  liilcii; 
Voii.  3  MHete^  ei  ita  Aiilv. 


S43 


Maltiplicem  iat  Paolas  opem,  Pabliique  pa>  A 

[  rentem 
Finltima  de  clade  levat,  quo  munere  viso 
Undiqoe  pnpclpites  subttam  rapuere  saluiem.      1230 

HIO      Pullulat  interea  nitidi  coma  Trondea  veris, 
Qoo  jovenescit  bumus,  senio  Tugiente  prainae, 
Sosclpiensqoe  ralem  velis  cedentibus  Austcr 
Praebuit  aligeras  placidis  in  floctibos  undas. 
Honc  spirare  decet,  qoem  personat  ore  pro- 

[pbeta,         1235 

121  o  Qoi  speciem  fidei  torreniem  cintat  in  Ausiro. 
Sic  quoqoe,  prostratis  ad  gaodia  nostra  pro- 

[  cellis, 
1  lorima  quxqoe  legens  distincils  oppida  vicis, 
Venit  ad  eicelsas  soblimia  culmina  Rom». 
Altios  ordo  petit  doo  loroina  dicere  niondi         B 

1280  Convenisse  simol,  tantisqne  e  partibus  unum      1240 
Delegisse  locom,  per  qoem  doo  sidera  jungani, 
264  Omniaqui  fldei  vlrtutibos  arva  serenant. 
Quae  licet  innurocris  tendatur  causa  figoris, 
Paoca  referre   volens ,   iisdem  praestantibos 

[edam. 

i2i5  Petrus  in  EcclesiaB  sorrexit  corpore  princeps, 

Hm  turrita  caput  mundi  circumtulit  oris.  1245 


ARAT0RI8  2^* 

Conveniunt  majora  sibi,  speculentur  ut  omnes 
Terrarom  domin»  fondata  cacumioa  sedis. 
Geniibus  electus  Paiilas  sine  tiue  maglster 
ifiquius  huic  praesens  oris  diffundit  habenas, 
265  Quae  gentes  praelata  raonet,  quodque  in- 

[tonat  Sfttic, 
l?rbis  cogit  bonor,  suhjcctns  ut  audiat  orbis, 
Digcaque  materies  Petri  Paullque  coronas 
Caesareas  superare  minas,  et  in  aree  tyranni 
Pandere  jura  poli,  summumqoe  in  agone  td- 

[bonal 
Vincere,  ne  titulis  parvos  contingeret  hostis. 
i£gyptos  mondi  formam  gerit;  inde  vocari 
Qott  meroit,  doeibos  plebs  est  commissa  dup- 

[bus, 
!n  quibos  officiom  fratemos  nexolt  ortiis. 
Idola  tol  Rom«,  mondo  collecta  subaeto 
Quae  fuerant,  teiiebris  obnoxia  eorda  preme- 

[btnt, 
Libcr  et  hic  populos,  quem  vinxerat  ante 

[Pbarao, 
Exuil  iEgypti  totidem  ductoribus  umbras, 
Perque  lavacra  Dei,  quae  tonc  maris  egit  Iroago, 
Vitae  naclus  tter,  coelestem  reperit  escam. 


NOTl!:. 


1^10.  Coma]  Eleganter  de  frondibus.  Vide  CI 
menliorat.  Ind.  in  Apolelum  in  verbom  Ciofan;  ad 
OvM.  Noce  iO.  lu  et  crtiiei.  Bunemau.  ad  Li^ctant. 
de  Pascba  20. 

1211.  Juveneidt]  Voss.  1,  mrldetcit.  Alterumele- 
pntios  vet  ob  seqoens  leaio. 

1212.  C§d$mibM$]  Voss.  S,  Tom.  I,  eredentibut. 
1215.  Pladdii]  Pulmamil  Sched.,  Anlv.,  placidi$' 

1214.  Ore]  Voss.  2  et  5,  oru.  Respexlt  Arator  forte 
l^lm.  Gsxv,  I  4. 

1210.  ^roslrolis]  Vosi.  2  et5,  tubitratiu 

f21fl.  Kscetim]  Antv.,  Ecctedm  iubtinua  eutndna 
HpNMr,  ete. 

12i0.  Cmmniiie]  iia  codd.  et  Aldin.,  Torn.  1. 
Reliqol,  deveniue*  ^  Mox  pra».positioneui  e  ignorat 
Caiitabr.  et  Antv. 

1221.  Dua]  Hoc  recepi  ex  Cantabr.;  locomque 
eliier  interpooxl,  quem  editlones  ita  exhibcnt : 

Per  ooem  soa  sidera  juoganl 
Omaia,  qul  ttdei,  eto. 

Similiter  Peurus  et  Paulus  dicunlur  tumina  mundi  iii 
earmine  de  Rasilica  Petri,  ut  vere  emeudavit  clariss. 
Sehraderos  Observ.  i,  6,  p.  72. 

1222.  Qui]  iia  Voss.  trcs,  Aldin.,*Torn.  1,  Ant- 
verp.  Reliqoi,  quee. 

1225.  Surrexit]  iia  codd.  et  Aldin.,  Torn.  1.  Re- 
liqoi,  iaeraio.  —  Cantabr.  corpora. 

i2i6.  Tttrrjla  J  Vide  Barthium  ad  Rutil.  Itin.  1, 
117.  Turritam  et  crinitaro  fuisse  Romam  pictam  do- 
ctft  Savar.  ad  Sidon.  Carm.  ii,  393.  Ad  hunc  locum 
pcrtinent  quae  de  Roma  noiai  Elmonh.  ad  Arnob.  ii, 
p.  67,  et  IV,  p.  128. 

1227.  Majora\  iu  Vossiani,  el  Aldin.,  Torn.  i, 
Antv.  Reliqui,  meliora»  Ita  et  hasc  confumluntur  apud 
Ovidlum  Metam.  xiii,  102.  Adde  Burman.  ad  Lu- 
can.  I,  399. 

12^.  DomintB]  Ex  Cantahr.,  Voss.  i,  2,  et  pleris- 
queedd. ;  sed  Voss.  3,  Atdin.,  Toni.  1,  Domino : 
nequc  id  displicet ;  mel.oribus  tamen  codd.  ohtem- 
perare  volul,  praecipue  cum  Roma  passim  terrarum 
domina  dlcatur.  Si  dommo  placeat,  patet  sentcntia, 


vel  Romam,  licet  arrais  suis  terrarum  orbem  device- 
rit,  tamen  I>eo,  terrarom  Domino,  fondatam. 

1228.  Sedii\  Mira  hic  codd.  pertorbatio.  C^ntabr., 
ed.  Ald.,  fundata  cacumina  tedei.  Voss.  1,  fundma 
caeumine  icdii.  Voss.  2  cl  3,  Torn.  I ,  fundatn  car«- 
mine  eedei,  In  reliqois  est  quod  edidi. 

1230.  Uuic]  Ita  codd.  ei  Aldin.,  Torn.  I,  Antv. 
Reliqoi,  hii.  Sed  inUlliffltur  Roma,  qoo  et  seqotiBS, 
qum  pr<v(ala,pertinet.  Si  enim  hii  boc  versu  reeip  a- 
tor,  non  hatiet  qum  qoo  referu.  —  in  ploribus  edd. 
est  waui. 

1251.  lntona(\  iiUonare,  forti  et  eonftdenti  oratl  <ne 
C  uti.  Prodeut.  Stephan., 

Uls  lotooaotem  marl  jrpm 
iodex  profanus  oon  tulit. 

Fabricios,  comment.  in  Poet.  Chrisi.,  p.  7i.  Non 
itaqoe  ex  Cantnbr.  pnRiolorim  tirsonal.  De  veriNS  ele- 
gaiiter  tonare  et  tonitru  dici  demoitstravlt  Justus 
Specim.  Observ.,  c.  12.  Adde  Dresigiiim  in  Act.  Llps. 
1740,  p.  186.  Sonare  autem  ei  lomir«  eonfosa  docebit 
Rurman.  ad  Ovid.  Metam.  i,  187,  ut  ionitui  extaniHtuM. 
Vide  noias  ad  Sedul.  i,  11.  —  Quidque  mkmmi  iatud 
Antv. 

1233.  Cororaof]  £tl  addii  CanUbr. 

1236.  Titulis]  Hoc  recepi  ex  Voss.  I,  2.  TUulus 
Voss.  3.  Titulus  parvos  Cantabr.  TiiutMs  parvui  ron- 
(f^eral  Antv.  Titutok  parvui  reliqu»  edd.  Senientia 
illius  scripturx,  quam  dedi,  planior  est,  dignam  esse 
materiem  coronas,  ui  in  ipsa  Urbe,  rerum  doiiiiiia, 
ha:c  agerent  Paulus  Petrusque,  nc  parvus  hostis 
daretur  eorum  gloria;  et  titulis.  Quo  major  enim 
D  hostis,  eo  de  ipso  victona  iliustrior.  Saepe  auiein  iu 
contingit  adhibetur.  Ovid.  Fast.  vi,  75, 

At  decus  omoe  inihl  cootingit  origipe  meusts. 
Ad  Liviam  80, 

Ouiois  cui  Tirtuf  coniigit. 

H\{i.  /Jo/tf]  Media  corrcpla.  Vide,  stipra,  1,263  — 
De  ipsa  rc  qtiam  hic  langit,  elcganter  MiiHic.  Fel 
Oclav.  6. 

\Hi.  Vliamo]  VttiCi  supra,  ad  vs.  1142. 


ti3  LPISTOLA  AD  PAKTHEMUM-  240 

2^  Hh  etiaiD  gcnnantts  amor,  quibus  am- A  Noa  eadcm,  lamcn  unadics,  anniquc  ¥oluiu 

[pliMs  afttus  Tempore  sacravil  repeiitam  passio  lucem, 

Qaam  natora  dedtt,  geminoe  quos  edidit  astris      1250  Et  unet  xternam  socialis  graiia  palman. 

NOTiE. 


1248.  Aclui\  Auelw  videtur  !■  Cantabr.  fuisse  a 
Biann  secunda;  lctut  Scbedae  Pulmanni  et  Anlverp. 

«247.  Qiiiim]Weiiziii8  ad  Prudeiit.  Perist.  vi,  4, 
diat,  cum  natura,  qand  ipse  tameu  in  nullis  iu- 
v<  ni. 

1247.  EdidU]  Weitiius  eodem  loco  habet  addidti; 
i:€que  id  io  cod.  scriptit  ant  ediils  inveni,  ficet  satis 
liabeal  onde  se  tocatur.  Ovid.  Metam.  iv,  555, 

Eldisaddeiuis. 
Praecedentiom  verborum  ea  est  seutentia,  fra^ernum 
qiiidean  tner  Petrum  et  Pauloin  fuisse  amorem,  scd 
magis  ex  ipsis  rebus  gioriose  gestis  quain  naturali 
▼:ncalo. 

1f48.  4V011  eadem]  Senlire  videtor  Arator  non  eo- 
dem  tempore  Petrom  et  Paolum  martyrio  occubuisse, 
sed  alierom  evoloto  aiino  a  nece  alterius ;  qti»  quo- 
q  e  foit  opinio  Prudentii  et  S.  Auguaiini :  et  anli- 
qufiirct  et  frequeniiores  Paires,  et  omnes  ferme 
recefiiiores,  et  Ipsa  Romana  EccKsia,  in  Romano 
Manyroiogio ,  uoo  eodemqfie  die  ejusdem  anni , 
Moipe  29  Jonii  victorr s  fuisse  per  sanguineio  affir^ 


manl.S.  Geiasiiis  primus  in  Romano  concilio  sepitia- 
ffinta  episcoporum,  in  decreto  de  libris  apocrypbfv 
oaec  ait :  Qui  Pauiu$,  non  diverto,  tieul  tueretici  yar" 
riufi/y  ied  uno  tempore^  uno  eodemque  die,  gloriota 
morte  cum  Petro  in  urbe  Roma  cum  Ceeeare  Nerone 
agonixant  coronatut  ett,  Consule  post  alios  tom.  I 
Annal.  eccles.  anni  Domini  69.  Akontous  in  Biblio* 
tbecae  Patrum  ediiione  Lugdun.  —  Sciiicei  Pniden- 
lius.quem  Arator  videtur  secutus,  consiituit  Paulum 
anno  pust  Petrum  neci  occubuisse.  Iia  enim  Peristepb 
XI,  3: 

B        Fe<lu8  apostolid  nobis  redit  liia  dies  briuinpbi^ 

Fauli  atque  Pelri  nct>ilis  cruore.  « 

Uous  atruinque  dies,  plcoo  tamen  innovatua  anoo 
Yidit  superba  morte  laureatum. 

Alii  eodem  anno  id  facium  memorani.  Vide  Weiu. 
ad  Prudent.,  p.  594.  Gaveot  in  Aotiq.  Apost.,  eap.  7, 
*$  9,  nibil  defioit.  De  vero  autem  anuo  vide  Weste- 
fiiig.  ad  Simson.  Cbron.,  p.  4669. 

1250.  Cratia]  Hoc  esi  ex  iribus  Voss.  lo  reriquit 
omnibus  gloria. 


ARATORIS 

EPISTOLA  AD  PARTHENIIJM. 


IKMBino  illuttri,  magnlAeeniistlmo  atqoe  C 
prxcdtoParihenio  magitiroaflicioromaiqae  pairlcio. 
A-Mor  tobdiaeonnt. 

Si  ilbi,  rotgne,  Telim  fatcet  memorare  paren- 

[lum, 
Yix  daret  io  tergo  paglna  lecta  modom. 


A  proavis  aiarisque  potens,  tu  stcnimaU 

[vincis 
Morilius,  et  meriiis  cedli  origo  tuis. 
5    Optime  Paribenl,  positum  coi  nomen  ab  aevo 
Laus  niagis  esi  animi,  qiia,  verecunde,  pla- 

[ces. 


NOTifi. 


Pmnkemnm]  Coosole  qoae  de  hac  epistola  in  prae- 
laiione  ooiavi. 

t.  Daret\\n  ipso  limine  mendum  esi.  Habet  anlmo 
Jovenalis  itium  versum : 

Scri|iUit  et  io  tergo,  necdum  finilus  Oresies. 
Scrihe,  tis  dat  et  in  tergo^  etiamsi  ipsum  iergum 
cbortae  obliiiaiur  carminibus.  Uartoius,  Advers.  xxix, 
2.  Vcd  ex  bac  conjeciura  vcruin  vidotur  quod  Bar- 
ihiitt  Iniiio  cap  tis  luemorat,  inter  spatiandum  hora 
voa  te  banc  eptsiolam  perlegiste ;  odeo  minus  ne- 
re^tarla  baec  etl  motatio,  ui  lospicer  atiud  quid 
e;;iate,  com  iu  cogiurel.  —  De  tignificatione  vocis  1 
lergi  Tlde  Theod.  Ryckium  ad  Tacit.  Annal.  xiii,  5. 
Otiincnniex  faciti  papyro  consurent  ille  cbarlXy 
qoa  walumimu  dlcnntury  non  admitiebant  tcripiuram 
otrlntjiie ,  aii|ao  odeo  quodrati  codicet  ab  bls  disiln- 
ni.  Vlde  Votsium  ad  CatuU.,  p.  3.  In  adverta  iuqoe 
fnci^»  tive  lergo,  non  tcribebani,  nisi  forte  opera 
esteni  longiora,  et  exira  modum,  ut  blc  Aralor  pro- 
iteiury  eo  quse  ad  parenies  Parthenli  pertinent  ejus- 
modi  ette,  oi  io  adversa  volominis  faeie  reponi  non 
po«ent.  sed  et  in  lergum  essent  rejicieoda.  Iluiic 
oooqoe  ioeo  n  adhiboii  Salmasios  ad  Voplsc.,  p.  417. 
8i  linqne  tergo  qoid  Inscriptbro  estet,  Id  appellaba- 
tur  Opittkograpkum.  Britannic.  ad  Juvenal.  1,  6. 

2.  Madtm]  Salmatiot  ad  Yopite.  p.  447  ciial,  /t- 
rirm.  Sed  modum  ex  eodice  edidii  Sirmondut,  idque 
pro  ine  aeciplo,  de  quo  Scbuiiing.  ad  Senec.  GjO* 
trof .,  p.  64. 


5.  Potent]  Clarnm,  inclytum,  opulemuin  signifii-ai 
splendiJuinque.  Teriullianus  de  Kesurreclione  Cliri- 
sti,cnp.  22  :  Videbunt  Filium  hominit  veneniem  in 
nubibut  cum  plurimo  potentaiu  ei  ahria  ^  hoc  esi 
iiiaxiroo  i^plendore.  Sed  de  familia  iste.  Ciiaf^sar.  lib. 
VII :  Vereingetorix^  Celtiili  /i/iui,  Arverntri,  stimwrt; 
poientia:  adoletcent^  cujut  paier  principaium  Galiia! 
toiiut  obtinuerat.  Horatius  ad  Ft  rtunain  lib.  1,  carnu 
Zb: 

tJlrnnque  muUta  poteateis 
Yesie  donios  Uiiuiica  linques. 

I  Idem  lib.  ii,  cym.  17  : 

Nec  poieotem  amicmn 
Larglora  flaglto,  siiis  bealus,  eU. 

Fartit  famiiia  apud  Plautiim  Trioummo  scen.  ol^. 
De  nobilitau  auiem  hojus  Parthenii  locoplct  lestit 
Ennodiut  dictione  1(h,  ne  quis  palpatorem  putet 
feium  versiftcttorem^  BARTnot,  Advert.  xxix,  2. 

5.  ifivol  Poit/»m  lf4t  ab  ena  nomen  vereeundi^  qiiod 
eo  irahendum ,  qiiamvis  duriut  UotoinUrvallo,  eiiam 
cooira  legem  Pedtam.  Suspieabar  legeodum  ab  auro^ 
eom  de  eodem  loqueot  Enoodiut  Parihenio  sie  niai: 
Aomm  nihii  «il,  niii  mono  compotfn/itr  ariificit^  ei 
fulvo  pretium  metaiio  iima  fabricanie  juugatur,  Ces- 
»ante  tnduttria  emgua  ett  claritat,  El  poicrat  illa  re- 
spexisse;  sed  alierum  verius,  tcilicei  scripiuni  roisse 
atictori ,  potilum  cui  nomen  ab  asquo,  ilLaiium  eniro , 
virgineos  miire s  vcTccundo  nomine  ceiitcrL  BAarNius. 
Advcrt.  XXIX ,  2«  —  Aut  impotitum  tcribe,  aiii  tiu»* 


ti7  ARATORIS 

Nuulia  ▼entuniiD  sigiiavit  lilitgAa  piidorem,         A 
269I  l'tque  decus  geminis,  quod  vocitnris      15 

[adesi. 
Cingula  plura  giTis,  sed  quae  lu  grandia  red- 

^^       276  ^^^  ^^1  qiiisqiie  da'ur,  mox  silii  crescit 

[lionos.         20 
On^s  bont  tdftCsi  candt?  breviter  loqnor ,  onvnia 

[tecum, 
Qiiae  faciunt  magnos  singula,  solus  liaiMrs. 
Ta;  ri^undey  sonds  Rbiodariii  Rlieni<|u<*  catrrvrs ; 


24S 

Regia  dukisouuro  te  probat  aula  virum. 
Te  rooltts  opnlenta  quidem  Germania  doctum 

Suscipit,  et  patrio  giudet  aroore  tibi. 
271  Cloria  de  lanto  cui  maxima  fulget  afumiio, 

Uualem  Rorouleo  dat  loga  densa  foro. 
Vidi  ego  te,  vidi  juvenieni  semioil^e  dakerto 

Hesperios  proccres  aequiparafe  senes, 
Qno  directus  eras,  legati  miinere  funetus, 

13 1  libertatis  posceres  actor  opero. 
Mutsistl  Geticas  verbrii  relfcibus  adres, 

Javeruntque  tuum  publica  vota  soTum. 


M)TJE. 


p)cx  est  prt>  compo^ito.  Per  avum  pu^em  iiitellexii^se 
primanr  ^tatem  et  Parilicnii  infafitiarti ,  qun  ab  ipsis 
nntalibus  hoq  ipsi  nonit^  fiierat,  inde  ab  iHius  viia. 
I4I  euim  h^is  scriptoribus  cstum  nonnuftquam  designat. 
S\c  depoiiti  mo  suni  de^pernntes  iu  vita  siia,  apud 
Hfgestpp.  fixcid.  Hieros.  v,  24  eti7,  p.  58i  ;  idem- 
que  signiflca*e  videntur  <rvt  meatH$ ,  quos  loemoral 
Seduliiis  11,  135.  Indiral  Uaque  Parlhenii  noinen  ab 
i|isis  viiae  natalibiis  IndiiiimT  magis  tameii  expres- 
ssse  aOimi  vererundltiti.  Qit  d  ilUtd  rerecundi  apud 
liarlhium ,  quodqiie  tegi  Pcdi  e  adversum  pronuntiat , 
Kibi  velit,  iiun  satis  peispicio.  Neque  opiis  est  ut  ad 
toiR^n  rctro  irahatnr;  joiigi  et  poiesi  ctim  aninii  ^ 
cumqiie  vcrsiis  ratio  verecundi  non  adniiiteret  ,  uti- 
que  potuit  Araiur  lali  coiistructioue  uli ,  cuin  eadem 
exeat  sentenila. 

8.  Gemmis]  Niiiil  f;icilius  quam  refingcrc  : 
Utque  decus  gemiiios,  quod  vociUfis,  ^es. 

Nomen  moribiis  exprimeiidum  pra;s*ga  tilii  liiigua 
iinposuii :  tu  quod  vocaris,  es,  ut  (^euiiiies  dcLUs. 
Quoil  ab  Ausouo  est  cpigr.  1 ,. 

Ut  Keminei  liiulos,  qui  pralia  Musis 
Tempcrat. 

Adei  pro  e$  non  est  barbarutn ,  ex^mpti^  apiid  Lu- 
cretium,  Catullum,  Propcrtium,  obvlis.  Barthios,  Ad' 
vers.  XXIX  ,  2.  —  Forle  legen  lum  : 

Nunlia  namque  tuum  sigpavil  lingua  pudorcm , 
Utqiie  decus  geucrj,  quo  vociiaris,  aJes. 

Sane  illud  gemmi$  niiii!i  cst.  Ad€$  certissime  legcn- 
duin  ;  Sirmondi  tnmen  i^cripturim  immuUire  i>olui , 
lorte  rerigiosif)r.  Lingua  pro  ^erinone  homitium  ad- 
hibelur,  ut  lib.  it ,  520  : 

Salutireram  meruit  comprendere  Unguaih. 
Dci  verbo  adeiH  vide,  supra,  11 ,  300. 

9.  Qngula]  Sciilentia  est  iilius  apud  Ciaudianum  : 

Omatur  (brtona  vlro. 

Amutfns  Lexoviensis  epita()hio  Maibildis  : 

Sed  magis  cgregia  virlntum  laude  coruscaiis 
Fortunam  generis  vicrrat  atque  toH. 

Cinguta  sunt  lotiores  quivis.  Epitaphiuiii  vclus  Pau- 
iagaihi,episcopiViennensiii :  ^  ^ 

Arbiirio  regiim  quaestune  cingub  sumpsit, 
Slemmaie  praM;ipuos,  pllis  prul)itate  cluens. 

Atiud  Namaiii ,  scriptum  siib  JuStinb  imp. : 

Post  iasces  posoit,  et  cmgula  SymmacUus  amp'a. 
Frccuirna  tom.  U  4  lib.  iv,  c.  24 :  Cumque  doc  Ule 
agere  daelinarei,  eralenim  orihodoxu$,  mftjoribu$  ei/i- 
iiuii$  eum  inwitavii,  Oukiam  laiuen  ad  eos  boiiores 
restringuiil »  qiiiims  jus  gladii  accedebat ;  ivier  eus 
(luctissinins  &irmondiiB  ad  Sidonium ,  quod  rigide 
Terum  non  esi.  Babtihus,  Advers.  xxix,  %.  Confer 
eumd.  ad  CUndian.  Epist.  11,  50. 

10.  Qui$que\  Qui$qui$ ,  poctis  »vi  inclinanlis.  jam 
indo  ab  Ausonio  ramiiiare.  Qu;e  sequuntur  ex  Giau- 
dianosunt,  qiii  poetis  sequeulibus  instar  sacrac  an- 
cliorae.  niRTHius,  Advrrs.  xxix,  ^.->Yide,  superius. 


1i.  Solu$]  Gnm  Claudiano  bxc  oontuUt  Barthii» 
^  Aiivers.  li,  12:  quem  vlde  ad  ipsura  Claudianumi 
^  Laud.  Stil.  1 ,  33. 

13.  Facuude]  Venim  puto,  fafuuda^  u4  conjicit 
Barthius  Advers.  xxix ,  2.  Infra,  37  : 

Ou£  nomina  docta  sonabts» 
Cicer.  pro  Arch.  iO :  foeti^  pin^e  quiddam  Bonan^ 
iibu»  atque  peregtinum. 

15.  Muti$\  Nihiri  iflud,  muUi$  opuleata,  Scribe,  le 
tituii$  opulcnta ,  facili  lapsu  scriptoris  ab  abbreria* 
tione.  Estque  plirAsfis  inde  ab  Ho  nero  petita,  qii.-ini 
Gerinaniae,  Homani  orbis  victrici ,  vel  illo  aevn  quo 
Arator  scripsit,  nemo  applicari  noHet.  At  quod  aimw^ 
num  GctmanicB  vocat  Partheniuin ,  videiur  oppugnare 
Sifmohdi  noiam  a  nobis  hoc  capitc  p.rob»tam,  de  co- 
gtfiratiOiie  cnin  Cnnodio,  nisi  tit  per  Germanos  Gothos 
caperc  inalis,  me  vix  tameu  assensuro.  Similiier  lo- 
^aitur  Arihi'fu8  Lexovioiisis  cpilaphio  Aigari : 

Nam  terram  tiiolis,  calum  virtutibus  implens, 
1  um  moritur  oobis,  uisibi  vivat,  obit. 

Q  Baatuius  I  Advers.  xxix  ,  2.  —  Forte  scripsil^  tuid' 
ti$  opulenta  quiderH  Germamd  docti$  :  ot  licet  ea  fej^io 
multoruiu  dbcirlna  pracstantium  copiii  abundurei, 
inntam  lamen  eriidiiionem  in  Parthenio  experta  euui- 
dem  suspiceret. 

{6.  Gaudet]  Tibi  gaudel  CfdudianO  dcbeiuf .  ad 
quem  nos  piura  hijus  generls.  Barthius,  Advers. 
XXIX  ,  2.  •—  Posset  iegi  >  plaudit ;  sed  iion  .est  ne* 
cesse.  Tibi  est  tui  causa.Sulpic.  Sever.  Vit.  ftlariin., 
5 ,  §  5  ,  M  ma^ts  illi  dolere ;  e^ist.  3 ,  §  19,  Uelan' 
dum  potiu$  illi  e$he  :  ubi  Clericus  ct  priorem  locum 
(oniuni. 

17.  G/o»ia]  Quae  sequuntur  de  legatione  ifidem 
Claudiani  sunt,  a  Sldonio  ctiam  expessa  :  ui  et  illa 
cx  Paneg.  Mallii : 

Vidi  ego  te,  vidi  juvenem  sermode  diserto, 
Besperlos  proceres  aniuiparare  seoes. 

Ex  Hartiali  illa : 

Qualem  Romuleo  dai  toga  densa  forp. 
D  Li$  nunquam^  toga  rara^  men$  quieta^  hoc  e^tt,  orHcia 
forensia.  Sed  Arator  illa  nostri  CUudii  respicii : 

Te  Galiia  doclis 
Civlbiis,  et  toto  siipa^it  Roma  scnaiu. 

Si  modo  Arattrr  est :  nam  qito  penitins  penetro ,  eo 
liingis  recens  Ingenium ,  Sidonii  et  Claudiam  lcclitHie 
noii  incultuin  ,  suboi^t ,  quod  nxvos  ifoif  mullos  tueo 
HciehJo  aisji^erserit ,  (|ualis  istis : 

Ul  libertatis  posceres  actor  opem. 
BvaTHiua,  Advers.  XXIX,  2. 

32.  Pouere$]  To  actor  iteruro  aClaudlaiioetSiifonio 
esi.  Si  argutari  velies,  legeres ,  pacm  e^  aclor  opem, 
BvBTmvs»  Adverii.  xxix ,  %.  —  Baribii  coitjecriira  vlx 
procedit.  nxc  enim  veiba  causaui  contineul  t|uM 
liiissus  fuerat.  Itaque  scribendum  "easet ,  pqcius  SfS. 
Viiiuin  in  posc€re$  tale  esl,  ut  vix  a  ))oeta  pr^fecium 
arbitrer ;  nihil  Umen  liabeo  quo  laliorahli  l0co  luc- 
currani. 

^4.  Solum\  Solum  ledeni  soiiat ,  vcl  soluqH  ti|lal« 


i49 


25    Nil  audilor  ovans  poluii  rei  Hle  negare, 
Cujus  ia  irbiirio  lunc  ea  oausa  fuil. 
Xl%  H*^  ^  ^^^*"^  volana  celeri  dispergere 

[cursu 
CcBfit»  01  astidu  Mistolit  aure  capui; 
Kiiil  lo  populoi  solid»  ptnguedo  loquelae, 
30       Slipabaique  taos  onsia  lurba  gradus; 
Ut  quoiies  motis  aperircs  fhiinina  labria, 
Curreret  sstiTain  eeu  positura  sitim. 
llas  ego  divitjas  avidus  coniingere  lingua, 
Qua  Telut  unda  Tagl,  tu  p?etiose«  fluis, 
55    S7S  Ui^  quoniam  Laribus  teoebanuir  in  urbe 

[Kavennae, 


EPISTOU  ikli  PAnTilCNlOM.  %jO 

A  ll(»8pes  bians  aderam  nocte  dieque  tibi» 


Quos  milii  tu  nbros,  quac  nomina  docta  sona- 

[bas! 
Quaiita  slroul  repetens  codicis  instar  erasl 
Caesaris  Uisiorias  ibi  primum,  te  duce,  legi, 
40         Qiias  ut  epliemeridas  ooiididil  ipse  sibi. 
Cantabas  placido  dulcique  lepore  poeias, 

In  quibus  ars  fallax,  pompa  superba  fuit: 
Sed  lamen  ad  visos  remciibasy  optime,  vatr<:, 
274  Qtiorura  inetra  Odes  ad  sua  jura  trahii. 
45      Qualis  in  Hyblapis  Ambrosius  eminet  hyinnis, 
Quos  posito  cunis  signlUcastis,  apes. 
Qualis  in  hasc  eadcm  Dcceniius  arte  miuinvii, 


NOTiE. 


^  ninis  Intelligii ,  onod  magis  est.  An  maPis  $ofum  ?  B 
voce  iM>n  Infretydeme  Sidfohlo.  ftARTnm.  AUvers. 
XXIX ,  t.  —  Serlpslf se  p^o,  itm  pitkUtM  vota  tonoi. 

25.  OeoRs]  Lf^gas  forie  melhis ,  nii  Mudita  mvam : 
faeumlia  n  mirum  oratoris,  res  in  auribus  regis  no- 
vjnte  veliif.  BAsfilitJS.  Adveifs.  xxix  ,  2.  —  Altenim 
servo,  qoo  Irttfieal  rej^m  qOidem  vlctorem ,  sed  cle- 
meBtrr  aures  prsbeotem »  lacilesque  adilus ,  ita  ul 
peteml  negare  potuerit  niiuL 

S8.  Cdptfl]  Quanfl,  rogo,  censes  illud,  ai^dna  stis« 
imlii  attre  eoptlf «  de  fafna  ?  an  atiiduam  anrem  ejus 
fEOttii  arbitrario,  quo  Aniiorls  carmioa  scrlpia?  Rar- 
viHJS,  Advers.  xxix  ,  2.  —  Dura  locutio ;  forle  scri- 
henddm ,  aswiuo  tustulil  ore  cnput :  ubi  fama  sese 
copplt  exserere,  laude  assidaa.  Aratorem  voce  o$ 
sapplas  deleeiatom  foisse ,  passim  oslendi.  Sxpios 
auiem  baec  vox  ad  famam  reft* rtur ;  eaindcm  vero 
com  oaire  permutari  diclum  est  lib.  i,  i2i. 

f9.  rcpulo*]  Tta  ex  eonjeciura  scrib<ndum  duxi , 
uM  Sirmo-.dosodklit,  pofHi/o<  qiteiH  secora  est  Ui-  ^ 
bli<thrca  Piitrum  Lugdnnensis.  Jam  \idco  el  ita  ci- V 
lare  B.inhium  Advers.  xxix,  2.  Sequ  ns  littera 
priorem  ob  orpait,  ut  saepe  Hl  in  codd.;  ei  popuiot 
Ubei  senieiitia»  facta  nieotione  famae,  quaquaverbus 
Wnbeiiil  laudes  dispergeutis. 

29.  fiinguedo  J  EfTiclum  est  ad  f  plgrammaii^  H 
rtoriiiBom  abbaiem  verftom ; 

Jefanb  sernione  ^uldcm ,  SQ^  ptngaui  gesta 
ScHpsimttS. 

Sane  libenim  esto  judicare  aliter  volenii,  cuiqiie 
ego,  qtifWI  d:xi  /  non  nego,  carmen  liOc  snppr>8iri  ium 
Vidi*ri.  lupple  se  nominat,  iie  dubiient  deiiiccps  ho» 
luiaes  astmj.  Iiieptissimo  osteniat  lectioiiem  CaMiris 
(xmimenbiriorum ,  quos  instar  epliomeridum  com- 
p«s«erlt ,  allusioiie  ad  teslim  nium  de  iis  pernoium 
hodie,  et  liistoriam  inserit  Ambrosii  ab  apibiis  pas- 
li,  quae  qui  concoquere  poterit,  boni  erit  ad  a!ia  sto- 
niaclii.  Baktbius,  Advers.  xxix,  !l.  —  Vide  supr.  ad 
epiai.  ad  Flor.^  7. 

SO.  Aiijrfa]  Cujus  rei  anxia  fuerit  hspc  turha ,  non  D 
salis  iiquet,  nisi  de  turba:  seduJiUte  ad  nudieiidom 
acripias.  lla  aitentum  ^  anxium  et  nunquam  ce$tan$ 
•iiidmm  jungil  Valer.  Maxim.  viii,  7,  7.  Sed  forto 
Bcripsit  iuhcia^  ut  turba  hxc,  igna^a  tanl.'e  eloquen- 
tias,  coiifluxerit  ad  eum  audie>idum.  Ahxflis  et  in$cin 
ita  permntata  sunt  apiid  Valer.  Flacc.  i»  684,  aut 
moxfmo  si  bttitui  posset,  qnx  vox  parum  distat,  st 
cogiiesliiieolBs  su^eriusappositas,  scd  a  descripio- 
ri.us  Siepe  neglectas. 

36.  i/ianil  Cupidilatem  andiendi  8'gnificat.  Doe- 
tius  Com»ol.  Pliilos.  iii,  pros.  3  :  Nam  $i  hac  hiam 
timper^  atque  almid  potcent. 

57.  Tiij  Foflte  (unt. 

57.  Docla]  Bibl.  1'atruni  Lugdun.,  docie;  ut  vs.63, 
CootrktUsque  meos  solTere,  docie,  Telhn. 

cg.  Codtriit|  r-.tnim  distai  ab  eo  Lmigini  elogto, 
qUO  ^i^Xiefilixq  fV^vxoc,  xat  nspnttLXoOv  Mwotiot  di- 


cius  cst,  qiiTqiie  locutio  in  provcrbium  abiit  de  Jio- 
ininrbns  eruditis,  quod  latius  osteiidil  Loiiieyerus  de 
Biblioih.  cap.  i. 

40.  Ephemerida$\  llarum  mentio  quoque  apnd  Ser- 
vium  aliosque.  Videntur  conscriptte  in  priv:«tuni  Cae- 
iaris  usum,  et  ex  iis  Commentafll  flictl.  be  otriusqoe 
distinctioiie  vide  Vossium  ad  Cirsar.  B.  Gait.  i,  U 
Idemqre  senlit  Oudeodorp.  ad  lib,  m  B.  C.  •^i,  4. 
Arator  has  potuit  dicere  historia$,  qnia  ifviiitpiit^ 
laxius  fiicMnt  sumptap,  sequrorl  praecipue  xtaic,  de 
annalibus  et  hlstoria.  Confer  Davies.  ad  Camr.  Fra> 
gmenta,  p.  999,  edii^  Ondend.  Neseio  auiem  quare 
in  his  ostentnlionem  reprehendat  Barthius  ad  vs.  27. 

45.  Viios]  Hoc  nihili  esl.  Forte  verotf  quos  oppo* 
suit  arii  faHaci,  qnam  fufteriori  vs.  in  atfis  |>ocki8 
memorai.  Sic  Asteruw  in  opignlmmate  aC  Viiecdon. 
vs.  I: 

Sume,  Pater.  rocrilis,  Teracis  dicla  poeln« ; 
QusB  5iDc  fljsrnebti  coiidila  sant  vilio. 

AralOr  episr.  iid  Vigil.»  20, 

lli:>loriamque  seiiucns  carmina  vera  lo<iiiar. 
Aut  egi  posset  mi$$o$t  iia  ut  rarrtl^eiiioa  pootaruin 
CJiristiiinorum  curam  alifuanijbpcr  omi^efit.  -i;!  Mno 
huic  coiijecturse  proximum  remeaboi  vide^ttr  f^^w^k 
qiiod  iii  se  iotermissionem  quauidaiii  eoniiuel.  SiMii* 
li.er  oiiMtfi  et  vitui  coufusa  suul  iu  codd.  a|iud  OviU* 
II  ex  Poiii.,  iO,  51.  Muter€  autem  pro  omiiteio  btiud 
ii.frequens. 

46.  Ctinrs]  Fingunl  ncmpe,  Piatonis  ad  cxcmplumi 
ij.fanii  Ambro!»io,  in  cunis  don^iemi,  exaiiiOii  iipiiMi 
iiisedisse  |  er  os  intrantFuin.  Yidelur  iiide  ei  liyiiiuoo 
ejus  £/|^6/aro<  dixis&e,  a  moiiie  fiequenii  apuiu  eiat 
miiie  ceicbrato,  utapud  Mariialem  n  Epigr.  4tiv 

Florida  per  vari'  s  nl  pingilor  HjFhla  colores» 
Cum  breve  Sicani»  ver  popuUuiur  apes. 
De  bis  autem  Ambrosli  hymnts  vide  Fahfidum  roiri., 
nicni.  in  Poet.  Christian.,  p.  7.  Ca  tefum  Barthiui 
supr.  nd  vs.  27  uon  concoquii,  falmlam  istaiu  Ai^- 
brosii  hic  insertam,  ntque  ob  eamdem  Aratore  haltc 
indignam  jiidical  epistolam.  £sio  fabula;  poeUTiie 
Cadetn  uti  licerel  ad  describeiidam  hoininis  eloquen- 
li>m  ei  orationem  niellifluam,  qiio  toties  trecfar,  mel^ 
/bvui  de  orc  denuciis  referiur?  Vide  Barth.  ad  Claut 
dian.,  p.  169;  Burman.  ad  Loiich.  bleg.  iv,  p.  268, 
ei  ad  Caialei  i.  tib.  iii,  p.  ()4(j  :  unde  mel  de  sua\iiate 
sermoni^.  Vlde  m*t.  ad  Liberii  Acrostich.  vs.  5,  et 
Boltioin  Silv.  Cr.L,  p.  53.  Ipse,  in  hoc  versu,  iiauc 
eleganiiam  et  lictiouem  poeticam  longe  faciluis  con» 
coquerem,  quidni  laudavcrim?  quatn  M  ueptas  U- 
fiiras,  qiias  Ar.itor  carmini  suo  sa;pius  inseruii,  quas 
si  illic  concoqucre,  ci  AraUire  |H)tucrii  diguas  jiidi- 
care  BarihiiiSy  nescio  quo  malo  jaiii  Ipsius  sioniachus 
Uii)oraverii,  ut  apes  lia  ce  iioh  lcrret. 

47.  Dec.nlAu*\  tlnini  Liceniitiiu  ccgiiaverir,  non 
dctinio,  nisi  quis  priinam  iii  e.t  vnce  coiripicndain 
putci.  Sed  iii  n  >liiinilms  propriis  id  pariin  :i(icndtini 
hi  poeijp,  \eluti  supra  neglecittin  id  m  Fl<;riaftiii, 


SM 


.SO 


YICTORIS  EnSCOW  CAPUANf 


255 


CO 


6h 


7U 


275  Arvernisqiic  caiiis,  Sidoniana  cbelys.    A^ 
Cnia  inihi  duduni  riierat  puiTiIibus  annis,  75 

Yersibus  as^idiium  concelebrare  mclos. 
Scribere  qiias  eliam  siroulaTii  fabula  partes» 

El  per  inaiie  freliim  sub  levit;ite  rapl. 
Quae  cum  nostia  libi  fragilis  cecinisset  arundo, 

Et  inibi«  cbare,  tuiis  s:rpe  faveret  amor ;  BO 

0  utinam  malles,  dixisti,  rectius  hujos 

Ad  Doinini  laudes  flectere  vocis  iier! 
Eif  quia  noroen  babes,  quo  tc  vocitainns,  Ara- 

[tor, 

Non  abstrusa  tibi  slt,  sed  apcrta  segcs  85 

Consiiiiri,  fatcor,  si  quandu  forte  mererer 

Ingenii  frucios  ad  meiiora  sequi, 
Quo  le  cunque  loci  coniiugeret  esse,  virorum 

Masime,  transmitti,  quod  roodularer,  opus.   B 
Jam  stimulat  promissa  dies,  ut  debita  landero        90 

Contractusi|iie  roeos  solvere,  docte,  velim. 
Sunie,  quod  ex  nitido  libavirous  seqn  re  car- 

[rocn, 

Et  lieet  exiguas  sutcipe  gratus  aqnas. 
Oceanus  rorum  spatio  manet  altos  in  iilo,  95 

Dequo  vix  laiicem  tnxiniiis  ore  brevem. 
Namque  ego,  RomaiMe  caulis  permixtus  amoB- 

[nU 

Ecclesiae,  tooso  Tertice  facius  ovis, 
276  P**cua  keu  videns,  et  aprica  volomioa 

[Chiisti,         iOO 

QttcreUm  gnsta  tangere  concta  n<  o. 
El  BiiBC,  DaTidicis  atsoeliit  Aoriboa,  odas 

.      NOTiE. 


Manderc,  nune  G^nesln  mens  coptebat  cdax. 
Curoqtie  simul  violas  et  lilia  carpere  mallem, 

Qti»  vetus  atque  novos  congeminavit  oilor, 
Incuiit  ille  mibi,  qoem  regola  nominat  Actus, 

Me&sls  apostolicae  plenus  in  orl>e  Kber. 
In  qoo  noa  Dominus,  Pelro  piscanie,  levaivit 

De  gremio  saUi  csruleique  maris. 
Ostensaqne  dedit  coelestis  imagine  navem, 

Gentibus  assumptis,  exsaturare  fameni. 
Hujos  ab  bisiorli  prodoxi  carmina  liro, 

Pastoriqiie  meo  sedulos  ora  dedi. 
Largios  aoxilio  qiii  fert  nova  verba  caoenti, 

De  qoo  nemo  potest,  boc  sine,  digna  loqui. 
Quae  Patri  egregio  patocront  tradita  papae, 

Scriniaqoe  Ecclesiae  condiia  rite  geruoi. 
Eia  age  I  suaceptos  celebret  collatio  libros. 

Mereedis  pretiom  caosa  aopema  dabit. 
Sont  qoia  pontiOces  in  relligiooe  magistri, 

Gallia  qoos  multos  dat  studiosa  booes. 
Est  obi  Firroinus,  Tenerabilis  llle  sacordoa* 

Pasoere  qoi  populom  dogmatla  ore  polesu 
277  Hojos  ad  Italiae  tendit  laodatio  fioet, 

Atque  oltra  patriam  gloria  nooien  habeL 
Ne  dobita,  quio  grau  fdreat  documeota  prokn 

Itli. 

SeJia  apostolicae  qoae  plaeoere  viro. 
Nee  te  nempe  poles  caritorum  mooere  ff, 

Haec,  praelata  operi,  scripla  qood  edis  ibi. 
Ihimoa  aml!o  simOl ,  quo  pagiiii  Teneril  IM, 

Panheoittnqoe  decot  semper  io  oro  iarei. 


In  eplil.  ad  comd.  Ti.  %,  Sunt  ei  alia  in  Araiore  C 
aenipli.  De  Lieentio  vide  Vabrie.  Blbl.  med.  et  inf. 
Liiin.,  lib.  xi,  p.  809.  Decentios  iu  in  poetis  Chri- 
Minnii  nnroeretor»  illi  videinL  Posiet  forte  quii 
iOipicifi  dmniiiis  eese  i  deeent^  iu  ut  primi  praeier 
ni«»rea  prodncitnr,  qoilii  hi  Aratore  peocaia  satis 
Mml  fieqoeotii,  sed  lom  seqoenti  versu  emHi  scri- 


47.  Mmmdi]  El  hic  in  qnentiuie  primx  vitiom 
0M. 

48.  SidiNtffiM]  In  cod.,Remensi,  nndc  Sirmondus 

edidil,  lacoiia  est  :  untom  in  eo  legitur niiiM 

ce/es.  Veraun  mutilum  Harduinus  cerU,  quam  In 
texium  recepi,  conjcctura  explevit,  inielligitqiie  Si- 
dunioa  Arveriiorora  praesolem.  Vide  praefat.  ad  Sir» 
nioadi  operi. 


58.  S€§€t]  Vide  id  eplst.  id  Floriin.,  vi.  I. 

68.  Brcvim]  Exlguum.  Vide  Canofgieteroni,  Dii» 
icn.  de  Aviino,  p.  514 ;  Wopkeoi.  id  SedoL  h,  iTS. 

71.  Yolumhia]  Parom  apu  baec  tox  emUk^  H  pn- 
icuit^  reciiusaoe  in  meupbora  deboiasel  persiiiere, 
oeque  coovenit  epitheton  aprka.  Sed  forte  iiinili  ele- 
gantia  b«c  dicu,  ot  mox  vs.  75,  odat  maadere. 

73.  Da9idicit]  Sirmoudoa  edidil  DamOcig.  Vide  id 
Sedul.  I,  7. 

8i.  £a»a/iirar«]  Ex  Sirroondi  conjectori  repoiol; 
io  cod.  est,  ex  tatwriuae. 

87.  Patuermnt]  Forie  placuenmL  Caeleri  eonfer 
pneratioocm. 

91.  Bonot]  Forte  bonit* 


ANEIO  DOMlIfl  DL. 


VICTOR 

EPISCOPUS  CAPUANUS. 


PBiEFATlO  VICTORIS  EPISCOPI  CAPUANI 

IN  EVAKGELICAS  HARMONIAS  AMMONH. 


I.  Dum  rortutio  in  manus  meas  incideret  unnm  ex  q  quis  gesia  vel  d!cta  Domini  et  Salvaterii  aoitri, 
quMiuor  Evingciium  c^  mpo  itu/n,  el  ab  cntc  litido,  cvangelica  leclione  discreta,  in  ordinem  qoo  se  eon- 
non  in  cnirem  nomcn  auctoritf ,  diligcnt«  r  inquircns,      scqui  videl)antur,  non  miuiroo  studii  iibore 


«53  IN  EVvNCELICAS  HARMONI^  PR/EFATIO.  ^lik 

geril,    repori  ADimeiiiiiin  qyenHlam  Al< xaBdriiiiim,  A  «ccipicns  cxcmplum «  dili^entcr  ixcuiliiii ,   quilms 

communiter  ab  evangelislis  dicia   propriis  siini  no- 


qui  Ccnonum  qno«|uo  EvauQiln  feriiir  iiivenior,  Mal- 
lluei  Cfaogelio  reliqiiorum  irium  excer|ta  junxi^, 
ac  in  nnam  seriem  Evangelium  nexuisse ;  sicu|  Eiise- 
bius  episcopus  Carpiano  cui4am  scribens,  in  prsefa- 
liune  edilionis  siix  qiia  canoiies  memoraii  Cva»g«lii 
edidii,  siipradicti  viri  inillatus  studium,  refcrl  In 
hunc  roodum  :  Ammoniw  quidam  Alexandrinus  mnl' 
tum^  ui  arbi  ror,  laborii  et  itudii  impendeni,  unum 
fs  qnatuor  nobii  retiquit  Evangelium,  Ex  historia 
f|uo<|ue  ejus  comperi,  quod  Talianus  vir  erudiilssi- 
■H»,  et  oraiur  lllius  temporis  clarissimns,  anam  ex 
qttatoor  compaginaverit  Evnngeliam,  cui  titalum 
DupEJiTB  (a)  inposuit.  Ilic  beati  Justini  pliilosophi  et 
roi^rfyris,   dum  adhoc  viverel,  discipulus  fuit:  quo 


lulis  declarata ;  Doniino  adjuvnnto,  studium  laboris 
Impeiidi ,  ut  memoratos  numcros  per  loca  congnia 
d  ligcnter  affigerem.  Qiiod  si  dubiialio  nlicujus  veibi 
foriasse  vrovciierii,  cx  appositis  niimeris  ad  p!ena- 
riaiii  recu  reiis  quilibet  Cvangelii  lcctionem,  an  et 
iliidem  ila  se  sermo  habeat  de  qiio  ambiguitis  pro- 
Tcneral ,  incancianler  inveniat ,  et  absque  scnipnlo 
sludiosi  mens  secura  hoc  posait  uti  voluinine.  Qiiod 
eisi  a  composili  bujos  auctore  voluminis  cuin  nu- 
nierls  editum  fuit,  sed  transcribeolium  deaidia  oinissi 
piitaniar,  nos  tamen  in  eo  sumus  labore  versaii, 
qoe  opera  solet  novella  praesumi*  Sciendum  sane 
quod  hic  numcrus  canonicus,  usqiie  ad  denariaiH 


migranle  ad  Dominum  coro  palma  mariyrii,  magistrl  B  pervcnai  qiianlitatero.  Neque  scribeiitis  voluntate 


sanctam  desereos  discipltnaro,  et  doeiiinaei  supercilio 
elatiis,  lapsos  in  Encratitarum  hseresim ,  Marcionis 
potius  amp*exos  errorem,  qaam  Jusiini  Christ.ani 
ph;iosophi  veritatem,  suae  vike  perniciosus  exstiiit, 
ass*rens  ioler  aKa,  noptlas  et  stupra  p.irl  crirolni 
suhjarere. 

11.  Sed  etdictis  apostolicis  mnnus  profanae  rmeii- 
daiioitis.  vel  (ut  dicam  verius)  eorruptioni<  dicilur 
intoli>8e.  Sed  qiila  et  hominum  perfidorum  (Chsisti 
Dei  Rostri  operante  polentia)  confessione  vel  opere, 
tmpe  triiimphal  gloria  vcritails  (nam  et  d.emones 
Ghristnai  Calebswiiar  ;  et  filii  Scov»  in  Aciibus  apo- 
sloroniiB  in  nomine  Jesu,  quem  Paulus  pRCdicarei, 
dfanenia  fugabanl);  Tatianos  qnoqoe,  licet  profanis 


horum  numeroruro  summa  delixa  e^i,  sed  raiione  et 
regula  naturali  ab  Ammonio  invenla  esl  sagaciter. 
Nei|ue  euim  act  infra  denarium,  aut  oltra  p<»tei  it 
nllo  modo  aliiis  numerus  reperiri,  qui  quatuor  evan- 
gt^lisianim  dicti  commuuia  ant  propria  valeatexpli- 
c:ire.  Quod  proesenti  facile  potost  exemplo  i  robari. 
Nam  aut  oinues  quatuor  sibi  concordare  nectsso 
est;  autHiUhieus,  Marcus,  Lucasiiiie  sibi  couve- 
niunt;  aut  M.ilthxo  Joannes  consentii ;  aut  Uatihaeus 
Luca;  conconlat ;  aiit  Mattbsus  cuin  lArco  eadcni 
ioquitur ;  aut  Marcus  cum  Lnca  ei  Joanne  propria 
loqnitur;  aut  Marcus  cum  Joanno  similibus  ioi|uitur; 
aut  Marcas  cuni  Luca,  eadem  narrat ;  aot  Lucas  cum 
Joanne  discrepantia  referl ;  aut  singuli  propria  in- 


implteilos  eiroribus ,  non  iHoiile  lamen  exhibens  0  Teniuntur  exponere. 


stodiosis  esemplum,  hoc  Cvangeliom  (at  mihi  vlde- 
l«r)  sokrtl  compaginatione  disposoit.  Et  forsiian 
odb«e  keati  Jostini  adhssrens  hiteri,  illius  eruditio- 
•is  aerilo,  hoc  opos  explicolt.  Arbitror  enim  pro- 
plorea  noo  Ammooii,  sed  hujus  esse  ediiionem  me- 
OMirati  voloioinitf  :  quod  Ammonius  Matthari  fertnr 
retoiloai ,  evangeli  tanim  rellqoorum  relationem 
discrelo  amiexalsso  sermono  ;  hic  vero  sancii  Liicae 
priadpla  assumptay  llcet  ox  maxima  parte  Evaiige- 
tio  sancti  Matthaeiy  reliquorom  trium  dicta  conjun- 
terll :  ot  Jure  ambigi  possii  uirum  Ammonii  an  Ta- 
liaii  inTeBtio  ejosdem  operis  debeat  aesiimari.  Ve- 
raatanMO»  Tel  si  J;im  haerosiarclies  hiijus  edilionls 
aodor  existit  Tatianas,  vorba  Domini  mei  cogno- 


lY.  In  quatoor  igilor  evangelistis,  evtdenti  n«- 
merorum  raiiono  moiistratom  esi,  quod  oon  Tsleat 
coummiis  propriaque  relatio  ultra  progrodi,  at  intra 
denariam  contrahi  quantitatem.  Qoos  tameo  canones 
brevitor  subter  adnexuit  qaibus  anusquisque  canon 
numeris  doclarotar ;  vol  ui  manifesiias  llat  in  quo 
canonc  qui  evangelistae  commania  vel  propria  dixe- 
rint,  faclie  lector  inveniai.  Ordinem  vero  qoem  in 
canonum  ratione  digcssimus,  ad  hoc  exseruifflos,  nt 
sola  probalio  fierei,  rationabilitor  denarii  summam 
fuisse  contscripiam.  Nam  qnae  s  t  eorum  posilio,  bre- 
viter,  ut  diximus,  infra  nolari  curavimus.  Ipsos  quo- 
que  nuineros  in  unum  paritor  congrrgalos,  in  mo- 
dum  quo  oos  sanctus  Uierohymus  digossii,  curavi 


seens,  libeoter  amplector  intcrpretationem:  si  fuis-  D  doscribere,  juxta  seriom  dunlaxal  qua  toiius  Evaii- 


sot  ejos  propria,  procul  abjiccrora.  Nam  el€ontra 
Genles  magniflcos  libros  odidfsse  narratur. 

III.  Iloc  igitur  Evangelium,  cum  absque  namerls 
reperissem,  quos  Ammonius  mirabili  stiidio  roperit ; 
Eosebius  Tcro  Gcsareae  episcopus  Palxsiinse,  ab  eo 


gelii  hnjus  lectio  expliealur  ;  ut  qiii  eadem  vel  alia, 
aut  ubi  propria  evaiigelistae  protiilerint,  rnomoratos 
numeros  prlus  curiosus  lecior,  si  velii,  inspiciens,  fa- 
cile,  ex  nota  nuincri,  reperla  comprobet  lectione  : 
sanctam  ot  beatissiinam  Triniutem  procantos  ut  nos 


(a)  Fabricius  io  Cod.  Apocr.  N.  T.,  tom.  I,  pag. 
57t^,  ronjicit  ex  abbreviaia  scripliira  diaiea.  perpe- 
rara  faetum  dinpente :  rep«ignanl(^  niinirum  vel  ipso 
Yiciore  interprete,  ut  Eusebii,  iiioronyini  aliorum- 
qiic  vclerum  testimonia  oinitlamiis.  Iliquc  Vicloris 
veba  I.  c.  in  moiiiuin  adducens  iJem  Fabricius,  pro 
dmfente  rescribit  diateisariui,  An  dialenaron  ?  Ob- 
lervat  pra*lerca  CasauboHum,  ad  llaron.  xiii,  !2,  pa/. 
}I|,  ei|fliii|ue80cutumtttigium  de  Uaeresiarcb.  pag. 


201,  maluisse  apud  Yictorcm  Sm  TravTMv.  Caeaerum 
non  defiiisse  viros  doctos  agnoscii,  quibus  probaia 
fuerit  Victoriana  leclio  hactenus  vulgata;  eo  sciliret 
noininequod  Tatianum  pr;eier  qiiautor  Evaiigeiia, 
llvangeii  qiio  [ue  ad  llebr^os  raiioneni  habi>ist»e  pu- 
tariui.  Videsis  Grotium  in  not.  nd  Matih.,  siib  init. ; 
G.  J.  Vossiiifn  disscrt.  degeneal.  Chrisii,  pag.  i7/oi 
Simonium ilsu  crit.  tcxt.  N.  T.,  pag.  74. 


253  \\CWm  EPISCOPI  CAPUANl  «3S 
in  verita.e  Scrlp.urarum  sua»«m  erudire  d.gne.ur,  el  A  peiiuc,  ««nma  probcmu.  5eci.ml«m  Paulum  (/  Tkm. 
d.scre.io..is  grmiam  .nb..ai :  q»atei.iB,  ui  optimi  tra-      t,  ii),  ei  qu»  sh»h  1>oi.«  seetemur. 

AimONU  Af.KTftWPBINI 

EY  AN  GELlCiE  H  ARMONIiE , 

rNTRRPRETB  VICTORE  EPISCOPO  CAPUANO. 


PR^FATIQ  i68po.idens  aagelua»  diiU  ei :  6gQ  mm^Gaiiriel,  <|iii 

Lrc  I  i-4.  Qoimiam  quidHm*  «olii  coniii  aHnl      adiU.anto  Deum ;  cl  mis^us  aum  loqul  ad  ic,  oi  te 
oMina*re' narralio-em  qu«  in  nobis  complrtc  «mi     libi  evangelixar.  Et  ecce  erm  tac. ».,  ^ 
renm.   «iciH  tradideruni  m>Ws  qul  ab  inK.o  vidi^     loqui  n^ue  in  diem  quo  hac  fiaM.  pro  eo  qued  »oa 
rit..t,etmimstri  fuerunt  sermoms :  vis«m  estetmilii  b  credidisti  Terbis  meis,  q.ix  implelM^^^^^       tem|H>ro 
asseco.oa  pri.ietpio,  deomiribflB  diligenler  ex  ordine 


libl  scrlbere,  opiimc  Tbeophile,  ut  cognoscas  eorum 
tcrborum  de  quibas  eraditus  es  veritaiem* 

CAPUT  PimfU/l. 

In  princtplo  erat  verbum,  f)m  apud  Deum,  per  quem 

facta  sunt  omnia. 

JoAN.  .,  *-5.  In  principio  erai  Verbum,  et  Verbnm 
erat  apiid  Deum.  et  Deus  eral  Verlmm.  HoC  erat  in 
pri.ic.pio  a|^ui1  Dcum.  0«tinia  per  ipsum  ta.  ta  s.int, 
ci  sii.e  Ipso  faclum  est  nibll  quod  factum  est.  !o 
ipso  vlta  eral.  ei  vita  erai  lux  hoiniuum  :  et  lux  in 
tcnebris  luce.,  ct  icnebraj  eam  non  comprebe.»de- 

runt. 

CAPCT  11. 
De  sacerdotio  Zatharice.  C 

Luc.  I,  i-Si).  Fuit  iudicbus  llerodis  regisJudxae, 
sacenios  quidam  nomine  Zacharias,  de  vice  Abia'; 
€t  uyor  ilti  de  ftliabus  Aarou,  et  nomen  ejus  Efsa- 
belh.  Eraulautem  justi  ambo  ante  [>eum,  inceden- 
Ces  in  omnibus  mandatis  et  jnsiincalionibus  Domiiii, 
sine  querela.  Et  ndn  crai  illis  filius»  eo  quod  cssei 
£r.s:ibe.h  sterir.s,  et  ambo  proce^sissent  in  diehus 
•uis.  Faclnm  esi  auiem  cum  sacerdolio  fungerelur 
iacharias  in  ordine  vicis  sux  anie  Deum ,  secundura 
cousue.uJinem  saccrdotii,  sorie  exiii  ut  locensuiu 
l>oneret,  ingressus  in  templum  Domini.  Ei  oinuis 
maltitudo  populi  erat  orans  foris,  hora  incensi.  Ap- 
paruii  autcm  illi  angelii|  Domini,  stms  a  dextris  al- 
laris  incensi.  Et  Zacharias  turba.us  est,  videns ;  el 
iiinor  irruii  super  eum.  Aii  auleni  ad  illum  angelus : 
Ne  iimeas,  Zacharia,  quoniam  exaudiia  esi  precalio 
4iua;  ei  uxof  iua  Elisabe.h  pariet  iihi  filinm»  etyoca* 
|bis  iiometi  ejiis  Joannem.  Ei  eri.  gaudium  ifbi  el 
<exsuUai.o  ;  ei  mulii  in  na  iviia.e  ejus  gaudebuni. 
E.  it  enim  inagnus  coram  D^unino ;  ei  vinum  et  sice- 
ram  non  bibei.  Ei  Spiriiu  sancio  repiebilur  adbuc 
cx  utero  matris  suae.  El  mulios  filiorum  tsrael  con- 
\eriet  ad  Dou.iaum  Deum  ipsorum :  ei  ipse  prxcedet 
iS.iie  illum  in  spiriHi  et  virlute  Eliae,  ui  converlai 
Cf»rda  peirum  in  fiiios,  el  incredulos  ad  prudeniiam 
jiistiaru.n,  parare    Domino  plebein  perfeaam«  Rl 
dixil  Zacharias  ad  angelam  :  Uode  hoc  sciam?  ego 
^  sMni  senexy  ei  uxor  mea  proccssii  iu  diebus  suis.  Ei 


soo.   Ei  crat  plebs  exspeclans  Zachariam :  ei  mira- 
bantur  qood  tardarei  ipse  in  lemplo.  Egressus  autem 
Don  poleral  loqui  ad  eos.   £i  cognoveruol  qi.od  vi- 
sionem  vidissei  iu  tCtMplo.  El  ipse  erai  iunueas  11- 
lis,  ei  permansii  mutus.  El  factum  esl  ul  impleti 
sunl  dies  offirii  ejus,  cum   abiil  in  domum  suam. 
Posi  hos  autem  dies  concepii  Elisabeih  ux  r  e|us,  et 
occullabat  se  mensibus  (^uinque,  dicens :  Qaia  sic 
mihi  fecit  Dominus  in  diebiis  quibus  resptiil  auferre 
opprobrium  meum  inter  homines. 
GAPUT  IIL 
Angelui  Cabriet  ad  Mariam  loquitur» 
Luc.  I,  26-56.  In  mense  au.cm  sexlo  missos  eat 
ange^us  Gabriel  a  Deo  iii  civiUiem  Galilaeaa  cai.naf- 
men  Nasareih,  ad  virgiuem  desponsaiam  Ttro  eui 
nomen  erai  Joseph,  de  doiDo  David ;  cl  nomeo  vir- 
gjnis,  Maria.  Ei  ingressus  angelus  ad  eaopi  dlsil^ 
Ave,  gratia  plena ,  Doniinus  lecvm »  beaedifia  tu  ip 
mulieribus.  Qnsa  cum  audissc»  iurbaia  caiiaseii^ 
nion  cjus,  ei  cogi.abat  qua!is  essel  isu  saluiatio»  Ei 
aii  angelus^ :  Ne  timeas,  Maria,  invenisii  eoim  gralian 
apud  Domiiium.  Ecce  concipies  el  paries  filUua  ia 
ule.o  ;  el  vocabis  nomcD  ejus  Jesum.  Hic  eriC  m- 
gniis,  ei  Filius  Aliissimi  vocabiiur :  ei  dabililli  Jk»- 
minus  Deus  sedem  David  pairis  ejus,  el  reg^abil  hi 
domo  Jacob  in  aeieriium»  ei  regni  ejus  oofi  erii 
Dixit  Mari:.  ad  angelum  :  Quomodo  fiel  istud ,  i 
ni  >m  vinim  non  cognoscot  Ei  respondens  ang 
dixiiti :  Splriius  sancius  s.iperveniet  in  10,  ci  vklos 
AUissimi  obumbrabii  iibi :  ideoque  ei  qiiod  nasr^Uir 
ex  te  saucium,  vocabiiur  Filius  Dei.  Fi  ecce  Elisa- 
bctli  cognaia  tua,  et  ipsa  concepii  fiUum  ia  seoecliiia 
sua  ;  ei  hic  meiisis  sexius  esi  illi»  qus  vocaiur  sle* 
rilis,  quia  non  erii  impossibile  apud  Deu.a  omne  ver- 
b  m.  Dixlt  autem  Maria  :  Ecce  ancilla  Domini;  fiai 
mihi  secundum    verbum  tuum.  Et  discessit  ab  illa 
aug<Ius.  Exsurgens  auiein  Maria  in diebus  illis,  abiil 
in  nionlana  cum  festinatioiie,  ia  civitalem  Juda:  et 
iniravii  in  domum  Zachari«,  el  salulavii  Blisabeib. 
fit  facum  esi,  iit  audivii  salulaiionem  lbri«  Klisa- 
beih»  exsultavit  infans  in  utero  ejus.  Et  repleia  esi 
Spirittt  saneio  Elisabeth,  el  exchimavli  voce  magoa, 
ei  dixii  ei :  Benedicia  iu  inier  maKeres,  ei  benedi- 
cl«s  fnictus  ventris  tui.  Et  undc  hoc  niihi,  oi  Tenial 


D 


857 


sss 


EVANGELICVRUM  U.VHMUNIARUM  INfliRFRETATIO. 

DUiier  DoiiiiDi  mei  ftd  mc?  Ecce  emm  ui  facia  e  i  A  "«^ros  in  viam  pacis.Puer  auiem,cccsccl>:a,fti  coii- 

fM  «iluUlkMiis  luK  iii  auuibiig  wth,  exsyliayii  in      fortab;»iiv  S^uriuj :  ei  cral4n  de^enu  u  ^uc  iii  liicni 


?•!  «ilulaliofiU 
gaiidi«  infafift  ia  uiero  moo.  *  £l  beau  qu»  cr«d  dii, 
qaoniam  perficieoiur  ea  que  dicta  subI  ei  a  Dowiufi. 
11:1  aii  Uaria  :  Mo§iiiGG^i  auiiAa  mea  Dominum  :  £l 
exsuliavii  spiriius  meuft  in  D  o  saiuUti  meo.  Quia 
respesii  bumiLiU*em  aneillis  tfuae ;  ecee  euim  ojl  hiw 
beaiam  ne  dieettl  oninea  generaiioiies.  Qnia  fecil 
inihi  magna  qiii  polens  esl ,  cl  saoclum  Bout^n  ejus* 
EimiseTicordia  ejusio  progenios  ei  progeaies,  liincn- 
illMS  «um.  FeeU  poienliaman  brachio  suo :  dispersii 
supeitos  meBle  oordis  sui.  Deposuii  pott^nies  de 
se4<-vel  eiaitavit  homilet.  Esarienles  implevii  boiiis 
etdivitca  dlmiMt  (inanes.  SiMcepit  Israel  puerom 
srnini,  «aemomri  mi«e*ic  tdix^u».  Sic«it  locutusest 


osleiisioius  ^u^  ad  ls»i;aol. 

CAPIT  Y. 
De  generatione^  vel  nailvitdle  Chriiih 

Matth.  I,  1-46.  Lilier  generalioni*  Jesu  Ghrisli 
fiiii  David,  filii  AbrahMO.  Abraham  g'<ntiil  Isaac, 
Isaac  aulem  genuit  i»c<>br  Jaculi  atiiem  genuiti»- 
dam,  ef  fratrcs  ejus.  Juikis  outem  genuit^PbafeSret 
Zaram  de  Tbamar.  'Pliares  autem  genutt  fimm* 
Esrom  aotcm  genuit  Anim.  Ar«tn  auiem  fenalt 
Aminadsb.  A«i  inadali  auteni  geiiurt  Naasson.  Naas- 
son  airtem  genuit  Salmon.  Salirton  auiem  genoit 
Dnoz  dc  'Rnhab.  Booz  auiem  .genu  4  Olied  ei  Ruih. 


ad  pamsfiostros  Abrabwn  e:  stmint  ejus  in  sjscida.  'B.ob«d  fftilein  genuit  lesse.  iesse  auteni  g<*niHl  Davi4 


MMSit  anlem  Maviaeum  illa  qi.asi  meustbQS  tribos ; 
etveversa^st  in  domum  siiam. 

CAPUT  W. 
De  tmMtate  imimfis  Baplkhe. 

Loc.  1,  S7-80.  Btiabelhaolem  ImpletHmesiiem- 
ptta  paHendi,  m  pt^periitfiUuffl.  ftt  aadierum  «▼idni 
et  eegnali^efie.qDia  nMgnifieavil  Domiiiiis  rolSOTi-i 
cmrdlaHi  m^m^f^nm  illa^  «f^s^nsraialabantur  ei.Et  fo- 
ctnmest  la die  eeiavei  renerwii  eir^meidere  poe-' 
nm;  ei  ^oeabmit  -«aiii' nmniiie  'patris  «01^  Zadia* 
rioa».  Bt  re^fmdcuanioier  ejits,  diiii:  Mequaquam/ 
sed  ToealHi;ir  JeaiiiieB.  Bi  ^iieruni  ad  itlam  :  Qula 


regem.  Diwfd  autem  •rex^emiii  Salomonem  «i  ea 
qutt  raifllrue.  Saiomon  autem  gemiii  Roboam.  Ro- 
boam  auiem 'geniiit^  Ablfl.  Abia^autem  genaii  Aaa. 
Asa  autcm  geHOit  dosaplint.  losafMiat  anteai  geiHfit 
Joram.  Joram  autem  gcnuii  Oziam.  Ozias  autemfe-- 
nuitjoatham.  Joalbam /aqtem  genuit  Achaz.  Achaz 
auiem  geuuii  llieiecliiain.  II  ezechias  auiem  gennit 
Manasscn.  Manasscs  autem  geniiit  Amon.  Amon  au-  ' 
lem  ganuii  ^siam.  loaias  •atiMi  'gentfit  JeehoHlaiii 
ei'fra  reaejus,4n  iraiismigrafione»Dal>yfefiis.A  pasC 
iransmigfaiioneNi  Dabyl^mia,'  Jeebunias  gemitl  '8ata» 
thial'.  ^laihicl  autem  f^Hott  Zeroiiabel.  Zorefbobel 
aulem  fenuii  Abiod.  Abiuti  aiHt*m  gentili .Eliaelrim. 
Blia^him  a«tem  gennit  Azor.  Axorauiem  gcnait  Sii- 


.eai«in  eogHatiooe^lHa  qni  vocetar  koenontine.^C  dach.  Sadooh  autem  genuit  Aehim.  Achtin  stuiem 


iHMieliaiiiattiempatri^efiis  quero  vellet  vocari  eum ; 
etpoatolans  pHgiilararo  scripsit  diceos  :  Jo  mies  est 
nainenejiis.  Bimirai^snniuaiversi.  Apertum  est  ao- 
lem  iUieo  osejas,  et  littgoa  ejus;  et  ioqoebatnr,  be- 
nediceiis  Deum.  £i  factus  est  linior  super  vicinos 
eonim;  cl  super  omiiia  montana  Judxae  divulgaban- 
tur  omnia  verba  baec.  Et  posuerunt  omnes  qoi  au* 
dierunt,  in  corde  suo,  diceiites :  Quis,  putas,  puer 
iiu^  eril7  Eiem.u  manos  Domiiii  erat  curo  illo.  Et 
Zacbarias  paier  ejus  impleias  est  Spiritu  sancio,  ei 
profibeiavii,  d  cens :  Benedicius  Dominus  Deos  Israel, 
quia  visiiavii,  eifecil  redempiionero  plebissuas.Et 
eresit  eoratt  salaiis  nobis,  in  domo  liavid  pueri  soi. 
Sieut  loeu^os  asi  per  os  >saiieiorum  qui  .a  saeottia 


geaui^  Eliud.  Ehud  autero  fenuit  Eleazar.Bloazar 
aulem  genitit  Maitian.  Malfaan  aaiem  gemiil  laeob. 
iaeob  aatem  genuii  Joaepb  viram  Mari»,  de  qna 
naios  est  iesus,  qai  voeaiur  Christos.  —  Lim:.  iii, 
54-38.  Abrabam  aotem  ftiit  lilius  Thare.  Qui  fnit 
Naclior.  Qui  fuit  Seroeh.  Qoi  fuii  Ragan.  Qoi  foit 
Phaleg.  Qui  ftiit  Heber.  Qtii  fuil  Sale.  QiH  fteil  Cal- 
naB.  Qui  fttii  ArpbaiaU  Qiii  fuit  8em.  Qui  fintff<fe. 
Qoi  fuit  Lamecb.  Qui  fuit  Mathusale.  Qoi'fmt  Enfleh. 
Qui  fuitlareth.Qui  fnil  Malelehel.  Qui  fuii  Enos.' 
Qoi  fuii  Seth.,Qiii  fwl  Adam.  Qui  fuii  Dei.— 'Matth. 
1,  17-^5«  Omncs  ergo  geaerationes  «b  Abraban  ns* 
que  ad  David»  .geHerationes  qaatoerdeeim.  Ei  a  Da* 
vid  os>i«e  ad  ipansntf  ratiOHem  Daibyloiiis,  genera* 


SMt,  prepkat.irum  ejus :  Salulem  ei  iairoicis  iM-IXtienes  qoaloerdeeiffl.Bi  a  iranBmigraitone  Babyto- 


airia.  ei  de  maau  omniun  qoi  ederuni  aea :  Ad  fa> 

«ie9«l^l  viii&ericordjaineuro  pairibua  Kosiris,  el  «dd- 

morari  tesiaroeeii  sui  sancti.  Jnsjurandom  quod  ju-t 

mrit  ad  Abrabam  4^airero  nesiruiu,  daiureiu  se  no^ 

laie  :^Ul  sine  limorede  nianu  iniiDicorum  iiesirurum 

tiberati,  serviamus  Hll  in  sanctilale  et  jusiiiia  corain 

%^u  omnitHis  diebui  iiostris.  Et  tu.  puer,  Propliela 

«Aliisaimi  yoc^heris :  praeibis  eiitin  aute  faeieiii  Dxh- 

naini,  parare.vias  eios:  A4  dandam  scifuiiaia  salu- 

lis.plebi  ejus».  io  reaiissionem  peccatorum  coruiu: 

Ter  viscera  misericordi»  Dei  nosiri,  in  quibus  visi- 

tavii  Qos  Orieiis  es  ;ilto  :  Uluminare  bis  qui  in  lene- 

bris  ai  in  umbra  moriis  sedeui »  ad  dirigendos  pedes 


ais  usque  ad  Cbrisium,  generaiionei  qualuordeciro. 
Chrisii,aatem  generatio  sie  erat :  Com  esset  despon* 
saia  maier  ejcis  >Maria  lo^^epb,  .anieqoam  eonvenl- 
reiit,  iiivenla  est  in  utcro  habcns  de  Sptritu  sancto. 
ioseph  autem  vir  ejus  curo  esset  justus,  el  nollei 
eam  traducere,  voluit  occulte  dimitiere  eam.  Il^ec 
aulem  eo  cogliante,  ccce  angehis  Domini  in  somnis 
apparoii  el  diceas :  Joeph  fiti  David»  ooli  liineie 
aeeipere  Marian  c^^iingeoi  toam  ;  qood  enim  In  ea 
naiim  est,  de  Spiriiu  samlo  esi.  Pariei  antem  fl- 
liam,  et  vocabis  nomen  ejus  Jesum.  Ipse  eniro  s:il- 
vum  facivt  p  pttlum  sttum  a  peccatis  eoruin.  Hoi^  sia- 
tem  ioium  factuin  eii,  ut  adimplcreiur  quod  diciuui 


250  VICTOIUS  KPISCOPI  CAPUANl  2(i» 

esl  a  Domino  per  prOi>beUm,   dicentcm  :  Kcce  A  0),  lulerunt  tllum  in  4eru$jileni  ni  sUterenieum  Uo- 


virgo  iii  utero  liabebii,  el  pariel  (iliiiro;  ei  vocabunl 
iiomen  ejus  Emmanuel,  quod  est  inlerpreialum»  No- 
biscum  Deu8(/M.  vii,  14).  Eisurgens  autcm  Josepb 
a  u)nino,  fccil  sicul  praecepit  ei  angelus  Domini,  el 
acrepit  conjugem  soatn.  Et  non  cognoscebat  eam, 
doiiec  peperil  riUum  soum  primogeniluin ;  et  voca« 
vii  noiiien  ejig  Jesuin.  —  Ltic.  ii,  1-7.  Facium  esl 
nuuin  in  illis  diebus,  eiiil  edicium  a  Cfleisare  Aiigu- 
sio,  ut  describeretur  universus  orbis.  Ilaee  descri- 
ptio  prima  facia  esl  a  praoaide  Syrke  Cyrino.  El 
ib2ni  omnes,  ul  proGtereotur  tinguli  in  suam  civi- 
lalem.  Ascendil  autem  el  Josepb  a  Galilaea  de  civi* 
taie  N^zareib,  in  Judivaiu  in  civitatem  David  quae 
vocaiur  Betlileem ,  eo  quod  cssel  de  domo  el  fami- 


mino,  siciu  scripium  esl  in  lege  Doinini :  Q  »ia  ooim 
mafculinum  adaperiens  vulvam,  sanetom  Doniiio 
vecabilur  {Exod.  xiis  2) ;  ei  ul  dareni  bosliami  §»• 
ciindum  quod  dictum  esi  in  lege  Domini,  par  lurui* 
rum  aui  doos  putlos  colwnbamm  {Lev.  xu,  8).  Et 
ecce  homo  erat  in  JerusaLein  cui  nomen  Siineon  :  «c 
homo  iste  justus  el  limoraius,  ex&peclans  con  ol»^ 
lionem  Israel;  ei  Spiriiiis  sanctus  eral  io  eo,  Ei  r«- 
sponsum  acceperal  a  Spirilu  aanclo,  non  visunn  ae 
moriem,  nisipriusvidereiCbrisium  Domini.  £ive- 
nil  in  spliiiu  in  lemptum.  El  cura  indocerenl  pue* 
rum  Jesum  parentes  ejus»  ut  racerenl  aecondum  coa- 
sueludineiu  legis  pro  eo,  ci  ipse  accepil  eum  in  Mft^ 
nas  suas,  el  beuedixil  Dcum,  cl  dixil :  Nuuc  diraillii 


paee ;  qiiia  viderunl  ocuH  roei  saluiare  luum,  i 
parasli  anie  faciem  omnium  populorum  :  LuoMi  ad 
revelaiioiiem  geniium,  el  gloriam  plebis  ime  IsrMl. 
Ei  erai  paler  ejus  ei  maier  mhranies  auper  bls  <|iHi 
dicebanlur  de  ilio»  el  benedixil  illis  Simeon»  ei  dixil 
ad  Mariam  mairem  ejus  :  Ecee  posilus  etl  hic  in 
ruinam  ei  retarroetioiieffl  aollorum  in  Itrael,  M  te 
iigaura  cul  coniradieoittr.  Ei  uiam  iptiM  tiiiwf 
ponriB^bil  glidiiit«  oi  reveloiiivr.ex  »111110  CMii* 
bot  cogiUlloiMM.  £1  eral  AiiBi  propboiitti  iliji  Mhi- 
noel,  de  iribu  Ater.  Hce  procetserii  lu  dtobw  mI*. 
lit,  el  vixerai  eum  v  ro  tvo  aouit  toptem  i  f iff  iai» 
lale  tui.  £1  b«c  vidaa  utquo  ad  aanot  octagiaia 
quaiuor»  quae  Doa  ditcedebai  de  lomplo,  jejiittiit  oi 


lia  DjvhI,  ul  proQiereiur  cum  Maria  detpontala  tibi  B  scrvum  luum,  Doinine,  tecundum  vorbttm  iiHim,  il 

uxore  praegnanle.  Facuim  esl  aulem  cum  etteoi  ibi» 

impleti  suni  diet  qI  parerei.  Ei  peperil  fiiium  tuuni 

primogenilum,  el  paaoit  eum  involvii,  ei  roclinavii 

ottra  la  pnetepio,  quia  ooii  orai  ^  ei  loeHt  10  diver- 

torio. 

CAPCT  VI. 

Attgelut  apjjMiruU  pailoribui, 

Lcc  11,  7-20.  £i  potloret  ertnl  in  regiono  ea- 
dera,  vigilittiet  ei  eutiodieiiiot  vigiliat  Bodit  toper 
gregem  sottm.  £i  eeee  angeltts  Domini  tloiii  Jttxla 
illot,  01  clariias  Dei  circttmfttlsii  illot,  ei  limoenini 
limoro  roaguo.  £l  dixii  illis  angelttt :  Noliic  limero : 
etce  ego  evangeliio  vobb  gattdium  magnum»  quod 

erii  omni  populo  :  quia  natnt  esl  vobis  bodie  Saiva-  G  obtecraiionibut  tervient  nocle  ac  dio.  Ei  b«c,  Ij 
lor,  qui  etl  Cbrittns  Dominus  ia  civiiato  David.  £i 
boc  vobit  tignum  :  Inveuioiit  iufaiilem  paitnit  invo- 
Ittlum»  el  potiiam  in  pr»t«pio.  £t  subilo  facu  eti 
cum  angelo  muliiiudo  miliiia!  coBletiit,  laudanitom 
Deum,  el  dicentiuiu  :  Gioria  in  altistiiuit  Deo,  ei  ia 
lerra  pax  bominibot  bonx  volunuiis.  El  factum  etl« 
ui  di&cetterunl  ab  eit  angeli  in  cobIuui,  patiores  lo- 
quebanlur  ad  invioem  :  Tranteamut  usque  De- 
Ibleemy  el  videamus  boc  verburo  quod  lacuim  eti* 
quod  Dominut  osiendil  nobis.  Et  venerunt  festinaa- 
let,  ei  iiiveaerual  Mariain,  ei  Josepb,  el  infaiuem 
posilttra  in  praetepio.  Yideotes  autem,  oognovcriiii^ 
de  verbo  qiiod  dictum  erai  illis  de  puero  hoc  Ei 
oiiinet  qui  audieranl  rairali  sunl,  el  de  bis  quee  di- 


bora  supervenieos»  confitebaiur  Domino,  ei 
batur  de  illo  omnibus  qul  ex»peciabanl  redemplio- 
nein^  llierusalem.  El  ul  perfeceruni  annaia  tecuttdttai 
legeiii  Domiiiit  reversi  suai  in  Galilxaio,  ia  civiia- 
lein  >uam  N  tzarelh. 

CAPUT  VIII. 
De  magi$  qui  venerunt  ab  Oriente. 

Mattu.  II,  1  12.  Cum  ergo  natut  etsel  Jetos  ia 
Bcthleetn*  Jiid-a«,  in  diebus  Herodis  regu,  ecoe 
luagi  ab  Oriente  vencruni  llicrosolymam  dicentes : 
Uhi  esl  qui  naliit  eti  rex  Jiidxorom?  Yidimus  enim 
sieliam  ejiu  in  Oriente,  el  veainitts  adorare  eum. 
Audiens  autem  lierodet  rex  lurbaiut  esi»  ei  ownit 


cta  eraiii  a  patioribtts  ad  ipsos.  Naria  auiem  conser-  D  Hierotolyma  cum  illo.  El  congregaiit  omnes  prioei- 


viibai  omiiia  verba  bxc,  conferens  ia  corde  tuo.  Ei 
reverfti  suol  patlores,  glorilicanies  d  laudantt 
l)t:iim  iu  oninihus  quae  audieram  ei  viderani,  6icul 
dicluiu  vii  ad  ilios. 

CAPUT  Yll. 

Circumcisio  Domini.  Jesus  inducitur  in  iemplum. 

Luc.  11,  21  39.  Et  postquam  consumniaii  sunt  diet 
oclo,  ul  circiin»cidcreiur  puer,  vocatum  esi  nomen 
ejiis  Jesiis,  quod-vocaiiim  esi  ab  angeio  priusquam 
in  utero  concipcreiur.  Ei  posiquam  impleti  sunt  dies 
purgationis  cjus  sccundum  lcgeni  Hoysi  {Lev.  xii, 


pes  tacerdoium  ei  tcribat  populi,  tcitcitabalur  ab 
eis  ubiChrisius  nascereiur.  Al  ilii  dixeronl^:  In  Be- 
Ihleem  Jiidx»;  Sic  enim  scripturn  Cdi  per  prupbe- 
tain  :  Et  tu  Uelhloeiii  lerra  Ju<la,  nequaquam  minlma 
es  in  principibus  Juda,  ex  te  eoim  exiet  dui  i|tti 
rogat  popiiiu  ii  nieuin  l&rael  {Mieli.  v,  i).  Ttuic  He- 
rodcs  clain  vocatis  magis,  diligenler  didicil  ab  eit 
lempus  stellae  qux  apparuil  eit ;  el  niiitens  illnt  10 
BtJthleem,  dixit :  Ite  ei  interrogaie  dtligenler  de 
piiero;  et  cum  iiivencritis,  renunliate  mibi,  in  ei  ego 
veiiiciis  adoreni  eum.  Qui  cum  audisseni  regem, 
ahieruni.  Et  ccce  sicll.)  quam  viderai.l  In  Oricate 


•  Ut  in  icxiu  hodierno,  xH:  'I«v3;:bf.  Sic.  mox,  infra,  y .  5.  Vul^'.,  Juua, 


S6i  E^ANGELICAKVM  IIAUMOMARIJM  imRrRETATIO.  ^ 

jiiilceedekit  eos,  ngqtie  dum  reiiiens  sUiret  supra  A  lem  :  ct  non  cogno?erant  parentes  ejus.  iCttimames 


ulii  erat  piier.  Videntes  autein  stellam,  gavisi  sunl 
gjmdio^  talJe.  Et  intrantes  domnm,  inTenerunt  pne- 
rnni  coin  Marta  matre  ejus  :  et  procidentes  adoiHTe- 
nmt  eom.  Et  apertis  thesauris  suis  obtulerunt  el 
miiiieni,  anrum,  ibos  et  royrrbam.  Et  rcsponso  ac- 
cepio  in  somnis  ne  redirent  ad  llerodem,  per  aliam 
viaam  rtrersi  snnt  in  regiont-m  suain. 
CAPUT  IX. 
Fu^Ua  ietitt,  €t  partHiei  eju$  in  jEgyptum. 

Mattb.  n,  13-15.  Qui  cum  recessissent,  ecce  an- 
gelns  Domini  apparaii  in  somnis  Jose pb ,  dicens  : 
Siiise  et  accipe  poeram  et  mairem  ejiis,  et  Tuge  in 
iCgyptum,  et  esto  ibi  osque  dum  dicam  tibi ;  futurum 


aniem  illura  esse  in  comilitu,  Tenerant  iler  diel.  ei 
requirebant  eum  inter  co^natos  et  noios.  Et  non  In- 
Tenientes ,  regressi  sunt  in  Ilierosblcm  reqoireiHef 
enm.  Et  factum  cst  post  triJuum,  inTcnerunt  eum  In 
templo,  sedentein  in  medio  dotionim,  aoJieniem  il- 
los  et  inierrogantem  eos.  Stnpcbant  autein  omne^ 
qni  eum  audiobant ,  super  pro<leniia  et  responsis 
ejus.  Et  Tidentes  admiralii  funU  Et  dixit  mater  ejus 
ad  illum  :  Fili  mi,  quid  fecisti  nobis  sic?  Eece  pater 
luos  el  ego,  dolentes  quxrebamus  le.  Et  ait  ad  illos: 
Quid  est  quod  me  quaerebaiis?  Nesciebaiis  qoia  in 
bis  qii«  Patris  mei  sunt  oportetme  esse?  Et  ipsi  non 
inteliexeront  Terbum  quod  locutus  est  ad  illot.  El 


...  «        .     .  descendil  cum  eis ,  et  Tcnit  Nazarelh,  ei  erat  sob- 

-JT:  !!.  -^"  T"!!.!.'!."!""  11 J^!?^""-  B  dl»,  11«..  Ei  m>ier  .j.»  eonser«abit  om»b  ««rb. 

Iixc  in  corde  suo.  Et  Jesus  profidebat  sapiefttla,  el 


>  Qui  coD^irgens,  accepit  pueram  etmatrem  ^us 
iioet^  tl  seeefriit  in  iEgyptam.  Et  ertt  ibi  usqne  ad 
ohim  Mcfodis ;  ol  adimpleretor  qtiod  dictum  eet  a 
temine  per  propbetam,  dicentem  :  Ex  ifigyplo  to* 
ciTi  ilinm  nmm  (Oie*  xi,  1). 

CAPUT  X. 

Werodti  mter/idt  pmro9, 

Mirni.  II»  46*18«  Tonc  Herodes  Tidena  qoonlam 
illooMessoia  nagis,  irai«s  eel  Talde;  el  mHleits  oe- 
ciA  omnea  poeros  qui  erani  la  Beihleem  et  ooHii- 
bos  i»:boa  iq'os,  a  bitoato  et  infra »  seeondnm  lem- 
poi  qood  exqoisieral  a  magia.  Toflc  adlmpletom  ett 
qooi  ^ieuia  eai  per  Jeremiam  propbeUm»  dicentem : 
?ox  ia  Rami  aodiu  est;  ploralus  elolabitas  molttts : 


Ktaie»  et  gratia  apod  Deiim  et  boroines* 
CAPUT  XIII. 
Joannei  Bapti$tM  apparuit  in  leraaL 
Luc.  iii ,  1-5.  Aiino  aotem  quintodecimo  imparli 
Tiberii  Caeaaris»  procorante  Pontlo  Pilalo  Jodanim, 
letrarcba  autem  Galilc»  Herode  ,  Pbillppo  aolem 
fratre  ejua  teirarcba  Itoreae  et  Traeouiildla  rfgionla, 
et  Lysania  Abilints  telrarcba»  aob  principibos  i 
dotum  Anna  ei  Caipba,  faeiom  eat  Torboi 
auper  Joonnem  Zacbaris  filiom  ia  deaerto.  Et 
in  omnem  regtonem  Jordanla,  prmdicaaa  bapili 
peanitenti»»  in  remisiionem  peccatoron ,  dieoM  : 
—  Mattb.  111, 1-5;  MAac.  1, 5-5.  Pmttiteotiam  agUe, 


Itadid  ploraBS  filioa  aoos;  el  noluit  consolari ,  quia  C  approplnqoaTit  enim  regoum  coaloram.  Hic  esl  enlm 

qoi  diclos  esl  per  Isaiam  prophetam ,  dieentem,  — - 
Loc.  iii,  4-6 :  Voz  clamantis  in  deserio,  Parale  Tlain 
Domini,  rectas  facite  aemitas  ejus.  Omuis  Tallis  Im- 
plebilor ,  et  omnis  mons  et  collis  bvmniabitur.  Et 
erant  proTain  directa,  etaspera  in  vias  planas  :  el 
Tidebii  oronis  caro  t»aloiare  Del  {ha,  xl,3*5). — Jo4n. 
I,  5-18.  Hic  Tenii  in  lesiimoniom,  ut  lesUmoniuin 
perhiberet  de  lumiitc,  ut  onines  ci«derent  per  illum. 
Non  eral  ille  lux,  scd  ut  lesiimonium  perhibetet  de 
luoiine.  Eratlux  tc  a  qu»  illtiminal  omnein  hom- 
ncro  venientem  in  bonc  mundum.  In  mimdo  e^nt, 
et  mundus  per  fpsuro  faclns  est  ,  ei  muiidiis 
eum  non  cognoTlt.  In  propria  Tcnlt ,  et  '  soi 
eorn  non  receperunt.  Oootquoi  autom  receperunl 
D  eom,  dedit  eis  potestatem  filios  De^  ficri ,  his  qiii 
crtdunt  in  noroine  ejiis  :  Qui  non  ex  sanguinihu.< , 
neque  ex  Toluntate  carnis,  neque  Toiuntate  Tiri,  ned 
ex  Deo  nati  sunt.  Et  Verbuin  caro  facturo  est,  et  ha- 
bitavit  in  nobis  :  et  Tidirous  gioriaro  ejus ,  gloriam 
quasi  unigeniti  a  Pairc,  plenutn  graiiac  et  veritatis. 
Joannes  testimoniutn  perbibet  de  ipso,  et  claroat  di- 
cens  :  llic  eral  ^  quero  dixi  Tobis,  ^  quia  post  roe  Tcn- 
torus  est,  et  ante  me  facuis  est,  quia  prior  nie  ei^t. 
Et  dc  plenitndine  ejus  nos  oinnes  accephnas,  et  gra- 
tiamprograiia  :  quia  lex  per  Moysen  dataest ;  gratia 


(ier.  11X1,15). 

CAPUT  XI. 

ieike  reeocatiw  ex  Mfypto. 

II4TTB.  II,  19-25.  Defuncto  autem  Herode ,  ecce 

apparait  angelus  Domini  iii  somnis  Joseph  in  ifigy- 

pio ,  diceos  :  Sorge,  et  accipe  poeruro  el  matrem 

ejus,  et  Tade  •  in  terram  Juda,   defoncii  enim  sunl 

qni  qoaerebant  aniroam  poeri.  Qui  aurgens ,  accepit 

poerero  et  matrein  ejus,  et  Tenil  in  terraro  Isr:iel. 

Aodiens  aulem  qood  Archelaus  regnaret  in  Judxia 

pro  Herode  patre  suo ,  tiroiiit  illo  ire ;  et  adroonitus 

ia  SQmnis,  aecesail  in  partes  Galilaeae.  Et  Tcniens  , 

babitaTit  in  ciTiiate  qux  rocatur  Naaaretb,  ut  adim- 

pleretor  qood  dictom  est  per  propbetas  :  Quoniam 

Naxaraws  Tocabitur. 

CAPUT  Xjl. 
Hemantit  Jesue  in  templo  Hierotolymis. 
Uc.  II,  40-52.  Poer  autem  crescebat  et  conforta- 
batur,  pletius  sapieutia  ;  et  gratia  Deierat  in  illo.  Et 
ilubt  parentes  ejus  per  onines  annos  in  Hierusalero, 
lA  die  soiemni  Pascbx.  Et  cum  factus  esset  annoram 
duoilecim,  ascendentibos  illis  Hierosolyroam  secun- 
dum  eonsuetudincro  dici  festi,  consoromatisque  die- 
iNit,  cnm  rcdircni,  remansit  poer  Jesus  iu  Hicrusa- 


*  ln*erpretissiTe  librarii  aliud  agentismenduro  esse 
'    ut  in  Vulg. 
lum  in  textu,  turo  In  Vui- 


tospicor.  Cr.  ti^  7fl»*i<r/3aij>,  ut  inVulg. 
^  Vux  uitima  desideratur 


gata.  Caeterum  apud  Milliiim  cnd.  Cant.  habei  dirov 
ii^rv.  Sed  supra  scribilur  u/xcy  alia  nianu.  ViJCeis  ui^ 
Tiss.  Wctstenii  cdit.  iu  hunc  locuin. 


S«'> 


V1CT0I\1$  LPISCOPI  CArUANl 


rA 


H  veiiias  pcr  Jestun  Cliristum  facta  cst.  Deiim  nemn  A.a  GalHxa  in  JorUaDem,  ad  Joauncm,  ui  bapiizf|reli|r 


viJil  unqiiam.  UniiieQilus  F^iusqui  est  in  sinaPatris 
ipse  cnarraviL—  Uattji.  iu,  4-10;  Marc.  i-6;  Llc. 
III,  7-9.  IpfC  autcm  Joannes  liabebat  vesrunenlum  dc 
pilis  cametorum,  el  zonaro  pclliceam  circa  lufiibos 
SMOS.  :£Uca  auiem  ejus  crat  locusta^  ct  rocl  slLvesire. 
Tuiic  exlbal  ad  «uin  ilicrosolyma,  ci  oumis  Jutl;i*a, 
et  rininis  rcgio  .cin  ^  Jordanem  ;  cl  bapliiabantur  in 
Joidane  ab  eo,  cwnntenles  pcccata  sua.  Vtdeus  au- 
loin  iniilios  Pbai isxoiuiii  el  Sadduca?orum  Yenieuiea 
ad  baptisroum  suuro  »  dixU  eis  :  Progenies  vi|>era- 
riim,  quis  denionstravil  vobis  fugcre  a  veulura  ira! 
Facile  ergo  fructum  dignuni .pocnileiaitf •  ,Ct ne  vili- 
lis  dicere  inira  vos  :  Paircm  baliemus  Abriibam. 
Dico  enim  vobis,  quoniam  potesi  Dcus  ei  lapidibus 


ab  co.  —  Li:c.  ui,  23.  Et  ipsc  erat  incipiens  quisi 
annoruip  triginia,  ut  piitabatur,  filius  Josepb.  ioao- 
nes  autQip  probibebat  eam,  dicens :  Cgo  a  |6  debeo 
baptUari,et  tu  venisad  me  ?  Resp<^Ddeiis  autein  Jes» 
diiiiei :  Sine  ropdo,  sicenim  dccet  uosadimplereom- 
nemjiistitiam.  Tuncdimisit  cum.  — Luc.  111,  21, S2» 
Factumest  autem  cum  bapiizareturomnispopulus^et 
Jesu  baplizato  eiorante,  conrestim  ascendit  deaqna  : 
etecce  aperii  suiiiei  coeli,  et  vidit  Spirituro  Dei.de- 
scendentem  corporali  specie  sicut  columbam,  el  ve- 
nientem  siiper  se.  Et  ecce  V(»x  de  coelrs  dtcens  :  Ta 
es  Fitiusmeiisdi:eciu<t,in  tccomplacui  niibi.— Joar.  1, 
^2-34.  Et  tesiimonium  perbibuit  Joaiines,  dtcenc  : 
Qnia  •  vidistis  Spiriiiim  dcscenderttem  qunti  cotiu»- 


isiissMScitaie  filios  Abrabo^.  Jam  euim  securis  ad  B  .bam  decoBlo,  et  mnnsit  siiptT  eum ;  et  ego  nt^cie- 


radicem  aibQit|m  posiia.est.  Qmnis  ergo  arbor  quap 
non  facit  friictum  bonnm,  exsciudetur,  et  in  igfiera 
miileiur.  —  Luc.  ni ,  19-15.  Et  inierrogabant  eum 
turbas  dicenics  :  Quid  ergo  raciemns?  Respondens 
aiitciB,  dicebal  illis  :  Uni  babet  duas  tunicas ,  dei 
nou  babeati ;  et  qiii  babei  cacas,  similitcr  ,faciat«  Ve* 
neruot  el  publiqini  ut  bapiiiarentnr,  et  dixoruiii  ad 
illum  :  Magister,  quid  4aci^)us?  Ai  iUe  dixit  ad  pos: 
Niliil  amplius  quaip  con^iiMiuip  est  vobis,  faciatis. 
loicrrcgabant.eum  et  niili^s,  diccnics  :  Qmd  (^cie- 
rou^.et  Jips  7  Ct  ait  ^UUs :  Ncmineui  ^ncuiiaiis »  ne* 
quo  caluiuniam  faciatis,  ei  ciuiitenli  .e^lotc  siipeiidiis 
vesirii.  Exi>iimanio  auV^m,pQpuIo,  ci  cqgitauiibns 
oinnibus  iu  rordiitus  suis  de  J^^nnCt  ne  furie  ipsc 


bam  eum ;  sed  qui  misit  me  baptizare  in  aqua»  Ulo 
mibi  dlxit :  Super  qiiem  vidcritis  Spirllum  dctceo- 
dentem,  et  roanentem  sufiereum,  hicesl  qei  tiapiint 
in  SpirilQ  saneto.  Ego  vidi,  ei  iesiimonium  periiiM 
quia  bic  Cdt  Filius  Dei. 

CAPUJ  XV. 
Ductut  e$f  J4ius  a  spirilu  in  dmrtum, 

Mattu.  IV,  1-1  i ;  Marc.  i,  12,  13;  Lvc.  1?,  1-15. 
Tunc  Jesus.dnctus  est  in  desertum  a  spiritn ,  ui  lan- 
lareiur  a  diabolo.  Etcum  jejunassei qaadraiinta  diiK 
liiis  et  qiiadragiiii.a  ooctibus,  p(v&tca  eavriii.  Et  JlCQO- 
ctans.tentaior  dixii :  SiJiiius  Dei  e8,.dic  «I  iopidei 
isii  panea  /iant.  Qui  respon  'en< ,  dixii  t  BeiiptM» 
esi :  Mon  in  pane  solo  vivii  bomo,  sod  tn  oQni  Ter- 


essot  (^bnitqs,  -  Joa;«.  i,.I9-?5,  JMi^erMiii  Judjei  ab.C  bo  qn^d  procedit  .de  ore  i)ci  (Deuf.  viii,  3).   Tmic 


liierosolymis.sacerdotes  et  levitasad  eum,  ut  intetro- 
garent  eum  :  T.u  quiti  es?  Ci  Ci^nrossus  est,  et  noii 
ii(;gjvit;  (^tconfessiis  esl  :  Qiiia  iion  suin  c^o  f^liri- 
siiis.  Et  inicnog^iveruut  cum  :  Quid  crgo?  Elias  es 
iu7  £1  dixii :  Nou  suro.  Pio,  bcla  es  tu  ?  Ei  respoii- 
dii  :  Mon.  Dixeiunt crgo  ei :  Quis  es,  ut  rcsponsum 
deniui  bis  qui  mi  euninos?  Quid  dicis  de  te  ipso? 
Ait :  Ego  sum  vqx  clamantis  in  descrio  :  Paraio 
viam  Domiui,  sicut  dixit  Isaias  propbcla  {Ua,  xl,  3). 
Ei  qui  mi^si  fiicrani,  erant  cx  Pluirisxis.  £t  intciro- 
gavcruiii  ei.m,  ci  dixeruut  :  Quid  ergo  baptixas,  si  tu 
uon  esCliristu<;,.ncqueElias,  neque  prop|ieia?.Re- 
fipondii  eis  Joauues,  dicens,  —  MATrn.  111 »  11,  12 ; 
^  MARt.. 1, 7»8 ;  Luc.iiirlU-iS ;  Joan. i,.2b,27:  * Ego qui- 


assumpsit  cum  diabolus  insanctameivitaiemy.eisia* 
luit  eiim  supra  pinnaculumtempli,  ei  dixii  ei  :  Si 
Filius  Del  cs,  mitte  le  deorsum.  Scripium  esi  enini : 
Quia  angeiis  snis  inaiidavit  de  te,  ei  in  manibus  IaI- 
lent  te,  ne  forte  o(7endas  ad  lapidem  pedem  tuum 
(  PsaL  xc,  II  ).  Ait  il:i  Dominus :  Riirsom  scri- 
pium  cst  :  Noi)  lenlabis  Dominum  Deum  iuuni 
(Deut.  VI,  1()).  Iicrum  assumpsii  eum  diabolus  tn 
moiiiem  excelsum  valde,  et  ostendit  ei  omiiia  re^ni 
mundi,  et  gloriam  eorum.  El  dixiillli :  Ha^c  omiMU 
tibi  dabo,  si  cadens  adoraveris  me.Tuncdicii  ei  Jt^sus: 
Vade,  Satanas;  scripium  cst  enim  :  Dominuoi  Deuin 
tuum  adorabis,  ei  illi  soli  servies(/6td.,  13).  —  Ixc 
IV,  13.  Ci  consummata  omni  lentatione,  iuncreiiquit 


de...  tapiiw.  vo»  iD  aqua.  in  p(«niie.,.Um.  Quiau^em  J)  ,„,„  di,b„,„,  „^^^  ,j  .cn.pus.-  M«c.  i.  IS.  Eni 


)'OSl  ine  venturus  esi,  forlior  me  Cot,  cujus  non  sum 

digiius  calccainenta  poriare.  Medius  auiem  vesirum 

sietit.quem  vos  iiescilis.  Ipse  vos  bapiixabii  iii  Si>i- 

ritusaiictoetigiie.  Cujus  ventiUbrum  in  manu.ejus, 

et  peruiundabit  arcam  suani,  et  congregabit  iriticum 

siium  iii  horreuni,  paleas  auicm  comburei  igni  inex- 

stii  guibili.  Multa  qnidein  et  alla  exhortans,  evaugc* 

lizaUat  populo.  —  Joan.i,28.  Hxc  iu  Betbania  facu 

lunt  tiaiis  Jurdauem,  ubi  erat  Joannes  bapiizaos. 

CAPUT  XIV. 

BapVxatur  Jesus  a  Joanue. 

klATTn.  ni,  13-I7;Marc.  i,  9-11.  Tunc venit  Jcsus 


qiie  cnm  bestiis.  Et  ecce  angcli  9cce«seruni,  ei  mi- 
nistrabaiitci. 

CAPUT  XVI. 
Duo  dUcipuli  Joaunis  secuU  sunt  Jetnm, 
JoAN.  I,  35-42.  Aitera  die  iieium  slabai  Joannes, 
et  ex  discipulis  ejusduo.  Et  respicieos  Jesiim  amlMi- 
laniem  dicii :  Ecce  Agnus  Dei,  eccc  qui  tollii  pee- 
cata  mundi.  Et  audi  runi  eum  duo  discipuli  loqueo- 
tcm,  et  secuti  sunt  Jesum.  Convcrsns  auiein  Jesns, 
et  viilcus  eo4  sequenies  se,  dicit  cis  :  Quid  qiia*riluif 
Qui  dixerunt  ei  :  Rabbi  (Quod  dicitur  interpretatum, 
Magster),  ubibabitas?  Dicit  eis  :  Veuiiey  elTidete. 


*  Vii'g.,  Quia  i'i(/i....  s^ip.r  quem  videris,  Neque  aliter  Grjec. 


tcn 


EVANCELICARUM  IIAHMONIARUM  INTERPRCTATIO. 


M 


VeMrunt ,  cl  ?id<Tuiit  ubi  maneret,  et  apud  enm  A 
HHinseniot  die  illo.  Ilora  autcm  cnit  qnasi  dccima. 
Eral  ant«n  Andreat  frater  Sinionis  Petri,  iinus  ex 
\  qm  andienuii  a  ioanne,  ei  secati  ruerunt 
IttTenit  bie  primum   fratrem  suam*  Simonem, 
et  Mi  ei:  InYeninius  Messiam  (qiiod  eac  inlerpreta- 
iHiCbrisias).  £t  adduili  eum  ad  Jesum.  fcituitua 
«rtem  eum  Jesus,  diiit :  Tn  es  Simon  filiiis  Joanna  •: 
ia  focaberis  Cephas  (qiiod  Interpretatnr  Pelrns). 
CAPUT  XYII. 
De  Philippo  el  Nathanaele, 

loAR.  i,43-S(i.  In  crastinum  aulem  voluit  e\ire 
m  Galilaeam.  Ei  iiiTenit  Pbilippum,  etdicit  ei  Jesus : 
Scqnerene.  Eral  autem  Pbilippus  a  Bethsalda,  civl- 
ute  Andre»  et  Petri.  InTenit  Pbilippus  Natbanael, 
d  didt  ei :  Qoem  scripsit  Moyses  in  lege»  ct  propbetc, 
InveniiBtts  Jesiim  filium  Joseph  a  Nazaretb.  Et  dixit 
Haibaiiael :  A  Naaarcih  poiesi  aliquid  boni  csse  7 
Dicitei  Pbilippus  :  Veiil  et  Tide.  \idit  Jesus  Naiba- 
Bael  venieniem  ad  se,  etdicit  de  eo :  Ecce  vere  Israe- 
liia,inqoodolusnonest.  Dicitei  Natbanael  :  Unde 
ne  iiosti  T  Respondit  Jesus,  ct  dixit  ei  :  Priusquam 
lePhilippos'?ocaret,  cum  esses  sub  fica,  vidi  te.  Re- 
apoiidil  ei  Naibanaei,  et  alt :  Rabbi,  tu  es  Filius  Oei, 
uesliexlsrael.  ResponditJesus«etdixii  ei  :  Quia 
dixi  iibi,  Yidiie  snb  ficu,  credis  f  majus  bis  videbis. 
Kl  dicit  eis  :  Amen»  amen  dico  Tobis,  Tidebitis  coe- 
bun  apertum,  ei  angelos  Dei  ascendentes  ^  supra  Fi- 
linn  iiominis«  —  Lcc.  ir,  U-i5.  Et  regressos  esi 


CAP13T  XIX. 


Jemu  vocaifniPetrum  eiAndreamJacobumH  JoMnnem. 


B 


tfATTn.  iT,  18-22.  Ambulans  autem  juxu 
Gaiilcae,  vidii  duos  fratres»  Simonem  qul  Tocatur 
Petrus,  et  Andream  fratrem  ejus,  miitenies  rete  in 
mare.  Erani  enim  piscatores.  Ct  aii  illis :  Venite 
^sime;  fariam  tos  fierl  piscatorcs  bominum.  At 
illi  conlinuo  relictis  reiibus,  secuti  suni  eum.  Ei 
procedcns  inde,  vidit  alios  duos  fraires,  Jacobun 
Zebedaei  ei  Juanuem  fratrcm  ejus,  in  navi  cum  Zebe- 
deo  patrc  eorum,  reficlentes  retia  sua,  ei  vocaTit  eos. 
Illiaotem,  siaiiin  relictis  retibus  ct  patre,  secuti  suni 
oum.— Lcc.T,  1-iO.  Factumestautcm  cum  iurbx  ir- 
niereul  in  eum,  ut  audirent  Terbnm  Dei,  ei  ipse  stabat 
aocos  siagnum  Gcnezaretb,etTidit  duasnavesstafitca 
secus  siagnum  :  piscatores  auiem  descenderant ,  ei 
laTabant  reiia  sua.  Ascendens  autem  in  unam  navini 
qiiae  erai  Simonis,  rogavii  cum  a  terra  reducero  pu- 
sillum :  et  sedens  docebat  de  naTicula  iurbas.  Ui 
cessavit  auiem  loqui,  dixit  ad  Simonem  :  Duc  in  al- 
iuci,  et  laxatc  retia  vestra  in  capiuram.  Et  respon- 
dcns  Simon  dixii  illi :  Pranceptor,  per  totam  noctem 
laborautes  nibil  ccpimus  :  in  verbo  autem  tuo  iaxalio 
rete.  Et  cum  boc  fecissent,  concluscrunt  pisciun 
nuliitudinem  copiosam.  Rumpcbaior  auiem  releeo- 
rum.  Et  ajinueriint  sociisqui  erant  in  alta  navi  ^  ul 
venireni  et  adjuvareni  eos.  Ei  Tcnenint,  et  imple- 
Tenint  ambas  nsTiculas,  itaui  nr.ergereutur*.  Quod 
tum  videret  Simen  Pcirus  procidii  ad  genua  Jesu 


Jcfos  in  Tirtuie  spiriius  in  Galiixam  :  et  fama  exlii  ^  diceos  :  Exi  a  me,  qula  ho  no  peccaior  sum,  Domi 


per  iiniTe  sam  regionem  de  illo.  Et   ipse  docebat  in 
sjnagogU  eorum,  ei  magnificabator  ab  omoibus. 
CAPUT  XVIll. 
itt  sf  iMf^j^a  Ug^ix  Jenu  Ubrum  Juda. 

Loc.  if  9  i6-)i.  Ei  Tenit  Naxareib  ubi  erat  nuirii- 

tos,  ei  intraTit  secundum  consuetudinem  suam  die 

sabbati  in  synagogam,  et  surrexii  legere,  et  traditus 

esiiUiliber  Isaix  propbetae.  Ei  oi  reToWit  iibrum, 

invcnU  locam  ubi  scriptum  erai  :  Spiritus  Domini 

saper  me;  propier  quod  unxii  me,  evangelizare  paa- 

peribis  misii  me,  sanare  contritos  corde  \  pradi-   . 

caie  caplivis  remissiooem*  et  caecb  visom,  dimitiere 

coQfraciosin  remissionemy  praedicare  aniium  Domini 

scoepittffletdiemreiriboiionis(/M.  lxi,  1,2).  £i  cum 

plietiUsetlibrom,reddiditniuisiro,eisedii.Etomiiium  0 

IB  ijaagoga  oculi 'erani  intendentcs  in   eum.  Coepii 

sotcfli  dicere  ad  illos  :  Quia  hodie  impleta  esi  baec 

Scriptura  io  auribus  vestris.— Matth.  iv,  17;  Marc. 

1,  15.  Exiiide  cce^iitJesus  praedicare  et  dicere :  Quu- 

BisDi  impletum  est  teropus  :  pceniteutiam  agiie,  ei 

credite  Evangclio  :  appropinquavit  enim  regnum  coe- 

loruDi. 


tto.  Stupor  enim  circumdederat  eum,  et  ouines  qoi 
ovm  illo.  erant,  in  captura  piscium  qiiam  cepcrant : 
similiter  autem  Jacobum  et  Joanuem  filios  Zebedaei, 
qui  erant  socii  Slmonis.  Et  ait  ad  Simonein  Jesus  : 
Noli  timere  :  ex  boc  eris  homines  capieiis.  ^  Joah. 
11,  II.  Et  credidernnt  in  enm  disciputi  ejus.  Luc. 
T.  il.  Et  subductis  n  ierra  navibuA,  relictis  omu!- 
bns,  secuti  suiii  ilum. 

CAPUT  XX. 

Jtsui  vocanit  Malthieum  publicanum. 

Mattu.  IX,  9;  Maec.  ii,  14 ;Luc.t, 27-28. Etcun 

Iransiret  inde  Jesus,  Tidit  bominem  sedentem  in  to- 

looio,  Maitbxum  nomine,  et  ait  illi  :  Seqnere  me. 

£i  burgens,  reHciis  omuibus  secuiua  esi  eum. 

CAPUT  XXI. 

Audien9  Jaus  quod  Joannee  iradiius  euet^  tecami  m 

fimbu9^Zabulon  et  Sephihalim. 

JOAW.  iii,  22  36.  Posl  bsec  Tenit  Jesus  et  discipnli 
ejus  in  terram  Judaeam,  ei  iHic  demorabatur  cum  eis, 
et  b;ipti2abat.  Erat  auiem  ct  Joannes  baptisans  in 
Ennon,  juxta  Saliin  :  quia  aquae  multae  erani  lilic. 


•  Gr..  *lwv«.  Al.,  'iftMcyvmi.  Vide  Miilium  ium  hic, 
twiad  Mattb.  xvi,  17,  qui  ei  leciioiieiii  Joannx  ex 
saUquis.Pniribus  Latinis  profrrt.  S.  Hier^inymiis  iu 
nane  locoin- :  c  Volont  scrtptonim  viiio  depriiTatum, 
Di  pro  Bar  Joanno ,  boc  cst,  fil  us  Joannis^  Barjona 
Mri|itun  sil,  una  detracia  syllaba. » 

Patroi..  LXVIII. 


b  Sic  editi  interptetaiionls  Victorian  n,  omisMS 
sive  librarionim  sive  lypotlietaruin  incuria,  ei  de- 
tcendentes  ;  qu;e  tum  in  Graecis  N.  T.,  tum  iii  vcrsio- 
nibus  exiitant. 

<:  llu:c  deerant  in  aliis  editt. 

9 


!K3 


YlCrORiS  EPiSGOPI  CAT>UAiNI 


S6d 


e\  adveniebant,  ci  bapiizabanlur ;  nouduiii  eiiim  mis-  A  ciio  ciim  illo,  qiios  et  apostolot  Dominavii :  Simo* 


8US  fuer;it  iii  carcdrem  Joanncs.  Facia  est  autem 
(|u:cstio  ex  disripulis  Joaniiis  cum  Juda^is  dc  purj- 
ficationc.  Et  tcnerunt  ad  Joanncm ,  et  dixerunt  ei : 
Rabbi,  qui  erat  tecam  traits  Jordai;em,  cui  tu  teati* 
mbninm  perbibuisti,  ecce  hic  baptizai;  et  omnes  ve- 
n.nnt  ad  eum.  Rcspondil  Joannes,  ei  dixit :  Non  po* 
test  boino  acciperc  quidquam,  nisi  fuerit  ei  datum  de 
coelo.  Ipsi  vos  mibi  lestimonium  porhibctis,  quod 
dlxerim  :  Ego  non  sum  Christus ,  sed  quia  missus 
snm  antc  illum.  Qui  habet  sponsam,  sponsus  est ! 
amicus  autem  sponsi  qui  9tat  el  audit  eum,  gaudio 
gaudet  propter  vocem  sponsi.  Hoc  ergo  gaud.um 
meum  impletom  est.  Illum  oportet  cresccre,  me  au- 
teni  minui.  Qiii  dosursum  venit,  super  omnes  est.  Qui 


nem  qiiem  cognominuvit  Petrum,  ei  Andream  fra- 
trcni  ejus  et  Jacobum  Zebedai,  et  Joannem  fratrem 
Jacobi,  quibus  imposuit  nomina  BoaDcrgea»  quod 
esi  filii  tonitrui ;  Philippnm  ei  Bariholomaeum,  Mat- 
tbaum  ei  Thomam,  J.icobum  Alphaei,  et  Simooem 
qui  vocatur  Zelotes,  et  Judam  Jacobi«  ei  Judam  Isca- 
riolh,  qiii  fuit  prodiior.  —  Matth.  v,  1-12;  Luc.  vi, 
20-i3.  Et  accesserunt  ad  eum  discipuli  ejiis.  Et  ele* 
vaiis  ociilis  in  eos,dp«rici>s  os  suuin,  docebat,  di- 
reiis  :  Bcali  panperes  spiriiu,  quoniam  ipsornm  cst 
regnum  coplorum.  Beatimites,  quoniam  ipsi  posside- 
biint  terram.  Beati  qui  lugent,  quoniam  ipsi  consola- 
buntiir.  Beati  qui  esiiriunt  et  sitiuDt  jusUraro,  quo- 
niam  ipsi  satnrabuntur.    Beati  misericordea,   qoo- 


est  de  terra,  deterra  est,  et  de  terra  loquitur.  Qoi  de  B  niam  ipsi  miscricordiamconsequentur.  Beati  mundo 


coelo  venit,  super  omnesest.  El  quml  vidil  et  audivit, 
hoc  testatur :  et  tcatimonium  ejusnemo  accipit.  Qui  ac- 
cepitejus  tf^stimoninm,  signavit  quia  Deus  verax  est. 
Quem  enim  misit  Dens,  verba  Dei  loquiiur.  Non  enim 
ad  mensuram  dat  Deus  spiritum.  Pater  diligil  Flium, 
el  omnia  dedit  in  manu  ejus.  Qui  credit  in  Filium, 
faabet  vitam  aeternam ;  qui  autem  incredulus  est  Filio, 
oon  videbit  vitam,  sed  ira  Dei  mnnet  snper  eum.  — 
JoAN.iv,i-3.Ut  crgocognovit  Jesus  quta  audierunt  Pha- 
rlssiquiaJesosplures  discipulos  facft  ei  baptizat  qmim 
Joannes(quanquamJe5usnonbapliaaret,  sed  discipiili 
e)us),  —Marc.i,  14,etquod  Joanncs  traditns  esset, 
reliquit  Judaeam,  et  abiit  iterum  in  Galilaeam.— Matth. 
iv,li-i6.  Ciim  autem  audissetquod  Joannes  traditus 
esset,  secessit  in  Galilseam.  Et  relicta  dviiate  Naz.i-  C 
reib,  venit  e*  habitavit  Capharnanm  mariiimam  in 
flnibus  Zabulon,  et  lerra  Neplithalim,  ut  implereiur 
quod  diclum  est  per  Isaiam  prophetam  :  Terra 
Zabulon  et  lerraNephihalim,  via  maris  trans  Jorda- 
nem  Galilaex  genlium.  Popiilus  qui  ambulabat  in  te- 
nebris,  vidii  lucem  magnam :  ei  sedentibiis  iii  regione 
imii)r»  inoriis,  lux  orta  est  eis  (Isa,  ix,   1,  ^). 

C.\PUT  XXII. 
Circuibat  Jesus  omne$  regiones^  el  sedcns  in   monte 

elegit  duod.c  m  discipulos^  et  docuit  evs  de  bentitU' 

dine  regni  C€e!orum,  et  qua:  sequuntur, 

Matth.  IV,  i3-25.  Et  circuibat  Jesu»  lotam  Gali- 
l;pam,  docens  in  synagogis  eoruni ,  ot  prxdicans 
Evangelium  regni,  et  sanans  omneni  languorem, 
ei  omncm  infirmitaiem  in  populo.  Ei  abiit  opinio  d 
pjus  in  totam  Syriam ;  ei  obtiilerunt  ci  omnes  male 
babentes,  variis  languorihus  et  toriueniis  compre- 
hensos,  etqui  darmonia  habebant  et  liinaticos,  ctcii- 
ravit  eos.  Et  secutae  sunt  eum  turbas  roult»  dc  Gali- 
laca,  et  Decapoli,  et  Hierosolymis,  et  Judfea,  et  de 
irans  Jordanem.  —  Luc.  iv,  42-4 i.  El  deiinebanl 
illum  ne  discedcret  ab  eis.  Quibus  ille  ait  :  Qui.i  et 
aliis  civitatibus  oporlet  mccvangciizire  regnum  Dci, 
qiiiaidcomissnssum.  Elcumvidissctinrbns — Matth. 
X,  2-4;  Marc.  in,  t3-19;  Lcc.  vi,  13-16,  nscndii  in 
Dionlcm,  el  nm  scdissct  vocavit  ad  se  quos  vohrit 
ipsc.  Elvenerunt  ad  eum,  et  focil  ut  esscnt  duode- 


corde,  quoniam  ipsi  Deiim  videbunl.  Beaii  paci/ici, 
quoniam  filii  Dei  vocabuntur.  Beati  qui  persecaiio- 
ncm  patiuntur  propter  jusliiiam,  quoniam  ipsorum 
est  regnum  coelorum.  Beati  estis  cum  maledixortnl 
vobis  homines,  et  oderintvos,  el  persecuti  vos  foe* 
rini,  et  dixerint  orone  malum  adversttw  vos,  meo- 
tienies ;  eicum  separaverint  vos,  ei  exprohraverial, 
et  ejecerint  nomen  vestrum  tanqiiam  malam  propter 
Filium  hominis.  Gaudcte  in  illa  die,  et  exsufute, 
qooiiiam  merces  vestra  copiosa  est  incoelis :  sic  enim 
persecoti  sunt  propheus  qui  fuerunt  anle  vos,  pairet 
eonim< 

CAPUT  XXilL 
Increpatio  dicitum. 
Loc.  VI,  24-26.  Yerumtamen  v«  vohis  diviiibus, 
quia  habetis  consolationem  vesiram.  V»  vobls  qiii 
salurali  estis,  qufa  esurlelis.  Va  vobis  qui  rideii^ 
iiUDC  ,  quia  lugeb  tis  et  flebltis.  Val  cum  beneitixe- 
rint  vobis  liomiiies  •  :  secundum  haec  faciebanl  pro- 
phctis  patres  eorum.  Sed  vobis  dico  qui  audiiis  : 

CAPUT  XXIV. 

Vos  estis  sal  terra, 
Mattu.  V,  43;  Marc.  ix,49;   Loc.  xiv,  31.   Vi«s 
esiis  sal  terr.T.  Quod  si  evanuerit  sal,  inquo  salietis? 
ad  nihiiom  valet  ultra,  nisi  ui    projieiaiur   fbras,  et 
conculcetiir  ab  hominibus. 

CAPUT  XXV. 

Vo$  esiis  iux  hujus  niundi :  et  iteium  comparationet 
de  prceceptii  legis. 

Mattu.  V,  14-10;  Marc.   iv,  «|  ;  Lcc.  vii,  lu; 

XI ,  33.  Yos  e.stis  lux  mundi.  Non  potest  civitas  abs* 
condi  supra  montem  posita.  Neque  accendunt  lucer- 
n.im,  et  ponunt  eam  ^ub  modio,  nequo  sub  lecio, 
neque  in  abscond  to  loco,  neque  sub  vase,  sed  super 
candelabrum,  ut  luceat  omnibus  qui  in  domo  sunt. 
Sic  luceat  lux  ve>tra  coram  bominibus,  ut  videanl 
veslra  b(»na  opcra,  ei  gluriticcnt  Pa  rcm  vesirom 
qui  cit  in  coclis.  -—  Matth.  v,  17-20.  Nidite  puUre 
qtioniam  veni  s<»4vere  legem  aut  propfietas  :  non  veni 
solvere,  sed  adim^LTC.  Amen  quippe  dico  vobis,  4o« 
nec  transe^  cGcIum  et  terra»  iota  uuum  au|  onus 


*  Al.  edil.,  omnef.  Ao.wnrs. 


iri8 


EYANGELICARUM  nARMONlAHUM  INTi^RPRETATlO. 


rc 


ftpcx  non  praeierihit  a  lcge,  donec  omnia  flant.  Qui  A  neque  per  corlumj  quia  thronus  Dei  est,  ncque  per 

lerram,  qui  i  scabellum  est  pedum  ejus ;  neque  per 
Ilierosolyroam,  quia  ciTitas  est  magni  regis (P«a/. 
XLTii,  5) ;  neque  per  caputAuum  juraveris,  quia  non 
potes  unum  capillum  album  facere  aul  nigrum.  Sit 
auiem  sermo  vester  :  cst,  est;  non,  non:  quod 
autem  bis  abundantius  e^t,  a  m^lo  est. 

CAPUT  XXXI. 

De  eo  quod  scripttLm  est ,  oculum  pro  oeuto, 
MiTTH.  ▼,  38-42 ;  LuG.  vi ,  29-30.  Audistis  quia 
dictum  est :  Oculum  pro  oculo,  ct  denlem  pro  denio 
{Exod.  zxi,  21;  Lev.  xxit,  20;  Deut.  xix,  21).  Ego 
aQtau  dico  vobis,  non  resisiere  malo  :  sed  si  quis  to 
percoiserit  ia  dexteram  maxillam  tuam,  praebe  illi  ei 
alteram.  Et  ei  qui  vult  lecam  judicio  coiitendere,  ol 


>  aolverit  unum  de  mandatis  istis  minimis  et  do- 
rii  aiebemines,  miiilmiis  Tocabitur  in  regno  coelo- 
.  Qni  aoiear  fecerit  et  docuerit  sic  homines,  hic 
\  Tocabitur  Iq  regno  coelorum.  Dico  enim  vobis 
quia  nisi  abundaTerit  Jeaiilii  Tostra  plus  quam  Scrir 
bamm  et  Pbarisasorum»  jioo  imrabitis  in  regnum 
CQetoroiD. 

CAPUT  XXVI. 

irMcundim  prphibith^ 
llATn.  T»  21-22.  Audistis  quia  dictum  est  aoli- 
qnis :  Noa  occides :  qui  autem  occiderlt,  reos  erit 
■MTtU  «  (Exod.  XX,  13;  Demi.  t,  17).  Ego  antem 
dico  Tobis,  qoia  omoia  qui  iraaeitur  fratri  soo,  reui 
arit  jiidicio.  Qoi  aolem  dixerit  frairi  soo,  raca,  reoa 


eoDcilio.  Qul  -aoteffl  dixerit»  fatoe,  reos  erlt  ge-  ^  tUDicam  Uiaro  toilere,  dimitie  ei  et  pailium.  Etqui 

coBqoe  le  angariaTerit  mile  pasaua,  Tade  com  illo 
alia  doo.  Qui  petit  a  te,  da  ei  :  et  Tolenti  mutuari  a 
te,  ne  aTcriaris.  Et  qui  aufeit  qu»  lua  sunt,  ne  re- 
petas.  —  Luc«vi,3i.  Et  prout  Tuliis  ut  faciani  vobis 
bominea,  el  tos  facite  iilis  simiiiter. 

CAPUT  XXXIi. 
De  diligwdo  proximum. 

Hatth.  t,  43-46;  Luc.  t,  27-28.  Audlslls  quia  di* 
-ctum  esl  anliquis :  Diliges  pfoximum  luom,  et  odies 
inimicum  tuom  [Leo.  xii,  i9).  Ego  autem  dico  to« 
bis :  Diligite  inimicos  Tcstros,  benefacite  his  qui  tos 
odernnt ,  et  orate  pro  persequentlbus  et  calumuian- 
tibus  Tos,  ut  sitis  fllii  Patris  Testri  qui  In  cceiis  est, 
G  qui  solem  sonm  oriri  Eicit  soper  malos  et  bono^,  et 
pluit  super  justos  et  injustos.  —  Liic.  ti  ,  32-34.  Si 
enim  diiigitis  eos  qui  tos  diligiinl,  quam  mercedem 
habebitis?  nonne  et  publicani  boc  fiaciunt?  Et  ai 
bene  feceritis  his  qui  bene  Tobis  faciuni,  qu»  Tobis 
est  graiia?  siquidem  et  prccatores  hoc  faciuni.  Et  si 
mutuum  dedcritis  his  a  quibus  speraiis  rccipere,  quae 
gratia  est  vobis?  nam  et  peccatores  peccaioribus  fe« 
neranlur,  ul  recpiani  a>qualia.  — Matth.  t, 47-48. 
Et  si  Milutaveritis  rrfltres  Teslros  lantiim,  quid  aoi« 
plios  racilis?  iionne  et  elhuici  boc  faciunt?  —  L»uc. 
Ti,  35-36.  Ycrumlameu  diligite  ininiicos  Tcsiros,  ei 
benefiaciie,  et mutuiim  daie  nihil  inde  sptranies :  et 
eritmerces  Tcstra  mulia,  ct  critis  (Uii  Altisaimi,  qoia 
ipse  benignus  est  super  ingratos  et  maloa.   Esiote 


I  IglllS. 

CAPUT  XXYII. 

De  rettnpitndo  munun  ad  oltare. 

Mattb.  t,  23-26.  Si  ergo  oflfers  manos  toom  ad 

^alufe,  el  ibl  recordatos  fueris  quia  frater  tuos  babet 

aliqoid  adTeraum  le  :  relinque  ibi  munus  tuum  ante 

altare,  el  Tade  prius  reconciliari  fratri  tuo«  et  looe 

Teoiens  offerea  munua  tuum.  Esto-coosentiens  adTcr- 

lario  tao  cito,  dom  es  in  Tia  com  eo;  ne  forte  Ira- 

dH  te  adTersiirius  judici»  el  judex  tradal  te  mini- 

alro»  et  in  carcerem  mittaris.  Amen  dico  tibl,  non 

cxici  iode,  donec  reddas  noTissimum  quadraniem. 

CAPDT  XXYHL 
De  adutterio  concu^eeiatMB^ 
Matto.  t,  27-30«  Aodisiis  qoia  dictom  est  anti* 
qois :  Non  moccinberis  (Exod.  xx»  14).  Ego  autem 
dtco  Tobis  quoniam  ombis  qui  Tiderit  mulierem  ad 
concuplscendum  cam,  jam   nioechatus  est  eam  in 
corde  suo.  Quod  si  oculus  tuus  dexier  scandalizat  te, 
erue  eum  et  projioe  abs  te  :  expedit  enim  tibl  ut  pe- 
^  reat  uram  membrorum  luorum  qiiam  totum  corpos 
taaiB  miUatur  in  gebennaro.   El  si  dextera  manos 
tua  icandalixat  te,  abscinde  eam,  et  projice  abs  te  : 
^xpedit  eoim  tibi  ui  pereat  unum  membroruro  too- 
nini,  qQani  totom  eorpus  tuom  eal  in  gehennam. 
CAPUT  XXIX. 
De  repudio. 


Matth.  t,  31-52.  Dictum  est  autem  :  Quicunque  I>  ^^^  misericordes  siciit  ei  PatcrTcsrer  miscricors  esi. 


^miierit  oxorem  suam,  det  illi  libellum  repudii 
(^OK.  xiiT,  1).  Ego  auiem  dico  Tobis :  quia  omnia 
<|oi  dimiserit  oiorem  snam,  excepta  fomicalionis 
caosa,  fa(  ii  eam  moechari  :  et  qoi  dimissam  duxerit, 

iJuJiefai. 

CAPUT  XXX. 

De  juramento. 

^ttb.  T,  33-37.  Audistis  qnia  dictum  csi  anll- 

<Kiis :  Non  pejerabis  :  red^cs  aulem  DoAiino  jiira- 

aittiiaiaa  (Exotf.  xx,  7;   Levit.  xix,  12;   Deut.  t, 

'l)«Ego  autem  dico  Tobis  :  Non  jurare  omjiino, 

•  Cr.,  r».  Kfiau.  Yulg.,  juduio^ 


Esloie  ergo  tos  perrecti  sicut  et  Paicr  vester  ccele- 
stis  perfoctus  eat. 

CAPUT  XXXIIL 
Deocculta  eleemosyna. 

Mvttq.  ti,  i-4.  Atlcndite  ne  justitiam  vestnm 
faciaiis  corain  hominibiis,  ut  videamini  ab  eis  :  alio* 
qui  merccdcui  nbn  haliebitis  apiid  Patiem  vestnim, 
qui  in  ccrI  s  esl.  Cum  ergo  facis  ele^m  >synain,  noK 
tuba  caiicrc  anie  tc,  sicul  hypocritsc  facl  int  in  syna- 
gogis  el  in  vicis,  ut  honorificentur  ab  honiinibus. 
Amen  dico  Tobis,  rcceperunt  mercedem  suam.  Tc 


r\  VICTORIS  EPISGOP)  CAPU\NI 

•iiim  lacicntc  ekcmosynam ,  ncscui  sinistra  tua  A 

qiiid  fiiciat  destera  tua.utsit  eleemosyna  tua  in  aha- 

conso  :  et  Paier  tutis,  (|ui  videt  in  abacoMO»  reddet 

libi. 


272 


CAPUT  XXIIV. 

De  tecreia  oratione, 

Matth.  VI,  5-f5.  Et  cnm  oraiis,  non  erilis  sicut 
liypocrii»,  qui  ainant  in  synagogis  el  in  aiigulis 
platearum  suintes  orare,  ut  videantur  ab  bominibus. 
Amen  dico  vobis,  rccepenint  mercedem  snani.  Tu 
auteiii  cum  orabis,  intra  in  cu  iculum,  et  clauso  ostio 
ttto,  ora  Patrem  tuom  in  absconso;  ct  Pater  inm, 
qui  videt  In  absconso,  exaudret  le.  Orantes  aoiem 
nolite  multum  loqui,  sicutetbnlcl :  poiant  enim  quod 


CAPUT  XXXVII. 

Nem  po  eu  dHobu$  daminii  $inin, 
IIatth.  VI»  2i.  Neno  poteat  duobos  domiBis  mt 
vire  :  aut  enim  oainii  odio  habebit»  el  «liemm  dili- 
get ;  aut  unum  sustinebit,  ei  alterum  cottieinnei.  fios 
potesiis  1)00  servire  ot  mammonaB. 

CAPUT  xxxvin. 

Non  debere  qucmquam  ioUicitumesit  de  nca  veltmfM* 


m^filo. 


diii 


Matth.  VI,  25-34;  Lec.  iii,  2i-3l.  Ideo 
vobis,  oe  solilciti  sitis  animx  veslrae,  quid 
cetis,  Meque  corpori  vesiro  qoid  induamini.  Nonae 
Miiaui  plos  est  quam  esea,  ei  corpiis  plos  est  qMs 
vestimeotum?  Respicile  volatitia  eoeli,  qootiora  bm 
la  multiloqwio  suo  eiaudiantur.  Nolite  ergo  assintilari  B  "«^^  ^^^  melont,  jieqoe  eoifregaBt  ia  hMrret ; 


eis  :  scrt  enim  Pnter  vester  quid  opus  sil  vobis,  an- 
lequ;im  pelatis  eum. —  Loc.  ii,  li.  Tnnc  dliit 
Qiius  ei  disripulis  ejus  ad  eum :  Domine,  doce  nos 
orare,  sicut  et  Joannes  docuit  dtsclpulos  soos.  Et  alt 
illis  :  Com  oratis,  dicite  :  Paler  noster,  qui  es  in 
cuelis  :  sanciificetiir  nomen  tuum.  Adveniat  regnum 
tuum.  Fiat  voluntas  tua,  sicoi  in  coelo  et  io  terra. 
Paiiem  nostrum  suporsubstaotialem  da  nobis  hodicr; 
et  dimitte  nobis  debita  nostra  sicut  et  nos  dimitilmus 
debitorrbus  nostris.  Et  ne  nos  inducas  Ir  tentatio- 
nem;  sed  libera  nos  a  malo.  Si  enim  dimiserilis  ho- 
minibus  peccau  eorum,  dimittet  et  voliis  Pjjkter  vesier 
ecelestis  delicta  vestrt.  Si  autem  non  dimiseritis  bo* 
minibus,  nec  Pater  vester  diauttet*peccau  vestrt. 

CAPUT  XXXV. 

De  occullo  jejunio. 

Matth.  VI,  I6-I8.  Cum  jejunatis,  nolUe  fieri  sieot 
bypocritae,  tristes  :  eiterminant  eiiim  facies  suas,  ut 
apparcant  bominibus  jejonantes.  Amen  dico  vobis, 
qiiia  receperunt  mercedem  suam.  Tu  Jioiem  coni  je- 
junaD,  nnge  caput  tnum,  et  Taciem  tuam  lava,  ne  vl- 
dearis  hominibus  jejonans,  sed  Patri  tiio  qiii  est  in 
absconso ;  et  Pater  tuos,  qoi  videt  in  absconso,  red- 
dettibi.—Loc.  III,  32-33.  Nolite  tiiuere,  posiilus  grei, 
quia  complacuit  Patrl  vestro  dare  vobis  regnnm. 
Vendlte  qu»  possidetfs,  et  date  eleemosynam.  Facite 
vobis  sacculos  qul  non  veterascunt,  tbesaiirum  iion 
deficientem  in  coells. 

CAPUT  XXXVI. 

De  non  thisaurizando  super  terram, 

Mattu.  VI,  19-25.  Nolite  ihesauritare  vobis  tbe- 
sauros  in  terra ,  ubi  aeriigo  ei  tinea  demolitur,  et  ubi 
fures  effodiunt  etfurantur.  Tliesaurizate  aotem  vobis 
thesauros  in  coelo,  ubi  oeque  aerugo  ncqoe  tinea  de- 
molitur,  el  ubi  fores  non  effodiunt  nec  foranlur.  Ubi 
enim  est  lliesaurus  tuus,  ibi  est  cor  tuum.  —  Luc. 
XI,  5i^.  Luceina  corporis  tiii  est  oculus  tuiis.  Si 
fuerit  oculus  tuus  simplei,  totum  corpus  (uum  luci- 
dum  erit.  Si  autem  oculus  tuus  ncquam  fuerit,  totum 
corpus  tuum  tenebrosom  erit.  Si  ergo  lumen  quod 
In  te  estienebrae  sunt,  ipsx  tenebrae  quantne  eruni? 


et  Pater  vealer  coelestis  pasoil  illa.  Noono  vos  ptwio 
esi'i8  illis?  Quis  autero  vestrom  cogitaos»  polesl  ad- 
jicere  ad  siaturam  suam  cobilum  nnom?  Si  ergo 
oeqoe  quod  minifflam  esl  poiestis,  quid  de  e«leris 
solliciti  estis?  Et  de  vestimenlo  qoid  soUiciii  esUs? 
Considerate  lilia  sgri,  quom<:do  crescool :  aon  Ub»^ 
ranl,  neque  nenl.  Dico  autem  vobis  quontam  nec  Sa- 
lomon  10  omul  gloria  soa  coopertus  esi  sieot  umum 
ei  isiis.  Si  autem  fenum  agri  quod  liodie  est,  ei  cras 
io  clibanum  miitltur,  Deus  sic  vestil,  qiiaiilo  magis 
vos,minimae  fidei?  Nolite  ergo  soliiciti  esse,  dieea- 
les :  Quid  manducabimus,  aut  quid  bibemos»  aiii  qno 
operietnur?  Hjrc  enim  omnia  gentes  inqoinioi.  Sell 
«enim  Pater  vester  qula  bis  omnibos  Indigeiis.  Qm- 
C  rite  autem  primom  regnum  Dei  et  justitiam  cjus : 
et  omnia  baec  adjicientor  vubis.  Nolite  ergo  sollidii 
esiO  in  crastinom.  Crastinos  e«im  dies  soiiieiliis  eril 
sibi  ipsi :  sufleii  diei  malitia  soa. 

CAPUT  XXXIX. 
Non  debere  quemquam  judicare  vM  camdemmmm 

Mmo.  vu,  1-6;  Loc.  vi,  57-42.  Nolitei«dlGare, 
•I  non  juditemini :  In  qoo  enim  Judieio  Jiidieavoriiis» 
Jodicabimini.  Nolitecondeanaro,  el  non  eoAdenNm- 
bimini.  Dimltiite,  et  dimlttemini. Daie»  el dabilur  vo« 
bis.  Mettsuram  bonam ,  confortam  et  ooogiialaai  ei 
superefOoentem  dabuot  In  ainum  veslrM.  Maoc. 
IV,  21.  Et  in  qua  monsura  meiisi  fueriiis,  remotietur 
vobis.  Quid  autem  vides  festucam  In  oculo  fratris 
p  lul,  et  trabem  in  oculo  tuo  non  vides  ?  Aut  qoomodo 
dieis  fratri  tuoiSine,  ejiciam  fcstucam  de  oculo 
tuo,  et  ecce  trabes  est  in  oculo  loo?  Hypocriu,  ejice 
primum  trabem  de  ocol  >  tgo,  et  ^unc  videbis  ejiecre 
festudSni  de  oculo  fratris  tui.  Nolite  dare  sanctum 
canibus,  neque  mittatis  margaritas  vestras  anle  por* 
cos,  ne  forte  conculcent  eas  pedlbus  snis,  etcon- 
vcrsi  disrumpant  vos. 

.    CAPUT  XL. 

Parabola  de  amico^    vel  tnbus  pmtibm.  Petenium^ 
puUandum,  quterendum.    - 

Luc.  II,  5-13.  Quis  vestrum  babebit  amicuroy  et 
ibii  ad  illum  media  noctey  et  dicet  :  AmicCy  com- 


m 


E^ANGELIGARUII  HAlUKmiARUM  l?(TERPIICTAT10. 


S7I 


mlhi  Ires  panes,  qocNiiaiD  ainicos  ineus  Tenil  A  tfesceiidii  pluvia ,  ei  ▼eneruni  flumina,  et  flaYeruui 


ad  me  de  via « el  noa  liabeo  quod  ponam  anle  illum. 
ei  ille  de  iatoa  respondens,  dieal  :  Noli  mibi  m6le- 
htn  ease ;  jam  osilum  clausom  esl,  el  poeri  mei  me- 
rwm  sont  in  eobili ;  non  possum  surgere  ei  dare  libi. 
Et  ille  si  peraeverateritpulaans,  dicotobis,  eisl  non 
dabit  illi  aorgens  eo  quod  amicua  ejus  sii ,  propier 
ifliprobiuiem  lamen  ejus  surget « ei  dabil  illi  quot- 
qnot  babet necesaarios.  Egodico  vobis :— Matth.  vii, 
7-U«  Peiite,  et  accipielis;  qaaeriie,  et  Inveiiieiis; 
polaaie,  ei  aperieUir  vobis.  Omnis  cnim  qui  peiit»  ac- 
cipit;  et  qui  qoaerit»  invenit ;  et  pulsanti  aperietur. 
Aot  qnia  eal  ex  fobis  bomo,  quem  si  peiierit  fliiua 
ounquid  lapidem  porriget  illi  ?  aot  si 
t  peiierit,  ouaqoid  serpentem  pori  igei  illi  T  aot 


venti,  ei  irmenini  in  domum  illam »  ei  iioo  cecidit ; 
Aindata  enim  erat  snpra  petram.  Eioronis  qui  aodit 
TerlM  mea,  cl  oon  Cacit  ea,  similis  erii  viro  stulte 
qnl  aedificavit  domum  siiam  super  arenam.  Et  de- 
acendit  pluvia,  ei  venerunl  flomina,  ei  flavcruol  Tenii» 
el  irroeront  in  domum  illam,  ei  eceidU,  et  fnit  rulna 
f Jus  magna.  Et  rsctum  est  eum  consnmma-  set  Jesus 
verba  haec,  admirabantur  torb»  super  dociriaa  cjus. 
Erat  enim  docens  eos,  sicui  polesiatem  lialiens ,  uun 
Sicul  Sciib.ie  corum  el  Pliaris^i. 

CAPUT  XLIV. 

Mittii  Jem  duodecim  diictpulot  iuo$  docert  et  curure 

omne»  infirmitates, 

Matto.  IX,  56.  Yi  ens  auteni  iurlias  miscnus  est 


..  »  ...  •  II       atAiin.  lA,  «w.    *i  cu»  ««iiciii  Miri'ii«  iHi»ccuiii  esi 

^Ofimi  pelierit.  i.i»4..d  ponvet  liU  *Gor(.io.ieB  T  «^  .  ^j,  «„„,  «„,4.  ^i  j,ccnw*  .kuloves  noi 


8i  crgo  ▼«•  com  ailis  oiali ,  nostis  booa  daia  dare  A< 
liis  veatna»  qoanio  oiagia  Paier  Tesier  qui  io  ocelia  est 
4abit  booa  petieoiibos  se?  Omoia  ergo  qovouoque 
▼okis  ot  fmant  vobis  bomloes »  et  tos  facite  e  a. 
UMcst  eoimlezelpropb^.— Ldg.  xiii,  2i.  Inlrale 
per  angosum  poriam ;  qoia  lau  est  porta  et  spaiioso 
Tia  qu«  ducit  ad  perditionem ;  ei  muUi  sunl  qui  in- 
trantper  eam.  Uuam  aogusu  poru  et  arcia  via  qu» 
dodt  ad  TiUm  :  ei  pauci  sunt  qui  ioTeniuol  eani ! 
CAPUT  XLI. 
De  ctnendo  a  (al$i$  propheiiu 
Matto.  tu,  15-20;  Luc.  vi,  43-45.  Atiendile  a 
flUaia  propheiis,  qul  veniunl  ad  vos  in  vestimentis 


iMibeotes  pastorein.  —  Matto.  z,  i,  5  il ;  Maac.  vi, 
7-fl ;  Ldc,  IX,  i-ti2.  Et  convocaiis  duodecim  disci- 
fNilis  sttis,  dedil  eis  poteaUien  spiriiiiom  linmund<i- 
riNo,  ui  ejtcereoi  eos,  et  curarent  omoem  langiir.rem 
ct  ooHiem  iniinoiialem.  Et  misii  tUos  pra:dicare  re- 
gnom  Dei»et  ail  a  l  illos :  NihilloJerilis  in  via.  In  viam 
geiitium  oeabierttis  oi  in  ciTiules  Samariiauorum 
oe  inlraveritis;  aed  poiius  iie  ad  oves  qn»  perierunt 
dooms  Israel.  Euoles  aulem  prsedicale,  dicenies  : 
qoia  appropinqoavit  regnum  ccalorum ,  iiittrmoa  cu- 
rate,  morloos  susciuie,  leproaos  mondate,  daeoMmes 
'cjicite :  gratis  accepisiis,  graiis  dale.  NolUe  possidere 
aorum ,  neqoe  argenlum ,  neqoe  pecuniam  io  zonis 


oviom ,  inirinsecus  aotem  sont  lupi  rapaces :  a  /ru-  C  ^^^"*»  "®"  P^*"™ '"  ^'*»  ^^^  panem,  nequc  duas 


ciibos  eorum  cognoscelis  eos.  Nonqoid  coUigonl  de 

s^nia  uvaSy  aut  de  tribolis  ficus?  Sic  omnia  arbor 

booa  /rocioa  bonos  facit :  mala  aotem  arbor  frucius 

malus  lacil.  Non  polesi  arbor  bona  rruclus  malos  fa- 

ccre,  neqoe  arbor  mala  fructua  bonos  facere.  Ronus 

hsBio  de*booo  Ibesaoro  cordis  soi  profert  bona ;  et 

aialos  bomo  de  malo  ibesaoro  proleri  mala  :  ez 

tbondanlia  enim  cordis  os  loquiiur.  Omnis  arbor 

<|vo  non  fiacil  fruclum  bonum  ,  ezscindetur  el  in  ig- 

ntni  miitclur.  Igiior  ei  ez  fniclibus  coruiii  cogno- 

tciUscos. 

CAPUT  XLII. 
^nxntrabunt  in  reynum  cmiorum  qui  tantum  dicunt: 
Uoiniiie,  ^mine. 

Hatto.  tii,  Sf-23;  Loc.  vi,  40.  Noo  omnis  qui  D 
&l  mihi,  Domine,  Domine,  inirabil  in  regnum  coe- 
^sia;  sed  qui  facit  volunutem  Palris  mei,  qui  in 
eoliscsl,  intrabit  iu  regnum.coelorum.  Mulli  diccnt 
■ibi  ia  illa  die  :  Domine,  Domine,  nonne  in  noinine 
'oopropbeuvimus,  et  in  tiio  nomine  dxmonia  ejc- 
cwiiiM,  et  in  tuo  nbmine  viriutcs  mulus  feciinus? 
Et  iiiQc  confiiebor  illis :  Quia  nunquam  novi  vo3  : 
<ibcediie  a  me»qoi  operamini  iniquiutem. 

CAPUT  lUU. 

(^mpara  ta  in  ki$  onntihms  de  tapiente  et  in$ifriemc 

osdi^catorihu$. 

Hatt».  ▼«,  «i-i9;  Loc.  ti,  47^9.  Omnls  rrgo  qul 
^Wi  verba  h«e,  et  facit  ea ,  assimilabitur  viro  sa- 
pienli  qni  xdiAcavit  domum  suam  bU]»ra  jictram.  Fl 


tonicas ,  neque  calccainenu ,  neque  virgam  :  dignus 
est  enim  operarius  mercede  el  cibo  suo.  bi  quam- 
com|oe  civiut<  n  aot  casiellum  iotraveritis,  interro- 
gale  qois  io  ea  dignus  sil,  et  ibi  manete  donec  ezea- 
lis,  edentes  et  bibentes  qu«  appoouniur  vobia,  ct 
curate  infirmos  qui  in  illa  suni.  Et  noliie  Iraoaire  de 
domo  iodomum.  —  Matth.  z,  12-53.  tniranies  au- 
tera  in  domum  ,  saluute  eain  ,  diccnies  :  Paz  liuic 
domui.  El  siqnidem  domos  fueril  digna»  Teniet  pax 
vestra  soper  eam  ;  si  autem  non  fuerit  digna  ,  paz 
Tcaira  ad  vos  revenelor.  El  quicunque  n'>n  receperit 
vos»  neqoe  aodierit  sermones  vestros ,  ezeuntes  fu-^ 
ras  de  domo  vel  de  civiiate,  ezcuiiie  pulvercm  dc 
pedibos  veslris,  in  lestimonium  illis.  Amen  dico  vo- 
bis :  tolerabilius  erit  terrae  Sodomorum  et  Gonior- 
rbaporum  io  die  judicii ,  quam  iili  civiiaii.  —  Ltc. 
z,  5.  Ecce  ego  mitto  vos  sicut  oves  in  ineJio  liipo- 
rom.  Estote  ergo  prudentes  sicut  serpentos ,  et  sim- 
plices  sicul  eolumbae.  Gavete  autem  vos  ab  honiioibus. 
Tradent  enim  vos  in  conciKis,  et  in  synagogis  snis 
flagellabunl  vos,  et  ad  prrsidcs  et  ad  reges  duceniini 
propler  me,  in  testimonium  illis  ei  genlibus.  —  Luc. 
zii,  If-li.  Coin  aulcm  iradcni  vos  in  synagogas, 
et  ad  inagistralns  ei  poteauies,  nulite  solliciti  css»o 
quallier  quid  respondeatis  aui  qutd  dlcaiis  :  dabiHir 
enim  vobis  in  illa  hora  quid  loquamioi.  Non  eiilm  vos 
csiis  (|ui  loquimini,  sed  Spiriiiis  Patiis  vestri  qui  lo- 
qMiiiii  in  vobis.  Tradel  auleni  frnlcr  fraircni  in  iiio»-- 
teni,  ei  paier  fiiiuiu  :  ei  insurgonl  filii  iu  pareuics,  1 1 
inurlc  cos  alhcieut :  cl  criiis  odio  Ohuiibus  ^^royli^ 


f75  T1CT0RIS  EPISCOH  fiikPOANl 

iMCMn  meum.  Qui  aulmn.  pereevcraferii  usqiie  \n  A 


m 


CAPOT  XLV. 


iaem,  hic  salviis  erit.  Gum  aulem  perseqttenlur  tos 
io  civitale  laui,  riigiieiD  aliam.  Ameii  dico  voLis,  iioa 
cooaummabiiis  civiiales  hrael ,  donec  veniat  Fili«a 
Iiem'ni8. — Loc.  vi,  40.  Non  esl  discipulus  soper  roa- 
f  islram,  neque  aervus  super  doininnm  suum.  Sa(A- 
cii  discipulo  ut  sii  «icnl  magisler  ^iis,  et  servus  aicut 
flominas  e>us«  Si  pairemfamilias  Bccliebiib  vocave- 
runt,  quanio  magis  domeaiicoa  e)usT  Ne  ergo  timue- 
ritis  eoa.  —  Marc.  iv,  S2.  Niliil  euim  opertum  qiiod 
non  revefabiiiir,  el  occultum  qiiod  non  scictur.  Qood 
dicovobis  in  lenebns,  dicile  in  lumine  :  et  quod  in 
aure  aoditis,  praedicate  super  lccla.  —  Liic.  xii»  2-9. 
Dico  amem  vobis  amfcis  meis  :  Nonie  Cimere  eos  qui 
corpus  occidunl,  animam  meam  iion  possunl  occide- 


/n  CanMQtUiUem  JeiU9  tufiMm  vimtm  feeit. 

Jo4!f.  11,  l-ff.  Ei  die  tertio  nupti»  faclx  sunt  in 
Cana  Galilu*»  :  ct  erat  maler  Jeso  ibi.  ▼ocatos  esl 
auiem  ei  Jesns ,  el  disclpun  ejus  ad  miptias.  Ct  de- 
flcienie  vino,  dicit  mater  Jesu  ad  eum  :  Tinum  non 
babent.  Et  dicit  ei  Jesus  :  Quid  mibi  et  libi  est,  ma- 
lier?  nondum  enim  venit  bora  mea.  Dicit  mater  ejns 
ministris  :  Qiiodeunque  dixerit  vpbls»  facite.  Rranl 
avtcm  ibi  lapideae  bydriae  sex  poaiia  secondum  po- 
rlflcationem  Judamrumy  capientes  singahe  roetreias 
binas  vel  temas.  Didt  eis  Jeaos :  fmplele  bydriaa 
nqtta.  Et  impleverant  eas  nsqne  ad  sammam.  Et  df- 
cil  eis  Jesns :  Haoriie  none»  et  ferte  archilriclino.  EA 


re :  sed  poUus  eum  timete  qui  polesi  et  animam  et  B  ^'''"'"'-  "*  •"^™  «T'  '^  srchfiriclinas  aqaaiii  vl 


corpas  perdere  in  geliennam.  Nonne  dao  passerea 

a^se  vencunt,  et  unfis  ex  illis  non  cadel  super  ter- 

ram  sine  Patre  vcstro?  Yestri  aotem  capilll  capllia 

oinnes  numerati  sunt.  Nolite  ergo  timere  :  multii 

passeribus  meiiores  csiis  vos.  Omnis-ergo  qoi  eon* 

fiiebiiitrmecoram  hominlbos,  cenfitebor  et  egoeam 

ioram  Palre  meo,  qui  in  coelis  est,  et  coram  angelia 

ejus.  Qui  auiero  negaverit  me  coram  hominlboB,  — 

IIaig.  VIII,  58,  et  confusus  me  fuerit  io  generaiiono 

iau  aduliera  et  peccatrice,  negabo  et  ego  eam  coram 

Paire  meo»  qoi  est  in  coBlis,  et  aogelis  ejus.  Et  Fi- 

Uus  horoiuls  confondet  eum ,  cuin  venerit  in  gloria 

Patris  aui  cum  angeiis  suis.  -"IIatth.  i,  3i-43.  No- 

rnearbitrnriquia  venerim  miilerepacem  inierraro:  ^.  .v     *       .    .  ^        - 

>on  ,«.i  pacem  miuer*.  mJ  gladiam.  -  Lcc.  x...  68.  c  T* .  ''  ^"'^'^''l'"''  ^  '"."«»^"r  » 

E.H.»»  -.«;.«  ^.  k^  -..: ^  Z  A^ j:.  ...r extendens  manum,  tetigit  eofn  Jesos,  dieens  :  Volo : 


nom  faclam,  et  non  sclebat  onde  esset ,  oiinistri  ao* 
tem  sciebant  qoi  haoserant  aqoam :  vocat  Fponsom 
archltriclinos ,  ei  dicit  el :  Oinnis  horoo  primom  bo- 
num  vinom  ponH ;  et  com  inebriati  fuerini ,  toAe  M 
quod  deterios  est :  tu  aiitem  servastl  booom  viBom 
usqoe  adlioc.  Hoc  fecit  inithim  signorom  Jesos  hi 
Cana  Gslilaess ,  et  manifestavit  gloriam  soam* 

CAPUT  XLVI- 
Je$ug  mundai  leprowm. 

Matth.  VI1I9  l-i;MAnc.  1,  iO-45.  Camaotem  d^ 
scendisset  Jesus  de  rooute ,  secutae  sunt  eum  torbm 
moi'ae.  Et  ecce  leprosus  veniens  gemi  flexo  adorabal 


Erunt  eniin  ex  hoe  quinque  in  doma  i  na  divisi ;  tres 
in  duo,  et  duo  in  tres  dividentur.  Veni  enim  separare 
bominero  adversos  pairem  suum,  ei  Oliam  adverans 
matrem  suam  ,  et  nurum  adversus  socrum  suam,  et 
*  inimici  homiuis  doroesilci  rjus.  Qui  arost  patrero  et 
matrem  plus  quaro  roe,  non  esl  me  dignos;  et  qui 
aroat  fllioro  aui  fliiam  super  me,  non  est  medignoa. 
— Luc.  XIV,  26-27.  Et  qui  non  accipit  crucem  suaro, 
et  sequitiirme,  non  esi  me  dignus,  nec  polest  meus 
esse  discipiilus.  ->  Marc.  viii ,  54-55.  Qui  invenit 
animaro  suaro,  perdct  eam,  et  qui  perdiderit  animam 
suam  propter  ine»  Inveniet  eam.  Et  qui  recipit  vos , 
me  recipit ;  ct  qui  recipil  mo  ,  recipil  eum  qui  misit 
me.  Qul  recipii  prophetam  in  nomine  propbclae, 


mundare.  Et  confeslitn  mondata  est  lepra  ejus;  ei 
aii  ilii  Jesus :  Vide,  neraiui  dixcris,  sed  vade,  oaieBde 
te  sacerdotl ,  et  ofler  munos  qaod  praecepit  Muyaes 
{Lev,  XIV,  2)  in  testimoiiium  lllis.  At  iHe  ^ressos, 
coepit  praedicare  et  diflamare  sormonero ;  iu  ot  Jans 
non  posset  roanifesie  in  civitatem  introire ,  sed  foris 
in  desertis  locis  esse.  Et  conveniebani  ad  e«D  «h 
diqoe. 

«. 

CAFUT  XLVir. 
Ptterum  cenluriom$  paralylicum  curavit  Jews, 

Matth.  viii,  5-15;  Ltic.  vii,  MO.  Coro  aotem  iii- 
troisset  Caphamhuro,  accessit  ad  euro  centurio,  ro- 


mercedem  prophetae  accipiet ;  et  qui  recipit  justum  D  gans  eamy  et  dicens  :  Doroine,  p^er  rocus  jacei  in 


in  noniine  jusli ,  mercedem  jusii  accipict.  —  Marc. 
IX,  40.  Et  quiconque  potum  dederit  uni  ex  minirois 
istis  calicero  aquic  frigidae  taniuin  in  noroine  disci- 
puli,  quia  Christi  estis  :  amen  dico  vobis ,  noti  per- 
det  roercedem  sitam.  M\tth.  xi,  1.  EI  factiiro  est 
ciiro  consuroqiaset  Jesus,  prxcipiens  duodeciro  dis- 
cipulis  suis,  Iransiii  inde  ut  docerel  et  praedicHret 
in  civiutibus  eorum.  —  Marc.  vi,  12-15.  Exeun^es 
autem  diseipuli,prabdicab:inl  utpceu  (eniiamagerentt 
ei  dttmoDia  muita  ejiciebani,  et  ungcbaBt  oleo  mol- 
toa  aegrotos,  ei  sanabaniur. 

*  Sic  in  Gsaec.,  Malili.  viu,  9,  dvd/56moc  ti^i  «iiro 
lEovatov.  Quom  locum  hic  expressit  Ammomus.  At 


domo  paralyiicus,  et  male  torquetur.  Et  all  illi  Je- 
sus  :  Ego  veniam,  et  curabo  eum.  Et  respondens 
ceniurio  ail :  Domine,  non  siim  dignus  ut  intre^  aub 
tectum  meum,  sed  rantum  dic  verbo,  et  aanabitur 
piicr  meus.  Nam  et  ego  homo  sum  sub  potesiate  • 
habcns  sub  me  niilites,  et  dico  buic  :  Vade,  et  vadii ; 
et  alii :  Vcni,  et  vcnit ;  el  servo  meo:  Fac  boc,  et  fadt. 
Audicns  autem  Jesus  miratus  est,  ei  sequenUbus  se 
dixit  :  Amen,  dico  vobis,  non  invcni  tantam  fideni 
in  Israel.  Dico  auiem  vobis»  quod  multi  ab  Orienle 
etOccideoie  venieot,  et  recombeni  eom  Abmhaui, 

Luc.  vii,  8,  viro  ^ouvMcv  rmrwiiiMm*  HIbC  Volg.  OlrO- 
bii|oey  $ub  potatau  con$iituiu$» 


577  EVANGfcLlCARUM  HARMONIARUM  INTBRPRErATIO. 

ei  Isaac  *,  ci  Jae<ib  in  regno  coRlorum  :  (Itil  Mitem  A  CAPUT  LII. 


27S 


regDt  ejicienlur  in  lenebras  exteriores  r  ibi  erif  flelus 
tl  Mridof  deniium.  Ei  dixit  Jesns  oenturioni  :  Vade, 
•t  sictit  credidisii  fiat  tibi.  Ei  sanatus  esi  pner  ia  illa 
iMnra.  Et  retersus  esl  eenturio  tii  domuiu  snam,  ci 
linreiiit  ser\ttip  qui  languerat  8>Diim. 
CAPUT  XLVIII. 
Jitui  tocrum  Petri  a  ftimbtu  euraviL 
Hatth.  ▼iii,  14-15.  Et  cum  venissei  Jesus  in  do- 
maiii  Peiri,  Tidit  socrum  ejns  jaceniem  et  ffbrici- 
Uiitem.  Et  leiigit  manum  ejiis,  et  dimisii  eaui  fcbris, 
ei  snrrexil,  ei  miojsirabai  eis. 

CAPUT  XLIX. 

/n  eivh.tem  Naim  mortuum  suseitanl. 

Liic.  vu,  11*17.  £t  faciiun  esl,  deinceps  ibai  in  g 
dTitaieni  quae  Tocaiur  Naim ;  et  ibanl  cuni  eo  disci- 
fuli  ejtts,  et  turba  copiosa.  Cum  autem  appr«*piu- 
qoaret  porlx  civiiatis,  ecce  defuncius  elTiTcbaiur, 
filittS  ttulcos  mairis  suac  :  ot  haec  vidua  erat,  ei  tuiba 
Bolta  ciTitatis  cum  illa.  Quam  cuih  vidissct  Duminus, 
misericordta  motus  super  eam,  dixil  iili  :  N«li  flerc. 
Et  iccessii,  ct  tetigit  loculum.  lii  auiem  qui  pona- 
baoi  steterunl.  Et  ait :  Adolescens,  libi  dico,  surgc. 
Ei  resedii  qui  erai  mortuus,  ei  coepit  ioi;ui,  et  ded:t 
iir«m  inatri  suae.  Accepit  autcm  onincs  limor,  et  ma- 
gnlicabaDi  Dcam  dicentes  :  Quia  propheia  magniis 
sorrcxii  in  nobis,  el  qoia  Deus  visilavit  plebcm  suain. 
Kxlit  ergo  hic  senno  in  uniTersaiD  Judaeamde  eo,  ei 
clrca  omoem  regiODem. 

CAPUT  L 

OMies  infirtmtatet  curat,  ut  adimplerentur  uriplura! 
pfophetarum» 

Matto.  Tni,  16-18*  Vespere  autem  racto,  obiul  - 
nml  ei  multos  daemonia  habentes»  et  ejiciebat  spiri- 
mverbo,  ei  omnes  male  babentes  coraTit.  ui  adim- 
.pleretor  qood  dirtom  estpcr  Isaiam  prophetani 
dkentem :  Ipse  iofirmitates  Dostras  accrpii,  et  aegro- 
lationes  portaTit  (ha.  liii,  4)..  Videns  aulcm  Jcsus 
'turbtf  mnltaseircom  se,  jussit  ire  Irans  freium. 

CAPUT  LI. 

Volenti  eum  tequi  dixit :  Vulpes  foveas  habent. 
Mattb.  Tiii,  li)-22;  Luc.  iz,  57-(;2.  El  acoedcns 
mas  scriba,  ^ii  illi  i  Magisier»  sequar  ie  quocunque 


iVflVi^aJii  imperat  lempes/alt,  et  statim  cestavit, 
Matth.  tiii,  2V27;  Marc.  it,  57  40;  Loc.  viii,  3i- 
25.  El  ascendente  eo  in  naviculant,  sccuti  suni  eum 
discipuli  ejus.  Et  ecce  motus  magnus  factus  est  iii 
maci»  ila  ui  navicula  operiretur  fluctibus  :  ipse  Tern 
crat  in  puppi  supra  cervical  dormicns.  Ei  accesse  - 
runt,  et  suscitavcrnnt  eum,  dicentcs  :  Domine,  salva 
lios,  quia  perimus.  Et  d:cit  cis  :  Quid  liinidi  estis, 
modioe  Gdei  ?  Tuoc  surgens  imperavit  ventis  et  mari, 
ei  cessavii  ventus.  Et  dixii  :  Tace,  obmutesce.  Et 
facia  est  traDqiiilliias  magna.  Purro  homines  mirati 
snnl  dicentes :  Quis  aot  qoalis  est  hic?  qoia  cl  ventis 
imperni  ct  mari,  ei  obediuiit  ci. 

CAPUT  li:l 

Cwraiit  tran$  fretum  demoniaeum  qui  m  moinuMeiiltt 
manebat» 

Matth.  VIII,  28-5i ;  IX,  I ;  Marc.  v,  l-il ;  Loc. 
Tiii,  i6-39.  Et  com  veDissei  irans  frciom  in  regio- 
nem  Gerasenomm,  quas  esi  coiitra  Ga-ilseam,  el  cum 
egreesos  essei  ad  terram,  occorreront  ei  duo  haben- 
les  daemonia,  de  moDUinentis  exeunlcs,  saivi  nimis, 
ita  ut  nemo  possei  transire  per  viam  illam.  Utios 
eo  m  habebat  dxmooia  jtm  leDiporibus  muliis,  ct 
vesiimento  dod  indoebatur,  oeque  io  domo  manebat, 
sed  in  rooDum^tirt;  ei  Dcque  calenis  jam  quisqunm 
eum  poteral  ligare  :  qoonhim  sspe  compedibos  ei 
Cfllenis  vincios,  disropisset  eatenas  et  conipedcs  coui- 
minuisset,  el  nemo  poterat  eum  domare.  Et  semp  r 
r  nocte  ac  die  in  monumentis  el  in  montibus  erat  cla- 
mans,  et  concidens  se  lapidibus.  Vidcns  nulcm  IcNUin 
a  longe,  occurrit  ^  et  adoravit  cuni.  Ei  clamuns  voce 
iiiagna,  dixit :  Quid  nobis  el  tibi,  Jcsu  Fili  Dci  altis- 
simi?  Venisii  ante  tempus  torquerc  nos?  Diccbai 
vero  illi  Jesos  :  Exi,  spirilos  immundc,  ab  bominc. 
Et  interrogavit  eum  :Quod  (Sl  iibi  nomen?  At  illc 
dixit  :  Legio  :  quia  iulraverant  mult.i  dxmonia  in 
eiim.  Et  rogabani  illuin  ne  expellcret  eos  cxtra  rc- 
gionem,  et  ne  imperarel  illis  ot  in  abyssum  ireiit. 
Erat  au'em  non  longe  ab  illis  grex  porcorum  inufto- 
riim  pascens.  Dxmones  auteni  rog.ibaut  eum  diccn- 
ii'8  :  Si  ejicis  nos,  roitte  nos  iii  gregem  porcoruni.  Et 
ait  iilis  :  Ite.  At  illi  excunte»,  abieriini  in  porcos  :  el 
magnu»impetu  grex  pnccipitatus  est  in  mare  ad  duo 


icr».  Ei  dicit  ei  Jesus  :  Vulpcs  foveas  babenl»  et     iDillia,  ei  suflbcali  sunt  in  mari.  Qui  autem  pasccbant 
volacfM  cffili  nidAfi  •  Filiiift  nni«m  iiAminia  nnn  kikhAi  ^  ^^g  fugcruni,  01  nontiaTerunt  in  civiiatem  et  in  agros 


volocres  cceli  nidos  :  Filius  aotem  hominis  non  habei 
•M  capoi  recliDet.  Ait  aotem  ad  alierom  :  Seqoere 
ne.  Ille  aoiem  dixii :  Domine,  permiiie  niihi  pri- 
noffl  ire  ei  sepeiire  patrem  meum*  Jcsus  autem  ait 
iBi :  Seqoere  me,  ei  dimilte  roortoos  sepelire  roor- 
loos  SDOs  :  io  auiem  vade,  annonti.i  regnum  Dei.  Et 
^ialter :  Seqoar  ie,  Domine»  sed  primoni  permitte 
BNlilreoooliarohis*qui  domi  sudL  Aii  ad  illum  Je- 
Mi :  Ncmo  mittens  manum  suam  ad  aratrum,  et  re- 
•i^iciens  reirn,  apius  esi  regiio  Dei. 

*  Excidit  ab  cdilis  et  Jaenb  :  qund  liabct  fextus 
€r.  et  Volg.  Neqiie  enim  Ainmonio  aut  e|fis  iiitiT- 
preli,  sed  polius  v«l  librariis  vcl  lypothciis  \ilio 


omnia,  ei  de  his  qui  daemonia  habuerant.  El  ccce 
lota  civitas  exiit  obviam  Jesu  :  et  videntes  homincm 
scdcntem  a  quo  daemonia  exierani,  et  Testituiii  ci 
sana  roenie,  ad  pedes  cjus,  timueruni.  Ei  rogabaiK 
ut  transiret  a  Aiiibus  eorum.  Cumque  asrenderel  na- 
Tim,  rogabat  eum  vir  a  qnod.-cmonia  exieraui  nt  cuiu 
co  essct.  Ei  noD  admisii  eum,  sed  ait  illi :  Vadc  in 
domum  iuam  ad^tuos,  et  narra  quanta  llbi  Domiiiiis 
fecerit,  ei  misertus  csi  lui.  Et  abiil  pr«dicans  iii 


vcrtcndum  existimarim. 

*>  Gr.,  fJ/3a/x8.  Vulg.,  cucurrit,  Et  inox 
huc.  Gr.,  jX9ec  ^h. 


Venittk 


f79 


S80 


vicroRis  EPiscon  capu&ni 

il^pollm  «ai..U  sibi  redsM  Je.n.  :  et  omnM  mi-  A  «icip»H»  ei«  =  Q"»"  f«  P«Nic»i8  M  poc^Ih» 


labanlnr 

▼3oU  in  cifitalefln  snani. 

CAPOT  LIY. 

CuravU  fMralyttcum  quem  depo$uerunt  per  leetum. 

Matth.  u,  2-8 ;  Marc.  ii,  5-12;  Luc.  ▼,  18-26.  El 
ecce  quatuor  viri  portanies  in  lecto  bocninem  qui 
crat  paralylicus»  el  quxrebani  eiun  inferre  el  poaere 
anie  iesum.  Ei  non  inTenienles  qua  parte  eum  in- 
ferrent  prae  lurba,  ascendecunt  supra  teclum,  el  per 
tegolas  submiseruni  illum  com  lecto  in  medium  ante 
lesum.  QuoruuifidemulTidil,  dixit  paraly tico :  Goii- 
ide,  fiti,  remiiumiur  tibi  peccata  lua.  Et  coeperunl 
cogiure  Scribae  el  Pharisxi,  dicentes  :  Quis  est  hie 


all  illis  :  Non  noceaie  babenl  sani  medicun,  tea 
qni  onlo  habcnl.  Euntet  aulem  disciie  qnid  eal :  Ml- 
lericordiam  volo»  el  non  nerifieiom  {Oee.  yu  ^)«  ^ 
enim  \ocaro  venl  juslos»  aed  peccaiores  in  poMiiM» 
liam.  Ai  ilii  diieranl  ad  evm :  Quare  discipttll  ionn* 
nis  jeiunant  frequeoler,  et  obsccraliones  faciiml.  si- 
militer  el  Pliarisaorum ;  loi  aulem  edont  el  bibonl, 
el  non  Jejunant?  Quiboi  ipse  ail :  Nmiquid  postwii 
filii  nuptiarum,  quandin  sponins  est  cnm  iflis,  j^n- 
nare?  Quanio  lempore  babenl  secnm  spon^um,  non 
possunt  jejunare.  Yenient  autem  dies  enm  auferetnr 
ab  eis  sponsus,  el  Innc  Jejunabuni  in  iHis  diebns. 
Dicebal  autem  similitudinem  ad  illos  :  Qoia  nenM 


qui  ioquitqr  biaspbemias?  quis  poiesl  dimitiere  pec-      assumenlum  pimni  tndis  assnil  tesismenlo  f«ieri  : 


i»la  nisi  sohis  Deus?  El  cum  cognoTissel  Jesus  oogi- 
lationes  corum»  respondens,  dixit  ad  illos  :  Quid 
cogitntis  maia  in  cordibus  veslris?  quld  esl  feeHius 
Oicere  :  DimiUwitnr  tibi  peceata,  an  dicere  :  Sorge 
01  ambula?  |]|  autem  seiatis  qoia  Fiiius  bominfs  po- 
tesuiem  babei  in  lerra  dimiitere  pcecau,  ail  para- 
Ijiico  :  Tibi'  dico,  Burge,  tolle  lectum  tunm  ei  tade 
in  domum  luam.  El  eonfestim  sorgens  coram  lllis, 
lolit  leclum  in  qno  jiicebaf ,  el  abiil  In  diMnnm  suam 
mafnificnns  Deum.  Et  aiupor  apprehOfHlil  omncs,  el 
magnificabanl  Deom,  el  repleti  snnt  limore,  dicen- 
les  :  Qoia  vidimns  mtrabilU  hodie.  El  glorificaverunl 
Deuro,  qui  dedil  potesiatem  ulem  homhiibns. 

CAPUT  LV. 

Fitium  reguR  absenlem  euraHt, 

JoAN.  IV,  4(h53.  Veiiit  ergo  iierom  in  Caoa  Gali- 
lae»,  ubi  recil  aquam  vinum.  Et  erat  quidam  regulos 
eujus  ftlius  infirmabaiurCapbarnaum.  Hiccum  an- 
dissel  quia  Jesus  advenirel  a  Judaea  in  Gaitlaeam, 
abiit  ad  euin,  et  rogabat  eum  ut  descenderei  et  sa* 
narel  fiiium  ejus  :  ineipiebai  enim  mori.  Dixit  ergo 
iesus  ad  eum  :  Ni&i  signa  el  prodigia  VTderitis,  n(m 
credilis.  Dicit  ad  eum  regulus  :  Dumine,  descende 
priusquam  moriaiur  filius  meus.  Dicit  ei  Jesus  :  Va- 
de,'filius  tuus  vivit.  Credidit  homo  sermoni  qucm 
dixit  ei  Jesus,  ei  ibat.  Jam  aulem  descendenie  eo, 
servi  occurrerunt  ei  et  nuntiaverunt  dicentes :  Quia 
filius  ejus  viveret.  Interrogabat  autem  horam  ab  eis^ 
in  qiia  melius  babuerit,  et  dxermil  ei  :  Quia  heri 


alioquin  anferl  snpplementum  novura  a  veieri,  et 
major  scissura  fit.  Et  nemo  mittil  vinqm  nowai  hi 
vtres  veteres;  alioquin  rumpel  vlnum  novom  nirie» 
ei  ipsum  effundetur,  el  utres  peribunt.  Sed  ffnom 
novom  in  utres  novos  mitundom  esi,  tt  Mraqno 
conservanior.  Et  nemo  blbens  velus,  sia  Im  Tdil  no- 
vum;  dicil  enlm  ;  Vetos  melius  est. 
CAPUT  LVIL 
Scribas  iignum  petunt  ab  to^  ei  eie  multa  didi. 
M4TTH.  III,  38-45.  Tuncresponderanloi  qoldnai 
de  Seribis  et  Pbarissis  dicenles :  Magisior,  volaninsn 
le«ignom  videre.  Qoi  rospondons,  aii  iU:i : — Loe.  xi, 
99  -  3i.  Generatio  mala  et  adultera  signom  qnsr il, 
el  signum  non  dabitur  el,  nisi  signum  Jonae  propbetm. 
C  Sicul  enim  fuii  Jonas  in  venlre  ceti  tribui  diebos  ol 
tribus  noctibus  :  sic  eril  Filius  bominis  in  corde  terrm 
iribos  diebus  ct  tribus  nociibus.  Viri  Ninivilae  sor- 
geni.ln  judicio  cum  generatiooe  isu,  el  condemnn- 
bunt  eam,  quia  poenitentiam  egeranl  in  prsdicaliono 
Jonae.  Et  ecce  plos  quam  Jonas  hic.  Regiua  Anslri 
surget  in  judicio  cum  generatiooe  isu,  ol  eondemna- 
bit  eam  ,  quia  venit  a  finibus  terrae  aodire  sapien- 
liam  Salomnnis.  Et  ecce  plus.quam  Salomoo  hic. 
—  Luc.  XI,  24-26.  Cum  immundus  spiriius  eiieril 
ab  homine,  ambulat  per  loca  arida,  quxrens  reqniom, 
et  non  iiivenit.  Tunc  Jicit :  Revertar  in  domum  meam 
uiide  exivi :  ei  veniens  invenlt  vacanum ,  scopis 
niundaum  et  ornatam.  Tunc  vadit  et  aySumil  sepldn 
alios  spiritus  secum  nequioies  st,  et  iniranles  habi- 


hora  septima  reliquit  euiu  febris.  Cognovit  ergo  pa-  D  |ant  j^i :  «t  fiunt  novissima  homlnts  illios  pejora 


ter  qula  illa  hora  eral  in  qua  dixit  ei  Jesui  :  Filioi 
luus  vivit :  et  credidit  ipse  el  domus  ejus  (ou. 

CAPUT  LVI. 
Levi  pubikanue  eoHvivium  ei  fecit.  Cl  dieebant  Seribes 
et  Pkansai  diidpuUs  :  Quare  cum  publicaiiis  ei 
peccatoribus  maiiUucat  inagister  vesier? 

Mattb.  IX,  9-17;  Lu€.  v,  29-39;  Ujm.  ii,  16-22. 
Lt  fecil  ei  convivium  inagnum  Levi  in  domo  sua.  El 
hcium  est,  discumliente  eo  in  donin,  ecce  mulii  pu- 
l)licani  et  peccatores  vcnienies,  di  cumbebant  ciim 
Jesu  et  discipulis  ejus.  Erant  enim  niulii  qui  et  se- 
qiiebaniur  eum.  Et  videntes  Serib»  et  Pbarisaei  quia 
nunducaret  cum  peccatoribus  et  publicanis,  dicebant 


prioribus.  Sie  erit  et  generailoni  huic  p^sslmae. 

CAPUT  LVIII. 

Quadam  mulier  de  twba  clamoviiad  Jesum  :  BaatMi 

tenter  qui  le  partavit. 

Luc.  XI,  27,28.  Facium  esi  aotem  cum  hisBC  dlco- 
ret,  extollens  qnai^d.im  mnlier  vocem  de  lurbn  dixli 
illi  :  Beatus  venlcr  qni  te  pnriavil ,  el  obert  qoaa 
suxist*.  At  ille  dixil :  Quinimo,  beail  qni  andtaM 
vcrbum  Dei,  et  cust')diunt  illud. 
CAPUT  LIX. 
Nuntialur  Jesu  :  Quia  mater  lua  et  fratrea  tm  volnnt 
te  videre. 

Matto.  III,  46-50;  Maec.  iii,  31-35;  Liic.  vm^ 


Wl  EVANGELICARUM  IIARlICMnARtll  INTERfRETATia 

19-21.  Adbuc  eo  loqoeBle  ail  tarlMS,  Eece  oiAler  A  CAPUT  LXI. 


m 


cfM  ei  fintret  ftiaUant  foris,  qusreote»  Iim|iiI  ei. 
IMiit  Miiefli  ei  quidam  :  Ecce  mter  iMa  el  fratree 
;suiit.  qvflBfentes  te.  At  ipse  respondens 
s|birsil :  Qti«  est  mater  nMS,  et  qni  sonl 
frafres  mei  7  Et  eiiendens  msnum  in  ditcipnlos  suos, 
diiil :  Eeee  maler  mea,  et  firilres  meL  Qnicttnqae 
fttfai  leeerli  voliinutem  ratris  meit  qoi  in  ooelis  esl, 
Ipae  OMaa  fraier,  seror  ei  raater  esi. 

CAPUT  LX. 
ifias  «lalrmm  qum  fluxum  $angumi$  patiebatur  cwa" 
uk^  €i  fiittm  ium  ffrincipii  iynidogcB  mortuum 


Matti.  ix«  l8-i6;  Marc.  ▼,  S2-45;  Lcc.  fiii» 
41 -M.  il2C  iUo  loquciite  ad  eoa,  ecce  princepi  sy 


Diiet  tCBtci  curunl^  ei  dcmonmm  iurdum  wnium 
cjecit, 

MArm.  ii>  27-53.  Et  Iranseunte  indeJesu,secuti 
stintenm  duo  csct  clamantes  el  dicentos  :  Miserere 
nostii,Fili  David.  Cum  auiem  venisset  domnm,  sc- 
cessemnt  ad  euro  ccci.  Et  didt  eis  lesns  :  Crediiis 
qoia  possum  boc  facere  ?obisT  Dictint  ei :  UiitiuOv 
Domine.  Tunc  leiigil  oealos  eonun,  dicens :  Secun- 
dum  fidem  vesiram  (iai  vobis.  Et  aperii  suni  oculi 
eorura.  Ei  comrainaiusest  Jesus  eis  dkens  :  Videto 
he  quii  sciat.  IUi  autem  exeunies,  diframavenmt  eum 
10  uoiversa  terra  yia.  Efreasis  aufcm  illiSt  eeee  ob- 
Uileruntei  bomioem  louiam^  dsemeMimi  babenleatf. 
Et  cjecio  d^monio,  iocatus  esl  matus.  Ei  miratm 


coi  DOinen  Jairos,  accessit  et  adoravit  B  sunt  turbe  dicenles  :  Naoqttamapparuitsic^in  Israel. 
•um»  dteeos :  Filia  mea  modo  dcfancu  est ;  sed  venl^ 
manam  soper  eam,  et  vlveu  Ei  surgens  Je- 


--  MiTTn.  xu,  25.  Nooqaid  isie  esi  lilias  David  ? 

CAPUT  LXII. 

PhariitBi  dicunt  de  Jcsu  :  In  BteUehub  pfinApe  dm- 

moniorum  kie  ejieit  dmmonia^ 

Matth.  xu,  21-37;  Mjknc.  iii ,  22- 50 ;  Luc.  xi, 
l'*'-^^.  Pbarisxi  autem  dicebsnt  :  In  Bee'zcl)ub 
principe  dxroonlonim  hic  ejicit  daemones.  Ipse  au- 
lem  iit  vidit  cogitationes  eorum,  dixit  eis  :  Otiine 
iTgnutn  in  seipso  divisuro  desolabilur,  et  omnis  ci- 
titas  divlsa  adversnS  se  non  stablt.  Sl  autem  et  Sa- 
Unas  in  seipsum  divisuS  est,  quomodo  siabit  rrgnum 
Ipshis?  Non  potest  sure,  sed  flnem  habet :  quia  di- 
Cltis  in  tieelxebub  me  ejicere  dxmonia.  Si  auiem 
iniaua,  a.iii  iwui  m  qu.  cuio  ^^  Bee!xebub  ejicio  daimonia,  filii  vestri  iii  quo 

eo  eraol :  Pracepior.  tarb»  te  com|»rimuiit  ei  affli-  C  ^.^^j^^^  ^  ^^^^  .^^.  .^^^.^^^  ^^^^.  ^^^,   p^^^^  ^  .^ 


stts,  scqoebalur  eum,  et  discipuli  ejus.  £t  ecce  mu- 
ycr  qaae  aangninis  fluxum  patiebatur  duodecim  annia» 
01  foerai  mulu  perpessa  a  compluribus  roedicis,  el 
crofaveral  omnia  sna,  nec  ab  ullo  potuit  curari^ 
scd  ma|is  deterius  bab^'bat,  venit  In  turba  retro,  et 
tetlgil  fimbnam  vesiimcnti  ejus,  Dicebat  eiiim  intra 
aa  :  Qood  si  vel  vestinientum  ejaa  tetigero ,  salva 
cro :  elcoDiestim8ietitfluxa«sanguiaisejus,etsensit 
•  or^ore  qaod  sanau  essel  a  plaga.  Et  sutim  lesiia 
ragooscaos  in  aeroetipso  virlutem  qos  exicrai  ab  eo, 
rMi«ersttsad  lurbas  aiebat :  Quia  me  tetiglt?  Ne* 
ganiibaa  aoiAn  omnibua»  dixit  Pctrus  et  qui  cum 


s$ini,  etdicis  :  Quis  uie  tetigit?£t  dixii  Jesus  :  Te- 

ligit  me  aliqais  :  oam  et  cgo  novi  virtntem  de  me 

exiisse.  Et  circumspiciebat  vtdere  cain  qaae  boc  fe- 

cerat.  YiJens  antem  roulierquia  non  laiuiu  tremens 

v<BU,etpfoeidit  ante  pedes ejus,etob quam  causam 

istigerit  eam  iodit  avit  coram  omni  popii^o,  et  qnem« 

siinKNlam  confestim  sanau  sit.  Et  ipse  dixit  illi : 

Ftiia,  fides  lua  lesalvam  fcclt;  vade  in  pace,  ct  esto 

ttn  a  plaga  lua.  Adkuc  eo  loqoente,  Ycnil  qnidam 

abardiisyoagogo,  dicens  ei :  Quia  roortua  est  fllia 

iti,(|uid  ultra  vexas  roagistrum?  Jesus  audito  verbo 

^  aitarchisynagngo :  Noli  timere  :  crede  tantum, 

d  ttlia  erit.  El  non  permisit  qaenM|uam  sequi  se, 

BisiPenram,  et  Jacobum,  et  Jonnnem  frairem  Jacobi. 

Ucinvenissetiikdomumarchisynagogi,  vidit  libici- 

i^etturbam  tumultuaniem ,  et  fleiiies  et  ejiilantes 

■slum.  El  ingressus ,  dicebat  :  Uecediie  :  non  est 

^Bortua  pncita,  sed  dormit.  Et  deridebant  eum» 

leiettes  qood  mortua  essei.  Ipse  tcro  ejcctis  omni- 

K  aisampio  patre  el  matre  puellae,  et  qoi  seciim 

lAit,  ingrediiur  obi  erat  puella  jscens.  Et  teneos 

^amejos,  aitilJi :  Talitha»  cumi :  quod  est  Inter- 

Praatam  :  PoeNa  (tibi  dico),  surgc.  Et  reversus  esi 

¥Hios  ej«.  Et  surrexit  fontinuo  poella,  et  ambu- 

l^t.  Erat  aolera  annoram  daodecim.  Et  ohstopiie- 

^iit  omnes  stupore  maxiino.  Et  prxcepit  illis  vehe- 

^tuitt  01  nemo  id  scirei.  Et  jussit  iHi  daH  mandu- 

^e.  Ei  exivii  fiima  hxc  in  uulversaiii  terram  illam» 


die^ito  Dei  ejicio  dsemoi.la,  proreclo  pervenit  in  vos 
regnum  Dei.  Aut  quouiodo  polest  quisquam  inirare 
in  domuni  fortis,  et  vasa  ejus  diripere  in  qulbus  con- 
fldebat,  nisl  prlus  a!Iig.iverit  fortem,  ct  tunc  doroum 
illius  diripiat?  Qui  non  est  mecum,  contra  me  cst  : 
et  qiii  non  congregat  mecum ,  spargit.  Ideo  dico 
vobis  :  Onine  peccalum  ci  blaspliemia  remittitur 
hominibus  :  Spiritiis  autem  blasphemia  non  remitic- 
tur.  Et  quicunque  dixcrit  ViTbuiii  contra  Filium  ho- 
minis,  remittetur  ei  :  qui  autem  dixerlt  coi.tra  Spi- 
ritum  sanctum,  non  remiitetur  ei ,  neque  in  hoc  sx- 
culo,  neque  In  futuro.  Aut  raciie  arburem  bonaniy 
ct  fructum  ejus  bonum  :  aui  faciie  arborem  malain» 
r^  et  fructoin  ejiis  mnlum  :  siquidem  ex  fruclibus  arbor 
cognoscitur.  Progenies  viperarum,  quomedo  |K)tcstis 
bona  Ioqui,cumsitismali?  ex  abundantia  enim  cor- 
dts  os  loquiiur.  Bonus  homo  de  bono  thesauro  pro- 
fert  bona  :  et  malns  homo  de  malo  thesauro  profcrl 
mala.  Dico  autem  vobis  :  quoniam  ouine  verbum 
otiosuni  quod  lucuti  fuer  nt  horaines,  reddent  ratio- 
neiii  de  eo  in  die  juJicii.  Ex  vcrbis  enim  tuis  justiO^ 
caberi-,  et  ex  vcrbis  tuis  coodemiiabcris. 

CAPUT  LXIII. 

Uartha  Jcium  iuicepit  in  domo  i«a. 

Luc.  X,  38-42.  Facturo  est  aotem  dam  irent,  el 

ipse  Jesus  iniravit  iii  quoddam  casieilum  :  el  mulicr 

quxdam  Hartba  nominc,  excepit  illum  in  domuoa 


285 


TICTOIllS  EPISCOPI  CArUANI 


^i 


8unm.  Ei  liuic  crat  soror  nomine  Maria;  qnx  eliim  A  Tirtal^s  ejus,  quia  nmi  egisseiii  p<enit(*nti.iiu.  Vdb 


FeHens  focos  peiles  Domini  Jeso.  aodiebnt  TcrkKim 
lllius.  Marllia  autem  satngcbai  circa  frequens  mini- 
BteHaro.  Qu«  steiit  et  aii :  Domiiie,  non  est  libi  csrae 
qood  soror  mea  rcliqiiit  me  8<»lam  ministrare?  die 
ergo  illi  ut  me  adjuvet.  Et  respondcns  dixit  illi  Do* 
mini»  ;  Martha,  solliciia  es,  et  lurbaris  erga  plorima. 
Porro  unum  est  necessarium.  Maria  optimam  partem 
elegity  quae  non  tureretur  ab  ea. 
CAPOT  LXIV. 
lomnet  tti  eartere  mhit  ad  Jetnm  iHterrdgare  hrm. 
Matth.  II,  2-19;  Luc.  tii,  18-55.  ioannes  an* 
tem  ruRtaudisset  In  Tinculis  opera  Christf,  eont oeam 
dnos  de  disdpolis  sois  miBit  ad  Jesmn  dieens  :  Tki 
es  qui  Tentnrus  es,  an  aliom  esspectamns?  (In  ipsa 
autem  boracoraTilmnltos  a  languoribus  et  plagis,  et 
apiritibos  malin,  et  capcis  miiltis  donavit  Tisum.)  Et 
respondens  dixit  iliis :  Eunles  nuntiate  Joanni  qnae 
Tidistis  et  audistia  :  qnia  casci  Tident»  claudi  ambo- 
Innt,  leprosi  mundantur,  surdi  audiunt  (ha.  xxxt, 
5),  mortui  resurgunt»  pauperes  eTangelizantur.  £t 
beatns  qui  non  fuerit  scandalizatus  in  me!  Illis  au- 
tem  abeuntibus ,  coepit  Jcsus  dicere  de  ioanne  ad 
turbas :  Quid  exiistis  in  desertum  TidercT  Arundinem 
vento  agiutam?  Sed  quid  exiistis  Tidere  ?  Hominem 
roollibus  Testimentis  indutum?  Ecce  qui  in  Teste  pre- 
tiosa  sunt  et  deliciiSy  in  domibus  regum  auol.  Sed 
quid  exiistis  videre?  Propbetam?  Utique  dico  Tobis^ 
et  plus  quam  prophetam.  Ilic  est  enlm  de  quo  scri- 
ptnm  est :  Ecce  ego  mitto  angelum  meum  ante  fa- 
ciem  tuam,  qui  praeparabit  Tiam  tuam  ante  te  (Jfo/. 
III,  f ).  Amen  dico  Tobis  :  major  inter  natos  molie- 
nim  propheta,  Joaniie  Baptisfa,  nemofist.  Qui  autem 
m  nor  est  In  regno  coclorum,  major  cst  illo.  Et  omnis 
populus  audiens  ei  publicani  justiflcavcrunt  Deum, 
baptizati  bapiismo  Joannis.  Pharisaei  autem  et  legis- 
periii,  consiliunrDei  spreverunt  in  semctipsos,  non 
bapt<zati  ab  eo.  A  dicbus  aulem  Joannis  Bapiistas 
usque  nunc,  regniim  cuclorum  Tim  paiitur,  et  Tiolenti 
riipiunt  iilud.  Omnes  enim  propbeiae  et  lez  nsque  ad 
Joannem  prophetaverunt.  Et  si  vullis  recipere,  ipse 
est  Elias  qui  veniurus  est.  Qui  habet  anrcs  audiendi 
nndiat.  Cui  autcm  similem  aesiim»bo  gcnerationem 
islam?  Siinilis  est  pucris  sedcntibus  in  Toro,  qui  cla 


B 


libifCorazin  ■  !  v»  tibi  Beili>nida,  quia  sl  in  Tyro  et 
Sldonft  factae  foissent  virtutes  qnap  facVac  snnt  In  to- 
bis,  olim  in  ei!icio  et  cinere  pmitentinm  cgisscnt 
Yeromtanien  dieo  vobis  :  Tyro  ei  Sidoni  remlnkn 
eril  in  die  judicii,  qoam  Tobis.  Rt  tn,Capli»fnaum, 
nunquid  usque  in  eoelum  exaltaberia?  usqne  in  In- 
femum  descende$  :  quia  si  in  Sodomia  raetae  foi^ 
sent  virlutes  qnae  faetae  font  in  te,  forte  man«insoiit 
usque  in  liunc  dicm.  Verumiamen  dico  Tobis  qnia 
torr;e  Sodomorom  renrusius  erlt  io  die  judicii  qnaa 

CAPUT  LXVI. 
ApostoU  reverttmtur  de  prmdicallone  ad  Jesum. 

Marc.  ti,  30,  31 ;  Luc'.  ix,  10.  Et  cum  vcnisscni 
apostofi  ad  Jesom  ,  ronuntiavenint  illi  omnia  qnc 
confecrranf,  et  docoerant.  Et  ait  illis  :  Venite  seor* 
8om  in  desertum  locum,  et  rcqoicscite  pu^iflum.  CraUit 
anlem  qui  veniebant  multi,  et  nec  manducandi  spa» 
lium  habcbant. 

CAPIJT  LXVIL 
Jesus  elegit  alio»  septuaginta  duot  disdpulot,  Et  mi" 
jtmgii  parabolamtumm  wdificantis^etregis  pndium 
parantis. 

Luc.  X,  1,  16-23.  Posthaee  autem  desfgnaTlt  Do- 
minus  et  alios  septuaginta  duos,  et  misit  lllos  binon 
ante  faciem  suam  in  omnem  civitatem  et  locam  qna 
crat  ipse  ventunis ;  et  dicebat  illis  :  Qui  tos  uMU 
me  audity  et  qui  vos  spcrnit,  me  spemii.Qof  aoiefli 
sp^^mit  me,  spernit  eom  qui  misit  me.  RcTersi  smil 
autem  septuaginia  dno  com  gaiidio,  dieentef :  Domine» 
etiam  daemnnia  subjicinniur  nobts  in  nominc  tuo.  Et 
ait  iliis  :  Videbam  Satanam ,  sicut  fnlgur  de  eoBlo 
cadentem.  Ecce  dedi  vobis  potestatem  calcandi  aapr» 
serpentes,  et  scorpiones,  et  supra  omnem  TirtuloBi 
ittimici,  et  nihil  Tobis  noo^bil.  Veromtamen  in  boe 
nolite  gaudere  quia  spiritus  vobis  snbjiciunior :  gan'' 
dete  autem  quoniam  nomina  vcstra  scripia  sunc  in 
coelis.  Inipsaboraexsultavit  Spifitn  sancio,  etdixit: 
—  Matth.  XI,  27-30.  Conflteor  tibi,  Pafer,  iKHBine 
CflRli  et  terrae,  quia  absrondisti  haec  a  sapientibiia  ei 
prudentibiis,  et  revelasti  ea  parvulis.  Eiiam,  Puw, 
quia  sie  fuit  placitum  ante  te.  Omnia  mihi  iraditn 
sunt  a  Patre  nieo.  Et  nemo  novit  Filinm  nisi  Pater : 


m5ntes  coaequalibus,  dicunt :  Ceciniiuiis  vohis  et  non  rx  "cqiie  Patrem  quis  novit ,  nisi  Filius ,  ct  ciii  FilKis 


b.iltasiis;  lamentavimus ,  et  non  planxislis.  Vcnit 
eniin  Joannes  ncqiie  mandiicans,  ncque  bibcns,  et 
dicunt  :  Dxmonium  habct.  Vcnit  Filfus  hominis 
fnanducans  et  bibcns,  et  d.cunt :  Erce  liomo  vorax 
et  potator  vini ,  publicanoruin  et  peccaiorum  ami- 
ciis.  Et  justincula  est  sapieniia  a  flliis  suis. 

CAI  UT  LXV. 

Exprobrat  civitatibus  in   quibus  factm   sunt  plurinue 

virtuus  ejus, 

Matth.  XI,  20-24;  Loc.  x,  12-15.  Tiinc  coepit 

csprobrarc  civiutibiis  In  quibus  factse  suiit  plurimae 

•  Corax'n]  Gr.  Mallh.  xi ,  21,  Xooa{i»;  Liic.  x,  15, 
Xwfia^iv.  Eusebius  vcro  de  Sit,  et  ffomin.  loc.  Ilebr, 
babct  Xu^a(ccv.  Ex  aliis  tamen  codd.  Gnrcis,  sive 


vohierit  revelare.  Et  conTersns  ad  discipukM  suos 
dixit  :  Venite  ad  ine,  onines  qui  laboratis  ei  oiieratl 
cstis,  ct  ego  reficiam  vos.  Tollite  jugum  menm  super 
vo^,  et  discile  a  mc  quia  mitis  sum  et  bumilis  corde: 
ct  Invenieiis  requiem  animabiis  vcstris.  Jiigum  enim 
mcuin  suave  est ,  ei  onus  nit*uui  leve.  —  Loc.  xit  , 
20-35 ;  Mattu.  x,  37-59.  Si  quis  venit  ad  mOv  et  mm 
odit  patreni  suum  ei  matrem,  et  uxorem  et  filioo,-el 
fratres  ct  sorores  ,ai|  hxc  autem  et  animam  soam , 
non  potcst  meus  cssc  disc  pulus.  Et  qui  non  bnjiilat 
crucem  siiam,  ct  veiiit  post  me,  non  poiost  meos  esoe 

mss.,  sive  editis,  conrirmaturVulgat.lectioCorosefn, 
aut  Chorosain.  Sic  et  llicronymus  de  /Vomftr.  Uebr^ 


»5 


EVANGELICARUM  HARMONURUH  INTERPRETATIO. 


disci|Milus.  Quis  enim  ex  Yobis  Tolens  xdiflcare  tur-  A  roeuin  supereiim*  eljudicium  gcntibus  nu:.liablt.  Non 


rn,  Bon  prius  sedi*ns  computac  ^umplus  qui  neces- 
ssrii  sunt,  si  habcat  ad  perflciendum;  ne,  posteaquam 
posaertl  rundameiitum ,  et  non  potuerit  perfleere  , 
omes  qui  ▼ideni  incipianlilludere  ei,  diccntes :  Quia 
kic  bomo  coepil  cdiflcare,  et  non  potuil  consummare  T 
AU  quis  rex  iiurus  niiuere  bellum  adversus  regem, 
m  scdensprius  eogitat  si  possil  ciimdecem  niiliibus 
Mcnrrere  ei  qui  cum  Tiginli  millibus  yenit  ad  seT 
Alioqoiii  adbuc  iilo  longe  agentc,  legaiionem  miitens, 
ngii  qu»  pacis  sunt.  Sic  ergo  omnis  ex  yobis  qui 
»•«  reminiial  omnibus  quae  possidet ,  non  potesl 
meos  esse  discipulus. 

CAPUT  LXVIir. 
Phariuci  aecusabant  dhciputoi  ej  •• 
Matth.  XII,  1-6  ;  Mabc.  ii,  25-28 ;  Luc.  ti,  1-5. 
El  bctuin  esi  iii  sabbato  secundo  primo,  cuni  trans- 
ireiiesus  per  sata,  Tellebani  csuricntes  discipuii 
(jiiiftplcas  et  manducabant ,  confiicaiiles  manibus. 
Qlldam  autcm  Pbarisaeorum  dicebant  illii  :  Quid  fa- 
citii,qnod  non  licetin  sabbatisTEi  respondcn^  ad 
eos,  dlxll :  Nec  hoc  legistis  quod.  David  fecil  cuin  esu- 
riisiei  ipse,  et  qui  cum  ipso  erant :  quomodo  intraTit 
ii  dofflum  Dei ,  et  panes  proposilionis  sumpsii ,  ct 
BiiidocaTil,  et  dedii  bis  qui  cum  eo  erant,  quos  non 
iicebat  ei  manducare,  nisi  solis  sacerdoiibus?  Ei  di- 
ceki  illis  :  Quia  Dominosesl  Filius  bominis,  eiiam 
ttMnti.  Aul  non  legiftlis  in  lege ,  quia  sabbatis  sa- 
cenloies  in  templo  sabbatum  Tioiant,  et  sine  crimine 


coniendel,  neque  dainabil ,  iiei|iie  audici  aliqiiis  iii 
plaicii  Tocem  ejus.  Arundiuem  quassalam  non  eoo* 
fringet,  ei  linura  fnmigans  non  cxsiiiignei,  ilonec  eji- 
cial  ad  Tictoriain  judieiuiii.  £i  in  nomine  ejus  gcntei 
sperabunl  (Ita.  xlii,  1-4). 

CAPUT  LXX. 

Jetics  in  mon(e  orat,  ei  juxla  mare  tuihis  et  diidpulii 
$ms  plurima  in  paraboiis  bcutui  en, 

Luc.  Ti,  12-13.  Faciuui  est  autem  iu  illisdiebus» 
exiit  in  montem  orare,  ei  erat  pernocuns  iu  oraiinn« 
Dei.  £i  cum  d  es  factusessel,  TocaTii  discipulossuos. 
—  Matto.  xjii,  1-3.  Et  exiens  de  domo,  sedebai  se- 
cus  roare,  el  congregatx  suul  ad  cum  lurbx  mul!»» 
]g  ita  ui  iii  naTicuIaiu  asceiideiis  sederet.  Ei  ooiois  lurba 
siabat  iu  liU'  re,  et  loculus  esi  eis  multa  iu  paraboiis 
dcens : 

CAPUT  LXXt. 

Ecee  exiit  qui  ieminat  umlnare, 
Matth.  XIII ,  3-9  ;  Marg.  it  ,  5-9 ;  Luc.  tiii  ,  5-a 
Ecce  exiil  qui  semiiiat ,  scminare  semen  suum.  El 
dum  seniinat,  quaedam  ccciderunt  secos  Tiam,  et  con- 
cotcata  sunt  :  ct  Tcnerunt  Tolucres  cceli ,  ei  cbnie- 
dcruni  ca.  Alia  autem  ceciderunl  in  petrosn,  ci  non 
bahueruni  lerram  multam  :  ei  conliuuo  e\oil:i  sunr, 
quia  non  babebant  aliiiudinem  lerne.  Sole  autcm 
orto ,  sstuaTt  runt :  ei  qoia  non  h.ibebant  raiKccm  , 
aruenint.  Aiia  aulem  ceciderunt  inler  splnas  :  ei  cre- 


CAPtT  LXXIL 
De  eo  qui  teminat  bonum  temen  in  agro  iuo     et  de 


IMI?  Dico  aotem  ?obis  quia  templo  major  esl  hic.  c  ^*™"J  spinae,  et  soffccavcruni  ea.  Alia  Tero  ceclde- 

Sibbaiom  propier  bominem  foctom  esi,  ei  non  homo     ™"*  ""  terram  bonain  :  et  dabant  frucium  ,  allnd 

pwpter  sabbaimn.  ceniesimum ,  aliud  sexagesimura ,  aliud  triccsinium. 

CAPUT  LXIX      '  "*^  ^*^^"*  clamabal  :  Qui  habet  aures  audiendi 

n-     LL  ^"  . '  audiai. 

Die  iobbatt  m  synagoga  curamt  manum  artdam. 

Uc.  Ti,  6-11;  Matth.  xii,  10  12;  Marc.  iii,  15. 

FicUim  esiauiem  eiin.alio  sabbalo,  ut  luirarel  io 

lyoigogam,  el  docereu  Et  erai  ibi  bomo,  ei  manus 

quidexlra  erai  arida.  Obserrabant  autem  Scribae  el 

.Httri>«i  si  in  s^ibbaio  curarei,  ui  iiiTcnlreul  unde 

iccQiarent  illum.  Ipse  Vero  sciebat  cogiialioncs  eonim. 

C(  lil  bomini  qui  babebat  manum  aridam  :  Surge,  el 

lU  io  mcdium.  Et  surgens  sieiil.  Aii  antein  ad  illos 

'«lui :  liiierrogo  tos,  si  licet  sabbaiis  bene  faccre, 

^DiIe;  anlmam  salvam  facere,  an  perdere?  At  illi 

^cehinl.  El  circumspectis  omnibus ,  dixit  homini : 

KitOKle  manum  tuara.  Ei  exiendit.  Ei  resiilula  est 

^nitaii  manus  ejus  sicut  et  aliera.  £i  dixit  ad  eos  : 

^  erit  ex  Tobis  bomo  qui  habeal  oTem  unam,  ct  si 

^derit  b.i  c  sabbatis  in  foTcam  ,  nonne  lenebil  et 

l^nbii  eam  ?  Quanto  magis  est  inelior  houio  oto  ? 

^tie  licel  sabbatis  bene  facere.  Ipsi  aulein  repleii 

^i  insipieniia,  ei  colloquebanlur  ad  invicem  quid* 

^  facereol  Jesu.  Jesus  itaqtie  scicns  secessit  inde, 
tt  leeoti  sunt  eum  mulli ,  et  curavit  eos  omnes.  Et 
P^^l^it  eis  ne  nianifestum  euni  facerent,  ui  adim- 
f^^w  qitod  dictnm  est  pcr  Isaiain  propheiani  di- 
^•■lem  :  Ecce  pucr  meus  quem  elegi,  dilcctus  mcus 
is({Qo  bcne  complacuil  animx  mex.  Poiiam  s|iirituni 


zizanns» 

Matth.  XIII,  24-30 ;  Marc.  i v  26-29.  Aliam  para- 
bolam  proposuit  iliis  dicens  :  Siinile  facium  est  re- 
gnum  coelorum  bomini  qui  seminaTil  boiiuin  henv  ii 
in  agro  suo.  Cum  auteni  dorniiicni  homines ,  Tciiil 
inimicus  ejus,  cl  SuperseminaTit  zizania  in  medio  ir;- 
lici,  el  obiil.  Cum  autem  crevisset  herba,  el  rructum 
fecisset,  tunc  apparuerunt  et  zizanin.  Accedenies  at^ 
D  lcm  serTi  pairisfamilias  dixcrunt  ei  :  Domine,  nonnc 
bonum  semen  seminasii  in  agro  liio.  unde  ergo  habcl 
»«aiiia?  El  aii  illis  :  Iniinirus  hoino  hoc  fcrit.  Scrvi 
autem  dixerunl  ei :  Yis,  iinus  et  colligimus  ea?  Ei  ait : 
N<'n,  110  forle  rolligenies  zizania,  eradioetis  simul  ci 
Irilicum  cum  eis.  Siiiile  uiraque  crescere  ad  mossein, 
ei  in  tempore  nies^is  dicaiii  messnribus  :  Colligitc 
primum  zizania,  et  alligate  ea  in  fasciculos  ad  coni* 
burenduin  :  iriticum  autem  congrcgatc  in  horrcutu 
meom. 

CAPLT  LXXIII. 
De  grano  nnapis, 
Matth.  xin,  3l.3i;  Marc.  it,  50-32;  Lrc.  xiii, 
18-11).  Aliam  paraboiam  propusuil  eis  diccns  :  Cuisl- 


287 


VIGTORIS  EPISGOPl  CAPUANl 


m 


mHe  esi  regDOfn  Dei»  et cni  similc  essc  «stimabo  istad?  k 
Aal  eoi  parabolae  comparabimas  illuil !  Simile  esi 
graM>siiiapi8,  qnod  acctpiens  liomo.  seminaTii  in  lior- 
Um  soam  :  qood  ninimum  esi  ei  onmiiws  oleribns ; 
cl  ii  arlmr,  iu  «i  volucres  cceli  Tcniani  ei  babiteiii 
in  ramii  ejus. 

CAPUT  LXXIV. 

Di  fermenlo  quod  ahscondit  mulier.  Et  a(ia  muUadit* 
serit  discipttHs, 

Mattr.  xin,  53-^;  Harc.  iy,  35;  Lt7C.  xni ,  21. 
Aliam  parabolam  locvtus  esi  eis.  Slmile  esi  regnum 
ceslonMS  fermenio,  qnod  acceptum  mulier  abseoiMnt 
in  farlBS  saib  iribos,  donec  fermemaCom  esi  ioimi. 
Haee  omnia  iocotos  est  Jesos  in  parabolis,  dicens  ad 


CAI»UT  LXXVI. 

Qm  eeiuimat  semen  ct  vadk  dormUmm  tel  Htr§ei.  £t  di- 
scipulit  parabolam  UMmiorum  Offri  edingerit, 

MAftc.  IT ,  26^29.  Sic  esl  regaum  Dei  :  qum^ 
modum  61  boino  jaciat  seflMoiem  in  ierram,  el  4tr- 
rnini,  ei  exsurgai  n<)Cte  ae  die,  ei  semen  germioat  ei 
increscal,  dum  nescti  ille.  Ullroenlm  lerra  fruciiieai, 
primniu  berbam,  deinde  spicam,  deinde  pleaom  fr*- 
metiium  in  spica.  Eicum  se  produaerii,  suiim  miliil 
fakem,  qoooiam  adesi  messis.  —  Matto.  x«i,  S6-45. 
Tone  dimissis  iurbis  Teaii  io  domom,  ei  aecesaenMi 
ad  eom  dtscipoli  ^os  dieenies  :  Edfssere  mMs  po- 
rabolam  xizaiiiorum  agri.  Qoi  respondens,  oK  :  Qoi 
aeminai  bonom  semeu,  esi  ftlius  hmijiuis.  Ager  auicm 
esi  muiidus»  Bonum  vero  semen,  bi  suni  iiii  regni. 
lorbas.£i  lalibos  parabolis  moltis  loquebaiur  eis  Tcr-  B  Zizania  autem  ttlii  suiit  nequam.  Inimicus  auiem  qut 


seminaTii  ea,  est  diabolus.  Mes^is  Tero  consuramaiao 
sseculi  esi ;  messores  autem  angeli  suni.  Sicui  eigo 
coHiguntur  zizania  et  igni  comburunlur,  sic  eril  io 
consummatione  saeculi.  Mittet  Filius  bommis  angek» 
suos ;  ei  colligent  de  regiio  ejus  omnia  scandaia»  ei 
cosqui  faciuiit  iniquiiatem  et  miitent  eos  incmmioom 
ignis  :  ibi  erit  lletus  et  stridor  dentiuro.  Tune  josti 
futgebunt  sicui  sol  in  regno  patris  eorum.  Qui  baliei 
aures  audiendi  audiat. 

CAPUT  LXXVII. 
De  ihesawro  abscondito  m  agro^  et  negotioHoae  m»'- 
gatitarum;  de  eagena  mma  in  mare,  et  de  peOva 
familhi  ^m  proferi  de  iheeawro  iuo  nova  et  teureu 

Mattu.  xui  9  44-53.  Simile  csi  njgoum 


B,  proni  poierani  audire,  ei  sine  parabolis  non  1o- 
quebatur  ois,  ut  implerctur  quod  diclum  erai  per  pro- 
pbeum,  diceniem  (Psof.  lxxth,  2) :  Aperiam  in  pa- 
rabolis  os  meum,  eroctaboabscondiia  a  oonsiiiuiione 
muudi.  —  Mattu.  xjii,  10-17;  Miac.  iv,  10-12;  Luc. 
vni,  9, 10;  x,  ^24.  Et  accedeutcs  discipuli  dixerunt 
ci :  Quare  in  parabolis  loqueris  eis?  Qui  respondens 
ait  illis :  QaiaTobis  da.um  e;»t  nosse  mysieria  regni 
coblorum,  illis  autem  non  cst  datum.  Seorsum  auie:ii 
diMsipulis  suis  disserebat  omnia.  Ideo  in  parabolis 
loquor  eis  quia  Tidentes  non  Tideiit,  et  audienies  non 
audittut,  neque  iotelligunU  Ei  adimpletur  to  eis  pro- 
pbetia  Isal»  propbekv,  diceutis  :  Audiiu  audieiis,  ei 
iion  iutcUigeti6,et  Tidentes  videbitis,  et  ooo  Tidebiiis. 

Incrassaiiim  est  cor  populi  bujus,  et  auribos  graviter  C  tliesauro  abscondito  io  agro ;  quem  qoi  lovooii 
audieruiit,  et  ocuios  suos  dauseruni ;  nequando  ocu- 
lis  videaot,  et  corde  intelligant,  et  converiantur,  et 
sanem  eos  (Ita,  ti,  9,  10).  Vestri  autem  beaii  ocuii, 
quia  Tident,  ct  aures  vesirae,  quia  audiiint :  amen 
quippe  dico  vobis,  quia  multi  propbel»  et  justi  cu- 
pieruni  videre  quae  videtis,  et  non  viderunt;  et  audire 
qux  auditis,  et  non  audierunt. 

CAPUT  LXXV. 

Dimpulii  ediaerit  paraMam  uminantit* 

M4TTH.  xiii,  18-25;  Marc.  iv,  13-20;  Loc»  vin, 
11-15.  Vosergo  audiie  parabolam  scfninantis.  Oinnis 
qui  audit  verbum  regiii,  et  nou  inteliigit,  venit  malus, 
et  rapit  quod  scmiiiatuin  est  in  corde  ejus  :  hic  est 
qui  secus  viam  sciiiiiiatus  est.  Qui  auiem  super  petrosa 
aoininalus  est ,  bic  est  qui  vtirbum  audit,  et  continno 
cuin  gaud.o  acci|>it  illud  :  non  babet  autetu  in  se  ra- 
dicem,  sed  est  temporaiis ;  facu  autem  iribulatione 
ct  persciutioue  propier  verbuin,  coiitinno  seandaii- 
s:uur.  Qui  autem  semmaius  esi  in  spinis,  is  est  qoi 
veibuiii  audit;  et  suiiicituJo  saeciili  isiius,  et  falUcia 
iiiviiiaruiu  suffocat  verbum,  et  sine  fructn  efflcitor. 
Oni  veio  in  lerram  bonain  scmiiiatus  esi,  bic  esi  qui 
aiidit  verbum  et  iutelligii,  ei  fructuni  aifert,  et  facit 
aliud  qiiitiem.centesimum,  aliud  autem  sexagesimum, 
aliud  vero  tricesimum. 


bomo,  abscondit,  et  prae  gaudio  illius  vodii,eli 
uiiiversa  qux  babet,  et  emit  agrum  illum.  Iteroa 
siniile  est  regnum  ccelorum  bomini  negoiiatori»  qoc- 
rcnii  bonas  margarilas :  invcnu  autem  una  preliosa 
margariu,  abiit  ei  vendidit  omnia  qiiae  habull,  ei 
emit  eam.  Iterum  bimile  est  regnum  coelomm  sa- 
geux  miss»  in  mnre ,  et  ex  omni  genere  plsciom 
^ngreganii.  Qiiam  cum  impleta  essei,  educentes, 
et  secus  iiitus  sedentes,  elegeroui  bonus  in  vasa 
soa  *,  malos  autem  foras  miserunt.  Sic  erit  1n  eon- 
summaiione  sacicnli.  Exifonnt  angdi,  et  separobooi 
malos  de  roedio  justorum,  et  mittent  eos  in  caminom 
ignis:  ibi  erit  fletus  et  stridor  dentium.  Inlellextstia 
bxc  omnia  ?  Dicunt  ei :  Etiam.  Ait  illis:  idco  omnis 
D  gcriba  doctus  iii  regno  coelorum ,  similis  est  homini 
patri  famitias  qui  profert  de  tbesauro  soo  nova  ei 
vetera.  Ei  faeium  est  cum  consummasset  Jesos  pa- 
rabolas  isUs,  trsnsiit  inde.- 

CAPUT  LXXVilL 

Contra  Jetum  civet  ejut  indignati   tunl  diceulu  : 
Vnde  huic  tania  tcientia? 

Matth.  XIII,  54-58 ;  Miac.  vi,  1-6.  Et  venieua  iu  pa* 
triamsuani,  docebat  eos  in  synagogis,  iu  ui  miroren* 
lur  ci  diccrent :  Unde  buic  ^pientia  hxc^  ei  virtmeo 
Ulcs  qux  per  manus  ejus  eniciuniur  ?  Nonne  bic  osi  fa- 
bri  fiiitts  7  Nonne  mater  lyusdiciiur  Mariayei  fraireac||oo 


•  Deesl  iua  in  Vuigat.  Lat.  jiixta  Gr. 


2S9  EVANGELICAR13M  HARMONIAKUII  INTERPRETATIO.  890 

lieDlw8.elJo8eph,etSimoii,ciJudas?ElsororespJHS  A  piis  ^r»,  ci  tepelieruiii  illtid  mmonumenlo.  Ki??. 
nonnc  omncs  apwl  nos  sonl?  Undc  ergo  hiiic  oroni»  nienus  nnnliaTerunl  Jc>u.  —  Mitth.  xit,  f,  t; 
isu?  Et  srand  iliiabanlnr  in  eo.  — L»c.  it,  25-30.  fcl 
lit  illis :  Uiiquc  dieetls  mHii  hanc  similitudinem :  Me* 
dice,cora  icii»sam:  quantaaudiflmasriicUmCapUar- 
MBOi,  hc  et  liic  In  patrta  lua,  Ait  autcm^  —  Jo4?i. 
I?,  ii:  Amen  dico  toWs,  quia  nerao  prophela  acccp- 
tot  est  In  pairia  sua  et  in  domo  iw.  Et  non  (crk 
Ibi  vlrtolcs  mufias,  proplcr  incrcJulitalem  illorum, 
ntai  paucos  infirmos  iroposltis  roanibus  cura?it :  ct 
nirabatur  propler  iiicro<lul  tnlem  illorum.  In  ▼eriiaic 
illco  Tobis :  roultae  viduaB  crant  in  diebiis  Eli»  In 
Isracl,  qnando  cUu<»iim  esl  coelum  annfs  trilms  et 
mensibus  scx,  cum  facti  cssct  fonics  magna  in  omni 
terra:  et  ad  nulfam  illarum  niissus  cst  Elias  (/// 
Rgg.  xTin  9),  ids!  in  Sarepta  Sidonix  ad  mnliercm 
?idoam.  Et  multi  lcprosi  cranl  in  hracl  siib  Eti^xo 
propheta  {IV  Reg.  ▼,  14):  ct  iicmo  eorum  ronndnttis 
fst«  nisi  Naaman  Syrus.  Et  ropteti  siinl  omiie^  in 
tyoagoga  ira,  hxc  audicnlcs.  Et  surrexcrunt,  ct 
fjeccrunt  illum  exlra  civiiatcro,  ct  dtixcrunt  illum 
Mqoe  ad  snpercilium  roontis,  super  qncm  civiias 
nionim  crat  ardificaia,  ut  prxcipitarent  eiiro:  ipse 
aalom  transicns  per  roedinm  iltorum,  ibat. 
GAPUTLXXIX. 

Df  Berodis  conrth,  el  de  Joannh  tnterfectione. 

Matth.  xit,  5-12;  Mabc.  ti,  17-20;  Loc  ni,  19, 
%0.  Id  IIIo  tcmporc,  Horodcs  letrarcha  roisit  ac  le- 
.nnit  Joannero,  et  Tiniit  enm  in  cnrcerero  propler 


B 


Marc.  ti,  14  16;  Luc.  ix,  7-^.  Audivii  autem  Hero- 
des  famaui  Jeso,  et  omnia  qiw  flebant  abeo:  ei 
b»iilabal,  eo  qnod  diceretur  a  qiribosdam,  qiiia 
Joannes  snrrexii  a  mortuis :  aquibnsdaro  Tcro,  qoia 
Elias  ap)»aruii;  ab  aliis  aHtem  quod  propheia  onnt 
de  aniiquis  surrexiu  Et  ait  Rcrodes:  Joannem  ego 
decollavi,  quis  autcnie^t  isie  deqtio  cgo  audio  lalia? 
Et  qiia^fcbat  Tiderc  eum.  —  Matth.  xit,  13,  14. 
Qnod  CMNi  audisset  Jesus,  scct^ssil  inde  in  naTicula 
in  locinn  desertum  seorsum.  Et  cum  aiidissent  tur- 
bae,  secttUe  siint  eiim  pcdesiros  de  ciTiiaiibus.  Et 
exiens  vidit  tarbam  mnltam,  et  mirertuscst  efMS, 
etcuraxlt  langu'dos  eorum. 

CAPIT  LXXX. 

Jesut  in  deterto  de  qmnque  panibut  ct  duohut  ptdhut 

quinque  miUia  kominum  tatiamL 

Matth.  XIV,  15-23;  Marc.  vi,  35-46;  Lrc.  ix,  IJ- 
17;  JoAif.  VI,  5-15.  Ve^perc  antem  facto,  acccdentes 
duodecim,dixerunt  illi :  Dimi^te  turbas,  ut  euntes  in 
casiella  villayquc  quae  circa  simi,  diverUnt,  et  lo- 
vcniantcsca^;  qui»  hic  in  locodeserto  rumus.  Jesus 
auiem  dixit  iilis:  Non  h:tbciit  nercssc  ire;  date  illis 
▼os  manducare.  Rcspondit  ei  Pbilippus :  Duccntoriim 
dcnarionim  ^ncs  non  sufficiunl  eis,  ut  unusquisqiio 
modicum  qoid  acclpiaf.  Et  dicit  cis:  Quot  pancs  ba- 
betisT  Dicit  ei  uniis  ex  discipulis  cjus  Andreas,  frater 
Siroonis  Potri :  Est  puer  unus  hic  qni  habct  qniDquo 


llcrodiadem  uxorem  Philippi  fratris  sni,  qiiia  dn-  ^  panes  hordcaceos  el  duos  pisccs.  Scd  hxc  quid  snot 

xerateam.  D.ccbateniin  Joanncs  llerodi:  Non  licel      *-'—  .— ^  •  i^t..,  # 

tjbi  babere  uxorem  fratris  lui.  Ilerodias  aulcm  insi- 


disbatnr  illl,  et  vo!ebat  occiderc  eum,  nec  poterat: 
thiiebat  eiiim  |K>puIum,  quia  sicut  prophctain  eum 
kabebant.  Simillt<T  « i  llcroitcs  \olens  illum  occidere 
li«^t,  sciens  eum  viruro  juium  et  sanctum;  et 
caiiodicbit  eum.  Et  aiidiio  eo  multa  f..clebat,  et 
libenler  eom  andiebat.  Et  ciim  dics  opp  rtunns  ac« 
ctdisset,  Herodes  natall  suo  ccrnam  fecit  prlncipibos 
et  Iribonis,  et  primis  Galilae.nR.  Cuinque  iniroisset 
Mb  ipsios  llerodiadls,  et  sahasset,  et  placuisset 
Ikrodi,  simolqoe  reeonibentibus,  rex  ait  puella;: 
l^e^e  a  me  qu*  d  tls,  et  d»bo  tibi.  Et  juravit  illi : 
(Na  quidquid  peiieris  dalK)  tihi,  licct  dimidium  re- 
pti  mei.  Qu.T  cum  exiissct,  dixii  inatri  stias :  Quid 
P^tam?  At  illa  dixit,  caput  Joannis  Bap  ist.T.  Cum- 
¥^  introissct  stalim  cum  fesiinatione  ad  r<*gem, 
P^vH  dicens:  Volo  ut  protiniis  d  s  roihi  in  disco 
^PQt  Joannis  Ba|^isl».  Et  contristatus  est  rex 
P^^pter  jusjurandum  ct  proptcr  simul  rcciimticntes  : 
i><^lnit  aiitem  eam  conlrisiarc,  mi>itque  spiciilaiorem, 
^*  deco  lavii  Joannem  in  carccre.  El  allatiim  esi 
^^m  eJMS  ifi  disco,  ct  dalum  cst  puell;e,  ct  iledil 
i^tri  sus.  Et  accedenlcs  discipuli  ejus  tuleruni  cor- 

«Gr.  tuin  Maith.  xiv,  2i,  ttim  Mjire.  vi,  45. 
i»vfm(Tt,  compulit,  coegil.  Iiecl«  aiitem  Ammonius, 
(|ui  Maitliaeum  pottSKimum  sequilur,  in  siio  exenipla- 
j;  legebat  toOc  f*a9vraf  ifi^nvon,  non  ut  orones  edili 
l-raeci,  Trif  fw$Toxai  «jtoO.  Sic  item  ciim  Ammonio 
iegeba:  Origcnes  tom.  I  Commcntar.,  pag.  %io.  Iliiic 


intrr  tantos?  Nisi  forie  n^s  caniMS,  e^emarotis  io 
oronem  tianc  turbam  csca^.  Qui  ait  cis  :  Aflerte  illos 
niihi  hiic.  Et  prapcepit  illis  ut  accumbcre  facereot 
omnes  secundum  contubcrnia,  s  pra  viride  fcnujn. 
Et  disirubucrunt  iii  partes,  ci  pcr  cciilcnos,  et  quio- 
quagenos.  Acceptis  autem  quinquc  panibus  et  duo- 
bus  piscibus,  respcxit  in  rceluro,  et  benedixit  illls. 
et  fregit,  ei  dlstribuit  discipulis  suis:  diseipuli  auteir 
turbis.  Et  roanducaverunt  omnes,  et  satnrati  sonL 
Et  tuleruiit  rcliquias,  duodecim  cophinos  fragmenio- 
nim  plenos.  Manducaniiuni  autem  fuit  numerus 
qutnqoe  millia  yirorum,  exccptis  mulieribus  et  par- 
vulls.  Et  statim  jnssit  discipulos  ascendcre*  inW 
viculain,  ct  prxcedcrc  cum  Irans  frctum  ad  Bcth- 
H  saidam,  doiicc  dimiiterct  turbas.  llli  crgo  homincs 
cum  vidissent  quod  fcccrat  signum,  dir.ebant:  Quia 
hic  est  vere  prophcia  qui  venturus  est  in  iiiuDdiim. 
Jcsns  ergo  cum  cognovisscl  quia  venturi  essent  ot 
rapereiit  eum  et  faccrcnt  cum  rcgero,  fugiu  Et  di« 
missa  lurba,  ascendit  In  montem  solus  orare« 
CAFUT  LXXXL 

Jctut  tuper  mnre  pedibut  ambulavit^  el  Petrum  mer^ 
gcntem  liberavii. 

Mattd.  XIV,  25-53;  Mabc.  vt,  47-51;  Joa.^.  vi, 

confirmatur  Vulgat-c  lectio,  computit  ditcipulot  atcen* 
dere :  cui  concinit  ct  Persica  iiilcrpreiaiio  ;  rcliqiiis 
inierim  Grscum  bodiemuro  alTectantilNis  ox  Marco 
forsitan  resiitutum.  Adisis  Origcnianorum  ExefetU 
cortim.cl.editorcm.ltuetiiim  In  notis  pas.  35. 


Ml  ViCTOmS  EPISCOPl  CAMJANt  £92 

16-21.  Vespere  lulenTaelo,  solusem  ibi.  NaVieiila  A  ^  ccelo  Yerum.  Psiois  euim  Dei  est,  qui  desctiidU 

autero  in  meilio  mari  jactabalur  fluclibus.  Erat  auieni 

contrarius  Ycnius.  Qiiari^  autem  vigilia  noclis,  Tkiens 

eos  laboranies,  veiiit  ad  eos  ambulans  supra  mare. 

Ei  Yolebat  pr»ierire  eos.    El  Tidentes  eum  aupra 

mare  anibulaniem,  tiirbati  suQt,   dieenies:  Quia 

pliantasnia  est,  el  prae  timore  clamayenint.  Sutim- 

que  Jesus  loeutus  esl  eis,  dicens:  Habete  fiduciam: 

ego  sum :  nolite  timere.  Respoiidens  autem  Peinis, 

diiit:  Doniine,  si  tu  es,  julie  me  venire  ad  le  Hiper 

aquas.  At  ipse  ait  :  Veni.   Et  descendens  Petrus  de 

iiavicula,  ambulabai  super  aquain,  ut  Teniret  ad  Je* 

sum.  Videns  Yero  ▼entuni  validuni,  timuil.  Etcnro 

ccepisset  niergi,  clamavit  dicens:   Domine,  saWum 

nie  fac.  Et  coniinuo  Jesus  extendens  mannm  appre- 

beiidit  eum,  el  ait  iUi:  Modicx  fidei.  quare  dubitasii ?  B  ^J^^ ^|'<*«*  ^®  ilio,  quia  dixissei :  Ego  sum  paiiia  qid 

Eicum  *  asrendisset  naviculam,  cessavirvenlus:  el 

sialim  fuit  navis  ad  lerram  ad  qiiani  iban^  Qui  an* 

lem  io  navicu'a  erani,  venerunt  etadoraverunl  enm» 

dicentes :  Vere  filius  Dei  es. 


de  cobIo»  et  dat  vitam  mundo.  Dixerunt  ergo  ad  i 
Domine,  semper  da  nobis  panem  buuc.  Dixit  autei/ 
eis  Jesua :  Ego  sum  panis  vius :  qui  venit  ad  me 
non  esuriet :  el  qui  credit  in  me,  non  siiiet  unqoaai 
{Ecciu  zxiv,  ^).  Sed  dixi  vobis,  quia  el  vidiaiia  me,  el 
non  credidistis  ^.  Omne  quod  dal  mihi  Pater  ad  me  Te- 
niel :  et  eum  qui  venit  ad  me,non  ejiciaiii  foras :  qolt 
descendi  de  coelo,  non  ui  faciam  voluntatem  meam,  sed 
voluniatem  ejus  qui  misit  roe.  Hxc  esi  voluntas  ejoa 
qui  misil  me  Pairis,  ul  oinne  quod  dedit  mibi,  non  per- 
dani  ez  eo,  sed  resuscilem  illud  in  novissimo  die.  ilae 
est  enim  voluntas  Patris  mei  qui  misit  me,  ul  omnis  qni 
videt  filium  et  crcdit  in  eum,  babeat  \itam  aetemam ; 
et  resuscitabo  eum  in  novissimo  die.  Murmurabanl 


CAPUT  LXXXII. 

Trantfrelanies  venerunt  in  terram  Genatar :  et  turbm 
secutm  tunt  eum  trnnt  mare. 

Mattu.  XIV,  31-36;  Marc.  vi,  53-56.  El  com 
iransrretasseni,  venerunt  in  terram  Genasar  ■•  Et 
cum  cognovissent  eum  viri  loci  illius,  miserunt  ff 
uiiiversam  regionem  illam,  etobtuleiunt  ei  omnea 
roale  habentcs.  El  rogabant  euro  ul  vel  Ambriiairo 
vcsiimenti  ejus  langerent.  Et  quicunque  tetigerunl, 


de  cmlo  descendi.  Et  dicebani,  —  Matth.  ziu,  85; 
Marc.  VI,  3 :  Nonne  bic  est  fil.us  Josepb,  cujus  nos  no^ 
viffliis  patrem  el  mairem?  Quomodo  ergo  dicil  hie : 
Quia  de  coelo  descendi  ?  Respondil  ergo  Jesua  :  f9o- 
lite  murmurare  invicero.  Nemo  potestvenire  ad  me 
nisi  Pater  meus  « trazerit  eum ;  el  ego  reaoadiabo 
eum  in  novissiroo  die.  Cst  scriptum  in  propbeiiA :  & 
erunl  omnes  docib  les  Dei  {ita.  uv,  13).  Omnis  qoi 
audivit  a  Patre,  didicil,  venil  ad  me.  Non  quia  Pairem 
vidii  quisquaro  :  uisi  qui  est  a  Deo,  bic  vidii  Patrem. 
Amen,  amen  dico  vobis  :  qui  credii  in  me,  habet 
viuim  sternam.  Ego  sum  panis  vits.  Palrea  vestri 
manducayerunt  manna  in  deserto,  et  morlui  aoou 
Hic  est  panls  de  coelo  descendens  :  ol  si  quis  ez  fpao' 


salvi  facti  suiit.  —  Joan.  vi,  2i-7i.  Alicra  die,  tur-  ^  manducaverit,  noo  moriaiur.  Ego  sum  pania  vivoa» 


l>a  quae  stabtt  trans  mare,  vidit  quia  navieula  alia 
non  erat  ibi  nisi  una,  et  quia  non  introisset  curo  di- 
scipulis  suis  Jcsus  in  naviin,  sed  soli  discipuli  ejus 
abiisseni :  :tlix  vero  supervenerunl  naves  a  Tiberiade, 
juxta  locuiii  ubi  manducaverant  panem,  gratias  ajjrcn- 
les  Doinino.  Ciiin  crgo  vidisset  turba  quia  Jesus  non 
eset  ibi,  neque  discipuli  ejus,  ascenderunt  in  navi- 
culas,  et  venerunt  Capharnauin,  quxrentes  Jesuro. 
Ct  cum  iuvenisscnt  euro  trans  mare,  dixerunt  cf: 
Kabbi,  quaudo  buc  veuisii?  Respbndit  Jesus  cis,  et 
dixit:  Anicn,  aincn  dico  vobis,  quxritis  mc,  non  quia 
vidislis  sigiia,  sed  quia  manducastis  cx  panibus,  et 
saturati  esiis.  Operauiini  non  cibum  qui  perit,  scd 
qui  pcrmanet  in  viiam  seternam,  qiiem  Filius  honii- 


qui  de  coelo  descendi.  Si  quis  manducaveril  cz  Imc 
pune,  vivet  in  aeternum.  Et  panis  quem  ego  dabo, 
caro  mea  est  pro  mundi  vila.  Lii^abant  ei|;o  Judad 
ad  invicem,  dicenies  :  Quomodo  poiesl  hic  nobia 
carncmsuaro  dare  ad  mandiicandum?  Dtxil  ergo  eia 
Jesus  :  Amen,  amen  dico  vobis  :  Nisi  mandocavenlia 
carneniFilii  bominis,  et  biberiiisejus  sanguinem,noii. 
babebitis  vitam  in  vobis.  Qui  manducat  meam  cnr» 
nem  el  bibil  nieum  sanguinem ,  babet  vilam  «ler* 
nam  :  et  ego  rtsuscitabo  eum  in  novissuno  die.  Garo 
enim  mea  vere  est  cibus,  et  sangui^  mous  vere  eat 
poius.  Qui  mauducat  meam  carnem  et  bibil  menm 
sauguinem,  in  ine  manet,  etego  in  ilio.  Sicul  miai| 
me  vivens  Paier,  et  ego  vivo  propter  Patrem;  elqoi 


nis  vobis  dabit :   bunc  enim  Paier  signavit  Deus  p  u  anducat  me,  ct  ipse  vivet  propter  me.  ilic  est  panif 


(Jfol/A.  III,  17;  XVII,  5).  Dixerunt  ergo  ad  eum: 
Quid  faciemus,  ut  opereinur  opcra  Dei  ?  Respondit 
Je$us,  et  dixit  eis:  Hocest  opus  Dei,  ut  credaiis  in 
cum  qtiem  misit  iile.  Dixeruiit  crgoei:  Quod  ergo  tu 
fncis  sigiium,  ut  videamus  et  crednmus  libi  ?  Quid 
o;)er.iris  ?  Patres  nostri  mauna  manducavcrunt  in 
deserio,  sicut  scriptum  est:  Panem  de  cobIo  dedit 
cis  manduciire  (Exod,  xvi,  14),  Dixii  ergo  eis  Jesus : 
Amen,  anien  dico  vobis  :  Noii  Moyses  dedit  vobis 
panem  de  ccelo,   sed  Pater  meus  dat  vobis  pauum 


qui  de  coelo  descendit.  Non  sicut  mauducaveroul 
patrcs.vestri  manna  in  deserto,  ei  mortui  suiil.  Qoi 
nianducat  hunc  panem,  vivet  in  sternum.  Hxc  diztl 
iii  syuagoga  docens,  iu  Capbarnaam.  Mulii  ergo  au- 
dicnlcs  ex  discipulis  cjus,  dixeruiit  :  Durus  esl  bie 
sernio;  quis  pdiot  eum  audire?  Sciens  autem  Jesua 
apiid  scnieiipsuiii ,  quia  inurmurarent  de  boc  d.8Ci- 
puli  cjus,  dixit  eis  :  lloc  vos  scandalizat  ?  Si  fii^gQ 
videriiis  Filiuiu  boutinis  ascendentem^ubipriuseratt 
Spiriius  est  qui  vivifical  :  caio  noii  prodesl  quid- 


*  Yulg.,  Genetar.  Lectionem  Gennatar  diiplici  ii      Trto-Tcvm. 
Milliiis  profcrt.  «  Gr. ,  o  Uux^p  6  Trs/ji^aff  /a.  Pater  qm  miiU  me, 

^  Yiil^,  ct  nan  crediiit.  Nrque  alitcrGr.,  xcu  cO      Yulg. 


W  EVANGELICAROH  HARUONIARUM  INTEAPRETATia  m 

qDam.  Terba  qax  ego  locoiot  snm  Yobis,  spirltus  ct  A  Sine  caiisa  colunt  mc,  doccn^cs  duclriuas  ci  n^antJju 
fittSQnt.  Sed  sunt  quidam  cx  vobis  qui  non  credunt 


Sdebat  enim  ab  iniiio  iesns  qui  esscnt  non  creden- 
lei«,et  quh  traditarns  esset  cum.  IDtdicebat :  Propter* 
a  dixi  f obis,  quia  nemo  potcst  venire  ad  ipc ,  nisi 
foerit  ei  daturo  a  Patre  me ».  Ex  boc  mQlti  d  scipulo- 
rMiejiis  abieront  retro  :  et  jam  non  cum  illo  ambu* 
Uhmt.  Dixit  ergo  Jesns  ad  doodecim  :  Nunquid  et 
foi  vtiliis  abire?  Re  pondit  ergo  *  Simon  Petrus  : 
lyouine,  ad  quem  ibimus?Verba  tIix  aetemx  babes. 
El  IM»  crclidimiis,  et  cognovimus,  quia  tu  es  Cbrt- 
itnPilios  Dei.  Responditeis  Jesus:  Nonne  ego  vos 
iDodeciiii  eipgi,  et  ex  vobis  unus  diabolu^  est  ?  Dice- 
hitaalem  Judam  Sinioiiis  Iscariotem  :  b^c  enim  erat 
Uidttirat  eoin»  com  esset  unus  ex  duodeciin. 
XAPUT  LXXXIII. 

ijmdm  Pkariaeiu  rogavUJetum  ad  p  andium  :  et  co- 
fUabat  ^re  non  fuerU  baptUMlus. 

Uc.  XI,  3741.  Rogavit  aotem  illum  quidaw  Pha- 
rlMNS,  Qt  pranderet  apod  se.  Et  ingressus  recubuit. 
Pbirissos  aotem  ccepit  insn  se  leputant  dicere, 
fiire  Don  baptizatos  esset  ante  prandium?  £t  ^it 
DMDinus  ad  illn^  :  Nunc  vos  Pbarisaei  quod  deforis 
oicalieiset  patin»,  moiidatis,  quodaoiem  iotos  esit 
retirom,  plenum  est  rapina  et  iniquitate.  Slolii, 
BODue  qui  recit  quod  deforis  esi,  etiam  id  quod  dciii- 
Uo  ett»  fecit?  YeruiBtaroen  quod  superest,  date 
deeoMtyDam  :  et  ecce  oninia  rounda  suut  vobis« 

CAPUT  LXXXIV. 


bomifiuin.  Relinqueiilos  cnim  niandaiuin  Dci,  ici.et  s 
trad.tionem  honiiuuin.  t.t  convocatis  ad  seiurhis, 
dixit  eb  :  Audite  et  intelligite  :  Non  quod  iiitrat  iii 
ot  (Oitiquinat  hominem.  Tuiic  acccdentcs  discipuii 
^HS,  dixerunt  ei :  Scisquia  Pliarisael,  aodito  vcibo 
faoc,  scand.ilizati  sunt?  Ai  illc  rcspondens,  ait :  Oni- 
Dit  planiatiu  qiiam  iiou  plaiitavii  Pater  meus  coclesfis, 
eradicabitur.  Sinite  illos  ;  cxci  sunt,  ct  ducei  cxeo- 
rom  :  cycus  auteni  si  ca:co  ducaium  pr.«bel,  ambo 
in  fovcaro  caduul.  Et  cum  iiitroisset  in  domiim  t 
torba,  rogabat  eum  Petrus  :  Edissere  nobis  parabo- 
lam  isUin.  At  ille  dixit :  Adhuc  et  vossine  intellecta 
estit?  NoM  Julelligitis  quia  omue  quod  in  os  inirai,  in 
ventrem  «v^idit  et  in  secessum  emiitiiur  ?  Qii»  autem 
B  procedunt  de  ore ,  de  corde  exennt ,  et  ca  coinqui- 
iitut  bominem.  De  corde  enini  excunt  cogitatioiiet 
malae,  homicidia,  adufleria,  rornicatioRet,  furta,falsa 
tettimonia ,  avnritia ,  -tieqnitix ,  dulus »  impudiciti» , 
oculus  malut,  blaspberoi»,  siiperl  ia  ,  stultiiia.  Il»e 
tuiit  qu«  eoioqiiioant  bominein.  Nun  lotis  autemmt* 
DiiMit  maodocire,  noo  eoinquinat  huminein. 

CAPUT  LXXXV, 

Di  muliere  Sifrophmmtia ,  qum  pro  fiHa  tua  pciebat. 

Ukrrn,  xv,  21-28;  Marc.  vii,  24-50.  Gt  iiide 
turgens,  abiit  In  finet  Tyri  et  Sidonis.  Ei  ecct^  rou- 
lier  Cliananxa  gentilis,  Syropboenissa  gencre,  clnma- 
Titdiccns  :  Miserere  mei,  Doinine,  flli  David  :  filia 
mea  male  a  dacmonio  vcxatur.  Jesus  autcm  non  rc- 


IhApotictitf  piare  non  lotit  manibut  manduearent.  r  Bpondit  ei  verlnim.  Et  accedeuies  ad  eum  discipuli 


iiTTH.  XV,  1-20;  Mabc.  vii,  1-23.  Pharisai  et 
fMam  de  Scriiifit  venicntes  ab  Hierotolymis,  cum 
^tneiil  quotdam  ex  discipulis  ejus ,  commtiuibiis 
>tttin>Dt,id  est  non  Iotis,man(lu&ire  panet,  vitupera- 
^ermit,  diceniet :  Quare  discipoU  toi  transgredluntur 
ind.tioDet  senioroiu?  Nun  enim  lavant  manus  cuin 
Ittiiem  manducaut.  Ipse  autem  respondens,  ait  illi^  : 
Qnreet  vot  transgreJiinini  mandaium  Dei,  propicr 
indiiionem  vestram?  Nani  Deus  dixit :  llooora  pa- 
1»  H  matrem  (Exod.  xx,  12 ;  Deut.  v,  16) ;  el  Qui 
•Mxerlt  patri^  vel  mairi ,  morie  moriauir  {Exod. 
xn,  17;  Le9.  xx,  20).  Vos  aotcm  dicitit :  Quiconquc 
fcerhpatri  vel  matri,  Munns  quodcunque  est  exme, 
^  proderit :  et  non  honoriflcavit  patrem  soom  et 
■Wrem  :  ei  irrilura  fecistis  mandaium  Dei  proptcr  0  venit  pcr  Sidonem  ad  mare  Galilxie ,  iuier  niedios 


eJQS  rogabant  enm,  dicentcs  :  Dimitic  eam,  quia  cla- 
mat  post  nus.  Ipse  autem  respoiide:is  ait  :  Nun  suro 
missus ,  nltl  ad  oves  qu»  perierunt  domus  Israel.  Al 
nia  venit,  et  adoravit  eom,  dicens  :  Domiiie,adJova 
me.  Qui  dixit  illi  :  Sine  priut  saiurari  filiot :  non  est 
enlm  bonom  snmere  p  mem  fiIi«rom  ei  mittcre  ca- 
nibuti.  At  illa  dixit  :  Etiam ,  Domine  :  nam  et  calelli 
edunt  de  micis  quae  cadunt  de  roensa  domiimmio 
tuorom.  Tiine  retponden^esus ,  tit  illi  :  0  niitlier, 
magitA  csi  fldes  tna  :  fiat  tibi  sicut  vis.  Et  sanata  ett 
filia  illius  ex  illa  hora. 

CAPUT  LXXXVI. 

Jetut  turdum  et  mutum  curavit, 

MAitc..Yii  •  31-37.  Et  iterum  exiensde  fiiiibus  Tyri , 


^ili»nem  vesirain.  Pharisa*!  enlm  et  omnes  Judjci, 
■tocrebro  lavent  manus,  non  manducant,  tenentcs 
^f^fitrones  teniorum  :  et  a  foro  nisi  baptizenior,  noo 
^oiedont.  Et  alla  roulta  sunt  quae  tradita  sunt  illis 
^nre  baptismata  calicum  ,  et  urceorum,  et  aera- 
•«oionim  ,  et  l.  cioniin  ,  el  alia  his  similia  faciunt 
'^iilu.  Irritum  fecistis  inandatum  Dci,  propier  tradi- 
^'^^em  vcttram.  Hypoci  itx,  bene  prophetavit  de  vo- 
bitlsaias,  dicens  :  Populus  hic  hbiis  me  honorat, 
^  aatem  eorum  louge  est  a  ine  (Ita.  xxix  ,  13). 

*  In  aliis  edii.  dccrat  parlicula  ncgans.  Eam  resli- 
UMiiiiis  juxta  Gr.  et  Vulg.  Lat. 
^  Gr.,  *E9^.d  Unde  rescribendtini  erat  imerpreti 


finet  Decapoleos.  Et  adducuiit  ei  suriluiii  et  niutuui, 
et  deprecjibantur  eum  ut  itnponeret  illi  nianum.  Et 
apprehendend  eiim  de  turha  scorsuin  ,  niidit  dig^tu!! 
tiios  in  aoricul.is  ejiis,  et  expiiens  tciigii  liiignain 
ejus.  Et  suspiciens  in  coelum ,  ingemuit ,  et  ait  ilii  : 
Ephata  ^  quod  est,  ailaperire.  Ei  s;>tiin  aperta;  sunt 
aures  ejiis,  et  soluiuin  est  vincu'um  rmgii;e  cjiis,  ct 
loquebatur  recte.  Et  prxcepit  iliis  ne  <ui  diccrent. 
Quanto  autem  eis  praDcipiebat,  tanto  magis  plus  prx* 
dicabant,  et  eo  amplius  admirabantur ,  diceuies  : 

tive  librario,  f:p/ip/Sta//iA.  Lcctio  tamcn  Vulgntae  Kpk- 
pheta  ionhrmaiur  ex  cod.  Caiit. 


2»X  VICTORIS  EnSCOPI  CAPBAN!  W 

Dene  omnli  ficil  :  et  sunlos  recit  audire,  et  mutoi  A  esl  GhmtusT  Cxierofit  ddeeivilale;  et  TeniebinC  ad 


loriui. 

CAPUT  LXXXVII. 

Jaus  super  fniteum  Jaeob  muliert  SamarUanee  Uew' 
tus  est, 

JoAPi.  IV»  4-43.  Oportebat  autem  eum  *ire  per  Sa« 
niari.nni.  VeDil  trgo  in  civitalem  Samarias  qu»  dicimr 
Sycliar  *,  jiixla  praedium  quod  dedit  Jacnb  Joseph 
lilio  800  (Cen,  xlviii,  22).  Ernt  aulem  ibi  Tons  Jacob. 
Jesut  crgo  raiigaiiis  ex  itinere»  sedebai  sie  soper 
fOBiem.  Ilora  autem  erat  quasi  sexla.  Venit  mulier 
de  Samaria  hnurire  aquam.  Dicil  ei  Jesus  :  Da  miltl 
hbere.  Discipuli  enim  ejus  abierant  in  civiiaiem  ut 
cibos  emereoU  Dieit  ergo  mulier  il!a  Samaritana  : 
Qttommlo  lu  Judx^us  f  uiu  sis «  biberc  a  mo  poscis, 


enm.  Interrogabant  anlem  eum  discipuli,  dii^oles  : 
Babbi »  manduea.  Ikle  autem  dixit  eis  :  Ef c  cilm» 
babeo  maoducare ,  quem  vos  ncscitis.  Diecbaat  ergo 
discipuli  ad  invicem  :  Nunquid  aliquis  attolit  ei  bia- 
docare?  Dicii  eis  Jesus  :  Mcus  cibus  est ,  ot  faclaoi 
Yoluutalem  cjus  qui  misit  me,  ut  perfician  opof  «90$. 
Noiine  Yos  dicitis,  quod  adbuc  quaiuor  roeoses  toot, 
et  messis  venit?  Ecce  dico  vobis  :  Levate  ocoIqi 
vestros,  etvidete  regioncs,  qoia  albs  sunt  jam  oi 
mossem.  Et  qui  meiii,  mercedem  accipit,  ei  Gongrt* 
gat  fruclum  in  vitam  «lernam  :  ut  et  qiii  aeniioat 
simul  gaudeat,  ct  qul  meiit.  In  hoc  enim  est  verhoai 
verum  ,  quia  alius  est  qui  seminat ,  et  aliua  cst  ^l 
metit.  Ego  mi>i  vos  mctere ,  quod  vos  ooo  laboiis- 


qu»  sum  inuller  Sam.triiana?  Non  enim  cnutuntor  ^  *'* ;  «'"  [aboraverunt,  et  vos  \n  labores  eorum 
Judsi  Saroariiaiiis.  Respondit  Jesus  et  dixit  el  : 
Si  scires  donum  Dei ,  et  quis  est  qui  dicit  libi  :  Da 
mihi  bibere,  lu  forsitan  peiiisses  ab  eo,  et  dedissei 
libi  aqunm  vivam.  Dicit  ei  roolier  :  Domine,  neqno 
.in  qoo  baurias  hal)es,  et  puteus  altus  esi :  uude  ergo 
liabes  aquam  vivam?  Nunqoid  tu  major  cs  paire 
110  iro  Jacob ,  qui  dedit  nobis  puteum ,  ct  ipse  ex  eo 
bibii»  et  filii  ejus,  et  pecora  ejus  ?  Respondit  Jesus  et 
dixit  ci  :  Omiiis  qui  bibit  ex  aqua  hac,  siiiel  iierum  : 
qui  aurem  bibcrit  ex  aqua  quam  ego  dabo  ei,  non 
sitiet  in  aetemum  :  sed  aqua  quam  ego  dabo  el  fiet 
io  eo  foiis  aqu»  salientb  in  vltam  «leroam.  Dicit  ad 
eum  mulier  :  Domine,  da  mibi  haiic  aquam ,  ut  non 
siiiam ,  neque  veniaro  huc  haurire.  Dicit  ei  Je%us  : 
Vade,  Yoca  virum  tuum,  et  vcni  hiic.  Respondit  nm- 
lier,  et  dixit  :  Non  habeo  virum.  Dicil  ei  Jesus  : 
Oene  di\isti ,  quia  non  liabeo  virum  :  quinque  enim 
viros  habuisii;  et  nuoc  quem  habes  ,  uon  e&t  tuos 
Vuc :  hoc  vere  dixtstr.  Dicit  ei  mulier :  Domiiie ,  vi- 
deo  quia  prophela  es  to.  Patres  nostri  In  monle  hoc 
adoroverunt ,  et  vos  dicitis  quia  Hierosolymi^  esl 
locus  obi  adorarc  oporiet  (Deut.  xii,  5).  Diclt  el  Je- 
30i  :  llulier ,  crede  mihi  i  quia  venit  liora  qoando 
neque  in  nioiite  Iioc,  ne<|ue  Hierosolymis  adorabiiis 
Patrcm.  Vos  adoraiis  quod  nescitis ,  nos  adnrainos 
quod  scimu^ ;  quia  salus  ex  Jodxis  est.  Sed  advenit 
hora,  et  aouc  est,  quando  verl  adoratores  adorabunt 
Pairem  in  spiriiu  et  veriiaie.  Naiq  et  Pater  tales 


C 


troislis.  Ex  civit;ite  autem  illa  multi  crediderunt  in 
eufirSamariianorum,  propter  verbum  molieris  testi- 
roonium  perhibentis  :  Quia  dixil  mibl  omnia  qoae- 
cunque  feci.  Cumi{ue  venissent  ad  illum  Samariiaoi, 
rogaverunt  eum  ut  ibi  manerei.  Et  roansit  Ibi 
dies.  Et  mulio  plures  crediderunt  propi^r  1 
ejtts.  Et  mulieri  dicebani :  Quia  jamnoo  propter  toaoi 
loqueiaffl  credimus  :  ipsi  enim  audivimos»  et  sciflsoa» 
quia  verc  hic  est  Salvaitor  mondi. 

CAPUT  LXXXVlil. 

Jtius  ff teroso/ymti  infirmum  eurant ,  fot  irighUm  H 
oeta  annU  jaeuit  iu  iufirmilaie  :  et  muUm  etm  Jm^ 
deeis  ejus  occasione  dlputavit. 

JoAN.  V,  1-47.  Posthxc  erat  dies  fesiua  JwLro- 
rum  ,  et  ascendit  Jesus  Ilierqsolymam.  Esl  amem 
Hierosolymis  Probarica  piscina  qu»  cognominaior 
flebraice ,  Bethsaida ,  quinque  porticoa  bidieoa.  ta 
his  jacebat  multitudo  magna  langueoiliim,  i 
claudorum,  aridorum,  exspectantiom  aqoa  1 
Angelus  auiem  Domini  secundum  tempua  deaceMte- 
bat  In  piscioam,  et  movebator  aqoa.  El  i(ui  prior 
descendisset  post  moiionem  aqox  t»,  •  looa  ftelMl  a 
qoocunqiie  languore  lenebalor.  Erat  aotem  ^dam 
homo  ibi ,  triginu  et  ocio  aonos  hat>eos  in  itiftrau» 
late  soa.  llunccom  vidisset  Jesus  jaceniem ,  el  ce^ 
gnovisset  f|uia  jam  mulium  tempus  babtrel ,  dicit 
ei  :  Vis  sanus  fiori  ?  Respoodit  el  languldoa  :  Do— 
miiie »  bominem  non  habeo  ot  com  turbau  loerift 


qusrit  qui  adorent  eum.  SplriiusesiDeus:  et  eos  qoi      ^qn^  mittat  me  in  piscinam  ;  dom  veolo  eoioB  ego^ 

•k/lAiMtnf   Aiint      in   Ciiirilii    aI   VAvilQlA  nrtAvlAf   ft<l/\»QVA     "  ^i:...     ..^.^.     ..<.'    AM.t,M^m%Alt      m^l»    a.     1^*..^     .      C..^a 


adorant  euni,  in  spiritu  et  veritate  oporiet  ailorare 
Dlcit  ci  mulicr  :  Scio  quia  Messias  venit,  qui  dicitur 
Clirislus.  Cum  ergo  venerit  ille,  nobis  annuniiabit 
orotiia.  Dicit  ei  Jcsus  :  Ego  sum  qui  loquor  lecum. 
El  coniinuo  venerunt  discipuli  ejtis  :  et  mirabaniur, 
qiiia  cum  mutiere  loqtiebatur.  Nemo  tamen  dixil : 
Qiiid  qiixris ,  aut  quid  loqueris  cum  ea  ?  Reliquil 
crgo  hydriaro  suam  mulier,  ei  abiit  in  civiiatem,  et 
di«!it  illis  hominibiis  :  Veniie,  et  videte  hominem 
qui  dixit  mihi  omnia  qtixcunquc  fcci  :  nunquid  ipse 

*  Juxia  litteram  textus,  Suxoc/'* 

^  Post  destendisset  omittii  tii  piscinam  :  qux  liabet 
Viilgal.  et  Armen.  Ita  Cr.,  iu.^ai  ^ttTa  rnv  Ta^a^^v. 

«  Sic  ct  iti  seqq.  Cr.  vulg.|  x/»aC6aTov.  Alex.  et 
Cani.,  t^iiiCuxxv»» 


alius  ante  ine  descendit.  Dicit  ei  Jesua  :  Swgef 
lolle  grabatum  <  tuum,  et  ambula.  El  aialioasaeos 
factus  e>t  bomo  :  et  siisiulit  grabaiiim  soum,  d 
ambolabat.  Erat  autem  sabbaiiioi  lo  illo  die.  DicebaM 
Jiid;vi  '  illi  qui  sanalus  fuerat :  Sabliatiim  esi :  oon 
licct  libi  lollere  grahatum  luum.  Resoondit  sls  :  Qoi 
me  sanum  fccit ,  ille  niibi  dixit  :  Tolle  grabaluai 
luum  ei  arobula.  Inteirogaverunt  ergo  eum,  qols  m 
ille  hoino  qiii  tibi  dixit  :  Surge ,  tolle  *  fraba- 
lum  tuum ,  ei  anibula?  Is  auiem  qui  saoua  fueral 

^  Vulg.  cum  Cr.,  Dicebant  erge  Jud.  Otiservibal 
Millius  deesse  paniculam  ovv  in  Cant.  et  Arab. 

«  Vox  prior  sivc  in  texiu,  sive  In  versiomlHis  de- 
sidcratur. 


M7 


EVANGKLICAliUM  IIARIIONIARUM  INTEftPRETATIO. 


t^^ 


efhtwm,  nescicbal  quU  essei  :  Jesug  enim  decU- A  huicvosiioncrediil8.Scri>teBilniScripliira8.qttia  pu* 


navit  M  *  a  torba  eonstiluU  in  loco.  Poslea  iiiveiiit 
JeM»  illum  in  lemplo,  et  dixit  illi :  Ecce  snnus  ractus 
ee  :  jen  noU  peectrej  ne  deteriua  libi  aliquid  con- 
tmgai.  AblH  ille  Immo ,  et  nunliaYie  Jodgeis ,  quia 
ieeue  esset  qui  fecit  eoro  aanum.  Propierea  perse- 
qaebantnr  Jndaei  Jesum,  quia  hsc  raciebai  in  sab- 
baio.  Jesa8  aolem  respondena  els  :  Pator  meus 
Mqne  modo  operaiur ,  et  ego  operor.  I  ropierea 
ergo  querebanl  eum  magis  Judxi  interficere ,  quia 
non  soturo  solvebai  sabbaiuro»  sed  ei  patrem  suum 
dicebai  Deum,  a^qualem  se  faciens  Deo.  Rospon- 
dit  itaque  Jesos ,  et  dixit  eis  :  Amen  ^  dico  vobis  : 
non  potest  Filius  a  se  facere  quidquam  ,  nisi  qu» 
viderK  Pairem  facientem.  Qoaicunqoe  eniro  iile  fe 


taiis  in  ipsis  viiani  siernam  babere.  Ei  ill«  sunt  qvoi 
lestimonium  perbibeni  de  me ;  et  non  vultis  veiure 
ad  me,  ut  vitam  babeatis.  Clariiatem  ab  homiiiibLS 
non  accipio.  Sed  cognovi  vos,  quia  dilectionein  noii 
habetis  in  vobis.  Ego  veni  in  noniine  Patris  mei,  ei 
non  acceplsiis  me  :  si  aliiis  veneril  in  noniiuc  suo, 
illum  accipieiis.  Quomodo  poirstis  vos  crediTC,  qui 
gloriam  ab  invicem  accipilis  ;  et  gioriam  quas  a  solo 
Deo  esl«  non  qu2eriiis7  Noliie  putare  quia  ego  acen- 
saturus  sim  vos  apud  Pairem  :-est  qui  accusat  vos 
Moyses,  in  quo  speraiis.  Si  enim  crederelis  Hoysl , 
crederetis  forsiian  et  milii.  De  me  enim  ille  scripsii 
{Cen.  m,  15;  xii,  3;  xvin,  18;  x\n,  18;  xxvf,4; 
xxvni,  14;  xlix,  10;  Deut,  xvin,  15).  St  :iulem  illi  s 


cerii,  baec  ei  Filius  simililcr  facit.  Paier  enim  dillgil  B  liUeris  non  credilis.  quomodo  verbis  meis  credciis? 
Filium,  el  omnia  demoDSiral  el  qo«  ipse  facit  :  et 
majora  demonsirabit  opera,  ot  vos  miremini.  Sicol 
eniro  Paier  sosciut  mortoos  et  vlvificat ,  sic  ei  Fi- 
lius  qnos  voli  viviflcat.  Neque  enim  Pater  judicat 


CAPUT  LXXXIX. 
Jaus  de  uptem  panibui  et  paucls   pifcibus  quatnor 
mitlia  hominum  taturavit,  et  prccccpit  aposiol  $  ca- 
vere  a  fermento  Phariiocorum. 


qQemqiiarii :  sed  omnejudicium  dedit  FiIio,jut  omiies 
honorifieenl  Filium  ,  sicut  honoriflcant  Palrem.  Qui 
noii  h<moriflcat  Filium,  non  honorificat  Patreni,  qui 
m\Ax  ilbim.  Amen,  amen  dico  vobis,  qoia  qui  vcrbum 
rocum  aodil,  el  credil  ei  qoi  misil  me,  hahet  vitam 
Kternam  El  iu  jodiciom  non  venil,  sed  Iransiel  •  a 
mnrle  in  vilam.  Amen,  anien  dico  vobis,  qoia  venit 
bora,  ft  nunc  est ,  quando  mortui  nudienl  vorem 
Fitfi  Doi :  et  qui  aiidierinl,  vivenl.  Sicot  enim  Paler 
Miei  vitam  in  semelipso  ,  sic  dedit  et  Filio  vitam 
habere  In  semelipso.  Et  poleslatem  (tedil  ei  judicium 
fscere,  qoia  friius  hominis  est.  Nolite  mirari  boc, 
qaU  venit  boca  in  qua  omnes  qui  in  monumeniis 
snnt  aodient  vocem  ejus  ^.  Ei  proccdcnt  qni  boiia 
feeeront,  in  resurreciionein  vit»;  qui  vero  mala 
egerunt,  in  resarreciiouein  judicii.  Non  possiim  ego 
a  roe  Ipto  facere  qoidquam.  Sicut  aodio,  jodico  ;  et 
{odiclnm  meoro  jostom  esi :  qoia  non  qoiero  volon- 
latem  roeam,  sed  volontatem  ejos  qoi  misit  me  «•  Si 
tA^  tefliimonium  perhibeo  de  me,  tesiimoniom  meom 
aon  est  veriim.  Alius  est  qui  tesiimoniom  perbibel  de 
ne  t  et  st:in  qnia  verom  est  teslimoniom  qood  per- 
htbet  de  me.  Vos  misisiis  ad  Joannem,  et  testimo- 
atun  perbibuit  veritati.  Ego  aotem  non  ab  liomine 
leetlrooniom  accipio  :  sed  baec  dico,  ot  vos  salvi  siiis, 


Mattb.  XV,  32-59  ;  Marc.  viii,  1  10.  Et  relictis  illiGt 
iniUisdiebu^,  ilerom  ciiui  tutba  niulta  esset.  convo- 
calis  discipoIissnis,diiil:  Miscreor  lurbae,  qoia  eccc 
triduo  Jam  persevcr.:nt  rofcum,  et  non  habent  quod 
raandoceni :  et  dimiilcre  eos  jejonos  n>lo ,  ne  de- 
ficiant  in  via.  Et  dicunt  ei  discipuli :  Unde  ergo  nobis 
in  dttserto  panes  lauii,  ul  saiuremus  tnrbim  taniam? 
Rl  ait  illis  Jestis  :  Quoi  panes  halietis  ?  El  ilii  dixe- 
runl  :  Sepiem  et  paiicos  pisciculos.  El  praecepit 
p  torbae  ot  discuniberei  snper  lerram.  Et  accipieBS 
aepiem  panes  el  (idces,  ct  gratias  agcns ,  fregit ,  el 
dedit  discipulis  suis  :  et  discipuli  dedetunl  populi». 
Et  coniederunt  oiiiues,  et  saiuraii  sunt.  Etquod  su- 
peffuit  de  rragmeotis,  tulcrunt  seplem  sporlas  pie- 
nas.  Erant  autem  qui  mandacavi:ranl  qualoor  millia 
bomiaum,  cxtra  parvuios  et  muli<TC8  :  ot  dimis  i 
e4)8f  Et  statiin  ascfndens  naviin  cnm  discipulis  suis, 
vcnit  in  partes  Dalinanuiha.  —  Matth.  xvi,  o-li; 
Marc.  VIII ,  U-2I.  Ei  cum.veiiis  eul  discipuii  epts 
irans  frelum,  obliti  sunt  panes  acci.  ere,  cl  nisi  unuiM 
panein  non  habebani  secum  in  na\i.  £t  prxcipiobai 
cis  dicens  :  Iniuemitii,  et  caveie  a  fermenio  Phari- 
saeornm  et  Sadducxorum  ,  et  fcrmenio  Ilerodis.  At 
ilii  cogitabanl  iutra  se .  dicentes  :  Quia  panes  non 
habemus.  Sciens  autem  Jesos,  dixit:  Quid  cogiiaiis 


WeeratIiicemaardensetluccns:vo8aotemvolui8iis*^inier  vos,  modic»  fldei,  quia  pm  s  non  babMisT 


eiioltare  ad  horam  in  loce  ejos.  Ego  aoiem  habeo  te- 
itimoniom  majns  Joanne.  Opera  enim  qoae  dedit  mihi 
Fater  ui  perficiam  ea.  ipsa  opera  quae  ego  facio,  testU 
moninm  perhibent  de  me,  quiu  Pater  me  misit.  El  qui 
nsisit  me  Pater,  ipse  teslimonium  perhibuit  de  me 
(Meir/I.iii,17;  xvit,  5) :  el  neque  vocem  e]u9  audisiis^, 
iM^quespeciem  vidistis  {Deut.  iv,  li).  Ei  verbuni  ejus 
habelis  in  vobis  manens    quia  qiieui  misit  illey 


*»  Vulg.,  tranmt.  Consentit  Gr.  f£fTa^t$>ixc.  Am- 
niouiiis  lamen  legebat  luraS^vtxM  cura  Noiino.  Sie 
iiem  aliquoi  codd.  apud  Millium. 

^  Hofliemo  textui  congrnii,  fwni;  a07.)v.  Vnls?.,  ro- 
cnn  FHii  Dei,  Qw^e  oiiqoe  leciio  cx  aliis  codd.  Gr. 
cottfirmaUir.  Vid.  Millioai. 

Pateol.  I.XVIII. 


Nondom  intelligilis,  neque  recordamiui  ?  Adhuc  cx- 
catum  babelis  cor  vesiruiu  ?  Ocul<»s  habenles  non 
videiis,  et  aures  babentes  non  auditis  ?  Nec  recorda* 
mini  quaudo  quiuque  panes  fregi  in  quinqoe  millia  ? 
Quot  copbino»  fraginenioruin  (pleiios)  su^luli^tis. 
Dlcunt  ei  :  duudcciin.  Quaudo  et  bei>iem  panes  in 
quatuur  luillia,  quot  sportas  iragmenlorum  tulislia  T 
El  dicuut  ei  :  septem.  Quare  non  ialeliigiiis  qoia 

«  Hoec,  (futa  nonquaro..,.  qm  mtsttm^ ,  ab  edKis 
excideruni. 

^  Volg.,  ifiKjf«am  aif(/tslis.  Gr.  «myfr.  ird^irorf.'  Q*m 
vnx  poslrenia  deest  in  cotl.  Caut.,  deeratfue,  ut  «i^ 
deiur,  in  Ammonii  exemplari. 


fioti  do  pafio  diit  Tobis 


TiCTORIS  EMSCOPI  CAPI]A!1I  SOO 

Cafeu  a  fermenlo  Pbar:*  A  no  i  |K>iesl  caiMiida  facore.  f^U  ecr«  app«r«MM  iWt 


taeortxm  d  SailJucaBorum  ?  Tunc  uiiellexer«iit«  quia 
non  (Jixcrit  caTcndum  a  fermeDto  panum,  »ed  i 
doctrina  PbarisMruiu  et  SaJducxorum. 

CAPUT  xn. 

/mt  interrotfmt  apotiQlo*  :  Quem  me  dicunt  hotmnez 
^ue?  ei  qH(C  $equuniur :  et  didt  Peiro  :  Scttnditlum 
M  mihi, 

Matth.  XVI,  f3  97.  Vent  nuiem  Jetus  in  partes 
Gna  eat  Pbilippi;  et  Ipterrogabat  discipulos  soos  di- 
«•os  :  Q«em  dicont  homines,  esse  Filium  liominis? 
Al  illi  diserunt :  Alii  Joannem  Baptistam,  alli  autem 
Etiam,  alii  vero  Jeremiam,  aot  unnm  ex  prophetis. 
Diclt  iliis  Jesus  :  Yos  iiutem  qiiem  me  esse  dicitis? 
R(*sp«ind<*ns  Sim<in  Peirus,  dhii  :  Tu  es  Ciiristiis,  Fi- 
lins  Dei  Tivi.  Respondens  auiem  Jesus ,  dixit  ei  : 
Rcatus  es,  Simon  Carjona  :  quia  caro  et  s;inguis  non 
reYclavit  tibi ,  sed  Paier  ineus,  qui  in  ccBlis  est.  Et 
(«•go)  dico  til)i  :  quia  lii  cs  Petnis ,  et  super  hanc 
petrani  «iliflr-atio  tcclt^siam  meain ;  et  port«  inf  ri 
non  praevalebiint  adversus  eaui.  Rt  libi  dabo  claves 
r**gni  ca^lomm.  El  quodcunque  ligaveris  super  ter- 
rani,  erlt  lignlum  et  in  C(Eli>  :  et  quodcuuque  solve- 
rifl  soper  lerram,  erit  sohitum  et  in  ccclis.  Tunc  pra^* 
eepit  discipiilis  suis  ,  ui  nemini  dlcerent  qoia  ipse 
esset  Cbrisius.  Exinde  coepit  Jesus  ostendere  disei- 
pulls  stiis  quia  oportet  euin  ire  Hierosolymam ,  et 
miilia  paii  a  senioribus  et  scribis  et  principibus  S4- 
cerddinin  ,  et  occidi,  et  tenia  die  resurgere.  Et  as- 
iQinens cum  Petnis,  coepii  increpare  illuin,  dicios  : 
Abail  a  te,  Doniiiie;  noii  erlt  tibi  boc.  Qui  conver- 
•08,  dixit  Petro  :  Vnde  post  me,  Satana ;  scandalum 
es  mihi  :  quia  noii  sapis  ea  quae  Dei  siint ,  sed  ei 
4]v^.  hom'num.  Tuiic  coiivocaia  turba  cuin  disdpulis» 
dixit  eis :  Si  quis  vult  post  ine  veiiire,  almeget  stv 
metips«m,  et  toltat  crucem  suam ,  et  sequatur  me» 
Qui  enim  ^luerit  animam  soam  salvaui  rarere,  per* 
det  eim.  Qul  aotcm  perdiderit  aniinam  suam  propter 
me,  invenlei  eam.Quid  enim  prodest  homini,  si  mun- 
dnm  universum  lucretur,  animae  vero  suae  detrlmen- 
tom  patiaiur?  Aot  quam  dal>it  homo  coromutationem 
pro  anima  soa  ?  Fillus  enim  hominis  ventiiros  e:it  in 
gliiria  Paris  sui  eum  angelis  suls ;  et  tuoc  reddct 
uuicoique  sixondum  opus  ejus. 

CAPUT  XCI. 

Jesui  dicit  :  Sunt  qtudam  dt  kic Banlibu»  qui  non 

guitabun^  mortem.  Et  in  monte  trantfiguralur, 

Matth.  xYi.tS;  XVII,  1-13;  Marc  ix,  M5;Luc. 
IX,  t8«56.  Amen  dico  vobis  :  Sunt  quidam  do  hic 
i  aitilbot  qiii  non  gostabiint  niortem  ,  doQoc  ▼!- 
A'aiit  Fillum  hominis  vcntentem  in  rcgno  soo.  El 
•  poit  dies  sex  assumpsit  Jesns  Petrum,  et  Jaco- 
'  bnm ,  «1  Joannem  fratiem  ejiis,  ci  diicit  illos  in 
moviem  •scoliom  seorsom,  ut  orarel,  et  transflgura- 
tiis  est  aiiie  eos.  Fa  resptenduil  faiies  <Jus  sicut  sol  : 
▼estimciMa  itttcin  rioi  facta  suiit  alba  sicut  nix, 
ipl«a4eatU  «asJida  nlmli,  qoalia  fullo  biipcr  terram 


Moyses  et  Elia*  cum  eo  dtMntes*  Hi  mafrftate.  Cl 
dicebaiit  exresium  f«joi,  qnem  oompleturuft  «fail  la 
Jerusalom.  ReipoiideniaoUm  Petrui,  dixit  ad  JoMmi : 
Dominc,  bonum  eil  noi  bic  eiie  :  si  fii,  faeuuufii 
bic  tria  t.iheni»cala ;  tibi  onam,  Uoyif  uonm,  ei  Ciiai 
unum.  Adhiic  eo  loi|iieiite ,  ccce  iiobes  luoiila  Uwiii- 
bravit  eoi.  El  ecce  v(»x  de  coslo,  d»c«'ni  :  llic  eil  Fl- 
lius  meus  dilecius ,  iu  quo  nilbi  eomt^acua :  i|Hiim 
audiie.  Et  audientes  diKcipuli,  cecideittot  la  faeieitt 
suain,  et  timuerunt vable.  Cl  accesslt  Jesus,  et  tei- 

^  git  eos,  dixitque  cii  :  Surg|te«  et  milite  timere.  Le- 
vaotes  a.tein  oculos  suo<,  neminem  vldenwl,  nai 
iolum  Jesuni.  Et  descendentibos  illis  de  mon  e,  pne- 
cepit  Jesos ,  dicens  :  Nemini  dixeritis  visioeem ,  do- 

6  nec  Filius  hoininis  a  moruiti  resurgaL  Ct  iuierroga- 
verunt  euro  discipuli ,  dicentes  :  Qiiid  ergo  §^m 
d  cuut,  quod  Eliam  priroum  Tcoire  oportut?  At  ille 
respondens,  dixit  *  :  Elias  quidcm  vcolurus  esl,  el  iHe 
restittiet  omiiia  (MaL  iv,  5).  Dlco  aulem  vobis ,  qole 
Etlas  jam  venit  :  et  noo  cogBoverunt  eum,  sed  feee- 
ruiit  in  eo  quaecunque  v<ilueriint.  Sic  et  Ftlius  hotni- 
nis  passurus  est  ah  eis.  Tunc  intctlexerunt  disciimll 
quia  Je  Joannc  Bapiista  dixit  cis.  Et  cum  veuiisel 
ad  turbam,  vidit  scribas  conquirontes  cum  illis.  El 
coiifeslim  omnis  populus  videns  Jesuin  ,  stupefac  oi 
641,  et  expaverunt.  Et  accurrcntes  8:iliiubant  euiu, 
et  interrogavit  eos  :  Quid  iuter  vos  conquiritis? 

CAPUT  XCIl. 
Pharisfei  dicunt  ad  Jemm  :  Discede  A:ju;,  owe  ffere- 

C  dee  vuU  le  occidere  :  et  curuvit  iunaticum. 

Luc.  xiii,  31-35.  Iii  ipsa  die  accesicnint  qoldiai 
Pharis3?orum,  dicentes  illi :  Exi,  et  fade  hine,  tfuia 
llerodes  vult  te  occidere.  Etaititlii:  he,  vi  dictie 
vutpi  i!ti :  Ecce  ejicio  daemonia,  el  ianitate^  perlkrio 
hodie  el  cras,  et  tertia  die  coosttaiaor.  Verumlameii 
oporiet  me  h»die,  ei  cras,  et  sequenli  die  anhttlafe; 
qiiia  000  capii  propliotam  perire  eitra  Hlertt^aletti. 
-M41TH.XV11, 44-20 ;  Marc.  ix,  16-28;  Uc.  ix,58^. 
Factum  est  autem  in  sequenti  die,  accessit  ad  eom 
liomo  geniiius  ejos  provolutus,  et  exclamavit  diceni : 
Domine,  miserere  fllio  meo,  quia  unicui  eil  mihi,  el 
lunat  cus  est.  Et  cum  spirilus  apprebendit  eum,  alli* 
dit,  vi  spuiuai,  et  stridet  dentibus,  et  arescil,  el  male 
pai  tur.  Nain  s;epecadit  in  ignem,  et  crebro  io  aftt.»ai» 
U  ct  subito  cl.imat,  et  dissipat  cum,  et  f ix  discedii  ^* 
l.inians  eiim.  Et  rogavi  discipulos  tuoi  iil  ejioerettl 
eum,  et  non  potuerunt  curare  eum.  Respondeos  ao* 
tem  Jesus  dixit  :  0  gencratio  intldelis  et  perversa, 
*  u^qiie  modo  ero  apud  vos  ?  Aflcrte  illuifibuc  ad  om. 
Et  rum  accederet  et  vidissct  illum,  siaiim.  spintaa 
conturbavit  cum,  et  elisus  ia  terr^m  volttiahaittr 
ipiiuiaiis.  Et  inierrogavit  patrem  ejus,  quanUim  tem- 
poris  est  es  quo  ei  hoe  accidit.  At  ille  ait,  ab  infau- 
"^  tia  :  ct  freqiienter  eum  ci  in  ignem  et  iii  aqtum  mi- 
sit,  ut  eum  pcrderet :  sed  si  quid  potes,  ad^ova  aos, 
miseritts  nostri.  Jesus  autcm  ait  illi :  51  peles  ce- 
dere,  oipnia  poss  bilia  credentl  •.  Cl  contltttto  exda- 

*  Vulg.   inlerscrit  suni.  Gr.,  ninru  ^wari^  t{»  irirrffvovti. 


sd. 


EVANGRLiCARUM  HARMOMARUM  INTCRPRETATIO.  5^S 

piter  pueri  cum  lacryinis ,  aielmi ':  Creilo,  Do-  A  mine  meo,  me  suscipit.  Qui  siiilem  scandal  zay  rit 


miiie :  ailjuva  inereduliiatem  me.ini.  Et  eum  viderct 
leMS  concvrreoteni  lurbam ,  comminatus  cst  spiriiui 
Inmumlo,  dicens  ilil :  Surde  et  muii^  spiriius,  ego 
libi  fRBCipie :  esi  ab  eo,  et  ampliiis  no  iniroeas  in 
edm.  Ei  damans ,  et  multum  discerpens  eum,  exiit 
ak  60.  Et  factus  est  sicul  mortuus,  iia  tit  mulii  di- 
eiraau  f  a*i>  mortous  est.  Jesos  autem  tenens  ina- 
MHi  cjaa«  eletaYit  eum,  et  surreiit.  Et  curatus  est 
fierei  illa  liora»  et  reddidit  illum  pairi  ejus.  Stope- 
bnil  autem  omnes  in  magnitudine  Dci.  Tunc  acces- 
senml  discipuli  ad  Jesum  seereto,  et  dixerunt  : 
Qoare  non  poUiimus  ejieefo  illtim  ?  Diclt  illis,  pro- 
pler  Incredttliiatem  Yesiram.  Amen  quippe  dico  vo- 
btt,  sl  babueritis  fidcm  sicut  granum  sinapis,  dicelis 
buic  :  Transi  binc,  ei  transibit :  et  pibil  im- 


mium  de  pu>iHis  *illis,  qtii  in  nic  credunt,  expedii  ei 

ut  suspendutur  mols  as  iiaria  ia  colio  ejiis,  et  deiuei- 

gaiur  iu  prorundum  maris. 

CAPUT  XCV. 

Non  debere  prohiberi  eos  qui  faciunt  ti§na  im  nomh:e 
Je$u, 

Miac.  1X|  57-59 ;  Ltc.  ix,  4d,  50.  Respondens  nu 
tem  Joannes,  dixit :  Miigisier,  vidimus  quemdam  \t\ 
nomlnc  tuo  ejicieotem  dvmonia,  et  probibuimus 
eum,  qnis  non  scquiiur  nobi»cuin.  Jesus  autem  ait : 
Nolite  proliibere  eum  :  nemo  est  enim  qtii  raci:ii 
virtutem  iu  nomine  moo,  et  possit  cito  male  loqui  de 
me.  Qui  enim  non  est  adversus  vos,  pro  vobi  est.  — 
MAT7u.xyiii,7.9;  Marc.  ix,  41-48;  Luc.  xvii,  1,  2. 
g  Vae    mundo  ab  scandalis.    Mecesse   est  enim    iit 


possfl)lle  eril  yobis.  Hoe  autem  geniis  dsmoniorum 
Bon  ^icilur,  nisi  per  orationem  et  jejoniiim. 

CAPUT  XCIH. 
Jeau  de  pauione  iua  digeipuUs  paiefaeit^  el  in  Ca* 
pharnaum  pro  ee  et  Petro  didrachma  efaeloribus 
TdddidU, 

M4TTB.  xTif,  ai-26;  Ma^c.  IX,  50,  51 ;  Luc.  ix,  44, 
45.  Conversantibus  autem  eis  in  Galibea,  dixit  lUis 
lesus  :  Filios  bominls  tradendus  esl  in  manus  bomi- 
nnm,  ei  oecident  eum,  et  tertia  die  resurget.  At  illi 
ijnorabant  Terbom»  et  timebant  eum  interrogare.  Et 
contristali  stiui  Tebementer.  Et  eum  Tcnissent  Ca- 
pbarnaum,  accesseront  qui  didracbma  accipi*  bant  ad 
Petmm*  et  dixerunt  ei  :  Magister  Tester  non  solvit 
didr.ichma^  Ait :  Etiam.  Et  cum  intrassel  domom,  C 
prafvenit  eum  Jesus,  dicens  :  Quid  tibi  videtur,  Si- 
Boo?  Reges  terr»  a  quibus  accipiunt  tributum  vei 
eenswn?  a  filiis  siiis  an  ab  alienis?  Et  ille  dixii  :  Ab 
slieois.  Dixit  illi  Jesus  :  Ergo  liberi  sunt  filii.  Ut  aii- 
tem  iion  scandalisemus  eos,  vade  ad  mare,  et  mitte 
hamirm :  ei  eum  piscem  qni  primus  ascenderit.  tolle ; 
ct  apeno  ore  ejus,  invenies  suterem  :  lllum  sumens, 
iseiaproincet  te. 

CAPUT  XCIV. 
Interrogalut  Jesns  a'  diidpulis  suit  quis  major  erit  in    • 

regno  calorum?  instrult  eos  his  exempiis  ut  hund' 

Htnt  se  sicut  panmlus. 

Matth.  xviii,  1-6;  Marc.  ix,  52-56;  Luc.  ix,  46- 
4S.  lo  ilia  bora  cum  domi  esset,  inierrogabai  eos  : 


Tefliunt  scandala  :  verumiamen  vae  bomini  por 
quem  scandalum  Tcnit.  Si  autem  manus  tua,  vcl 
pes  tuos  scandalizat  te,  abscinde  eum,  et  projice  abii 
te :  bonom  tibi  est  sd  Titam  ingredi  debilem  vel  clau- 
dum,  qnam  duas  manus  vel  diios  pedes  babentem, 
mitii  in  ignem  sternum.  Et  si  ocuhis  tuos  scaudah- 
aat  te,  erue  eum,  et  projice  abs  te  :  bonum  t;bi  e>i 
luscum  in  vitam  intrare,  quam  duos  oculos  haben- 
tem,  mlttl  in  gehennam  Ignis :  ubi  Tcrmis  e'»rum  non 
moritur,  et  ignis  non  exstingultur.  Omnis  enim  homo 
igne  salietur»  et  omnis  Tictiiiia  salictor  ^. 

CAPUT  XCVL 

Not  tion  debere  contemnere  unum  deputHlit :  adjnn- 
gent  timilitudinem  de  ote  perdiia  et  da  drachmale, 
MATTn.xTiii,  iO-14;  Luc.  xt,  5-10.  Videiene  con- 
temnatls  unum  ex  his  puslflis  :  dico  enim  Tobis,  quia 
angeli  eonim  in-  cobIIs  semi^r  Tident  faciem  Pairis 
roei»  qui  in  coelis  est.  Venit  enim  Filius  bominis  sal- 
Tare  quod  pcrieral.  Et  ait  ad  illos  parabolam  istam, 
dicens :  Quid  vobis  videtur?  Si  fuerint  alicui  cenium 
oves,  et  erraret  una  ex  eis,  nonne  relinqueret  nona- 
ginia  novem  in  montibus  vel  in  deserto,  et  vadoreC 
eam  quxrere  qune  errnvll?  Et  si  contigerit  ot  inTC- 
niat  eam,  imponit  in  humcros  suos  gaodens :  et  ve- 
niens  domum,  convocat  amicos  et  vicinos  dicens  il- 
lis  :  Cotigratulamini  mibiy  quia  ioTcni  OTcm  meam 
qoas  perierat,  Amen  dico  TObis,  quia  gaudebit  super 
eam  magts  quam  soper  nonaginta  noTcm  qiisB  non 
erravero ;>t,  et  nnn  indigent  poenltentla.  Sic  non  est 


Qoid  In  Tia  tractabatis?  At  illi  Ucebant :  siqiiidem  D  ▼olontas  ante  Paircm  Tcstrum  qoi  in  ccelis  esl,  ut 


tster  se  in  Tia  disputabant  quis  illorum  esset  major  ? 
Ei  accesseruDi  discipoli  ad  Jesum,  dicenles  :  Quis 
psias  inajor  est  in  regno  coelorum?  Et  advocans  Je- 
1«  parvulum,  statuil  eum  in  medio  eoruin,  et  dixit : 
Asiea  dico  vobis ,  nisi  cooversi  rueriiis,  ei  efliciamini 
^icoi  parTuli,  non  intrabitis  in  regnum  coeloruiu. 
Q^iicunqQe  ergo  bumiiiaverit  se  sicut  parvulus  iste, 
bic  est  major  in  regno  coelorum.  Si  quis  vuli  es>e 
^jor  «,  erit  omnium  iiovissimus,  et  omnium  miui* 
^^r*  El  qui  sosceperit  unum  parvulum  lalem  in  no- 

•  Viifg.,  prtmMf,  Marc.  ix,  51 :  unde  lianc  dcsum- 
n^  Nequo  aliter  Cr. 
^Cenma  bltid  Marc.  ix,  48,  ita  in  Gr.ipcis  effertur : 


pereat  unos  de  pusillis  isils  :  sut  qoas  mu  ier  ha- 
bens  drachmas  decem,  si  perdideritdrachmain  unam, 
nonne  accendit  lurernam,  et  everrit  domum,  ct 
qu.'eril  diligenter,  donec  inveniat?  Et  cum  invene- 
rti,  convocat  ainicas  et  viciiias  dicens  :  Congratiila- 
mini  mihi,  quia  inveni  dracbmam  quam  perdidiTam. 
Ita  dico  vobls,  gaudium  erit  coram  angclis  Def  super 
uno  peccaiore  poeniteiitiam  agente ,  quam  supra 
nonagiiila  noTem  justis  qui  non  iiidigent  posni- 
tentia. 

Ua;  yap  n\)f,i  a^^Yiffirac,  x«I  irao'«  Ou^ta  aX2  iiku%iwt* 
Tac.  Viiig.,  Vmnit  enim  igne  ta/i#/ttr,  et  omnis  victima 
tate  salieturm 


^3  YICTORIS  EPISGOn  CATUANI  SJ4 

CAPUT  XCVII.  A  cuiiqiie  ailigaveriiis  super  terram,  eruiit  ligau  ei  in 

De  filio  qui  tubttantiMm  patris  devorauit. 
Liic.  IV,  11-32.  Ait  aiitem  :  Horaoquidam  hal)uit 


•1 


dnos  filios;  et  dixit  adolescentior  ^pairi :  Pater,  da 
mihi  portioDein  substAniiae  qus  me  conttngit.  Et  di- 
Tisit  il!is  subsianliam.  Et  non  post  muItOs  dies,  con- 
gregatis  omnlbus  ,  adolescentior  filius  peregie  pro- 
feclus  esi  in  regionem  loiiginquam ;  et  ibi  disslp  ivit 
substiDtiam  suam  vivendo  luxuriose.  Et  posiquam 
omnia  consumpsis^t,  facta  est  fames  valida  in  re- 
gione  iila.  Et  ipse  coepit  egere.  Ei  abiit,  et  adhaesil 
nni  civium  regionis  illius  :  et  raisil  illiim  in  villara 
snam,  ut  pasceret  porcos.  Et  cupiebat  implere  vcn- 
trem  suum  de  ^i  iquis  qiias  porci  roandiicabant ;  et 
ncmo  illi  dabat.  Ipse  auiem  in  se  reversus,  disit : 
Quanli  mercenarii  in  domo  patris  mei  abund.int  pa-  B  co^Iorum  hominl  regi   qui  voluit  railooem  ponere 


ccelo  :  et  qiuccunque  solverliis  super  toiram,  eroni 
8(duta  et  iu  ccbIo.  Iterum  dico  vobis  :  quia  si  duo  ex 
vobis  cimsenserint  stiper  tcrram,  dc  omni  re  quam- 
cnnque  petieriiity  fiet  illis  a  Patre  meo  qni  in  ccalu 
esi.  Ubi  enim  sunt  diio  vel  iret  congregati  in  neraiiie 
meo,  ihi  suin  in  medio  eorum.  Tunc  accedens  ad  eum 
Peirus,  dixit :  Doinin^,  qtioties  peceaveril  in  me  fra- 
ler  meus,  et  dimittam  ei  ?  usque  septies  ?  DicH  illi 
Jesus  :  Non  dico  libi  usque  seplies»  sed  usqiie  sa- 
ptuagies  septies. 

CAPUT  XCIX. 
Similitudo  de  rege  qui  pcsuit  ratioHem  cum  ttnnt  snli. 

Matth.  xviii,  23-3^.  Idco  assimilatum  est  regnum 


nibuslego  autero  hic  fnroe  pereo.  Surgam,  et  iboad 
patrero  menm,  etdicam  illi :  Pater,  peccavi  in  cae'um, 
et  coram  te.  Et  jam  non  sum  dignus  vot^ari  filius 
tuus  :  fac  me  sicut  unum  ex  mercenariis  tuis.  El 
siirgens,  venit  ad  patrem  suum.  Cum  autem  adhuc 
longe  esset,  vidit  llbtm  pater  illius,  et  miseiicordia 
molus  est.  Et  accurr«  ns,  cecidit  supra  collum  ojus, 
et  osculatus  est  euiu.  Dixlqite  ei  lilius  :  Pater,  pec* 
cavi  in  coelum,  et  coMin  te  :  jam  non  sum  digiius 
vocari  filius  ti^us.  Dixit  autem  patcr  ad  servos  suos  : 
Ciio  proferte  stobm  primam,  et  induita  illum,  et 
daie  nnnuluro  iu  manum  ejus.  et  calce;imenta  in  pe- 
de>  cjtis;  et  adilucite  vliulum  saginatiim,  et  occi- 
diie,  ei  manducemus,  et  epulemur  :  qtiia  hic  filitis 


cum  servis  suis.  Et  cum  coepissel  rationem  ponere , 
oblaius  est  ei  unus  qui  debebat  decera  millia  Ulen* 
la.  Cum  auiem  non  liaberet  onde  redderet,  justit  ean 
dominus  venondari,  et  uxorem  ejus,  et  filios,  ei  om» 
nia  qu.^e  habebal,  et  reddi.  Procidens  aolero  servos 
ille,  oi^bat  eum  dicens :  Patientiam  babe  iu  me,  et 
omi.ia  reddam  tibi.  MisertuS  aotem  dominos  servi 
illius ,  eum  dimisit ,  et  debitum  dimisit  ei.  Egr<*ssas 
auieni  servus  ille,  iovenit  unum  deconservis  sois, 
qiii  del>ebat  i  i  ccntum  dcnarios ;  et  tenens  snirocabnt 
eum,  dicens  :  Redde  quod  debes.  Et  procidens  con- 
servus  ille ,  rogabat  eum »  dicens  :  Paticntinm  habe 
in  me,  et  omnia  reddam  libi.  lile  autem  noluii,  ^d 
abiit,  et  misiteum  in  carcerem,  donec  redderet  de- 


mcus  mortuus  crai,  et  rcvixli;  perierat,  et  inveutus  q  bitutu.  Videntes  autem  conservi  ejus  quaa  fiebani , 


est.  Et  coeperuiit  epulari.  Erai  autem  filius  ejus  se- 
nior  in  agro  :  ei  cuin  veniret  et  appropinquarei  du^ 
mui,  audivit  symphoniam  et  chorum  :  et  vocavit 
onum  de  scrvis,  et  interrogavit  quae  hxc  essent  ? 
Isqiie  dixil  illi :  Fratcr  tuus  vcnii,  et  occidit  pater 
tuus  vitulum  saginatum,  quia  salvum  iUiim  recepit. 
Indignatiis  esi  autem,  et  niile!>at  introire.  Paier  ergo 
lllius  egresstis  cocpit  rogare  illuin.  At  ille  re^p  >n- 
dens,  dixit  patri  suo  :  Ecce  lot  annis  servivi  tibi,  et 
nunqu.im  mandaium  tuum  praeterivi ;  ot  nunquam 
dedisti  mihi  haedum,  ut  cum  amicis  mcis  epularer. 
Sed  postquam  filins  tuus  hic  qui  devoravii  substan- 
tiam  suam  cum  mereiricibus,  venit,  occidisti  illi  vi- 
tulum  sagiuatuni.  At  ipse  dixit  illi  :  Fili,  tu  sempcr 


contristati  sunt  valde.  Et  veiierunt,  et  narraveront 
doinitio  suo  omnia  qu:e  facta  fucranl.  Toiie  vocavit 
illum  dotninus  ejtis,  1 1  ait  illi :  Serve  nequam,  otnne 
debiium  dimisi  tibi,  quuniaro  rogasti  me :  nonne  ergo 
oportuit  et  te  misereri  conservi  lui,  sicol  et  ego  tui 
misenus  sum  ?  Et  iraius  dnminus  cjus,  tradidit  euin 
tortoribus,  qiioadusque  redderet  universom  debiioiN. 
Sic  ei  Paier  meus  coele^tis  fjciei  vobis,  si  uon  r**oii- 
seritis  unusquis<iue  frairi  suo  de  cordibus  vestris. 

CAPUT  C- 

JeiUB  interrogatur  a  PhariMeis ,  si  liccat  uxorem  ai« 

miuere  quacutufue  ex  eausa, 

Mattii.  XIX,  1-12;  Marc.  x,  1-12.  Et  facttim  est, 

«n.^^..^  -»«   ^i  -v«.r.:^  ««*,  •»•  ^..  .   c     I    •  ^\  t\  cum  constiinmassct  Jesus  serrooncs  istos,  miei-avil  a 

mecuro  es,  ei  omnia  roea  tua  sunt.  Epulari  auieni  el  D  Miigi-w.i  « 

Galilaca,  e I  venil  in  fines  Juda^x  trans  Jordauem  :  rt 
secuiae  sunt  eom  turbx  nmlt»,  et  curavit  eos  ibi.  El 


gatidcre  oportebat,  quia  fraier  ttius  bic  mortuus  crat, 
et  revixit :  peiicrat,  ct  invenins  cst. 

CAPUT  XCVIII. 
De  remittendo  (ratribus  ex  corde. 

Matth.  xvni,  l.^-i2  ;  Lcc.  xvii,  5,  A.  Attcndi*e 
vobis:  si  peccavesit  iu  lc  frater  tutis,  vade  ctcorripe 
eum  inler  le,  el  ipsum  soluro.  Si  te  audierit,  et  si  poe- 
niteniiaiu  egerit,  dlmilte  illi :  el  lucratus  eris  rratrem 
toom.  Si  aulem  te  non  aodierii,  adhibe  tecom  adhuc 
unum  vel  duos:  ut  in  ore  duorum  vel  trium  stelomne 
verbiim  {Deut.  xix,  15).  Quod  si  non  audierit  eos,  dic 
eceiesix.  Si  aotem  ccclesiam  non  aiidierit ,  sit  tibi 
ticul  tlhnicos  ct  puDlfcanus.  Amcn  dico  vobis :  Qo:e- 


aecesserunt  ad  eum  Pharisxi  leiiuniei  eum,  eC  di* 
ccntes:  Si  licet  homini  diiuittere  uxorem  suam  qua- 
cunque  ex  causa  ?  Qui  respondens,  ait  eis :  Non  le- 
gistis  quia  quifccit  abinitio^,  masciilum  et  fcmlnam 
fecit  eos  (Gen.  i,  i7)?  Et  dixit :  Prnpter  hoc  dimil  et 
homo  patrem  et  matrem,  et  adbflerebit  uxori  suae :  et 
erunt  duo  in  carne  una  {Gen.  ii,  ii).  Iiaque  jam  mui 
mint  duo,  sed  una  caro.  Quod  ergo  Deus  cou*anxit, 
homo  non  scparet.  Dicuiil  i!li  :  Quid  ergo  Moytes 
mandavit  dari  libellum  repiidii  {Deut.  xxiv,  I),  et 
dinii:teie  ?  Ait  illis  :  Qu  )nia!H  Moyses  ad  dorltiaiB 
cordis  vcsiri  periiiisit  vobis  dimiltcre  oioret  vestras : 


?05  EVANT.ELICAHUM  nARMONIAHUIi  INTERPRETATIO. 

ab  iuitio  autem  non  sic  fuit.  Dico  auiem  vobis  :  quia  A  CAPUT  Clff. 


m 


qoiutKiue  dimiserit  uxorcin  suaiii,  nisi  ob  fornica- 
tionem,  et  aliam  duserit,  moccliatur.  £t  qui  dimis- 
um  dttxerit,  mo[>cbatur.  Dicunt  ei  di^cipuli  cjus :  Si 
lu  ett  eaiisa  boniinis  cum  uxore,  noii  expcdit  iiuli«- 
re.  Qui  dixit  *  :  Non  onines  capiunt  verbum  istud, 
sed  quibus  datum  est.  Sunt  eiiim  eunucbi  qui  de  ma- 
Uift  utero  (sic)  nati  huot.  Et  suni  cunucbi  qui  facti 
suiit  ab  hominibus.  Et  sunt  eunuchi  qui  se  ipsos  ca- 
stni?er«Bi  propter  regnuin  cobloruin.  Qni  poiett  ca- 
pare  capiat. 

CAPUT  Cl. 

Jmi  JMposiiil  miiiiiK  infantibut.  Et  Pfwriswi  murmu" 

ratit  de  Jetu  :  Quia  hic  recipu  peccatore.^. 

Mattb.  xiy,  13-15;  Makc.  x,  45-16.  Tunc  oblaii 
smiC  ei  parvuli,  ut  manus  eis  imponeret,  et  oraret» 
Diacipiili  aotmn  increpabant  eos.  Jesus  vero  ait  eis : 
hmu  panrulos,  et  noliie  prohibere  cos  veiiire  ad 
me  ;  laUam  est  eoim  regnum  cu  loruiu.  Lt  ciud  iiu- 
poeuiaieSeia  manus,  abiit  inde.  —  Luc.  x v,  i ,  2.  t  rant 
autein  tppropinquaniea  ei  publicani  et  peccatores 
nittlti,  lU  audireot  eum.  Et  nriurmurabant  Pbaiissei  ei 
serilMB.  dioentes :  Quia  bic  peccatores  rccipit,  et 
naodacateum  iliis.— Joan.  vii,  I.  Posthaec  ambula- 
bat  Jcioa  in  GalUaeam :  oon  eiiim  volebat  in  Judxam 
«Hdwlore,  quia  quxrebant  eum  Judaei  interOcere. 

CAFUT  Cll. 

Jmks  fiitfinttl  eat  qui  an^untiavcmnt  ei  de  GuliUeit 
f  Mos  inierfecit  Pilatui^  udjungene  tinuiitudinem  «r* 
barit  fici  in  vinea, 

Loc.  xni,  1-9.  Aderanlautem  qoidam  ipso  in  tem- 
pore  oootiantcs  iili  de  Galilaes  quorum  sanguinem 
Pilatos  mbaiit  eom  sacrlGciis  eorom.  Et  respoudeus 
diiil  iUis:  Potaiis  quod  hi  Gaiitaei  prae  omnibus  Ga- 
IHxis  peecatores  foeront,  quia  uiiapassi  sootTNon, 
dico  vobis  :  sed  nisi  poeoitentiam  babueritis,  simili- 
ter  ooMes  peribitls.  Sicut  illi  decem  et  octo  sopra 
qiioseeeidit  turris  in  Siloe,et  occidlteos:  potaiisquia 
ct  ipsl  debltores  foeroot  praeter  omnes  honiines  ba- 
hiuoles  io  Hierosalem?  Non,  dico  vobis  :  scd  si  oon 
pttoiteoliam  egeritis,omnessiiniliierperibiiis.  Dice- 
bat  autem  banc  similitudinem  :  Arborem  ficihabebat 
qnidam  plaotatam  in  vioea  sua,  et  vcoit  quserens  fru- 
cuim  in  ea,  et  ooo  lovenit.  DlKit  auiem  ad  cultorem 
vineae :  Ccce  anni  tres  sunt  ex  quo  vcnio  quxrens 
froctam  in  licaioea  bac,  et  non  Invenio :  succide  ergo 
llUm :  otqoid  etiam  terram  occupst  ?  At  ille  respon- 
deos,  dixit  illi  :  Domiiie,  diinitle  illam  el  boc  anno, 
ttqoeqoo  fodiam  circa  illam,  ct  mittani  stercora  : 
ct  ii  qoidem  fccerit  fructum ;  sin  autem,  in  Tuturum 
;eam. 


Jnus  sanavit  in  tynagoga  mulierem  aridam  ti 
curvatam. 

Luc.  xui,  10-17.  Erat  autem  docens  in  synagoga 
coriim  sabbatis.  Et  ecce  luulierquse  babcl>at  spirituiu 
iufirmitatis  annis  decem  et  octo  :  et  *  rat  iiiciinata , 
n  c  omnino  poterat  sursom  r  apiccre.  Quam  cum  vi- 
diss< t  Jesus,  vocavitad  se, ct ait  illi :  Muiitr, diiniMa 
es  ab  innrmitate  tua.  Ct  imposuit  i!li  maims  :  et  eon* 
festim  erecta  est,  et  glorirtcabat  Deum.  R«  spondens 
autim  arcbisynagogus ,  iodignaiis  quia  sabbato  cu- 
rasset  Jesus ,  dicebat :  Sex  dies  sunt  in  qulbiis  opor» 
ti  t  oprrari :  in  his  vcnite,  et  curamini,  et  non  in  dio 
sabbati.  Respondit  autem  Jesus,  et  diiii  ^ :  Hypoc>  i- 
tae,  unusqiiisque  vestrum  sabbato  r.on  solvit  bovcm 
B  aut  asinum  a  praesep  o,  et  ducit  adaquare  ?  Hanc  au- 
tem  liliam  Abrabae,  qu;im  :<liigavit  Satanas,  ecce  de- 
cem  ei  ocio  aunis ,  non  oportoit  solvi  a  viriMo  istii 
die  sabbaii  ?  Et  cum  haec  diceret,  erubtacebaiit  om- 
ne&  a(!vcrsarii  ejus.  Ct  omnis  populus  gaudebat  in 
uuiversis  quae  ^  licbant  ab  eo. 

CAPUT  CIV.- 
Ateendit  Oierotolymam  in  die  festo  Sccnopegio'. 

JuAN.  vn,  i-31.  Erat  autem  in  proximo  dies  lCoius 
Juda^orum,  Sceiiopegia.  Dixeniot  auteiii  ad  eum  ira  • 
tre»  fjus  :  Transi  hinc,  et  vade  in  Judaeam,  ut  et  di- 
scipuli  tui  videaot  opera  tua  «|us  facis.  Ncmo  quippe 
in  occulio  quid  facit,  et  quxrit  ipse  in  palam  esse.  S: 
baec  facis,  manifesta  ts  ipsum  inui.d^) :  neque  eniui 
p  fratres  ejus  credebant  in  eum.  Dicii  er^^o  eis  Jesus : 
Tempus  meum  nondum  adveuit :  teinpus  auiem  ve- 
strum  semper  est  parattim.  Non  pote  t  rouiidus  odisss 
vos :  me  aotem  odit,  quia  ego  testimonium  perbibeo 
de  illo,  quia  opera  ejus  mala  auiit.  Vos  asceniiiie  ad 
diem  festum  hunc ,  ego  non  ascen Jaro  ad  diem  fe- 
stum  isium  <^,  quia  tempus  mtom  nondum  inipletuin 
est.  Hac  cum  dixisset,  ipse  mansit  in  Galilxa.  Ut  au- 
tem  ascenderunt  fratrea  ejus,  tunc  et  Ipse  ascendit 
ad  diem  fcbtum,  non  manifesle,  sed  quasi  in  occulio. 
Judxi  ergo  quaerebant  eom  in  die  fesio,  et  dicebant : 
Ubi  est  illc ?  £t  mumiur  multum  de  eo erat  iu  turb*. 
Quidam  enim  dicubant :  Quia  bonus  est.  Alii  autoni 
dit  ebant :  Non,  sed  seducit  turbas.  Nemo  tamen  pa- 
lam  loqiiebaur  de  illo,  propter  metum  Judaeoruui. 

DJam  autem  die  festo  mediante ,  ascendit  Jesos  in 
teinplum,  et  docebat.  Et  mirabanlur  Judaei,  dicentes: 
Quomodo  bic  litteras  scit,  cum  non  didicerit  ?  Re-p 
spondit  Jesus ,  et  dixit  eis  :  Mea  doctrina  noo  est 
mea,  sed  ejus  qiii  misit  me.  Si  qois  voluerit  vohrota- 
tein  ejus  facere,  cognoscet  de  doctrina  ejus  ^,  utruin 
ex  Deo  sit,  au  ego  a  me  ipso  loquar.  Qui  a  seiuet- 


■  Addtint  ilUt  Gr.  et  Volgst.  Quam  qiiidem  vocem 
ntalim  txislimars  vitio  iiorariorom  cx  Amiuouii 
ti^plafi  exddisse. 

^Paoloaliter  textus  hodiernus  Liic.  xin,  15,  *iirf- 
*.^  svv  «Otm  S  Ku^  er.  Caetemm ,  si  vorem  «>*» 
^plai,  eooiplurei  alli  codd.  Gr.  apui  Millium  le- 
ctitjaeni  Ammoliianain  tuentur. 

'  lo  buoc  tocum  Joao.  vii,  9,  plora  erodite  Millius , 


ubi  ct  ex  Velosianis  lectioncm  profert  Aramonianaa 
geiniuam ,  iy^  yip  ovx  «va^iiao/Mec.  Kt  rile  s:ine.  Ei- 
onim,  inqiiit  cl.  Lamyus  in  ilarui.,  ad  diem  festuoi 
proprie  non  a&cendit  Doininus :  siquidem  non  veojt 
ilierosolymam ,  nibi  cum  Jam  ex  parte  cclebriias 
transacta  esset. 

«1  Abest  vot  uliima  sive  a  Gr.  siva  a  Vulg .,  atqus 
ex  proxime  aiilecedeutibus  repeiita  videiur. 


ingredi,  s<^m  mandata.  Dixit  illi :  Qaaet  Jemit  i 
dixit :  Non  occidcs,  non  adulterabls,  doo  fiartn 
facies,  non  falsum  tesiimoniam  jices  :  HoDon  pt- 
trcin  tuum  ct  matrcm ;  ct«  Diliges  proifmuoi  tnm 
sicui  te  ipsum.  Dieit  illi  adolcscens :  ChDiiii  tae 
cu8t<»divi  a  juventute  mea  :  quid  ftdhoc  mihi  dooslT 
Jesus  auiem  iniuitus  cnm,  dilexlt  eom,  et  dixh  tti : 
Unom  tibi  deest :  si  vis  perfectus  esse,  tade,  feode 
qoae  habes,  et  da  pauperibus,  el  babebis  th«Nittram 
in  coelo  :  et  Teni»  scquere  me.  Com  audissei  Mleai 
adolescens  ▼erbum,  abiit  tristis  :  erat  enlin  dives 
▼alde»  et  multas  possessiooes  habens.  Et  circomspi- 
ciens  Je^^us.  ait  discipulis  suis  :  Qoam  dinetle  qoi 
pecunias  babenl  in  regnum  Dei  introlbonl !  Aam 


dicunt.  Nunquid  Tere  eognoTeront  prineipes  quia  bic 
fst  ClAtus  7  Sed  bone  scimus  unde  sit :  Chrislus 
autem  cum  venerit,  nemoscit  onde»it.  ClamalHit  ergo 
dncens  in  lemplo  Jesns,  el  dieens  :  Cl  me  scitis,  el 
uiide  sim  scitis :  et  a  me  ipso  non  veni,  sed  est  vems 
qui  roisit  me»  quem  vos  nescitis.  Cgo  scio  cum,  qiiia 
»b  ipso  suro,  cl  ipse  misit  me.— Joan.  viii,  55.  1 1  si 
dixero  qoia  riescio  com,  ero  similis  vobls  mendax. 
QuaTetent  ergo  eum  apprehendere;  el  nemo  misit 
Hi  illom  manos,  quia  nondom  venerat  hora  ejns.  De 
turba  autem  multi  crediderunt  in  eom,  el  dlcebant : 
<'JHrisius  curo  venerii,  Donqoid  plura  signa  faciet 
quam  qu«  hie  fadt  ? 

CAPOT  CV. 
Be  iftvtte,  rtijtii  uberei  fruetui  ager  aUulit, 

Luc.  XII,  15*S1.  Ait  anlem  ei  qoidam  de  turba  : 
llagister,  dlc  fratri  meo  ut  di?idal  mecum  haerediia- 
lt>m.  At  ille  dixil  ei :  Homo,  quis  me  4M>nstituit  judi- 
cein ,  aul  divisorem  supra  vos  ?  Dixitque  ad  illos  : 
Videte  ei  cavete  ab  omni  avaritia,  quia  non  in  abun* 
dantia  cujasquam  vita  ejos  est,  ex  his  qoae  possidet. 
Dixit  aulem  simUitudinem  ad  illos  dicens:  Hominis 
citjusdam  divitis  oberes  froctus  ager  altalit,  et  cogi- 
ubai  inlra  se,  dieens :  Quid  faciam,  quod  non  habeo 
4|iio  congregem  fruclos  meosTEt  dixit :  Hoc  faciam : 
desiriiam  horrea  mea ,  et  majora  faciam ;  el  illac 
coiigregabo  omnia  quae  nata  sunt  roihi,  el  bona  mea ; 
et  (llc.im  anim»  meaB :  Anima,  habes  multa  bona  po- 
%iia  in  annos  plurimos :  requlesce ,  comede,  bibe,  ]) 
epiilare.  Dixit  autem  illt  Deus :  Sluile,  bac  nocte  ani- 
maiu  tunm  repetam  ^  a  te  :  qoae  autem  parasti,  cu^s 
«runl?  Sic  esl  qui  sibi  tbesaurizat,  et  non  est  in 
i>cum  dives. 

CAPUT  CVL 

Ik  eo  qui  multas  poeuniones  habens,  tristis  abiit^ 
audiem  verbum  :  Vade,  vende  omnia  quas  habet. 

Matth.  XIX,  16-30;  MUac.  x,  17-51;  Luc.  xviii, 
1  »50.  Cl  cum  egressus  esset  in  via,  procurrens  qul- 
(<ain  geDU  flexo  aiite  eom  rogabal  eum  :  Ifagisier 
Itone.  qtiid  boni  raciam,  ot  haheam  vitam  arter- 
)  ^im?  Qul  dlxit  ei  :  Quid  me  inierrogas  de  boiio? 

•  ^ihi  deerat  in  edilis.  N4»c  dubilo  quln  iiluj  ci 
Auiii  oni»is  legerit^  et  inlerpr.s  reddidcnu 


807  VICTOHIS  CPISCOPI  CAP13ANI  ^Ot 

ipso  loqiiitur,  glorlam  propriam  quaerit.  Q>ii  autem  A  Ncmo  bonus,  nisi  solas  Deas.  Si  aatem  vlsad  vllam 

qu.pri(  «loriam  ejus  qui  misit  illum,  hic  verax  est,  et 

ifijiisiiiia  non  esl  in  illo.  Nonne  Moyses  dedit  vobis 

lfig*^m  ( Exod,  XXIV,  5),  et  nemo  ex  vobis  tegem  faeit? 

Qiiid  ine  quaeritis  Interficere?  Itespondit  turba,  ei 

dixit:  D.i'monium  babes:  quis  toquxrit  inlorficere? 

Rcspohdit  Jcsus,  et  disil  eis:  IJHum  opus  fecl,  el 

omnes  miramiiii.  Proplerea  Moyses  dedil  vobis  cir* 

cumcisonem  (I.M.  xii,  5),  dod  quia  ex  Moyse  e^l,  sed 

ex  patribas.  Ci  id  sabbato  cireumciditis  bomin^.  Si 

c  rnijmcisionem  acdpit  homo  in  sabbato,  at  non  sol» 

raiur  lex  Moysi,  mibi  indignamioi  ■  quia  totnm  homi* 

netn  «anoai  fcci  in  sabbato?  Nolile  judicaresecundam 

facieiny  sed  jaslum  judiciam  judicale.  Dicebant  ergo 

(]uid.m  ex  Hierosolymis:  Nonne  bic  est  quem  qusB- 

ruui  interfieere:  et  eece  palam  loquitur,  et  nihil  ei  B^ico  vobis,  quia  dives  difficiie  intrabil  Id 

eielorum.  Et  ileram  dico  vobis  :  Faeilias  esl  < 
lain  per  foramen  aeus  ire,  qaam  diviiem  inirare  in 
regnum  coelonim.  Auditis  aatem  his,  disclptli  iDto> 
bantnr  valde,  dicentes  :  Quis  ergo  polaril  sahrot 
esse?  Aspiciens  autem  iesus,  dixil  ll!ls  :  Apad  iM>- 
minem  hoc  imposslbile  esi  :  apud  Dtm  'umm 
otiinia  possibilla  snnl.  Tunc  respondens  Petme-dhit 
ei  :  iCcce  nos  reliqulmus  omnia,  el  secali  saoras  le; 
quld  ergo  erit  nobls?  Jesus  autem  dixH  HRs  :  Anm 
dlco  vobis,  qui«d  vos  qol  secati  esfis  ne,  in  1 
ratione,  cum  sederit  Pilius  bominis  in  sede  i 
tis  suflB,  sedebiiis  ei  vos  soper  seJes  duodecim,  Jntli- 
cantes  diiodecim  tribus  israel.  Amon  dico  vobis, 
omnis  qui  re!ii)uerii  domum  aol  parcDles,  Tol  fra- 
C  tres  atit  sorores,  aut  patrem  aut  matrem,  anl  nxo- 
lem  aui  filios,  aul  agros  pro^uer  regnuni  ccBiormn, 
el  Domen  meum,  et  propter  Evangelinin,  eentiiplniD 
accipiel :  nunc  in  hoc  tempore  domos,  m  frnires, 
ei  scrores,  ei  matres,  et  fitios,  el  agros  eniu  per« 
secoiioDibus  :  el  in  sseulo  futnro,  vilaoi  setn  Daa 
pos8id*?bii.  Multi  aotem  eront  primi  nuvissimi,  el 
novissimi  prim'.— Luc.  xvi,  14*15.  Andiebani  nal«ni 
omnia  liaK:  Pharisaei,  qui  erant  avari :  el  deridehant 
ilium.  Et  alt  iJlis  t  Vos  eslis  qoi  justifiealis  vos  ce- 
ram  hominibos  :  Deus  autem  novil  coida 
Qtiia  qnod  bominibas  altum  esl,  abominalio  esi  \ 
Deam. 


CAPUT  CVII. 
ih  divite  el  Laxaro. 

Luc.  xvi,  IIMII.  Iterum  dixit :  Homo  qnidani  efnir 
dives,  et  induebatur  ptirpura  et  bysso,  ei  epolabalnr. 
quotidie  splendide.  Et  erat  quidam  mondicas,  noniinn 
Lazariis,  qui  jacelrat  ad  januam  e jos,  nlcaribns  ple- 
nus,  cupiens  saturari  de  mlcis  qna  eadebnoi  de 
moMsa  divitis;  ei  netno  illi  dabat :  sed  el  eaoes  te- 
niebant,  et  lingebant  ulcera  ejus.  Factuin  est  auieia 
ttt  nioreretur  mendicus,  et  i  ortaretur  ab  angelis  in 
sinum  Abrab^.  Mortuus  esl  aotem  et  dives,  ei  sn- 
pultus  est  in  liiftrno.  Elevans  aulem  ocoios  snos 
cuin  es^et  in  tormenlis,  vidit  Abrabsm  a  lenfe,  ei 
Lazarum  in  sinu  ejus,  el  ipse  claniMS  diikt  Fainc 

*  Gr  ,  iTaiToOyiv,  Vulg  ,  repet$nt. 


109  EVANGELICA^^.OM  HvUMONlARUU  INTEaPRKTATIO.  51^ 

Abrabam,  miseriTe  mol,  et  mUte  Lazarum  ul  intingat  A  palrifamilias  qiii  eiiit  prtmo  maiic  condticere  0|  era- 
cstreiuitm  digiii  8ui  iii  aquam,  ul  rcfr^geret  lingiiam 
meam,  quia  crucior  in  kac  fluiiiina.   Ei  dixit  illi 


Abrabaiu;  Fili,  recordare  quia  rc.episii  bona  in  viu 
lu»9  ei  Lazaius  siniiliier  mala  :  nuiic  antein  liic  coii- 
iikbiury  lu  vero  cruciarls.  Et  in  his  oinnibus  inter 
n  «  et  vos  e><aos  loagnuni  flrmaiuin  est :  ut  hi  qui 
Toluoi  hinc  UTiin^ire  ad  vo5,  non  p»ssioi^  neque  inde 
hiie  iraBtmeare.  Et  ait :  Rego  ergo  te,  paier«  ut 
iiiiias  euflii  iin  doroum  pairis  mei.  ilabeo  enim  quin- 
qee  fratres,  ut  testetur  illia,  ns  et  ipsl  veniant  io 
kiCBm  hunc  turmentoruro.  Et  ait  illi  Abraham  :  Moy- 
sen  habeni  et  prophetas  :  audiant  ilios.  Ai  ille  dixii : 
NoQ,  paier  Abrabaa,  sed  si  quis  ex  mortuis  ierit  ad 
eos,  pceoiientiam  ageoi.  Ait  autem  illi :  Si  Moysen 


rio«  ii)  vineain  suani.  Convciitlniic  auleHi  facla  cum 
operariis  ex  denario  diurno,  niisii  eos  in  viueam 
suam.  Et  egressus  .circa  horani  lertiam,  vidit  alios 
stanles  in  foro  oiiosos,  ei  illis  dixii  :  lie  et  vos  in 
vineam ;  et  quod  jusluin  fuei  il  dabo  vohLs.  llli  auletii 
abierunt.  Iierum  autcin  exiiicirca  sexlaiu  et  iioitaMi 
horam,  et  fecit  similiter.  Cirea  uodecimam  vero 
eiiit  et  inveiiit  alios  stantes,  et  dicit  illis  :  Qutd  hic 
atatis  toia  die  oilosi  ?  Dicunt  ei  :  Qula  nemo  oos 
eondnxii.  Diclt  illis :  Ite  et  vos  iu  vineam.  Cum  sero 
iMtmi  essel,  dicit  doiiinus  vineae  procorator!  suo : 
Voca  operarios,  et  redde  lllis  mercedcro,  Incipiens 
ft  novlssitnis  usque  ad  prlmos.  Com  venissent  ergo 
<|ui  circa  undecimam  horam  venerant,  acceperunl 


eC  propheus  noa  audiuni»  neqoe  si  quia  ex  mortttis  B  singulos  denarios.  Venientes  autem  et  primi,  arbl- 


reaurreaerit»  credenr. 

CAPUT  cvm. 

DevUUeo  infidelL 
Loc.  xvi^  1-lS.  Dieebat  autem  ad  d'.8cipulos  suos : 
lloiiMi  quldam  erat  dives,  qoi  habebat  viliicnm  :  et 
hic  diflamatiis  est  apod  illom,  quasi  dissipasset  bona 
itlius.  Et  vocavit  illwn,  et  ait  illi  :  Qiiid  hoc  audio 
de  te?  Kedde  rationem  villicatlonis  toae  :  jam  enim 
Bca  poteris  villicare«  Ait  autem  viliieus  iutra  se : 
Qoid  iaciam»  qoia  dominua  mcus  auferi  a  me  Yilli- 
catioiioai?  fodere  non  valeo,  mendicare  erobesco. 
Seio  qoid  faciam,  ot  com  amoius  foero  a  vilKcatiooe, 
rec  piaot  me  in  donos  suas.  Convocatis  itaqoe  ain- 
guKa  debitoribos  douiioi  sui,  dicobat  primo  :  Quto- 


traii  sont  quod  pins  essent  acceptori  :  accepenint 
autem  et  ipsi  singnlos  denarios.  £t  accipieiites  knor- 
morabani  adver^s  patremfamil  as ,  dic^es  :  1U 
novissimi  ooa  hora  feceraiit,  et  pares  nobis  illoe 
feeisti,  qoi  pttrtavimus  pondos  diei  et  sstus.  At  ille 
rospondens  oni  eonim,  dixit :  Amice,  non  fscio  tibi 
Injuriam.  Ronne  ex  denario  convenisti  mecom? 
Tulle  qood  toum  est,  et  vade  :  volo  auiem  et  huic 
Dovissimo  dare  sicul  et  tibi.  Aut  non  licet  mihi  quod 
volo  facere?  An  oculus  tuus  neqiiam  est,  quia  ego 
bonos  sum?  Sic  erunt  novissimi  priuii,  ei  priini  no- 
vissimi.  Molti  eoim  siiDt  vocati,  paoci  vero  eleeii. 

CAPCT  CX. 


u.«  debes  douuno  «eot  M  iU.  dixU :  Ceo..«.  cdo.  C  ''^J: ^Tii^l^TX^rJJ^r' 


(Acu  Dixitque  ilU  :.Accipe  cauUonem  «iiam  et  aede, 
>e  cito  i-crtbe  qoinqoaginta.  Debde  aiU  dixit :  Tu 
vero  qoaulum  debes?  Qui  ait :  Ceotum  coros  triiiei. 
Ait  ilU  :  Accipe  Utleraa  loas,  et  scribe  oologinia. 
EiiaadavildominuaviUiooa  ioiquiiaiis,  ^uia  pruden- 
ler  fecisset :  quia  fllii  hojua  »«euli  prudeniiores  suot 
fiiiis  lueis  in  generaiiooe  sua.  Ei  ego  dico  vobis : 
Fadie  vobis  amicos  de  inammoaa  ioiquitatis  :  ut 
cum  defeceriiis,  recipiant  vos  io  seteroa  laberuacula. 
Qui  fldella  est  in  minirao,  et  io  majorl  fldelis  est : 
et  qoi  in  modieo  iniquos  eat  ,  ei  in  roajori 
iniquos  esi*  Si  ergo  in  iniqoo  roammona  fidelcii 
hou  fuisUs  ,  qood  vefom  est,  quis  credet  vob  s?  Ei 
si  in  alieno  fideles  lion  fuistis,  qiiod  verom  est,  quis 


Luc.  xiv,  1-15.  Et  factom  est  curo  intraret  io 
doinum  cujusdam  principis  Pharlsxorum  sabbato 
manducare  panem,  et  ipsi  observabant  eum.  Et  ecce 
homo  quidaiu  hydropicus  erat  aute  Uluin.  Et  re- 
spoiidens  Jesus  diiit  ad  legisperiios  et  Pharis90S« 
dicens  :  Si  licet  sabbaio  cunre?  At  illi  taciitTnnt. 
Ipse  vero  apprehensum  sanavit  eum,  ei  diroislt. 
'Ct  rcspondens  ad  iUos  dixii :  Cujus  vestruin  a^inus 
aut  bos  in  puteum  cadel,  ei  non  couiinuo  extraliet 
lUum  die  sabbaU  ?  Et  non  poierant  ad  hxc  respoii«> 
dere  illi.  Dici^bat  autem  et  ad  invitaios  parabolain^ 
intendens  quomodo  primos  accubilus  eligcreiit,  di- 
cena  ad  illos  :  Cum  invitatus  fiieris  ad  nuptias,  nou 


dabit  vobla?—  Luc.  xii,  A1*10,  itle  auiem  servus,  Ddiscumbjs  in  priiiio  loco,  ne  forte  honora.ior  te  sii 


qoi  engnovit  volufilat<  ro  domini  soi,  et  non  se  pne- 
piravit,  et  non  fecit  set  ondom  voluntateip  cjus,  pla- 
gis  vapolabK  roulUs  :  qni  aotem  Don  cognovii ,  et 
fedt  dtgno  plagis,  vapolabii  paocia.  Omnis  autem 
roi  imiltom  datum  est,  multum  qoaeretor  ab  eo.  Ei 
cui  aoltote  commendaveruni,  plos  petent  ab  eo. 
Nesciiis  qoia  Ignem  veni  miitere  !n  terram  ?  £t  qnid 
yolo,  nisi  ut  accendatur?  BapUsmo  autem  habeo 
bapiizari :  et  quomodo  luitor  usqne  dum  perriciator! 

CAPIT  CIX. 
Di  jnirefamUiai  qui  exiit  pr/mo  mane  conducere  ope* 
rurion  in  vtncam  iuam, 
UiTTii.  xs,  i-lG.  SifflUe  est  rcgnuro  coBlorom 


inviiarus  ab  eo  :  et  veniens  is  qui  le  Invitivii  et  illiim, 
dicat  tibl :  Da  huic  locum,  et  tunc  incip  as  cuni 
r  bore  novissimuro  locum  tenere.  Sed  cum  voeitiis 
fueris,  vade,  recombe  in  novissimo  loco;  ul  cuiu 
venerit  qul  te  Inviiavii,  dicat  tibi :  Amice ,  asceude 
siiperius.  Tunc  erit  tibl  gloria  coram  siinul  discura- 
bentibus  :  qiiia  omnls  qui  se  exaliat  huniiliabiiur, 
ei  qui  se  humiliat  exaltabitur.  Dicebat  auteni  et  ei 
qui  se  invitaverat :  Cum  facis  prandium  aut  cceiiam, 
noli  vocare  amicos  tuos,  neque  fratres  tuos,  neque 
cognatos,  neque  viciiios  divltes  :  ne  forte  et  ipsi  te 
reiiiviieot,  et  fial  tibi  relributio.  Sed  cum  facis  coii- 
vivium,  voca  paupereSf  debiles,  claodos,  cscos  :  el 


V.  l  VICTORIS  EPISCOPI  CAPOiNI 

hfjitns  eris,  quia  iion  habent  retribuere  tibi  :  retri-  A 
iMieiur  eniin  tilii  in  resurreciione  juslonim.   Ilxc 
•um  audisset  quidam  de  simul  discumbenlibus,  diiit 
illi  :  Beatus  qui  manducabit  panem  in  regno  ccelo- 


9!) 


rum, 

CAPUT  CXI. 
Jesut  decem  leprosos  mundavH. 

JoAN,  VI,  i-4.  Posl  bxc  in  proximo  erat  Pascba, 
dles  festus  Judsorum.— Luc.  xvii,  11-49.  Et  racium 
est  dum  iret  Hierusalem ,  transibat  per  mediam  Sa- 
mariam  et  Galilxam.  Et  cum  ingrederelur  quoddam 
casiellum,  occurrerunt  ei  decem  virileprosi:  qui 
steterunl  a  longe,  et  levaverunt  vocem  dicentes: 
Jesu  praeceptor,  miserere  nostri.  Quos  ut  vidii, 
dixit :  Ite,  ostendiie  vos  sacerdotibus.  Et  facium  est, 
dum  Irent,  mundati  sunl.  Unus  auiem  ex  ipsis,  ut 
vidit  quia  mundalus  est,  regressns  est  rum  magna 
voce  roagnificans  Dcum  :  et  cecidit  in  faciem  anie 
pedes  ejus,  gratias  agens  :  el  hic  erat  Samaritanus. 
UesponJens  autem  Jesus,  dixit :  Nonne  decem  roun- 
dati  sunt,  et  novem  ubi  suntTNon  est  inventus  qui 
rediret,  et  daret  gloriam  Dco,  nisi  liic  alieuigena. 
Et  ait  illi :  Surge,  vade  :  quia  fides  tua  te  salvwm 
fecit. 

CAPUT  CXII. 

JesHs  de  pastione  sua  disciputis  suis  ilerum  indicant : 

e$  maier  fiUorum  Zebcdan  rogal  pro  filiis  suu. 


Matth.  XX,  17-28 ;  Marg.  x,  32-45 ;  Luc.  xviii, 
51-^;  x«ii,25.  Assumensautemiterumduodecim,ait. 
illit :  Ecce  ascendimus  Hierosolymam,  et  consum-  ^ 
mabuntur  omnia  quae  scripta  siint  per  propbetas  de 
Filio  hominis.  Tradeiur  eium  principil)us  s^cerdotum 
et  scribiff,  et  tradent  cum  gent  bus,  et  illudetur,  et 
(lagellabiiur,  et  conspuetur,  et  cruciflgetur,  et  die 
(eriia  resurget.  Tunc  accessitad  curo  maler  filiorum 
Zebedxi  eum  filiis  suis,  adorans  f  t  peiens  aliquid 
ab  eo.  Qui  dixit  ei,  quid  vis7  Ait  illi :  Dic,  ut  sedeant 
hi  duo  rilii  mci,  unus  ad  dexteram  tuam,  et  unus  ad 
sinislram  in  regno  tno.  Rcsiondens  au'em  Jesus 
diiit  e:s  :  Nescitis  quid  peintis.  Potestls  bibere  cali- 
cem  quem  ego  bibiturus  sum?  ant  baptismoquo  ego 
bnptizor,  baptizaii?  Dicunt  ^i  :Possumus.  Ait  illis: 
Calicem  quldem  mcum  bibctis,  et  baptisnio  ineo  * 
quo  ogo  baptizor,  baptizahimlni  :  sedere  auteiu  ad 


CAPUTCXIIL, 

Jesus  res,onsum  dax  dicenti  sibi  :  Domine^ » pauci 
sunt  qui  salvi  fiant? 

Ldc.  xiii,  25-30 ;  Matth.  viif  15,  14-25.  Et  ait 
illl  quidam  :  Domine,  si  pauei  sunt  qui  salvantur? 
Ipse  autem  dixit  ad  illos  :  Contendite  intcare  per 
angustam  pdrtam  :  quia  multi,  dico  vobis,  qarrent 
intrare ,  et  non  pot  runt.  Cum  autem  intraverit  pa- 
terfamilias  et  clauserit  ostiom,  et  inclpieiis  forls 
Etare,  et  pulsareostium,  dicentes  :  Domine»  aperi 
nobis  :  et  respondens  dicet  vobis :  Nescio  voa  unda 
sitis  :  tuuc  incipietis  dicere  :  Manducavimus  eoram 
te»  et  bibimus,  et  in  plateis  nostris  docuisti.  Et  di« 
cet  vobis  :  Nescio  vos  unde  sitis.  Discedltea  me»  omDes 
operarii  iniquitatis,  in  Ignem  aeternum ;  ibi  erit  fle- 
B  tos  et  stridor  dentium  ,  cum  videritis  Abrabam  et 
Isaac  et  Jacob  et  omnes  prophetas  intrare  in  regniira 
Dei,  vosautem  expelliforas.  Et  venient  ab  Orieote 
et  Occidenle,  et  Aquilone  et  Austro,  et  accumbeat  in 
regno  Dei.  El  ecce  sunt  novissimi  qui  erant  primi, 
et  sunt  primi  qui  erant  novissimi. 

CAPUT  CXIV. 
De  ZauhiBO  publicano* 
Lcc.  XIX,  I-IO.  Et  ingressus  perambulabat  Hierieho. 
Et  ecce  vir  nomine  Zacchaeus  :  et  hic  erat  prince^ 
publicanorum,  et  ipse  dives.  Et  quaerebat  Jeanm  vl- 
dere  qnis  esset,  et  non  polerat  prx  turba,  quiasfatara 
pusillus  erat.  Et  praecurrens,  aacendit  In  arboMi 
sycomorum,  nt  videretillum  :  quij^  inde  mt  trana- 
iturus.  Et  cum  venissetad  locuni,  siispiciens  Jeaoa, 
vidit  illum,  ei  dixit  ad  eum  :  Zacchaoe,  festinana  de* 
scende,  quia  hodie  in  domo  tua  oportet  me  man«re. 
Et  festinans  desceiidit»  et  excepit  illum  gaudeiia.  Et 
eum  viderejit  omnes,  murmurabant,  dicent«s  qnod 
ad  honiinem  peceatorem  divertlsset.  Stans  avtero 
Zacchaeos  dixit  ad  Dominum  :  Ecce  dimidium  bono- 
lum  meorum,  Domine,  do  pauperibns  :  et  si  qiiid 
aliqiiem  dcfraudavi,  reddo  quadruplum.  Ait  Jesos  ad 
euin  :  Quia  bodie  salus  huic  domui  facu  est,  eo  qnod 
et  ipse  sit  filius  Abrahae.  Venit  enim  Filios  bominis 
quxrere  et  salvom  facere  quod  perkrat. 


CAPUT  CXV. 

Jesus  iterum  duos  cacos  euravit. 
Matth.  XX,  29-54 ;  Marc.  x,  46-52 ;  Luc.  xviii,  55- 


dcxteram  rooam  el  sinistram,  non  est  ineum   darc  ^  45.  Et  egredientibus  illis  ab  Hiericho,  secutae  sout 


vobis,  sed  quibus  paratum  est  a  Patre  meo.  Et  au- 
dientes  decem,  indignati  sunt  de  duobus  fratribus. 
Jesus  autem  vocavit  eos  ad  se,  et  ait :  Scitis  quia 
principes  gentium  dominantur  eorum  :  et  qui  majo- 
res  sunt,  poteslaiem  exercent  in  eos.  Non  ita  erit 
intcr  vos  :  sed  quicunque  voluorit  inter  vos  major 
fieri.  sit  vesier  minister  :  et  qui  voluerit  inter  vos 
priinus  esse,  erit  vester  servus.  SicutFilius  hominis 
non  vrnit  ut  ministrctur  ei,  ^d  ut  ministraret,  et 
daret  animam  suam  redemptionero  pro  muliis. 


eum  lurbao  mtilla».  Et  ecce  duo  ca>ci,  ex  quibus  er.ii 
Bartimaeus  filius  Timaei,  sedentes  secus  viam,  audie- 
runt  quia  Jesus  Nazarenus  transiret,  et  clamaverunt, 
dicentes  :  Domine,  miserere  nostri,  fili  David.  Tur- 
ba  autem  increpabat  eos,  ut  tacerent.  At  illi  magis 
clam  bant,  dicentes  :  Domine,  miserere  mistri,  fili 
David.  Ei  stetit  Jesus,  et  vocavit  eos,  et  ait :  Quid 
^ultis  utfaciam  vobis?  Dicunt  illi  :  Domine,  ut  ape- 
riantur  oculi  nosiri.  Uiscrttis  autem  eorum  Jesiis,  ie- 
tigitoculos  eorum.  Etcui.festim  viderunt,  et  se(iii| 


*  M^rc.  X,  58  dce«»i  iirnnomen  tum  in  Gr.  lum  in 
Vu'g.  }lyixaurevobis.  Krgo  v/*rv  legcbat  cuin    vulgyio 


intcrpreic  Ammonius  :  qufln  vox  nunc  abe>t  a   cniM. 
Gijecis.  Vidc  Lucam  Drug.  iu^oiat.  adMaitb.  xx.^J, 


515  EVANGtLICARUM  RAKMONIARUH  fNTERPRETATIO. 

ftnnl  eiim,    magnificanles  Dominum  •.   Ct  omnis  A.  CAPl-T  CXVll. 


5U 


plebs  ut  vidil,  ded.t  bndem  Deo. 

CAPUT  CXVI. 

J€9U$  tuper  a$inum  udent ,  Hierotoiymam  in^rc- 
tftfttr. 

Vatts*  ui.  i-9;  Marc.  XI,  i-il ;  Llc.  x»,  29- 
S&  Ei  cam  appropinquasset  Ilierotolyuiis ,  et  ¥6- 
niftei  Betiipbige  ad  moolemOllveii,  tui.c  Jcsus  misit 
dnos  diflctpulos,  diceos  eis  :  ite  in  castellum  quod 
coiilravoiesl,  ei  statim  inveuiclis  a&inam  alligaiam, 
et  pnllmn  eum  ea  alligatum,  cui  nemo  honiiuum  un- 
|iiaiD  sedit :  solvite  illum,  et  addueite  eum  milii.  Et 
li  qais  robis  aliqoid  diierii,  dicite  ei  :  quia  Dominus 
operam  ejas  desiderat  :  et  coofestim  dimit  et  eos. 


Ejtcit  de  tempto  ementes  et  vendentes  ;  et  dal^respoii" 
ium  Pliariiteis  qui  se  eitotlunt, 

Matth.  XXI,  i0-!6;  Marc.  xi,  15-18  ;  Luc.  xix, 
45,  46  ;  JoAN.  ii,  14-21.  Et  cum  intrabsct  Hierosoly- 
m  m,  conimofi  est  unlTcrsa  civiias,  dlcens  :  Quis 
est  bic?  Populi  autem  dicebant  :  Ilic  est  propheta  » 
Nnsareih  Galilaeje.  Et  iiilravit  Je  us  in  lemplum  Dei. 
Etcum  fecisset  quasi  flagellum  de  runiculis,  ejicie- 
bat  omnes  veudcntes  eteinenies  in  templo«  oves  quo« 
qoe  ei  boves  ;  et  nuininulariorum  effudit  ass,  et 
mensas  nummulariorum  ei  cathedras  vendentium 
columbas  evenit.  Et  dicii  eis  :  Auferte  isU  hinc,  ei 
nolite  facere  domum  Pairis  mcidomumncgollationis. 
Scriptum  est :  Domus  mea,  domus  oratiouis  vocabi- 


Solfeatibus  aotem  iflis  puUum,  dixerunt  do< 

hIbIcjus  ad   illos  :  Quid  solviiis  pulluui  ?   At  iUi 

Axeniuit  quia  Douiino  necessarius  est ;  et  dimise- 

ram  l'.los.  Et  duxerunt  pullum  ad  Jesum  :  et  jactaii- 

les  vcstimenu  aua  supra  pullum,  eum  desuper  sedere 

(eceraot.  l|oc  %utem  factum  est  ^,  ut  impleretiir  quod 

dicium  est  pcr  propbetam,  dicentein  :  *  Dlcite  Qli.c 

Skm  :  Ecce  rex  luus  venit  tibi  mansuetiis,  sedcns  su- 

per  pullum  asinaesohjugalis  (Isa.  lxii,  11 ;  Zach,  ix, 

9).  —  JoAH.  xn,  46.  Hxc  non  cognoverant  discipull 

^m  primiim ;  sed  qnaodo  glorlttcaius  est  J^^sos,  tonc 

teeordati  snnt  qvia  haec  erant  scripta  de  eo  :  et  haec 

liierttnt  ai.  Eunte  notem  illo,  multl  siibstemelMni 

veslimetiu  sua  in  via  :  alii  autem  caedibant  ramos 


Euntci  auiem  discipuli,  feceruut  sicut  praecepil  illis  g  (ur  omnibus  gentibus,  vos  aulein  fecisiis  illamspe- 

luncamiatronuin  {Isa.  lvi,  7;Jer.vji,il}.Et  non  sinc- 
bai  ui  quisquam  transferrct  vas  per  (eniplum.  Uecor- 
datisunt  verodiscipuli  ejus  quia  scriplum  est :  Ze- 
lus  domus  tus  comedit  me  {Psat.  lxviii,  10).  Et 
accesserunt  ad  eum  cxci  ei  claudi  in  templo,  et  sa- 
navjt  eos.  Viileules  autcm  priiicipes  &accrdoiuiu  vi 
scribae  mirabilia  qu£  fecit,  et  pueros  clamauies  in 
lenii  lo,  et  d:centcs  :  Ilosaiiiia  fiiio  David,  iiidignati 
sunt,  et  dixerunt  ei  :  Audisquid  isii  dicuut  ?  Jesiis 
auiem  dicii  eis  :  Ulique.  Nuutiuani  legisiis  :  Quia 
ex  ore  iufauiium  et  lacteutium  perfecisti  laudein 
{Psat.  VIII,  5)  ?  Hcsponderunt  crgu  Judai  ct  dixe- 
runt  ci :  Qtiod  signum  ostenilis  iiobis,^quia  hiecfiicib? 
Respondens  Jesus,  dixit  eis :  Solviie  leuiplum  hoc, 
4e  arboribus,  el  stemebant  in  via.  El  curo  appro-  q  et  in  tribus  diebus  excitabo  illud.  Dixcruut  ergo  Ju- 

daei :  Qttadragiuta  et  sex  annis  aedificatum  esl  leui- 
ptum  hoc,  et  tu  tribos  diebus  exciiabis  i!Iud?  llle  au- 
lem  dicebat  de  templo  corporis  sui. 

CAPUTGIVIU. 
Jesus  firmlulit  ceetem  viduam,  propier  duo  tera  mi» 
nuia  :  adjungens  parabolam  de  Pharisao  el  Publi' 
cano^  contra  eos  qui  se  extoHunt. 

Marc.  XII,  41-44;  Luc.  xxi,  i-4.Rcspiciens  aaieiu 
vidit  eos  qui  mittebant  munera  suain  gazoph}Iaciuui 
divites.  Vidit  aulem  et  quamdam  viduam  paupercu- 
lam,  mitteutem  aera  minuta  duo,  qnod  est  qnadraiis. 
Et  convocans  discipulos  suos,  ait  illis  :  Vere  dico  vo- 
bis,  quia  vidua  hxc  pauper  plus  quam  omnes  misii. 
^am  omnes  bi  ex  abundanti  sibi  miseru<it  in  munera 


piM|uarel  jam  ad  descensum  montis  Oliveii,  coepe- 
nuitunaeslorbaede^icendemlum  gaodenies  laudare 
Oeam  voce  oiagiia.  Turbs  aulem  qose  praecedebanl 
eiqusseqoebantor,  clamabanl  dieenies  :  Ilosanna 
iio  Davi4 ;  beoedietos  qui  venii  rex«  in  nomine 
IbwM  ;  pax  in  eeelo,  ei  gloria  in  excelsis  ;  benc- 
4ieiom  qti'«d  venii  regnom  patris  nostrl  David.  Ilo- 
luma  hi  ascelsis.  —  Joan.  xii,  12-14.  In  crasiinum 
>8iem  tarba  maiu  qoae  veuerat  ad  diem  festam,  cum 
aidiisenl  qaia  venil  Jesus  Hieroso  ymam,  accepe- 
raat  ramoa  palmarum,  et  processerunl  obviain  ei,  et 
dauabaol :  llc)tanua,beuedicius  qni  venii  in  nomine 
Donini,  rox  Israel.  ->  Loc.  xix,  59  44.  Et  quidam 
Pharisaeoram  deUirbisdixerunt  ad  illum  :  Magister, 


iKrepa  discipoloi  luos.Quibus  ipse  ait :  D<co  vobis,  jy  Dei :  haec  autem  ex  eo  quod  deest  illi,  toium  vicluni 


1  si  hi  ucoerint,  lapides  clainabuiit.  Et  appropin- 

^vii  Hierusalem,  et  videns  civiiaiem  ilevit  super 

iliam  dicens  :  Quia  si  coguovisses  et  tu,  ei  quidem  in 

bae  die  tua,  qoas  ad  pacem  libi  :  nunc  auiem  abs- 

^oodiia  auntab  oculistuis.  Qiiia  venieiit  dies  in  te  : 

ei  drcumdabunt  le  iuimicl  tui  vallo,  ^  el  coangusu- 

koni  te  uodiqoe,  ei  ad  terram  prosternent  le,  ct  fi- 

Itaf  *  qui  iii  te  suni ;  et  oon  relinquent  In  te  lapidem 

Mper  lapidem,  eoquod  non  cognoverls  tempus  visi- 

lAiiooU  toae. 

•  Lcgimiia  in  Gr.  Loc.  xviiiy  13,  4oS.  tIv  6iov.  Sic 
#1  io  Valg.,  magnif,  Deum, 

^  Viilg.  :  Hoc  autem  totvm  factum  est.  Aihiiiiir 
lofsm  cuuseiiunee  Graeco  et  Syro ,   qund   tanicn 


suum  qiiem  habuit  misit.  —  Lic.  xviu,  9-14.  Dixit 
aulem  ad  quosdam  qui  in  se  confldebant  lanquaro  ju- 
sli»  et  aspeniabaniur  cxteros,  parabolam  isiam.  Duo 
homines  ascenderunt  un  teinplum  ut  orarent :  unus 
Pbarisaeos,  el  alter  publicanus.  Pharisaeus  sians,  haeo 
apiid  se  orabat :  Beus,  gratias  ago  tibi ,  quia  non 
sum  sicutC£ieri  hominum,  raptores,  injusii,a«Iulieri, 
velui  etiaro  hic  publicanus.  Jejuno  bis  in  sabbttOy 
declmas  do  omnium  quas  possideo.  El  poblicinus  a 
longe  sians,  nolebat  necoculum  ^  levarc,  sed  iNrru* 

qiiidam  boni  libri  omiltant,  jndice  Luca  Briig.  Dce^ 
q«i0|ue  oXov  in  Canl.  et  aliquot  ver»iou  bus»  ut  \V 
dcre  est  apud  Millium, 


515  \ICTORIS  EPISC 

tiebat  pcctnsstiuin,  diccns :  Dcrs,  propiiiu;»  esio  miki  A 
pecrftl^.  Dieo  ▼obis  :  desceudii  liic  jMilicHM  im 
4wi«iii  •»«  ab  iU  >  ;qnii  omm qal  m esilial  bvaii- 
liabitur,  et  qm  te  hmBiiiiieuluUiiUu'.  —  Matth.  ixi, 
17,  Mabc.  XI,  il.  Et  relictis  iUis,  cum  jam  vetperi 
etset  tiora,  abiit  foras  exira  ciTitaiem  in  Betbani^im^ 
ibiqne  maniit.— Luc. i;i,  ll.Etscieus  turba  quodexiit 
txtra  nTiiatem,  secuti  suni  cum.  Et  suscipieos  eoa 
qjibus  necessaria  erai  cura, sanabat. 

CAPUT  CXIX. 

ik  Nicmimo  qtd  v^n.l  ad  Jentm  ftoeti. 

Ioar.  ni,  1-21.  Eraf  aotem  bomo  ex  Pbarisxis, 
fiicedemus  nomine,  priiicepa  Judaeorum.  Hic  Tehit 
adeuin  nocie,  et  dixit  ei  :  Habbi,  sciiniis  quia  a 
l>eo  Teni>ti  magister :  nemo  eiiim  potest  baec  signa  g 
rncereqiiae  tu  raeis,nisi  rueriiDeait  com  eo.Respon- 
dit  Jesus,  etdixitei  :  Aincn,  amen  dlco  libi,  oisi 
qiiis  nnius  raerit  deiiuo,  non  potesi  Tidere  regnim 
Dei.  Dicit  ad  eum  Nicodeinus  :  Quoinodo  pole  t  ho- 
nio  iiinki,  rum  srt  senexT  Nunqu  d  p<  lest  in  Ten- 
trem  inairissua^iterato  introireet^  nasci?  Respondit 
Jcsus  :  Aiiien,  amen  dico  libi,  iiisi  quis  rcnatiis 
fuerii  ex  aqnaet  Spiritu^,  non  potest  introire  iii  re- 
gnnni  Dei.  Quod  naliim  est  ex  carne  caro  esi,  et 
qiiod  naluni  e-t  ex  Spiritu  spiritus  est.  Non  mirerif 
c|iiiA  dixi  libi,  op4»rtel  vos  nasci  deiiu««.  Spiriiiis  ubi 
^ultspirat :  ei  tocem  ejus  audis,  sed  non  scis  unde 
▼cniat,  ei  quo  Tadat.  Sic  est  omn!s  qui  natus  est  ex 
Splritu.  Kespondit  Nicodcmus  et  di\it  ei  :  Quomodo 
possdiit  h:ec  licri  T  Respoiidit  Je^us  et  dixit  ei  :  Tu  C 
es  niagisier  in  Israe),  et  ha^c  igiioras?  Ainen,  aiiien 
dicotibi,  quia  quod  sclmus  loquimur,  et  qu(»d  vidi- 
nius  le  umur  :et  testimoniumnostrum  non  acctptli^. 
Si  terrena  dixi  fobis,  et  non  creditis  ,  quomodo,  si 
dixeroTi  bis  cceiestia,  credetki?  El  neino  ascendii  in 
ceelum,  nisi  qui  descendit  de  ccelo,  F.lius  hoiniii  s, 
qui  cst  in  coelo.  E(  sicut  Moyses  exaUavit  serpcnii  m 
in  eremo  {Num.  xxi,  9;,  iia  exaltari  oportii  Fliuin 
hoiuinis  :  ut  cmnis  qui  credit  in  ipsum  non  pcreat, 
acd  babeat  vitam  apiernam.  Sic  enim  dllcxil  Dms 
niuudim,  ui  Filium  suum  unigeniium  daret  :  ut 
oiniiisqui  crcdii  in  ipso  ^  non  pereat,  sed  habuai  vi- 
laiii  afiernani.  Non  enini  misit  Deus  Filiuin  suuni  in 
niuiiduiiuiiju^iicetmundumySedutsalveturmundusper 
i|isum.  Quicredilineumnonjudicatur.  Quiautem  non  D 
crcdit  jam  judicatus  est,  quia  oon  credii  in  nomint^ 
uuigeiiiii  Filii  Doi.  IIoc  estautem  judiciuro :  qui  >  lux  in 
minidum  venii,  ei  dilexerunt  homines  magis  tenc- 
liras  qiMiii  lucem  :  erant  eiiim  mala  eoruni  opera. 
Oiniiis  coim  quimaleagit,  oditlucem,  ct  non  venil 
xid  lucem,  ut  non  argiia'tur  opcr»  ejiis.  Qui  autem 
faeii  veriiaiemyvenit  ad  lucem,ut  manifestentur  ejiis 
4>^n'ia,  quia  in  Deo  sunl  facta.  —  Joah.  vii,  53;  viir, 
1,2.  Ei  rever-i  suni  uuusquisque  in  domum  suam. 
Jcsusauleiu  perrexitin  moutem  Oliveti;  et  dilucu!o 

•  Pronomen  islnd  non  siibiiciendum  monueral 
f.iic.  Bni?.  fcit  abesl  quidrtiii  a  Gr.  el  a  Vnlg. 

^  Ai)di<lifiin!i  se  cuni  Vulg. ,  qMod  dccsi  in  editis. 
<*r.,  uy^cxv^J;.  eTCiiui  scu  triyens  u  :  iicquc  alitcr 


SS6 

PQp«lai  tt^ii  ad 


OPI  CAPUAfa 

iierM  veiiii  ih  Icm pl— ,  Cli 

€■■,  ct  tttleaa  d«oebat  eos. 

CAPUT  CXX- 
De  wuliere  a  Judais  in  aduUerio  depreheuea, 
JoiRf.  viii,  S  fl.  Adducunl  aotem  vcrtbae  ei  Plia- 
rissi  mulierem  in  adulierio  d  preE^enaafn,  el  sia- 
tuerunt  eam  in  medio,  ei  dixeraiii  ei :  Magliier»  luec 
imilier  niodo  deprebenaa  etl  in  ttHiKfno.  lo  ie^ 
ttfrtem  MtTyses  maodavii  nnbis  Irajinimodi  lipidare 
{Leif.  XX,  10).  Tn  ergo  qnid  dicis?  HaM!  aotein  dico- 
banl  leniantes  eom,  ol  posaeni  accotare  eom.  Jeaot 
aolem  inctittans  se  deoraum,  dtgiio  scribebat  in  terra. 
Cum  autem  peraeverareni  iaterrogantoi  eoiD,  eri-xit 
ae,  et  dixit  ds.:  Qui  aine  pecealo  eat  vesimm,  primas 
in  illam  iapidem  mitial.  Et  itemm  ae  indinaaa  scribe- 
bai  in  terra.  Aod  entea  autem  baec  ■,  uaos  poet  anaaa 
exibaoi,  incipienlea  a  aenioribns  :  et  reamsit  Jesas 
soliis,  et  mulier  in  medio  sians.  Etigens  laien  (se  ^) 
Jesus^dixii  ci  :  Molier,  ul>i  sonl  qal  le  aecosabaai* 
Nemo  tecondemaavit,  molier?  Quse  diul  :  Fkemo, 
Doroiue.  Dixit  aatem  iesus  :  Nec  ego  le  coadeoiaa- 
bo.  Vade,  ei  amplius  jam  aoli  peccare. 

CAl  UT  CXXI. 
Jetus  maiediiit  ficulneam^  U  anil. 
MiiTU.  XXI,  IH-2i;  Misc.xi,  II,  U,  lt)4i;  Loe. 
xvM,  5,  6.  Mane  autem  reverieas  iu  eiviiaseaa,  es»* 
riii.  Et  videiis  (ici  arborem  aoam  secas  Tiaas,  wiit 
ad  cam ;  et  nihil  invenit  ia  ea,  niai  Ibila  laniaai : 
noitdum  eniin  erat.iempus  ficorom.  Ei  aii  ilii :  Him* 
qiiain  ex  te  rmcius  nascatur  ia  sempitemttoi.  Et  are- 
r.  cia  est  coiit  nuo  fl(  aliiea.  Et  videmes  diaeipuli  wl. 
raii  fiuni,  dicentes  :  Quoinodo  coaiiaao  aruii!  Ei 
cuiii  vespera  Uc\z  esset ,  egrediebalar  de  ciritate. 
iU  cum  raane  (raoiirent,  viderunt  ficoiaeaai  arldaai 
lacum  a  radicibas.  Et  recordatas  Pttma,  iicit  oi : 
Habbi,  eoce  flcus  qoaaa  maledixisiit  arait.  ResifMN»- 
drns  autem  Jesus,  ait  eis  :  Habeieidem  M.  Amea 
dico  vi  b'i6,  si  baboeritis  fidem ,  el  aoo  bsssiiaveri  is 
in  corde,  noa  solom  de  ficulaea  faeietis,  sed  ei  if 
mnnii  huic  dixeritis:Tollere,  et  Jaela  le  ia  laate,  4et. 
Et  dixerunt  ei  apostoli  :  Donrine,  adaoge  aobis  •- 
dem.  Et  dixit  Jesiis  :  Omnia  qa»caaqoe  oraaies  pe* 
lilis,  crcdite  qnia  accipietis,  et  veniei  vobis.  El  caai 
stabitis  ad  orandmn,  dimiitite,  si  qaid  babetis  adtefw 
sus  aliquem ;  ut  et  Paier  vester  qai  ia  csBlis  est,  di» 
mitut  vobis  peccata  vestra. 

C\PUTCXXII. 

Dixit  JesHi  parabolam  ad  diicipulos  proptcr  oraudi 
inilantiamf  de  judice  dMro  et  vidtui. 

Loc.  xviii,  1-8.  Dicebat  autem  et  parabolam  ad 
illos,  quoniam  oporiet  8em|/^r  orare,  et  uon  deflccre, 
diceiis  :  Judex  quidam  erat  in  qo.idam  civiute,  qai 
Deuni  iion  liinebai,  ei  homineiu  non  referebaiur.  Vi* 
dua  autem  qua^daiii  erat  iii  illa  civitate,  et  venieb«l 

Vici«  r  rediiiderit.  Mox  :  Nemo  te condemnavit^  mnliirf 
Sed  vox  liiirina  dtsidiratur  ia  nos\ris  codd.  Gr.  ei 
Lai. 


ETANGELICAKUU  HARUONlARni  LTTfiRPRfiTATiO.  Sift 

Vindica  me  de  a^tvcmrio  mro.  Ei  A  ejiis.  Et  apprcbensnia  eum^  ip-ajeeenm  c«m  eiM 


5i7 

ad  irnm,  dicens 
iiolrbal  per  mulium  tempus.  Posi  haec  aolem  diiil 
iiitra  se  :  Etsi  Deum  noo  limoo,  nrc  hiHnineni  rev»* 
reor ,  umen  qaia  molesia  M  roilii  h»c  fidua,  Tin* 
dicabo  illam,  ne  in  nofisaimo  feAiens,  siiggillet  me. 
Ail  auteoD  Dominus  :  Audile  quid  judei  laiqailaiig 
dicit  :  Deus  aniein  non  faciet  vindiiitaffl  clectomm 
sooniin  cUmantiom  ad  se  die  ac  nocte,  oi  paiieiiti.nn 
liabebit  io  illis?  D«eo  vobis,  qnia  cilo  faciel  vindictam 
iilonim.  YeramUfliieo  Ftlias  bomiois  veniens,  pulas 
iaviaiet  Odem  in  lerra? 

CAPUT  cxiin. 

/ntef raftiff  m  pruuiffibui  Uieirdoium  :  Inquapole*taie 
kmc  faeUTAdjuwpt  parabolam  de  duobue  ^iii  in  vt- 
mam  nu*m$. 


vineam,  oi  oecidenini.  Oum  ergo  venorit 
vine»,  quid  iaciei  colunis  illis?  Aluni  i!li 
male  perdet,  ei  viaeam  a«ain  loc^ii  abis  agrieote, 
qvi  reddf  Bi  ei  fnieium  leffiporihiis  sms.  Di6i  illlft 
Jesus  :  Nunquaro  Irgisiis  iu  Seriptur.s  :  Lapiilom 
qoem  reprobavermit  vdiAcantes,  hic  facMis  esi  ia  ea* 
pni  angidi  :  a  Doroiao  ractum  esi  illod,  ei  esi  mira- 
bile  in  oculis  iioslris  {PmI.  civii»  S2,  23)  ?  Ideo  dica 
vobis,  q*iia  aufereiur  a  vobis  regnum  Dei,  ei  dabitnr 
genii  fa<  ienii  fn»  ium  ejus.  Oinnis  qui  eocidc^rii  aii« 
per  lapidem  isium,  confringoior  :  super  quem  auiom 
ceciderit,  conioroi  eum.  Ei  cum  audisseoi  principoa 
sacerdolum  el  Fharisai  parabolas  ^us,  cof  noveruat. 
quod  de  ipsis  diceret.  Ei  quiereoies  eum  lenere,  ii- 


Matth.  izi,  25-33;  Mabc.  li,  17-33;  Loc.  ii«  1-8.  B  rouerttoi  iurbas,  ^uonlam  sicul  propheum  ewn  ba- 


£i  onm  veiiissei  io  lemplum,  faanm  esi  doeen  e  oo 
populum  ei  ovan^eliaanie,  aceesseruni  ad  eum  prin- 
cipes  sacerdoium,  el.seftioros  popoll,  dieeniea  :  In 
qiia  polesiate  b«c  fads?  Ei  qnis  est  qui  dodit  libi 
baue  polesiatem?  Respondeaa  aolem  ieaus,  diiil 
illi*  :  liiierrogabo  vos  el  ego  anum  aermoiiem ;  qoem 
ai  diicriiis  mihi,  ei  ego  vebis  dlcam  m  qua  poiesiaio 
hmc  faclo.  Bapiisaios  Joannis  imde  erat?  o  ocbIo,  an 
•I  boorinibus?  Ai  illi  cogiubaitt  Inira  se,  dieenies : 
Si  diierimos  ei  bommibus,  iimenuia  iuibam  :  omnea 
esiffl  babebani  Joanoeni  sieoi  propbeiam.  El  re^pon- 
doniea  Jesa,  diieruol :  Meacimus.  Aii  iH.s  ei  i|  se  : 
Kee  egodico  vobis  io  qoa  poie»uie  h  i  c  facio.  Quid 
ouloro  vobis  videiur?  Homo  quidain  habeb.it  duu»  fi- 
lioa;  01  accedens  ad  primum,  diiii  :  Fili,  vade  ho-  C 
die  operiiri  in  viiiea  raea.  lile  auteni  ret^pondens  ait : 
flolo.  Postea  auiein  pceoiietiiia  motus ,  abiit.  Acce* 
aolem  ad  ajleroro,  diaii  <>imiliier.  Al  ille  re- 
;  aii :  Eo,  domine,  ei  non  ivii.  Quis  ei  duo- 
hoa  feeit  voloataiem  pairis?  Uicuni,^  novissimus.  Dicit 
iills  Jesos  :  Amen  dico  vobis«  quia  pubiicani  et  ine- 
retriees  psecedent  vos  in  regno  Dci.  Yenit  enim  ad 
voa  Joaniies  in  via  justklK,  ot  non  credidislis  ei  : 
publicani  auiem  e|  merolrices  credidenlni  ei  :  vos 
aotem  videnies,  nec  paniteoiiam  haboisiis  postea, 
•I  croderetis  ei. 

CAPUT  CXXIV. 

Pamboh  de  pairefamiliae  qui  tineam  $uam  iocavlt 
dgHeoiie. 

Matth.  III,  53-46;  Msbc  iii,  4-12;  Loc.  ii,9-19, 
Alinm  paraboiam  audiie  :  Romo  erat  paierfamiliaa 
qMi  planiatii  vineam,  ei  sepem  circuindedil  el,  et  fo- 
4h  ifi  ea  iorcolar,  ei  aedificavii  larrim,  ei  locavii  eam 
africolis,  et  peregre  profccias  esi.  Cum  aulem  tem- 
poa  frocioum  appropinquassei,  mlsil  servos  ad  agri- 
eo'M,  ot  acdpereni  fruetus  fjiis.  Et  agricolae,  ap- 
rreheiuis  servis  ejiis,  alium  cccideruni,  aliuai  occi- 
daront,  aliara  vero  lapidaveruni.  Itcrum  alios  servos 
Jiioli  plarea  priorrbus,  el  fecerant  il:is  simililer. 
Novissiine  aliiein  oMsii  aJ  eoj  Olium  suum,  diceiis  : 
Forsiiao  verebMtur  iiiuro  meum.  Agricokr  auiem 
^«lenies  filiiim,  diienini  in»ra  ne  :  llic  esi  lia»res; 
^iukr»  «iccidamus  curn,  ct  halcbiuius  lixredil  aciu 


bebani.  —  I(atth.  iiii,  i.  Et  responden»  Jesus,  di- 
zil  iierum  in  parabolis  eis  dicens  : 

CAPUT  CXXV. 

Simile  eU  fegwm  ecetorum  Aomtni  re§i  f  m  fecit 

nuptiai  fUio  suo. 

Matth.  1111,2-14;  Luc.  iiv,  16-24.  Siniile  facloin 
est  regnuro  ccsloruro  bomini  regi  qui  fecit  nupiias 
fiKo  suo.  Et  vocavii  mulios.  El  bora  coenne  misil  ser- 
vos  suos  vocare  inviiaios  ad  nupiias,  ei  nolcbanl  ve« 
nire.  Et  coeperuiii  omnes  bimul  excusare.  Primos 
diiii  ei  :  Yillam  emi,  et  necesse  liabco  eiire  ei  vi- 
dere  illam  :  rogo  le,  babe  me  excusaium.  ki  alier 
diiil :  Juga  boum  emi  quin  iue,  et  eo  prubnrc  illa  : 
rcgo  ie,  babe  me  eicusatum.  Ei  alius  diiit :  Uiorem 
duii,  et  ideo  nou  possum  vruirc.  Ilerum  misii  alioa 
servos,  dicens  :  Dicite  iiivilatis,  Ecce  praiidium  meum 
paravi;  tauri  mei,  ei  :«liilia  occisa  sunt,  ei  oninia 
parata  ;  venile  ad  nupiias.  Illi  autein  neglexoruni  et 
abieruni,  alius  in  vlllam  suam,  alius  vero  ad  nego- 
tiaiiunem  suam.  Retiqui  vero  lenuerunt  servos  ejus» 
ei  coniumelia  affecios  occideruni.  Rei  auiem  cum 
audis>ei,  iraiusest ;  ei  mis8iseierciiibussiiis,  penlidii 
homicidas  illos,  et  civiiaiem  illnrum  succendii.  Tunc 
ait  servis  suis  :  Nuiitiae  quidem  paratie  sunt ;  sed  qui 
inviiati  erant,  non  ruerunt  digui.  Ite  ergo  ad  exiiua 
V  arum,  in  plaleas,  ei  vicos,  et  civiiates ;  et  qu«ia- 
cunque  inveneriiis  pauperes  ac  debiles ,  ei  c^ecos,  ei 
l^i;1andos,  vocate  ad  nupiias.  Et  aiiservos  :  Facium 
est,  domine,  oi  Imperasii,  ei  adhuc  iocus  esi.  Ei  ait 
dominus  servo,  Eii  in  vias  ei  sepes,  ei  compelle  bi- 
trare,  nt  implealur  domus  mea.  Dico  auicm  vobis  i 
quod  nemo  virorum  illorum qui  voiali  sunl gustabuiiii 
ccenam  meam.  Ei  egressi  servi  ejus  in  vLis,  coiigre« 
gaverunl  omnes  qootquoi  iiiveneruul  malos  ei  boiMis». 
et  impleiae  sont  nupiiae  discumbeniitim.  Intravii  au- 
lem  rei,  nt  viderel  discumbenies  ;  ci  vidit  ibi  lio« 
roinem  uon  vesiiium  veste  Dupiiali.  El  aii  il|l :  AuiIk 
ce,  quomodo  buc  iulrasli,  non  habens  veslem  nii. 
piialeui?  Ai  Hle  olMnuluii.  Tuiic  di«ii  rex  uiiBtsirid  t 
Ligitis  pcdjhusejiis  ei  mauibus,  mlitiie  euin  io  leuo» 
bras  exlcriores.  Ibi  erU  fleius  ei  siridor  deutiaui* 
Multi  enim  suui  vocaii,  pauci  vero  elccti» 


519 


CAPCT  CXXM. 


\icTORis  EPiscopi  CAPUANi  :.:o 

A  iiiiposiiiss^t  SaJtliicTi^ ,  conTenci  iint  in  iiiiO!».  Cc 


Pkariitti  mittunt  ad  Jeium  d^h  in  erroganteiti  Heet 
tribulttin  redUere  Coisari. 

IfiTTH.  ixii,  !5-S3;  M\RC.  xii,  13  17;  Lcc. 
11«  20-i6.  Tunc  abcuntes  Pharisnpi  coi.silium  inie- 
nwt  ut  capereiit  eum  in  sennoiK'.  Et  niittunt  ci  d.sci- 
pu'ot  suot  cttm  llerodiaiiis,  (licenies  :  M.igi4er,  sci- 
mus  qiiia  verai  es,  ct  viam  Jk\  i*i  Yerilaie  d(»ei'8,  et 
noii  cst  li!»i  cura  de  atif|no  :  iion  enlm  rrspicis  piTSO- 
iiain  lioininum.  D:c  er^o  uobis  :  Quid  (ibi  vtdetnr  T 
Lioct  oeiisniii  dare  C»»ari,  an  iion  ?  Cognila  ;<uirm 
Jesus  neqniiia  eornm,  ail  :  Quid  me  tentaiis,  liyiK>- 
erii»?  Oslendite  niihi  nuiuisroa  eensos.  At  ilti  obio- 
lerunt  ei  denai  ioin.  Kt  tiit  illis  Jesus  :  Ciijus  esi  itnago 
iL^ec  et  suprascripiio^  Dicunt  ei  :  Cacsaris.  Ti.ne  ait 


accessil  uniis  de  scribis,  lcgis  docl<ir,  iciilaiis  euni  et 
dicen<  :  Magisier,  quod  est  mandatum  magnum  {« 
lefte?  Ait  illi  Jesus :  Primum  omniom  in.indatnm  est : 
Andi ,  l^rael,  Dens  omninm  nostnim  ^  D<^u8  unu^  eai : 
et,  Diligcs  Dnmiuum  Deiim  tuum  cx  toto  corde  luo, 
et  ex  (ota  aniroa  tua»  et  ex  tou  mrnte  tna  (Deut. 
Yi,  4).  Iloc  est  primum  et  maximum  inandaium.  Se- 
cu  «dum  nutcm  simile  est  huic  :  Diliges  proxinmm 
tmim  sicni  le  ipsum.  In  Uis  duobus  mandatis  lolt 
Irx  petidei  et  prophetai^.  Kt  ait  Uli  •crifoa  :  Beiie,  Ma* 
gisler,  in  veriiate  dixisli ,  qnia  niius  est,  et  imn  eil 
alius  praeier  euni :  et  ul  diligMur  ex  toto  corde,  ex 
loio  iiilelleein,  et  t>x  lota  anima,  et  ex  tota  fortiia- 
diiie  :  et  diligere  proximiim  lan  ,uam  scipsum,  majus 


Hbs  :  Redditecr^oqiisesiintCKsarisCftsari,  etqux  B^t  omnibus  holocautomatibus  et  facrificiis.  Jesut 


suNt  Dei  Deo*  Ct  audienies  miraii  sun(,^l  relicto  <'0 
abicriuit. 

CAPUT  CXXVII. 

De  Saddiicieit,  qui  dicuat  n<m  e$se  returrectionem  : 
ei  iuterroganl  de  ttptem  fratribut  qui  unam  uxorem 
huhuerant, 

Mattu.  xxr,  23-55;  M4RC.  xii,  18--27;  Luc. 
XX,  i7-59.  In  illo  diti  acccsKernnl  ad  eum  Saildiicxi, 
qui  dicunt  noii  cs8e  rcsiirreciioiiem ,  ct  inierrogave- 
ruiit  eum«  dicentes  :  Magister,  Moyses  d  xit :  Si  qnis 
iiiorluus  rueiit  non  bal>ens  niios,  nt  diicat  cjiis  frater 
UNoiem  illiiis,  et  suscilet  semen  rr.i.tri  suo.  Erantau- 
leiii  apud  nos  septem  fralres  :  et  priinus,  nx<  re 
diict:i ,  dcrunctus  est ;  et  non  habcns  semen ,  rcliquii 


autem  videns  qiiod  sapienter  respondfsset ,  dixit  illi ; 
Recte  respondisti  :  hoc  fac,  et  vives.  Ille  aulein  vo- 
leiis  jnsitflc^re  se  ipsum ,  dixit  ad  Jesuzn  :  Et  qois 
est  meus  proximosT  Suscipiens  antem  Jesus»  di\il  : 
Homo  quidam  desceiidebat  ab  Hierusalem  in  Hieri- 
cho,  et  ineidit  in  latrones,  qui  etiam  spoHaverunl 
euui,  et  plagis  impiisitis  abicront,  seniivivo  reliclo. 
Accidit  auleni  ut  sacerdos  quidam  descenderet  eaJem 
via ;  et  viso  illo,  pReterivit.  Simlliler  el  I^viu  cum 
essct  secus  locuin,  el  videret  eum  pertraiisiii.  So- 
mariianus  aiitem  qtiidam  (ransiens ,  venil  seeus 
cum,  et  videns  eum ,  misericordia  motns  est.  Bt  ap- 
propians  alligavil  eum,  infun<tens  in  vnlnera  ej-s 
viniiin  et  oleuin.  Et  imponens  illum  in  jumeiiloni 


u\oicm  siiam  frairi  siio.  Similiicr  seciiiidu^  inor- C  suum,  diixit  in  stabulum,  et  curam  ejiis  egiu  Et  al- 


tuiisest  siiie  filio  :  et  tcriius  accepit  enm  ,  et  omnes 
bcptcin,  et  m  n  relifjuciuiit  seinen.  Novi>i)iime  auteni 
oinniuui,  et  mullcr  dcfuncta  est.  Iii  resurrcct.one  au* 
icm ,  ciijus  eorum  erit  uxor?  Ofnneb  enini  liaburruiit 
eaiii.  Ei  ait  illis  Jc^us  :  Erratis,  nescicnies  Scriptu- 
ras,  neque  \irtutein  Dei.  Fiii  sucub  btijus  nubunt,  et 
traduntur  ad  iiuptias  :  ilii  aulem  qui  digiii  hab<>niur  * 
saecolo  lllo,  et  rcsurreciione  ex  roortuis,  neque  iiubcni 
neqiie  duceni  uxorcs  :  ncfue  enlm  ulira  mori  pote- 
runt,  8e<l  snnl  ^icut  angeli  Dei  iu  cobIo  :  et  filii  sunt 
Dei  y  cum  sint  filii  rcsurrectionis.  Quia  vero  rcsur- 
ganl  mortui ,  oon  legislis  in  libro  Moysi,  sut^ra  ru« 
btim,  quia  d  ctiim  est  a  Deo,  qu:>modo  dixcrit  illi 
Deui :  Ego  suin  Dcus  Abrab.im,  Dcu>  Isaac,  ei  Deus 
Jacob  (Eaod.  iii,  6i?  Non  csl  Deus  mortuorum,  sed  I^erat,  audiens  illum.  —  Joam.  vii,  3i-5i.  Audienint 


lera  dio  protulit  duos  denarios,  et  dedit  sUbulario, 
et  ait  :  Curam  illius  babe,  et  qoodcuiiqne  super- 
erogaverls,  ego  cum  rediero,  reddam  tibi.  Quis  bo- 
ruiu  irium  videlur  libi  proximus  fuisse  illi  qui  incidil 
iu  lairoite»?  At  ille  dikii  :  Qoi  fecii  miserieonltafli 
io  illuro.  Ei  ait  iili  Jesus  :  Yade,  et  to  fac  sioil* 
liter. 

CAPUT  CXXIX. 

Doeente  Jetu  in  templo,  nnterunt  Pharitcri  emm 

compnhendm. 

Luc.  XIX,  47,  48.  Et  erat  docens  quotidiein  templo. 
Principcs  aiitero  sacerdotum,  et  scriba',  et  principes 
pleMs,  qu;£rebant*illuro  perdere  :  et  non  inveniebant 
quid  facerent  illi.  Oinnis  enim  populiis  suspensui 


vivorum  :  oinnes  enim  Mvuiii  ei.^Vos  ergo  inultum 
c  ratis.  Et  audientes  turbx,  roirabantur  de  docirina 
ejus.  RespoDdentes  au;em  quidam  scribaruiu,  dixe* 
rnnt :  Magisier,  bene  dixisU. 

CAPUT  cxxvin. 

Scriba  interrogabat  Jesum  :  quod  mandalum 
maximum  ettet  in  legef 

Mattb.  xxii»  54-40;  Marc.  xii,  28-51;  Lcc. 

f ,  25-57.  ^harisai  autero  audienies  qoia  silenttnro 


•  Vttlg.  Lttc.  XX,  55,  digni  kabebuntm',  Gr. ,  i 
«ScfuOfVTc;,  digni  habiti. 

^  Unde  hanc  lectioncm  hauseritVive  Ammonius. 
sive  intcrpries,  quis  roc  doceat  ?  Gr. ,  xvfcf^  6  ec6» 


Pharisaei  turbam  murroiirantcm  de  illu  huc.  Et  mise- 
runt  principes  et  Pharisaei  roinistros,  ut  ap,  rehcnde- 
rent  illum.  Dixit  ergo  (eis)  Jesus  :  Adhuc  modiGmn 
leropus  Viibiscuro  suro,  ei  vado  ad  eum  qui  misit  me. 
Quaeretis  roe  et  non  inveoietis :  ei  ubi  suro  ego,  vos  ooo 
potestis  venirc.  Dixerunt  ergo  Judaei  ad  seuieUpsos : 
Quo  hic  iturus  est,  quia  non  invenierous  eum?  Nua- 
quid  in  dispcrsionero  gcntium  iturus  est,  el  docliifvs 
gciites?  Quis  est  hic  serroo  quem  dixit :  Qoaereiis  m« 

ifjLin.  Vulg. ,  Oominut  Deut  luut.  Sed  ex  noslris  libris 
meltores,  ioquit  Lur.  Bittg.,GonsciiiaoeeGrKcoeiSy- 
ria>  o,  nec  noii  Icgi  ipsi  llebraicae,  scribonl :  DoiiiiAiis 
Deus  noiter» 


3^1  EYANGCLICAIIUM  IIARMOMAKUM  IXTEBrRETAm 

H  Bon  invcDietit;  et  ubi  sum  cgo,  vos  mm  potetlii  A  sponilit  Jcsiis,  el  «iixit  eis 


Etsi  fgo  tesiimon  101 


teiHre?  Iii  novissimo  antem  die  magno  fesiivitaiis, 
stakit  JeMis,  et  clanialNit  dic<*ns  :  Si  4|uis  sitit,  veHi»t 
ad  we,  et  bibat.  Qui  credii  in  me,  sicut  dicit  Scri* 
plDift  ( JM.  II.  t.^ ),  Oumina  de  ventrc  ejii!»  fliient 
aqme  vivaB.  Iloc  autem  dixit  de  spiriiu,  quem  aoce- 
|4uri  erant  credentes  iu  euro.  Nondvm  enim  ern^ 
SHsritus  daiis,  qnia  Je.<us  nondum  erat  gloriUcatus. 
Es  illa  ergo  turha,  cuin  audissent  hos  scrinones  <  jus, 
d.rebant :  Hc (est  vere  proplieia.  Alii  dicebaiit :  liic 
ftti)  Cbiisus.  Quidaiu  aurcm  diccbant  :  Nujiquitl  a 
Gaiilx;!  Cli.  i-iiis  venit?  Noniie  Scriplura  dicit,  qiiia 
ei  leuiinc  D.ivid,  ct  de  BetUleem  lastcllo  ub  cist 
DaviJ,  vtn.t  Ckristus  (Mich.  v,  i)?  Disseiisio  Ita^jue 
lacta  est  in  turba  propter  eum.  (Qiildain  .lutciu  ex 


perhibeo  de  me  ipso,  veruni  est  tesiinioniuni  meum  ; 
quia  scio  unde  vcui ,  et  quo  vado  -  vos  auteni  m- 
scitis  onde  venio,  aut  quo  vaiio.  Vos  secundora  c:i«- 
ni*ro  Judicstis  :  ego  iion  jiidico  quemqoam.  Et  si  ju* 
dico  ego,  judicium  niouiu  verum  est,  quia  solus  ii«>n 
sum;  sed  ego  et  qui  misit  roc»  Pater.  Et  in  lege  vestra 
scriptum  est  :  Quia  duorum  Uominum  tentiinoiiiutn 
venim  esi  {Deul.  xui,  6;  xix,  15).  Kgo  siim  qui  le- 
stimonium  peibilicii  dc  me  ipso  :  ei  lestimoimim 
{icrliibet  dc  mc,  qiii  inisit  mc,  Pa.er.  Diccliant  ergo 
ei  :  Ubi  est  |>;ii(!r  tuus?  IleNpoiidit  Jt^sus  :  N  qiie  me 
sciis,  Hrque  P.itrem  nuMiui.  Si  me  scireiis,  fornitafi 
ei  Patrein  incum  scirci^s.  Joa.\.  viii,  21  51).  Ego  vado, 
et  qu^rctis  mc,  ct  iii  pcccati  ve^dro  moricmini.  Qiio 


ipsis  volebant  ap{irt*bendere  euin  :  sed  nemo  mi&it  B  cgo  vado,  vos  non  poicstis  vcnirc.  Dicebant  ergo  Ju* 


siper  eum  manus.)  Veucrunt  ergo  ministri  ad  pon- 
lifloes  et  Pbaridxos  ^  ei  dixcrunt  eis  iili :  Quarc  non 
sddusistis  iltum?  Responderunt  miiiistri  :  Nunquam 
Sie  locutos  est  bomo,  sicut  liic  liomo.  Re^^pouderuut 
ergo  eis  Phnrisei  :  Nunquid  et  vos  scdiicii  esiis? 
Hunquld  aliquis  ex  principibus  credidit  in  euni,  aut 
ex  PlMirlsasis?  Sed  turba  luec  quoe  iion  novit  iegem, 
Bsledicti  snnt.  Dicil  Nicoilemus  ad  eos,  ilie  qul  venit 
sd  eum  nocte,  qui  unus  erat  ex  ipsis  :  Nuniuid  lex 
■oitra  (£>i;itl.  xvii,  8 ;  kii,  15)  juJicat  liomnicni,  iiisi 
aiulierit  prius  ab  ipso,  e:  cognovcrit  quid  (aciat?  Ke- 
ipiKideruiit  et  liixeruutci :  Nuiiqiiid  ettu  Galil«ciises? 
Scmtare,  et  vide  *,  qiiia  proplieia  a  Galilaca  noii 
ivgll. 

CAPUT  CXXX. 

InUrrogabal  Phariswoi  Jesus^  cuju$  fiUus  eH 

Christus. 

Hattu.  xxii,  4i-l6;  Luc.  xx,  40-44.  Congregatis 
I  Pharisxis,  inlerrogavit  eos  Jesns,  diceiis :  Qiiid 
( videtur  de  Cliristo  ?  cnjus  filius  est?  D  ciini  ei  : 
l^ftd.  Ait  ilii^  :  Qiiomodo  (ergo)  David  iii  libro 
Flalmoruni  vocai  eiiu)  Dojiiiiiiim,  dicens  :  Dixit  Do- 
lUiHis  Doiniiio  inco  :  Sede  a  dextris  nieis,  donec  |)o- 
nan  iuimicos  luos  scabellum  pedum  tuorum  {Psal. 
Qi,  i)?  Si  ergi)  David  iii  spirilu  vocat  eum  Domi- 
SQB ,  qiioiiiodo  niius  ejus  e.^t?  Ct  ocuio  poterat  ei 
mpoodere  vcrbuni ,  iieque  ausui  fuit  quisquam  ex 
Ui  dic  euo)  amplius  inlerrogarc. 
CAPUT  CXXXI. 
Je$H$  docel  :  Ego  sum  lux  mundu 
k>43i.  viii,  li-19.  Iterum  ergo  locutus  est  eis  Je- 
•HydiceRS  :  tgo  sum  lux  mnndi.  Qiii  sequilur  mc, 
lOQ  anibolat  in  lcnrbris,  scd  bnlicbit  luinen  vit.T. 
Kienmt  ergo  ci  Pliarissri :  Tu  de  lc  ipso  lesiimonium 
perlubes  :  lestimoniuin  tuum  non  esi  verum.  Rc- 


daei  :  Nunquid  int<Tliciet  <^emeiipsum,  quia  diciC: 
Quo  ego  vado,  v«is  iion  potesiis  venire?  Gi  dicelMt 
eis  :  Vos  de  dcorsum  esiis,  r»o  de  supernis  suiii.  Vus 
de  mondo  boc  estis,  ego  non  sum  de  b  c  uiundn. 
Dixi  ergo  vobis,  qiiia  inorifmioi  in  peccatis  ve-tris*  Si 
enlm  uon  credideritis  qiiia  ego  suin,  moriciiiini  iii 
peccato  vesiro.  Dicebaut  crgo  ei :  Tu  quis  cs?  Dixii 
eis  Jesiis  :  PrincipiNm  qoi  ei  loquor  vobis.  MuUttiii 
babeo  de  vobb  loqui  ct  jodicare  :  s«Mi  qui  misit  me , 
verax  e  t  :  et  cgo  qu«  aiidivi  a  Patre  meo  ^,  ba^c 
loqiior  111  muiido.  Ct  iion  cognoverunt,  quia  Pa- 
trem  dicebat  ejns  Deuin  <*•  Dixit  ergo  ois  Jesiis  : 
Ciiin  cxallavcriiis  Filium  hoininis,  tunc  cognoscetis 
quia  ego  stim,  et  a  ine  ipso  facio  nihil ;  sed  sic- 

C  ut  docuit  iiic  Pater,  boK:  loquor.  Et  qui  niisit 
me,  mecum  cst,  (et)  non  reliquit  me  solum  : 
quia  ego  quae  placita  sunt  ei  facio  semiier.  Iliic 
iilo  loqiieiile,  multi  crcdiderunt  in  eum.  Dicrbat 
crgi)  Jcsus  ail  eos  qni  crediderunt  iii  eiim  ^  :  0 
JiidaM,  si  vos  man^erilis  in  serinone  meo,  vere 
di$<i|)uii  inci  critis,  et  cognoscctis  vcri>aeiu,  rt 
vcr.ias  libcrabit  vos.  Respondcrunt  ei  :  Semeii 
Abralije  sunius,  et  nemini  serviviuius  unqnam  : 
qiiouiodo  lu  dicis  :  Libcri  eriiis?  Resi>ondit  eis  Xe- 
sus  :  Ainen,  anien  dico  v^bis  :  qiiia  oinnis  qui  facil 
pcrcattim  servus  est  peccati.  Servus  aut^m  non  ma- 
nei  ii)  donio  in  asiernum.  Pilius  mnnet  in  .« ternum. 
Si  crgo  Filius  vos  lib.raverit ,  vere  iiberi  eritis.  Scio 
quia  filii  Alrahx  estis  :  scd  qoxritis  ine  intcrltrcre, 

D  quia  scrmo  roeus  non  capit  in  ?obis.  Fgo  qnod  vldi 
apod  Patrem ,  loquor ;  ci  vos  quod  vidi^tis  apud  pa- 
treui  vestrum  racitis.  Responderiint  et  dixerunt  ei : 
Pater  noster  Abrabam  est.  Dicit  ets  Jesus :  Si  liiii 
AlMr.ib»  estis,  0|<era  Abrabae  facite.  Nunc  aiitem  qu:!- 
ritis  me  intciricere,  liominem  qni  vcritatem  vobis 


*  El  ita  quidem  tcxtus  bodiernns  :  IpvJvnTti)»  xixi 
•1.  Vttlg.,  SertUare  srripturas,  conseiitieiitilHis  .il  qwoi 
(«M.  Gr. ,  Reg.,  Cint.  al.  —  Miilti  lamen  bonl  libri 
Qoilhmt  siripturui  juiia  Gr.  ct  Syr.  Lrc.  Ukog. 

^  H»!  explicaiionis  causa  expressisse  poinii  i:.- 
•''pres.  Nam  Gr. ,  trap'  outov.  Sic  etiain  Vulii. ,  ab 

*  Eadem  leclio  cnmVulg.,  ubi  tanicn  lcgimus  Pa^ 
^  ^i  d,  D.  Iliiic  su!<picor  Victorcui  scrip^isso 


Patmn  dieebal  eis  Deum  :  Juxia  Graec,  th^  Tturica 
axhoii  Ds,iv.  Qtieni  in  locum  plnra  eriidilc  ob^cr^nt 
Liicas  Bnig.  tnin  in  commenl.  lom.  II ,  p.  lOoi,  1087 ; 
tuin  in  notatiiinibus  prulixioribus,  n.  585. 

^  llnncleriioiicmexsciipioris  vitio  veriemhm  exi- 
siiin.iriin,  inde  fortasse  oriani ,  qtiod  nqnnulli  codd. 
b:il)«*ant  ex  Judms.  SeJ  Jitdefus  (<^(*n'luui  cum  iiitcr- 
pictc  vutg^to,  textus  iittenc  iubarento. 


525  TfGTmiS  tflfiCOrt  GAPUARr  5ii 

locufi»  •f«m ,  qfinm  antfivi  a  Pafio  nieo  :  hoc  Al>ra-  A  ^  m«iil  m*  ^omk  die»  etl :  venil  in»i  <|iiandii  ne- 

liam  nen  fecil.  Vos  facitis  oi»erB  patiiSTestri.  I>i&e- 

ront  ilaqtie  er :  N«i§  ex  fornicatione  non  sumus  n.iti : 

vnimi  Patrem  Inibemtis  Denm.  Dixit  ergo  eis  Jesas : 

Si  Deus  Pater  vesier  esset,  diligereds  niiqnc  me: 

•go  enlm  ex  Dco  prof  essi ,  et  veni :  neqiie  enim  a 

meipra  Teni,  sed  ille  me  mtsit.  Qnare  loqnelam 

meam  B^m  cognoscitis?  qua  non  pote^iis  audire  ser- 

monem  meum.  Vos  ex  patre  diabolo  estis,  et  desi- 

tferia  palris  vesiri  vultis  facere.  Ille  bomicida  eral 

ab  initio ,  et  in  veritate  non  stei  t ,  quia  non  est  we^ 

riiis  in  eo«  Gum  loquitur  mendicium ,  ex  propriis 

loqfiitor,  quia  mendax  est ,  et  pater  ejus.  Ego  aa« 

tem  quia  fcritatem  dico,  nen  creditis  mihi.  Qiils  ex 

Tobli  argoet  me  de  peccato  ?  Si  \eritatem  dico  *» 

quare  tos  hou  ereditis  mibi?  Qui  est  ex  Deo ,  Dei  n  enm  ad  Pharissvos,  qui  caecus  fuerat.  Rrat  ameu 


mo  po^eat  opcnri.  Qmidiii  aoaa  ia  mundo,  tax  aom 
mondi.  IIkc  c«m  dlxiaael,  «upoH  m  lemmi,  el  feeit 
luium  ex  sputo,  el  Knifit  kiioni  aoper  oevloe  qfoa, 
et  dixit  el :  Yade,  et  laya  in  natatorla  Siloe,  qoed  kh 
terpreLitur,'Missua.  Abiil  ergo  e(  lavll ,  et  fcail  vl- 
dens.  Itaque  el  Tidni  et  qui  ndebant  ^  eum  prios  qmt 
mtiidicas  erat»  dieebant :  Nomie  bic  est  qul  sedebat  et 
mendleabal?  AHi  dieebant»  quia  hicest.  Alii  autem, 
Deqnaqoam ,  sed  simills  est  ei.  ille  reio  dicebai ,  qoia 
ego  sum.  Dioebant  ergo  ef:  Qoomodo  apertl  sont  tiU 
oeuli  ?  Respondit :  Hle  homo  qui  dicitur  Jetas  lutom 
fecit,  et  unxit  oculos  meos ,  et  dixil  mihi :  Yade  ad 
nauinriam  Siloe ,  et  laTa.  Et  abii ,  et  lavi ,  et  Tideei. 
IMxernnt  el :  Ubi  est  ifle  ?  Ait :  Neacio.  Addormrt 


terba  aiidit.  Propterea  vos  non  audiils ,  qnia  ex  Deo 
non  estis.  Responderunt  ergo  Jodaei ,  ei  dixernnt  ei : 
Noiiiie  bene  dicimitb  nos,  quia  Samaritniius  es  tti ,  €t 
dsmoniura  habes  ?  Eiespondit  Je»a8 :  Ego  demoniom 
iHNi  habeo,  sed  bonoriflco  Palrem  meum ,  et  voa  iii- 
honorasiis  me.  Ego  aotem  non  qua^ro  gloriam  meaflr. 
esi  qui  qoxral  et  jii  ticet.  Amen  >>  dico  toIhs  :  Sl  qnia 
sermonem  meum  senravcrit ,  mortem  non  Tidebit  in 
seiernum.  Dixerunt  ergo  ei  Judaei :  Nunc  eogiiovimna 
qoia  dxuionium  babes.  Abraham  mortuus^esi,  el 
proplieiae ,  el  lu  dicis :  Si  qul<  sermonem  meum  ser- 
vaverii ,  non  gnstabii  nM)rtem  in  Kternam.  Nvnqoid 
to  niajor  es  |»atre  nostro  Abraham ,  qoi  monuua  est, 
el  prophetn  mortui  sunt?  Quem  te  ipsum  fada?  Re- 


sabbalum  quaiido  luium  fecit  Jeeos,  ei  atiemit  ocoloa 
ejtis.  lleriim  aiitem  in?errogalMni  eam  Pliarisaii,qa»> 
moilo  vidissel  ?  Ilte  auiem  dixH  ela :  Lulvm  posoll 
mihi  super  ocolos ,  et  hvi ,  et  video.  Dicebaiu  eif# 
ex  Pharisaeis  qoidam  :  Moi«  est  bie  heme  a  Deo,  qol 
aabbatom  non  cutitodit.  Alii  dicebant  •:  QoonKnio  pe^ 
teftt  bomo  pi^ocator  h»c  signa  facere?  Et  scMama  erei 
in  eis.  Dicunl  ergo  eaeco  iierum  :  Tu  qoid  dicia  de 
eo  qui  aperuit  oculos  tnos  ?  Illo  autem  dixlt :  Qoia 
pre|:hota  est.  Non  crediderunt  ergo  Judaei  de  illo  qola 
Cireus  fuis^et,  *  donec  voeaveront  parentet  ejoa  qdL 
viderai.  Et  interrogaverunt  eos  dicentes  :  Hie  eal 
lilius  vester,  quem  vos  dicit's  quia  caecus  natos  cait 
Quomodo  ergo  niinc  videt  ?  U<  spondenint  eis  parm- 


apnndit  J<>sus  :  Si  ego  gioriQco  me  ipsum,  gloria  mea  (^  les,  et  dixerunt :  Sciinus ,  quia  hic  esl  filiua  noater. 


nihil  est.  Est  Paior  meus  qui  giorificat  me,  qiiero  vob 
dicitis,  quia  Deus  veater  est.  El  non  cognovislis  eum: 
ego  aotem  novi  eum.  Et  si  dixero  qoia  non  scio  eom, 
ero  siuiilis  Tobis,  mend.ix.  Sed  scio  eom ,  et  sermo- 
neni  ejus  fcrvo.  Abraliam  pater  ve^ter  exsoUavit,  ot 
videret  diem  meum  :  et  \iitit,  et  gavisos  est  ••  Di- 
xcrunt  ergo  Juda*i  ad  enm :  Quinqnaginta  ainos  noo- 
dum  habcs,  et  Abiaham  vidiaii?  Dixii  eis  Jesiis: 
Anien  ,  aincn  dico  vobis  ,  antoqiiam  Abraham  fieret 
rg  I  toin.  Tiilerunl  ergo  lapides,  ut  jaeerent  in  eum  : 
Je»ua  autero  aliscondit  se,  ei  exivit  de  teiuplo. 

CAPOT  CXXXII. 

Je$u$  [aelem  lutum  de  $pitto ,  et  pon.as  ttiper  oatlos 

cwa  naii ,  euravit  eum» 

JoA!!.  IX ,  1-54.  Et  pr»tericns  Tidit  hominem  cas  D  vultis  au<iiie  ?  Nunquid  el  tos  vulti'»  discipull  ejua 


et  qoia  caecua  natiia  est:quomodo^  ergo  nunc  videai 
nescimus  :  aut  quis  ejus  aperoit  ocolos ,  nos  nesd- 
mns  :  ipsiim  iiiterrogate :  aeinlpm  habel :  tpse  de  ne 
loqoatur.  HaM  dixerunt  parenies  ejus ,  qula  timebaiil 
Jiidaeos.  Jam  enim  conspiraveront  Jodasl»  ol  sl  qola 
eum  Cfnflteretur  esse  Christutn  ,  oxtra  aynagofans 
fieret.  Propterea  parentes  ejus  dixeiunt :  Qula  «tatea 
habet ,  ipsom  Intcrrogate.  Vocaveronl  ergo  rorsom 
hominem  qui  erat  carcus^  et  dixeront  ei :  Da  gloriam 
Deo.  Nos  scimus  quia  bic  bomo  percator  esr.  DixU 
ergo  illo :  Si  peecator  est,  nesdo  :  nnnm  scie,  qola 
Cflerus  cnm  essem  ,  modo  video.  Dtxcrunl  ergo  ilU : 
Qiiid  fccit  tibi?  quomodo  aperuil  tibi  oculoaT  Re- 
spondil  eis  :  Dixi vobis  jam,  et  aodiKlis  :  quid  ic 


eum  a  nativiiare.  Et  interrogavenint  eum  discipuli 
ejud :  Rahbi ,  quis  peecavit,  hic,  aul  parentes  ijus, 
01  caccos  nasceretur?  Respondil  Jesns:  Neqne  hic 
poc^vit ,  neqoe  parentes  cjiis ;  sed  ui  manifetficntor 
0|iera  Dei  in  iilo.  Me  oportet  operari  opera  ejas 


(ieri?  &lal>dixernni^  ei,  et  dixerunt :  To  disei|lolut 
illius  sis  :  nos  auteui  discipuli  Moysl  sumoa.  Noaaei- 
rous  quia  Mnjsi  locutus  est  Deus  :  hunc  aotein  oe* 
scliiius  uude  sit.  Respondit  ille  homoy  el  dixit  eis :  lo 
lioc  eiiim  mirabile  esl«  quia  vos  neseitls  onde  all«  fM 


'^  Gr.  t'.  ^i  aki^itaj  Xt^u.  Vulg.  vobi$  addit ;  et  sob- 
soijiieos  roi  ouiiuit. 

0  Exeidii  furiasse  allerum  am^n  quod  exbibent  Gr. 
et  Vulg. 

«  Texlum  expressit  xat  tl^c  xal  iz»pri.  —  Manu- 
fcripta  nostra  antiqna,  et  non  paiici  alii  Latiiii  libri, 
prti^ponnnt  et  conjunctionem ,  eiiam  ipsi  vocabulo  t^i- 
dii :  queniadiiiodum  Grxra  et  Svr.«.  Llt..  Hrug. 

''-  o<  O.-wooGvTcg.  Lectionetu  Vulg.  viderani,  iu  loil 


Lucas  Brugensis,  mn'ti  boni  libri,  nominatim  onos 
D.  Doitatiaiii,  uuus  Clarimarisci ,  IreaS.  Addomafl, 
niuiaot  cum  viJebant :  quod  Grascae  lectioni  proprtos 
rcsiotidcl.  Paulo  post  edili :  aimr/ti  e$t  eju$, 

«  Mmuscripia  nostra,  Cr.-cco  conformiier,  omit- 
tiint  e<tiijunciionem  auiemy  qiiain  alii  bbri  adilnin 
ciirn  Syro.  Luc.  BnuG.  —  Mox ,  $chi$ma  erat  in  ip$i$ 
interprcto  Gracci»  cv  avrofc  firestc  iuiiai-enie. 


sn 


EYANGKLICAnUM  IIAlimMAUUM  INTERPRETATIO. 


M6 


ipeniH  ocul.>«  mcos.  Seimus  niitem  qiiia  prccaiorcs  A  dalum  accepl  a  Palrc  meo.  Dlssensio  ficrum  facia 


Ij«*iit  noii  audit :  std  si  <(uis  Dei  ciiltor  cst,  et  volun- 
maltm  rjas  (acit,  hunc  cxaudti.  A  saeculo  non  est  au- 
ciHam  qnia  apemit  qnis  ocufos  caeci  nati.  Nisi  esset 
A.ie  a  Deo,  nno  potemt  raceri^  quidqunm.  Responde- 

■tmt ,  et  dixenint  ei :  In  peccato  •  Raiiis  es  totus ,  et 

to  doeea  dos  ?  El  ejecermrt  enm  foras. 

CAPUT  CXXXill. 

JesM  flf  ntAii  Ml  eidem  cmeo.  Ei  contendil  mulla 

euM  Judcsiu 

JoAii.  IX ,  35-4i.  Aiidivit  icsus  quia  ejererunt  cum 
fnras ;  et  cum  iuTenisset  eum ,  dixit  ei :  Tu  crcdis  in 
Filiam  Deit  Respondit  ille,  et  dixit :  Qiiis  est,  Do 
orme ,  ut  credutn  in  eum  ?  £t  dixit  ci  Jesns  :  Et  vi- 


est  Inter  Judaeos  propter  bos  seriiiones.  Dicebant  an- 
tem  multi  ex  ipsis  :  Dsmoniinn  habet,  ei  insanit : 
quid  eom  aodiiis  1  Aiii  dicebant :  Verba  baee  iion 
snnt  dasmonium  babentis  :  nunquid  dsmonium  po- 
tesi  csconim  ociilos  apcrire  ? 

CAPDT  CXXXIY, 

IntenogatuT  Jestn  a  Judaii:  Si  tu  et  Christui^ 

dic  nobit  munifitte. 

JoAif .  X ,  22—42.  f  acta  suni  aiitcm  encsenia  in  llie- 
rosolymis  :  et  biems  crat.  Ei  ambulabat  Jcsiis  in 
templo,  in  porlicu  Salomonis.  Circumdederunl  ergo 
enm  Judaei ,  ei  dicebant  ei :  Quousque  animam  no- 
stram  tollis?  Si  tu  es  Cbristos,  dic  nobis  palam.  Re« 
spdndii  eis  lestiB  i  Loqaor  vobis,  ei  non  creditis. 


.(tiii  euro. ei  qui  bqiiitur  livriim,  ipse  e>t.  ^lle  ait :  B  opcra  quae  ego  fkclo  in nomine  Palris  mei,  ba^c  le- 


Credti ,  Doniine.  Et  procidcns  adorav  t  eum.  Dixit  ei 
JcMts  ^ :  fn  jiidicinni  cg<.  in  bunc  inuiHi<iin  veni ;  iit 
q«i  non  Tidenl  vidcant ,  et  qui  vident  cxci  Dant.  Ct 
andieraiit  ex  Pbarisoeisqui  cum  ipso  cratit,  et  dixc- 
raat  ei :  Nunquid  et  nos  cxci  sumus  ?  Dixit  eis  Je- 
m  :  Si  cxei  essetis ,  non  haberctis  { eccalum.  Nunc 
fk ro  *  quia  dliitls ,  Vrdenius  ,  pecca  uni  yestnim 
maiict. —  JoAN.  x  ,  l-21.Aii<en^dico  vobls  :  qui  non 
iKlrai  per  osiium  in  ovile  ovium  ,  schI  ascendir 
eliuiide ,  itle  fur  esl  el  latro :  qul  auiem  intrai  per 
eetlain  ,  pasior  e>l  oviom.  Iluic  ostiarius  apent ,  et 
ovee  voccm  ejus  audianl :  et  proprias  oves  yocaC 
Bomfnatim,  et  educit  eas.  Ct  ciim  proprias  oves 
efliiserii,  anle  eas  vadit :  et  oves  ilium  sequuniur, 


siimonium  perbibent  de  me:  sed  vos  non  crediiis, 
qiiia  non  esris  ex  ovibus  roeis.  Oves  me»  vocein 
nic  m  audlunt :  et  ego  cognosco  cas,  et  sequuiiiur 
nie.  Rgo  vitam  aMemam  do  eis,  ci  non  peribunt 
iii  »teriium ,  ct  iion  rapiet  eas  quisqnani  de  inaun 
niea.  Pnier  meiis  quod  dedit  mibi ,  niajiis  oinnibus 
e^t :  ct  nemo  potest  rapere  de  niaiiu  Patris  mci.  Ego 
ei  Puter  unuin  sumus.  Siistulernnt  *  bpides  Jiid^i ,  ut 
Ibpidarent  cum.  Respondileis  Jesus :  Multaopera  bona 
esiendi  vobis  ex  Paire  meo,  propter  quod  opus  eoriiro 
me  lipidatis?  Responderunt  ei  Jiidaei :  De  bono  opere 
non  lapidamus  te ,  scd  de  blasphemla ;  ei  quia  homo 
tn  cum  sis ,  facis  te  ipsnm  Deum.  Respondit  e^s  Je* 
sus:  Noiine  scriptum  est  in  lege  vestra ,  quia  Ego  dixi. 


seiont  vocem  ejus.  Aliennm  autem  non  sequun-  G  dii  estis  {PioL  lxx)[i,  d)?  Si  illos  dixit  deos,  ad  quos 


Itir,  sed  fbgiunl  ab  eo  :  quia  non  novere  vocero  alie- 
Hee  proverbium  dixit  illis  Jesiis.  Mli  antero 
eofnovere  quid  Inqnereiur  eis.  Dixit  crgo  *  ite- 
Jesns :  Amen *  dco  vobis ,  quia  ego suro  ostiom 
•vHin.  CHnnrs  qootquol  venerunt ,  riires  sunt  et  la- 
Irofies ,  *  scd  non  audierunl  cos  oves.  Ego  siiro  os- 
liani.  Per  nie  si  qnis  introierit  (salvabitur) :  et  in- 
|re«Iietur  e  egredieiar,  et  pasi^aa  Inveniei.  Fur  non 
^eiiii ,  nisi  nt  fnietur,  et  roaciet,  ei  perdat.  Ego  veni 
•t  vitim  habeant  (el  abundantiiis  liabeant).  Cgo> 
suin  pas'0r  bonus.  Bonus  pastor  aniroaro  suam  dat 
pro  ovibos  *.  Mercenarius ,  et  qni  n<«n  cst  pastorg 
enjus  non  sunt  oves  propri:r ,  videl  lupum  vcnien* 
lem,  et  dimittit  oves,  et  fugit :  et  lupus  rapit,  et 
dbpcrgit  oves.  Mercenarius  autero  riigii ,  quia  mer-  D 
eenarios  eftt,  ei  non  periinet  ad  eum  de  ovihus,  Ego 
soni  pestor  bonus  :  el  cognosco  mcas ,  el  cognoscunt 
■le  meae.  Sicut  novit  roc  Pater,  et  ego  agnosco  Pa» 
Irem  :  et  aniroam  roearo  pono  pro  ovibus  roc's.  Ei 
tlias  oves  babeo,  quae  non  sunt  cx  hoc  ovili :  et  illas 
oportet  roe  addiicere ,  ei  vocem  meam  audicnt :  el 
flet  onnm  ovile ,  et  unus  pastor.  Proplerea  me  Pa- 
lcr  dilig  t:  quia  ego  pono  animam  mcam  (ul  ilefuro 
•iimam  earo).  Nemo  lollit  eam  a  me ,  sed  ego  pono 
eam  a  me  ipso.  *  Potestatem  habco  ponendi  eam,  et 
poiesiaiem  habeo  iterum  suroendi  earo.  Hoc  inaii- 

■  Vntg.,  hi  peceatii,  conclncns  Gr.Tcis  h  ufjMpTiafc, 
I»  Vu'g  ,  Ei  dixii  Jetui.  Neqiic  alilcr  Cr.  —  Reli- 


serroo  Dci  factus  est ,  ei  non  potest  solvi  Scrlptu  sr: 
Qnero  Patcr  snndificavil,  et  roisit  in  roandum,  vos 
dicilis :  Qitia  blaspliemas :  quia  dixi ,  Filius  Dei  soni  ? 
Si  non  facio  opera  Patris  mei,  nolite  erederemihi. 
Si  autero  facio,  et  si  non  fuliis  mihi  crcdere,  operi- 
biis  credite,  aicognoscatis,  et  credatis,  quia  io  nm 
e^t  Pater,  et  ego  in  Patre.  Qusmbant  ergo  eam  * 
eomprehendere,  el  exivit  de  roanibus  eoruro.  Et  abiii 
iierum  trans  Jord.inem ,  in  eom  locaro  ubi  erat  Joan-* 
nes  baptizsns  primum  :  et  mtnsit  illic.  Et  roalti  vc- 
ner uni  td  eam ,  el  dicdianl :  Quia  Joannes  quidem 
slgnuto  recit  nulluro.  Oinnla  antein  qugecunqiie  dixil 
Joaiines  de  hoc ,  vcra  erani.  Et  molil  credidenint  in 
eum. 

CAPUT  CXXXV. 

Jetui  retufcitat  Laxarum  a  mortuii  :  et  pr'ncip:i  con^ 
cilium  faciunt ,  ut  interficerent  eunu 

JoAN.  XI,  1-56.  Eral  autem  quidam  langiiens, 
Lazarus  a  Bethania,  de  ca^ello  Mariae  et  Martbi» 
sororis  ejus.  Maria  autem  erat  qux  unxit  Doniinum 
ungiiento,  et  extersii  pcdcs  cjus  cnpillis  suis,  cnjws 
frater  Lazarus  iiifirmabatur.  Miftcrunt  ergo  sororcs 
eja>  ad  euin,  diccntcs :  Domine,  ecce  quem  amns  iti« 
firmntur.  Audicns  autem  Jesus,  dixit  eis :  hifirmitas 
h:vc  non  cst  ad  mortero,  sed  pro  gloria  Dei,  ut 
glorificctur  Filius  Dei  per  earo.  Diligebal  aulom 

quas  deinceps  lectionom  varietatcs  adnotare  omiiti« 
mus,  hoc  uno  signu  *  eas  iuiicasse  cuiuenii. 


827  V|CTO:;lS  EPiSCOn  CAPUANl  m 

Jesoft  tfar  bAm,  ei  MrDrem  ejas  Mariam,  el  Laui-  A  Jetiis  :  NuDne  dtxi  Cibi  qiioaiam  si  erediderU,  fiie- 
niiii.  Ul  ergo  audivii  qiiia  infirmabalur,  lunc  quidem 


mantil  in  eodcm  loeo  duobus  diebiis.  Deindc,  post 
h»e  dicii  discipiilis  suis  :  Camiis  in  JiidaRam  ilernro. 
Dicunt  ei  diacipiiU  :  lUbhi .  *  in  Jndaeam?  Niinc  qu»- 
rebanl  te  lapidare  Jiidxi ,  el  ileruro  vadis  illuc?  Re- 
»pondil  Jesus  :  Nonne  duodecim  sunt  borse  ftiei?  Si 
qnis  amhulaverit  in  6\(*,  non  offcndit,  qu'a  liicem 
hujiis  miindi  videl :  si  aiiiem  anihulaveril  in  i  ocie, 
oflendit,  ()uia  non  csi  lux  in  co.  Hxc  ait,  et  post 
hxc  dicit  eis  :  Lazarus  aiiMcus  nostcr  doriiiit :  sed 
vado,  m  a  somno  suscilein  eum.  Dixcrunt  crgo  di« 
scipuli  ejus  ;  Domine,  si  dornnl,  salvus  eiil.  Dixerat 
auiem  Jesus  de  morle  ejus.  llli  aulem  puiaverunt 
quia  de  dormitione  somnivdir^ret.  Tunc  crgo  dixit 


lui  gloriam  Dei?  Taleruntergo  lapideoi.  Jenia  aii- 
tem  clcvaiia  sutaaro  oculis,  dixit :  Paier,  tibi  gra- 
tias  ago,  quoniam  aodisti  me.  Ego  aoteon  sciebam 
quia  aempcr  me  audis;  sed  propter  populum  qui 
drcurostai,  dixi ;  ut  credant  qoia  tu  me  roiaislL 
Haec  cum  dixisset,  Toce  roagna  claroavit:  Lasar^, 
vci.i  foras.  Et  sialim  prod  it  qui  fuerat  mortous,  li- 
galus  pedes  et  manui  institis :  et  facies  iliius  suda- 
rio  erat  ligata.  Dicit  Jesus  illis :  Solvite  cum,  et 
sinile  ahlre.  Mulli  ergo  ex  Judaeis  qui  veneranl  ad 
Mariaiii  \  et  viderant  qux  fecit  Jeaus»  crediderunt 
in  eum.  Qnidam  autem  ex  ipsis  abierunt  ad  Pbari- 
sxos,  et  dixcrunt  eis  quae  fecit  Jesus.  Co!legeriint 
ergo  poniinces  et  Pharisxi  concilium,  ei  dicebani : 


eis  manireste  :  Lazarus  moriuus  est :  et  gaudeo  pro-  B  Qiiid  facimus,  quia  bic  horoo  multa  signa  facit?  Si 


pier  vos,  ut  credais,  quia  non  eram  ibi :  sed  eamus 
ad  eum.  Dixit  ergo  Tbomas  qui  dicitur  Didymus,  ad 
contiiscipiilos :  Eamus  et  nos,  et  moriamur  cum  eo. 
Venit  iiaque  Jesus,  et  invenit  eum  jam  quaiuor  dies 
iii  monumcnto  *  inaneniem.  Erat  autem  Betbania 
juxta  liierosolymam,  qiiasi  stadiis  quiodecinu  Multi 
auiem  ex  Jiida:is  venerant  ad  Martbam  et  Mariaro » 
Ut  consolarcntur  eas  de  fratre  suo.  Martha  auiem  ut 
audixil  quia  Jesus  venii,  occurrii  ei :  Maria  autem 
donii  sedcb:ii.  Divii  eigo  Mariba  ad  Jesum :  Domine, 
si  bic  fulsses,  fia'er  meus  non  fuissci  morious.  Sed 
et  nanc  scio  quia  quxcunque  poposccris  a  Deo, 
d  bit  tibi  Deiis.  Dicit  illi  Jesus  :  Resurget  frater 
tuus.  Dicit  *  ergo  Marlha :  Scio  quia  resurgei  io  re- 


dimittimus  euin  sic,  omnes  credent  in  euro,  etye- 
nient  Roroaiii ,  et  tolleiit  locuro  nostrum  et  geniem. 
Unus  autero  ei  Ipsis,  Caiphas  noroine»  cum  estet 
poiitifex  anoi  illius,  dixit  cis :  Yos  ocsciiis  qoid- 
quam ,  nec  cogilaib  quia  expedit  *  nobis  ot  udo9 
moriaior  homo  pro  populo,  et  noo  tota  gens  pereau 
Hoc  autero  a  semetipso  non  dixit :  sed  curo  esael 
pontifei  anni  illius,  propheiavit  quia  Jesus  mori- 
turus  cral  pro  gente  :  et  non  tanturo  pro  gente,  s«Hi 
ut  et  blios  Dei  qui  erant  dispersi,  congregartH  ia 
nnum.  Ab  illo  ergo  die  cogiuveront  ut  ioterficereat 
eum,  Jesus  crgo  jam  non  palam  arobulabat  apud 
Judjeos,  sed  (abiit)  io  regionem  juxla  deserturo,  ia 
civiiatem  qus  dicitur  Ephrem  :  et  ibi  roorabator 


surrcciion<\  iii  novissimo  die.  Dicit  (ei)  Jesus  :  Ego  G  cum  discipulis  suis.  Proximum  aulein  erat  Paieba 

sum  re  iirrcctio  ct  vita.  Qui  credit  io^me,  etiamsi 

innrtuus  fuerit,  vivcl.  Et  omnis  qui  vivit,  et  credit 

iii  me,  non  mo:ieiur  in  xternum.  Credis  boc?  Ait 

illi :  Utique,  Doniine :  ege  credidi  quia  tu  es  Christos 

Filiiis  Dei  vivi,  qul  io  buiic  muiidum  yeuisti.  Et 

cuiu  hacdixisset,  abiit»  et  vocavit  Muriam  sororem 

^uaiu  silciilio,  diceus:  Magisier  ade^t,  et  vocat  te. 

Itta  ut  audivit,  surgit  cito,  et  vcnit  ad  euro.  Nondum 

ciiiin  veiierat  Jesus  in  castelluro,  sed  erat  adhuc  in 

illo  loco  ubi  occurrerat  ci  Martha.  Judaei  ergo  qui 

ernni  cuui  illa  in  domo,  et  consolabaniur  eam,  cuin 

vidis^ciit  Mariam,  quia  cilo  surrexii  ct  exiit»  secuti 

sunt  cam ,  dicentes  :  Quia  vadit  ad  monumenlum , 

ui  plorei  ibi.  Maria  ergo  cum  venisset  ubi  er.tt  Je« 

8IIS  videns  eiini,  cecidit  ad  pedes  ejus  el  dixit  ei : 

Dominc,  si  fuis^es  bic,  non  esset  morluus  fraler 

iiirus.  Jesus  ergo  ut  vidit  eam  plqf antem ,  ct  Judxos 

<|ui  cuin  en  veucrant  plorantes,  *  freinuit  spirilu ,  et 

luiliavit  se  ipsum,  ei  disil  :  Ubi  posuisiis  cum? 

Dcunt  ci  .  Domiiie,  veni  et  vi<le.  Et  lccrynialus  est 

Jesus.  Dixcrunt  crgo  Juda^i :  E(ce  quomodo  amahat 

euni.  QniJ;\,m  autem  dixerunt  ex  ipsis  :  Non  polerat 

hic  qui  :tperuii  orulos  caeci  %  facere  iit  hic  non  nio- 

reretur?  Jesus  ergo  rursum  fiemeiis  in  seinetipso, 

veiiit  ad  munuincntum.  Erat  aiilem  spelunca  :  ct 

lipis  superposiius  *  ei.  Ail  Jesus  :  Tollite  lapidem. 

Dicil  ei  Martha,  soror  ejus  qiii  mortuus  fuerai : 

Doniine,  jain  relet,  quatriduaiius  euiin  cs*.   Dicit  ei 


Jiidaeorum  :  et  a  ccndcrunt  mu'ti  Hierosolyroaro  de 
regione  anie  Pascha,  ut  sanciiGcarcnt  soipsos.  Qox-* 
rebani  ergojfesuin,  et  colloqucbantur  ad  iavicem, 
in  icmplo  slanles :  Quid  |utalis,  qnia  non  Tenit  ad 
dicm  fe^tuni  ?  Dederunl  ergo  poulifices  et  Pharisaei 
mandaium,  ui  si  qiiis cognoverit  ubi  slt»  iiidicet,  nt 
aipreheudaiit  cuin. 

CAPUT  CXXXVI. 

Non  receptui  Jeiut  in  civiuue  Samaritana :  Joaunes 
et  Jacobus  dicunt  ad  eum :  Si  v/s,  diamus^  «I  de» 
tcendat  ignis  de  cmlo. 

Luc.  IX ,  51-56.  Facium  est  autem  dum  corople- 
rentur  dics  assumpiionis  ejus,  et  ipse  faciem  susm 
firmavit,  ut  iret  Bierusalem.  Et  misit  *  puntiom 
D  ante  conspecium  suum.  Et  euntes  inirsvernnt  in  ci- 
vilatem  Samaritanorum ,  ut  pararent  illi.  Et  non  re- 
ceperunt  eum,  quia  facies  ejus  erat  cpntis  liieiosa* 
lem.  Cum  vidissent  autcin  di^c  puli  ejus,  Jacobus  et 
Joannes,  dixerunt :  Domine,  vis  dicimus  ut  iguis 
desccndat  de  coelo,  ei  consumat  ilos?  Et  conversus 
increpavit  iI1o«,  dicens  :  Nesciiis  ciijiis  spiritns  eslis. 
Filius  hominis  non  venit  animns  pcrdere,  sed  sal- 
vare.  Et  abierunt  in  aliud  castenum. 

CAPUT  CXXXVIL 

Jesus  wnit  in  Bethaniam ;  et  mul  i  Judteorum  eumeM^ 

propter  Lazarum  crediderunt  in  eum, 

JoAif.  XII,  1-9-19;  Matth.  xxvi,  6.  Jesus  ergo  snle 
sex  dies  P.ischa'  venii  Beiliaiiisni ,  ubi  fucrat  Lata- 


3i9  -  EYANGELICARIJM    HAUMONIARIJM  INTERPRIEITATIO.  ^ 

ras  mortmit  qMm  sascitaTit  Jesas.  Et  cum  csset  In  A  Hixit  aiiiem  «d  molicrem  :  Fides  lua  te  Salvam  fccit : 

vadc  in  pace.  —  Luc.  xm,  28.  Et  bis  dklis  abiit^ 

Ascendene  Hierusalem. 

CAPUT  CXXXIX. 

UieroBolymis  Grctd  videre  volnni  Jesum. 

JoiN.  XII ,  %0-36.  Erant  auiem  gentiles  quidam  ex 

hts  qui  ascenderant,  ut  adorarent  in  die  festo.  Hf 

ergo  accesscrunt  .id  Pliilippum ,  f^\  erat  a  Beti  8a:da 

Galilaeae,  ci  rogabani  eum ,  dtc<*nies  :  Uomine,  voln- 

mns  Jesimi  videre.  Vonit  Phllippu«,  et  dicit  Andre». 

Andreas  rursum  et  Pliili|»pus  *  dicunt  J<  su.  Je$us 

aiitem  respondit  eis,  dicens :  Venit  hbra  ut  *  g!«irifi- 

eenir  Filins  iMmhiis.  Amen,  amen  dico  vobin,  hi^i 

granum  rrumenti  cadens  in  terram  monuum  rat>rit , 

ipsnm  solum  roanel :  si  autem  morluam  rueiii,  mut- 

JoAN.  III,  M;  MiRC.  XIV,  3-9;  Matth.  xxvi,  M3.  B  iQm  frurium  affcrt.  Qui  amai  auimam  suam,  perdel 


>  Sinionis  leprosi»  cognovit  turba  mulia  ex  Ja- 
dds,  quia  illic  est :  et  veneninl  non  propier  Jesum 
laimim ,  sed  ot  Lazarnm  viderent ,  quem  snscilavii 
a  roorluit.  Pharis^i  ergo  dixerunt  ad  semetipsos : 
Videlis  quia  nitiil  proftciaius?  Ecce  mundus  totas 
fosi  em  abiit.  Gogilaverunt  aotem  'prineipes  sacer- 
doioiB,  oi  61  Lazarom  interieereot ;  quia  mulii 
yropter  illum  abibont  ox  Judxts,  el  *  credideriint  io 
Jesom.  Fecerool  aulem  ei  coeoam  Hn  :  el  Martlio 
ininiatrabal :  Laxarus  vero  erat  umis  ex  discumbeo- 
tibos  com  eo. 

CAPUT  CXXXVIH. 

Iforfa  (HdU  aiabmiirum  unguenti  in  capiie  Jetu,  Kt 

Jeeut  inerepal  Pharitteum. 


Maria  ergo  babens  alabaslram  unguenti  nardi  spi- 
cati  pretiosi,  fracto  alabasiro,  effudit  super  caput 
cjos  recombentis,  et  unxit  pedes  ejus,  et  extersii 
capHlis  sois :  et  domoa  impleia  est  ex  odore  nn- 
goeoli.  Dixil  ergo  onns  ex  discipulis  ejus  Judas  * 
Searioiis,  qoi  eral  Iradiiurus  enm  :  Qoare  oogoen- 
ttMB  boe  noD  veniil  trecenlis  denariis,  ei  datum  est 
egenisT  Dixil  aoiem  hoc,  non  qnia  dc  egenis  pcril- 
aebat  ad  eom,  sed  quia  fur  erat,  et  loculos  habeus, 
ea  quae  roittebanlor  portabai.  Eranl  aoiem  quidam 
iodigoe  ierentes  intra  semetipsos,  et  dicentes  :  Ut- 
qutd  perditio  bxe  ouguenii  racia  est?  Scieos  autem 
Jesus,  ait  illis  :  Qukl  molesti  esiis  hiiic  mulierit 
Opos  bonum  operata  est  in  me.  Nam  semper  paupe- 


eam;  et  qui  odil  animam  siiam  in  hoc  mundo,  in  vi- 
lam  a^ternam  cusiodii  eam.  Si  quis  mihi  minislrat, 
me  seqiiatur.  Et  ubi  siim  ego,  illic  et  m  nisier  meus 
erit.  Si  quis  mihi  niinisiraveril,  honorinrahit  eum , 
Pater  meus.  Nunc  anima  mea  turbata*est.  Et  quid 
dicam?  Pater,  sahinca  me  ex  liac  hora.Sed  propti*r- 
ea  veni  in  boram  hanc.  Pater,clarJlcnnr>menlutim. 
Venit  ergo  vox  de  coclo:  Et  clarificivi»  et  iieram 
olar.flcabo.  Turba  ergo  qux  stabat  ei  audiebal,.di- 
eebai ,  *  tonitrnm  ractum  esse.  Alii  dicel)ant :  Ange- 
loa  ei  loeotus  est.  (tespondit  Jesus,  ei  dixit :  Non 
propter  me  haec  vox  venit,  scd  propier  vns.  Nunc 
jodicium  est  mondi :  nunc  priaceps  hujiis  mundi  eji- 
cietur  roras.  Et  ego  si  exaltatus  ruero  a  lerra,  omnta 


res  •  babebitis  vobiscum;  et  cum  voluerilis,  poie-  C  ,raham  ad  me  ipsum.  Iloc  auiem  dicebai,  significans 

siis  illis  i>eneracere :  me  auiem  non  sempcr  *  habe- 

biiis.  Miitena  enim  ba>G  unguentum  hoc  in  corpus 

roeum,  ad  sepeliendum  me  recit.  Amen  dico  vobis : 

Ibtcunque  prxdicatum   rueril  Evangelium  hoc  in 

loto  mundo,  dicetur  ei  quyd  hacc  recii  in  memoriam 

eins.  —  Loc.  vii,  39-50.  Videns  auiem  Pharisseus 

qni  vooaverat  eurn ,  ait  intra  se,  dicens  :  iiic  si  csset 

propbeta,  sciret  uiique  quae  et  qnalis  *  essct  mulier 

qiuc  tangit  cum ,  quiii  peccatrix  est.  Ei  rcspondens 

iesus,  dixit  ad  illom  :  Siinon,  habco  libi  aliquid 

dieere.  At  ille  ait :  Magisier,  dic.  Duo  debiiores  erant 

cuidam  reneratori :  unus  debebat  dcnarios  quingen« 

toi,  *  alius  quinqnagiota.  Non  habentibus  illis  unde 

redderent,  donavii  ulrisque.  Quii  ergo  eum  plus 


qua  morie  esso.i  moiilunis.  Itespondil  ei  Inrba  :  Nos 
audivimus  ex  Icge,  quia  Clirislus  inanet  in  xternum 
(Pm(.  cix,  i;  cxvi,  25;  ha,  xl,  8;  EaerA. xxxvii, 
2  ).  El  qoomodo  tu  dicis,  Oporiet  oxaltari  Filium 
hominis?  iMxit  ergo  ei9  Jesiis  :  Adhnc  modirnm  lu- 
men  in  vobis  est.  Ambulate  duin  Inccm  habelis,  tit 
non  tcncbne  vos  comprehendant.  Et  qni  amhulat  iii 
tenebrls,  nescil  quo  vadal.  Dum  lueciii  babctis,  cre- 
dite  in  lucem ,  ut  filii  Iticii^  sitis. 

CAPUT  CXL. 

Pharitoei  interrogant  Jesum ,  quando  vatil  rcgmm 
Dd. 

Llx.  xvii,  ^0-21;  XXI,  37-38.  Inicrrogatus  autcni 


tWigei?  Respondens  Simon  dixit :  iEstimo  quia  is  D  a  Pharisxis,   qnando  venit  regnnm  Del ,  rcsponilit 


cui  plas  donavil.  At  ille  dixit  ei :  Rcctc  judicasli.  Et 
tonversus  ad  mulierem,  dixit :  *  Sinion,  vides  hanc 
mnlierem?  Intravi  in  domum  tuam  ,  aquam  pedibus 
meis  non  dcdisti  :  haec  autem  lacrymis  rigavii  pedes 
nicos,  et  capillis  suis  tersit.  Osculuin  mibi  non  de 
disii :  bxe  aulem  cx  quo  *  intravi,  non  cessavit  os- 
culari  pedes  meos.  Oleo  caput  meum  non  onxisli : 
iiaec  autem  unguento  iinxit  pedcs  meos.  Proptcr 
quod  dico  libi :  *  Remittenlur  ei  peccata  multa,  quia 
dilexit  multum.  Cni  autem  minus  dimittitur,  miniis 
diligii.  Disit  aulem  ad  illam :  Dimittuninr  tibi  pec- 
caia.  Et  coepcrnnt  qui  simul  accuml)ebant,  dicerc 
Un  se  :  Quis  est  hic,  qui  cliam  peccata  dimitlil? 

Patrol.  LXVIIL 


ei<,  cl  dixit :  Non  venit  rcgnutn  Dci  cum  observ»- 
lione;  ncq-  c  (Jiccnl :  Ecce  liic,  anl  ecce  illic.  Kcco. 
eniin  regnnm  Dei  inlrn  vos  e^f.  Eral  autcm  diebiis 
doccns  in  leniplo  :  noctibus  veroexibai  et  morab.tiiir 
in  inonie  Oliveli.  Kt  ninnis  popnUis  *  vent  lahai  n<I 
cum  in  l^^mplo,  audire  enm. 

CAPIJT  CXLI. 

Jeius  loqniiur  ad  turbas  ct  discipulos ,  de  seribis  et 
Pharisans  :  et  eorum  va*. 

Matth.  xxui,  1-36.  Tnnc  Jesus  locuttis  est  »d 
turhas  ei  ad  discipnlos  sno8«  dicens  :  Super  cathedrnni 
Moysi  sedertint  scrib'c  et  PJiarisa?!.  Omnia  eru«» 
quaecunque  di\crint  v.^bis,  servate  el  f;»ciic;  sccu.i- 

11 


TTt 


VICTORIS  EPISCOn  CArUAM 


S32 


duoi  aiilcm  opcra  corom  nDliic  faccre  :  diciinl  eniin  A  forls  *  apparctis  lioroiiiibiis  ju&li ,  intos  autcm  plcni 

ec  non  fAcinnt.  —  Luc.  xi,  46.  Allignnt  satem  onera 

grnvia  et  importabilia,  et  imponnntin  hnmeros  ho- 

miniim  :  digito  antem  sno  *  non  possunt  ea  moTere. 

Omnia  irero  opera  soa  faciunt  ut  tidcantur  ab  ho- 

miuibus  :  dilatant  enim  phylacteria  sua,  et  magnifi* 

cant   fimbrias,  — Marc.  iii,  57-58,  et  To'unt  am« 

biilarc  in  stolis.  Amant  enim  primos  rccubitus  in 

coenis,  et  primas  caihcdras  in  synagogis ,  et  saluta- 

tiones  in  foro ,  et  Tocari  ab  hominibus  rahbi.  (Et 

omnis  populus  libentcr  audiebat  eum.)  Vos  autem 

iiolite  Tocari  rabbi :  unus  est  cnim  magister  Tetfer, 

omncs  auiem  tos  fraires  esiis.  Ct  patrem  nolite 

\ocare  vobis  super  terrnro  :  unus  est  enim  Paler 

vestcr,  qui  io  ccelis  est.  Nec  voc>  mini  magislri,  quia 


cslis  hypocrisi  et  iniquilate.  Rcspondens  quidain  cx 
legi!tperiiis,:«it  illi :  Magistcr,hxcUicen8»ctiam  ndiis 
contumeliam  facis.  At  ilie  ait  :  Et  Tobis  legisperiiis 
▼X  :  qoi  oneralis  homines  oneribus  qo»  portari  non 
possnnt,  et  ipsi  uno  digito  Testro  non  tangitis  tarci- 
nas.  V»  fobis,  seribs  et  Pbarisaei  bypoeritse,  quia 
apdificaiis  sepulcra  prophetarum ,  et  ornatis  moM- 
menta  justomm  ,  et  dicitis  :  Si  fuissemos  in  diebiit 
patrum  nostrorum,  non  essemus  socii  eorum  in  san* 
guine  propheiaruni.  Itaque  tesiimonio  estis  vobit- 
melipsis,  quia  filii  estis  eorum  qui  proplietos  occide* 
roni.  Et  vos  implete  mensurani  pairum  vestrorum. 
Serpentes,  genimina  ▼iperanim,  qnomod»  fugietisa 
judicio  gchenngc?  Propicrea  et  sa^ientia  Dei  dixit : 


inagisier  vestor   untis  est  Cljrislus.  Qui  inajor  est  B  Mittamad  illos  prophetas,  etapostolos,  et  sapientes, 

et  scribas,  et  ex  illis  occideiis  ct  cructfigctls ,  ct  ei 
eis  flagellabitis  in  synngogis  vestris,  et  persequerainl 
de  civitatc  in  civilalein  :  ut  veniat  super  vos  omiiis 
sanguis  jUdlus  qiii  cfTusus  est  siiper  tcrrttm,  asaiigniM 
Abel  justi  usqiie  ad  sanguincm  Ztcliarint^,  filii  IUira« 
chiae,  qucm  occidistis  iiiler  leMiplumet  altarc.  Amoo 
dico  vobis,  venient  hxc  omnia  super  genei  ationeni. 
isum. 

CAPUT  CXLII. 
Jetiu  lamenlalur  tuper  Hieruudem. 

Matto.  xxiii,  57-59;  Lnc.  xiii,  54-55.  Hieniso- 
lem,  Hierusalem,  qoae  occidis  prophetas,  et  lafiidat 
eosqoi  *  miitunliir  ad  te,  quoties  volui  congregara 
filios  luos,  quemadmodum  gallina  congregat  prillos 


vestrum  erii  inioister  vester.  Qui  auiem  se  exaltave* 
lil  bumiliabilnr,  ct  qui  se  litiniiliaver  t  exaltabitur. 
—  Lrc.  XI,  45;  xx,  4G.  »  vobis,  Pharisxi,  quia 
dilig^ilis  primas  cathedras  in  synagogis,  et  salutationes 
in  (cro.  V»  vobis,  scribx  et  Pliarisxi,  bypocritse  1e« 
gispcriti ,  quia  tulibtis  clavcin  scientiae,  ct  clandilis 
regmim  coclorum  ante  homines  :  vos  autem  non 
iniratis,  ncc  introeuntes  sinitis  intrnre.  —  M411C. 
XII,  59;  Luc.  xx,  47.  V.-e  vobis,  Pharis.xi  hypocrilaD, 
qui  devoratis  domos  viduarum ,  sub  obicntu  prolixse 
oralionis  :  acripictis  majorem  datnnationem.  V« 
vohis,  scriliap  et  Pliarisaei  hypncrila),  qui  circuitis 
mare  et  aridain ,  ul  f.iciaiis  unum  prosclytum  :  et 
cuin  rur^rit  radns,  faciiis  eum  lilium  gehenn»  doplo 


qu.im  vos.  Vac  vobis,  dutes  caeci,  qni  dicilis  :  Qoi-  ^  ^uos  *  sub  alis  suis.  et  noluisti?  Ecce  retiiiqnetur  vo- 


cunquc  jnraverit  per  lcmplum,  nihil  est;  qui  autem 
jurnverit  in  auro  templi,  debet.  Stulti  etcxci,  quid 
cMiiin  m.MJiis  est,  aurum,  an  lemplum  quod  sanctificat 
aiiriini?  I£t  quicunque  juraverit  in  altari,  nibil  est; 
quicunqiie  autem  juraverit  in  dono  qood  est  soper 
illud,  dehet.  Capci,  quid  cnim  majus  est,  dooum,  an 
ailare  quod  sanctifical  donum?  Qui  ergo  jurat  in 
aliari ,  jurat  in  eo  et  in  omnibus  quae  super  illud 
snnt.  El  qui  juravcrit  in  templo,  jural  in  illo  et  in 
co  qui  habiial  in  ipso.  Et  qni  jurat  in  ccelo,  jurat  in 
ihroio  Dei,  cl  in  eo  qui  scdetsuper  cuin.  —  Luc. 
XI,  42.  Vse  vobis,  scribx  et  Pharisxi  hypocrit.ne,  qui 
dccimntlH  menibam  ct  anethum  et  cyniinum  cl  rutam 
ct  omnc  olus.  ct  reliquislis  qux  grnviora  sunt  lcgis. 


bis  donius  vestra  deserta.  Dico  enim  voliis  :  non  me 
vidubilis  simodo,  donec  dicaiis  :  Bencdictus  qui  vcnit 
in  nonrnic  Domini. 

CAPUT  CXLIII. 

MuUl  cx  principibut  crediderunt  i/i  eum  :  et  non 
eonfitebaniur^  ne  de  tynngoga  ejiccrentur, 

JoAN.  XII,  42-50.  Verumtanicn  cx  principihos 
muUi  credidcrunt  in  eum;  scd  propier  Pharisxos 
non  conniebniiiir,  ul  de  synngoga  non  Cjiccrentiir., 
Difexerunl  enim  gloriam  hoininiini  niagis  qiiam  glo 
riam  Dei.  Jesus  aulem  clam.ivii,  et  dixil  ;  Qni  credit 
in  rne,  non  credit  In  mc,  sed  in  cuto  qui  ini>it  niev 
Et  qui  vidct  me,  vidcl  enm  qui  misii  int*.  Ego  Inx  in 
n.undum  vcni,  ut  oninis  qui  credil  in  ine  in  lenebris 


ju.licium  el  misericordiam ,  et  fidem  ct  charitaiem  D  ^^^^  m.niieat.  Et  si  qui»  audierit  verba  mca  ,  et  non 


Doi  :  h.TC  oporiuii  facerc,  et  llia  non  omiiterc.  Dnces 
c:i'ci ,  excolanlcs  coricem ,  camelom  antcni  deglu- 
ticntcs.  —  Luc.  xi,  39-i)l.  Va;  vobis,  scribne  et  Pi<a- 
t\?x\  hypocrii.T,  qui  mnmlatis  quod  def«iris  csl  calicis 
(>t  paropsidis  :  intiis  aulcm  pleni  eslis  rapina  et  im* 
miinditia.  Plia-:issce  cxce.  munda  prius  quod  Tntus  est 
c.ilicis  el  piropsidis,  nl  fiat  et  id  quod  d  f(»ris  cst 
miindum.  Va*  vobis,  qiiia  csiis  ut  monumenta  qiiae 
non  .ip^iarcnt ,  ct  hotnines  niiibu'anlcs  supra  ea 
ncsciunt.  Vac  vohis,  scribac  et  Phnrisapi  hypochlac  : 
quia  siiniles  estis  scpulcris  de^Ibaiis,  i;u;e  a  foris 
ap{.arenl  hominibus  spcciosn ,  intns  vero  plena  sunt 
ossibus  tiiortuorum  ,  et  omni  spurcitia,  Sic  ei  vos  a 


cusiodic/ii,  cgo  non  judico  eum  :  non  enim  venl  ut 
jiidicem  mundum,  sed  ut  salvificem  mundum.  Qnl 
spernil  me,  el  non  accipii  vcrba  mca,  habei  qui  judi- 
ceteum.  Scrmoquem  locu^ussum,  ille  judicabit  cum 
in  novi  simo  d  e  :  quia  cgo  ex  me  ipso  non  sum  lo» 
ciiius,  scd  qui  misil  me  Paier,  ip>e  mihi  mandjitum 
dedit ,  qiiid  dicam ,  *  tiut  quid  ioquar.  El  scio  quia 
mandatum  ejus  vita  actcrna  est.  Qux  ergo  ego  loquor, 
siculdixit  milii  Pnler,  sic  loquor.  — Joan.  xii,  5G-4!. 
Hjcc  locutu^^  csl  cis  Jcsiis,  et  abiii,  <t  abscoiidit  s« 
ab  eis.  Cum  auiem  l.inta  signa  fecissct  coram  cis, 
non  credebant  in  cum  ,  ut  serrr.o  IsaiaB  propfacl.^e 
implcrelur,  quem  dixit :  Domine,  quis  crcdidit  audi* 


555 


VICTORIS  KPiSCOri  CAPUANI 


TmG 


non  cognoverunt  doncc   diliuium  veiiii,   el  luUt  A  oleo  veslro,  quia   lampades  noslrrc  cxstiiiguuniur. 

Respondcrunl  prudcntes,  diccnias:  Ne  rurle  non  sur- 
riciat  nobis  el  vobis,  iie  pntius  ad  vetidenles,  el 
eroite  vobis.  Dum  antem  irent  emcre,  veni^  sponsns : 
et  quaeparatae  enint,  intravcrnni  cum  eo  ad  nnptias : 
et  claosa  est  janua.  Novissime  auiem  ▼eniant  ei  re- 
iiquae  virgines,  dicchtes  :  Domlne,  Domine.  aperi 
nobia.  At  iile  respondcos  aU  :  Aoien  dieo  vobis,  iw- 
scio  vos.  Vigilaie  itaque,  qnia  nesciiis  diem  net|U6 
boram. 

CAPUT  CXLIX. 
Be  eo  qiu  peregre  jrro^eni  taienia  $enU  $td$  dUtri- 
♦  buU.    . 


oiniies  :  ita  erit  ct  adventus  Filii  bominis.  Simililer 
factum  est  in  diebus  Lotb  :  edebant  et  bibebant» 
eme'*ant  et  vendebant,  plantabant  ct  aedificabant  : 
qua  die  autem  exiit  LoUi  a  Sodomis,  pluii  igoem  el 
sulphur  de  coelo,  et  omnes  perdidit ;  secundum  luec 
erit  qua  die  FiUus  boninis  revelabitur.  -*  Mattd. 
xxiT,  16-18;  Mabg.  xiii,  U-16.  Tuncqui  in  Judxa 
sunt,  fiigiant  ad  montes,  et  qui  in  tecto  est,  non  de- 
scendat  tollere  aliquid  de  domo  sua ;  et  qui  ia  agro, 
non  reveitaiar  tollere  tesliroentum  suum.  —  Luc. 
XVII,  52-57.  Memo/es  esiote  oxoris  Lotb.  Tunc  duo 
eruni  in  agro  :  nnus  assymelur,,  et  aiter  reiinquetur* 
Du.-c  molenles  in  onom :  una  assumciur,  et  aitera  re- 
linqueiur.  Duo  in  ierto  uno:  uniis  assumeiur,  et  alter 
relin(|iieior.  liespondentcs  dicuntilii:  Ubi,Domioe?  B  sua.  Elmiideditquinqoe  talenta,  alii  autem  diio. 


Matth.  XXV,  14-50.  Sicut  enim  homo  peregre  pro- 
ficiscens,  vocavit  servos  suos,  et  iradidit  illis  ] 


alii  vero  unum:  unicuique  secundum  propriam  fir- 
totero ;  el  profectus  est  statim.  Abiii  autein  qui  quin> 
qoeuleniaacceperat,  et  operaius  esi  in  eis,  et  lu- 
eratus  est  alia  quinque.  Similiter '  qui  duo  accepe- 
rar,  lucraf ug  est  alta  duo.  Qui  aotem  unom  acceperal, 
abiens  Tudit  In  terrdm,  et  abscondit  peeuniam  doroiut 
sui.  Post  mulium  vero  lemporis  venit  dominus  ser- 
Torum  incrum,  et  posuit  rationem  cum  eis.  El  ac- 
cedens  qui  quinque  talenta  acceperat,  obtnlit  alia 
quinque  taleiita ,  dlcens :  Dominc,  quinque  ulenu 
milii  iradidisil :  ecce  afia  quinquc  superlucratus  som. 
Alt  illi  doroinus  ejus  :  Eoge,  serve  boi>e  et  fidelis : 
quia  super  pauca  fuisti  fidelis,  supra  mulla  te  con- 
stituam :  intra  in  gaodiuin  domini  tui.  Acressit  aoiem 
—  Makc.  siii,  57.  Quod  autein  dico  vobis,  omnibus  C  ^^  <iui  duo  talenia  acceperat,  ei  ait :  Domine,  duo 


Qiii  dicil  ris :  —  Mattu.  xxiv»  98.  Ubicuoque  fueril 
(orpus,  ii  ic  congregabuiitur  et  aquil;f^.  —  Marc. 
XI11,  5i-57.  Sicut  boroo  qui  peregre  profecius  est, 
rciiquil  domnui  suain,  ct  dcdit  servis  suis  potesia- 
tem  cujusque  o^ieris,  ct  janitori  prsbcepit  ut  vigileL 
Vigi  aie  ergo  (nescitis  cnim  quando  domiuus  domos 
vcniat,  sero  an  roedia  nocte,  an  galli  cantu,  an  ma* 
nc),  ne  ciini  venerit  rcpente,  inveniat  v*  s  dormien- 
tes.  lilud  auiem  sciioie,  quoniaro  f>i  sciret  paterfa- 
mil  as  qua  bora  fur  veniret,  vigilarct  utique,  et  oon 
sincret  pcrfodi  domum  suam.  Ideoque  et  vos  estoie 
parati,  quia  qua  bora  ncscilis  Filius  boroinis  ventu- 
riis  e>t.  — LiJC.  xii,  41-46.  Ait  autem  ei  Pelrus: 
Doinine,  ad  nos  dicis  banc  paiaboiam,  an  ad  omnes? 


dico:  Ygilate.  Dixit  autem Domiuus :  Quisputasest 
fiiielisfcrvus  el  prudens  dispensator,  qucin  consli* 
luii  doniinus  supra  familiam  suam,  ul  dctillis  cibum 
ii)  leinpore  ?  Beaius  ille  servus  quem,  cnm  venerit 
dominus  cjus,  invencrit  sic  racieniem.  Vere  dico  vo- 
Lis,  qiioniam  super  omnia  bona  sua  constituct  eum. 
Si  auiem  dixerit  malus  ilie  servus  in  corde  suo  : 
Morain  facit  doniinos  meus  venire;  et  coepcrit  per- 
cutere  conservos  soos,  manducet  autem  et  bibat  cum 
ebriis:  veniel  doroinos  servi  illius  in  die  qiia  non 
spcrai,  ct  Iiora  qua  ignorat,  et  dividet  eum,  parlcm- 
que  cjus  ponet  cora  bypocriiis  et  infidelibus  :  illic 
erit  flelus  ei  slridor  dcntiura. 

CAPUT  CXLYIIL 
De  decem  virgintbus. 
Mattu.  XXV,  M5.  Tunc  simile  erit  regnum  ccelo- 
rum  decem  viigimbus,  qu»  *  accipitbanl  lampadcs 
suas,  ei  exicruni  obviain  sponso  *  et  spons^e.  Quin- 
que  autem  ex  eis  erant  fato»,  et  quinque  prudentes. 
Scd  quiuquc  Tatuae,  aeoeptis  lanipadibus,  nou  sumpse- 
runt  oleum  seeum.  Prudentes  vero  accepcrunt 
oleum  in  vasis  siiis  cum  Iampad:bii8.  Moram  autem 
facicnie  sponso,  dormiiaverunt  omncs,  et  dormie- 
runt.  Mcdia  aulcm  nocic  clamcir  factus  cst :  Eccc 
sponsus  venit ;  cxite  obviam  ei.  Tunc  surrexeront 
omncs  virgines  illx,  et  oruavcrunt  lampadcs  soas. 
Fatuas  autem  sapientibos  dixerunt :  Date  nobis  de 


t  leiiia  tradidisti  mihi,  ecce  alia  diio  superlucralus 
sum.  Ait  illi  dominus  cjus :  Euge,  serve  bone  ei  fidc- 
lis  :  quia  super  pauca  fuisii  fidelis,  supra  molta  le 
consiiioam ,  intra  in  gaudium  domini  tul.  Accedens 
autem  qoi  unum  talenlum  acceperat,  ait  :  Domiiie, 
f cio  quia  bomo  duros  cs  :  meiis  obi  non  seminastl, 
et  coiigregas  ubi  non  sparsisii ;  et  timens  abii,  el 
abscoiidi  ia>enlum  luom  iu  terra  :  ecce  habes  quod 
liium  esl.  Respondeiis  autcm  dominus  ejus,  dixil  et : 
Serve  male  et  piger,  sciebas  qoia  meto  obi  non  sc- 
mino,  et  congrego  ubi  non  sparsl :  oporiuit  *  auteui 
le  committere  pecuniam  meam  nummolariis;  el  ve- 
niens  rgo  reccplssem  otique  quod  meum  esl,  coni 
osura.  Tolliie  iiaque  ab  co  taleiituin,  et  ei  daie  qui 
D  liabet  decem  lalenla.  —  Marc.  k,  25  ;  Luc.  vm,  18. 
Omni  cnira  babenli  dabiliir,  et  abundabit ;  ei  autcm 
qui  non  habet,  et  quod  viJeiur  babere,  auferelnr  ab 
eo.  Et  inuiiiem  scrvum  ejicile  in  lenebras  exterio- 
rcs :  illic  crii  fletus  ei  stridor  dentiom. 

CAPUT  CL. 

•  Vl  lumbi  teivper  $iia  pradndi,  et  luanuB  ardmUe$. 
Liic.  XII,  55-58.  Sint  lumbi  veslri  praecincii,  cl 
lucerna;  ardentcs  *  :  el  vos  slmiles  hominibos  ex- 
spectaiiiibus  dominum  suum,  qoando  revorlalor  a 
.  nopiiis :  ut  cum  venerit,  et  pulsaverii,  confesiim 
apcriant  ci.  Beati  illi  servi  qoos,  cum  veneril  dowi- 
nus,  invcnerit  vigilantcs.   Amen  dico  vobis,  qood 


557 


EVAXCELlCARiJM  muSlONIAROtf  INTERPRETATIO. 


53r 


imecinget  se,  et  raciel  illos  discumhere,  el  transiens  A  quandiu  fecislis  uni  ex  bis  fratribos  meis  minimis, 


miui&trabit  illis.  Et  si  venerit  iii  secunda  vigilia,  et 
fi  in  lertia  vigilia  venerit,  et  ita  invenerit,  beati  * 
scnri  illi. 

CAPUT  CLI. 

Dt  eo  ifui  peregre   abiii  accipere  $ihi  regnum  :  profi" 

cisceAi  diceiu  minug  ^rvi$  iuii  dedil, 

Lrc.  xit,  1f -27.  Dixii  ergo  :  Homo  qnidam  nobilis 
abiit  in  regioneni  1ongin<)uani,  accipere  silii  regnum, 
et  reveni.  Vocalis  autem  deeem  servis  suis,  dedit 
illls  decem  minas.  Etail  ad  illos  :  Negoliamini  dum 
\enio.  Ci^es  auiero  ejus  ooerant  ilium.  ct  miseruni 
iegatioiiem  post  illum  dicentes :  Nolniniis  bunc  re- 
goare  super  nos.  Et  facium  est  *  dum  rediret  accepto 
regfio :  et/tissit  voeari  servosquibus  dedit  pecuniam,  ^ 
ui  scirel  quantmn  quiS(|ue  ncgoilatus  rsset.  Venit 
aaieiQ  primus,  dicens :  Domine,  mina  tiia  d  cem 
«inas  acquisivil.  Et  ait  illi :  Euge,  serve  bone,  quia 
tii  modieofttisti  Melis,  eris  pote^utem  habens  supra 
derem  civitaies.  Et  alter  venil,  dicctis  :  Domine, 
mina  tna  recil  quinque  minas.  Et  huic  ait :  Et  lu  esto 
supra  quinque  eivitates.  Et  alier  venii,  diceiis  :  Do- 
miiie,  eoce  mina  loa  quam  babui  repositam  in  suda- 
rio  :  *  timeo  eoim  le,  quia  bomo  austerus  es  :  tollis 
qood  nea  posuisti,  et  metis  quod  non  seminasii.  Dicit 
ei:Deore  t«o  le  jedico,  serve  neqnam.  Sciebas 
qaia  ego  bomo  avsieras  sum,  tollens  quod  non  po- 
sui»  el  meten^  quod  non  seminavi :  ei  quare  non  de- 
disli  peconiam  meani  ad  raensam ;  *  et  ego  venien 


mibi  feeisiis.  Tunc  dicet  et  his  qui  a  slnistris  erunt : 
Discedite  a  nie,  inaledicti,  in  ignem  aptemom,  qui 
pra^pai  atus  esl  dbibolo  el  angelis  ejus.  Esarivi  enim, 
«I  non  dedistis  milii  niandticare ;  silivi,  et  nun  dc- 
disiis  mihi  poiuiii ;  hospes  eram,  et  non  collegiiitis 
me;  nudus,  et  nou  operuistis  nit:  ;  innrmus,  *  el  iion 
viaitastiH  ine  ;  et  in  carccre  eram,  et  non  ▼enisiis  ad 
me.  Tune  respondebnni  ct  ipsi :  Domine,  quando  le 
vidimns  esurienteni  et  siiicntein,  aiit  h  •spitcm,  aut 
nuduiii,  aut  iiiiirninm,  vei  in  carcere,  et  iion  mini- 
straviinus  tibi  T  Tunc  respondebit  illis,  dicens :  Ame< 
dioo  vobis,  quandiu  non  fi>cistis  uni  de  minoribus  his 
nec  mihi  fecistis.  Et  ibuai  bi  in  sappliciuin  xter 
num,  justi  auleni  in  vitam  a^temam. 

CAPUT   CLIII. 

Iterum  con$ilium  faciunt  principes,  Et  Juda$  vadit 

ad  eo$. 

Matth.  XXVI,  1-5, 14-16:  Marc.  xiv,  1,4,  10.11 ; 
Loc.  XXII,  1-6.  Et  faclum  est,  cum  consumiiiasset 
Jesus  sermones  hos  omnes,dixit  discipulis  suis :  Sci* 
tis  quia  posi  biduum  pascha  fiet,  et  Filius  heminis 
tradetur,  ut  crueifigatur.  Tunc  congregati  sunt  prin- 
cipes  sacerdotum,  et  senio-es  populi,  in  atriain  prin^ 
cipis  sacerdotum  qui  dieebatar  Caiphas  :et  e«>nsiliiim 
fecerunt»  ut  Jesuin  doio  lenerent,  et  occiderent.  Di« 
cebant  autem  :  Non  in  die  festo,  ne  forie  tuimiltus 
fieret  in  populo.  Tunc  abiit  iinus  de  duodecim,  qui  * 
dicitur  Judas  *  Scariot :  et  locutus  est  ad  princij>es 
sacerdotum  ct  magislraliis,  ei  ait  illis  :  Quid  viiliis 


ciim  usaris  oliqae  exegissem  illam  ?  Et  astantibus  q  ^^1,^.  ^^^^^  ^  ^g^  ^^^-^^  ^u.j,  iradani  ?  Qui  aiidientee 


diiit :  Aaferte  ab  illo  minam,  el  date  illi  qui  decem 
iDifins  babet.  Et  dixerunl  ei  :  Domine,  habi*t  dccem 
miiias.  Dico  autem  v  bis :  quia  omni.  habenti  dabi^ 
lor  *.  Ab  eo  aatem  qut  non  habel,  et  quod  habet 
aaferetur  ab  e''.  Verumtamen  inimicos  meos  qui 
ttolueraat  me  regnare  super  se,  adducite  buc,  et  in- 
leridte  ame  me. 

CAP13TCLIL 

Ciim  venerit  Filius  homiais  in  sede  majestalis  suff. 

IIatth.  XXV,  31*41.  Cumautem  venerit  Filius  ho- 
minis  in  majestate  sua,  etomnes  angeli  cuui  eo,  tune 
^cdebit  super  sedeui  majesialis  sua: ;  et  rongrega* 
buntur  .inte  euin  omnes  gentes  :  et  separabit  eos  ab 


gavisi  snnt,  et  constitucriint  ei  triginta  ary^enteos.  Et 
exinde  quxTebat  opporiunitatein  ul  eum  traderei 
sine  turbis. 

CAPOT  CLIV. 
Jestts  lavit  pedes  discipulorum  suorunr. 

JoAN.  xiii,  1-^0.  Ante  dicin  auleni  fcsiuin  Paschar^ 
scicns  Jesus  quin  venit  bora  ejus  ul  transeat  ex  hoc 
muuilu  ad  Pntrem,  com  dilexissct  siios  qni  ernnt  in 
uiiind<>,  in  finem  dilexit  eos.  Et  coena  fact^  cuin  dia- 
bolus  jain  misisset  in  cor,  ut  traderel  eum  Juilas  Si- 
nionis  *  Scariotis  :  sciens  quia  omnia  dcdit  ei  Pater 
in  monus,  el  qiiia  a  Deo  exivit,  et  ad  neuni  vaJit  : 


surgil  a  coena,  et  ponit  vestinienin  sua.  Et  cinn  ac 
inviccm,  sicui  pasior  segre^at  oves  ab  boedis.  El  sta-  ccpissel  lintiMim  pra^cinxii  se;  deinde  miilii  nqnan 
laetovesquidein  a  dexlris  suis,  basilos  iiutem  a  si-      in  pelvim,  et  coepit  lavare  pe 


iibiris.  Tonc  dicet  res  his  qui  n  dextris  ejtis  erunl  : 
Veuite,  benedicti  Patris  mei ,  possideie  paratom 
Tobis  regiium  a  consiiuitione  mundi.  Esurivi  enim, 
et  dedisiis  mihi  manducare ;  sitivl,  et  dedisiis  mihi 
b  bere ;  bospes  eram,  et  collegistis  me  ;  nudus,  et 
ciKYpemistis  me ;  infiruius,  et  visitahtis  me ;  in  car- 
cere  eraiii,et  venis:ls  ad  me.  Tunc  respondebunt  ei 
jiisii,  dicenies  :  Dominc,  qnando  te  vidimus  esurien- 
lem.  et  pavimus  te;  >itieitein,  ct  dedinius  libi  po- 
luio  ?  Quando  auiem  te  viiiimus  liospilem,  etcoregi*x 
nius  le;  aul  niiduin,  et  cooperuiiiius  le  ?  Aul  quando 
le  vid  mus  iijfiriiiuin,  aui  i..  carcere,  el  venimus  ad 
le  "^  El  rcS|ioiid.  us  rex,  direl  iliis  :  Amcn  d  co  vobis. 


pedes  discipulorum,  el 
ex*ergere  linieo  qiio  crat  praecinclus.  Venii  ergo  ad 
Simonesn  Petrum.  Et  dicit  ei  Petms  :  f^omine,  tu 
mibi  lavas  pedes?  Respondit  Jcsus,  et  dixit  ei  :  Quod 
ego  facio,  tu  iiesc  s  modo  ;  scies  niitem  postea.  Dicit 
ei  Petrus :  Non  livabis  iniiii  pedes  in  a>lernuiii. 
Uespondit  Jesus,  et  dixii  ei :  Si  non  lavero  te,  non 
habebis  partem  meciiin.  Dicit  ei  Sinion  Pelrus  :  Do- 
niine,  non  tanlum  pedes  ineos,  sed  ei  manus,  et  ca- 
put.  Dicil  ei  Jesus:  Qni  lotiis  est  non  indigct  iiisi  iit 
I  edes  lavet,  sed  esi  inuiidiis  tolu  .  Et  vos  nitindi 
estis,  sed  non  omnes  :  sciehat  eniin  qnisnatn  esseiqtil 
irndcret  cum  ;  propieroa  dixii  :  Non  estis  iuuiidi 
omncs.  Posl  luain  ergo  lavii  i>e.les  eoruni,  ircepit 


559  VICTORIG  Kl^lSCOW  CaPU^M  ^O 

vesiimcnta  sua  ;  et  cam  recubuissei  ilenim  ,  dixit  A^licit  ei  Jesus  :  Eme  f*a  qux  npus  suiit  nohtsad  diem 


eis  :  Scilifi  quid  recerim  vobit?  Vos  vocaiis  me,  M-i- 

gibier  ei  Domiue  :  et  bene  dicili^  :  wim  eteniui.  Si 

ergo  ego  lavi  pedes  vesnos,  Dominus  el  Magister:  el 

Yos  debeiis  alier  alterius  lavare  pedes.  Exemplum 

cnim  dvdi  vobis,  ui  qucinadmoduni  ego  feci  vobis, 

ita  el  V4)S  faciaiis.  Amen,  amen  dico  vobis  :  Nonest 

ser\iia  major  domtno  suo,  nequc  apostolus  co  nia- 

jor  qiii  niisii  illum.  Si  bac  scitis,  beali-eritis  si  feco- 

ritis  ca.  Non  de  omnibus  vobis  dico :  ego  scio  qoos 

elcgeriin,  sed  ul  impleatiir  Scriptiira  :  Qui  manducat 

inecum  p:iiiem,  levabit  conira  me  culcaneum  suum 

{Psal.  XL,  10).  Amodo  dico  vobis  priusquam  fial:  ut 

credatis  cum  ractura   fiierit,  quia  ego  sutn.  Amen, 

:iinen   dico  vobis  :  Qui  accipit  bi  quem  misero,  me 

accipit  ;  qui  auiem  me  acclpit ,  accipit  eum  qui  B  11-20.  Ccenantibus  aulcm  eis,  accepii  Jesus  pauem, 

luisit  me. 


feiturn  :  aut  egcnis  ui  aliqiiid  darei.  Responden<i  aa- 
tem  Judas  qiii  irnd  dii  cntn,  dixit :  Nuiiquid  ego 
sum,  Rabbi?  Ait  ilii  :  Tu  dixisii.  Cum  ergo  accepis- 
set  iile  bucceliam,  exiit  cftnlinuo.  Crat  auiem  nox. 
Cuni  ergo  exii^sei,  dicit  Jesiis  :  Nunc  clariricaius  est 
Filius  bomiiiis,  et  Deus  clarilicutus  esl  iii  eo.  Si  Deus 
cl.irincaius  est  in  eo,  et  Deus*  clarificavit  euin  in  sc- 
luetipso,  ct  coiitintio  clanlicabii  eum. 

CAPUT  CLVI. 

Je$ii8  tradidit  discipnlii  tacrawentum  corporit  et  tan" 
guinit  tui.  Ei  dicii  ad  Petrum  :  Expelivii  Stilanfit^ 
ui  vot  ventilei,  Et :  Omnet  hodie  in  me  tcandali^ta' 
bimini, 

Mattu.  XXVI,  26-35  ;  Marc.  xiv,  26-51 ;  Llt.  xxu. 


CAPUT  CLY. 

Hiilit  dit^ipulot  pra^parare  sibi  Patcha.  Et  dicit  eit : 
Quia  unut  ex  lobit  tradet  me. 

Mattu.  XXVI,  17-24;  Marc.  xiv,  12-21;  Lcc. 
XXII,  7-23.  Priiiia  aulem  dic  azymorum,  accesserunt 
diseipuli  ad  Jesuni,  dicentes  :  Ubi  vis  paremus  tibi 
comedere  Paacba?  At  ^esns  dixit :  lie  in  civiiatem 
ad  quemdam  :  et  introeuDtibus  vobis,  occurrct  bono 
ampboram  aquac  portans  :  sequimini  euni  in  domitm 
in  quam  intrat,  ei  dicetis  doiiiino  domus  :  Magisier 
dicil :  Tempus  meum  prope  cst ;  aptid  to  Incio  Patcba 
cuiu  discipulis«meis.  Et  ipst*.  demonstrabit  vobls  coe- 
naciUum  grande  slralum,  et  iliic  parate  nobis.  Et 


et  benedixit,  ac  fregit,  dediique  discipulis  suis,  di- 
cens  :  Accipite  et  comedilc :  boc  est  corpus  iiieuui 
quod  pro  vobis  datur.  Et  acciptens  caUccm«  gratias 
egii,  et  benedixil,  et  fiegit,  el  dedit  eis,  dicens  ;  Bi- 
biie  ex  lioc  oinnes  :  bic  est  enim  san^^uis  ni*'us  Novi 
Test.imcnti,  qui  pro  vobis  et  pro  niultis  cfrundi-tur  in 
remissidnem  peccatorum.  Dico  auleni  vohis  :  Nnn 
bibain  amodo  de  hoc  genimine  viiis,  usf|ue  in  diem 
illum  ciim  illud  bibura  vobiscum  novum  in  regno  Pa- 
tris  mei.  lloc  facite  in  meaai  cominemorationem. 
—  Luc.  xxu,  51,  32.  Ait  auteni  Doiuiijis  Simom: 
Simon,*  eccc  Saianas  expetivit  vos,  ut  cribraret  sicul 
iriticum  :  ego  autem  rogavi  pro  te,  ut  uou  deficiat 
fides  lua  :  et  ta  aliquaodo  conversus,  confirma  fra- 


abierunt  discipuli  ejus,  et  veneruiil  iii  civiiatein,  et  C  ires  tuos.  —  Joan.  xiii,  35-38.  Filioli,  adhuc  raodi- 


iovenerunt  sicut  dixit  eis, et  paravcrunt  Pascha.  Ve- 
spereauiem  facto,  venii,  et  discuinbebal  cum  duo- 
drciiu  discipulis  suis.  Et  edentibiis  iliis  ,  dixil  : 
Desiderio  (!csideravi  boc  Pascha  iiiandurare  vobis- 
rum,  aniequara  patiar.  Dico  eniiu  vobi^,  quia  ex  boc 
non  muiidiicabo  illud,  donec  iiiipleiturin  rcgiio  Dei. 
—  JuAK.  xiii,  21-32.  Cuin  bu^c  dixissel,  turbaliis  est 
spiiilii,  et  protcstaliis  est,  ct  d.xit :  Aoien,  aTitcii 
dico  vol'is,  qiiia  unus  ex  vobis  tradct  inc.  At  illi  coe- 
perunt  contristari ,  et  dicere  singulatim  :  Nunquid 
ego  sutn,  Doniinet  Quibus  ait  :  Qii  intingil  niccuin 
niannm  in  catino,  bic  me  tradel.  Filius  quidem  bo- 
niinis  vadit,  sicut  sciiptura  est  de  illo.  Yx  auiein 
homini  iili  per  qucm  Filius  h  luiiiis  tradetur  !  Bu- 


cum  tempus  vobiscum  sum.  Quxretis  me :  ei  sicut 
dixi  Judxis  :  Quo  ego  vado,  vos  non  potestib  venire: 
ci  vobis  dico  modo.  Mandalum  oovuni  do  vobis,  ui 
dil  gatis  invicem  sicut  dilexi  vos,  ut  ct  vos  diligatis 
invicem.  In  hoc  cognoscent  omnes  quia  mei  estisdi- 
scipuli,  si  dileciionem  habuerilis  ad  invicem,  Dicit 
ei  Siroon  Petrus  :  Domine,  quo  vadis?  Respondit  ei 
Jesus  :  Quo  ego  vad's  non  potes  ine  modo  sequi  :'se- 
quer'S  auiera  postea.  Tunc  dicit  illis  Jesus  :  Omiies 
vos  scandaluin  patiemini  iii  ine  iii  ista  nocte.  Scri- 
ptuin  est  eniin  :  Perculiam  pastorem,  et  dispt-rgcn- 
tur  oves  gregis  {Zachar.  xiii,  7).  Vostquain  auieiii 
resurrexero,  pnccedAm  vos  iii  Galilxam.  Rcspon- 
dens  auteni  Petrus  dixit  illi  :    Etsi  omnes  scandah'- 


ouin  crat  ei  ^i  natus  non  Tuisset  homo  itle.  Aspicie*  D  zaii  fuerint  iii  le,  ego  nunquam  scaiidal  zabor  :  qwia 


bant  jiuicqi  ad  iiivicem.  discipuli,  ha^sitantes  dc  quo 
diceret.  Et  quat^renies  iuter  ^e  quis  esset  cx  eis  qui 
hoc  fucturvs  esset.  Erat  aotem  reciiinbens  unus  ex 
discipulis  ejns  in  sinii  Jesu,  (luein  diligebait  lesus. 
Iiinuit  cTgo  buic  Simon  Peiriis,  et  dixit  ei  :  Quis  est 
de  qoo  dicit?  liaque  cum  recubuisset  ille  supra  pe- 
rius  Jesii,  dicil  ci :  Domine,  quis  esi?  Cui  respoiidit 
Jesus  :  lllc  est  cui  ego  iiitincium  paneni  porrexeru. 
£t  cuin  iminxisset  pancm,  dedit  Judoe  Simouis*  Sca- 
riot  s.  Et  post  buccellam  iiilroivit  in  illuni  Satanas. 
Eidicit  ei  Jcsus  :  Quod  facis  f  c  ci>ius.  Hoc  autciu 
ncmo  scivit  discunibcntiuin  ad  quid  dixerit  ei.  Qui- 
<iaiueiitm  puiabant  qoii  bxtrlos  bibcbai  Judts,  qui^ 


tecum  paralus  suin,  et  in  carcerem,  et  io  inortein 
ire.  Aniinam  meain  pro  le  ponaui.  Respondit  ei  Je- 
siis:Animnm  tuain  pro  mepones?  Amen,  ainen  dico 
tibi,  qiiia  hac  nocie,  aiitcquain  gallus  canlct,  ler  iiie 
negabis.  Aii  illi  Petrus  :  Etiamsi  oportuerit  me 
niori  tccum,  non  te  negabo.  Similiier  et  oiiiiies  di- 
scipuii  dixerunl. 

CAPUT  CLVIL 

Hvrtatur  ditcipulot  suot,  tU  non  pavefial  cor  eorum. 

JoApr.  xiv,  1-51.  Non  iurbi»tup  cor  ves'rum.  Cre- 
diiis  in  Deuiii,  et  in  me  credile.  \n  doiiio  Patris  inei 
mausioues  mullo;  suut.  Si  quouiiiius,  dixissem  vo- 


5,1  "  EVANCELlCAniM  HAr.MOMxVUl;M  LNTERPUtiTATIO. 

i  C  \Vi  T  CLYI'1 

l)is :  auia  vaitlo  p»iar«  tobis  locum.  El  si  abirro,  el  a         ^.  .    ^.    .,..',  .     .  i  ,   i.  .  i.  •  i  . 


Z17 


prsrparaverofobis  locum,  iieium  veniani  ei  accipium 
Tos  ad  me  ipsuni,  ul  iibi  sum  ego,  el  vos  siiis.  Ei  qwo 
ego  ▼nlo  Bcitis,  el  viam  scili».  Dicil  ei  Thomas :  Do- 
mine,  ncscimus  qwo  vadis,  el  (luomodo  possumns 
viam  8cir«?  D.citci  Jesus  :  Fgo  suiu  via,  el  veriiis 
el  vila.  Neino  ▼enil  ad  Pairein.  nisi  per  mc.  Si  co- 
gnovissctis  me,  cl  l»airem  mcUm  uti  ,ue  i  ognovis^e- 
lis :  •  Eiiain  modo  cogi.osceiis  eiim,  ci  vidissii  euin. 
Oicil  ei  I»bilippu8  :  Doininc^  ostcuae  nobis  Palrcin. 
cl  suffic  l  nobis.  Dicil  ei  Jesns  :  TaiiCo  lcmporc  vo- 
b-.8(um  sum,  el  non  cognovisiis  iue?  Philipp^,  *  (\n\ 
vi«iii  me,  vidii  ei  Paircm.  Qiiomodo  iu  dicis:  Os:cnil«5 
no'  is  Pairem?  Non '  crcdis  qiiia  ego  in  Palre,  ci  Pa- 
ler  in  me  esl?  Verba  qiia  ego  loqiior  vobis,  a  me 
Ipso  mn  loquor.  Paier  auiem  in  me  mancns,  ipso 
bcii  opera.  Non  credilis  quia  ego  in  P.«tre,  el  Paler 
in  roe  esi?  Alioquin  propler  opcra  ipsa  crediie. 
Ainen,  amcn  dico  vobis:Qni  credil  in  rac,  opera  qnae 
ego  facio,  ei  ipse  raciel,  ei  inajora  liorum  facicl  : 
quia  cgo  ad  Patrcm  vado.  Ei  quodcimque  pelieriiis 
P.i<rcro  in  notnine  meo,  boc  faciam,  ui  gloriricclur 
Palcr  in  Filio.  Si  qtiid  pelieriii%  me  in  nomine  meo, 
Hoc  faciaro.  Si  diligiiis  me,  maiidaia  nica  servaie.  El 
ego  rogabo  Palrcm.  cl  aliiini  Paracleium  dabil  vobis, 
nl  maneai  vobiscum  in  aplemum,  Spiriium  verilaiis; 
qiiein  muiidus  non  poiesl  accipere,  quia  non  vid  i 
cum,  nec  scii  eum.  Vos  auiem  cognosc«Mis  eum,  quia 
apiid  Tos  manebil,  el  in  vobis  erii.  Nom  reliniiiam 
\o6  orphanos  :  vei.fam  ad  vos.  Adhuc  modicum  :  ei 
niuiidus  jain  mc  non  videt.  Vos  aiilem  videiis  rae,  C 
quia  ego  vivo,  ei  vos  vivelis.  In  die  il!o  cognoscelis 
quia  ego  snm  in  Paire  meo.  ci  v^  s  in  me,  ei  ego  in 
vobis.  Qoi  liabci  mamlaia  nica,  el  servai  ea,  illc  esl 
qui  diligii  me.  Qui  aulem  diligii  mc,  diligclur  a  Pa- 
ire  roeo  :  ci  cgo  d.lijjam  enm,  cl  nianifeslabo  ei  me 
ipsom.  Dicii  ei  Judas,  non  ille  *  Scariolis  :  Doroiaei 
qoid  *  raclurus  cs,  quia  nobis  manifeslalurus  es  ie 
ipsfim,  et  non  raundo?  Respondii  Jc^us,  ei  dixii  ei : 
Si  quis  diligit  me,  scrmoncm  ir.euin  servabii,  ei  Pa- 
ler  mcns  diligcl  cum;  ci  ad  eum  veniemns,  ei  man- 
sioncm  apod  euro  raciemus.  Qui  non  diligii  mc,  ser- 
moiies  mcos  non  serval.  Ei  scrmonem  qiicm  .ludi- 
stis,  non  est  meus,  se  1  ejus  qui  misit  mc  Pairis. 
ll»c  locnlus  sum  vobis,  apud  vos  manens.  Paracle- 


Lcc.  xiii,  35-38.  El  di\ii  eis  :  Quando  mi.^i  vo^ 
sine  sacciilo  ei  pcra  ci  calceaii>eniis,  nunquid  ali* 
quid  defuii  vobis?  Ai  illi  dixeiuni :  Niliil.  Diiit  ergn 
eis  :  Sed  nunc  qui  lcibci  sacculuin,  lollat;  siiniliier 
el  peram  :  et  qui  noii  habet,  veiulai  tuiiicam  suam, 
cl  eroai  gladiuiu.  Dico  *  auicui  vob  s  quoniam  acJhuc 
*qiiod  scriptuin  e.^i.  o|korlet  iinp'eri  iii  ine:  El*  quo<l 
cuin  injusiis  dcpuiaius  esi  (isa.  liii,  iS).  Eteniin  ea 
qu:c  sunidc  im\  (Inem  habeiU.  Ai  illi  diNeruni :  Do- 
mtno,  ccc*.  duo  gl.ulii  hic.  At  il!e  ilixii  eis  :  Saiiscst. 
—  Joan.  XIV,  31.  Sur^ile,  eamus  hinc.  —  Matto. 
ixvi,  30;  Luc.  xxii,  39.  Et  hyinno  diclo,  exicrunl 
secunduin  cnnbueiiidincm  in  inontcm  Oliveti,  eise- 
]}  cuii  suni  i!luin  discipuli. 

CAPUT  CLIX. 

Jesui  dicit :  Ego  $um  ri/fi,  et  vos  palmitei, 

J.^AN.  XV,  i-57.  Dicit  eisrEgo  suin  vllis  vcra,  ct 
Patcr  mcu!»  agricoin  c.vi.  Onincin  p:ilniitciii  in  ine  non 
fereniem  rructum.  lollet  eum  :  et  omr.em  ijui  fcrl 
fructum,  purg!)hlt  %  ut  rruciuiii  plus  :.(Terat.  Jam  vos 
mundi  estis  proptcr  scrinonem  quem  lociitiis  soro  vo- 
bis.  Manete  in  inc,  el  ego  in  vobis.  Sicut  palines  non 
potcsl  ferre  fructnm  a  seme  ipso,  nisi  jnaiiseril  in 
v:t'%  sic  nec  vos.  nisi  in  ine  inanseriiis.  Ego  sum  vl- 
tis,  vos  palniites.  Qui  manei  in  roe,  ci  rgo  in  eo,  liic 
fcrt  rruclum  miiltuiii :  quia  siiie  me  nihil  potestis  f«i- 
cere.  Si  qwis  iu  me  non  manscrit,  miilelur  foras 
sicni  palmcs,  ct  nresrcl,  et  colligcnl  euin,  ct  in 
ignein  iniuciii,  et  *  ardcbit.  Si  mauscr>tis  iii  me,  el 
verba  mea  iu  vobls  manscrini,  qiiodciinquc  volucri- 
lis,  pul.  tis,  cl  fiet  vobis.  (n  hoc  clarincaius  cst  Pa- 
ter  mcus,  ui  fructnin  plurimuin  dCTeratis.  el  cnicia- 
mini  mei  discipuli.  Sicut  dilcxit  me  Paier,  cl  egodl- 
lexi  vos.  Maneie  iii  dileclione  raea.  Si  praccpia  mca 
servaverilis,  manebjiis  in  dilcctione  mea  :  sicui  ct 
ego  prxcepta  Palris  mci  serv  ivi,  ci  ntaneo  iu  ejiis 
diicctionc.  ILnec  loculus  sum  vobi  ,  iil  gaudiuin  meum 
in  vobis  sit,  ci  gauiiium  vc^rum  impleatiir.  Moc  esl 
pracepiummrum,uldiligatisiiivicem.situidilexivos. 
Majorem  liac  dilectionein  nemo  habei,  ut  aiiiniani 
suam  ponai  quis  pro  amicis  suis.  Vos  amici  inci  cstis, 
si  fcceriti-:qux  cgo  prxcipiovohis.  Jain  non  dicamvo* 
scrvos,  quia  scrvus  iiescil  quid  raclat  domiiius  eJHS. 


lus  amcin  Spiriius  sanctus,  quem  iiiiiiei  l^iicr  iii  D  yos  aiiiem  dixi  amicos,  quia  omnia  qua*cou<|UC  ao- 


nooiine  roeo,  illc  vos  doccbii  umnia,  ei  suggerci  vn- 
bis  omiiia  qo«cunque  diicro  vobis.  Pacem  iciiiiquo 
▼nbis,  pacem  meain  dO'Vobis:non  qiiomodo  inun- 
das  dat,  ego  do  vobis.  Non  lurbelur  cor  veslrum, 
neque  forinidei.  Audislis  quia  ego  dixi  vobis  :  Vado, 
el  vcnioad  vos.  Si*diligiiis  roe,  gaudciis  uiique, 
qiiia  vado  ad  Palrein  :  quia  Paler  inajor  ine  esu  t.i 
iiuiic  dixi  vobs priusquam  fiat,  ut  cuin  factum  fueril, 
credaiis.  Jam  non  multa  loquar  vobiscuin  :  vcnii 
eiiiui  princeps  hiijus  mundi,  et  iii  me  non  habet 
quidqiiam  :  sed  ui  cognoscat  mundus  quia  diligo 
|'.«irein,  ei  sicni  mandaium  dedii  mihi  l^itcr,   sic 


divi  a  l^aire  ineo,  nota  feci  vobis.  Non  vos  me  clcgi* 
siis,  sed  ego  elegi  vos ;  ct  posui  vos.  ut  eaiis,  ei 
fruc.ium  afforaiis ,  ei  friicius  ve  lcr  nianeat  :  ui 
qiiodcunque  pelieritis  Patrcm  in  nomine  meo ,  del 
vobis.  liaec  rnando  vobis,  ui- diiigatis  invicem.  Si 
mundus  vos  odil,  sciloiequia  me  priorcm  vobis  odio 
habuit.  Si  de  mundo  fuissetis,  mundiis  quod  Buuni 
crai,  diligeret:  qui^vcro  de  mundo  non  e  (is,  sed 
ego  elegi  vos  de  mundo,  propierea  odit  vos  muiidus. 
Meinentote  scrmonis  mei,  quem  ego  dixi  vohis:  Non 
esl  scrvus  major  doiniuo  siio.  Si  me  [>ersecHti  i^uul, 
ci  vos  perseqiicnlnr:  si  sermoncm  mciim  scrvave« 
ruui,  et  vcsinim  scivabnnt.  Scd  ;  xc  ounia  fa<icnl 


cCi  YiCTonis  fp: 

Yotiis  propkei  noiucn  meuin :  quia  nesciunl  euin  qui 
iiiisil  nie.  Si  non  vt3iiisscin,  el  lociitus  ruisscin  e  s, 
iit;tcali  ni  non  biberenl:  nunc  nuiem  exciisniiomMu 
iioii  haheiil  de  peccaio  suo.  Qui  mc  odii ,  el  Patrcm 
nit*uin  odit.  Si  opera  non  lecisseni  in  eis  quae  iicnio 
aliiis  fccir,  pcccaluin  non  Uabereni:  nunc  auiem  i>t 
videruiit,  et  oderunt  et  me  et  Patrein  nieum.  Seil 
ut  iinploalur  sermo  qui  in  lege  eorum  scriptus  est : 
Qiiia  odio  babucrunl  inegralis(P«a(.xxiiv,19).Guni 
autein  venerit  Paiacletus,  qnem  ego  miltain  vobls  a 
Patre,  S^nriium  veritatis  ((ui  a  Paire  procedit,  iKe 
tesl'moiiiuin  perbibcbil  de  me  :  el  vos  testimonium 
pcrbibebitis ,  «luia  ab  inilio  mecum  esiis.— Joan^  xti  , 
i-53.  Hxc  locutus  snm  vobis,  ut  non  scandalizemini. 
Absqiiesynagogis  facient  vos.  SeJ  venit  bora,  iit  cmnis 
qut  Inierflcit  vos ,  arbitretur  obseqtiium  se  praesiare 
Deo.  Et  baec  racient  vobis,  quia  non  noveruntPatrem, 
ii«que  roe.  Scd  haec  locutus  som  vub  s,  utcum  venerit 
hora,  corum  reminiscamini,  quiaegodixi  vobis.  Uaec 
autem  vobis  ab  initio  non  dixi,  quia  vobiscuio  eram. 
*  At  nunc  vado  ad  eum  qui  me  roisit :  et  nemo  ex 
vobis  interrogat  me,  Quo  vadis?  Sed  quia  hxc  bicutus 
sum  vobis,  irisiiiia  implcvit  cor  vestrum.  Sed  ego 
veritatcm  dicu  vobis,  expedit  vobis  ut  ego  vadam. 
Si  eniin  non  abiero,  Paracletus  non  veniet  ad  vos : 
ii  gutein  abiero ,  mittam  eum  ad  vos.  Et  cum  venerit 
ille,  arguet  muiidum  de  peccaio,  et  de  justitia,  et 
de  judicio.  De  peccato  quidem,  quia  non  *  credit 
in  me:  de  jiistitia  vcro,  quia  ad  Patrem  vado,  etjani 
u^in  vidcljiiis  me;  de  judlcio  %  qitia  princeps  bujus 
munin  *  judicaius  es'.  Adbuc  mulla  babeo  vobis  di- 
^ere  :  sed  non  potestis  port.ire  inodo.  Gum  autem 
voneiit  Spiriius  iile  veritatis,  docebit  vos  onincm 
veriiatem.  Non  enim  loqueiur  a  scmeiipso ;  sed  (lux- 
cunque  audiet  loquetur,  ei  quae  ventura  suniannun- 
tiabii  vobis.  llle  me  ciarificabit,  quiadcmeoaccipiet, 
et  annuntiabit  vobis.  Omnia  quxcunque  babet  Pater, 
uiea  sunt.  Proplerca  dixi :  quia  do  nico  accipiet,  et 
annuntiabit  vobi-.  Modicum,  etjam  iton  videbitis  me; 
el  iicruin  modicum,  et  videbiiis  me :  qiiia  vado  adl 
Patrcm.Dlixcruntergodiscipuliejitf  adinvicem  :  Quid 
cst  hoc,  quod  dicit  nobis  :  Modicuin,  cl  non  viUebitis 
me,  et  iicrum  modicum,  el  videbitis  nie,  *  quia 
vado  ad  Palieni?  Dicebant  ergo:  Quid  est  boc,  quod 
dicil,  Modicuin  ?  Nescimus  quid  lo^uiiur.  C<  gnovit 
autem  Jcsus  quia  volebanl  eum  iiiierrogarc,  ei  dixit 
eis :  De  boc  quxritis  inter  vos,  quod  dixi :  Modicuin, 
et  non  videbitis  me,  ei  iierum  modicum,  ctvidebitii 
mc.  Amen,  amen  dico  vobis:  qnia  plrabi^is  ct  fle- 
biiis  vos,  mundus  aulem  gaudebii;  vos  autera  coii- 
tribtabimini,  scd  tristilia  vestra  verlctur  in  gaudiunu 
Mulier  cum  parit,  tristiUam  hirbei,  quia  venit  hoia 
cjus  :  cum  autem*  peperit  puciuin ,  jam  non  memi- 
iiit  pressurx ,  propler  gaudluni  quia  nalus  est  boni« 
iii  inundum.  Et  vos  igitur  iiuuc  ^yiidcai  trislitiam  ba- 
betis :  iterum  auiem  videbo  vos,  cl  gaudelut  cor  ve- 
atruin :  et  gaudium  vesirun^  ncmo  toilet  a  vobis.  Ct  in 
iUo  die  me  non  rogbitis  quidquam.  Amen,  anieii 
dico  vobis  :  si  quid  peticrilis  Patrem  in  noiuinc  mco, 


SCOPI  CAPiANI  544 

A  dabii  vobis.  Usqiie  modo  non  peiiistis  quid«iuam  in 
iiomine  inco.  Petite  eiaccipieiis,  utgaiidiuiuvestriiui 
piciiiiin  sii.  llaec  in  proverbiis  locutus  sum  voUi<. 
Veuit  bora  cum  jam  non  in  pniverbiis  loquar  voliii, 
sed  paiani  de  pjtre  aniiuntiabo  vobis.  Illo  die  'U  uo- 
inine  meo  petetis.  Ct  non  dico  vobis  quia  ego  nigabu 
Palrem  de  vobis  :  ipse  enim  Paler  amat  vos,  quia  vos 
me  amastis,  ei  credidislis  quia  ego  a  Deo  exivi. 
Cxivi  a  Paire,  et  veiii  in  mundum  :  iterum  reiiuquo 
inundum,  et  vado  ad  Pairem,  Dicuut  ei  discipuli : 
Ecce  nunc  paluni  luqueris,  el  proverbiuui  nuUum 
dicis.  Nuitc  scimus  quia  scis  omnia,  el  non  est  0|.us 
tibi,  ut  quis  te  interroget :  in  boc  credimus ,  quia  a 
Deo  exiisli.  Respondit  eis  Jesus  :  Modo  creditis?  Ccce 
venit  hora,  et  jam  venit,  ut  dispergaroini  unusquisque 

B  in  propria,  et  me  solum  relinquatis  :  et  nen  suni 
seius,  quia  Pater  mecum  est.  Haec  locutus  sum  vobis, 
ut  in  me  pacem  habeatis.  In  mundo  pressuraui 
babebitis  :  scd  coniidite :  ego  vici  mundum.  —  Joam. 
xvii,  i-2G.  Haec  locutus  est  Jesus,  et  sublevaiis  in 
coelum  oculis,  dixit :  Pater,  venit  bora,  clarifica  Filium 
tuum ,  ul  Filius  tuus  clariflcet  te :  sicut  dedisli  ei 
potestalem  omnis  CTnis,  ut  oinne  quod  dedisti  ei, 
det  eis  vitam  a:teri\|im.  Ilaec  est  autein  vita  a)terna , 
ut  cognnscstnt  te  solum  Deum  verum,et  quom  niisi^ti 
Jesum  Ghristum.  Ego  te  clariflcavi  super  tenain :  opus 
consummavi  quod  dedisti  mihi  ut  faciam.  Et  nuuc 
clarifica  me,  tu  Paler,  apud  lemetipsum,  claritaie 
quam  habui  priusqiiara  mundus  esset,  apud  te.  Ma- 
nifestavi  nomen  tuum  hominibus,  qiios  dedi&ti  mihi 

C  de  mundo.  Tui  erant,  et  mihi  eos  dedisti :  et  scrmn. 
nem  tuum  servavcrunt.  Nuiic  cognoverunt  quia  oro- 
nia  qusB  dedi>ti  mihi  abs  le  sunt :  quia  verba  qwt 
dedisti  mihi,  dedi  eis  :  et  ipsi  acceperuni,  etco^no- 
verunl  vere  quia  a  te  exivi :  et  credideruiit  quia  tu 
me  misisti.  Ego  pro  eis  rogo,  non  pro  mundo*:  sed 
pro  bis  quos  dedi&li  roihi ,  quia  lui  sunt.  Et  mea 
oinnia  tua  sunt,  et  tua  mea  sunt :  et  clarificatus  suiii 
in  eis.  El  jam  non  sum  in  inundo,  et  hi  in  mundo 
suiit,  et  ego  ad  te  venio.  Paier  sanctc ,  serva  eo$  in 
iioiniiie  luo  qiios  dedisti  mibi  :  ut  sint  unum,  sicut 
ei  nos  *  unuin  suinus.  Gum  essem  cura  eis,  cgo  scr- 
vabam  eos  in  nomine  tuo.  Quos  dedisti  mihi,  custo* 
divi,  cl  neino  cx  his  periit,  uisi  fllius  petdiiionis,  u*. 
Siriptura  (/^«a/.  cvni,  S)  impleatur.  Nuncauleiii  ad 

D  (0  veuio :  et  haec  loquor  io  mundo,  ut  habeant  gaiH 
dium  nieum  impletuin  iu  semelipsis.  Ego  dedi  eis 
•eniionem  tuuni,  et  inuudus  odio  cos  habnit :  quia 
non  suni  de  mundo,  sicui  et  ego  non  sura  de  mundo* 
Non  rogo  ut  tollas  eos  de  mundo ,  sed  ut  serves  eos 
a  malo.  De  inuiido  non  suiit,  sicut  et  ego  nou  suni 
de  mundo.  Sanciifica  eos  in  veritate.  Serrao  cuus 
verilas  est.  Sicut  tu  nie  misisti  in  mundura,  ita  et 
ego  misi  eos  in  mundum,  et  pro  eis  sanctiflcu  me 
ipsum,  ut  sint  ct  ipsi  sanciiflcati  in  veritate.  Non 
pro  his  rogo  lantuin ,  sed  (a)  pro  eis  qui  ciediluri 
sunt  per  verbum  eoruin  iii  ine :  ul  onines  unutn  sini, 
sicut  lu,  Palcr,  in  me,  et  ego  iii  tc,  ut  et  i))si  in  itobis 
uuum  siut :  ut  muudus  crcdat  quia  tu   rae  raisisti« 


545  EVANGLLICARUM  UARMONIARLM  INIEAPRETATIO.  ^6 

Et  ego  clarjtalem  quam  deUisli  iniUi,  Jedi  eis  :  ui  A  ciuodecim,  cum  accepissei  coliortem ,  venii,  el  cum 


sni  unom ,  sicnl  el  nos  untim  sumus.  Ego  in  eis  , 
et  lu  iii  roe,  ul  sinl  consummati  in  unuin  :  et  cogno- 
scatmundus  quia  *  me  misisti,  ei  dilexisli  eos,  sicut 
et  II  e  dilexisti.  Pater,  quos  dedisti  mihi,  volo  nt  ubi 
egu  ^um,  et  illi  sint  mecum ;  ut  videant  claritatem 
iiieam  quam  dedisti  mibi :  quia  dilexisti  me  ante 
coustiiutionem  mundi.  Pater  juste,  mundus  te  non 
cognovii;  ego  auteni  tc  cognovi :  et  lii  cognoverunt 
quia  tu  me  nii^isti.  Et  notum  feci  eis  nomen  luuro, 
ct  30lum  Taciam  :  ut  diiectio  qua  dilexisti  roe,  in  ipsis 
&it,  et  ego  in  ipsis. 

CAPUT  CLX. 
femii  Je$m$  m  Cgihiemani,  ei  orai  Patrcni  ut  (ratnferai 
calicem  hunc  ab  eo. 

Matth.  xxvi,  36-46.  Marc,  xiv.  SS-i^.  Loc  xxii. 
5^46.  Tunc  venit  Jesus  eum  iliis  in  villatn  qu:c  dt- 
cilur  Getli$cmani,  ~  Joan.  xviii,  l-i,  tr^iiis  torrcn- 
tem  Cedron,  ubi  erat  iiortns  in  qucin  intioivit  ipsti 
et  dlsc:puli  ejus.  Sciebat  autem  el  Judai  qui  tradi  but 
euni,  locuui,  quia  rrequenter  Jesus  conven.iat  iiluc 
cuiH  discipulis  suis.  £i  cum  perve/iissel  ad  locuni, 
dixit  discipulis  suis  :  Sedete  bic,  et  orate,  ut  i:on 
iiitretJs  iu  tentationem,  donec  vadain  illuc,  et  orim. 
Et  assuiiipto  Petro  et  duobus  ftliis  Zcbedaei,  Jaco*.o 
ct  Joanue»  coepit  contrisiari  ci  moc^tus  esse.  Tunc 
ait  illis  :  Tri5tis  est  anima  n:ca  iisquc  ad  moriein : 
fcu&tinetc  bic,  et  vi^ilate  mi  cuin.  tt  ipse  progresbus 
esl  ab  eis  qnanium  Jacliis  est  lapidis.  Et  posiiis  gc- 
nibuj»  procfdit  in  raciuni  suani,  et  orabat,  ut,  si   ricri 


eo  (urba  multa  cum  laternis  el  facibus  el  armis  et 
{.'ladiis  et  ru>tibus,  missi  a  principibussacerdoiiimet 
sciibisetsenioribus  populi.  Quiautcni  tradidit  (euro) 
dedcr;.t  iilis  sigiiuro,  dicens  :  Quemcunque  osculatus 
riicro,  i|ise  csi  :  tenttiecuiii,  el  ducile  CMiie.  Eicon- 
rcstiin  accedeiis  ad  Jti^uiii,  dixit  :  Avc,  Rabbi :  et 
appropinquavil  JcbU,  ut  osculareiur  cum.  Jesiis  aiiteoi 
dixit  ci :  Juda,  osculo  Fil  iim  bominis  (radis?  Ainice, 
ad  quid  venisii  ?  Et  osculaius  esi  eum. —  Joan.  x viii, 4* 
9.Jesusitaqresciens.oinnia  quo:  ventura  e  anl  super 
eum,  processit  el  dixil  eis  :  Quein  qu  i  riiis?  Itc^poii- 
dcriint  ei :  Jesum  Naz.irenuni.  Dicit*Je>us :  Egosuni. 
Stabat  nutein  el  Judas  qui  tradebat  eum,  cuin  ipsis. 
Ui  ergo  diiit  eis :  Egu  siiin ,  abierunl  retrorsuui ,  et 
B  ceciderunt  in  terram.  Ilcrum  crgo  eos  inierrogavit : 
Qucin  quaeritis?  Illi  aulem  dixerunt :  Jcsum  Na^are- 
iiuin.  Uespoiidii  Jesus:  Dixi  vobis,  qiiia  ego  sutn  :  sl 
ergo  me  quxriiis ,  sinile  bos  abire.  (Jt  implerctur 
senno  queiii  d  xit:  qiiia  quos  dedisii  niilii ,  noii  pcr- 
didi  e\  ipsis  quemquam  (Joan.  xvii,  i^).  Tunc  aoces- 
seruni,  et  nianus  iiijeccrunt  in  Jcsuiii,  el  lcnuerunl 
cirni.  Videnles  autem  bi  qui  circa  ipsum  eranl,  qii<  d 
riiturum  erat,  dixeruiit  ei :  Dominc  ,  si  perculimui 
iii  gladio?  —  JoAN.  xviii,  10,  11.  Simon  ergo  Peiriis 
bibcnsg'adiuiii,  eduxit  euro,  et  percus>it  pontiCcis 
servum,  et  amputavit  auriculam  ejus  dexteram.  Erat 
autem  nonien  servo,  Malcbus.  Tuiic  aii  Jcsus  Pc(ro: 
Calicem  qjuem  dedii  mibi  Paier,  non  bibani  illuin? 
Miite  gladium  in  vaginam.  Omnes  enim  qui  accepe- 


posset,  traiisiret  ab  eo  bora,  dicens:  Paler,  si  pos- ^  ^'"^  gladiiim,  glad:o   pcribuni.  An  putas  quianou 


sibile  est :  Abha  Pater,  omnia  tibi  possibilia  sunt :  Mi 

Paler,  h\  possib.le  esl,  transfer  calicem  bunc  a  ine: 

feromCamen  non  quod  ego  volo,  sed  quod  tu.  Etcum 

sorrexissct  ab  oiatione,  venit  ad  discipulos  suos,  el 

invenit  eos  dormicntes    Et  ait  iilis  :  Quid  dormi;is? 

Sic  noo  potuistis  una  liora  vigilare  mecuin  ?  Vigilate 

«t  oraie,  ot  n'>n  intret  s  in  tenlaionem.  Spiritus  qui- 

deni  prompius  est,  caro  autem  infirma.  Iieruin  sc- 

cuodu  abiit,  et  oravit.  —  Ltc.  xxii,  43-45.  Apparuit 

aiiiem  il  i  angelus  de  codIo  ,  confortans  euin.  Facius 

est  in  agoota,  ct  prolixius  orabit,  dicens :  Paler  ini , 

si  noo  potesl  calix  hic  transire  nisi  bibam  illam ,  fiat 

vi-luoL-is  lua.  Et  factus  est  sudor  ejus  sicut  gutt:£ 

saogttinis  decurrentis  in  icrram.  Et  cum  surrexisset 

ab  oratione,  venlt  iterum  ad  discipulos  suos,et  inve- 

mi  eos  dorniientes  prx  tristitia.  —  Marc.  xiv,  40. 

Craot  enim  oculi  eorom  gravati,  et  ignorabant  qiiid 

respoiide  entei.  Ei  reliciis  illis,  itcruiii  abiit,  etoravii 

teriio  euffldeni  sermonem  diceiis.  Tunc  veiiit  ad  di- 

»*^P«l08  8ttos,  claitillis:  D.irinilejam,  etnquiescite. 

tcce  appropinqiiavil  bora :  ei  Filiu»  bomiiiis  iradoiur 

»«  maiMis  pecttitonini.  Surgi'e,  eainus:  ccce  appru- 

P^nquaxitquimc  tradel. 

C4PIjT  clxi. 

'"t/aj  venU  cum  lurbucomprehendere  Jctuni, 
Matib.  XXVI,  47-50;  Marc.  xiv,  45-50  ;Llc.  xui, 
^  ""».  Eladbuc  ipsu  bqutut.%  ccce  Judas  tjuus  dc 


possuni  rogarc  Patreiii  iiieum,  et  exbibebit  mibi 
plus  quam  duodccini  legioues  angelorum?  Quomodo 
crgo  iiiiplebuniur  Scripturx,  quia  sic  oportet  fieri  ? 
Sinile  usque  buc.  Et  cum  teiigisset  auriculani  ejus, 
sanavit  curo.  In  illa  hora  dixit  Jesus  lurbis:  Tanquam 
ad  la:ronem  exiistis  cuni  gladiis  et  fuslibus  cora- 
prehendere  me.  Quotidie  apud  vos  eram,  doccns  iii 
tcfflplo,  et  non  ine  lenuistis.  Sed  Ii.tc  est  bora  vestra, 
ct  poiestas  tcnebraruin.  Iloc  autein  toium  ractuni 
fSi,  ut  implerentur  Scripturse  propbetarum.  Tunc 
discipuli  omnes,  rclicio  eo,  rugcruiit.  ^Joan.xviii« 
li-14.  Cohors  auiem  et  tribunus,  ct  niinislri  Jud^-r 
rom  comprehendcruiit  Jesum,  et  ligaveninl  eum,  et 
adduxcnint  e.:m  ad  Ajinani  primum  :  cial*  aulcni 
D  socer  CaipUae,  qui  erat  poniifex  anni  ilius.  Eut 
autcm  Caiphas  qui  consilium  dederat  Jud:eis:  Quia 
expedit  unum  homincm  mori  pro  populo. 

CAPCT  CLXII. 

Adotcicent  quidam  indutus  tindone  tequebaturJetum^ 

Marc  XIV,  51,  52.  Adolescens  auiem  qaidam  se- 
quebalur  euni,  amictus  sindtme  super  nudo ;  et  tenue« 
riinl  euni.At  ilie,  rejecia  sindone,  iiudiis  profugit  ab 
us.  —  JoA^.  xviii,  15-48;  Mattu.  xxvi,  58-09,70; 
Marc.  XIV,  54  ;  Ltc.  x\ii,  54-07.  S«  qiiel>atur  auieui 
Jcsuni  Siiiiou  Pclrub  a  ionge,  el  alins  discipulus, 
usqiie  iu  alriuin  principi»  hacerdotiiiii.  Di vci|>uiu:)au- 
tcm  ille  iiolub  ciat  pontilici,  ( t  inlroi\it  vum  Jcsu  m 


547  VICTORIS  EPISCOM  CaPUANI  51^ 

atrium  ponlincis.  Pctrus  autcm  slal>at  ad  ostiuiu  fo-  A  Jesum  dicf^ns  :  Nibil  responJes  a d  ea  qux  isti  adver- 
ris.  Exivil  ergo  disci[>ulus  alius  qui  eral  notus  pon- 
liflci,  el  dixll  osliari;c,  el  inlroduxii  Petrnm.  Quem 


cum  viiiissct  anc  lia  osliaria  sedontcm  ad  iumen,  ct 
€um  fuissci  inluita,  dixil :  Nanquid  ct  lu  ex  discipulis 
es  liominis  islius?  Dicii  iile  :  Mulicr,  non  novi  ilium| 
neque  scio  quid  dicas.  Siabanl  autem  servi  etiRinistri 
ad  pruri^s,  quia  friguserai,  ei  calefaciebanl  scErat 
aiiiem  cum  eis  Petrus  stans  et  calcfaciens  se,  ut  vi- 
deret  Qnem. 

CAPUT  CLXIll. 

Interrogat  princepi  lacerdolnm  Jesum  de  discipulii  tt 
doctriua  ejut. 

JoAN.  XVIII,  49-27;  Mattii.  xxvi,  71-75;  Marc. 
XIV,  66-72;  Luc.  xxii,  55-02.  Ponlifex  ergo  intcrro- 
gavit  Jesum  de  d  scipulis  suis  et  dc  docirina  ej<is. 
Uespondil  ci  Jesus:  Ego  palam  loculussum  mundo: 
ego  seinper  docui  in  synagojja  el  in  lemplo.  quo  om- 
nes  Juduii  convcniuiil,  cl  in  occullo  locutus  sum 
niliil.  Quid  n  e  inierrogas?  inlerroga  eos  qui  audie- 
runt  quid  loculus  siin  ipsis :  cccc  bi  sciunt  qus)  dixe- 
rim  cgo.  Uxc  autein  cum  dixi^ct,  uiius  ussis^ons 
minisiroruin  dedii  alapain  Jcsu,  diccns :  Sic  respon- 
des  pontifici  ?  IU'Spoiidit  ci  Jesus  :  Si  nialc  locuius 
suin,  testimonium  pcriiibe  de  ni  >Iu  ;  si  autem  benc, 
quid  ine  ca^dis  ?  Et  mibit  cum  Annas  ligatum  ad  Ca- 
piiam  poniilicem.  Erat  autcm  Slmon  PetruS  foris  iu 
aiiio  stans,  et  ca  craciens  se.  Rursum  autcm  vidil 
eum  alii  anciJIa,  ct  ail  clrcumsianlibus:  Et  hic  ciat 


sus  le  le^tificaniur?  Jcsus  aulem  nibil  respondit. 
CAPUT  CLXY. 

Piinceps  sacerdotum  adjurat  Jesum  dicens :  Si  lu  es 
Chrisltis ,  dic  nobis. 

BIatth.  xxvi,  G3-G8;  Marc.  xiv,  Ci-65;  Lrc.  xxn, 
66-71.  Ei  rursum  sumnins  sacirdos  ait  illi :  Adjuro 
te  per  Deum  vivuin,  ut  dicas  nobis  si  lu  es  Cbristus 
Filius  Dei  bencdicti.  Dicit  illi  Jcsus  :  Tu  dixisii.  Et 
ait  illis  :  Si  vobis  dixcro,  non  crcdetis  mibi ;  si  autera 
et  interrogavero,  non  respondebiils  milii,  ncqiie  di- 
mitietis.  Verumtainen  dico  vobis  :  Amodo  videbit^s 
Filium  bominis  scdentem  a  dextris  virtutis  Dei,  et 
venicnteiD  in  nubibus  cceli.  Tunc  princeps  8acerdo- 
tum  scidii  vesiinicnta  sua ,  dicciis  :  l^laspliemavii. 
B  Quid  adbuc  egemiis  tcstibus?  Ecce  nunc  audistis  bla- 
sjdiemiam  de  ore  ejus.  Quid  vobis  videtur  ?  At  illi 
respondcntes,  dixerunt :  Ueus  est  morlis.  Tunc  ex- 
spuerunl  in  faciem  ejus  :  et  qui  tenebanteum  illudt^ 
banl  ei,  et  vclaverunt  facicm  ejus,  et  colaphis  ccci- 
dcruiit  cum.  Alii  autcm  palinas  in  faciem  ci  dede- 
ruiit,  diccnies  :  I^opbclixa  nbbis,  Cbri^ie,  quis  est 
qui  le  pcrcussit?  Et  alia  iiiuli^  blaspbemanlcs  dice-* 
baiit  in  eum. 

CAPUT  CLXYl. 

Traditur  Pitatc  Jesus :  et  ptBmtet  Judas. 

Mattu.  xxvii,  2-10;  Marc.   xv,  I;  Lcc.  xxiii,  I. 

Et  adduxerunt  eum  vinctum  in  prxloriuin,  ct  tradi« 

dcrunt  Pontio  Pilato  pra^sidi.  —  Joan.  xviii,  28.  Et 


cum  Jcu  Naiareno.  Acccsserunl  qui  siab.ua,  et  di-      j    j  „^^,  imroierunt  in  pra:tori...m,  ut  noii  contamina- 
xern.it  Pctro :  Vere  et  tu  cx  ill  s  cs  :  nam  ct  l  quela  ^,^^,^,^  ^cd  ut  «Dniiducarcnt  Pascba.  Tuiic  videii»  Ji»- 

d?s  qui  euii)  tradtdii  quod  damnaius  essel,  ductug 
poeniienlia,  rclulit  triginta  aigenieos  priiiclpibu»  bn^ 
ccrd  itum  et  senioribus,  dicens  :  Peccavi,  tradciis 
sanguinem  justum.  At  illi  dixerunt :  Quid  ad  nos?  tu 
videris.  El  projecti)»  argenleis  in  templo,  recessit:  ct 
abiens,  laqueo  se  suspendit.  Principes  autcui  sacer- 
dotum,  acccpiis  argeiiteis,  dixerunt  :,Non  eos  licet 
mitiere  in  corbonam ,  qula  prelium  sanguinis  esu 
Consilio  autem  inito,  emerunt  ex  iliis  agruin  ftguli,  iu 
sejiulturam  peregrinorum.  Piopter  boc  vocatus  est 
ager  ille  *  Aclieldemacb,  boc  est  ager  sanguinis,  us- 
que  in  bodiernum  diem.  Tunc  impletum  esi  quod 
diclum  est  per  Jeremiaui  prophetam,  dicentem  :  El 
j^  acceperunt  triginta  argenteos  prelium  apprctiati, 
quem  appretiaverunt  a  (iliis  hrael  :  et  dederuiu  eos 
in  agrum  figuli,  sicut  constituit  mibi  Dominus  (Z.ick. 
XI,  12). 

CAPUT  CLXYII. 

Pilatus  audit  inter  Judceos  ct  Dominum  :  et  mittit  eum 
ad  Herodem, 

JoAN.  xviii,  SIO,  50.  Exivit  ergo  Pilaliis  ad  cos  foras» 
et  dixil :  Quam  accusationem  afleriis  adversus  boiut* 
nem  Hunc?  Itcsponderunl  ei  dixerunt  ci :  Si  noii  esset 
h\t  lualcfaclor,  non  libi  tradidissenius  eum.  —  Luc. 
xxiii,  \^.  ilunc  inveniinus  subverlcntem  genteui  iio- 
stram,  ei  probiheniem  tribuia  dare  Ca*sari,  et  dicen- 
icm  se  (^liristum  regem  essc.  —  Joan.  xvmi,  31-38. 


tua  te  manifcstum  facil  quud  sis  Galiia^us.  Et  itcruiu 
negavit  cuin  juramento  :  Quia  non  novi  bomincm.  £t 
posl  pusillum  quasi  borx  unius,  dicit  unus  cx  servis 
ponincis,  cngnaius  cjus  cijus  abscidil  Petrus  auri- 
culam :  Vere  et  bic  cum  illo  erat:  nam  Galilaeus  est. 
Nonne  ego  le  vidi  in  horto  cuui  illo?  Tunc  coepit  de- 
testari  el  jurare,  el  anaihemattzarc:  Ncque  novi  eum, 
nequc  scioquid  dicis:  noniiovi  liominem  istum  q  eiu 
dici^is.  Ei  statim  gallus  cantavit.  Et  convcrsus  Do- 
nruiiis ,  resp'  xit  Petruni.  Et  recordatus  est  Peirns 
verbi  Domini  *  quod  dixciat  ci  :  Priusquam  gallus 
cantei ,  ter  ine  negabit.  Et  cgressus  foras ,  flcvit 
amare. 

CAPU T  CLXIY. 

Quccrebantur  [aUi  tesles  adversus  Jeiunu 
RIattu.  xxvii,  i;  xxvi,  59-65;  Marc.  xiv,  55-61. 
Manc  auieni  facto,  convenerunl  omnes  principes  sa« 
ccrdoium.cum  senioribus  plebis  et  scribis,  concilium 
facientes.  Quxrebanl  falsum  testimonium  contra  Jev 
suiii,  ui  eum  morti  iraderent :  etnon  invenerunt,  cum 
mulii  falsi  lestcs  accessisscnt ;  nec  inveaiebant :  et 
convenientia  illorum  lesiimonia  non  crant.  Novissime 
autem  venerunt  duo  falsi  lestes,  et  dixerunt :  Nos 
audiviiitus  euni  dicentcm  :  Possuiu  dehiruere  tciu- 
pliiin  nci  I  oc  nianufaciuin,  et  post  iriduuin  aliud  non 
niai>uf.icium  a^ddicare-  Jcsus  autein  lacebat.  Et  sur« 
gens  pruivrps   s;iceril«»iutii  in  incili  nii,   iiiJcrrogavit 


<*/ 


349  EVANGELICAUDM  IIARMONIARUM  INTERPRETATIO.  350 

Dixil  ccgo  Pilalus  :  Accipiie  eum  vos,  el  sceundum  A  calum   habel.   El  cximJe  quofrebai  Pil.  lus  dimiilero 


)e>'em  vesiram  judicate  eum.  Dixenml  crgo  ei  Jud.fi: 
Nobi^  noii  li  ei  iiiterficere  qtieiiH]uam.  Ul  S(M'mo  Jcsu 
implcretur,  queui  dixit  (Mti^li,  \x,  iO):  higniGcans 
qua  niorte  essel  morinnis.  Introivit  er$;o  ilerum  in 
pnelorium  Pilalus,  et  vocavit  Jesum,  el  dixil  ci :  — 
Mattb.  xxvii,  H  ;  Marc.  xv,  2;  Luc.  xxiii,  3.  Tu  es 
rex  Judscorum  ?  El  respondil  Jesus :  k  leniclipso  h«c 
dicis,  au  alii  dixerunt  libi  de  mc  ?  Respondil  Pifaius: 
Nonquid  ego  Judceus  sum?Geiis  tua  et  ponlinces  ^tui 
iradiderunl  le  mibi.  Quid  Tecisti  ?  Rospondil  Jesus: 
Regnum  meum  non  est  de  boc  mundo.  Si  e\  boc 
mundo  esset  regnum  meum,  miiii^lrimci  uuqiie  de- 
certarent,  ut^non  tradcrcr  Judxis  :  nunc  auicm  rc* 
gnuro  meum  non  est  biiic.  Dixit  ilaqueei  Pilaius :  Er^o 


cum.  Judxi  au!em  clamabant,  diccntes  :  Si  buuc  di- 
mill  s,  ntin  cs  ainicus  C:i  saiis  :  oiiiuis  *  (;ui  se  regf  m 
facii,  conlradii  ii  Ca:sari.  Pilatus  ergo  caiu  audissct 
kos  sonnoncs,  adduxii  for.is  Jesum,  el  sedii  pro  iri- 
bunaii,  ialocoqui  dicitur  Liibosirotos,  ilebraice  au* 
tem  Gablaiba.  Erat  aoiem  parasceve  Pascba),  hora 
quasi  sexla.  Et  diiil  Judaiis  ;  Ecic  ie\  vester.  Ilii  au- 
tcm  clamabant :  Tolle,  (olle,  crurilige  euiii.  Dicit  eis 
Piiaius  :  Kegem  \cstrum  cruciligam?  Rcsponderunl 
ponliflces  :  Non  habemus  regem ,  nisi  Ca*sarem.  — 
Matth.  xxvii,  12-18;  Marc.  xv,  5-10.  El  accusabanl 
eum  summi  saceniotes  in  multis.  Jesus  autem  ujbii 
respondiL  Tunc  dicit  ilii  Piblus  :  Non  audis  quauia 
advcrstiin  tc  dicunt  icsiiinonia  ?  Et  non  rcspondit  ei  ad 


l^ex  es  tu?  Respondil  Jesus :  Tu  dicis,  quia  rcx  ^um  C  ulluin  vcrbuin,  i(a  ut  mirarelur  prxses  vebcmcnler. 


rgo.  F.go  in  boc  natus  buin,  et  ad  boc  veiii  in  inun- 
duro,  ut  testimonium  perhibcam  vcrilati.  Omnis  qci 
est  ex  veritate,  audit  vocem  meam.  Dicit  ei  Pil.aub: 
Quid  est  veriia^?  Et  cum  boc  dixissct,  ilcruin  exivit 
ad  Judicos,  et  ait  ad  principes  sacerdoiuni  et  iurba>: 
NuIIaro  inveiiio  c^iusam  ^  iii  boininc.  —  Lic.  ixui, 
5-18.  At  ilii  iuvakscebant  diccnle§:  Commovet  po- 
puhiuifdocens  peruni\ersam  Judacam,  e(  incipicus  a 
Galilaea  usque  huc.  Pilaius  aulcm  audiens  Galila-am, 
interrogavit  si  homo  Galilieus  essct.  Et  ui  cognov.t 
quod  dellerodis  potistate  essct,  rcmisit  eum  ad  IJo 
rodem,qni  et  ipse  Dierofeotyiuis  erat  illis  diebus. 
iJepjjles  autein,  viso  Jesu,  gavisus%st  \alde.  Erat 
eniio  cupicns  ex  mullo  lcuipore  videre  eum,  eo  quod 


Per  dicm  aulem  fcsiiim.comiuoveral  prxscs  diinitteie 
populo  uiiumex  viiiciis,  queincunque  i)<;ti>scnt.  iiMbe- 
bal  nulem  tunc  vinclum  insi;;neiii,  qui  diccbalur  lU- 
rabbas.  C  ngre^^itis  ergo  illis,  dixit  Pilatiis  :  — Joa>. 
xvm,  50.  Est  cuii^uctudo  vobis  ut  unum  diiiiiitain  * in 
Pascba.  Quein  ergo  vultis  diinitlam  vobis  ?  narabbam, 
an  Jesum,  qui  dicilur  Cbrisius  ?  Sciebat  enim  quod 
per  invidiam  tradidissent  eum. 

caput:  clxviil 

Cxor  Pilali  miiil  ad  eum  dicens  :  Nihil  libi  et  justo  ilii, 
Mattu.  XXVII,  19-25 ;  Marc.  xv,  1 1-14 ;  Llc.  xxni, 
17-23.  Sedeute  aulcm  illo  pro  iribuaali ,  misii  ad 
iiluin  uxcr  ejus,  dicens :  Nibil  libi  el  justoilli :  muha 
eiiiiu  passa  sum  bodie  per  visum  proptcr  cum.  Prin- 


siMlieril  molia  de  ill..,  et  sperabal  signum  ali.iiiod  v,-  C  ci,.es  auiem  tacerdoium  el  seniores  persuaserunl  po- 


tlere  ab  eo.  lnterrogabat  auiem  illuin  multis  scnnA- 

aibus.  At  ipbe  nihil  ilti  respondebat.  Stabant  ctiam 

fN-incipes  sacerdotum  et  scribx,  constanter  accu^-an- 

les  eum.Sprevit  auteiu  illum  Ilerodes  cuin  cxcrcitu 

suo,  et  illusit  indutum  vcste  alba,  et  rcmisitad  Pila- 

Uim.  £t  fadi  snnt  amici  Ilerodes  et  Pilatus   in  die 

llia :  naui  antea   inimici  eraut  ad  invicem.  Pil  itus 

autent,  convocatis  principibus  ^acerdolum  et  inagi- 

ittatibuft  et  plebe,  exivit  ad  cos  foras,  et  dixii  eis: 

Obtuli^tis  mihi  liunc  lioniinem,  qnasi  averteniein  * 

liuiic  populuin.  Ecce  adduco  eum  furas,  ut  cognosca- 

tisquia  in  conuliam  c.iusam  invenioex  bis  inquibus 

eum  accusatis.  Sed  ne(|ue  llcrodes;  nam  remisi  vos 

ad  illum :  et  ecre  nihiidignum  mone^actum.  Eincn- 

daiiinergo  ilhun  dimittam.  Exciannvit  autem  uni-  *^  nosiro^ 

^ersji  lurba,  dicens  :  Tolle  hunc,  crucifige,  crucilige. 

"^  JoA?f.  XIX,  6-15.  Dicit  eis  Pilatus  :  Accipiie  euni 

vos,  et  cnicifigite.  Ego  eium  non  iiivenio  causam  in 

eo>  Ilesponderunt  ei  Juda^i:  Nos  legem  babcinu^,  et 

*^nduin  legein  debei  mori,  quia  Filium  Dei  sc  Tecit. 

CutQ  ergo  audiHset  Pilatus  hunc  sermimcm,  uiagis 

^^tiii.  tt  ingrebsus  est  prsioriuiniteruin,  ctdicii  ad 

ietniii;  (}|)(]ees  lu?  Jcrus  aiiiem  responsum  noii  dedit 

*'•  I^icit  crgo  ei  Pibitus  :  Mihi  non  loqucris  ?  Ncscis 

1'*^>  poteritaiem  bahc  »  cruciOgere  le,  et  potestaiem 

''^l^eodimiitere  te?Respondit  Jesus  :  Non  babt-res 

futeitiiiem  adversuin  me  ultam,  nisi  tibi  daiuin  cssei 

<i«*uper.  Propierca  qui  tradidit  me  tibi,  in:)j*is  pcc- 


puLs  ut  peiercnt  Oaiabbam,  Jesum  vero  perderent. 
Respondens  aulem  pruiscs,  ait  illis :  Queui  vuitis  vo- 
bis  de  duobus  dimitii  V  At  illi  dixcnna,  liarabbain. — 
JoAK.  xvni,  40.  Erat  auiem  Darabbas  lairo.  Qui  erat, 
propler  seditionem  quaindam  raclam  in  civilate  et 
boinicidium,  vincius  in  carccrc.  D  cit  illis  pjlatus  : 
Quid  ergo  faciam  de  Jesu,  qui  d.ciiur  Chii^tus  ?  Di- 
cuntonines:  Cruciligatur.  Ait.Iiis  prjcses:  Quid  euiui 
mali  fecii?  At  illi  magis  clamaliant,  dicciites:  Cruci- 
ligatur.  Videns  autem  Pilatus  quia  nihii  proncerct , 
i^ed  magis  tumulius  fieret^^ccepta  aqua,  lavii  inaniis 
coram  popuIo,diccns  :  Innoceiis  ego  suui  a  sanguino 
jiisti  hiijus  :  vos  viderilis.  Et  respundons  universus 
populus,  dixii :  Sanguis  (ejus)  supcr  uos  et  super  ii  ios 


CAPUT  CLXIX. 

Pilutut  dimisit  Bafabbam,  el  tradidil  Jesum  ad  cruci^ 

figendum, 

IIatih.  x\vii,2G-52;  &lAfiC.  xv,  15-21 ;  Luc.  xxiii, 
21-51;  JoAN.  XIX.  Tunc  dimisit  illis  Barabbam  ;  Je- 
buui  aulcm  flageilis  ca:suni  tradidit  eis  ut  crucitige- 
retur.  Et  milites  prxsidis  suscipientes  Jesum  in  prx* 
toriuuiyCongregaveruntadeum  universam  cohortem. 
El  exuenles  cuin ,  ^  induunt  eum  tunicnm  purpu- 
reaiii ,  et  cblamydcm  coccineam  circiimdederunt  ci. 
Et  plcctentes  coronam  de  spinis,  posuerunt  snper 
caput  ejiiS)  et  arundinem  in  dextera  fjus.  Et  genu 
(lcxo  anlc  cuni ,  illudcbant  ei,  diccntcs  :  Ave,  rcx 


c51 


VICTORIS  EPISCOP!  CAPUAN! 


JuJaionim.  El  cxspueatcs  \i\  i  um,  accepenint  arun-  A  libercl  iiunc  cum,  si  vull  :  dixit  enim 


55i 

Quij  Fifiiift 


dincm,ci  pcrciitiebant  capulejii9.  Et  postqiiam  illusc- 
runt  ci,  exuerunt  cum  cblaii.ydcm  ct  pi.Tpuram,  c( 
iiidueruiit  eiim  v  &limcnlis  cjus,  ct  duxcrunt  eum,  ut 
criicifigcrent  bajulanicm  slbi  crucem.  Excuntcs  aulera 
ifivciic  iiiit  lioiiiinrm  Cyrcnscum  vcnicnteni  de  villa , 
iiominc  Siinoncin ,  patrcni  Alcxnndri  cl  Ru(i»  lluoc 
aiigari.ivcru:it  crucciii  porlare  post  Jcsum.  Sequeba- 
lur  autcni  illuin  turba  niulta  populi,  et  mulierum  quas 
plungcbani,  et  lamentabantur  eum.  Conversus  autem 
ad  iilas  Jcsus ,  dixit :  Filiu:  Jerusalem ,  nolite  flere 
supcr  me ,  sed  supcr  vos  ipsns  flele ,  et  super  filios 
vcstros.  Quoniam  ccce  vcnient  dies  io  quibus  diccnt : 
Be.ax  steriies  et  veiitrcs  qui  iion  genuerunt,  et  ubera 
quae  lion  lactavcrunt.  Tunc  incipient  dicere  monti- 


Dei  sum.  tdipsiim  aui«m  unus  de  bis  qui  pcudebant 
latroiiibus  ,  bljsphcmabat  einn  ,  dicens  :  Si  tu  cs 
Christus,  salvuin  fac  lcmctipsum  et  nos.  RespoudciiS 
autcm  alcr,  increpabal  illum  dicens  :  Ncque  tu  liiiies 
Dcuin,  quod  in  endem  daninaliaiie  es?  Cl  nos  qiiidcin 
jusie  :  iiam  dijjiia  faciis  rccipimus  :  hic  vero  nihil 
'  mali  gessit.  Ei  dicebat  ad  Jesuin  :  Domiiie,  niemento 
mei»  dum  leneris  in  rcgiium  tuum.  Elt  dixil  illi  Jcstis  : 
Amen  dico  tibi :  llodie  inecum  eris  lii  paradiso.  — 
JoAN.  XIX,  ^3-27.  Stabant  aulem  jiixla  crucein  Jesa 
maler  ejus ,  et  soror  matris  ejus ,  Maria  Clcoph£  el 
Uaria  Magdalene.  Cum  vidisset  ergo  Jesus  matreni , 
ei  discipuluro  stiuitem  qiicin  diligebat ,  dicil  matrf 
siix  :  Muiier.  eccc  filius  tnus.  Dcinde  dicit  disclpulo  : 


bus  :  Cadi  e  super  nos;  et  collibus  :  Operiie  nos.  B  Ecce  mater  tua.  Et  ex  illa  liora  acceptt  eam  discipu. 


Quia  si  iii  vi:  idi  iigno  hxc.  faciuot ,  in  arido  quid 
fiei? 

CAPUT  CLXX. 

Duo  latronet  cum  Cftrhto  ad  crucifigendum  ducunlur. 
El  Jcius  iu  cruce  mairem  Joanni  et  Joaauem  malri 
conimendri.  Aceto  potalus^  comummaiii  omnibuSf 
emiltit  spirilHm. 

Luc.  xxiii ,  52-j4.  Duccbantur  aulem  et  alii  duo 
neqiiam  cuin  eo,  ut  iuterflcereutur.  — Mattu.  xxvii, 
55-37;  Marc.  XV,  22-26.  El  po&tquam  venerunl  in 
locum  qiii  dicitiir  Golgotha,  quod  est  interpretatum 
Caivarix  bcus,  ibi  cruciflxerunt  euni.  Et  dederunt 
ci  vinum  iiibere  cum  felle  mixtum  :  el  cum  gustasset, 
noluit  bibere.  Jesus  autem  dicebal  :  I^atcr,  dimitte 


Iu8  in  siia.  —  Mattu.  xxvii,  45-50;  MAnc.  xv»  55-57  ; 
Luc.  xxiii,  44-4G.  A  sexia  auteni  hora  ,  lenebnu 
facta  sunt  super  universam  terram  ,  usquc  ad  ho- 
rani  nonam.  Et  lirca  h'>ram  nonain  clamavii  Je>u»* 
voce  ma;,'na,  dicens  :  Eli,  Eli,  lama  sabacthani  {Psai. 
XXI,  2) !  Quod  est  interpreiatum  :  Dcus  mcus,  Deiit 
meus,  ulquid  dert  liquisti !  Quidam  auieiu  iliic  stan- 
tes  et  audientes,  dicebaiu  :  Eliam  vocat  isle.  —  Joa.n. 
XIX,  28-50.  Poiiea  scii  ns  Je.^us  quia  jaio  oniiiia  con* 
summata  sunt,  ut  consummaretur  Scriptura  {Ptal, 
Lxviii,  22),  dicit  :  Sitio.  Vas  ergo  positum  erai  accto 
plenum.  Et  continuo  currens  unus  ex  eis ,  acccpiam 
spongiam  iinp!cvit  aceto ,  ct  imposuit  aruiidini,  cc 
dabal  ei  bibere.Cum  crgo  acccpisset^  acetiim,  dixit : 


il!is;noii  cniinsc-unt  quid  faciunt. — Joan.xix,  19-24.  C  Consummatum  csl.  Ca*tcri  vero  dlcebaU  :  Sii»e,  vi* 


Postquum  aiilein  crucifixerunt  eum  ,  acceperunt  ve- 
stiineuta  ejus,  et  fecciunt  quatuor  partes,  unicuique 
miiii  pariero,  et  iunicain.  Eiat  autem  tuuica  incon- 
sutilis,  de  uper  contexia  per  totuin.  Dixtrunt  crgo 
Ad  invicem  :  Nou  scindamus  cam ,  scd  sortiamur  de 
illa,  cujussit.  Ut  Scripturaimplerelur,  dicens  :  Par- 
liti  sunt  vesiimeiita  inea  sibi,  et  super  vestcm  mcam 
niiserunt  sortcm  {Psal,  xxi,  19).  Et  m  liles  quidem 
fijec  fccerunt.  i:t  sedcntes  servabant  cuin.  Scripsit 
aulcm  eltitulum  Pilatus  causic  ejus,  et  imposuiisu- 
per  capul  rjus  :  llic  est  Jesiis  Nazarenus  Rex  Judjto- 
nKH.  ilunc  crgo  tiiulum  multi  legeruiit  Judieorum  : 
^iiia  prope  civiiatcm  crat  locjis  ubi  cruciflxus  est 
Jesus.  Et  crat  scriptum  Hebraice,  Grxce  ei  Latiue. 


deainus  ::n  veiiiat  Elias  liher.ios  ciim.  Jcsus  aiiiettt 
iterum  clamans  voce  ni.igna,  ait  :  l^iter ,  m  manns 
tuBS  comniendo  spiriium  meuin.  Ei  incliiuilo  capile, 
emisit  spiritum.  —  Vatth.  xxvii  ,  51-;>4 ;  Marc.  xv, 
58,  59;  Luc.  xxiii,  47,  4S.  £t  ecce  veliim  templi 
scissum  esl  in  duas  partes,  a  summo  usiiiic  deorsuui. 
£t  terra  mota  esi,  ci  petrajbcissu*  sunt.et  monuincnU 
aperia  sunt,  et  niulta  corpora  sanctorum  qui  dormie- 
rant ,  surrexcre.  Et  excuntes  de  monuroentis  po&i 
resurrectionem  ejus,  veneruiit  in  sanctam  civitatem. 
et  apparucrunt  luultis.  Centurio  autem,  et  qui  cum 
illo  erant,  custodieiites  Jesuin,  \iso  tcrrxmotu  et  bis 
qui  flebani,  timuere  valde,  gloriflcantes  Deuin  ei  di- 
cenies  :  Hic  homo  jiistus  vere  Eilius  Dei  erat.   Bt 


f)icebant  crgo  Piiato  pontiflces  Juda'orum   :   Noli  D  omnis  turba  eorum  qui  siiiiul  aderaut  ad  spectaculuin 


«(ribcrc,  Rex  Judxorum  :  sed,  quia  ipsc  dixit :  Kex 
«iim  Juda^orum.  KcsponditPiIatus:Quod  scripsi,scri- 
^ii.  —  Mattu.  xxvii,  58-4i;  Mauc.  xv,  27-52,  Lic. 
xxiii,  55-43.  Tunc  cruciflxernntcum  eo  ducs  lairones, 
ununi  a  dexter  a,  et  alienim  a  siuislris  ojus.  Pra^er- 
eunics  auiem  hlasphcuiab;int  eum,  moveutes  capita 
«ua,  et  dicentes  :  Vali !  qui  dcsiruis  templum  Dei,  et 
iu  iriduo  iliud  rea^diflcas  :  salva  temetipsum  :  si 
FiJius  Dei  es,  dcsceiide  dc  cruce.  Smiiiitcr  cl  priiici- 
pes  sacerdotum  illudi^ntes  cum  scrihis  et  seuioribus, 
dicebaiii  :  Alios  salvos  fecit ,  se  ipsum  noQ  potest 
salvuin  faeerc.  Si  rex  Israel  est ,  descciidat  niinc  de 
cimr,  ui  \uK'n:h  •<,  ei  crcdamus  ei.  Coijlidii  iu  Dco  : 


istud,  et  videbant  qu;e  flebant,  pcrcuiientes  pectora 
sua  revertebaiitur.  —  Mattu.  xxvii,  55,  56;  Marc. 
XV,  40,  41 ;  Llx.  xxhi,  49.  Siabant  autem  omnes 
iioti  ejus  a  longe,  et  miilieres  niuiiae  qux  simul  cimi 
eo  ascenderant  a  Calilxa  Uiero^olymam.  liiier  quas 
erant  Maria  MagdaUue,  et  Maria  Jacobt  niinoris,  et 
Joseph  malcr,  etSalome  inater  flliorum  Zebedxi  (qilte, 
cumesset  in  Calilu:a,  sei|ucbantur  euin),  bjbC  viden- 
tes.  —  JoAM.  XIX  ,  51-5G.  Jiida;i  crgo,  quoniain  Pa- 
rasceve  erat,  ut  noo  renianereiii  iu  criice  cor|)ora 
sabbato  (erat  euiin  inagnus  dies  ille  sabbati),  roga- 
verunt  Pilaium  ut  fraugeicntur  ciura  eorum  ,  ot 
lollcreiitur.  Vcneruut  tr-rd  miliiis  :  ci  iiiiuii  quidrm 


3>r>  EVANGtLICARUM  IIAUMOMARIJM  INTERPUETA.iO.  Zoi 

frcgcniiacrnn,  el  ftlteriiis  f|«i  cnm  co  mirifiKus  csl.  A  orio  pm  solo ,  «licclwnl  acl  inticem  :  Qnls  rcvolvct 


A(l  Jcsnro  autcm  cum  Tcnbscnl,  iil  vidcrnnl  v\m  jaiii 

Miortiiiim,  aoD  rrcgcriinlejns  crara,  scd  inms  miltluro 

lancea  lalas  ejus  npcruit  :  ct  coniinuo  exivii  saogiiia 

ci  aqita«  El  qui  vidit,  lestimoiiium  pcrhibuil  :  ct  ^-e- 

r  m   csl   lestimonium  ejus.  Ei  ille  sclt  quia  Tcra 

clictt,  ul  ci  vos  credaiis«  Facta  sunt  cntro  haec,  m 

Scrii  lora  implcrelur  :  Os  non  comminuctis  ci  co 

{Exod.  XII,  ib  ;  Num.  ix,  12).  Ei  iicrum  alia    Scri- 

ptiira  dicil :  ¥ideb«Dt  in  qucm  Irn nsflieruiit  (Za^Aar. 

III.  10). 

CAPUT  €LXXI. 

Jotevk  p€tU  €9rpHt  Jesu  a  Pilato,  el  upeUt  una  cum 
Piieodtmo, 

MATxn.  11 VII,  57-61 ;  Marc.  xv,  42-47;  Lic.  xxni. 


nohis  l:>pi«lcm  a^  ostio  mouumcnti?  Crat  qnippe 
magnus  vahl».  Et  cccc  terraemolus  f;  cius  esl  iua- 
gnns.  An}!elus  antem  Domiiii  dcsccitdil  de  coelo,  el 
acccdeiis  rcTolvit  lapitlcm.  El  respiclcnlcs  vidcrunl 
revolulum  hpidem  a  monumenio,  rl  angehim  sedcn-  ' 
tem  snpercuu).  Erat  autem  aspecios  cjus  sinii  fiiK^nr, 
ct  ▼cstimentum  cj(i<;  sicut  nix.  PrsR  limore  awicm  ejits 
cxlfrriti  snnl  ci:stodcs ,  et  factt  sunl  velnit  mortui. 
Bcspondens  antcro  angeliis  dixit  mulieribus  :  Noliie 
limcre  vos  •  sclo  enim  qtiod  Jesum  qui  crueiflxus  est, 
qiinerit  s  :  non  est  hic  :  surrcxtt  ehim,  sicul  diiit  : 
Ycnite  ct  vidcle  locum  iibi  positus  eral  Domina<t.  Ct 
factnm  est,  dnm  menle  consternat;B  essent  de  isto , 
ccce  duo  viri  stelerunl  sccus  illcs  in  vesie  fulgcnlL 
50^50 ;  JoAX.  iix,  58-43.  Cum  scro  faetum  essd,  vc-  B  Cum  timerentauiem,et  dcclinnrent  vulium  in  lcrram. 


nit  qnidaiB  bomo  divcs,  nobilis  decurio,  ab  Aiirna- 
ihrra  civilate  Judaese  ,  nomine  Joscph  ,  vnr  l)onns  et 
jusitis  ,  qiii  et  ipse  occiilius  erat  discipulus  Jes« 
propier  mclum  Judaeorum ,  qnl  cispeciabal  ct  ipse 
re^um  Dei.  Ilic  nofi  conseiisernl  consilio  el  actibus 
eonini.  Ilic  aeecssii  ad  Pilatum,  et  pcrtii  cvrpus  Jeso« 
Pilatus  auiem  niirabatur,si  jain  ohiisset :  et  accerstto 
centurione  inlcrrogavit  eum  ,  si  jaro  .moriuus  esset. 
Ei  com  cognovisset  *,  jussit  reddi  corpiis.  Venit  au- 
lero  et  Nicodeiniis  qniTcnerat  ad  Jcssm  nocie  pri- 
mom,  fcrens  mixturam  myrrbx  cl  aloes,  quasi  libras 
ccnium.  Acccperuni  aoiem  corpiis  Jcso,  et  ligavcroAt 
euin  fioteia  com  aroinatihus «  sicut  mos  est  Jiidxis 
sepclire.  Eral  autem  in  loco  ubi  crucifixus  esl,  faor- 


dixerunt  ad  illas  :  Quid  qnxritis  ▼ivcnlem  cum  mor- 
tufs  1  Non  cst  hic,  f ed  resurrexlt :  rccordamini  qua- 
liter  locutus  cst  vobis,  cum  ndhuc  in  Galil.ra  essd, 
dicens  :  Quia  oportct  Filium  bomlnis  Iradi  in  manus 
pcccatorum,  et  crucifigi,  ct  dic  tcrlia  rcsurgere.  Et 
cito  cuntcs,  dicite  discipulis  ejus  quia  surrciit  a 
mortiiis.  Et  ccce  praeccdct  vos  in  Galilaeam  :  ibi  cum 
vidchitis.  Ecce  prxdixi  vobis.  Et  recordat.e  sunt 
▼erborum  cjus.  Ei  exieruiit  cilo  de  monumcnlo  cnin 
limore  et  magno  gaudio,  currcntes  niinHare  discipulis 
cjus.  —  JoAN.  XX,  2-17 ;  Lrc.  xxiv,  42.  Cocorrit  ergo 
(Maria  Magdalcnc)  et  venlt  ad  Simoiicm  rctrum  ct 
ad  alium  discipnlum  qtiem  amabat  Jcsus,  et  dicit 
eis  :  Tuleniut  Dominum  *  meum  de  monumento  :  ci 


los :  et  iu  borto  roonumentum  novum,in  quo  noodum  C  nescimns  nbi  posuenint  enm.  Eiiit  crgo  Petros,  ct 
qaisqoam  posilos  fueral.  Et  posuit  illud  Jo>C|ih,  ct*  ille  alius  dlscipulus,  et  venerunt  ad  monnmenlum. 


advolvit  saxum  ad  ostium  monumenti,  ct  abiit.  Erant 
aotcm  ibi  31aria  Blag4la*eiie,  et  altera  Bfaria,  sedentcs 
coiitra  scpulcrum.  Viderunt  qucmadmudom  posiium 
end  corpos  ejus.  Et  rcvertenies  tiaraverunl  aromaia 
ct  angucnla ,  iii  venicntcs  ungercnl  cum.  Et  sabbato 
qiiideni  siioeninl  sccundom  mAndalum. 

CAPUT  CLXXIL 
Judin  iignatu  monumeuium. 

MArni.  XXVII,  ©2-65.  Alicra  auiem  die  quae  cst 
post  p!arascevcn  ,  convencrunt  priacipes  sacerdotum 
et  Pharis»  ad  Pilaturo,  diccntes  :  Doroine,  recordati 
furous  qnia  sedocter  ille  divit  adhuc  ▼ivcns  :  Post 


Currebant  autcin  duo  simiil ,  cl  ille  alius  discipulits 
praccucurrit  citius  Pelro  :  el  vcnit  primus  ad  monu- 
mentum.  Et  cum  se  inclinasset.  vidit  posita  liitcn- 
rotiia,  non  tamen  intMiv.t.  Veiiit  er^o  Simon  Peiriis 
sequens  eum  ,  et  introivit  in  monumenlum  ,  et  vidlt 
liuicamiua  posita,  el  sudarium  quod  ftierat  supcr 
capul  ejus,  non  eum  liuteaminibits  p^^siium  ,  Sfd  se- 
paralim  involutum  in  unttm  locum.  Ti^nc  ergo  imroi» 
vil  cl  ille  dibcipulus  qni  venerat  prius  nd  tnonumcn- 
tuin,  ct  vidit,  el  credidii  :  nondum  cnlm  sciebant 
Scripluras,  qiiia  *  oportel  cum  a  mortuis  rc^urgcre, 
Abicrunt  crgo  iierum  ad  scmeiipsos  discipuli.  — 
Marc.  XVI,  9.  Maria  aiacm  Magdalened/  qua  c]cccrat 


iret  dles  resurgam.  Jube  ergo  custodiri  scpulcrum  n  ....  ... 

^^^  i^  .1™  •-L--..-.    -.^  r   .       ^-    »  A*  ^'    V  *^  seplcm  d^monia ,  stabat  ad  rnonumentum  fons  plo- 
usqoe  m  diem  terttum,  ne  forte  vcniant  discipuli         f  •  i 


ejits,  et  fnrcntur  eum  ,  ct  dicant  plebi  :  Sorrexit  a 
morluis  :  et  cril  novissimns  crror  pcjor  priore.  Ait 
iHit :  Habetis  custodiam  :  ite,  cuslodile  sicut  scitis. 
nii  aotem  abcuotcs  muniere  scpulcrum ,  slgnanlcs 
laptdcni  com  costtrdihns. 

CAPUT  CLXXIIL 
Prima  die  iobbati  Je$u$  re$urgil  a  mortui$, 

MA-rni.  xiviit,  i-8;  Maec.  xvi,  1-8;  Lix.  xxiv, 
1-9;  JoA?i.  XX, I,  Vespere  aolein  sabbnti  quaeluce^cit 
in  prinia  &ihbatl,  cum  adhuc  tenpbrrc  cssetit,  ▼•  nit 
Mjria  Sfagdalcne,  ctaltcrn  Rlaria  ,  et  Salomo  ad  mo- 
Doroentum ,  portantes  qiia!  paraverant  nromatn  ;  et 


rans.  Dum  ergo  flerel ,  inclinavit  se  ,  ct  prospcxit  in 
monuincnium,  et  vidit  diios  angelos  in  nlbis  scdcn- 
tcs :  unuro  ad  cnput,  ct  unum  ad  pcdes,  uhi  posilnm 
erat  corpos  Jesu.  D.cimi  ci  iiii :  Mulier,  quid  plorns? 
Dicit  cis  :  Quia  tulerunt  Dominum  mcum,  ct  nescio , 
ubi  posuerunl  eum.  llxc  cum  dlxissct,  conversa  cst 
rclrorsum  ,  ct  vidjt  Jesum  stniitem  :  ci  non  scicbat 
quia  Jesus  *  esset.  Dicit  ci  Jesus  :  Mu'ier,  quid  plo- 
ras  ?  Quem  quarris  ?  llla  exislimans  quia  hortulanus 
esset,  dlcit  ei  :  Domine,  si  tu  suslulisii  cum,  diciio 
mihl  ubi  posuisti  cum  :  et  ego  ctim  tolbm.  Dicit  ei 
Jesus  :  Maria.  Conversa  il!n,  dicit  ei :  R.hhoni,  quod 
d;cilur  M  >gister.  Dicil  ci  Jcstts  :  Noli  me  inngerd  : 


3r:5  -         VlCTOniS  EPISCOPI  CAPUAM  555 

nondnm  enim  asccndi  ad  Palrcm  meum.  V;)dc  auiem  A  q"i  dirunl  cum  vivore.  El  aWenml  quidam  ex  noBiris 


ad  fnlrcs  mcos,  el  dic  eis  :  Asccndo  ad  Palrem  meum 
ei  Palrcm  vestrum  :  ad  Deum  mcum  cl  Deum  ve- 
trum. 

CAPUT  CLXXIV. 

Ckitodcs  monumenti  annunliaverunt  sacerdotibui  de 
resurrectionc  Chritti, 

IIatth.  xxviii,  ll-i5.  Ecce  quidam  de  custodihus 
vcnerunl  in  civilatcm,  et  nunliaverunl  principibus 
sacerdolum  omnia  qure  facta  Tuerunt.  Et  congregali 
cvm  8en)oril>us,  Consilio  acce|ilo,  |>ecuniam  copiosam 
dedcrunt  mililibus,  dict  ntes  :  Uicite,  Quia  discipuli 
ejus  iiocte  venerunt,  et  ruiali  sunt  eum  nobis  dor* 
mientibns.  Gt  si  lioc  auditiim  fuerit  a  prscsidc,  nos 


iid  monumenlum,  et  ita  tnvenerunt  siqut  mulieres 
dixerunt  :  ipsum  vero  non  invencnint.  Rt  ipse  dixit 
ad  eos  :  0  stulti  et  lardi  cnrde  ad  credt^ndum  in  om- 
nibus  qu.T  ioculi-  suni  prophelae!  Nonne  ergo  h.ie 
oportuit  Chrisinm  pati,  et  ita  intrare  in  gloriam 
saam?  Et  incipicn^  a  .Moyse  rt  omnihus  proplieiis, 

/  intcrpret  il).itur  iMs  in  omnibiis  Scripiuris  qsac  de 
ipso  erani.  Ei  appropiuquaveninl  c-4Stp||ii  quo  ibant : 
et  ipse  *  finxit  longius  ire.  Et  coege:uiit  illum,  di- 
centes  :  Maiie  nohiscum,  quoniam  advesperascii  et 
inclinata  «st  jam  dies/Et  hiiravlv  com  illis.  Et  fai  tum 

,  esi,  dum  recumberet  cum  illis,  accep^t  jMinem,  et 
benedixil,  ac  fregit,  ct  porrigebat  illis.  Et  apcriT 
sunt  oculi  corum,  et  cognovernnt  illam  :  et  ipse  eva- 


saadebimus  ei,  et  socuros  vos  faciemus.  Al  illi,  ac-  ^  „„1^  ^,  ocuUseorum.  Et  dixerunt  ad  Inviccm:  Noniic 


oepta  pccunia,  fecerunt  sicul  craut  edocti.  Et  divul- 
gaium  est  verbum  istud  apud  Judxos  usque  in  ho- 
diernuin  diem. 

CAPUT  CLKXV. 

Jesus  apparuit  mulieribus  pobl  returrectionem. 


cor  nosirum  ardens  erat  in  nobis,  dum  loqueretur  io 
via  et  aperiret  nobis  Scripturas  ?  Ei  surgentes  eadcm 
hora ,  regressi  snnt  in  Jeru^alem  :  ei  inTcnenint 
congregatos  undeoiin  et  eos  qui  cum  ipsis  erant, 
dicentes  :  Qtiod  surrexit  Dominus  vere  el  apparuit 
Simoni.  Kt  ipsi  narrabani  quic  gesta  erant  in  via,  el 
qaomodo  cognoverant  eum  in  fractione  panis. 


IUttii.  xxviii.9,i0;  Mauc.  xvi,  iO,li ;  Luc.  xxiv, 
iO-ti.  Lt  ecce  Jesiis  occurrit  iilis,  dicens  :  Avete. 
lllae  uutem  accesserunt,  et  tenuerunt  pedes  ejus,  et 
ador.tvcrunt  etim.  Tunc  ait  illis  Jcsus :  Nolile  linKTc: 
itc,  nunliale  fralribiis  mcis,  ut  cant  In  Galilaenm  :  ibi 
mc  videbunt.  Qii»  cum  abiissent,  nuntiavenint  ho^c 
ouinia  il!is  undecim  lugeniibus  et  flentibus,  cl  crleris 
oninibus  qui  cum  co  fucrant.  Ei  illi  audicntes  quia 
viverel  ei  visus  essel  ab  eis,  non  crcdiderunt  eis.  Ct  p 

visa  sunt  ante  illos  sicut  delirameiitum  vcrba  isia,  ^  propier  mctum  Jadaporum,  venii  Jesus,  et  sietitiim 
ct  iion  creilebaut  illis. 


CAPUT  CLXXVIL 
Jesns  apparuit  discipuUs  suu» 

IfAnc.  XVI,  i3.  Npc  illis  credidernnt.  ~  Li  c.  xxiv, 
5(M8.  Dum  autem  haec  loquuntur,  —  Joan.  xx, 
19-23  cum  csset  scro  die  illa,  iina  sabbatorum,  et 
fores  pssent  claiisaB,  ubi  erant  discipuli  congregati 


CAPUT  CLXXVI. 

Duoffus  euntibus  in  castetlum  apparuit  Jesut. 

Marc.  XVI,  12.  Posl  hac  aulem  duobus  ex  eis  am- 
hulnmibus  ostcnsus  ost  in  alia  cfngie,  —  Luc.  xxiv, 
15-5.",  cuntibns  hac  Ipsa  die  iri  castcllum  quod  erat 
in  spaiio  stadiorum  scxagiala  ah  Ilierosolymis,  no- 
miiic  rmnianR.  Et  ip=i  loqiiebnnlur  ad  inviccm  de 
his  omnib  s  qnae  accidcrnnt.  Et  faclum  est  dum  fa- 
biilaroMtur  et  sccum  qu.Trercnt,  el  ipse  Jesus  appro- 
pinqinr.8,  ibat  cum  illis  :  oculi  auiom  illorum  tene- 
b.iniiir,  ne  enm  agnoscerrnt.  Et  ail  ad  illos  :  Qui 
sunt  bi  serinones  qiios  conrertis  ad  in^ieem  ambu* 


medio  enrum,  el  dixii  eis  :  Pax  vobis  :  ego  snm,  no- 
l:te  timerc.  Conturbnti  vcrn  ct  perterrit:,  existima- 
bnnt  se  spirittim  \idcre.  Et  dixit  ei$  :  Qufd  Inrbal/ 
estis,  et  cogitationcs  ascendunt  in  corda  vestra?  Vi- 
dite  maniis  meas  et  pedes,  quia  ipse  ego  snm  :  paf- 
pste  et  videte,  quia  spiritus  carnem  et  ossa  nonhabet, 
sicut  me  videtis  habere.  Et  com  hacc  dixisset,  osten- 
dii  eis  manus,  et  pcdes,  el  latus.  Adhiic  autem  illis 
non  crcdentibus  et  mirantibus  prae  gaudio,  dixit : 
llahelis  hic  aliquid  quod  manducetur?  At  illi  obiu- 
lcrunt  ei  parlem  piscis  assi  ei  favum  meliis.  Et  cnm 
nianducasset  coram  eis,  sumens  reliquias,  dedil  illii. 
Et  dixit  ad  eos  :  Uxq  Kunt  verba  qux  locuttis  sum 
ad  vos  cum  adhoc  essem  vobiscum  :  quoniaui  neces&e 


lanies,  et  esiis  iristt  s?  Et  rcspondens  iiniis  cui  no-  *^  est  impleri  omnia  qiia  scripta  sunt  in  lcge  Moysi,  cl 


mcn  Cleoj^bos,  dixil  ei :  Tu  solus  peregrinus  es  in 
Jeriisalem.  et  non  cognov'Sli  qure  fncla  snnt  in  iHa 
his  diebns?  Qnibus  illc  dixit :  Qure?  El  dixcninl :  De 
Jcsu  Nazarcno,  qui  fuil  vir  prophetn,  potcns  in  operc 
et  sermono  cor.im  D'0  el  omni  pof^nio  :  ei  qnomodi) 
enm  iradidernnt  summi  saccrdotes  ct  principes  no- 
Rtri  in  damnntionem  inorlis,  ct  crucifixerunt  eum. 
Nos  aniem  spcrabamu^  qui:i  ipse  csset  rodeinpturus 
Isracl.  Et  nunc  super  brrc  omni»,  tenin  dics  csl  hor 
die  quod  hxc  facta  snnt.  S  *d  ct  miilieres  qiinodcm 
ex  nostris  tcrrncrunt  nos,  qnae  nnic  luccm  fucrnnt 
ed  inonumcntum  :  et  non  invenio  corporc  ejus,  vcne- 
runt  diccutes  se  eiiam  ang*Iornm  visoncm  vi«Ji«8e, 


I^roplietis,  et  Psalmis  de  me.  T.unc  aperuii  iliis  scn- 
sum  ui  intelligercut  Scripturas,  et  dixit  cis  :  Quoniam 
bic  scripium  est,  et  sic  oporlcbat  Cbrislum  paii,  ct 
resnrgcre  dio  tertia  a  mortuis,  ei  prxdicare  iu  lio* 
mine  ej<is  p(r.itiicnliam  et  remisionein  peccatoruin 
in  omnes  gcntes,  incipicntibus  ab  llierosolyms.  Vcg 
aulem  estis  lesles  horum.  Et  ego  luitto  promissum 
Pntris  mei  in  vos.  Gnvlsi  sunt  eigo  discipuli  viso 
Do  !;ino.  Dixit  ergo  eis  ilerum  :  Pnx  vobis.  Siciit  mi- 
fii  me  Pater,  et  Cf»o  miito  vos.  Hoc  cuni  dixisset, 
iiisnniivii  et  di\il  eis  :  Accipite  Spiritum  Ranctum  : 
qnoruin  rcmiseritis  pcccala,  rcmitiunlur  eis;  et  qiio* 
rum  retinueriiis,  rcCcnta  sunt. 


111 


EVANaFJ  inAUlM  MARMOVIAUUM  INTEUPKKTAi  ivX  zr^f\ 

CAPCT  rLWYlII.  A  ^"s?  Diril  ri  :  riinn»,  Domiiio,  fii  pcis  <:»Jia  amo  le. 


Jesitt  nppartiU  Ihonuv, 
JnAM.  xXf  2i-3].  Thoiuas  autcai  unus  ex  duodccim 
qai  dicitur  Didymus,  noii  erat  cuin  eis  qnando  Jesus 
venit.  DiicTunl  ergo  ei  alii  discipnli :  Yidimus  Do- 
minom.  Ille  autcm  dixit  eis  :  Nisi  \itlero  iu  roanibus 
ejos  Gxoraro  clavorum,  c(  miliam  digilum  meum  in 
locum  claTorum,  et  roiaim  manom  meam  in  latiis 
cjus,  non  credaul.  El  post  dies  octo,  iterom  erant 
discipoli  ejus  intus,  et  Thomas  cum  eis.  Venit  Jesus, 
januis  dausis,  et  stetit  in  medio,  etdixit :  Pax  vubis. 
Deimle  dicil  Tlit>m»  :  Infer  digifutn  tuum  huc,  el 
vide  mar.ns  meas  :  et  afler  manum  tuam,  et  mittc  in 
lauis  meum  :  et  noii  esse  iucredultis,  sed  fidclis.  Re- 
spondit  Thomas,  cl  dixilei  :  *Dominc  im'us,el  Deus 


Dicilei :  P.iscc  agnos  nteos.  lUcIt  ei  ilonim  :  Simnn 
Joannis,  d.ligis  me?  A  t  illi  :  Etiam,  Domine,  tu  scis 
quia  amo  ic.  DiCit  ei  :  Pasre  agnos  meos.  Dicit  ei 
tertio  :  Simon  Joannis,  :imas  me?  Contristains  est 
Petms,  i|U!a  dixit  ei  teriio,  Amas  me?  El,  dicil  ci  : 
Domine,  lu  omnia  scis,  tu  scis  qnia  amo  le.  Dicit  ei  * 
Pasce  ores  nieas.  Amen,  amen,  dico  tibi,  rnm  csses 
junior,  eingebas  tc,  et  ambubbas  ubi  volebas  :  cum 
autem  scnueris,  extendes  maniis  tuas,  et  alius  le 
cingety  et  dncet  qiio  tu  non  vis.  Ilocantcin  dixit,  si« 
gciificaTis  qua  mone  clnrificatnms  es^et  Deum.  Et 
cum  boc  di\issct,  dixit  ei  ;  Scquere  mc.  Ccnvrrsus 
Petrus,  vidil  illum  di>cipulum  q-cm  diligcbal  Jcsus, 
scqiicntcm,  qui  ct  recuhuit  in  ccena  snpcr  pectus 


Dicit  ei  Jesos  :  Quia  xiilisll  me  %  eredid^  :  3  ejus,  et  dixit :  Dominc,  qtiis  est  qni  (radot  le?  llunc 


^ati  qiii  non  vidcrunt,  cl  credidemnl.  Multa  qurdem 
ei  atii  signa  fecit  Jesus  in  coiispectu  discipnfomtn 
ioorum,  quse  tion  stint  seripta  in  lihro  hoc.  Ilirc 
auien  script»  sani,  ut  credatis  quia  Jcsus  *  Chrisiiis 
€st  Filius  Dei,  ei  ut  credentes,  vilam  *  habcant  iti 
■oinlne  e}ii8. 

CAPUT  CLXXIX. 
Uerum  apparuU  dhcipulit  viis  ad  mare  Tiieriadit, 
Jojk5i.  xxu  1-14.  Poslea  maniresiavit  se  iieruin  *  ad 
nare  Tiberiadis.  Hanircstavii  autom  sic.  Eiant  simul 
Simon  Petrus,  ^t  Thomas  qui  dcituf  Didymns,  et 
Natbanacl  qui  erat  a  Cana  Galiaey,  ci  filii  Zrhed;«i, 
etalii  ex  dihcipulis  ejus  duo.  Dicii  eis  Sin.on  Pelriis  : 


ergo  cum  viflisset  retf0!i,  dicit  Je>u  :  l^ominr»,  hic 
antem  qiiid?  Dicit  ei  Jesiis  :  *  Si  cum  volo  manere 
donec  vcniain,  quid  ad  le?  Tu  me  seqncrc.  Exiit 
ergo  sermo  iste  iiiter  fratrcs,  quia  dibcipulus  ille  non 
moriiur.  Et  non  dixit  ei  Jcmis,  Non  nioritnr  :  scJ,  Si 
eum  volo  m^iiere  donec  veniam,  quiit  ad  tc?  Ilic  est 
discipulus  *  qui  testimonium  *  perhibuii  de  his,  et 
scripsit  boBC  :  ct  sciinus  qnia  vemm  e  t  testimoniitfii 
ejus.  Sunl  auteiu  et  alia  midia  quae  fecit  Jtnius  :  quac 
si  8  ribantur  per  siiigiila,  nec  ipsiim  athitror  mun- 
duin  capere  cos  qui  scribendi  siir.t  libros. 
CAPUT  CLXXXI. 

DitcipuH  euntes  in  Gulilasam  viderunl  et  adoraveruut 
Dominum,  El  atsumptut  e^t  in  calum  coram  eit. 


Vado  pisrari.  Licunt  ei  :  Veuimus  ct  nos  lccum.  Et 
cxierunt  et  asccnderu.t  in  n:ivim»  el  ilb  noclc  nlhil  Q  Matth.  xxvin,  iG**^.  Undecitn  autem  discipnli 
'  prebenderunt.  Mane  auiem  jain  facto,  stetit  Jesiis  «  ah-eiunt  in  G;iliLT:.im,  in  niontein  ubi  constituerat 
in  liuore  :  non  lameu  cognovtrnnt  discipuli  quia  Jc-      illis  Jesus.  Kt  viJcntei  cum  adoravcrunt :  qnidam 


sniesl.  Dkit  ergo  eis  Jcsus  :  Pueri,  n<  tiqtiid  pnl- 
BeDtdriiini  habetis?  Ue-ponderunt  ei  :  Non.  Di\it 
ergo  ei&  Jcsns  :  Mitiiie  in  dexteram  navgii  re!c,  et 
loTewietis.  Misrrunl  ergo,  ci  jam  non  *  v^Iu.  runt  illnd 
Inlicre  a  multitndine  pi<c!nu).  Dicil  ergo  discipulns 
iilequein  diligel>al  Jcsus  Pcl'0  :  Dominus  cst.  S  mon 
^rjBcum  aodisset  quia  Dominus  est,  tunicam  snc- 
ciuiiise  {erat  enim  nudus)  et  misil  se  in  mare.  Alii 
auletn  dtsc-pnii  navigio  venerunt  (non  eiim  loige 
craoi  a  terra,  sed  quasi  cubiiis  ducentis),  lra';cntes 
We  piscium.  Ui  ergo  doscendeiunt  in  lerram,  vlde- 
nint  pmnas  postuis,  et  pisccin  snperposiiuu,  ct  pn- 
aein.  Diciies  Jesus  :  AfTtire  de  piscibus  quos  *  pre- 
hendi^iis  nonc.  Ascendi;  S  mon  Pc^rus,  et  ir  xit  rete 
10  terram,  pleniim  mrgnis  piscibus  centum  quinqn.i- 
giuU  tribus.  Et  cnm  tanii  c.senl,  noii  scissuin  c^t 
Wle.  Dirit  eis  Jesus  :  Venite,  prandele.  Et  nemo  au- 
<lebai  discumbentium  intcrrogtrc  eum  :  Tu  quis  es? 
seieotes  quia  Doininus  cst.  Et  venit  Jesus,  et  *  acce- 
pii  paoeni,  et  dabut  cis,  et  psccm  similitcr.  IIoc  jam 
leriitrinanifcstatits  e^t  Jes*<s  discipulis  suis,  cum  re- 
surrckidSet  a  moriirs. 

CAPUT  CLXXX. 
Jesus  :er  dicit  Petro  :  Ddigis  me? 
JoAM.  XXI,  l^-i-j.  Cuni  ergo  prandissent,  dicit  Si« 
BMKii  P*:tro  Jcsus  :  Smon  Joasnis,  diligis  ine  plus 


antcm  dubilaverunt.  —  Marc.  xvi,  U-20.  Et  expro- 
bravit  incredulitatem  illorum  et  duritiam  cordis  : 
quia  Itis  qni  \idcraut  cum  rcsurrcxisse  non  crcdide- 
runt.  Et  locutus  cst  eis  diccns  :  Data  est  mihi  omttis 
potes  as  in  coelo  et  in  terra.  Euntcs  in  mundum  uni- 
versuin,  prxdicate  Evangelicm  cmni  crcalur.-e.  Do 
C(  le  omnes  gentes,  hapiizantcs  eos  in  nominc  Patris. 
et  Fllii,  erSpiritiis  sancti  :  docentes  eos  servare  om- 
liia  (\i\xt  nnqiiC  mnntlavi  vobis.  Et  eccc  cgo  vobiscuni 
^Min  omn  hus  liiebns,  usqtie  ad  consummatimein 
s<  cuIi.Qui  crciliilerit  ct  hapizams  rucrii  salvus  crit : 
qni  vcro  non  cn diderit  conihmnabilnr.  Signa  aulrm 
D  e<^s  qni  c»edi  lerinl  ha*c  scqn-  n'nr  :  iri  noniine  nvco 
dietnonia  ejieicnl,  lingnis  loqncnlur  novis,  scrpntles 
loretii ;  et  sl  mortiferum  quid  hiberinf,  non  eis  no- 
cchil;  snpcr  argros  inamis  iinponen',  ct  beno  ha!><  - 
hunl.  —  Lrc.  xxiv,  40-55.  Vos  atiletn  scdc.e  in 
civitate,  quoadiisque  indui^mini  virinte  cx  alto.  Edn* 
xil  autem  eos  Toras  in  Dethaniam  :  ct  elevaiis  mnni- 
^biis  suis  bcnediNii  eis.  El  ficlum  '  st  ilum  benedxc- 
ret  illis,  reiessii  ab  cis,  et  fercbatttr  in  copluni  :  et 
sedet  a  dextris  Dci.  Et  ip^i  adnrantes  rcgressi  sunt 
in  Jerusalem  cnin  gandio  tragnn :  el  eiant  semper  i^n 
templo  laudantcs  cl  benedicrntes  Denm.  Et  prnfecti 
prsedieavcrunt  ubique,  Domiu)  cooptTanle ct  sertno- 
nem  connrnianle,  sequcnlibus  signis. 


:55'J 


VICTOR  Cx\PUANUS.  EX  C^TENA  IN  QUATUOU  EVANCEUA. 


lOiJ 


EX  CATE.\A    IN   QUATCOR   EVAIVGELIA 

A   VIGTORE  CAPUANO  LATINB   REDDITA. 


VICTOR  EPISCOPIJ3  CAPU/E  EX  l^ESPONSIONE  CAPITULORIJM  SANCTI  POLYCARPI 
SMTRNENSIS  EPISGOPI,  DISCIPUU  JOANNIS  EYANGEMSTiB. 

DIVI  POLYCAKPl  SMYRNENSIS 

EPISCOPI,  ET  MARTTRIS,  BEATI  J0ANNI8    EVANGKMSTiE  QUONDAM  DI8C1PULI ,   RBSPONSIONUM 

FBAGMENTA. 


MatthsBus  Doiiiiniim  dixisse  lesiatnr  {Cap.  xix,  5),  AigKi^rab.int,  a  causa  noslrae  redemptionis  Evangelii 


qiiod  Moyses  srrlbit  {Genes.  ii ,  24),  Adam  locutum 
fiiisse  hoc  modo :  lloc  nunc  os  ex  ouibut  mei$,  el  caro 
ex  carne  mea  :  propter  hoe  relinquet  homo  parem  et 
matrem^  eic.  Sed  concordant  Domini  verba  cuin  Moysi 
sermmiibiis,  qiii  Adam  praebens  orOciam  inspiratione 
divina  propheuvii,  ipse  a  Moyse  boc  dixisse  referlur. 
Deus  vero,  qui  pcr  insplrationem  divinam  in  corde 
Adam  isU  vcrha  formavit,  ipse  Pater  a  Domino  recie 
locutus  fuisse  refertur.  Nam  et  Adam  hanc  prophe- 
tiam  protnlit :  et  Pater,  qui  eum  inspiravil,  ncie 
.  dicilur  protulisse. 

locu  ADii.cc  VI- rbaChristi,  Calicem  meum  bibetis,  etc. 
Mutth,  XX. 

Per  htijusmodi  poium,  significat  passionem.  El  Ja- 
rolium  quidcm  novissimoinmariyriocoilsummandum  B 
{\ctor,  XII,  2),  frairem  vcro  ejiis  Joanncm  transitu- 
ruin  absquc  mnrtyrio  ;  qunmvis  et  nfflictiones  plui- 
nias,  et  exsilia  tolerarit :  sed  prarpnratam  mariyrio 
mentem  Chrlstus  marlyrem  judicavit.  Nam  Aposttilns 
Paulus:  Quotidie,  inquit,  morior  (/  Cor.  xv,  51);  dum 
impossibile  sil  quotidie  mori  bominem  ea  niorte  qua 
seniel  vita  \\xc  nnitur.  Sed  qnoniam  pro  Evangelia  :id 
mortcm  jngiter  crat  pr^eparatus,  se  mori  quoiidio  sub 
ea  significaiione  testams  esl.  Legitur  (I9  gettii)  ct  in 
dolio  ferventis  olei  pro  nomine  Christi  l>eatus  Joannes 
fiiisse  demersus. 

loEM  DE  INITIO  EVANGELII  SECUiNDUU  MaRCUM. 

Rationabiliter  evangelistae  principiis  diversis  u!un- 
tiir,  quamvis  una  eademquc  evangclizandi  eoruin 
prol>etur  intentio.  Matihaeus  ut  llebrxis  scribens,  gc- 
ncaiogix  Chrisii  ordinem  texuit,  ui  ostendcrcl  ab  ea 
Ciirisium  descendisse  progenie  de  qiia  eum  nasritu- 
rum  universi  prophetoe  cecinerant.  Joannesautem  ad 
Epliesum  constitutis,  qui  legem  tanquam  ex  Centibus 


sumpsit  exordium  :  quse  causa  ex  eo  apparet,  qaod 
Filium  suuro  Deus  pro  nostra  salute  voluit  incaniari. 
Lucas  vero  a  Zachariae  sacerdotio  incipit,  ut  ejiis  6- 
iii  miraciilo  nativitatis,  et  tanti  prapdicatoris  officio« 
divinitatem  Christi  Geniibus  declararet.  CJnde  ei 
Marcus  antiqua  prophetici  mysterii  compeleRtia  i4- 
ventui  Christi  deciaral :  ut  non  nova,  sed  anliqoitiis 
prolata  ejus  prxdlcatio  probaretur.  Aui  per  boc 
evangelistls  curae  fuit,  eo  uti  procemlo,  qood  oaus- 
quisque  judicabat  auditoribns  espelere.  Nihil  -erfo 
contrarium  reperitur,  ubi  licet  diversis  scripiis,  ad 
eamdem  tamen  patriam  pervenitur. 

IscM  iif  iLLUD :  Noli  vocare  amicos  tnos,  sed  panperes 
et  debiles,  elc.  Luc.  xiv,  12. 

Praecepit  non  amicos,  sed  inflrmos  qnosqne  vo- 
candos  ad  prandium.  Quod  si  claudus ,  aut  qnilibct 
eorumsitamicus,  sine  dubio  talis  pro  amicitia  miniinft 
cst  rogandus  :  unde  ipsa  quasi  videnturseimpii^aie 
mandata.  Nam  si  non  amici,  sed  ciaodi  ei  caeci  smit 
iiivitandi ,  ipsosque  quoque  amicos  esse  oontingai, 
nequaqtiam  rogare  debemus.  Sed  amicos  ,  arbilror, 
intelligi  lioc  loco  debemus  illos,  quos  pro  mundi  liQJos 
terrcna  consideratione  diligimus,  non  pro  divliMe 
conieniplaiionis  intuito.  Hi  sunt  igiCtor  amtci  relin- 
quendi.  Dc^niqiie,  ideo  debilium  exempla  proposait, 
quos  pro  nullius  possumus  appetere  necessitale  ne- 
goiii,  nisi  tantum  pro  fruciu  retributionis  aetemae. 

Idem  in  illud  :  Opus  consummavi,  quod  dedisli  mibi 
ul  faciaiii.  Joan.  xvii,  4. 

Quomodo  opussa^utis  bumanx  adimple^se  corome- 
morat,  cum  necdum  crucis  veiillum  conscenderat? 
Sed  (lefiniiione  voluntais,  de  qua  cuncta  ven<Taiid.r 
passionis  insignia  adire  decrcverat,  jurese  opas  per- 
fecissc  signilicat,  etc.  «^. 


■n.TcVictorCapuanusvir  Grxce  ctLntine  doctus, 
firca  snnnm  Dom.  480,  cx  Grjcco  Kesponsionum 
4':tpitiitorum  B.  Polycarpi,  quem  nacliis  erat.  coilice, 
a  se  Lniiita  facia  receiisuit :  et  iu  supra  nomiiiata 
Gaicna  manuscripin,  qunm  penes  inc  habco,  et,  cuin 


per  typographos  liccbit ,  sliidiosis  communicaUo  . 
citanliir  :  qujc  in  hunc  locum  insorere  atque  pnbli- 
care  visiim  cst ,  quod  hactmus  nondum  evulgata 
fuisse  novcrim.  Feuardentius. 


Z6t 


S.  NICKTIUS.  NOTITIA. 


TiC^i 


ANNO   DOUINI    DLI. 


SMCTUS  NICETIUS 

EPISCOPUS  TREVIRENSIS. 

NOTITIA  (ex  Gallandio). 
I.  Niceliuin  Trevirensem  antislitem  virtutum  prae-  A  sub  annum  565.  Coinlius  lamen  illud  assignat  anno 


slantia  et  miraciilorum  gloria  ubique  speclatum  ex 
Teteruro  scriptorum  monumentis  inieUigiiuus.  Res 
ab  eo  pra*C:are  gesias,  ex  ejus  discipulo  beaio  Aredio 
acceptas,  Gregorius  Turonensis  litteris  commenda- 
vit  (a).  Monasticam  viuoi  professus  ad  regendam  Ec- 
cksiam  treviricaro  evectus  fuisse  perhibeiur  a  Theo- 
ilorico  Francoruro  rege,  propterea  quod  ipsum  pec- 
eaoten  libere  admonere  atque  arguere  consueverat» 
Cttffl  adhuc  abbas  suo  coenobio  praeesset.  Ejus  ordi- 
naiionero  ex  labulis  Ecclesia^  Trevirensis  apud  De- 
inocharero  (b)  illigat  Baronius  (c)  anno  Christi  529. 
Cointius  in  snis  Annalibus  ecclesiaslicis  Francorum 
Apranciilo  Nicetium  successisseanno  527  scribit  (d) : 
qQMn  postea  sectiti  sunl  Mabillonius  (e) ,  Ruinartius  {[) 


551  (o).  limuiiiera  sunt  praeierea  qux  de  lioc  be;itis- 
simo  praesule  fcruotur  egregia  faciiiora  :  qui  tandem 
vilam  clausit  circa  annuni  5(i6  ut  pneeuiUe  Cointio  p) 
existimant  Mabi  lonius'  (^)  et  scriptoros  nii^do  laii. 
dati  (r).  Eiul  inemoria  in  Martyrologio  Rqiuani»  iv« 
colitur  nonis  Deccnibribus.  De  eo  hxc  intcr  cx*;eia 
panxit  Venantius  Foriunatus  (i) : 

Splendor,  apex  Gdcl,  veneramla  raonio  Niccii, 
Tolius  orbis  aroor,  pontiticumque  caput : 

...  Suromus  apostolico  pra?cellens  pastor  ovili, 
Auxisli  merilis  quidquid  ho  oris  babcs. 

Divioo  insistens  operi  lerrenvTclinquis; 

Cui  moritur  mundus,  noo  morUur»,  manos. 

II.  Oplimus  noster   antistes  a  tiudiositMmii  enu- 

iriius  parentibus  ac  titteflt  inslitutms  traditur  a  Grc< 

gorio  Turonensi  (l);  qui  alibi  lestaiur  (u),  ipsuin  in 


atque  flisiori:e  litlerari»  Gallic3e  auctores  (g),  In  ^  prwdicatione  admirabitit  facundia  ^  ceteberrimMn  ha* 

episcopatu  adroinistrando  cjus  anhni  foriiludo  im- 

primis  enituit ,  pro  custodia  divin»  icgis  poteniium 

Tultos  non  veritus.  Tbeodeberluin  eniro  regem  Tbeo- 

dorici  filium,  qui  sanpe  ab  xquiiatc  disccsserat  et 

tmproborum  scelera  iinpunitaie  ac  dissimulatione 

alut^rat,  palam  increpuit,  ac  tandem  ad  mcliorcm 

rnigem  redegit.  Clotarium  quoquc  Theodeberii  pa- 

truiun  ob  iocesus   nuptias  acriter  saiis  redarguii 

•acrisque  interdixit ,  cujus  propterea  jussu  in  cxsi* 

lioffi  ductos,  postmodum  a  Sigibefto  Clolarii  iilio 

|N»t  ejus  obitum  sux  sedi  restitutus  anno  562  com- 

peritiur  (A).  Inierfuit  concilio  Arverneasi  i,  aniio  535 

eoacto  (i) ,  ut  post  Cointiuro  {j)  Iradit  Pagius  (k), 

Coodlio  item  Aurelianen^  v  subscripsit  anno  549 

exeonte  eelebrato  (/);  et  mox  eodcm  anno  Arver-  * 

Mosi  n  (m) ,  cui  subscripsere  decero  episcopi,  qui 

|Hio!o  ante  synodo  Aurelianensi  v  interfuerant.  De- 

oiqoe  nomen  ejus  -subscripturo  reperitur  concilio 

rarisiensi  ii  (n) ,  quod  in  causa  Saffaraci  episcopi 

Parisiensis  thilJebepto  rcge  iuvitante  habituni  l\iit 


{«)  Greg.  Tur.  Yit.  Pair.,  cap.  18. 

(6)  Derooch.  tib  de  Sicrif.  Miss. 

{e}  Baron.  ad  ann.  529 ,  §  44. 

{(f)  Coint.  ad  ann.  527,  §  5,  tom  I,  p.  551. 

{e}  Habni.  Act.  SS.  Ord.  Ben.,  tom  1,  p.  185,  i 

(f)  Riiinart.  adGreg.  Turon.,  p.  1254. 

{g)  Hist.  litl.  de  la  l^nc,  tom.  III,  p.  591. 

fk)  CoiRt.ad  ann.  562,  §  27,  lom.  II,  p.  18. 

ii)  Conc.  tom.  V,p.  955,  edit.  1  Ven.-Labb« 

Ij)  Coinl.  I.  c,  tom  I,  pagg.  459,  445. 

ik)  Pagiadann.  5il,$9. 

(/)  Cofic.  tom.  V,  p.  4584. 

(m)  Conc.  ibid.,  p.  1592. 

{n)  Conc.  lom*  VI,  p.  482. 

{o)  Coiiit.  ad  ann.  551,  §  5,  tom.  1 ,  p.  778. 

Patrol.  LXVIII. 


bitum  (uisie  in  plebe.  Quae  bactenus  prodierunt  tanH 

viri  litterarum  monnmenla,  pauca  quidem  prostaut, 

cjiis  tanien  fidei  ardorem  qiio  potissimum  succcii.sus 

erat,  saiis  arguunt.  Duo  nimirum  ipsius  opiiscula 

s'j'cu1o  superiore  a  Dacherio  evulgata  novimus  (v) ; 

duasque  pr?cterea  epistolas  niagni  momenti,  antoa 

editasprimum  a  Frchero  (x),  deinde  a  Duchesnio  (y)« 

mox  a  Sirmondo  (2),  poslremo  a  Coiniio  (aa)^  qu.^e 

deinccps  in  Conciliorura  collcciionc  transieiunt.  El 

primiiiR   quidem  opusculiim  insi  riptum  De  Vi(jilii$ 

servorum  Dei^  quod  cx  optimas  not»  codice  San- 

germnnenst   dcsumpium    Dacherius  exhibuit,   jam 

dudnro  vulgatuin  exstabat  inter  opera  sancto  lliero- 

^nymo/alio  tributa  :  quod  non  solum  solertem  edi- 

"torero  latuit,  sed  etiaro  virum  eruditum  de  la  Uarre^ 

qui  novam  Spicilegii  Dacheriani  editionem  adornavit, 

quin  et  diligentcs  Historisc  lilterarix  GalliCiB  aiicto* 

res  ipb),  Primus,  quod  quidcin  sciam,  id  advertit  do- 

ctissimus  Valcsius(rc);  qui  et  illud  addit,  male  in  ins. 

codicelaudato  inscribi  Devigiliis  seroorum  D,i,  c  Non 

(p)  Id.  ad  ann.  506,  §  60,  tom.  11,  p.  84. 

(q)  Mabill.  i.  c.,pag.  187,  iiot.  a. 

(r)  Hist.  liit.  de  la  Franc,  tom.  111,  pag.  193. 

(s)  Ven.  Fort.  lib.  111,  carm.  9. 

(t)  Grcg.Tur.  Vit.  Patr.,  cap.  17,  §  1. 

(u)  Id.  Hist.  Franc,  lib.  x,  cap.  19. 
0     (9)  Dacher.  Spicil.  Nov.  edit.,  tom.  I,  p.  S2i-225. 

(sk)  Ficlier.  Hisi.  Franc,  loin.  I,  pagg.  189-192. 

(y)  Diichesn.  Hist.  Franc  script.  tuin.  I,  pagg. 
85^-855. 

(z)  Sirm.  Coiic.  Gall.  tom.  I,  pagff.  5ia-522. 

(aa)  Coint.  Annal.  eccl.  Franc,  tom.  U,  pagg.  25 
et80. 

(bb)  Hist.rut.deIaFranc.,tom.  III,  p.29i. 

{cc)  Vales.  ad  Sozoni.,  lib.  viii,  cap.  8. 

12 


3G3 


S.  NICETU. 


^Tt 


enim,  inquit ,  dc  monacliorum  ,  sed  tle  laicorum  vi- 
giliis  agiiur ,  nec  abbaiis  hic  sermo  est  ad  monacJins, 
sed  episcopi  populum  alloqucntis ,  ut  patet  vei  ex 
his  Terbis  (a)  :  Nec  sane  onerosum  vel  difpcile  videri 
debet  etiam  deticatis  vel  infirmis  eorporibus^  in  septimana 
duarum  nodium ,  id  esl  sabbati  atque  dominicaSt  por^ 
tionem  aliquam  Dei  ministerio  deputare  :  ista  enim 
quasi  purificatio  est  dierum  quinque  vel  noctium^  quibus 
stupore  carnati  ingravescimus ,  aut  mundanis  actibus 
obsessi  leefamur.  i  llxc  V.  C. 

111.  Hinc  inler  opera  sancto  llieronymo  perperam 
ascripta  (b)  reclius  fortnsse  inscribitur  bujusmodi 
opusculum  De  Observationevigiliarum.  Cl.  Vai'ar8ius, 
qui  haud  ita  pridem  accuratam  doctoris  maximi  edi- 
lionem  adornavit ,  animadverltt  (c)  codicem  Sanger- 


A  Turoncnsis  (f).  Il.iriim  litierarum  initiam  ejusmn«M 
esl  :  Cum  tegatos  vesirns  pcr  Francornm  regcs  germa- 
nos  tuos  ire  conspicimus,  elc.  Ex  quibus  verbis  Iquet 
eas  seripsisse  sanclum  praesulem  regnaniibus  in 
Francia  Clotarii  filiis ;  cujus  obiluf,  teste  Mario  Avea- 
ticcnsi  (g) ,  cont:git  anno  posl  eonsulalum  Basilii  20» 
id  est  Christi  561.  IIoc  itaque  anno,  sive  ul  maxime 
inseqnente  562,  has  lilleras  scripseril  Niceiius  arre- 
pia  occasione  legationis  quam  ad  fralres  suos  miseril 
Chloteiuda  cum  de  patris  obitu  condolens ,  tom  de 
rcgno  ab  iisdem  suscepto  fausta  omnia  adprecau. 
Sic  sane  posi  eruditos  viros  subiode  laudaios  ceose* 
mus  (h).  Alii  vero  circa  Cbristi  annum  563  scripias 
existimani  (t).  Sirmondus  auiem  annum  asslgnare 
videtur  565,  quod  oe  vix  quidem  admiUeodom.  lo 


inanensem  aniiquarii  oscitaniia  aliquol  locis  muiilum  B  his  porro  litleris  Chlolsindam  excilat  sanclos  Paler, 


haberi,  cxtera  non  inemendatum;  ul  propterea  ve- 
lerem  editionem  cum  Dacheriana  contulerit ,  varian- 
t<^sque  iecliones  adnotaril :  cx  quibus  prolnde  nos, 
ut  par  erat ,  eas  selegimus  quae  nostrum  exemplar 
enieudatius  reddere  valeanl.  Neque  illud  omillendum, 
quod  vir  erudilus  si^  flnem  admonilionis  habel ,  sic 
.Inquicns :  Sancius  Isidorus  Hispalensis  m'nime  eru^ 
buit  integrum  cap,  21  EcclesiasUcorum  Officiorum  ex 
eo  (sancti  Nicetii  tractatuf  tottdem  fere  verbis  descri- 
bete.  Nimirum  ex  cap.  3  opusculi  sancti  praesulis 
Trevirensis  nounulla  excripsit  vcrbo  tenus  sanctus 
tliePaier  non  solum  cap.  21  lib.  i  Ecct,  Ofic^  quaa  in 
notissubjectis  indicavimus.  Scd  miuimc  admiltcndum, 
qa'>d  idem  Yallarsius  verba  faciens  dc  opusculi  auc- 


ui  rcgii  conjugis  sui  Alboinl  baeresi  Arlan»  addicii 
saluti  prosplcere  studeai ,  eomque  ad  rectam  fldem 
profitendam  nitatur  Deo  propiUo  reducere  :  simnlqae 
ut  ea  facilius  rem  gerat ,  Ariani  dogmalis  falsilaiem 
ex  variis  sacrarum  Scripturarum  locis  ipsi  demonatrat, 
atque  ut  eadem  regi  proponat  boriatur.  Et  quoniam 
ad  persuadendum  potentissima  sunt  nUracuUit  Lon^* 
bardos  urget,  ut  iter  in  Franciam  tusdpiant  inqtmendm 
veritatis  causa,  nobUissimas  Galliarum  urbes^  Turonos^ 
Altissiodorum,  Pictaviumt  Trecas,  Remo^  ei  Suesno- 
nem  adeant,  ibique  curationes  morborum  contempiaUKr 
a  Deo  factas  ad  tumulos  beatissimorum  pontifieum « 
Martini,  Germani,  HHarH^  Lupi,  Remigii  ei  Medar^^ 
qui  Filium  Patri  consubstantinlem  crediderunt^  H  ad* 


tore  ail,  Nicctium  dc  quo  loquimur,  suromis  laudibus  C  versus  htereticos  suorum  tmporum  egregie  decertarum, 

Verba  sunt  Coiniii  (;)  :  qui  et  illud  observat,  po- 
pulos  quibus  Alboinus  prxerat,  Goihoa  ac  Longo- 
bardos  in  praedictis  litieris  vocasse  Nicetiom,  qoia 
gens  Longobardorum  Gothica  erat  origine,  et  a  at" 
leris  Gothis  ppculiari  disiinguebator  nomine,  qtiod  a 
longis  barbis  fuilsortita. 

V.  Ad  postertorem  epistolam  quod  attinei,  eam 
scripsit  Nicetius  ad  Juslinianum  imperatorem,  qoa 
illum  revocare  studuit  ab  haeresi  Aphihartodocita- 
nim  in  quam  lapsus  fuerai,  edicto  suo  de  incorru- 
ptibilitate  corporis  Chrisii  promulgato  ineonie  anuo 
565  •  quo  ipso  aono  viiam  cum  morie  commulavit. 
De  h^c  temporis  notaiione  plurftus  dispuiat  Pagius 
adversus  Cointium  (k) ;  qui  eum  Baronio  existimans 


celebraium  Sidonio  Apollinari,  cui  etiam  fuerii 
ariiiulale  conjunctus .  Laudat  quidem  Sidonius  (d) 
Flavium  Nicetium  Lugdunensem  ,  ex  advocato  sedis 
praitorian»  el  assessore  virum  spcciabilem  :  sed  Ni- 
ceiium  noslrum  Trevirensem  episcopum  nuspiam 
agnoscit.  Quln  et  Vallarsianae  sententi.e  obslare 
oronino  vtdentur  qnse  de  anno  Sidonii  emortuali  alibi 
disseruimus  (e).  Hic  ittimque  Arvernensis  prxsul 
supremmn  diem  obiisse  perbibeiur  anno  484 ;  Tre* 
viren^is  auiein,  ul  superius  innuimus,  e  vitls  exces- 
sisse  clrca  annum  566.  Quae  quidem  tempornm  no- 
taiiones,  si  rite  speclentur,  magis  mngisque  eonflr- 
mant  Nicetium  nostrum  Sidonio  prorsus  ignotum. 
IV.  De  posterioie  beati  antisiitis  opusculo,  iuscri- 


plo  De  Pialmodias  Bono,  nihil  interest  verba  facere  :  ^  edictum  illud  Justiniani  emissum  fuisse  anno  563» 


vidctur  euim  ab  auctore  velu:i  appendicem  fuisNC 
priori  subnexum  :  ut  proinde  rcliquum  fueril  de 
(iuabub  jpsius  episloHs  nonnulia  disserere,  quas  eum 
siib  vit;c  suae  finem  scripsisse  compcrtum  habeuius. 
Ei  priorem  quidein  inscripsil  Chlotsind^e  seii  i.lilo- 
dosvindffi  Clotarii  rrancorum  regis  filise,  qux  Alboiiio 
regi  Longobardoruiu  nupsenit ,  ul  iradit  Gregorius 

(a)  Nicct.  de  Vigil.,cap.  2. 

{b)  Vrtllars.  edii  opp.  Hieron.  tom.  XI,  p.  22i. 

(c)  Id.  ibid. 

(d)  Sidon.  lib.  viii  epist.  6. 

(e)  Ad  Bibl.  PP,.toin.  X,  prolegom.  cap.  41,  §  5 
et  4,  p.Mg.  XV. 

(f)  Grcg.  Tur.  Ilist.  Franc.  iib.  iv,  cap.  3. 


ejusque  obitum  in  annum  566  differens ,  ex  depra- 
vala  hujusmodi  chronologia  conjecit  (/),  6en(fsit»«iit 
antislitem  suis  litteris  non  parum  profecisse  ajmd  im- 
peratorem,  ut  ejus  animum  ab  edicto  quod  orthodoxa 
fidei  contrarium  scripscrat,  promutgando  revocarei 
cum  contra ,  vable  verisimile  tiit  Justinianiim  Nicetii 
liueras  non  rccepisse  morie  praereplum.  Utut  est, 

(g)  Mar.  Avcnt.  Chrou. 

(h)  Hist  lili.  de  la  Franc,  lom.  III,  p.  295. 

(i)  Coint.  I.  c.  ad  ann.  563,  §  7,  tom.  II,  p.  2S. 

( f)  Coint.  I.  c,  §  9,  pag,  27. 

(k)  Pagi  ad  ann.  565,  §  2. 

(/)  Coint.  ad  aiiii.  566,  §  59  , 1.  c»  p.  U^ 


3r6 


565  0P13SCULA 

Mmdem  Franeorum  AniNiligUm  dc  liisce  lilicris  Ni-  A  imperator  vcncrari  debui$ut,  ad  cxdcs  ,  ad  diverea* 


celii  MC  loquentem  inducimos  (a)  :  E^tgiamt  inquit, 
Imudem  miremr  Nicetiut  Trevtrttuis  tffiscopui ;  qui, 
Iket  potitui  ettet  fti  uttimit  partibut  Occidenlit ,  ti 6t 
mtUut  uneno  NettorH  vei  Eut^cketit  infieiebatur,  ito- 
frM  ae  atuUnt  Orteftfii  tmperalorim  pravit  adhmrere 
d^gmatikut  qum  divulgabantur  a  tatium  hmeticorum 
mucUe^  mox,  ut  renpiteeret^  per  iitteratmonuit.  Usut 
ett  meri  tttfto^  qua  nbi  narrata  (uerunt  non  ditamuia- 
wUt  imo  piura  gravioraque ,  quam  casteri  tcriptoret, 
eettgeetit  exproinra»itque  erimina :  nam  Paires  ^tcot 

(e)  CoinU  ad  ann.  566,  §  59, 1.  c,  pag«83. 


crnces  mittot  atteruit.  Deinde  tubjecii  quam  odiostm 
ettet  iiiiut  nomen  apud  omnet  Itaiot^  apud  Afr?,s^ 
apud  Hitpanot,  apud  Gailot.  a  qmbut  ob  heeretm 
anathematizabalur.  Haec  V.  C. 

Qaod  reliquum  est,  lectorem  admonituro  Tolumns; 
eitra  ordinem  tcmponim  aique  ad  hnjus  voluminis 
calcem  excusa  fuisse  Nicetii  opuscula ;  quod  sctlicct 
nobisezciderint,  dum  aliis  intenti  reliqua  fcquen- 
tiom  scriptorom  monumenta  typis  consignanda  para- 
bamus. 


SANCTI    NICETII 


OPUSeULA. 

OrUSCULDM  PRIMUM. 
De  Vigiliit  tervorum  Dei. 


CAPUT  PRIMUM. 


Bona  ■  et  digna  et  sancu  res,  et  apta  prorsos  saiis- 
t|oe  con¥eniens  de  saiiciis  vigiliis  nunc  diccre,  et 
ennrerre  sermoncm,  quando  ipsa  lucubratio  geritur 
asotlicitis  et  rcligiosis  :  nox  caeca  esl,  et  necessaria^. 
carigo  corporibus,  quse  non  solum  bomiites,  sed 
ctism  in  somno  dctinet  aniipantes,  ut,  reparaiis  ^  vi- 
rilRisper  soporem,  possint  diurnos  labores  susUncre 
tigilantes.  Bonus  Deus,  qui  ita  prospexit,  ita  consti- 
Unt,  ot  homo  exitorus  ad  opus  soam  et  ad  operatio- 
neasoam  osque  ad  vesperam  {Ptai.  cni,23),  kabe- 
ret  vicarium  tenipos,  in  qoo  a  laboribus  duris  et 
■alta  ratigaiione  re<|uie8ceret.  Ergo  di^m  ad  opus 
[  fecit  ad  reqoiem ;  et  pro  lioc,  siciit  pro  om- 
i,  gratias  deberaos  agcre  illi  qul  prxstitit  ^.  No- 


B  a  Qde  catholica  ei  religione  alieni  sunt.  Sed  non  est 
mirum.  Qoomodo  eiiim  inipiis  et  profanis  rcligiosa 
placere  possnni?  Quii)U8si  placcrent,  nostri  ossent, 
quod  sumus  '  utique  Christiani.  Si  vero  nostri  sont 
qoos  vigiliarum  sanctarum  salolifer  actus  oflendit , 
ut  nihil  de  his  deterius  susplcer,  aot  pigri  sunt,  aut 
somniculosi,  aut  senes  sunt,  aut  inGrmi.  Si  pigri  sutit, 
ernbescant ;  quia  iliis  insonant  Proverbia  Salomonis  : 
Vade  ad  formicam,  o  pger ;  et  amuiare  viat  ejut 
(Prov,  VI,  6).  Si  somniculosi  sunt,  expergiscantur^ 
Scriptura  proclanianie  :  0  piger,  quoutque  dornrdt  t 
Quando  autem  de  tomno  surgitf  Modicum  quidem 
dormit,  modicum  tedet,  modicum  autem  dormitat^  pu- 
tiiium  autem  mapibut  amplectcris  pectus,  Deindef  im- 
perveniet  tibi  tanquam  viaior  paupertat^  inopia  auiem 


aotem  mnltos  homlnom,  ot  aot  majoribos  sois  q  gicut  bonut  cursor  (Ibid.,  9-1  i).  Si  aulem  scnes  sunt. 


fhceant,  aot  sibi  aliqnid  peculiariter  prosinl,  noctis 
yirtievhin  ad  aliqood  oposculum  scgregare,  et  id 
Fthwro  doeere,  qood  furati  de  sopore  suo,  operari 
ffllienHit  '•  Qood  sl  in  carnalibos  instrumentis,  id 
M,  viclttl  ac  vestitoi  necessariis,  qoi  vigilant  non 
Kprebendontor,  Imo  laodantor ;  qoanto  magis  nos 
i  vigiliis,  tam  spiritnali  opere  Troctuosas,  ora- 
scilicet,  bymnls,  lectionibus  fecundas,  ob- 
imare  ct  amare  debemus,  ot  a  Domino  Deo  mcrcc- 
^  reeipiamos  *  ? 

CAP13T  II. 

fiqnidem  sttnt  homines  qui  isla  reprehendunt,  sed 


quis  eoa  compellit  ut  vigilent?  quanquam  et  «\on 
compulsi  vlgilare  debent  pro  ipsa  xiate  soa,  et  Do- 
minum  Deum  instanlios  ornre.  Vigilnre  iiaqoe  debeiit 
sedentes,  si  stare  non  prapvalcnt.  Si  vero  infirmi  sunl 
membris,  quod  ipsi  facere  non  possont,  iion  repre- 
hendanl :  imp  secondum  prophctnm  rigenl  lacrymis 
siraliim  suiim,  et  dicant  :  Sic  memor  [ui  tui  tuper 
ttratum  meum  (Psat,  lxji  ,  7).  Cdmmendeiil  etiam  vi- 
gilantibus,  ui  eos  suis  precibus  adjuvent,  qiiod  adju- 
tT  a  Domino  super  lectum  doloris  sui  canerequandu- 
quc  mereantur,  dicentcs  :  In  matutinis  meditabor  in 
te,  Donune,  quia  factus  ct  adjutor  mfiitt  (Ibld.),  Alio- 


*  Exsiat  hoc  opusculum  intcr  opera  S.  Hieronymo  0  giionter  exercct.  Addidit  etiam^  quod  ex  lioc  iaut  viro 


>nbou,  edit.  Valiars.  tom.  XI,  pag.  222.  Ubi  sic  in 
^Pil  iDi^nam  etl,  fratres^  apiumque  prorsus.  Mox  : 
^^^ferre  sermonem,  quando  ipsa  lucubratio  exigilur  a 
*^6ciH$,  Nox  ecte  ett  caiigo  corporis, 

^  AI.,  reformatis. 

'  H%c  deerant  in  ediio  llieron. 
Kdli.  fiicron.,  Potuerint.  A  Salomonevcro  lauda- 
^^^ttfemna,  quee  pensa  ei  tanificium  ad  tucernam  li- 


ejus  th  porlis,  et  gloria  magna  nascatur.  Quod  si,  ctc« 
«  Ibid.,  Mirari  me  fateor^  este  aiiquos  qui  sacras 
vigilias  tam  spirituaU  opere  frucluosat\  orationibus^ 
liymnis  iectionibusque  fecundas,  aut  svperfluas  rxtf/i- 
mant,  aut  otiosas^  aul,  quodlm  est  deterius^  imporiu» 
nas,  Et  qitidem  si  sunt  homines  a  reiigione  nobtra  aiicni 
qui  isla  sic  sentiunt,  non  est  mirum, 
^  Ibid.,  limiu.  Al.,  scimus. 


5:7 


S.  Nir.ETIl 


5G3 


qiiin  (^tuUum,  el  saiis  cxlraneum  esl  '^  a  rcligione,  A  bciis  ci  tcm[His  expressom,  et  cxtnrgenili  sollieitii- 


ut  quia  ipsi  currere  non  valemus,  bene  cnrrentibus 
uorogcmus ;  quia  etsi  non  possumus,  debcmus  non 
invidere,  sed  congr.aulari  potentibus.  Sicut  enim  qui 
consentit  maliti»,  parliceps  esl  pcenae,  sic  participa- 
tio  gloriae  speranda  est  dc  consensione  bomtalis. 
Alios  enim  cor  jnat  affectus  ^,  alios  voluntas  pia  1«- 
lificat. 

Nec  saoe  onerosom  vel  difficile  videri  debet  etiam 
ddicaUs  vel  infirmiscorporibus  io  septimana  duarum 
noctium,  id  esl,  sabbati  atque  dominicx,  portioneni 
aiiquam  Dei  ministerio  deputare  :  ista  enim  qus^  pu- 
rinc.itio  esi  dierum  quinque  vel  nociimn,  quilms  siu- 
pore  carnali  <  ingravescimus,  aui  mundanis  actibus 
obsessi   l<£(amur  ^.  Nec  crubesc^tt  aliquis  in  bono 


dincm,  quomodo  confiteafnini  Deo,  ostensam. 

Arlhttc  consideranti  milii  intentionem  tanct«r«iii, 
majusaliquid  ac  laboriosius  oceurrit,et  ultra  natanB 
humanae  cotfditionem  suggerltor,  eum  eorodem  pr»- 
pbetam  audis  ita  pi(!lllentem  :  Si  oieendero  tn  leetmM 
iirati  mei :  $i  dedero  nmnum  aeulii  mM^  et  palpeM$ 
mm  dcrmilationem^  aut  requiem  temperibue  meU,  do* 
nec  imfeniam  locum  Domino^  tabernaeulum  DeaJaceb 
{Psal,  cxxxi,  3).  Quis  noii  stopeat  tantam  ia  M 
amore  animi  dovoiionem ;  at  somnom  sibl,  siiie  q«o 
utique  corpora  bumana  deficiimt,  penitus  interdixe- 
rii,  donec  locum  ac  templum  Domino  fabricandom 
rex  et  pro|y^eta  reperirei?  Qux  res  nosdebct  fortiter 
admonere,  ut  si  ipsi  locus  Dei  esse  volumus «  et  ta- 


sludit»  sanciitatis,   quia  noo  erubescunt  improbi  in  B  bcrnaculum  ejus  ac  templum  cupimiis  babcri  perpe- 


lerpeirando  opere  fcedilatis.  Merito  ergo  Scriptura 
in  Proverhiis  dicit  :  Eit  confusio  quce  adducit  p  c- 
catum  (Ecdi.  iv,  25).  In  bono  cnim  opcre  confundi, 
.  peccatum  csi,  sicut  in  malefaciendo  non  confundi 
pernicies  est.  Si  sancii  cstis,  amate  vigilias  ;  ut  the- 
saurum  veslrum  vigilando  custodientes,  ipsi  in  san- 
ctitate  servemini.  Si  peccatores  estis,  magis  curriie, 
ut  vigilantes,  el  Deum  orantcs,  purgemini;  ul  lun- 
dentes  pectora  frequentius  clameiis  ad  Dominom  ex 
toto  corde  dicenics  :  Ab  occuUis  meis  munda  me,  Do^ 
mtne,  et  ab  alienis  parce  tcrvo  luo'{PsaL  xviii,  13). 
Qni  enim  ab  occuliis  dcsiderant  jam  purgari,  ncscio 
an  eos  delcctel  iisdem  miseriis  inquiuari. 
CAPUT  m. 
Tempns  cxigit  •^  cbnrissimi,  ut  de  nuctoriiate  vi-  C 
giliarum,  dc  antiquitate,  dcque  ipsa  utililate  pauca 
dlcamus  :  magis  enim  quilihet  l.ibor  libcnter  susci* 
|itur,  si  aiite  oculos  pmponatur  ipsius  laboris  uiili- 
las.  Antiqua  cst  vigiliarumdevoiio,  familiarc  bonum 
iimnibus  sanclis.  Isaias  denique  proplieta  clamat  aJ 
Doniinum  diccns  :  De  nocte  vigilat  spiritus  meus  ad 
te,  Deus,  quia  lux  proscepta  lua  sunt  super  Urram  {Isai. 
XXVI,  9,  sec,  LXX).  David  cl  regio  et  proplietico  spi- 
ritu  banciificatus  unguento,  iiacinil  ' :  Domine  Deus 
salutis  mc(B,in  die  clamavi^  ct  nocte  coram  te  (PsaL 
Lxxxvii,  2).  Item  dicit :  Memoralus  sum  in  nocte  no' 
mims  fui,  Domine,  et  custodivi  legem  tuam{PsaL  c%viit, 
55)  s.  Accipe  ejusdcm  prophetae  aliam  vocenri,  qii^ 
et  tempus  et  habituin  deprecantis  osiendat. :  In  no- 


tuo,  sicut  Paulus  apostolos  asscrii  diceds  :  Voi  esHe 
templum  Dei  (II  Cor.  vi,  16) :  inqnantum  possomus 
excmplo  sanctorum  vigilias  diligamus,  ne  et  de  nobis 
dicaiur  ^  :  Dormierunt  somnum^  et  nihil  invenerMmt 
(PsaL  Lxxv,  G) :  qiiin  potius  et  gratulabundus  unof- 
quisque  vestruni  jam  dical :  In  die  tribulationU  mem 
Deum  exqttisivi  manibus  meis  nocle  coram  eo,  et  nem 
tum  deceptus  {PsaL  Lxxvi,  3),  Quia  bonum  est  eonfi* 
teri  Domino^  el  psallere  nomini  tuOf  Altissime ;  ad  an- 
nunliondum  mane  misericordiam  fuam,  et  veritatcm 
per  noctem  (PsaL  xci,  2,  3).  Ha:c  et  ejusmodi  Unta 
ac  talia  ideo  sancli  illi  cecincrunt,  cl  scripta  reliqiic- 
ruiit,  ut  nos  eorum  posieri  paribus  eoruin  exciiare- 
mur  cxcinplis,  ad  celcbrandas  etiam  noctibus  nohtrx 
balutis  exciibias. 

Sed  a  veteribus  vcniamus  ad  nova,  a  minislris  legis 
ad  ministros  Evangclii,  ut  de  Novo  etiam  Tesiamen- 
to  vigiliarcm  graiia  consignetiir.  Anna  Glia  rhaottel 
vidua  coniinuis  orationibus  ac  jejuniis  serviens,  noa 
discessitde  templo  die  ac  nocie.  lo  Evaiigelio  legitur^ 
quod  pasiores  ilii  saactissimi  dum  super  gregem 
suom  nccturnas  exercent  vigilias,  et  angelos  io  spteo* 
dorc  viderc,  et  Christum  natum  in  terris  priini  au* 
dire  ineiuerMnt.  Jam  vero  institutio  Salvaloris  noiuio 
omnei  ad  vigllandum  auditores  exsuscitaii^  ftive  in 
parabola  boni  scminaloris  docendo  :  Dum  darmirent 
homines,  venit  maluSj  et  superseminavit  Mxania  inter 
triiicum,  et  abiit  (Matth,  xiii,  25).  Qui  si  vigilasseiii, 
nec  nialus  forsitan  zizania  scminarc  patuiaseU  Sive 


ctibvs,  inqu  t,  efollite  manus  vestras  in  sancta,  et  be-  ^  cuiii  dicit  :  Sint  lumbi  vestri  pracinctifet  lucerwBi 
nedicite  Domtnum(Psa/.  oxxxiit,  2).  Et  nevesperliiias  dentes ;  ttvos  simites  exspectamibuM  Dominum  sumn 
lantuiii  horas  iioctes  xslimes  appcllalns,  occurril  et  quando  revertatur  a  nuptiis»  Beati  servi  ilU  quo$  emn 
di(  it  :  Media  nocte  surgt:bam  ad  confitendum  tibi  su-  v  nerit  Dominus,  invenerit  vigilantes(Luc.xn^  35-37) : 
per  fudicia  fustili<B  tnm  (PiaL  cxviii,  62).  Eccc  ha-      Et  si  vespertina^  inqull,  h$ravenerit,elsi  mcdianocie^ 


*  llasc  dcfuiit  iii  edii.  Ilicron. 

*>  lliid.,  rfi:\\\\9>^  coronat  cffectus. 
«  Ibid.,  CQrnoUnm, 
^  IhuL,  osciiamus, 

•  Ihid.,  D(s  exi^U, 

f  ll.xe  exsrripsii  S.  Isidorus  Ilispalensis  episcopus 
de  Offic.  Eccl.  lib.  j,  rap.  22,  a{ii:d  quetn  legitur, 
Dnvid  regio  el  proph  tico  sanciificatus  unguento,  recte 
omissa  voce  spiritu,  qn»  sentcnliira  tnrbal,  qiixqjie 
aUf\m  abcst  ab  cdito  Ilicron. 


e  In  cdit.  Ilieron.  his  verbis  statim  h«e  adduQlvr: 
Sed  (orsitan  in  lectuio  suo  positut  hcee  cantabal :  guod 
aliquan  i  pigriores  sufficere  pulaverunt,  si  tantum  in 
siratu  suo  aul  oret  unusquisquet  ^*^^  psalmum  iubmur" 
uiuret.  Ouod  quidem  el  ipsum  bonumest :  Deisemner 
et  ubique  meminisse  salutare  est,  Sed  Quod  sit  menue 
exsurgere  et  conspectui  divino  assistere,  aecipe  ejuedem 
prophela^^  elc. 

>'  ll^ic  iicm  f>mi)i.i  hinc  sumpsit  S.  Isidorus  I.  e» 
c.'>p. -2i, 


r.6o 


oruscuLA. 


H  §i  galli  cantu^  it  m^emal  eos  viguantes,  beati  tunt  A  uwiversa  vigiiaiuis  IxliQcat.  Vigliando  tiiiior  oiiiiiii 


( Jforc.  iiii,  5*)).  Ilaque  et  vos  estote  parafi,  quia  qua 

koru  me»€itis,  Fitius  homiuU  venturusest  (Matlh^  xxiv, 

4&y.  Nee  verbis  solumiDodo  docuii  vigilare,  sed  etiam 

euoi^  coBfimiaviu  Namqae  lestalur  Kvangelium, 

qoia  erat  Jesus  pernoctans  in  oratione  Dei  (Luc.  vi, 

IS).  remocuiyai  noA  sibi,  sed  ut  sciremus  quid 

omnes  faeere  debeamus.  Et  ipse  increpat  Pelrum 

lObpore  passionis  dicens  :  Non  potuistis  una  hora 

HfUre  meeum  ?  Et  ad  omnes  jam  dieit :  Vigilatef 

<l«rffc,  ne  intrei*  in  tetuationem  (Matth,  xxvt,  40, 

ll)«*Hse  verba  ejuimodi  exemplo,  oro  vos,  quem 

Mtt  ie  profundo  eiiMi  mortis  simili  modb  vateant 

UMitare? 

Vis  mslnicli  Mfnonibns,  his  confirmati  docu- 


excludiiur,  tiducia  nasoilur,  caro  maceratur,  vitia 
labescunt,  castitas  roboraiur,  cedit  hiuUitia,  accedit 
prudentia,  meus  acuitur,  error  obtunditur,  criiniiiuiu 
caput  diabolus  glidio  spiritus  vulneratur.  Quid  liae 
ulilltate  magis  neccssariuin,  quid  istjs  lucris  sanclis 
commodtits,  quid  hac  delectulione  suavius,  quid  ista 
felicitate  beatius?  Teste  etiain  propbeta,  qur  in  priu- 
cipio  Psalmorom  suorum  boatum  viruin  describens. 
summam  beatitudinis  ejus  in  hQC  vcrsiculo  colloca- 
vit,  dicens  :  Si  in  Domini  lege  nteditelur  die  ac  nocte 
(Fstd,  I,  ^).  Bona  est  qnidem  diif^na  medi  alio,  bon.t 
oralio,  sed  mullo  gratior  et  efficacior  est  nocturna 
medHalio;  quia  pcr  diem  necessilates  varise  obstre- 
punt,  oeeupaiiones  destruunl  mentcm,  sonsum  mul 


Mnuisbetli  qnoqse  Aposioli  eiipsi  vigilaveruiit,  et  g  tiplex  cura  dispergit  :  nox  auiem  secreta  est,  nox 


vi|iliu  imperaterunl.  Peirus  apostoluB  in  carcere 
MCtii  ab  angelo  suscit-iiur,  et  ipso  reseranie  porlam 
terearo  in  domum  Marise  pervenif,  ubi  eraiii  multi 
em^egad,  non  dormienies  utiqoe,  sed  oranles.  Idem 
ii  Epislola  sna  ponil ,  ei  dicit :  Sotfrii  estote^  et  vt- 
tjkis^  quia  ttdvertarius  vester  dia^oius  tmqunm  leo 
rayiflu  «tr^iitf  qumen»  quem  transvoret  (I  Vetr,  v, 
9).lhiuios  etSilaB  in  cuslodi»  poblca  circa  medium 
Mclb  oranles,  hymnum  audieniibus  vinclis  dixfsse 
MQnolur  (Act,  xvr,  25) ;  ubi  repente  terrxinotu 
foeto,  et  concuBsis  fundameniis  carceris,  et  januae 
tperiei».  el  omiiium  vincula  suni  subito  soluia. 
Iies  beatos  apos  olus  Paulus  ^  super  exercendis  vi- 
I  liis  adboruiur  Tbessalonicenses,  dicens  :  Vi<;i7af^ 


qnieia  esl  et  opportuna  orantibus,  apiissima  vigilan- 
tibus,  dum  carnalibus  uccupationibus  expedilitm, 
c<lllecto  sensQ  lotum  liominetn  divtnis  conspectibus 
slsiit  •.  Iiaque  Deo  placilas  cognoscite  essc  viKilia<i 
ad  celebrandam  benedictioncin. 

Tamuin,  charissimi,  qui  vigiht  ocuUs,  vigilet  el 
corde;  qui  oral  spiritu,  oret  et  iiiente;  quia  nec  saiis 
utile  esi  ociilis  vigilare,  et  animo  dormitare,  ciun 
econtrario  ex  persona  Ecclcsine  Scriptura  diral :  Eg(\ 
dormiOf  et  cor  meum  vigilat  (Cant,  v,  2).  Gurauduin  csl 
eliam  anle  omnia  ne  nimieiate  cibi  vel  polus  nosiro- 
irom  vigilalorum  peciora  onerentur,  nc  cru  litateiii 
ruclantes  el  crapulam,  non  sorum  ipsi  iiobis  iiisu|ves 
simus,  sed  etiam  gratia  Spiritus  saiicti  indlgni  judi- 


ttaete  in  ftde^  eonfortamini  et  viriiter  agite (1  Cor,  q  cemor.  Dixit  nainque  vir  quidam  iiacr  pasiores  cxi- 


ifHlS). 

CAPUT  IV. 
Haec  sufBciaiH  de  auctoritate  ei  antiquitate  sancta- 
MTigiliarum.  Superest  ut  sccundum  promissiim 
ie  eanim  militate  aliqua  proferamus ;  quanqiiam 
•ntiri  magis  potcst  per  exercitium  ipsa  uliliias, 
fiM)  loquentis  sermone  narrari.  ^  Gustando  enini 
^IAetor,  qtda  suacis  est  Dominus  (Psal.  xxxiii,  9). 
QiiergogusUvit,  iDteUigit  el  scntit,  quantum  pa:- 
M%  Tigilando  deponiiur,  qiiantus  mentis  stupor 
tteiuiiiir,  quanta  lux  animam  vigilantis  ct  orantis 
iOwrai,  qvaa  gratia,  qu»  sancta  visilatio  membra 

*  EiliL  Hieron.,  Hcccverba,  hcec  et  ejusmodi  exem- 
pis,  m  roi.  quem  non  de  profundo  eiiam  somno  et 
«orii  timitUmo  valeant  suscitare  ? 

^  Ml^  janua  sponte  apertce, 

*  Hulu  hic  desunl,  librarii  negligeniia,  ut  videlur, 
<Mttissa,  ex  ediio  iiieroiiyiniuno  s  c  reslituenda :  Idem 
I*nlm  apostolus  a  Troade  p"ofecturus,  sermonem  do» 
fektf  usque  ad  mediam  noctem,  accens  s  lanternis 
fsntpluribtis  in  cccnaculo.  Ex  quo  Eutvchus  adoleS' 
ustsomno  opprchsus^  ditputante  Paulo  prolixim,  a 
fewtlra  deduclus^  cecidil  de  leriw  tecto,  et  sublalus 
M  « itvtts  ;  quo  statim  reddito  viice,  usque  ad  lucein 
ffnhmnatuSf  Deo  gubernante  profecius  est,  Quan 
J^  idem  q^tamque  copiose  super  exercendis  vigilils 
«^fllw3,  Thcssalonicensibus  saibens  ait  :  \U>\\ni 
>K»n dormianuis  sicutei  cxieri,  sed  \igi1einiis,  e(  so- 
Msinin«.  Nam  qui  dormiiiut,  nocte  dormiiint,  ct 
qiii  inelH-iantur,  nocie  ebrii  sunt.  Nos  auiiun  qui  Dei 
Mi*)iUi,  sobrii  suinus.  Ei  mire  concludit  ;Sive,  iniiHit^ 
vij^ileuius,  sivc  doimiaaius,  siuiul  cum  iilo  viv.nuus. 


miu8 :  Sicut  fumus,  inquit,  fugat  apes,  sic  Indigcsta 
riictatio  avertit  ot  aijicit  Spltilus  saiicli  charismata. 
Ergo  tanquam  divintiin  celebraturi  inyslerium,  anlc 
nos  per  ahsiincnliaui  pararc  dcbemus,  ut  integrati  ct 
cxpediti  vigilarc  possimiis  :  'cogilalio  qufiqiie  niala 
pellatiir,  nc  iiialc  vigilaiiliuin  oratio  fiaty  sicut  le{;iiur, 
fii  peicaium  (Psal.  cviii,  7).  Sunlenim  et  ex  malignis 
malcdict.-c  vfgilir,  ul  iii  Provcrbiis  lcgiiur  :  Quia 
ablaius  est  sownus  *  b  oculis  eorum,  Non  enim  dor- 
miunt,  inqiiit.  n  si  niafe  fecerint  (Prov,  iv,  16).  Scd 
absiut,  et  longe  absinl  ab  hoc  couvenlu  tales  vigili.i-*^ 
sed  potius  vigilantiuin  pecius  clausum  diabolo,  sii 

D  Ad  Corinthios  autem  :  Vigilalc,  staie  in  fide,  coufor- 
tamini,  viriliUT  agiic.    Sic  et  ad  Ephesios  scribit : 
Oranies  in  oruMi  tenipore  in  spi  itu.  bi  ipte  vigHami^ 
quoque  exemplnm  poncns  in  calabgo  viilutum  suarum^. 
frnctum  de  vigiliis  multis  apnd  Coiinthos  gtorittur. 

^  Edil.   Ilieron.,   Custandum   enim   videtur^  qiii.i. 
suavis  est  Dotniu^s,  sicul  scriptum  est,  Qni  ergo,  ew.. 

•  Post  h;pc  verbi  in  eiit.  Hieron,  plura  exsiaiii 
qtix  hic  dcsider:H)tur.  Sunt  eiii^niOili :  Inde  diaholus 
(tioinurum  scmper  reriDn  callidus  a:mUfator^  iicut  jeju- 
nia  el  virginitaiem^  vana  baptismata  el  in.mia  smi  cul  - 
tibus  deiiil  :  itu  ei  hoc  snnctutn  a^muLitus  officiiun, 
nocturna  sa:ra  et  vigilias  suis  comessationi'  us  n.ltWlit. 
Unde  jam  nostri.fideles^  si  de  suorutn  iustitntlone  non 
excitanliir  al  habendas  vigHias  sacras  in  advjrsu  varie- 
tatis  usurpatione  cernent^s^  alicnas  a  Uei  rebus  no>i 
esse  fateantur  :  quas  non  (Sinularetur  iniquus  ad  dece- 
ptiOnem^  nisi  Deo  placita^  esse  cognoseeret  ad  ctte^ 
brantlum  bciicdiclioncin,  Tamcn,charissiini  fratrcs^  qur 
V  gilat ^aic. 


571 


S.  NICETII 


572 


De  hymnoram  autem  psalfnoraroq'ie  devotione  quaro 
grala  sint  el  accepcabilia  Deo,  nunc  quanlolamcon- 
qoe  dixissem,  nisi  ratio  prolixior  volumen  aliod  po- 
stularet :  quod  Domino  largiente  seqoentl  eibibdbi- 
tur  iectione. 


aperiurtk  Cbiislo,  ul  qnac  labiis  so.iamuB,  corde  ic-  A  noneiiam  de  earara  aancU  utilitate  dlcla  surficimic. 
neanius.  Tunc  erunl  acceptabiles  apud  Deum  nosirae 
vigilix,  tnnc  pcrnociatio  salutaris,  si  competente 
diligentta  et  devotione  tincera,  ministerium  noslrum 
divinis  obiutibus  ofleratur. 
Haec  de  vigiliarum  aucioriiaie  et  antlqoitate,  nec 

OPUSCDLUM  II. 
De  Psalmodiw    bono. 

coniribuit  Psalmus;  nec  peecalores  despicit»  sed 
remediam  eis  per  poeuitentiam  lacrymosam  aalnbri- 
ter  ingerit.  Dominus  iuque  Dcus  noster  per  David 
servum  sanm  confecit  potionem.  quae  dulcis  essel 
gustu  per  cantationem,  et  eflicax  nd  curanda  ¥«l- 
nera  peccatornm  per  suam  virtotem.  Soaviter  ( 
Psalmus  audilnr  dum  canitor,  penetrat  anlmom  ( 


CAPUT  PRIMUM. 
De  psalmodi»  bono  dicamus  qux  nobis  Deus  do- 
nare  dignatur.  Nos  itaque,  cbarissimi,  qui  lam  pro- 
pbeiicis  quam  evangelicis  et  apostolicis  sumus  omnea 
eruditi  magisteriis,  qnorum  nobts  dicta  et  facta  ante 
oculos  proponamus,  per  quos  sumus  omne  quod 
aumus  :  et  quam  sint  grata  et  accepta  Deo  spiritalia 
cantica,  a  primordio  repetentes,  iisdem  aoctoribus  ^  delectat;  facile  Psalmi  memoria  retineniory  ai  flre- 


asseramus.  Si  aulem  quaeramus  quis  omnium  pri- 
mus  hoc  genus  invexeril,  non  invenimus  alium  nisi 
Moyscm,  qui  canlicum  Deo  insigne  gestavit,  quando 
percussa  iEgypio  decem  pl.igis,  et  Pbaraone  de- 
merso,  populus  per  in  ueia  maris  itinera  ad  dcser- 
tum  gralulabundus  egressus  es'«  dicens  :  Canlemut 
Domino;  gtoriose  enim  honorifieatui  est{Exod,  xv,  1). 
Primus  igitur  Moyses  dux  tribuum  Israelis  cboros 
lusiiluit,  ct  ulrumque  sexum  distiiictis  classibus,  se 
vc  sorore  praeeunte,  cantare  Domiiio  canticuni  irium- 
pbale  perdocuit.  Posimodura  Debbora  nobilis  femina 
in  iibro  Judicum  boc  minisierio  functa  reperitur. 
ipse  tamen  Moyses  e  corpoie  rece  surus  ternficum 
cirmen  in  Dculerononilo  itcravit;    quoJ  scriptum 


quenier  psallantur;  et  quod  legis  austeritas  ab  I 
manis  mentihus  extorquere  non  poterat,  hi  per  ( 
cedinem  cantionis  exclodunt.  Nam  quidquid  Pro- 
phetae,  quidquid  Evangelia  ipsa  praecipiunt,  io  hia 
carminibus  suavi  mediiantium  dolcedine  continelor. 
Deus  ostenditur  ut  timeatur,  slmulacra  ridentor, 
justilia  ingeritur,  iniquitas  prohibetur,  misericordia 
laudaiur,  incredulitas  abdicatur,  veritas  reqiiiriior» 
mendacia  damnantur,  dolus  accusatur,  innoceotia 
collaudamr,  superbia  dcjicitur,  bumllitas  sublioaa- 
tur,  poeniteniia  praedicalur,  pax  sequenda  depromi- 
tur.  Contra  inimicos  protectlo  postulaiur,  vindleia 
promittitur,  spes  certa  nutritur;.et  qnod  his  M 
oiiMiibus  excelle  itius,  in  Psalinis  Cbristl  sacrameota 


tesiamcnti  vice  populo  dereliquir,  unde  scirent  quae  ^  cantantur.  Nam  et  geiieratio  ejus  exprimitur,  eC  re« 


pcnna  et  quales  cos  contribulaliones  sequerentur,  si 
a  Domlno  rec«'5si8seni.  Omnes  miseri  aique  niise- 
raiid',  qui  tali  tainqut!  evidenti  dcnuntiaiione  prx- 
tcriiiissa  notucrunt  a  pccatis  et  ab  illicitis  super- 
stitionibus  prxcavere. 

Jam  vero  pojilea  mulios  iiivenies  iion  soluiii  viros, 
sed  etiam  fcmiiias  Spiritu  diviiio  completas,  Dei  ccci- 
nisse  mysteria,  etiam  aiite  David,  qui  a  pucrliia  iii 
I.OC  munus  a  Doinino  specialiter  elcclus,  et  canto- 
riiin  princops,  carminuin  Ibesaurus  csse  promernii. 
Uui  adliuc  puer  n  citbara  suaviter  rortiierque  ca- 
neiis,  nialignum  spiriium  qui  op  rabatur  in  Saule, 
compescuit  :  non  qiio  cilliarae  illius  tanta  virtus 
erat,  sed  quia  figura  crucis  Cbristi,  qux*  in  ligiio  et 


jectio  plebis  impiae,  et  gentium  baerediias  nominatur^ 
virtutes  Domini  canl:^iur,  passlo  veneranda  depln* 
gitur,  resurrectio  gloriosa  monstratur,  sedes  qooqoa 
ad  dexleram  mirabiliter  depingiiur.  Deinde  igoeiia 
Domini  maiiifestatur  adventus,  lerribile  de  vjvia  el 
mortuis  judicium  panditur.  Quid  plura  ?  Etiam  Spi- 
ritus  creaniis  emissio,  et  terrae  renovatio  rcvclatur: 
post  qux  crit  in  gloria  Domiiii  scmpiternum  jtistonuD 
regnum,  peccatorumque  perenne  supplicium. 

CAPUT  II. 

Ilaec  sunl  cantica  Dei  quae  canit  calbollca  Ecclesia 

Doi.  Haec  suiit  quae  bic  noster  conventus  sono  etiam 

vocis  excrcet :  lixc  non  solum  cantorem  non  resol- 

vunt,  sed  poiius  siringunt.  tiaec  cantica  placent  L'eo^ 


extensione  nervorum  mystice  gerebatur.  jam  tunc  D  ^^-  j^j^^  ^^^j  ^g^^,^  ^^^^^^  ^^  ^^^^.^^^  Creatoria, 


spiritura  d;emoni   opprimebat. 

Quid  in  bis  Psalmis  non  invenies  quod  faciat  ad 
ntiiitaiem  ct  xdiflcationem ,  ad  consolationem  liu- 
maiii  gencris,  condilionis,  sevus,  ataiis?  Ilahct  in 
Psalmis  infans  quid  l.ctcai,  puer  quid  laudtt,  adole- 
scens  quid  corrigat  viam,  juvenis  quid  sequalur,  se- 
iiior  q:iid  prccclur.  Discit  feinina  pudiciliani,  piipilli 
inveniunt  patrem,  vidiiae  judicein ,  pauperes  perspe- 
ciorcm,  advenae  custodem,  audiunt  reges  judiccsque 
quid  linieaiil.  Psalinu»  iristes  consobiur,  Ixtos  icm- 
pcr.il,  iralos  mii  gat,  p  u;jeres  recreal,  divitcs  ut 
se  agiioscant  adnionet,  ct  nc  supcrbiant  iiicrC|iat; 
oiiinibus  oinnino  su  cipicntiljus  se  aptani  mcdicinam 


Meriio  idem  propbeia  omnes  et  oronia  ad  laudein 
Dei  cuncta  gubernantis  bortatur  dicens  :  Omms  «pt« 
ritus  laudet  Dominum  {PsaL  CL,  6).  Se  ipsum  quoqot 
pollicens  laudatorem  dicebat  :  Laudabo  nomeh  D^ 
mini  cum  cantieOy  et  magnificabo  eum  in  iaude  {PmL 
Lxviii,5i).  Laudate  Dominum  in  vita  vestra,  Immolate 
Deo  sacrilicium  laudis  pro  aiKma  et  vita  vesira«  et  per 
ipsum  ostenditur  vobis  in  aniina  vestra,  qua  ad  ejua 
pcrveniatis  salutarc. 

Delectat  Dominum  nostrum  de  pura  conscientia 
laus  emissa,  sicul  idem  bortatur  byninigrapbus,  di- 
cens  :  Laudate  Dominum^  quia  bonus  ett  psatmut;  Deo 
nostro  sitJHCunda  decoraque  taudw.io  {PsaL  txxxi v,  5). 


573 


OrUSCULA.  *  ^^i 

Uaiic  scieuliaiu  gereus.  Uuc  ofliciuin  Deo  placilum  A     Q»iJ  i»ac  ulililale  commoilius,  quid  hac  aele.  la 
sciens  idem  Psalmisla  testatur  ;  Septies  in  die  laudem 


din  tm  (Psah  cxviii,  164).  El  adhuc  amplius  aliquid 
pollicetur  :  Et  linguay  inquii,  mea  meditabitur  juiti- 
lutm  tuam^  tota  die  laudem  tuam  {PsaL  xxxiv,  ^8). 
Senliebat  enim  sine  dubio  de  uli  opere  heneGcium, 
sicut  ipse  commemorans  dicit  *.  Laudans  invocabo 
Dominumy  et  ab  inimicismeissahus  ero  (Psal.  xxvi,  4). 
Tali  tutamine  et  tali  clypeo  armatus,  ei  fortissimum 
flloiu  Goliam  giganiem  straverat,  el  sspe  de  alienl- 
geois  victoriam  reportarat. 

CAPUT  III. 
Longum  erit»  cbarissiini,  singula  quae  ganclorum 
bisloria  coniinet  dicere,  praesertim  cum  res  exigat 
de  Novo  Testainento  aliqua  ad  veteruui  coiiCrmatio- 


lioiie  jucundius,  quia  ei  Psalniis  delcclamur,  el  ura- 
tionibus  irrigamur,  el  interpusitis  leciionibus  pasci- 
mur?  Et  vere  sicut  boni  convlvae  fercnloruin  varie- 
tate  delectanlur,  ila  nostrx  aniinx  muliiplici  lcclione 
et  hymnorum  exhlbiliune  sagin  •niur. 

Tautum,  chari^simi,  iniermittentes  fabulas  super- 
fluas,  inieiito  sensu  et  vigilanti  mente  psallamus,  ot 
Deo  non  dispiiceamus.  Sic  eiTim  nos  hortatt.r  psal- 
mus  dicens  :  Quoniam  rex  omnis  ttrros  Deus^  psallite 
safnenier  (PsaL  xlvi,  8),  id  est  inielligenter,  ut  noii 
solum  spiritu,  boc  est  soiio  vocis,  sed  et  mente  psal- 
lamus,  ei  ipsum  quod  psallimus  cogitemus  nc  capti- 
vata  meus  fabulis  et  extraneis  cugitationibus,  labo- 
rem  habeat  infructuosum.  Sonus  etiam  vel  melodia 


et  ad  vesrram  in&truclionem  deherc  proferri.  B  conseutiens  sanctae  religioni  psallatur,  non  qute  tra- 


Ergo   invenies  primum   Zachariaiii  patrem  magni 

Jotnnis  post  longum  illud  silentium  iu  hymni  vice 

propbeusse.  «Nec  Clisabeib,  diu  sterilis,  edito  de 

promissione  filio  Deom  de  ipsa  anima  magnificare 

cessavit.  Nato  in  terris  Chrislo  laudem  sonuit  excr- 

t  ilus  aiigcloruiii :  Cloria  in  excelsis  Deo,  et  in  terra  pa^ 

kommbusbonai  voluntalis  (Luc,  ii,  14).  Annuntiantes 

pueri  in  tt^mplo,  Uosanna  fiUo  David  (Matth.  xxi,  15) 

damaveruiit;  nec  Pharisxis  livore  sirepeuiibus  Do- 

ninus  ora  iimocentium  clausit,  sed  putius  aperuit, 

dSeens  eis  ;  Non  Ugistis  scriptum  :  Ex  ore  infantium 

it  l4seteittium  perfecisli  laudem  ?  Et  si  isti  tacuerint, 

kpidet  clamabunt  (Ibid,^  IG).  Ipse  Dominus  in  vcrbis 

ductor,  in  factis  consammator,  ut  byuJiorum  inini- 

sieriuin  gratissimum  comprobaret ,  cum  discipulis  C 

byaino  dicto  exivil  in  montem  Olivcti.  Quis  jam  tali 

documenio  de  psalmorum   et  bymnorum  rcligiune 

dubiubil;  quando  ilie  qui  a  coRlestibus  cunctis  ado- 

raiur  ct  psallitur,  ipse  cum  discipulis  hynii:um  can- 

tasse  perhibetur? 

Et  ioannes  in  ApocaIyp$i  rcfcrt  se  Spiriiu  reve- 
Imie  vidisse,  et  audisse  vocem  aquarum  mulurum, 
m  tODitniorum  vaiidorum  dicentium  Atleiuia :  ex  quo 
Millus  debet  ambigere  boc  vigiliarum  sanctarum  nii- 
iiisteriuro ,  si  digna  fide  et  devotione  vera  ceiebretur, 
mitgells  esse  conjunctuin,  quos  constat  siiic  somnts 
%iiie  occupatioiie  indesinenter  laudare  Deum  in 
ccbUs  et  henedicere  Salvatoreni.  Quae  cum  iia  siut, 
fralres,  jam  pleuiore  fiducia  hymnorum  mysterium 


gicas  difficultates  exclamet,  sed  quae  in  vobis  *  veram 
Chrr^lianiiatem  demonstret;  nou  quae  aliquid  tbea-* 
irale  reduleat,  sed  compunctionem  ptccaioruni  fa- 
cial.  Sed  et  vox  omnium  veslrum  non  dissona  debet 
esse,  sed  consona.  Non  unus  insipienier  protrahat, 
aut  unus  huuiiliet,  alter  vocem  extollat;  scd  inuiia- 
tur  humililer  unusquisque  vocein  suain  iiilra  sonuiii 
chori  concinentis  includere,  non  exirinsecus  extul- 
leiiles,  aut  proirahetites  quasi  ad  stullam  ostentalio- 
iicm  indeccnler  eircrre,  neque  boniinihiis  piacere 
velle.  Totum  cnini  tanquam  in  conspectu  Dei,  noii 
hominibus  placendi  studio  celebrare  debenius.  Ua- 
bemus  enim  et  de  hac  vocis  cousonantia  rormaijft  po- 
siiam,  vel  exemplum,  tres  illos  utique  bcatissimos 
pueros,  de  quibus  refert  propbeta  Daniel :  7u/ic,  in- 
quil,  hi  tres  quasi  ex  uno  ore  hymnum  dicebant,  et  glo- 
rificabant  Deum  in  foruace,  dicentes  :  Bcnedictus  es^ . 
Domine  Deus  patrum  nostrorum  (Dan,  iii,  5i,  53). 
Videlis  quia  pro  magisterio  poniiur  quod  trcs  pueri 
pariter  Deuni  ex  uuo  ore  bumiiiter  sancteque  lauda- 
verint.  £i  iios  utiquc  omnes  quasi  ex  uno  ore  eum- 
demque  psalmorum  souum,  eamdemque  vocis  ino- 
duiationeui  xqualiler  proferamus  :  qui  aulem  a^quare 
se  nou  potest  caeteris,  inelius  cst  ei  taoere,  aut  lenia 
voce  psallere.  quam  claniosa  voce  omnibus  pcrsire* 
pere;  sic  cnim  et  ministerii  implebit  officium,  ct. 
Iiumililer  psallenti  fraternitati  noii  facieti^ffendicur  j 
lum.  Si  .^rgo  et  nostra  oinniuin  vox  fiierit  inoffcnsa,,. 
vel  consoiia  labiorum  cynihalis  beiie  sonaniibus,  et 


iideliler  iropleamus,  magnam  nus  credentes  a  Deo  j^  ^^^^  deteciabii,  et  audienies  jodificabit,  et  Dco  iiostrO' 


Hraiiam  consecutos,  quibus  concessuin  est  cum  tan- 
lis  ac  ulibus  sanctis,  propbeii^  dico  aique  niariyri- 

Ims»  Dei  »ierni  miraeula Hc  cum  David  Doniino 

coofitemur  quaniam  bonus  est ;  cum  Uoyfie  potentiam 

IkMDifH  magnis  illis  canticis  pcrsonamus ;  cum  Anna 

4|uae  Eccle^i»  speciem  gerit,  olim  hterilis,  nunc  fe- 

citnda,  ia  Dtriaude  corde  confirmamur;  cum  ls:tia 

do  nocte  vtgilantes  psallimus;  cum  llabacuc,  cum 

JereiBia,  cum  Jona  sanctissimis  vatibus  orando  canta- 

IDOS  :  £om  tribos  aeque  pueris,  quasi  in  fornace  po* 

siU,  convocata  omni  creaiura,  Greatori  omnium  be- 

cedicentes  psailitnus. 


suavis  erit  tota  lauJatio,  qui  iii  domo  sua,  sicut  le- 
gitur,  unanimes  habitare  facit.  Quando  enim  psalii- 
lur,  psallatur  ab  oinnibos;  cum  lectio  legitur,  factov 
silentio  xque  audiatur  ab  oiiinibus,  at  tegcnte  le- 
ctore  omnino  elamosis  vocibiis  nemo  persirepai. 
Et  anlequ^m  legfttur,  oinnes  convenile :  si  quis  auleiu 
supervenerit  cum  lectio  celebrutur,  adorei  tantum 
Dcum,  et  praDsignaia  fronte,  aureui  legi  Dei  soliicite 
cuinmodet. 

Palct  tempus  orandi  cum  oinncs  oramus,  patet 
tcmpus  cuin  vulueritis,  et  quoiios  volueritis  privaiiu^ 
orare ;  ne  obicutu  loctiouis  doieas  te  pcr^iidi&ie  k*- 


*  A(L  Wfbis  f 


573  S.  MCETll  576 

ftioficm,  qtiia  non  sempcr  eam  quilibcl  pnraiam  po-  A  Idco  enim  et  diaconus  clara  voca  in  domo  Dci  sancti 


test  habere  :  nam  grande  tempus  semper  in  proniplu 
•st  :  nec  putirtis  parvam  vobis  nasci  utilitatem  ec 
«acrx  lectionis  »iditu ;  quia  oratlo  ipsa  fit  pinguior, 
dum  mens  receiai  lectione  saglnatur,  et  currit  per 
iniagines  divinarum  rerum  quas  nuper  audivit.  Nam 
•t  Maria  soror  Marhi*,  qu;e  sedens  ad  pedes  Jesu 
•«•rore  negKxta  verbuin  Domini  inlentius  audiebal, 
W>nain  paricm  ^ibi  tlegissc  Dominl  voce  firmatur. 


praeconii  adinonet  cunct(^,  ut  slve  orando,  sive  in 
flectendis  genibus,  sive  in  psallaido,  sive  in  lectio- 
nibas  solliciie  audiendis,  unitas  servetur  ab  omni- 
bus;  quia  unanimes  homines  diligit  Deus,  et  in  sna 
domo  eos  efficit  babitare ;  in  qoa  domo  qni  babitant, 
beali  pronuntianlur  in  psalmo,  quia  ipsi  laudaboiit 
Domiiium  in  saecula  sseculorum  (PsaL  lxxxiii,  5)« 
Amen. 


S.  NICETII 

EPISTOLyE  WM. 


EPISTOLA  PKIMA. 

aD  CliLODOSVlMDAIl   REGINAU   LOXGOBARUORUM. 

Dominae  clcmcntissimx  in  Christo  filiac  Cblodos- 
Tiiidae  reginae  Nice  ius  peccator. 

I.  Cum  legalos  vestros  pcr  Francorum  rcgcs, 
german*s  tuos,  ire  conspicimus,  dc  prosperitaic 
vcsira  sollicili  sumus.  Sed  illa  indc  auiiimus,  qiiod 
q<iam  semper  sonare  eliani  et  sonaro  confitemur, 
qiiam  magna,  quam  alta,  quam  laudabiiis,  qiiam  uli- 
lis,  qinm  humana  vel  munifica;  quomodo  de  paupe- 
ribus  sollicita,  quomodo  de  regione  *  asliita,  quo- 
modo  in  cuncto  populo  pia  convcrsatiotie  spIendiJa. 
Ile  hoc  concedai  qui  tibi  spirilum  sapi.  nia;  et  in- 
tollecliis  jam  dedil.  Gau Jemus  cx  hoc  :  gaudere  nos 
Cliristiis  faciat  de  Alboino  regc  quem  hnbps,  el  de 
fclicila'e  sna  triiimphi^rc.  Stupentes  sumus,  cuiii 
genies  iliiim  iremiinl,  cum  rcgcs  vencraiionem  im* 
piiiiduiit ,  cuni  poiestia'*s  sine  c<  ssaiionc  laudaitt, 
ciim  ctiim  ip^e  imp  rntor  siiis  ipsiim  pracponil,  qiiod 
aiiimae  remedium  non  fcstinus  rc  .uiril.  Scriptnm 
lcgimus  :  Quecrite  primum  regnum  Dei ,  et  omnia  ap- 
poneniur  (Matih,  vi,  55).  Qui  sic,  quema(hiioduiM  ille, 
fulgcl  fania.  11  iror  qnod  de  rcgno  Dci  et  animx  suas 
salulc  iiihil  iiivestigTc  studft;  scd  illos  recipit,  illis 
acquiescit,  qui  polius  animani  in  gehcnnam  pcrdunt, 
quam  ad  viam  salutis  aJducant.  Duos  Dcos  csse 
prxdlcant,  alium  in  deilaie  Patrem,  alicrum  in  dci- 
fciie,  sed  pro  ereatura,  Filium;  cum  Seri|)lura  dicit: 
Kf)0  sum  tatvator^  et  non  e»t  alius  prceter  me  (l$a. 
XI.V.  14). 

II.  Te,douiina  Chlodosvlnda,  per  trcmendum  Dei 
)Hdicium  conjuro,  ut  hanc.  epistoliim  et  benc  legas, 
ct  bene  illi  et  freqMcnter  exponere  studeas,  et  ut 
ipsum  interrogesiQuis  est  Salvatrr?  Patrcm  dicunt 
csse  Salvaiorem,  an  Filium  ?  Qiiomodo  duos  esse, 
i-um  unusest,  ei.  atlus  ii  n  est,  denuniianl?  Si  diccnt 
Filium,  ergo  Paler  Salvator  noiiosl;  it  si  diterint 
Pairem,  ergo  Filius  Salvaior  non  csl  :  quia  salvarc 
qui  Salvalor  non  Cbl  nuliiim  poicst.  Si   dixeriiil  : 


"  Ita  Coiiitius  Annal.  eccL  Franc,  tom.  II,  png. 
55.  Ncioe  alilcr  Uuinart.  ad  Cn^or.  Tiirou.^pJir. 
i3'/8.  Al  SiriDond.  Con'\  loiii.  VI,  pa^j   51  i,  dereli- 


B  Duo  sunt  Salvaiores,  istud  scriptum  nusquam  iuve- 
nient,  nisi,  Eqo  et  Pater  unum  sifmns  (Joan,  x,  50); 
hoc  est,  Patcr  iu  Filio  ct  curo  Filio»  et  Al.us  in  Palr^ 
et  cum  Patre.  Dt  us  prx  niagnitudine  videri  ab  oculo 
bumano  n-.^n  poiest,  qui  lantuin  grandis,  tautuin 
fulgens,  lanluin  etiam  igucus  cst.  Legimus  :  In  cir- 
cuitu  cosli  et  terrce  tabernaculum  ejns  (Piat,  xvii,  19); 
quod  ctiani  prx  isia  nijignitudiue  et  splendore  ab 
homine-vidcri  non  potest.  Cxprc«iMt  dc  se,  queui 
semper  habuit  apud  se;  qui  latibulum  sibi  de  carse 
fecit ;  et  idco  Scriptura  dicit :  Posuit  tenebrcu  talUnh 
tum  suum  (Ibid,),  Ideoque  in  Evangelia  ait  Yerb«in 
Dei,  quod  Jomnes  dicit,  quia  lnprindpocrat(Joau,\^ 
i),  Verbum  caro  factum  est  (Ibid.,  14);  et  quodde 
Maria  eral,  sic  illud  ad  se  junxil,  ut  esset  unum* 

C  Fl  pcr  Scripiur.im  dicit  :  Ex  Sion  species  3ccori$  eju$ 
(Psa/.  XLix,  2)  :  hoc  csi,  homo  iuDco  transibiL 

111.  Iii  Cvangcl  is  ipse  dixit  :  Ego  ex  Pa  re  exivi^ 
et  veni  in  fiunc  mundum  (Joan,  xvi,  S8).  In  qiuidra- 
gesimo  sepliino  psalmo  dlxit  :  Distribuite  gradus  ejms 
(Psat.  XLVii,  ii).  Itljus  dixit,  non  corum  :  quoiiiaiB 
unus  cssc,  sed  nec  solus,  aperlissime  scitur:  Ui 
etiarretis  in  progenie  aticra  :  nam  in  die  rcsurrectio- 
nis  ncc  enarrare,  i.ec  npparere  poterit,  qui  Trinita- 
tem  iii  uiiiiate  non  crcdideril.  Et  pro  eo  omuis  miii- 
tia  angelorum  per  singuios  dies  clamat :  Sanctus^ 
sanctuSf  sanctus,  Dominus  Deus  sabaoth  (Isa.  vi,  3). 
Non  tres  Sancti,  scd  ter  Sanctum  dixit  DominiuB 
Deuin  sabaolh.  Sanctus  Pater,  Sanctus  Filius,  Saoctuf 
SpiriUis.   Unus  Sanctus,  sicut  unus  Domiiius.  Uiide 

^  ct  Joaniies  ev^ngelista  tlixit  :  Ipse  est  qui  esi^  ei  qui 
erat  et  qui  venturus  est  Sattator  (Apoc,  i»  8).  Si  per 
nomina  ivero,  gradus  esse  videntur.  Gum  Patrem 
audi<',  nomine  major  esse  videtiir;  et  ideo  dixit: 
Pater  major  me  est  (Joan.  xiv,  28);  sed  niunine  lan» 
tum.  In  doitatc  aulcm,  cvideut  ssiine  per  Cbri&Uini 
et  per  aposiolos  ejus  unus  es.se  agno^citur.  Quia  i|^ 
cuui  a  discipulu  intcrrogareiitr  :  Domine,  ostende  nqbi* 
Patrem;  ct  ille  :  Me  lidw,  et  de  Patre  inurrogaa 

pione :  fortasse  reclius;  apud  quem  paulo  post  tiio- 

juijica  pro  munilica  :  quod  posierius  magis  placct. 


577 


EPISTOLA  n. 


378 


(7iKiJi.iiT,8,9}?ViJes,  quia  iiiTriiiitaleinv<>ealur»et  A  rabilia  hodie  apparent,  quanlum  nec  diccrc  TeibU 


ia  una  dtritate  e8>e  invenitur.  Gum  Patrem  audis,  sine 

Fiiio  etse  immi  eredas :  coni  audis  Filium,  ynn  Patre 

e«se  aon  delMtes :  nec  dobites  tre»  in  personis ;  nam 

0OI»  \u  deltaie  esse  agnoscitur.  Et  ideo  ad  discipulos 

^■HM  dixit :  /fe,  bapHza'e  m  nomine  Patris,  et  Ftfti, 

^  JSptrilirt  taneti  {Matih.  xxtiii^  19).  In  noroine  dixit, 

ibOH  in  noroii.ibus;  quta  onam  deitatem  dixit,  non 

t«"0S.  Spiriios  auieni  sanctus  separari  non  potest; 

QBia  uiide  esse  scitur  gratia  Dei,  iode  donum  es^e 

eAC^noscilHr.  Ab  i|»so  spirant  bona  omiiia,  sicut  Apo- 

s&«%los  dixH  :  Quoniam  ex  ipso^  et  fer  ipsum,  et  in  ipto 

mwm9it  omma{Rom.  ix,  36).  Sed  iolut  AUinimus  in  omni 

wa  {Ptal.  Lxxxu,  19)  Salvator.  Jesu  Nave  ipsum 

aspexit,  et  ideo  dixit :  Notter  e$,  an  adversariorum 


valeo :  ubi  tribulantes,  id  cst,  dsBmonia  babenies,  in 
aera  sospensi  torqoenior,  et  dominos  quo^  dixi,  esi^e 
cenfitentur?  Nunquld  in  ecclesiis  eorum  sic  faciuni? 
Non  faciunt ,  quia  Deum  el  dominos  sanctos  ibi  ha- 
bUare  non  sentiunt.  Dxmon  dxroonem  non  exorei- 
zat.  Nam  obi  sancti  habiiani,  d.iemon  vagari  ooo  di- 
mittitur  :  ideo  flt,  ut  locus  ubi  Deus  est,  ostendatur. 
Qiiid  de  (tomino  Remigio  et  domino  Medardo  episco* 
pis,  quos  tu,  credo,  vidisti?  Non  possumus  lanta 
exponere,  quanta  mirabilia  perillos  Deum  videmus 
facere. 

IV.  Andisti  abavia  taabonaememoriseUodhtlde  ', 

qunlitcr  in  Pranciam  vcnerit,  quomodo  dominurn 

Chlodoveum  ad  tegem  catholicam  adduxerit;  ei  cuin 

(^«>i.  V,  13)?  IHe  autem  respondcns  ait  :  E^o  stim  B  essethomoastutissirnus,  noluilacquiescereantequam 


^mmm  sum,  ei  alius  prmter  me  non  esl  (Exod.  iii,  i4). 
j^lmffobam,  qui  dicilur  amicus  Dei  {II  ParaL  xx,  7; 
/mz.  xli,  8;  Jae.  ii,  23),  et  probatur,  tres  vidit,  et 
tt«^tiiu  credidit  {Gen.  xviii,  2,  3).  Cum  ires  adorat, 
TrtNitatem,  sicut  dtxi,  coinmemorat :  cum  unum  in 
#on)inn  inirare  deprecatur,  unam  pote$itatein  esse 
dl^iHiatiat.  Nani  Moysi  quotiens  atque  quoliens  dixit, 
S^tf  sum  qui  sum^  ei  alius  prceter  me  nonest  ? 

IV.  Quid  nos  ire  per  singula  necesse  esl?  Ad  duo- 
deciii  discipulos  quos  babuit,  vcniamus;  quia  ipsi 
Golbi  bodie  ipsis  venerationcm  impenduiit,  ct  rcli- 
qiiias  eqnim  fhrtlm  tollunt  :  sed  niliil  ibi  h.ibenf , 
4^t  fidem  eorun  annulare  prscsumunt.  Quid  est 
^taod  in  bosilicis  eorum  corpora  ipsorum  bodie  ve- 


vera  agnosceret.  Cum  isia  qux  supra  dixi,  probata 
cognovit ,  humilis  ad  domini  Martini  limina  cecidit, 
et  haptizari  ^e  sine  mora  permisit.  Qui  baptixatus 
qmmta  in  haereticos.Alaricum  vel  Gundobaldum re- 
gcf  fecerit,  audisti;  (;fualia  bona  ipse  vel  filii  ejus 
in  sxculo  possederuut,  non  ignoratis.  Talis  ornatus, 
lalis  vir,  qualis  Alboinas  rex  csse  dicitur,  talis  fama» 
quem  niundiis  sic  pra^ponil ,  quare  non  coovcriilur, 
aot  quare  tardus  ad  requirendam  viam  salutis  appa- 
ret  ?  Deus  bone,  qoi  es  sanciorum  gloria  et  omniuni 
salujt,  lu  le  in  illum  mitie.  Et  iu,domina  Clilodosvio- 
da,  cum  verbom  facis,  solatium  iribue,  ut  omnes  de 
tali  stella,  de  tali  gemma  sic  gaudeamus  ,  qualitcr 
Deo  placere  possimus.  Saluio  lanium,  quantum  va- 


tteranlur,  non  iugrediuiitur  ?  Quid  est  quod  niliil  ibi-  ^  ^^  '  d«P«^orul  oUosa  non  sis  :  inccsiaiiier  claina. 


^m  pRRSumere  audent,  nisi  furiivc  ",  ut  canes  a 
^oris  aoimas  dccipiunt?  Cum  illos  suos  OJelcs  rex 
Alboious  sibi  demitiat,  et  ad  domini  Pelri,  ei  Pauli, 
^o^niiis  vel  reKquorum  sanctoium  liniina  perducai, 
^l-  ibiJem  missas  facere,  si  audcnt,  delibcrcnl;  scd 
lioii  audent,  quia  domini  Pctri  discipuli  non  appa- 
^^m,  et  conlrarii  Christi  esse  probaniur  :  quin  quod 
1^^»*  crucem  ipse  redemit  *>,  destruere  infeiices  inve- 
<^^Uiitur.  «  Qua  causa  venena  eorum  ulis  rex  et.  talis 
^^  pereipilt  Uie^^  ai  jubet  ad  dominum  Martinum 
P  -r  festiviutem  suam  quam  undecima  dieiacit  No- 
^^ber,  ipsos  mitlat;  et  ibi ,  si  audent,  aliquid 
l^^^umant,  ubi  caecos  hodie  illuminari  conspiciinu.% 
^•^i  surdos  aiiditum  tt  mutos  saniutem  recipere. 


incessaiiler  canla.  Audisii  dictum :  Salvnbilur  s  vir  in- 
fidetis  per  muHerem  fidetem.  (/  Cor.  vii,  ii).  Nam  scias, 
pHma  salns,  prima  remissio  esl,  qui  convcrti  fecerit 
peccaiorem  ab  crrore  suo.  Vigita,  vigil  i,  quia  Deum 
propitium  babes.  Rogo  ut  sic  agas,  ut  ei  genicni  Lou- 
gobardorum  fortem  supcr  inimicos  Ricias,  ct  nos  de 
salute  lua  vel  viri  lui  gauderc  concedas. 
FPISTOLA  II. 

▲D  JHSTINUNOIl  lUPBRATORBM. 

In  haresim  tapsum  revocat  ab  errore. 

Domiuo  semper  suo  Jufitiniano  imperatori,  Nice* 
tius  cum  suis  bumilis,  sed  misericordia  Domini  epi- 
scopus. 

I.  In  novissimis  temporibus  jam,  ut  sermo  evaiige« 


^^  qoid  dicam  de  leprosis  aut  de  aliis  quamplu-  ^  llcua  pradixit,  prospirimns;  et  cuni  tempus  nostrum 


i 


^*<Kiis,  qui  quauucunque  debililate  percussi  sunl, 
**^itiem  per  singulos  annos  alii  etalii  sanantur?  For- 
*^ie  dxunt,  conlingunt  vel  caecos,  qui  cfleci  a  naii- 
^ildte  esse  vldentur, «  Quid  dicam,  cum  iiide  illu- 
•"*»«ttlos  conspicimus  et  ad  propria,  Deo  miseranic, 
^verii  videmus?  Nam  quid  dicam  adiiuc  de  domino 
^**^no,  Hilario,  vel  Lupo  cpiscopis  :  ubi  taota  rai- 

,jji^ni»«s  I.  c,  pag.  26,  sic  dislinguil  :  nisi  fur- 
*•«•  l/l  eanes  a  foris  animas  decipiant,  cum  itlos,  elc. 
Ks  Coiutiiis  et  ftiiiiiartus.  Sirmondus  iu  Couc.  I. 
'•  9»«  per  cr. 

•  Hx*c  oniitluiittir  in  Coiic.  I.  c,  quae  tamcn  occur- 
*'ni  apud  Cointiuin  cl  Kuiiiartum. 
Uim.  ct  Ruinart.  leguni  si  tnbet. 


semper  sit  paraliim  ,  tameii  fniem ,  ul  Scriptura  de- 
ouutiavit,  vcuire  senliinus.  Scd  beatus  ille  homa 
quem,  cum  vencrii  Cbristus,invenerit  ipsum  vigilan- 
tem.  Sol  convertiiur  in  teuebras  ab  oricnte ,  id  est 
abalto,  bocesta  viia  saucia.  lu  intcgro  muiido  spleii-* 
dcbas  ut  sol ;  ot  cum  omiies  iiidc  gratia  Domiui  ^  rec- 
tores  Ecclesia  cuncti  coosilii  '*•  ipsius  gaudcreinus , 

5  Minus  recte  Cointius ,  ut  videtar ,  Quid  dicumt. 
Nain  mox,  quid  dicam  adhuc,  ctc. 
^  ClothilJe  Clodovei  I  uxore. 
s  Apud  Huinart.  mendo«e,  sanabitur. 
^  Incuriosc  omitiitur  graiia  in  (  oncil. 
>  iu  Cuucil.  in  margiuc  consitiis. 


573 


AGNELLUS.  NOTITIA. 


Z^ 


dtTulganle  fama  ex  iapsu  Tcslro  quem   nunquara  A  cepfsli.GumLactaniius.ut  dicil,prd:>bylerl<»caisancu 


penrenire  debuimuft,  contrislati  et  bumiliati  usque  in 
terra  sumus  *.  Dulcis  noster  Justiniane,  quis  te  sic 
deoepit  ?  quis ,  ul  talia  prosequereris ,  suasil  ?  quis, 
nl  Christum  purum  bominem  fatereris,  docuit?  quis, 
ut  in  Jud£  consoriium  te  irauscriberes ,  drcumve- 
nlt?  qnis,  ut  illum  qui  dixit :  Kgo  a  Patre  exm,  et 
vent  tii  hunc  mundum  {Joan,  iti,  28),  per  circumci- 
sioneiD,  per  baptismum ,  per  passionem ,  ut  cresce- 
rei,  le  docuit  ?  quis,  ut  qui  cor  miserum  non  babe- 
baf  anle,  repenle  oppressit?  quis,  ut  patres  quos 
fenerari  debuis^i,  ad  caedes,  ad  diversas  cruces  mit- 
teree,  proTOcaTit  ?  quis,  ut  illa  propter  quxGhristus 
cmciQias  est ,  et  apostoll  omues  pertulerunl ,  de^ 
simeref,  provocaTit?  quis,  ul  quod  jam  semel,biset 
tertio  ab  omnibus  rectoribus  Ecclesiae  condemnaium  B 
fverai,  vel  adorares,  commonuit?  Nesiorii  et  Euty- 
cblSy  ui  diiimus,  jam  analhematizata  quoliens  atque 
quotiens  secta,  ut  te  de  ipsa  ^  interimeres,  quis  im- 
perayii  ?  llle ,  ille  qui  Adam  ut  contingerei  arborem 
Til«  snasit ,  qui  siudio  suo  moriem  adinvenit,  cir- 
eomyenit;  qui  Jodam  cum  Christum  purum  bominera 
HKil  et  pro  bomine  tradjdit,  in  ignem  quem  oraeparavit 
Dieiis  diabolo  el  angelis  ejus,  misit. 

IL  Dulcis  et  dulcis  noster  Jusiiniane,  rememorare 
qus  proroisisii  cum  baptizalus  es,  qnid  per  singula  le 
credere  diiisti.  Unum  Filium  manentem  In  duabus 
subsiantiis ,  cum  Patre  ct  Splriiu  sancto ,  non  duos 
Christos  tesutus  es.  Gum  excessisii,  quid  fecisii  ? 
quid  tibi  praeparasii  ?  Discute ,  et  bene  te  prospi- 


per  Gallias  propter  Doraini  misericordiam  vlsitarei, 
anle  nos  apparuii;  qux  legis,  depreeayimus,  et  per 
Jesum  Chrisium  Redemptorera  oostruoi  coDJurs- 
Timus.  Ergo  litteris  praBsenlibus  Deum  Dostnim  con- 
Juravimus,  insuper  contcsiamur,  ut  et  ta  rever- 
laris,  el  quantos  perire  suasisti  in  horrenda  perse- 
cutione,  revertere  provoces.  Quod  si  dou  feceris,  sii 
judez  ille  inter  nos  et  le;  sed  quanio  citios,  cui  tu 
bonores  tulisti ,  ei  purum  homineiu  fecisti  t  Cum 
legiati,  Ego  et  Pater  unum  $umui  {Joan.  x,  30)  :  sed 
talis  Pater  qualis  el  Filius,  quia  ita  Pater  ut  Filius; 
quoniam  verum  e^l,  quomodo  ad  circumcisionem 
Teniendo,  ad  baplismum,  ad  mariyrium,  melioraie 
probalur,  q|ui  el  creator  omuium  esseconviDCitur! 

IIL  Fesiina,  festina»  sediprotinns.  Nam  si  te  sic  ul- 
timus  dies  invenerii ,  quaiis  Donc  bodie  appares, 
desceitdens  ad  inferiora  terrae,  ei  ad  partes  Tuip'uw 
eris.  LstetOr  sancu  Ecdesia  de  regressu  luo,  quia 
vehementer  luget  de  excessu  too.  Gaudere  nos  in 
ultimo  saeculo  facias,  quos  iugere  post  laetitiam 
tuam  de  perdiiione  tua  fecisti.  Ne  dicas  vel  in  corde 
luo,  Feci,  Teci ,  Vici,  vici.  Victus  es  et  vinctus;  sed 
inde  unde  Itlius  diaboli  el  inimicus  jusiiiix.  Nam 
nolum  libi  sii,  quod  lota  Italia,  integra  ATrica,  ILs- 
pania,  vel  Gallia  cuncta,  nomen  tuumi  cum  de  per- 
ditione  tua  plorant,  anaihemaiizanU  £t  si  noD  quas 
docuisii  destruxeris ,  el  publica  voce  clamaTeris  : 
Erravi,  erravi;  aoalbema  Nislorius,  anaibcma  Eniy- 
ches;  cum  ipsls  (e  ad  supplicia  semptterna  tradidisti. 


ce,  et  vide  si  noninloco  perdiiioois  te  obligasti.  C  Saluiamus  plurimum,  conjurantes  per   Pairem  ei 


Adbuc  si  vis,  vivis :  si  vis ,  revericndo.  Convertimini, 
inquit,  ad  me,  et  convertar  ad  vo$  (Zach.  i,  5).  Patres  a 
quibus  benediclionem  exspcctare  detmisii ,  in  exsi- 
lium  iransmisisti.  Tum  cum  in  uliima  senectuie  tua 
componere  ei  conjungere  te  ad  Redemptorem  tuum 
debuisii ,  ipse  te,  non  alter,  scd  tu  et  te  et  luos  de- 

*  Depravata  est  Uxc  periodus;  cujus  si  non  ipsis- 
siina  sunt  verba  ,  saliem  sensus  hic  esse  potest.  !n 
integro  mundo  $ptendeba»  ul  $ol ;  et  cum  omne$  inde 
gratia  Domini  rectore$  Eccle$i(B  gauderemu$,  divulgan- 


Filium  ei  Spiritum  sancium ;  per  illum  i|ul  in  uno 
trinus  apparet,  et  in  tribus  unus  agnoscilur,  ut  te  de 
liorrenda  secta  et  abbminabili  persecutione  semoveas, 
et  illos  qui  te  suadenie  ia  ipsam  crediderunt ,  ad 
melioreni  viam  venire  studeas. 


te  fama ,  ex  lap$u  vestro  quem  nunquam  prccvidere  de- 
buimu$  ,  contY\$tati  et  kumiliati  u$que  m  terra  $umu$, 
GoiNT.  I.  c,  pagg..  80  et  81* 
b  Goncil. ,  tpia,  praeposilione  de  omissa. 


•J 


ANNO   DOMINI   DLII 


AGNELLUS 

EPISCOPUS    RAYENNAS. 


NOTITIA  (ex  Gailandio) 

I.  Quffi  de  gestis  Agnclli  prxsulis  Ravennaiis  cer-  D 
tiora  prostant  documenta,  unus  Agnellus  abbas  San- 
cli  Bartholomxi  litteris  consignavit  in  Libro  Ponti- 
flcali  anno  839  conscripto  :  quod  quidem  opus  ex 
Esfensis  biblioihccx  codice  ms.  anno  1708  Mutinac 
prinjus  evulgavit  V.  C.  Bencdictus  Bacchinius  dis- 


^ertationibus  et  observationibus  illusiralum ;  ejusquf 
editio  deinceps  anno  1723  inter  Rerum  Italicarum 
scriptorcs  prodiil  M^diolani  emendalioret  auclior  (a). 
Tradit  itaque  PonliGcalis  auctor  (6),  Agnellum  ex  no- 
bili  ortum  prosapia  opibusque  abundantero,  uxorcm 
primuni  duxissc  ac  mililiam  secutum  :  scd  postiuo- 


(a)  Rer.  hal.  script.  tom.  II,  pag.  1. 


(6)  Agncll.  Lib.  I'oniir.  part.  u,  c.  i,  ibid.,  p.113.      -^* 


581  AGNELLI  AD  ARlfftNIUM  EPiSTOt.A.  38*2 

dnm  morlua  coiijugA  ac  cingiilo  mHitari  deposito,  A  Itgione  et  bonus  in  moribus  ct  in  resistendo  advcr- 


iMum  8c  Deo  mancipasse  atque  eccl«*siasticam  vitam 
eieoluiste.  luque  circa  annum  5i7,  aetatis  suae  44, 
ab  Eedesio  antibtite  Bavennaie  inter  clericos  ascri* 
pi«s  et  diaconatns  ordine  Insigniius,  ecelesis  postea 
Beaia  Agalhs  prasrecturam  obtinult.  Exinde  Tero 
amium  agens  70  communi  consensu  llaximiano  epi- 
icopo  soffectus  est  die  23  Junii  ann.  553.  Qui  posl- 
qnm  Ecelesiam  Ravennatem  rexissot  anuos  13 
meDsem  f  et  dies  8,  e  Tivis  excessit  anno  566,  ca- 
leiidis  Augostis,  aetatis  83.  De  bis  plura  videas  im- 
primis  apud  Baccbinium  (a)  :  nec  praelermillas  Tclim 
llleronymum  Rubeum  (b)  atque  Ugbellum  (c) ;  qui 
lamen  Agnelli  ordinaiionem  anno  558  consignans 
emvii,  ei  in  eomdem  errorem  induxit  Oudi- 
Mn(^. 


»ariis  eflicax  posstt  exislerc ;  et  dirigas  ad  sanciura 
^irum  gloriosum  Joannem  pairicium  :  boc  ei  ante 
omnia  praecipiens,  ut  nullum  alind  prxter  meum  es 
tuom  nominet  nomen  inter  sacra  mysieria.  i  Idem 
fragroentum  cum  aliis  eplstolamm  ejusdem  Pelagii, 
quae  ex  mss.  codicibus  4047  ei  4048,  bibliotliecae 
Colberiinx  nec  non  ex  alio  exemplari  Rivipullensl 
volgaTit  laodatus  Baluzius,  Supplen  ento  suo  ad 
Goncilia  Veneto  I<abbeana  intexuit,  sed  minus  emen- 
date,  cl.  Mansius  (g). 

II L  Gaeterum  minime  audieiidus,  qui  notas  ad  no- 

vam  Historiae  littera^riae  Guilietini  Cavei  editionem 

notas  attexuit;  ubi  ait  (A),  Agncllum  quo  de  agimus, 

praetcr  lanitatam  epistolam  ad  Armenium,  8rrips'sse 

B  qiioque  Ponlificale  $eu  VHoiepiKoporum  Riaennatum. 


If .  Seripsis  Agnellos  Ravennatensis  antistes  epislo- 
tom  ad  Arm<^iom  Ariania  opposium,  quae  primum 
proiliit  Baslles  anno  f  528,  in  Joannis  Sichardi  An- 
lidoto  'adversus  haereses  :  exinde  vero  alibi  pluries 
tsenaa.  Nos  eam  descripsimus  ex  Bibliotbeca  Patrtim 
Piarisieiisi  (<) ,  quippe  caeteris  emendatior;  ejusque 
leciionem,  si  qua  dubia,  restituere  studuimus.  Neque 
Mc  omiltenduo^  existimamus  rragmentum  episiotae 
Pelofii  I  ad  eiimdem  Agnellum,  quod  in  lucem  emi- 
sil  B.ilozius  (f).  Est  autem  bujusmodi ;  c  Pela§iu$ 
A§meUo  Ravennati.  Fraiernilali  tuae  injongimus,  ut 
dlgos  talcm  virum  in  presbyterum,  qiii  fixus  in  re- 

(a)  Ad  Agnell.  1.  c  ,  pag.  88,  §  i  ct  pagg.  94,  ii5  G 


J 


ib)  Rub.  Ilisl.  Bavenn.  lib.  iii,  p.  169. 
1 "  - 


c)  Ugbell.  Ilal.  sacr.,  toni.  II,  p.  357. 

d)  Otidin.  de  Scripl.  eccl.,  tom.  I,  p.  1445. 

e)  Bibl.  PP.  Paris.,  aim.  1651,  toin.  III,  pag. 


Nimirum  vera  falsis  conrundens,  Agnellom  nostrum 
eumdem  censuit  ac  Aguetlum  juniorem  Pontiflcatis 
auctorem,  qui  tribus  ferme  saecolis  altero  posterior 
ftiit,  neqoe  unquam  episcopali  dignitale  hooesutos, 
ot  superios  monuimiis.  Dcceptus  forlasse  fuerit  ad- 
tootator  llle  a  Vossio,  qui  gravi  sane  duplici  lapsu 
eumdem  Agnellum  historicum  Ravennatis  Ecclesiae 
fuisse  archiepiscopum,  ei  qoidem  bi  ea  sede  ordine 
decimum,  scribit  (t) :  jure  propterea  notaius  a  San- 
dio  p^-imum  0*)»  dcinde  a  el.  auctore  Diarii  erodiio- 
rom  Italiae  (k). 

(f)  Baluz.  Miscell.,  lib.  v,  p.  464. 
(§)  Mans.  Supplein,  ad  Concil.,  tom.  I,  p.45l. 
(h)  Ad  Cav.  Hist.  lili ,  ti>in.  I,  p.  5i9,  noi.  (/). 
(f/ Voss.  de  llist.  Lat.  lib.  iii,  cap.  4,  p.  757. 
(;)  Saiid.  Not.  :id  Voss.  de  Hist.  Lat.,  pag.  290. 
(k)  Giom.  de'  Lilier.  d'  lial.,  tom.  I,  p.  81. 


A6NELLI 

AD  ARMENIUM  EPISTOLA, 

DB  BATIONE  FIDBI. 


Fraer  Martinus  exegit  liiieras  ad  tuam  chariuieni  D 
wiiteiidas,  asserens  solliciiudinem  toam  quaerere 
folatium  defensionis  caiholicae  Gdei,  quain  quidam 
vifia  asserlione  conlurbavit.  Sed  ipsa  conturbalio 
eom  colUU  fuerit,  omnis  fxculentia  projicitur;  ei 
boc  quod  liquaium  fuerii,  cusioditur.  Anie  omnia 
iUque  eredere  oporlet  Deum^  quia  est  (llebr.  xi,  6)  ; 
tecondo  quid  sit  Deus.  Quare  hoc?  qula  dtxti  i»isi- 
piens  in  corde  suo  :  Non  e$t  Deu$  (Psai.  xiii,  I).  Ergo 
qoi  insipiens  non  est,  hoc  non  dicii,  sed  dicil :  Credo 
M  Beum.  Si  dixerit  libi  quicunque  :  Quid  est  Deus 
qoem  credis?  respondendum  est4  llic  e>t  Deus  qui 
clamat  in  Deuieronomio  :  Videte,  videle  quia  ego 
tmm  Deus  *,  «I  non  e$t  aiiu$ tprater  me  (Deut.  xxxii, 
39).  Iiem  cum  Moses  interrogaret  quem  illuna  dice- 
rely  respoudit :  Ego  $um  qui  $um;  et  dice$  ei$  ad  quo$ 


te  nutto :  Qui  e$t,  midt  me  (Exod.  iii,  14)  :  id  esl 
immuubilis,  et  seinper  idem  :  non  heri  Deus  un- 
tum,  hodie  vero  Deus  et  Pater;  sed  semper  fuit  Deus 
et  Paier,  et  semper  fuit  ciijus  esset  Paicr.  Si  cnim 
accessisset  ei  ut  esset  Faier,  viiii  passus  esset,  ut 
iiiciperel  esic  quod  non  erai.  Ai  est  blaspbemuM 
iia  sentire. 

Scd  dicit  aliqois  :  Non  est  vim  pas^us,  sed  soa 
Tolunta  e  genuit  Filium;  quia  si  noluisset,  non  euui 
genuisset.  Ad  haec  exigenduui  est  ut  dicat :  Quando 
voluit  generare  Filium,  balMieritne  virtuleni  geoe- 
randi,  et  sapieniiam  hoc  ipsuin  vulendi  1  Si  dixerit : 
Non  habebal,  confuias  blaspbemum  :  Si  dixeril:  Ha- 
bebat,  obtiiies  victoriam  :  Filiu$  enim,  ut  dicit 
Apostolus,  Dei  Patris  virtus  e$t  et  eapientia  (l  Cor.  i, 
14).  Nam  qui  dicil :  Yinuicm  oon  habuit,  blasphe- 


>  Vulq.  D€u$  $olu$. 


3S5 


AGNELLI  AD  ARMttNlUM  EPISTOLA. 


581 


mal :  qui  dicii :  Sapienliam  uon  habuil,  blasphcmai.  A  indiYisa,  et  in  uiium  conglobala  ci  virlulis  cmcacia 

lloc  quare?  quia   in    capilc  libri  sui   Arius  dicil :         "     '     '"    "   "'  ' 

Fuit  Dcu8,  qiiando  Paler  non  fuit  :  ul  videalur  iu- 

4r  duccre  minoreni  Filium  ad  honorem  Palris.  Blas- 

pbeuMii  igilur  Patrem  muliis  modis  :  primo  jam,  quia 

iion  poiest  stare  ut  dicatur  :  Qui  est  mUU  me,  quia 

jam  |ion  potest  dici :  Qui  e&i,  qui  licri  alius  fuit,  et 

boJie  alius  est.  Ergo  si  ni>o  eat  alius  hodie,  cras  oon 

alias,  ci  semper  immutabilis  persevcral.  Semper  ergo 

fuii  Paier,  semper  fuit  cujus  cssei  Paier.  Deinde, 

etiamsi  boc  ipsum  illi  consenlial,  quia  voluntatc  ge< 

nuil :  cogcre  illum  poiest  caibulicus,  aut  ut  dicat, 

ai)teqi>am  vellei  gcnerare  Filiuro,  noluii ;  ci  idco  noa 

genuit :  aut  voluit,  et  non  potuit.  Si  noluit,   bonum 

€9St  «  quod  noluit.  Si  autem  voluit,  ct  blaspliemum 

Cdl  ut  dicaiur :  Fuit  Deus  quando  bonum  voluit  et  non  0 


potuit :  est  blaspbemum,   ul  dicalur  aliqtiando  vo- 
luisse  et  non  potuissc  Dcum. 

lioc  ioco  superatusArius»adhuctcoet  catholicum: 
?ere  genuii,  aul  pulaiive?  Respondet  caiholicus  : 
Vere  genuit.  ilxrcticus  ad  hxc  :  Si  verc  genuit,  an- 
tequam  g(  neraret,  non  fuit  isie  quem  genuit.  Ad  baec 
retptmdeiidum  csl :  multa  csse  in  fragiliiate  bumana, 
quae  sic oriaiiiiir ex  ipsa  fiagiruate,  ui  siuml  incipimt 
gcuitor  et  geuitus.  Nam  vox  hominis  sermonem  pa- 
rit,  el  non  est  sermo  nisi  vocis  (ilius.  Modo  quia 
icrmo  vocis  esl  filius,  cx  eo  niinor  dicendus  est 
sermo,  quia  vocis  esl  filius?  iloc  peiilius  dici  non  po- 
tefl :  Quarc?  Quia  ex  quo  vox,  ex  eo  ctsermo.  Addc 
in  ipso  sermone  efncaciam,  et  complesti  lertiam 
personam,  qu.-e  peniius  individua  pcrseverai.  Vox  C  Deo.  Ac  pcr  hoc  sic  fict,  ut  ei  tecum  mlnorem  dicam 


redundaniia,  id  cst,  vocem  genitriccm  verbi  :  ex 
verbo  vero  simul  cum  voce  procedentem  efficaciam 
qtix  faciat  alierum  consuiem  fieri,  aiterum  trucidari : 
dic  mibi,  Ariane,  Ista  tria  unum  sunt,  an  non  ?  Si 
unum  non  suni,  divide  vocem  a  verbo,  et  eflicadam  a 
voce  et  verbo.  Quod  si  hoc  in  fragili  homine  iu 
onum  suiit  tria  «,  vox,  et  verbum,  et  effiea<;ia;  ut 
ires  quidem  personae  sint,  sed  uua  subsisteudi  po- 
tenlia  :  in  homine  fragiiissimo,  ut  diximus,  si  ha*G 
sit  tanta  potentia ;  quamo  magis  in  Qmnipoteaiia  Dei 
ila  esl,  ut  sit  Paicr  omnipotens  g«*nitor  Filii,  et  ex 
Patre  et  Filio  procedens  virtus,  qui  est  Spiritus  toa- 
ctus?  Forte  honso  fragilis  hoc  habere  potest ,  Dcus 
omnipotens  hoc  habere  non  poiest? 

Ilucusque  ratio  operata  sit ;  nunc  auctoritas  ope- 
reiur.  Apostolus  Paulus  (Uiai  fomia»  aequalesin  Pa- 
tre  et  Filio  posult,  ut  aequaliiatem  eiprimeret  Dicil 
eniin  sic  de  Filio  :  Qim  cum  in  forma  Dd  esui^  noii 
rapinam  arbltratui  est  ene  te  mqutdem  Deo^  ted  $emH 
ip&umexinanivit  fermam  senti  tuecipienM  (P/Mltp.  ii,  6, 
7).  Vid^^s  formam  et  aequalitatem  apnstollca  auctorl- 
lale  dedaraum?  Sed  occnrrit  Arianus  et  dlelt :  Velis 
noiis,  negare  non  poteris  boc  quod^eit  ipse  Domi- 
nus  :  Puler  majur  me  eU  (Jooif.  xiv,  ^8).  Ad  haec  re« 
Bpondendum  hoc  quod  diiit  Apostolus :  Cum  in  forma 
Dei  esset,  non  rapinam  arbiiraiut  e$i  e$$e  ie  tgqualem 
DeOy  ied  $eniet  ip$um  exinanivU  formam  terti  euem» 
piens,  In  liac  uiique  forma  scrvili,  miuor;  salva  Ula 
fornia,  in  qua  non  rapinam  arbitratut  est  tecequatem 


crgo  egrcssa,  sermonem  promit  ^»,  cl  scrmo  egres- 
8US,  erficaciam  gigniu  Ol  puta,  jussum  esl  per  vo- 
cein  ;  llle  fiat  consul,  vel  ccrte  dcuudetur,  vel  cerlc 
interficiatur,  vel  certe  de  periculo  liberetur.  Ecce 
vox  poperit  verbun^,  verbum  autein  non  peperit  cf- 
ficaciam  :  scd  ex  ipsa  voce  et  verbo  virtus  egressa, 
alieruhi  focit  con^ulero,  alterum  interfecit.  Et  ideo 
ex  Patre,  Filius.;  ex  Patre  et  Filio  procedit  Spirilus 
sanclus.  Nec,  ul  qudam  dicunl,  duos  babet  Deus 
Filios,  Chrisiuin  et  Spjritum  sanctum  :  sed  habet 
Fi<iuin  invisibilem.  sicul  ipse  iiivisibilis  est;  qui  ut 
casei  visibilis ,  corpus  noslrae  fragiliiaiis  assuinpsit : 
nttn  ui  invisibilis  esse  cessarei,  sed  ut  in  ipsoCbristo 
invisibilis  incredulis   perinanerel.  Nam   cuin  dicit : 


factum  in  assuinpiione  bominis  Deum ;  el  tu  meeum 
non  neges,  salva  illa  forma,  in  qna  aequalis  Deo  Pa- 
iri  cessare  non  potuit. 

ilcstat  ui  boc  quseraiur  ao  naareiico,  cum  formam 
servi  suscepisset  Filius,  et  venisset  iu  mundum,  si 
deseruit  Palrem.  Ad  hoc  rcspondendum  esl :  Si  Ter- 
bum  quod  eiierit  de  ore  mco  et  introierii  in  aurcm 
tuam,  et  per  aurem  luam  in  corQe  tuo  coeperit  ma- 
nerc  ;  dic  niihi,  nunquid  quia  iu  tuo  pectore  manet, 
jam  in  meo  peciore  non  est?  Si  ergo  inier  scnsus  ', 
pcr  meum  os  cgressus,  in  tuam  meiitem  Ingressus, 
meam  non  deserit  animam ;  quanto  magis  e»  Paire 
Deo  egressus  Sermo ,  Patris  pectus  desererc  non  po« 
tuit ;  nam  ipiC  Filius  dicit :  Ego  ex  eorde  Patris  pro- 


Deati  oculi  qui  vident  qu(k  videtii  {Luc.  x,  ^5)  :  ego  D  dtt  {Eccli.  xxiv,     5)  :  Ct  Pater  dicil :  Eruetami 


lieati  cranl  Judsi  oinnes,  et  hi  qui  eum  crucifixe- 
mnt,  de  quibus  per  David  dicit :  Ipei  vero  contide" 
raoerunt  ct  contpexerunt  me  {Ptal,  xii,  18).  Vides 
ergo  quia  iiivisibilis  perseverat,  et  mente  ccmiiur 
pura  ct  credula.Crgo  si  invisibilis  Pater,  invisibilis' 
Plllus,  Invisibilis  Sphritus  sanctus. 

Kl  ut  ad  hoc  revocem  unde  factum  est,  ut  hoc  dc 
fraglli  homine  doccamus :  Tria  h:cc  invisibilia  et 

•  Forlo  meliiis.  bltttphemum  ett  :  qunm  rcstitu- 
liofMMii  ln»inuat  sequcns  altorum  incmbrum,  et 
btn%ith, 

*>  Knrin  patii^  tit  p:iiilo  anic. 

^  9  Alt'i^  nM'  l<Kitnr  iii  (muIicc  Trcvinvi.si  :  lia  uiium 
N«i|  ut  i'i'('i  'un  kuui  ic  c  xvmn;  xirc  cnim  (im, 


tfif  u»i  verbum  bonum  (PsaL  xliv,  i) :  Item  ubjiciunt 
aliunde  :  Aiiblivit,  id  esi,  de  coeio  ad  lerram  vere 
venit :  quomodo  poiuit  fieri,  ul  de  sinu  Patris  non 
recedcret?  Ad  hoc  dicilur  {Gen,  ii,  40) :  r.onsid('ra 
quatuor  flumina  de  uno  sinu  paradisi  egredi.  Fons 
ergo,  Paler,  estquatuor  fluininum  :  et  cumcircumcant 
omneni  terram,  tamen  de  siiiH  Pairis  sui,  id  est  foniis 
illius  qu;  est  iii  paradtso,  non  recedunt.  Aui  Si  pt>tes» 

vox^  verbum  et  efflcaeia :  tret  ergo  pertom^  ted  luia 
tubtitendi  poteutla, 

^  Ex  anlecedciitibus  ci  consequeniibns  forte  le-. 
gendum  :  Si  errjii  intekiii  sekmo  per  meum  os  eyra^ 
tus,  ctc. 


nS5  S.  AURCrJANI  ARGLAICNSIS  KLGULA  AD  MONACIIOS.  :S5 

diTideinler  fonicfnct  Oovium.  QuodBi  hocfacerenon  A  criicifixiis  sit  Dcns.  Ad  hacc  afTores  ipsum  priorcnt 


poies,  eetst  diridere  Fiiium  a  Paire,  quomodo  quod 
non  potes  de  aquae  elemenio  ulla  prorsus  facere  ra  • 
lione.  Item  de  passibilitate  agei  tecum  lixreticus, 
Uirum  Deus  ibi  fuit  quando  passus  est  Domlnus.  Si 
tfixeris,  simul  passos  esl  Deus  indivisns,  t^atrlpas- 
sionem  incurrii:.  Si  negas  simul  ibi  fuisse  diylniia- 
tem»  baeresim  faeis.  Cnm  ergo  non  negas  ibi  in  cruce 
faisse  Dernn  simul  in  Christo  mundum  condliantem 
{II  Cor.  ▼,  19),  com))ellerl6  docere,  utrum  simul  « 
*  Alias,  direre  quod  smul. 


verbera  suscepisse,  sed  impassibilein  pe>nia>  siase. 
Nam  splendor  solis  ia  arbore  manens,  co  tempoic 
quo  arbor  incidilur,  priorem  seciuria  iclum  aci  ipii : 
sed  impassibilifi  permanens,  inieger  perseverat;  ar- 
hoT  Tcro  inciditar.  Si  ergo  creatura  luminis  hanc  ol  - 
tinet  virtutem,  ut  cum  sit  in  ligDO  verlierala  simul 
cum  ligno,  lignum  passioni  dcreiinqnat;  ipsa  vero 
evadat  injuriani :  quanto  magis  ipse  creaior  omni- 
poiens  ,vera  lux,  impassibills  perseverabit  in  Cbrisiu  ! 


SANCTUS  AIIRELIANUS 

ARELATENSIS  EPISCOPHS. 

DE  S.  AURELIANO  EJDSQDE  REGDLA 
VETERDM  TESTIMONIA. 

t 

S.  Gregorius  M.  lib. tii,  epist.  ii7.  Ind.2,  ad  Vi-  B  nee sedi$ antisiite ad  prwdecessrem  vestrum  Aurelium 


giliam  Arelal.  episcopum  :  Clorloi^  memoria  CAi7d#- 
hrtus  Francorum  rex  cathoiiece  religionis  amore  suC" 
eensus  inira  m^os  Arelatensis  eivitalis  monasterium 
wirarum^  ut  scnplo  reperimus^  pro  sua  mercede  consti- 
imens^  quadamibidem  pro  habitantinm  sustentatioue 
eoii«€Mtl.  Cujus  ne  voluntas  unquam  dnLceretur  in  irri- 
fmn,  et  eaqntepro/juiete  monaekorumdispositn  (uerunt^ 
turbarentur ;  quteque  contulit  in  jure  ejusdem  monas- 
MTfl,  epistolis  suis  apostoliea  pelHt  auctoriiate  firmari. 
^mde  quia  e/fectum  et  regia  voluntcs  et  res  valde  desi- 
^Urala  poscebat ,  a  pradecessore  nostro  Vigilio  Roma" 


( lcg.  Auretianum )  scripta  transmissa  sunt. 

Egberliis  arcbicpiscopus  Eboracensis  in  excerpL 
de  Jure  Sacerd.,  cap.  69,  In  concil.  Britan. :  Au- 
relianus  episcopus  dicit  :  Carncs  in  cibo  nionadii 
iHinquam  sumant :  puUi  vero,  elc,  ut  cap.  5i. 

S.  Benediclus  Anianse  abbas  in  Concordia  Regii- 
larum  cap.  G,  7,  22,  31,  42,  ex  Reguia  sancd  Sure- 
tiani  episcopi  ad  Monachos  tcstimonia  addiicit. 

Smarogdus  quoque  iii  Cxposilione  Regul»  S.  Bene* 
dicti  cjusdem  auctoritatceiteslimoniis  utitur:  quain- 
Tis  fere  semper  Aurelium,non  Aurelianura  Toceu 


OBSCRVATIO  CRITKIA  IN  REGULAM  SeQUBNTEM. 

Quemudmodum  S.  Cwsarius  duas  Regulas  compo-  C  exemplum  exemptionis  a  jure  episcopaU  habemus^  db 

ipso  episcopo  ordinario  impetratee,  Hane  igitur  moiia' 
ehorum  ReguUm  scripsit  5.  Aurelianus  immediaee  post 
adeptitm  epiuopalum ,  circa  nimirum  annum  545 ;  5ti^ 
initio  enim  hujm  anni  creatus  est  archiepiscopus  Are^ 
iatensis  obii.que  anno  545.  Habet  quidem  ipsa  Regnla 
magnam  connexioncm  cum  S.  Ca^sarii  Regula  :  nam 
ordo  divini  Officii  fere  idem  esl  in  utraque;  fusior 
tamSn  est  attera^  compteetens  55  capita,  prwtcr  pro!' 
scriptum  psallendi  modum,  atque  particularem  ciborum 
et  potus  ordinem  in  refectorio  observandum. 


n/,  sic  eii/im  et  S,  Aurelianus,  itidem  Arelatensis  epi* 
meopuSf  non  proximus  S.  Ca:sarii  successor,  inter 
mimmque  enim  hane  sedem  archiepiscopalem  pcr  paucos 
mnof  fubemavU  Auxanius,  Duo  monast  ria  ordiuavit^ 
«fivm  pro  viriSf  alterum  pro  sacris  virgintbus,  pro 
^ibus  et  binas  Regulas  condidit,  Uoc  autem  virorum 
^oemMum  Chi'4eberms  Francorum  rex  condidit,  do* 
uiufue  regiis  locupietavit ;  quemadmodum  ei  Vigilius 
papa  in  suam  specialem  protectionem  suscepit.  Sic  enim 
Sggtaiur  S.  Gregorius  M.  supra  citatus ,  ubi  vividnm 


S.   AURELIANI 

REGULA  AD  MONACHOS. 


PROOEMIUM. 
Sanetis  et  Christo  venerandis  fratribiuin  monasterio ,  D  simul  tcI  sprelis,  eligeretis  sacctissim»  Titx  niro^ 


quod  Deo  miserante  acjubente  rege  Chitdeberto  fecimus^ 
eonstitutiSf  Aurciianus  episcopus. 

Qtiia  Deo  inspiranle,  qui  nos  pr.-cTcnit  ineflabili 
nisericordi?!  siia,  Tisum  nobis  esl,  ut  rcpudiatis  sx- 
iuUvoUiptaiibus  ac  lempcralibus  gaudiis  contemptis 


rem,  et  Tirginiialis  ac  casiitaiis  gratiam  complcctrn^ 
tes,  amorem  Dei  lola  Tiscerom  et  cordis  aTidit:iic 
sectantcs,  coiiflgere  timore  Dominico  caines  t>  slras^; 
et  diccre  iltirt  :  Juravi  et  statui  cuttodire  jndicia  jn^ 
stitias  tua:  (Psal. c%^'i  i).  El ,  niiTu   mundus  crucifixm 


5^7  S.   AURCIJ^NI  ARCLATENS1S  o38 

ffl,  etegomvndo(Gal,ii)9  <lisposuimus  jiilienle  l>o»  A  vobisactliFeiplinaminsruiiinuisquaevoB  ad  viam  per- 
inino,  atqiie  operante  in  nobis  velle  ei  perGccre,  ul      rcciionis  rccie  facerei  gradiri,  ei  ad  regna  caalorum 
rooiiasteriuin  «  vobis  proleciu  anunarnm  vesirarum      feliciter  pervenire. 
confimeremus,  sicut  et  recimus.  Et  ideo  regulam 


*  Monaslerium  lioc  Arelatense  a  S.  Aureliano  ex- 
striictum  Tuit  iu  lionorein  S.  t^ucis  :  de  qiio  cardi- 
•laiis  Baronius  agitad  annum  Cbri^ti  555,  satis  tameu 
haesitanter,  quod  elarioribos  documentis  de^tituere- 
tur.  Si  d  epiupbium  illiid  S.  Florentini  priini  abbaiis 
exaote  Cfuigruil  cuiii  noia  illa  lemporis  qune  reguite 
sulijutigitur.  Nain  monasterlum  fundatom  fuit  anno 
Clirisii  548,  sub  finero  aniii.  Huic  Florentiiius  pr^roit 
primus  abbas  annis  quinque,  boc  est  usque  io  pridie 


idu^  Apriles  anni  553 ,  ut  inscripUo  ejiis  sepulcralia 
testatiir  apud  Baronium  boc  anno»  numero  uliiino, 
qu»  el  hedempii  et  Constaiitirji  siiceessorum  cjus 
niemiiiii.  Ex  liac  i<uteni  Regula  apparet»  noii  ab  Ui- 
lariti  arcbiepiscopo ,  sed  ab  Aure  iano  monasteriuoa 
rxstrucium  fuisse.  ilic  enim  Auxanio  successit  anuo 
Cbiisti5i6.  Hilarius  autem  integro  saeculo  ante  vixe- 
rat.  Obiitenim,  lesie  Prospero,  aniio  vigesiiuo  sexto 
Thcodosii  Juuioris»  qui  fuit  Cbristi  433. 


CAPITDLA  REGDL^  S.  ADRELIANL 


5. 


6. 


Si  quU  ad  conver$ionem  v«9i«nl,  regula  ei  in  talu- 
latorio  legaiur. 

Vt  u$que  ad  mortem  $uam  de  monaeierio  non  egre^ 
diatur, 

Ve$timenta  religiosa  non  accijrialf  tmi  ekttrla$  de 
faculiate  $ua  cui  volHerit  fadat. 

Ut  qui  in  monasierio  toneuratur,  de  capiUi$  itliue  in 
confenione  mittatur  :  et  nihil  iibi  retervet^  quod  non 
pnteslatem  abbati$  tradat, 

,  NthH  occulte  atcipiendum^  $ed  fi  quid  tran$mi$$um 
fuerit,  et  $i  iiU  cui  tran$mittitur  non  neee$$e  fuerit, 
in  commune  redactum  cui  e$t  nece$$arium  tribuatur. 

Epi$t0la$  nec  danda$  nec  accipi  ndas  $ine  $cienlia 
aut  pernduo  aifbali$, 

7.  Nultu$  eirra  iectum  $uum  quod  manducari  aiU  bibi 
pouit  reponai, 

8.  Nultu$  cellam  aut  ornKtriolum  peculiare  habeai. 

9.  iVaii  jurandum  omnino» 
iO.  iVoii  maledicendum, 

1 1 .  Non  mentiendum. 

ii.  Iracundiam  penitus  non  tenendam, 

43.  Frater  in  fratrem  manum  uon  miitat. 

14.  Laici  in  mona$terium  vel  ttatiHcam  non  ingredian- 

licr,  niii  tantwn  in  ealutatorium, 
f  5.  Mu:iere$  pen:tu$  nunquam  nee  in  salutalorio  «i- 

dendee, 
l6.*iViii/t  monachomm  lieeat  ad  $alutfindum  exire^ 

nid  eum  preepomto  aul  quolibet  eeruore, 

17.  /n  m§na$t€rio  non  min§re  mtaU  escipiantur  m$i  ab 
annu  decem  aut  duodecim. 

18.  Servu$  non  excipiatur ;  libertus  tamen  $$  eit^  et 
abbati  tneum  fuerit,  excipiatur, 

19.  Ut  nee  ip$i$  pro9i$oribu$  Uceat  in  mona$terium 
introire^  ni$i  pro  hi$  utilitatibu$,  qua$  in  hac  Regula 
$tatttimu$. 

30.  infantee  de  baptiemo  non  excipiendo$, 

%i.  Qiii  iii  actu  ponuftitir,  de$uper  in  Evangelio  elavee 

accipiant, 
2i.  iii  onuii  ministerio  ficibu$  ^ibi  succedant^  ab$que 

abbate^  et  $at!$  $enibu$ ,  et  parvuti$  infantibue, 

23.  NuUa  onera  pro  $uo  libito  eligant  fadehda;  eed 
quod  ab  ahbate  vel  prapo$ito  imperatum  fuerit, 

24.  Cum  operantur  manibue  meditatio  $ancta  de  corde 
non  ce$$et, 

25.  Stfi<  vobi$  omnia  communia,  et  nuUu$  $uum  pro- 
prtum  dicere  aul  vindicare  pr(e$unuit, 

26.  Veetimenta  aVo  cotore  non  induantur  ni$i  laia  et 
lactinn^  et  nigra  nativa, 

27.  Lectuaria  $(gcttlaria  non  utenda,  et  de  ornatu 
mona$terii. 


B  28.  Po$t  matutinas  ad  $onuium  rever  t  non  lictfat, 
29.  In  vigUii$  $tudendum  «I  twino  darmiai;  $ed  iw- 
irt4«f  aiiqmd  operentur, 

50.  Signo  tacto  nuUu$  tardtu$  reniat, 

51.  Dum  p$atUtur  nemo  ioqu  tur^  nec  operetur  hm- 

llt6lM. 

32.  Liltera$  omne$  monachi  di$cant, 

33.  Omne$  divisi$  maneant  lectt$t:$, 

34.  Sanctu$  abba$  in  congregatione  maneat. 

ft.  NiiUi  Uceat  $oU  ctm  $olo  loqui :  qnod  $i  inventi 
funintf  graviuima  di$trictione  feriantur, 

36.  Cum  eo  qtu  excommunicattu  futrit  nemo  loqui  pra^ 
eumat.  ^ 

37.  Ut  obediendum  $it  prcBpouti$, 

38.  Si  qui$  pro  qualibet  culpa  corrigitu^  aut  eaetigih 
.    ricr,  ar<^tietiit  re$pondere  non  prtesumat. 

39.  Lite$  non  habeati$^tiUa$, 

40.  Superbi$,  inobedientibu$^  et  iracundiam  protrakem^ 
tibu$  nunquam  parcendnm, 

p  41.  Proqualibet  cuipa  legilimus  numerus  non  excadef 
^  .  tur. 

42,  Quomodo  paternum  affectum  quipraseunt  circa  omk' 

ne$  habeant. 
45.  Sancto  abbaU  non  Uceat  de  facuUatibtu  moHmstarii 
vendere,  ant  dorure ;  nec  atiq^d  contra  Reguias  in- 
etittua  agere, 

44.  Quodettperfuerit  u$ibu$  monasterii,  per  protnsorem 
paiiperibu$  di$pen$etur, 

45.  Ve$timenta  vetera  abbati  refundantur  pauperibus 
eroganda. 

46.  Uonorem  nulltu  aecipiat ,  tiiit  qui  Deo  propiiim 
$aeerdotio  dignus  fuerit  eligif  ipse  sotus  egredkt' 
tur. 

47.  Ut  minoris  ataii$  charta$  facere  cempeUantur, 
quando  cetate  proba  i  fwrint. 

48.  Conviftfim  iif«//i  aiii  prceparandum  ni$i  ttdvenienti" 
btu  peregrinis  et  $ervi$  Dei, 

49.  Sedenies  ad  men$am  taceant, 

50.  Sanctue  abba$  extra  congregationem  non  reflciat. 
])51.  CarHe$incibo  nunquam  $umantur,  PuUi  vero  ei 

reUqtia  altilia  infirmi^  tantum  minMrenttir^  pisees 
vero  certi$  festii  itatibus. 

52.  Extra  men$am  commitnem  nihil  cibi  potu$re  gu^la* 
re  liceat^  ttui  infirmi^  et  infantibtu, 

53.  Qtialiter  tn/Srmti  obtemperandtun  $it, 

54.  Ut  sanctu$  abba$  quidquid  nece$u  cum  suffieientia 
prwbeat. 

55.  Ut  $ane'a  congregatio  omnia  quw  in$tittUa  habeit 
implere  contendat. 


UEGULA. 


CnraT  PBmuii.  Iloc  jobenle  Dco  imprimis  statui- 
•His  leaeiidum,  ut  si  quis  ad  oonversioncni  venerit. 


regula  ci  in  salutatorio  lcgatur  ;  et  H  profesftas  fiiik. 
rit  se  omnia  impletiirum,  tunc  excipiaiur. 


IStl  HGGULA  AD  MONACIIOS. 

U.  Exeeptas  vcrn  usqii(*.  ad  morlcm  suam  nccpraR-  A  (Maith,  xtiii 


59(1 


Niimit,  nec  permiiiaiiir  <le  monasterio  egrcdi,  prop- 
iet  \VM  proplielicum :  Unampeiii  a  DominOf  hancre- 
qwrmm^  m  inhahiiem  in  domo  Domini  omnibui  diebui 
witm  wum  {Ptal.  xiti). 

ill.  Veslimenta  vero  religiosa  non  aecipiet,  nisi  de 
otfoni  lacaiute  sua  shre  grandi  siTC  panra  ,  chartas 
«ItfmalioBis  aoi  Tendiiioniscui  Toluerit  faciat :  propter 
Omiini  mandatam,  ubi  dicit  *  Si  vi$  perfectu$  e$$e^ 
m^^de  omnm  qum  hahei  {Matih.  xix) :  Et,  n  quii  non 
r^i(fvurii  omma  qum  pouidel^  non  poiea  eue  mcut  di- 
^^wpului  {Lue.  XIV). 

lY.  Si  guislaicustonsurandusest»  de  capillis  illins 
In    confessione  mittalur,  utei  in  teslimonio  sit.  Quod 
«onsuratus,  aut  in  habitu  religioso  venerit,  non  ex- 


Et  alia  Scriptora  :  Ira  enim  virijusii* 
iiam  Dei  non  operatur  {Jac,  i).  Ei  Aposfoliis :  Sol  non 
occidat  euper  iracundiam  vettram  {Ephet.  iv).  Qiiod  si, 
quod  Deus  avertot,  diabolo  instigante  iia  fuerit  quik 
furore  re,letu8,  ut  ista  mandaia  pertinaci  cordecon- 
lemnat,  et  unus  de  illis  qui  discordantes  sunt  praeve- 
nerit  alium,  veniam  ei  petent;  si  llle  cni  peiit  non 
dimiserit,  lcgiiimam  disciplinam  accip'at,  ut  ad  cha- 
ritaiem  se  corrigat.  Qood  si  ambo  despeierinl,  anibo 
paritera  communione,  vel  acibosuspendantur,  donee 
invicem  sibi  recAncilienlur. 

Xni.  Fraterin  fratrem  si  aiisus  fueril  manum  mit- 
iere,  legitimam  disciplinam  acciplat. 

XIV.  Nuilus  laicus ,  sive  nobilis  sive  ignobili^ ,  in 
basilicam  sive  monasterium  introire  permittalnr  :  ^ i 


eifMitar,  nisi  utsuperiasdiximus,cbarU8de  eoquod  B  quis.pro  devotione  aul  parenteia  occurrere  voluerit. 


propriom  in  saculo  babuerat,  faciat;  ut  nihil  sibi  re* 
Bmm  fet  quod  oon  a  se  alienet :  ei  id  quod  seeum  ex- 
Initeerit,  omnla  in  potesutem  tradat  abbaiis,  timens 
emciiip'um  Anani»  et  Saphir»  {Act.  v ),  qui  partem 
ebftuleront,  partem  sibi  infidellier  reservaverunt. 

^.  Nihil  occolie  accipiatis  :  scd  si  qois  propinqiius 
ftoc  amicos  allquidio  vestimento,  aut  inauro,vel  aliud 
«liaodcunque  dederit  aui  transroiserit,  in  poiesute 
WL  alibatis  :  et  siilli  cui  transmiititur  necesse  fuerit, 
irilMiatttr:  sin  vero  ille  nihil  indiget»  in  commune  re* 
^laciain  cui  necessarium  est  iribuaiur. 

IFI.  Episiolaspraecipuenec  dandas  nec  accipiendas 
tioc  scieniia  aui  pcrinisso  abbatis. 

^ll.  Nullus  circa  lectum  suum,  quod  manducare 


In  saluiatoriom  monasterii  occurrat. 

XV.  Mulicres  vero,  ncc  religios»  nec  sxcnlares, 
nnlUe  omnino,  nec  abbatis,  ncc  cuju«cunqiie  monacbi 
mater,  aut  quaelibet  propinqna  aul  noia  ad  salnUn- 
dom,  aul  ad  orationem  ingredi  permitutur.  Domini 
et  Magistri  sequentes  eiemplum,  cum  dicii :  Et  qum 
ett  nuUermea^  ei  frairet  meif  Et  illnd  :  Si  quit  non 
reliquerit  patrem  aui  matrem,  non  potcti  meut  ette 
ditcipulut,  El  alia  Scriptnra  :  Qui  dixeruni  palri  <f 
matri^  non  novtmiis  vot,  hi  cutlodierunt  prmcepta  tua, 
Ehmine* 

XYl.  Ipsis  vero  laicis  viris  qnibus  pcrmissum  de- 
dlmus  occurrendi,  nulium  unquam  monachoriiin  sine 
abbale  aut  praeposito,  vel  certe  alio  qoocunque  se- 


Mii  bibcre  poait,  reponere  praesumat ;  sed  omncs  in  G  niore,  cui  abbas  praeceperit,  videant  aut  loquantur ; 


eotrauoi  eellario  recondanl :  ei  si  inaequaliUs  exe- 
ferii,  jubenle seniore  quod  necessefuerit  non ei  ne* 
«etur. 

l^UI.  Nulli  liceat  cellam  aul  armariolum,  aui  ali  • 
^uid  biijasmodi  quod  pecoiiarius  claudi  possil,  ha- 
bere. 

IX.  Non  jurelis  :  qoia  Dominas  diiit :  NoliiejU' 
nn(MaUk.  v).  Et  alia  Scriptora  :  Vhr  muUumjurant 
i»Weftt(iir  iiitfiitlaie ;  ei  non  ditcedei  de  domo  iltiut 
f^ffl(fcVeft.iii]i). 

1.  Non  maledicatis  :  qoia  scripium  est  :  Neque 
^^oU£d  regnuM  Dei  pouidebuni  (I  Cor,  vi). 

^l*  Mentiri  omnino  non  liceat ;  quia  ot  quod  men- 
^^  otcidil  animam  (Sap.  i);  et  illud  :  Perdet  eot  qui 
^OKAir  iifeRitoctKm  {Ptal.  v). 

U.  Iracundiam  iiullus  usque  in  aliam  diem  pro- 
''^l^  praesuroat,  qnod  si,  ut  liabel  humana  fragili- 
^sermo  dorior  inier  fratres  orius  fuerli,  iuviccm 
^l>i  Teuiam  peiere,  ei  debiu  relaiare  debebunt,  pro- 
Pler  Demini  mandatom,  ubi  dicil :  Si  recordaiut  fite" 
^^pU  fraier  tuut  habet  aUquid  adtenut  le,  reUnque 
^^iiuum  aiUealtare,etvade  prtut  reconciliari  fratri 
^itt  lunc  uenient  offerei  munut  tuitm  (Maith.  v). 
^ :  Si  aon  dimi$eritit  hominibut  peccata  eorum ,  nec 
^^tetier  cc^etiit  dimittet  vobit  peccata  vettra  ( Matlh. 
%  llem  :  Si  teptiei  in  die  peccaverit  in  te ,  et  conver» 
^  ^ii :  Poetiitet  me;  dimitte  iUi  ( Luc.  ivii ).  Et, 
^tiico  tibi  utjue  sep^.iet^ted  usque  teptnagict  septiet 


nec  unquam  alliore  voce  loquaniur. 

XYIl.  Minori  aetate  in  monasterio  non  eicipiaotur 
nisi  ab  aniiis  decem  aol  duodecim,  qoi  et  nuiriri  non 
egeaui,  ei  cavere  noveilnt  culpas. 

XVIII.  Servus  non  eicipiatiir  :  liberlas  tamcn,  si 
/uerii  adbuc  adolescenti  aeute ,  el  cum  epistolis  pa- 
troiii  soi  veneril,  in  abbatis  sit  arbltrio  sl  eicipi  de- 
beat. 

XIX.  Provisores  vero  monasterii,  si  in  habitu  laico 
foerinl,  nec  ipsi  permitUntur  inirare ;  pro  bis  otili- 
Utibas  quas  in  bac  regola  sutuimus,  eum  mnrdoni- 
Ihis  aut  carpenuriis,  si  aliquid  necesse  est  lieri  re- 
parari,  aut  ceria  allqua  ratione  abbati  faeien^,  in^ 
troeani.  De  eaetero  nullam  llceoiiam  aut  liberuicm 

^  habeant  iniroeundi. 

XX.  Nulius  inf.tntem  de  bapiismo  excfpial. 

XXI.  QuibuMlaves  de  ceriario,  cannava,  liorrco, 
pn8iicio,  etoratorio  tradendae  sunt,  proba:ae  sint  per- 
sonse;  et  desnper  altari  vel  Evangelio  eas  accipieni ; 
seieDiesse  Deo  reddituros  rationein  de  ininisierio 
sibi  credito. 

XXII.  In  omni  ministerio,  sive  in  ordliie  psalfcndi, 
aul  Icgendi,  vcl  operandi,vic.bu5  siLi  s\)cccd:uil,nbs- 
que  sancto  abbaie ;  e!  nimis  senibus,  et  perparvulrs 
infanibus,  aut  certe  iU  infirmis,  ut  surgere  oniniiKi 
non  possint,  non  compellantur  facere.  pro  eo  quoJ 
non  prxvalont. 

XXIII.  Aniflciiim  vero  disccndiim,  aiit  qnaellhot 


591 


S.  AORELIANI  AHELATENSIS 


59^ 


opera  faclmida  iian  prosiio  libito  clig:int;  sed  in  ar-  A  gressionc  regulr  incrcpntur,  Aut  discii^liwnni  flccipii, 

arguenti  respondere  non  praesinnal :  qmii  peccatoni 
quod  liic  distringiturt  in  «terna  etatninatioiie  non 
puniiur.  Et  sic  debetls  animae  curam  excipere,  q*io* 
modoaegcr  curam  medici :  lenenlea  illud  sancUe  Si*r»- 
ptiir»  :  Qtti  abjkit  discipHnam  infefix  e$i  (  Sap.  iii.) 
Et  illud:  E§o  in  flagella  para^Mi  »um  {P§al.  Yxivii). 

XXIiX.  Litei  nullais  halieatis,  ofo^dienles  pr«ce- 
pio  Apostoli,  ubi  dlcit :  Servum  l>omini  hoh  apotm 
iiligmre^  9ed  mmuuetuM  ene  (//  Tim,^  ii). 

XL.  Superbis  Tcro,  inobedien  Hn»,  ei  iracundiam 
prolrabentibus  nunqnnm  parcendum,  donre  corri* 
gantur. 

XLL  Pro  qnaltbet  culpa  si  necef^se  fiierit  flagelH 
accipere  disciplinam,  nnnqiiam   lcgiiimus  exredatar 


tnirio  abbalis  er.t,  quod  u  ile  prospexei  it  imi<eraii> 
dum. 

XXIV.  Per  lotum  dieoi  ciim  manibus  operantur, 
roe<litatin  sancta  de  corde  non  ces&et,  propter  iliud 
Apostoli  :  Pialmii ,  hymnis ,  canticii  spirituali^ 
cantaniei  e'  psallettles  in  cordibus  veslm  Domina 
{Co'os.  iii). 

XXV.  Nullus  prxsumat  quidquam  suum  dicere, 
aut  suum  proprium  Tindicare ;  sed  socundum  Actus 
apostf>lorum  (C^fp.  iv),  siat  ?obis  omnia  communia; 
sit  vobis  anima  una  et  cor  unum  in  DominOw 

XXVL  Vestimenta  alio  colore  non  induatis  nisi 
laia,  Iflclina,  etnigra  naiiva. 
XXV 11.  L»cctuana  saxularia  de  coloribiis  facla  ia 


lisu  non  habeitis.  Pallae  hulosericx  ad  altaria  de auro  B  numerus,  id  esi,  Iriginta  ei  novem. 


aut  de  geminis  ornaue  a  vobis  niinquam  compareii- 
tur.  Si  aliquis  de  Gdelibus  pro  voto  suo  obtuleril,  et 
abbati  vi^^um  fiierit,  aut  nccessitas  cxegerit,  vendeudi 
faciant  usum. 

XXVill.  Posl  matutinas  oraiiones  ad  snmnum  re- 
verii  noii  liceai :  sed  completis  matutinis  statim  dica- 
iur  prima,  deiuds  usqiie  ad  horain  tcrliam  omnes  le- 
clioiii  vacenl* 

XXIX.  Ad  vigiliasdum  lcctio  legiltir,  auldesparta 
aut  de  canape  aut  aliud  hujusmodi  manibus  opera- 
mini,  ut  noii  somnus  obrcpat.  Si  vero  doinintcus  aot 
/csti  smit  dies,  cui  somnus  venerit,  aliis  SGdeutibui 
jubeatur  stare,  ut  possit  a  se  sonini  marcorein  repai- 
lcre ;  nc  in  opere  Dci  aut  tepidus  inveniatur,  a/it  ne- 
gligcns. 

XXX.  Sigiio  tacto omne opus  prsiermittatur,  sicul 
apes  prudenliSdiime  ad  alvcnrium,  ita  veloci  festina- 
iione  properare  contendiie.  Si  quis  lardiiis  vencrit, 
districtioni  subjaccat. 

XXXL  Dum  psalliiur,  studeant  sanciSB  auim.nc  ve- 
strx  non  vagari  animo;  verum  etiain  nec  opcrari  aui 
ifMlui  prxsuinant.  Sed  psallite  sapientcr  (Psal.  xlvi)  : 
sicut  dixit  prophetn  :  Psallam  et  iiUeltigain  {Psal  c). 
£t  illud  :  Psallam  spirilu,  psallam  et  mente  (/  Cor. 
xiv).  Mciueritcs  illud  :  Malcdicius  homo  qui  [acit  opus 
Donwii  negligcnlcr  (Jer.  xlvui). 

XXXIl.  Litleras  omnes  discaiit. 

XXXIli.  0:imcs  d.visis  maneaol  lectulis. 

XXXIV.  Sanclus  abbas  exira  congregalioncm  non 
maneat. 

XXXV.  Uoc  specialius  coram  D^^o  mononiiis  cu- 
aiodiri,  ut  nuUi  liceat  cum  alio  se^tius  loqui,  aiit 
siMlere ;  pnecipue  vesperiinis  ei  nocturnis  horis.  Si 
^ccrete  invcnti  fucrint,  lanqu  iin  si  criintm  admise- 
riiit,  severissime  distringantur;  absque  iilis  qiii  pro- 
<)8li  sitnt  xlnie  et  sanctitate. 

XXXVU  Nulli  liceat  loqui  cum  illo  qui  fuerit  ex- 
«ommunicatus,  prxter  illum  quem  ei  sanclus  abbas 
«iistodem  dederii. 

XXXVII.  Obcdiie  preepositis  vestris^  ei  subjacete 
itlis:  iphi  enim  pervigilant  pro  animabus  vcstris  raiionem 
reddentes  Deo  (Uebr,  xiii). 

XXXYIIi.  Si  quis  pro  qiialibet  culpn,   aut  trans- 


XLIi.  Ei  quanilibel  justa  discip-ina  teneatiir,  ta« 
men  secundum  illud  :  Bonitatem  et  diuipHnam  [Ps^. 
cxviii),  paiernum  afrectum  sancius  ahbas  cifca  om- 
nes  tcnpal,  secundum  Apostolum  :  tanguam  $i  nutriM 
foveai  parvuiossuos  (l  Thess.^  ii).  F.t,  onui.^M  omiiia 
factus  sum,  ut  omnes  lucrifacerem  (/  Cor.,  ix). 

XLIii.  ^^ancio  abbati  non  liceat  aliquid  de  faoulia- 
libus  monasicril  donare  aut  vendere ;  nec  aliquid 
cuDtra  Rcgulae  insiituta  agcre.  Quod  si  facere  teRia* 
verit,  sancio  consilio  et  uno  consensu  fratriiin  ei 
nostro  permisso  non  ei  arqiiiescatis;  et  hoc  lieri 
nulU  rationc  pcrroilltte ;  quia  cnusam  se  ante  Deum 
noverit  esse  (licinrum. 

XLiV.  Si  quid  vcro  superfoerit  expensts  ant  nsiliui 

C  frairum,  iii  auro,  aui  in  vesiibns,  vel  celario,  san- 

ctiis  ubbas  pcr  manu»  provisoris,  aot  pcr  qnamltbet 

fldeleni  personam  paupcribus,  peregrinis,  aut  opli^ 

vis  faciat  dispensari. 

XLV.  Vestimenta  etiam  cpm  nova  accipiunl,  ^^ 
tera  abbati  cerundanti  incipientibiis  aut  paiipcriliui 
crnganda. 

XLVI.  Nulltis  lionoreffl  presbyterii  aut  diaconatnt 
accipi.li,  pra^ter  abbatem  si  volue?  it  or.Hnari  preslqir* 
lerum,  ct  uiium  diaconem,  ct  siibdiac<meni,  quo  ipta 
vo!iicril,  ci  quando  volucril,  oniinandi  liabcat  pnte- 
siatiMn.  Si  vero  Deo  propiiio  iia  proncerciis,  ut  aH- 
qiiis  c%  vobis  ad  epUcopatum  expctaUir,  ipse  solua 
egredialur. 

XLVll.  Qoi  vero  minoris  aetttis  sunt,  aut  vivii 
D  paicniibus  iii  monasterium  ingrcdiuntur ,  cliartaa 
lu^tc  facerc  compeilantury  quando  anate  probatt  fue- 
rint,  aui  rcs  pareutum  in  polcstate  babuerint. 

XLVtll.  Convivium  nulU,  nec  episcopis,  necabba* 
tibus,  itec  provisoribus,  ncculli  relie.iuso  aut  laico 
pareuii  aut  propinquo  de  hac  civicate  iu  monasi-rio 
iiat.  Scil  si  quis,  ut  assolet,  abba^,  aut  poregriiii  amh 
iiadii  pra  tereuntes  advencrint,  et  moiiasierio  occur- 
rcre  volucrint,  sit  in  poiesiate  sancti  abbatis  si  oo% 
voluerit  ad  refectionem  invitare.  Quia  indesinenior 
sanctam  charitatem  veslram  orationi  ei  lcciiooi  inti« 
stere,  et  soli  Deo  vacare  vtdumus  :  idco  vos  ab  liac 
pra;paraiione  aut  inquietudiiic  liberos  esse  pra.^i- 
piiiuis. 


m  RCGULA  AD  MOiNACIlOS.  Sdi 

SiJX.  Sedentet  ad  meiMaiu  uceant,  et  leciio  qao-  A     LIV.  Et  quia  Deo  propitio  digna  el  suniciens  ^ 


tidie  ooini  tempore»  dQin  cibus  suniitur,  legatur  :  ut 
^rterqoe  homo,  et  eiterior  cibo,  et  iiiterior  Yerbo  Dei 
«dlciatiir.  Quia  scriptom  est  :  Non  m  pam  solo  vivil 
Jimo^  ud  im  omm  verbo  Dei  (Malth.  iv). 

L.  StDCtos  abbas»  oisi  inaequaiitaie  faciente,  exira 
^oogregatioBem  noo  reficiet. 

LL  Cames  id  dbo  nusqoam  sumantuK  Pulli  vero 
mt\  concta  altilia  In  congregatione  non  minisirentur : 
CftllnDis  tantiun  provideantur,  et  accipere  liceat.  Pi- 
^ccs  vero  eertis  feotivitaiibus,  aut  quando  sancius 
9l)bfts  indulgentiam  facere  votuerit,  tuncprocurentur. 

Lll.  Extra  meiisam  coininunem  nec  <|uidquam  cibi 
-potHive  gusure  liceat,  absque  in.lirniis  et  illis  sta- 
cJImis,  qox  adbuc  perenutriri  iiidigeut. 


bis  faculus  collata  est,  qnx  sufficere  monasterto 
vestni  possit,  coram  Dco  et  angelis  Vjus  tc,  s-incle 
frater  abba,  et  te,  veiierabilis  qiiicuiique  fiieris  prae* 
potltiHy  admoneo  et  contestor,  ul  sanctjs  congrega- 
Uonl,  quas  Deo  tiispirante  et  jubente  secundum  insti- 
tuta  qu»  fecimas  Tegiilariter  vivit,  omnia  quae  eit 
siint  necessaria  in  vestitu  el  victu  cum  sufAcientia 
tribuatis.  Quam  rem  si  neglexeritis,  et  illt  cospeiint 
aliquidi  necessiiate  compellente,  miirmurare  aot  in- 
digere,  causam  vos  anie  tribunal  Ghristi  noYcritis 
mecum  esse  dicniros. 

LV.  Et  vos,  sanca  conxrogatio,  per  prof  ctom 
vestrum  et  per  Deum  omnipotentein  c  •njuro,  iit 
omiiia  qu»  in  hac  rcgula  pro  remedio  aniinx  nostr» 


Ull.  liifirmis  vero  iia  obte/nperandum  est,  ut  si  B  ^t  pro  aiiimarum  vestraruin  salute  consiiiiiimns,  in- 
» •Belo  abbati  justum  visura  ftierii,  etiam  cellariolum      tegra  et  illibata  cusiodiatis.  Et  ne  per  oblivioncmali- 
MiND  iii  commune,  et  coquinam  sequestratam  ha-     quid  negligatis,  semel  ea  in  trgiiita  diebus  relegite ; 
bfAst :  et  cura  iliis  vcl  studium  impendatur,  donec     id  est  in  caieiidis. 

cgntalescanl.  

Ordinem  eliafn  quo  psallere  debeatis,  in  boc  libello  jadicavimus  insercndum. 


minico,  et  omnibus  majoribus  festiviiatibus,  in  qui- 
biiH  ab  opere  vacabilis.  Quotidianis  vero  diebus  a<l 
nocturnos  imprimis  direcianeus  dicatur  :  Miterero 
meiy  Deus,  secundum  magnam  miuricordiam  tuam: 
deinde  psalmi  decem  et  octo.  Ant  pbona  tria  parvula, 
lectiones  Apostoli  aut  Propbetirum  duae,  et  capiiel* 
Kim.  Gompletis  nocturnis  dicite  inatuUnos.  In  »«ute, 
id  est,  post  Pascha  usque  caleiidas  Octobris,  ipse  or- 
do  erit.  Se&ta  feria  vero  post  nocturnos  duae  mi»8aB 


hpriroo  die  Paschae  ad  tertiam  tcr  Kyrie  eleison, 
pttlmi  doodecim  :  id  esi,  quatnor  fratres  blnos  ps»i- 
BM  et  slieluiaticum  tcrtiuni  dicant  :  perdictis  psal- 
Bii,  f  jfrf«  eiason  ei  antipboiias  sex,  lcctiones  tres  : 
made  Acttbus  apostolorum,  alia de Apocalypsi,  tr- 
tisde  Evangelio;  hymnus  Jam  surgic  hora  tertia^  et 
capieUttiB;  deinde  Kyrie  eldson,  Sic  in  omni  opere 
Dd  tertia  vice  Kyrie  elMon  diclte,  aniequam  inci- 
Risiis :  et  psalmis  perdictis  et  capitello  perdicto.  Ad 
leiUiD  idem  numerus  psalmorum,  aiitiphona  una,  q  fiaut  in  sesute,  in  hicme  tres.  Nam  dominica  omni 
lijaBttS  :  Jam  sexta  unsim  volvtur,  iectio  Evangeiii      tempore  et  in  aestate  et  in  liieme  post  nocturnos  sck 


et  eapltellom.  Ad  nonam  ipse  ordo  leneatur  :  hym- 
aai,  Ter  hora  trina  vohitur,  Ad  lucernarium  direc  a- 
MQiparvolos;  id  est,  Ae^na  terrce^  cantaie  Deo, 
fitiRu  Domno  (Pso/.  lxvh).  Alia  die :  Laudate, 
mit  Dominum;  antipbona  tria;  bymnus  :  Uic  est 
^nnwM,  et  capitellom ;  quem  hymiium  toto 
Ptteka  ad  matutinos  et  ad  luceroarium  dicite.  Ad 
Mednam  imprimls  directaneus  parvulus :  Sol 
t9§snii$cca$um  euum  {Psal.  cni).  Sei  fratres  binos 
pnlaios  com  suis  alleluiaticis  dic;int,  aiitiphona 
ini,  iediooes  doas,  onam  de  Apostolo,  aliain 
^  Evangelio.  Ad  nocturnos  paschales  ipso 
Mntero  omnia  dicite,  sicul  in  duodecima  dcstgna- 


mis<ac  fiaiit.  Si  vero  evenerit  ut  urdius  ad  vigilias 
surgatur,  quanlum  abbati  visuin  fuerit,  tantum  le- 
gaiur.  Quando  signum  fecerit,  qui  lcgit  sine  mora 
consurgai,  ut  canonicus  niissanim  numerus  possit 
iinpleri.  A  calendis  vero  Octobris  a'ii  nocturni  ad- 
dcndi  suiit:  ad  primos  dicendum  est:  Miserere  iiiei, 
Deus,  secundum  maynam  misericordiam  tuam ;  ad  se- 
ciiiidos  :  Miserere  mei^  Deus^  nnserere  mei,  ilirecta- 
iieus  dicendus  est,  psalmi  decem  et  octo;  lectiones 
du»  de  Prophetis,  aut  de  Salomone*  Hymnus  ad 
primos  nocturnos :  Rex  mterue  Domine.  Ad  secuodos : 
Magna  et  mirabilia,  Post  dictos,  quia  noctes  crescuiit. 


qiiotidie  ad  librum  facite  missas  tres.  Unus  frater 
^noi.  Ad  matutinos  imprimls  directaneum :  Exal-  ^  legat  paginas  tres  aut  qiiatuor,  quomodo  mensura 
(<^'e,  Deus  meus  et  Rex  meus.  Iiide,  Judica  me,  Deus ;      fueri 


tti  Deu  Deus  meus,  ad  te  de  luce  vigilo^  cum  allelu  a. 
I^cisde,  Confitemim  Domino,  com  alleluia;  inde  Can» 
ftmuDomino^  eiipsumsic;  postea,  Lauda,  amma 
swi,  Domhmm.  Laudate  Dominum,  quoniam  bonus 
otfutwus.  Lauda,  Jtrusalem,  Dominum:  totos  ires 
alidiria ;  deinde  benedictio  diceiida  est.  Poat  be- 
Mdictiooe»:  Luudate  Dominum  de  Cigtis,  Cantate 
fhmue  canticum  novum,  Laudate  Dominum  in  sanclis 
ejn ;  eam  alleluia.  Magmficat  anima  mea  Duminum^ 
asi  com  atitipbona,  aut  cuin  alleluia;  bymnum, 
Clma  in  exceUis  Deo^  ei  capitellum.  Et  c<»mplete 
BBlaii!ii>s  i|iso  onlitic  toi»  Pascha.  Sic  ouini  d  e  Jo- 
Patool.  LXVIII. 


fuerit  libri :  si  iniiiute  scriptus,  aut  majori  forma, 
ternas  pagiiias  ;  si  minor,  quatuor :  >et  flat  orailo  ; 
iterum  legat  tantum,  fiat  alia  oratio  ;  lertio  le- 
gat  idem  Uiitum,  et  surgite,  dicite  antipbonam 
de  psalmis  in  ordine,  postea  responsum,  dcin  le 
antipbonam.  Iterum  legat  alius  fraler;  et  sic  iiii- 
pletis  tribiis  missis  tiicite  matutinarios  canonicos; 
id  est,  priino  canlicum  in  antiphona,  deinde  dire- 
ctaneiim  :  Judica  me,  Deus.  Deus  Dfus  meni,  ad  te 
de  Ittce  vigilo,  Laudate  Dominum^  guoniam  bonus  e»t 
psalmus.  Laitda,  Jerusalem^  Dominum,  liide,  Laudaie 
Dominum  de  ccelis,  Cantate  Dotnino  canlicum  novum, 
Laudute  Dominum  in  sanctisejUi:  in  autiphona  diciie 

13 


S^  S.  AURELIANt  ARLLATENSrS  ?0t 

bymnum,  Splendor  palemm  gloriw;  alia  die»  jEierm  A     In  Nalile  Domiiii  e(  iii  Epipbatiia  terlia  liora  aHr- 


teoi  conditor^  ei  capiiellum,  el  Kyrie  eleison  duode- 
cim  TicibiiB.  Omnibus  diebua  quoiidianis  iu  implea-s 
lor.  Poai  matuiinos  ad  primam  duodecim  paalmi 
dicantur ;  bymnus,  Fuigenlii  auctor  <Btheri$ ;  leciio- 
Bts  diue»  una  de  Veteri,  alia  de  (iovo  Testamento  et 
capitelluin.  Postbiec  omncs  leciioiii  vacent  usque 
ad  boram  lertiam :  de  reliqno  vero  diei  spaiio  faoiant 
opera  sua  secundum  illud  quud  Domiuus  di&it  *  Pa- 
ier  metu  usquemodo  operaiur^  el  ego  operor  {Joan.  v). 
Et  illud  Apostoli :  Operanie$  manibus  noslrii  (/  Tkeu 
it).  Et«  Qui  non  operatur  non  manducel  {IITfies.  iii). 
Quia  scriplum  est :  Vice  oliosorum  ttraim  $unt  $pinii 
{Prov,  xv).  Et,  seroum  inutilem  projicite  iu  tenebfae 
txlerioree  {Mattli.  ixv).  Quolidianis  igitur  diebus  ad 


giie :  didie  UDiim  nocturnum,  et  fiidie  scx  missas 
de  laaia  proplieta ;  iterura  didte  seeundain  noctur- 
nmn,  et  legantur  alix  sex  de  Evangelio.  In  Epipb»- 
Dia  ita  :  in  prime  unum  noctnmnm,  ddnde  de  0.1  • 
iii^  propbeta  fadte  lllaa  sox  roissa.«,  et  noctnrRos  : 
et  ita  de  Evangclio  sex  matuiinos  eo  ordine ,  aicut  tn 
Paacha  acripsimus,  aut  domlnicla  dlefout.  In  marty- 
rum  festivitaiibus  tres  aul  qoatuor  miSsc  flanl.  Pri- 
mam  missam  deE?angelio  Ifgiie,  reliqoaade  paasio- 
nibna  martyrom.  Omni  sexta  feria  post  dQodeclmam 
scx  niissae  ad  librom  leganiur;  et  posl  noclumns 
Ircs.  Omni  sabbato  ad  matuiinos,  Cantemue  Oomno; 
ct,  Te  Deum  taudamus,  Ad  tcrtiam  trea  lcctioi^> : 
una  dc  Prophetis,  alia  de  Aposfolo,  t  -nia  de  ETan* 


lertiam  duodecim  psalinos  dicite,  antiphouam,  bym-  0  gelio  dicantur.  Onmi  dominica  post  noclu  noa  cum 

prlma  missa  legitur,  id  est  resurreciio,  nullus  sedtre 
pnesumat,  sed  omncs  stont.  Alia  domlnica  alii  re- 
sarreciio,  ei  sic  in  ordine  lotx  quatuor  rcsorrectioncs 
per  singulas  dominicas  legauiur.  Post  teriiam  Tcro, 
Paternoster  dicile  et  psallendo  omnes  commuiiiccnt 
Sic  et  in  feslivilatibus  facite.  Missae  vero  quando 
sancto  abbaii  visuoi  fuerit  tunc  flant. 

Quando  aliquis  defunclus  fuerit,  usqoe  media  no- 
cte  eum  pauci  frntres  in  oratorio  pervigileni,  et  mis- 
sas  faciani.  Post  mediam  iiocicm  qui  vigilaTemnt 
quiescant,  et  iteruiq  alii  vigilenU  Et  ponite  hoc  in 
notiiiam  sancto  episcopo,  ut  eum  jpbeat  ad  locum 
ubi  ponendus  est  deportari.  Sin  vero  prsstare  de- 
spexerit,  de  quacunque  eccksia  clcricos  rogale,  qul 


nnm,  Jam  surgit  hora  tertia ;  leeiionem  et  capileU 
luro,  Fiat,  Domine.  Ad  sextam  sit  ipse  numerus  psal- 
morum,  anlipbonn,  hynmus,  Jam  sexla  sensim  vol- 
rtiur;  leciio  ct  capitellum.  Ad  nonam  ipso  ordine 
dicendum :  hymnus  vero ,  Ter  hora  triua  volvitur. 
Ad  lucernarium  omni  tempore  et  festis  et  quotidia- 
uis  diebos,  imprimis  directaneus,  postea  anilpbon» 
duae;  tertia  scmper  cum  alleluia  dicatur :  bymnus 
una  dic,  Deustqui  certis  tegtbus;  alia  die,  Deuscreator 
OMnfum,  et  capltelluii).  Ad  doodecimam  psalmos  de- 
cem  et  octo,  aniiplior  am  et  hymnum,  leclienem  et 
caplteilum.  Quando  repausatiiri  estis,  in  scbola  in 
qua  manetis  completa  dicatur:  imprimis  dirccta- 
nena,  psalmus  nonagesimus  dieatur,  deiode  capitella 
consuetudinaria. 


cum  deducant ;  et  date  illia  eulogias. 


Ordinem  etlam  conTirii 
Cbaria  quotidie  ad  refectionem  Iria,  ad  prandium 
dno,  adcoenam  duo.  Biberes  ad  refeciionem,  iil  esl 
in  a*sfate  merum  et  tres  cnldellos ;  ad  prandiu'n 
ires  tanliim  :  ad  coeham  in  ae^tate,  mensibus  Junio, 
Julio  ct  Augusto,  teriias ;  rcliquis  diebus  ad  coenam 
bluas  bibant.  Iii  festiviiatihus  vero,  ct  qiiaiido  abbas 
indnlgf  ntias  voliierit  facere ,  ct  cibaria  ,  qunnlum 
ipae  voliierit,  ei  recentes  add.mtur.  Quoiidie  vero 
oleiacaseo  et  olco  seinper  condiantur.  Uiheres  Mnas 
ad  praiidium,  biiias  ad  c<Bnain  accipiant ;  si  jejuna- 
verint,  ternas.  Jejunium  vero  a  caleiidis  Se|ileiiil)ris 
usque  calendas  Octobris  secunda,  quarla,  et  scnta 


huic  regnlffi  inseruimDS. 
feria  jejunandum  est.  A  calendis  NovembFii  asqoe 
Domini  Natale  quotidie  jejunanduro  est,  absqne  ttb- 
bato  et  dominica  ;  ab  Epipbania  vero  usquo  Pascba 
quotidie  jejunindum  esi,  absque  majoribiis  festiviui- 
tibus,  sabbato  et  dominica.  Post  Pascba  Tero  uaquo 
Pentecosien,  sexu  feria  tantum  jejunandoai  esL 
Post  Pentecoslen ,  niense  Janio,  Julio  ei  Augasio, 
in  polestate  abb:itis  sit  de  j^unio  aut  prandio;  sieut 

^  viderit  possibililatem  fratrum,  iia  siudeai  lempe» 
rare. 

Aurelianus  peccaior  regulam  banc  in  Christi  no- 
iniiie  iiisuluit. 


\u  Cbristi  nomine  fundatum  est  monasieriuni  vi- 
rorum  Oei  in  civitaie  Arelatensi  a  sancto  Aureliaiio 
episcopo,  jubcnte  sancue  memorlne  Childeberio  rege 
Francorum,  quinto  decimo  caleiidas  Decembris,  in- 
dictione  undccima :  anno  *  quioto  post  consulntum 
liasiLii  junioris  v.  c,  et  basilica  ibidem  iu  honore 
aanctorum  apostolorum  et  martyruiu  :  liabeique 
ibidem  rehquias  positas ;  id  cst,  de  cruce  Domini 


nosiri  Jesu  Cbristi,  beatoc  Mnrlm  geitlirlcis  I>offiini 
iiostri  JchU  CliHsti,  Joantiis  BaptisUc  et  praecursoris  • 
DomiQi  nostri  Jrsii  Christi,  SiCi.hani,  Pe;ri,  Pauli, 
Joannis,  Jacohi,  AnHrex,  Pliilippi,  Thom.ne,  Bariho- 
lomaei,  MBitha>i.  Jacobi,  Simonis,  J;td.e,  llatlii.-e, 
Cenesii,  Syiiiplioriani ,  Daudilii,  Victoris,  llilarit 
episcopi  ot  confessoris,  Martini  episcopi  et  confet- 
soris,  Caesarii  episcopi.     ^ 


{Ex  diptychis  ejusdem  monasteriL) 
Slmulqiie  precantes  oramus  €ti»m,  Dontinc,  pio      nirnialus  ramolorum  tuorom,  patruro  atque  institU' 


597  REGtLA  AU 

iniain  quomiafn  iiosirorum,  Aiireliaui,  Peiri,  Fio-  A 
rt*uiini»  Redompli,  GonstaBtin;,  Himiteri,  UiUrini, 
Januarini,  lieparali,  Chitdeberti,  Yultrogoiai  vel 
oiitDidm  frairiim  nostrorum,  quot  de  boe  loeo  ad 
te  Tocare  digaaius  es.  Cunctoruroque  etiam  hujus 
UkI  meroores  fidelium,  p.iriterque  parcntum  uosiro- 
nn  atqtie  Bervientium  hujus  loci :  et  pro  animabus 
cainium  fidelium  ramulorum  ^uorum  vel  fainularuin 
jic  peregrlnoruin  iii  pace  Ccclesis  defunctorum  :  ut 
m,  ln  Dofiiine  Deus  nos!er,  peccaiorum  tribuas  ve- 
fliiam,  et  reqolem  largiaris  sternam :  meritis  et  in- 


ViaC!Ni-S.  3t?« 

tercesiiioiiibus  sanctorum  tuorum,  Marix  Geoiirlcis 
Donini  nostri  Jesu  Cliristi,  Joaiinis  Baptlstx  et  prae» 
cursoris  Domini  nottri  Jesu  Cbristi,  Stepbani,  Petri, 
Paiili,  Joannls,  Jacobi,  Andreae,  Pbilippi,  Tbonw, 
Bartholomxi,  Mattbo^i,  Jacobi,  Simonls,  Judas,  lla< 
ttii;e,  Genrsii,  Sympboriani,  B;iudilii,  VictoriSy  Hi- 
larii  episcopi  ei  confesscris,  Martiiii  episcopi  et  con* 
fessoris,  Cu^sarii  episcopi,  haec  propitius  praestareei 
exaiidire  digneris :  qui  vivis  et  regnas  in  unitite 
Spiriius  sancii  Deus,  in  sspcula  saculorutp.  Ameo. 


DE  S.  ADRELIANO  EJUSQDE  REGDLA  AD  VIUGINES 

VETERUM  TESTIMONIA. 


Martyrologium  Roiu*  d»e  i\i  ium.Lugduni  depfh- 
^itio  beMi  AmreUaHi  rptsr«pi  Ar</ote«sft. 

Vifilius  PP.  epUtola  ad  Aureliaunm  Areiat.  :  Ad- 
m^ni>tration€m  vicutfnos^rarum  [ralern  taii  v^strm  aui» 
w^o  UbefUi  ccmmiuimus^  et  credmut  cbmriiatie  weura 
^mfdo  actibus  DeoplHcitii  dili^eiUer  Mniversa  eompieri  : 
^rmdo  et  eummi  tacerdolii  contortio  vot  dignot  divina 
^mgratiajudicaril^  ei  gloriotittimi  CkUdeberti  Fran- 
«Mm  ragig  CitritUama  H  Deo  piadta  in  perhibendo 
9^it  tettimonio  voluntct  aecettit,  eic. 

Jdem  ad  episcopos  Gallije  :  Qiua  dudum  Auxamo 
^ti^Hdam  Aruiatentit  eivilatit  antittiti .  ietm  notlrarum 
•^iiicitudinem  dederttmnt;  ted  cursum  vitcB  proftentit 
^piendodehac  luce  migravit^  in  cujut  ioco  Aureiianut 
frater  noster  notcitur  tuccettitu ,  nuettarium  ualde 
^^idimue^  toUicitudinem  hanc  a  nobit  antefwo  dcbere 
conkmtti^  con/identet  illum  etpro  toci  tui  qualiluie  bonit 
^iiimt  univerta^  qua  Dea  piaeeani^  potte  complere;  et 
"•iriiiie  emm  gicriotut  fiiiut  notter  Childebertut  rex 
^^intouium  bonw  contcifniite,  pro  Chrittiana  tux  eo- 
^^efmtit  d€Voione  perhibu  L 

&t«A  epislola  ab  luli»  elerteis  Franconim  legatis 
<^i»scta,  toino  1  Condl.  Gallix  i  Sirinoiidi :  (Jnde  ro- 
P^mwtt  ei  coutettamur  gloriam  vestram ,  ut  ad  provin' 

i  mutrat  hmc  omniaveiociter  tiu^iti,  ne  a*it  itti  tub" 


B  ripiant  qui  mitti  sunt ,  aut  Anattuiiut  qHidamf  ^nem 
tanctut  epitcoput  Aurelianut  Arelatintis  dvitatit  ad 
beatittimum  papam  ante  hoc  biennium  direxerat^  iti^ 
dem  in Gaiiit aliqua  mentiatur, 

S.  Greg  rius  M.  epittola  117,  50,  7,  iiid. «  a4  Vi« 
gilinm  Arelatensem  episcopum  :  Gloriotm  memorim 
Childebertut  Francorum  nx  catholieee  religionit  anwe 
tuccentut  imra  murot  Areiaientit  eivitati^  numatierium 
virorumf  «I  scripto  reperimut,  pro  tua  mereede  contii' 
tuenSf  quofdam  ibidem  pro  habitantium  tustentaHonn 
concestit,  Cttjut  ne  voiunCut  unquam  ducereiur  in  irrb' 
tum,  ct  ea  quce  pro  quiete  monachorum  dlpotita  fu^ 
runt,  urbarentur;  quceque  coniufit  in  jure  ejutdem 
monasterii,  epistoUs  suis  apostolica  pcUit  aucioritaie 
firmari.  Unde  quia  e/fectum  ei  regia  voluntat  ei  rt$ 

C  valde  detiderata  potcebat^  a  prcedecettore  nottro  YigiHe 
Homance  sedis  antistite  ad  prcedecessorem  vetlrum  Ath 
relium  (leg.  Aurelianum)  scripta  transmissa  tunt. 

Joaiines  Triibenilus  Ib.  de  Proprietate  inonaclio- 
runi,  eap.  5  :  Aureiianut  episeoput  in  Regula  ad  muh 
nialet,  cap,  3,  tic  dicit :  Nihil  occulte  accipiatis,  etc. 
Ex  bac  quo  ;ue  Regula  sanctl  Aureliani  ad  Virginea 
aliquot  capita  affert  sanctus  Benedictus  Aniaiiae  abbaa 
i  t  Concordia  RecUlaruin. 


OltSERYATlO  CUITICA  IN  REGULaM  SEQUKNTEM. 
^etm  tupra  de  S.  Aureliani  Regula  ad  Monachot  dixi'  D  prars£iJJ  pro  sanclis  tirgimbus  eamdem  doctriu^  m  ma» 
'^«  :  niiitc  ad  itlam  pervenimus  quam  ad  sacras  Vir» 


P^^^  dedit,  Quemadmodum  enim  S.  Ccesarius  duo 
mo»t«iierta  in  urbe  Arelatensi  condidit ;  sic  etiam  et 
fj>^  tuccestor  tn  epiteopatum  S.  Aure/tantis  i)i  eadem 
^'^tmte  duo  ccenobia  ex  liberalitate  Childeberli  Franco- 
^99n  ftgit  exttruxit :  nnum  pro  viris,  alterum  pro  [e- 
*»'»«•«,  quibut  et  duas  dislinctas  Regulas  conscripsit. 
Q^^^nuidmodum  igitur  prima  Reguta  magnam  habet 
^^snt,  S,  CffMrtt  Reguta  eonnexionem ;  sic  etiam  et  hnc 


na>dcam  centvtel^  prasertim  cirea  divini  officii  ordi- 
nem^  victum  et  vestitum ;  sotummodo  ab  attera  di/ferens 
quoad  quasdam  circunutannas  el  rceremonint.  Sed 
prceter  Iwnc  Regutam  40  capittUi»  comprehensam,  qui^ 
bns  etiam  adjicitur  ^injutaris  ExhortaAo  de  divino^  of^ 
ficio,  Hotstfnius  addidit  Epistolnin  Joa.nis  episcopl 
An;laten*is  exhortatoriam  ad  sacras  S.Aurelianivir- 
gnes  tectu  digniisimam,  quce  et  ipsnm  Regulam  con* 
firmat  c:  corrvborat. 


599 


S.  AURELIAM  ARELATENS1S 


100 


S.   AURELIANI 

REGULA  AD  VIRGINES. 


PROLOGUS. 
Sanetit  et  in  Chmio  venerandis  sororibus  in  mona^  A  flgereiis  limore  divino  cariics  vcsiras,  lenenies  iilinl: 


sterio  beatce  Mariw  qnod ,  Dto  jubenle^  intra  muras 
Arelatensis  urbisfecimus^  constilutis  ^  Aurelianus  ejn^ 
seopus. 

Qiiia  I>eo  inspirante  qui  nos  pnevenit  ineffabili  mi- 
sericordla  saa»  visuro  vobis  est  ut.  repadiatis  saeculi 
vokipuitibas^ae  leinporalibos  gaodiis  contemptis  sive 
spretis,  eligerelis  sanctissims  vitae  nitorem,  ei  vir- 
ginitatis  ac  castitatis  graiiam  complectentes,  amore 
Dei  tota  viscerum  et  cordis  aviditate  sectantes»  con- 


Juravi  et  stalui  eustodire  judieia  justiticB  tuw  {FuiL 
cxviii) ;  ett  Mihi  mundus  cruelpxns  est^  et  ego  mundo 
(GaL  vi) :  dis|)0suimu8y  jubente  Domino  atque  ope- 
rante  in  nobis  velle  et  perflcere,  ut  monasterium  vo* 
bis  proprofectu  animaruro  vestrarum  conslruerenin^, 
sicut  et  fecimos.  Et  ideo  Regulam  vobit  ad  discipli- 
nam  instituimus,  quae  vos  per  viam  mandati.rum 
Dei  doceret  currere,  et  ad  regna  coelorum  faoerei  fc* 
liciter  penrenire. 


1.  Queeeunque  ad  conversionem  veneritfet  recifrisein 
monasterium  rogaventt  Regutaei  pnmiim  in  salutata- 
rio  le(,atur  :  etcum  suscepta  fuerit^  usque  ad  moriem 
suamde  monatterio  non  egrediatur. 

2.  Vestimenta  religiosa  non  aecipiatt  mti  chartas  de  /o- 
euUate  sua  cui  voluerit  faciat.  ^ 

5.  Nihil  occulte  accipiendum ;  sed  n  quid  transmiseum 
fueritt  et  illi  cui  transndititur  necesse  non  fuerit^  in 
eommune  redactum^  cui  est  necestarium^  tribuatur, 

4.  Epistoias  nee  dandas  nee  acdpiendas  sine  scientia 
aut  pemussu  abbaiisste. 

5.  NuUa  drea  lectum  suum^  quod  mandueari  aut  bibi 
posnt^  reponat. 

Mutla  eella  aut  armariolum  veeuliare  habeat. 


B 


7.  Nonjurandum. 

8.  iVoa  mii/ei<tcendicm. 

9.  Non  mentiendum. 

10.  Iracundiam  penitus  non  tenendam. 
14.  Soror  in  sororem  manum  non  mittat, 
i%»  NuUi  lieeat  ad  salutandum  exire  nisi  cum  prapO' 

sita  aut  aliqua  uniore. 

13.  Ancilla  non  exeipiatur;  liberta  tamen  si  est,  et  ab» 
batiss  V  visum  fuerit,  exdpiatur. 

14.  Nec  viri  nec  mulieres  steculares  in  monasterium  in- 
grediantur  prmter  in  basiUeam  Dominm  Maria,  et 
in  saiutatorium, 

15.  Ut  nec  ipsis  provisoribus  lieeat  in  monasterium  tii- 
froire,  iitst  pro  his  utilitatibus  quas  in  hac  regula 
statyimus. 

16.  Infantes  de  baptimo  non  excipiendos. 

17.  Qme  in  actu  ponuntur  desuper  evattgeUea  *  claves 
accipiant. 

18.  In  ministerium  vicibus  sibi  suecedant,  absque  ab- 
batissa  et  parvulis  infantibus. 


INCIPIDNT  CAPITDLA  REGDL*. 

19.  Nulta  opera  pro  suo  Ubilo  eUgant  facienffat  ted 
quod  ab  abbatissa  vel  pra^onta  imperatum  fuerit. 

20.  Ciim  operanlur  mambuSf  meditatio  simcta  de  curde 
non  eesset,  ^ 

21.  Sint  vobis  omnia  eommun'a,  et  nulla  suum  jfro^ 
prium  dieere  nut  vindicare  prmsumat, 

22.  Yesiimentaalio  colore  non  induantur  ^  nintenaei 
lactina. 

25.  In  vigitiis  studendum  est  vt  vuUa  domuat. 

24.  Signo  tacto  nuUa  lardius  veniat. 

25.  Dum  psaUitur  nulla  loquaiur,  nee  operetur  hm» 
hibus. 

26.  Utteras  omnes  diseant. 

27.  Sanctaabbatixsa  in  congregntione  ma^eat» 

28.  Si  qiia  pro  qualibet  culpa  eorrigaiur  aut  eattigetttr^ 
arauenti  rrspmdere  non  prwsumat, 

29.  Lites  nuUas  habeatis. 

30.  Superbis,  inobedientibus  el  iracundiam  protrahem' 
libus nunquim  pareendum. 

51 .  Sanclee  abbatissas  non  liceat  de  faeultatibus  numa^ 
sterii  vendere  aut  donare;  nec  aliquid  contra  Hegulee 
insHtuta  agere. 

32.  Sedentes  ad  mensam  taceant. 

33.  Sancta  abbatissa  extra  congregationem  non  refieuU. 
G  34.  Caritei  in  cibis  nunquam  sumant. 

35.  Pti//i  et  reUqua  altiUa  infirmis  tantum  nunistrentur 
et  deUcaiis :  pisces  vero  certis  festivitatibus. 

36*  Extra  mensam  communem  nihU  eibi  potusoeguuara 
liceat,  niti  infirmis  et  infantibus. 

37.  QuaUter  infirmis  obtemperandum  est» 

38.  Ubi  cursum  d  urnum  vel  nocturnum  dieant, 

39.  Ut  sancta  cbbatissa  quidquid  neeesse  fuerit  eum  mf^ 
ficienlia  prcBbeat. 

40.  Ut  sancta  congregatio  omnia  qum  htatuta  habet^ 
implere  contendat. 


Legendum  evangelid^  ut  patet  textum  consolenti  infra  col.  402,  lin.  ^.  Edit. 


REGULA. 

Capitulum  PRiyuM.  Hoc  jobente  Deo  imprimis  su-  D  donationis  aui  venditionis  cui  volucrii  faciat,  propirr 
:        :^-..^i.k:i:.^-  .        a        ...  .:  ^  Domlnl  maudaU,  ubi  dicit :  Si  vis  perfectus  esse^  vende 


tuimus  inviolabiliter  tenendum ,  ut  si  qua  ad  conver 
sionem  venerit,  Regula  ei  in  salutatorio  legatur,  et  sl 
professi  fuerit  se  oiunia  impleturam,  tunc  excipia- 
tur  :  exeepta  vero  usque  ad  mortem  suarfi  nec  prae- 
sumat,  nec  permitt.iturde  monasierio  egredi :  propter 
illud  propheticum  :  Unam  petU  a  Domino^  hanc  requi- 
ram,  ut  inhabitemin  domo  Domini  omnibus  diebus 
vitee  meee  {Psal.  xxvi). 

II.  Yestimenta  vcro  religiosa  non  accipiat,  nisi  de 
omni  f^cttliatc  coa,  sive  gralidi«  sive  parva  ;charlas 


omnia  qum  habes  {Matth.  xix);  ei,  Si  quis  non  reUque- 
rit  omnia  quce  possidel,  non  potest  meus  esse  discipulus 
(Luc.  xiv). 

111.  Mihil  occulle  accipiatis :  sed  si  qus  propinquus 
aut  amicus  aliquid  in  veslimeiito  aut  in  auni,  vel  QliiMl 
quodcunque  dederit  aut  transmiserit,  In  potesiate  s  t 
abbaiissae,  et  si  illi  cui  transmittitur  necesse  fiifrti, 
tribuatur ;  sin  vero  illa  nihil  indigel,  in  conimuif#>  re- 
dactum  cui  est  necessarium  tribuatur. 


m  REGCI  A  AD  VIRGINES.  40^ 

IV.  Episloias  praDcepimus  nec  duiiilas  nec  accipien-  A     ^^'I-  Nulln  infantcm  dc  baptismo  excipiat.. 
d;i6  siiie  scientia  aul  peroiisso  alibatissu*.  Wll.  Quibus  claves  de  cellario ,  canava,  horren  ^ 


V.  Nulla  circa  lecium  sanm  quod  manJucare  aul 
Libere  possii,  reponere  prasumai;  sed  omnes  in  com- 
muni  cellario  recondant ;  etsi  inaequalitas  exegerit» 
jubente  seniore  qnod  necesse  fucrit,  non  ei  negetur. 

VI.  NuUiliceat  celJam  autarmariolum,  aut  aliquid 
hujusmodi  quod  peculiarius  claudi  possii,  habere. 

VII.  Non  jurctis,  quia  Dominus  dixit :  NolUsjurare 
{Matth.  v).  Et  alia  scriptura:  Vir  muUumjuraM  tw-. 
plabiiMr  wiquitaU^  et  non  discedet  de  domo  iHiui  plaga 
{Eccli^  ixiii). 

Ylll.  Non  maledicatis,  quia  scriptum  est :  Neque 
maledici  regnum  Dei  pouidebunt  (/  Cor.  vi). 

IX.  Mentiri  omnino  iion  liceat :  quia  o$  quod  men- 
litur  occiUU  animam  {Sap.  i),  et  iilud  :  Perdeteo$qui  B  diiatio  sancta  de  corde  non  cesset :  propier  illud 


poftlicio,  et  oratoriocrcdendssuiit,  probal«  sint  per- 
1002".;  eidcbuper  altario  vel  Evangelioeas  acclplani : 
scienics  se  Deo  reddiiuras  rationem  de  niinisieri^ 
silii  credito. 

XVIII.  In  omni  mlnisterio  sive  ordine  psailendi , 
aot  legciidi,  vel  operandi,  vicibui  sibi  succedant: 
absque  abbatissa,  vei  prster  satis  seiies  et  parvulas 
infantes,  aut  certe  ita  inflrmas,  ut  surgere  omiiino 
non  possini,  non  compellantur  f^eere  quod  non  prae- 
valent. 

XIX.  Nulla  opera  pro  suo  iibito  eligant  racieoda  ^ 
sed  quod  abbatissa  imperavit,  boc  faciani. 

XX.  Per  totum  diem  cum  operamini  manibus,  me- 


io^uutur  meHdaelum  {Peal,  v) 

X.  Iracondiam  nulla  usque  ad  aliam  diem  protra- 
bere.praesumat.  Et  sicui  babet  humana  (higilius,  si 
sermo  durior  inier  sorores  ortus  fuerit,  invieem  sibi 
vcniam  pelere  et  debita  relaxare  festinent :  propter 
Domiiii  mandatum,  ubi  dicit :  Si  reeordatue  fueri$  quia 
(raur  tuu%  kahet  aiiquid  adver$um  te,  relinque  munue 
tMum  ante  altare^  et  taie  priu$  reamdliatum  fratri 
i^:^iuneumen$ofere$muMu$tuum{MaUk.^).E\, 
tt  nmi  dimiemtie  komiMue  peecata  eorum,  nac  Pater 
raaer  cetteetU  dinutut  volfU  peccala  veeira  {MaUk.  vi). 
Iten,  Si$eptie$  peccaverit  indieinte,  et  conver$u$  dixe^ 
rlt,  pmitei  me;dimiUe  iUi  iLue.  xvu).  Et.  Nondico 
tibi  usque  $eptie$,  $ed  u$que  $eptuagle$  $eptte$  {Mallk. 
xviii).  Et  alia  scriptura  :  Ira  viri  jwtitiam  Dei  non  ^ 


Apostoii  :  P$almi$ ,  kymni$ ,  cdntiei$  $pirilualibu$ 
eantante$  et  p$allente$  in  eordibu$  ve$tri$  Domino 
{CoL  III). 

XX L  Nulla  prapsnmat  quidquam  soum  dicercy  aui 
suum  propriom  vindicare  :  sed  secondom  Acioi  apo- 
stolordm,  sinl  vobis  omiiui  communia:  sit  vobis  attima, 
una  et  cor  unum  in  Domino  {Aet.  iv). 

XXII.  Vestimenta  alio  colorenoo  iodgatisnisi  laia 
et  lactlnn. 

XXIII.  Ad  vigilias  nolla  dormiat :  sl  vcrro  /domloici 
ant  festi  dies  soot,  coi  somoos  veoeriiy  aliis  sedeo- 
libos  illa  stet,  ut  possit  a  se  somiii  roarcorem  repel? 
lere ;  ne  in  opere  Dei  aut  tepida  invcniaiur,  aol  oe-^ 
gligens. 

XXIV.  Signo  taclo  omoe  opos  praetermittaiur,  et 


operatur  {Jac.  i).  El  Apostolos  :  Sol  non  oreUiateuper 
tracunduim  ve$tram  {Epke$.  iv).  Quod  Deut  avertol, 
si  dijbolo  instigante  fueris  aliqoa  forore  repleta,  ul 
isu  maodau  pertinaci  corde  contemnat ;  el  nna  de 
Hiis  quae  discordantes  suiit  praevencrit  aliam,  veniam 
ei  peiens;  si  illa  cui  peiei  non  dimiserit,  dlsciplinam 
arcipiai ,  ut  ad  cbariuiem  se  corrigat.  El  si  ambo 
despexerini,  amb»  pariter  a  communione  vel  a  cibo 
siispendantur;  donec  invicem  sibi  reconcilientor. 

XI.  Soror  iri  sororem  si  ausa  foerit  manum  mitte;- 
re,  disciplinain  accipiat. 

XII.  Nulli  liccatad  salotandom  exire,  nisi  com  ab- 
t>alitsa  aul  praeposiu,  vel  cerle  alia  quacunquese- 
ttiore  cui  abbutissa  praeceperit.  Etsic  propioquos  suos 
^iileant,  aot  loquantur,  ne  aitiori  voce  loquantur. 

XIII.  Ancilla  non  excipiatur :  liberU  Umen  si  fue- 
m%%^  adbuc  adolescens  aDlate,  el  com  episiolis  patroni 
mui  vcnerit,  in  abbatissae  sil  arbitrio  si  excipi  debeat. 

XIV.  Nec  viri  nec  mulieres  saeculares  in  modaste- 
irittoi  ingrediantur,  prxter  in  basilicam  B.  Marix,  et 
Ifi  saliitaiorium. 

XV.  Provisores  vero  monasterii,  si  in  liabilu  laico 
Cuerint,  uec  ipsi  i^ermiltantur  iutrare,  nisi  pro  bis 
vliljiatibus  quas  in  bac  Regula  staluimus,  cum  mar- 
€ioffiibus  aut  carpentariis,  si  aliquid  necesse  est  fieri 
aui  reparari,  aut  cerie  pro  aliqua  ratione  abbaiissae 
Infroeant :  de  caetero  nuilam  licentiam  aut  liberU- 
leni  babcanl  inlroeundi. 


sicui  apes  prodenlissimae  ad  alveariuni^  iu  velodjfe- 
slinaiione  properare  eonlendiie;  si  qoa  urdios  ve- 
oerit,  distrfclioiii  sobjaeeat. 

XXV.  Dom  psallitor  slodeanl  sanctae  animae  vestre 
non  vagari  aoimo»  verom  etiam  nec  operari  aut  loqiil 
praesomanl;  sed  p$aUite  $apienter  {P$at.  xlvi),  sicoS 
dixlt  propheu  :  PealUtm  et  intelUgam' {P$al  o),  el 
illod  :  Peallam  $piriiu,  p$aUam  et  mente  (/  Cw.  xiv), 
metueoles  illud  :  Maledictu$  komo  qui  fadt  opui  Dei 
negUgenter  {Jer.  xlviii). 

XXVI.  Litteras  omoes  discant. 
XX  Vil.  Sancu  abbaiissa  exlra  congregaliooem  noo 

maiieat. 

XXVIII.  Si  qua  pro  qoalibet  colpa  aul  iransgres- 
D  sione  regolae  increpatur,  aut  disciplioam  accipial,  ar- 

goenii  respondere  ooo  praesomal :  qoia  peecatom 
quod  hic  distringitor,  in  aeiema  examlnaiione  iiou 
poniiur.  El  sic  debetls  animae  curam  excipere,  quo- 
modo  aeger  curam  medicl :  teneotes  illod  Baaeta;  Scri- 
ptorae :  Qui  abjicU  dieciptinam  infeU»  e$t  {Prov.  xv). 
Et  iilud  :  Ego  in  flageHa  patatue  tum  (Pso/.  xsxvii). 

XXIX.  Lites  ooltas  habeatis,  lenentes  praeceplum 
Apostoli,  qoi  dicil :  Servum  Domini  non  oportel  /i(i« 
gare,  $ed  mamuetum  e$$e  {Ji  Tim.  ii). 

XXX.  Soperbls  loobedieotibusqiie,  et  iracondlam 
protraheotibus  oonqoam  parceodom,  dooec  coni- 
ganiur. 

XXXI.  Sanci»  abbatissae  ooo  liceal  aliqiid  dc  la« 


403  S.  AURCLUNl  AUFJ.ATENSIS  404 

ruliatitHis  monasterii  donnrc  ac  ^enJiTe  ;  nec  aliquid  A  Quod  si  bicros  aspcra  rtierif ,  inatulinoi  tinlum ,  Te- 


contra  Regiilse  instiiula  agere,  Q«iod  si  facere  icnla' 
▼erit,  Mncio  consilio  et  uno  consensu  aororum  ex  no- 
ilro  permisso  nnn  ei  acquieseaiis ;  ei  hoc  fieri  iiulla 
ratione  permitlite  :  quia  causain  se  anie  Deum  no- 
▼erlt  esse  diciuram. 

XX&II.  Sedentes  ad  mensam  taccant,  et  lectio 
^ooiidie  omni  lempore  cutn  eibus  sumiuir  legatnr. 
Ut^rque  honiO,  et  exlcHor  cibo,  e\  interior  verbo  Dei 
refleiatiir,  quia  scripium  est :  Non  in  pane  tolo  vivit 
hamo,  ted  in  omni  verbo  Dd  {Matth  iv). 

XXXlll. Sanciaabliatisga,  nisi  inxquatiute  faciente, 
eilra  congregaticncm  non  reficiat. 

XXXIV.  Carnea  in  cibo  i.unqnaiii  aiimantur. 

XXXV.Pulii  vel  cuncia  altllia  in  congregatione  non 


speram  et  du4>de(4mam  in  prscdicta  ba&iiica  dici  e  : 
secundam  Tero,  tertlam,  seitam  et  nonam  in  interiori 
oratorio :  propter  illos  qni  aut  orare  copiant ,  aut 
abbatissA  occurmnt ,  am  parenies  snaa  reqsirunt. 
Qoando  aliqna  defuncia  fuerit,  a^que  mediam  nocfen» 
eam  paocae  sororcs  in  oraiorio  fNirTigiient,  et  miS6« 
de  A|)Ostolo  flant ;  post  mediam  noclem  qo«  vigila* 
verunt  quiesctnt;  et  itefiim  ali»  vigi'ent,  el  pomte 
Ih)C  in  notitiam  sancto  episcopo,  vt  eam  jitbeat  ad  1o- 
cimi  ubi  ponenda  esi  deportari. 

XXXIX.  Et  quia  Deo  propliio  digna  el  toniciens 
vobis  farolias  collata  est,  qus  sufftcere  moQaaterio 
veitro  possit ,  coram  Dco  et  angeris  ejos  te  sancum 
abbatissam ,  el  te  venerabilem ,  qtnecunqiie  fueris , 


mini^trentur ;  nisi  infirmis  Untum  provideantur  ei  B  pnepositam  admoneo  et  contestor ,  ot  sanetse  eongre- 


dHicatis.  Pisces  vero  certis  festlvitaiibus,  «ui  qnando 
abbjtissa  itodulgentiam  facere  voluerii,  lune  prociH 
rentur. 

XXXVI.  Gitra  mcnsam  commonem  nibil  cibi  po- 
tosve  gusiare  liceat ;  abaqoe  inffrmis  et  illis  qui  mi- 
uorls  atatis  soni. 

XXXVII.  tnfirmis  vero  ita  obienipernndum  est,  ot 
si  sancis  abbaiissae  jusium  visum  roerit,  etiam  cella- 
Holum  suam  in  commune,  et  c<»quinam  sequestratam 
habeant .  et  cura  illis  seu  studium  impendatur,  don'.*c 
cbovalesfafi!. 

XXXVIII.  Cursum  diumom  vel  noctomom,  id  rst, 
Rlataiiios,  vigilfas,  noctumos,  Tcsperam  etduodeci- 


gaiionl  qu»,  Deo  inspiranie  et  jabenie,  secttiidum  in- 
stiioia  quae  fecimus  regulariter  vtvit,  omnia  qas  eis 
s  mi  necessaria  in  veatita  et  tti  victn  com  snfflGientia 
inboatis.  Qoam  rem  f  i  nei^lexerit  s,  et  illae  eoeiicrtnt 
allquid  neoeasltate  comi^ellente  ninrnnifare,  aat  in- 
digere,  caotam  voa  anie  tribanal  CbrlMi  noTeritlt 
meeum  esse  dicioras. 

XL.  Ei  vog,  sattcia  congregaiio^  per  profeeuim  te* 
stnNn  ei  per  D«um  omnipoteiilem  conJHro,  oi  omnij 
quiB  in  bac  Rcgala  pro  romedio  Miira  nosirse,  ei  pro 
ammtrom  veamram  salate  staiolanis,  integni  ei  iili- 
bota  eaatodiaiis.  El  ne  per  ai>livioiiem  aliqal4  iicgll* 
gatit» semei ea in  meite  rel^gite;  ideeiio caleBdit, 


matn  fn  basllica  Dominv  Harioe  congregatio  dicat.  C  ae  tie  duoderim  viciboa  in  anno^ 


Ordinem  eiiam  quomodo  ptallero  dcboalis,  in  boc  lib;*Ilo  judicavimut  iosereDdam. 


Primo  die  Pasebs  ad  tertiam,  Kyrie  eteiion,  psalini 
doodecim  :  id  ett  quatuor  sorores  binos  psnlmot  et 
allelaiatioum  teriium  dicani,  perdictis  psalmis,  Kyrie 
«IttfOR,  antiphonas  sex,  leciiones  tres:  unam  de  Acti- 
iMitapotlolorom,  aliam  de  Apocalypti,  trrtiamde 
Evangclio ;  bymnum,  iom  iur^fl  hora  teriia,  et  capi* 
tellam ,  deinde  Kyrie  eleison.  Sic  in  oroni  opere  Dei 
tertia  vice  Kyriedmon  dicite,  antequam  incipiatis, 
el  ptalmit  dictis  et  ca|)iteIlo  perdicto.  Ad  sektam 
idem  numeras  psalmorum,  et  antiphnna  una,  bym- 
niis,  Jom  eexta  eentim  votvitur.  Lectio  Evans^lii  et 
capitellum.  Ad  nonam  ipte  ordo  leneator,  hymnus  , 
Ter  hora  trina  voMtur»  Ad  luceriiarium  directancus 
parvulut,  id  est,  Regna  terras^  cautau  Deo ,  pialliie 
Domno  (Pm/.lxvii).  Alia  die:  Laudate^  pa^n»  Dami' 
num,  antiphon»  tre^ ;  hymnus,  Hic  est  die$  veru$  Dei, 
et  capitelliim,  qoem  hymnum  toto  Pascha  ad  matuii- 
nos  el  ad  lucernarium  dicile.  Ad  dtiodrcimam  im- 
primis  direclaneus  parvulus  :  Sol  coynovit  occatum 
$uum  {PsaL  ciii).  Sei  sororet  binos  psahnos  cum 
tois  alleliiiaticis  dicant ;  antipbonas  tres ,  leciionet 
daat,  unnm  de  Apostoto,  aliam  de  Evangelio.  Ad  no- 
Ctarnos  pascbales  ipso  namero  orooia  dicite,  sicut  in 
daodecima  designavimus.  Ad  maiuiinot  iroprimis  di- 
rmaneom  lExdtaho  /e,  Deuzmeut  et  Rexmeue.  Inde, 
JtM/tra  me,  Deu$.  Deus  Dcus  nuiM»  ad  te  de  luce  vigilo 


Coiii  atleliiia ;  deinde,  Confitemini  Domino,  cam  alle* 
IuIa;  dcinJe,  Cantemus  Donuno^cnm  alleluia;  potlea, 
Lauda^  anima  mea^  Dominum,  Laudate  Donunum ,  quia 
honu$  e$t  p:.almut,  Lauda^  Hieru$alem^  Domimum:Uh 
tos  tres  cum  alleloia,  deinde  benediciio  dicenda  ast. 
Post  b^nediciionem,  Laudate  Donunum  de  cmlis.  Can' 
tate  Domino  cantlcum  novum,  Laudalt  Dominum  in 
$anctis  eju$ :  com  atl^Iuia.  Magnificai  animawiea  Do- 
minum :  aut  cum  anti)  bona,  aat  ciim  alleluia ;  hym- 
iium,  6'(orm  m  excel$i$  Deo;  et  caphellum.  Et  com- 
plebltis  matoiln^^t  ipSO  ordine  toto  Patcha.  Sicomni 
die  d  minico,  et  omnibus  majoribos  festivftatibus,  in 
D  quibus  ab  opere  vacabiiis.  Quotidianis  vero  diebus  ad 
noctiirnos  imprimis  directaneus  dicatur :  Miserere 
mei ,  Ueus ,  seeundum  magnam  misericordiam  tuam ; 
deinde  psalmi  decem  et  octo;  antiphon»  tres  parvu- 
\t»t  lectiones  Apostoli  autProphetaruro  duas,  et  capi- 
tellum.  Completis  nocturnis  dicetis  matiitino«.  In 
aestate ,  id  est  post  Pascha  usqtic  calendat  Octobri^i, 
ipse  ordo  erii.  Sexta  feria  vero  potl  nocturnos  du.ie 
missac  fiani  in  aGstate ;  in  hieme  ircs.  Nam  dominica 
oinni  tempnre  in  «siaie  et  in  hicme  post  noctumot 
tex  inissx  fianl.  Si  vero  evenerit  ol  tardiosad  vigllias 
turgantur,  quaniuiii  abbatisss  visom  fueril,  lantaro 
legatur.  Qu.mdo  signnro  feiksrit  abbalisst,  qose  logit 
fine  rnora  consurgai,  ut  canonicus  niissirum  nu:)i  -  ' 


m  HEGtLA  AT)  vmCINES.  4:^0 

nis  po9»il  impieri.  A  Calendis  vero  Oitibris  alii  no-  A  cimam  psoliiios  decem  ei  oclo  dicito :  inlipbi^nam  ^ 


rtiimi  addcmli  Mini;  ad  primos  dicondum  est :  Mite- 
rm  Mei,  Den»t  tecundum  magntim  misiricordhM  tnam ; 
td  aeeundoa  :  Mi$erer§  mei^  Deite;  miHr^re  mei; 
pMlini  deoeiB  ot  oeto,  leetionei  du«  de  Propheiis  aut 
de  Salomono.  Hymnns  ad  pHmoa  nortumot :  Rem 
eettme  Demm»^  ad  seeondos :  llof  n«  el  mlrabiiia.  Ubi 
post  ei*lebratos  aeeundos  BOctumoK,  quia  nocles  cre- 
acani,  qo<  tSdie  ad  libmm  faciie  missas  ires.  Uns  so- 
fiit  legat  ptfinas,  «lot  qoaiuor,  qoomodo  mensora 
fuerit  libri :  si  miiHilo  fuerit  seriptus,  aol  majori  for- 
■la,  tres  paginas;  si  minori,  quatuor,  et  fiat  oratio. 
Iiorva  kfat  lantam,  flat  alta  orailo  :  teriio  logat 
idem  tantum ;  et  sorgite,  dicite  aniiplionam  de  psa1« 
niis  in  ordine,  postea  responsorium,  deinde  antipho- 


bymnum,  leclionem  et  capitellom.  Quando  repaosa- 
inr»  estis,  iu  schola,  in  qaa  manotis,  compleu  diea- 
lur ;  imprimis  directauons ,  et  psalmos  nonagesimui 
dicator,  deinde  capitelta  coiisiieiudinari.i.  In  Natali 
Domini  et  in  Epii  hanla  lerlia  hora  noctis  surgile :  di- 
cito  unum  noctvmam,  ei  fjcite  sex  missas  de  Isaia 
prophoia ;  iterum  dicile  Sfcandum  noctiiraum,  ei  le- 
gantor  alMB  sei  de  ETangelio.  lo  Epiphama  ita  :  im- 
primis  unum  noctomuni ;  deinde  de  Daniole  propbela 
facite  illas  sex  missas  et  noclumos ,  et  iiemm  de 
Efangelio  fcx.  Matoiinos  eo  ordine  slcut  in  Paschii 
scrlpslmas,  aai  dominlcis  diebiis»  lo  manyraai  CestK 
▼itatibus  tres  aut  quatuor  missae  nant :  primam  mis- 
sam  de  Cvangelio  legite;  reliquas  de  passionibus 


«am.  Iieruni  legat  alia  soror;  ol  stc  implttis  triboi  B  nirtyram.  Omni  sexta  feria  post  duodecimam  sex 


m!s>is  dicite  matuiinos  canonicos :  id  esl  primo  can- 
ticum  in  antipliona :  deinde  directaneum  :  iudica  me, 
Ihue,  Deus^  Deu$  meu$y  ad  te  de  luce  vigilo,  Lauda, 
anhma  mea ,  Dominum,  Laudate  Dominum^  quoniam 
kontt$  e$i  p$almu$,  Lauda,  Hierusalem,  Dominum;, 
deiiide,  Laudale  Dominum  de  cmli$,  Cantale  Doniino 
canticum  novum.  Laudate  Dominum  in  $ancti$  eju$ , 
enm  aniiphona.  Dicile  hymnum  :  Sptendor  paternw 
gioriee ;  alia  die :  Mierne  luci$  condiior^  et  capitelluro, 
01  Effrie  eleieon  duodecim  vicibus.  Omnibus  diebus 
quotidiao  s  sic  iinpleatur.  Post  malulinos  ad  primam 
sex  psalmi  dicanlur,  et  hymiius  :  Fulgenti$  a^iaor 
$ttfieri$ ;  leciiones  duse  :  id  est  una  de  Veieri,  alia  de 
KoTO  Testameolo,  et  capiicUuni.  Post  hoc  omnes  le- 


missae  ad  librum  legantur,  et  post  nociurnos  ircs. 
Omni  sabbato  ad  matutinos,  Cantemue  Domino ,  el  Te 
Deum  laudamu$.  Ad  (ertiam  trcs  leciiones  :  una  de 
Propbetis,  alia  de  Aposlolo,  lerlia  de  Evangelio  di< 
eanlor.  Omni  dominica  post  m  cturnos  cum  priuia 
ORS$a  legitur,  id  est  resurrectio,  nulla  sederi*  praesu- 
mat,  sed  omnesstenl ;  alia  dominica  alia  resurrectio : 
sic  in  ordine  tot»  qualuor  rcsur  eciiones  per  singuia^ 
dominicas  legantur.  Post  terliam  vcro,  Patn  noster 
dicite ,  et  psallendo  omnes  communicetit.  Slc  et  iii 
festiviiatibus  facite.  Missx  vero  quaiido  sanctae  abba- 
tissae  visum  fuerit  tunc  lient. 

Ordinem  etiam  convivii  buic  Regulae  inseruimus. 


ciioni  vacenl  usque  ad  borain  lertiam;  reilquo  vero  c  Fercula  quotidie  ad  refectionem  iria,  ad  prandium 


diei  spatio  faci:int  opera  jiua  ,  secundum  illud  quod 
Domifius  dixit :  Pater  meu$  u$que  uunc  operalur,  et 
eg6  operor  {Joan*  v).  Et  illud  Apostoli :  Operanta  mii- 
iii^NS  nostri$  (i  Tlie$,  iv).  Et,  Qui  non  operatur^  non 
mmducet  (11  Thes.  iii).  Quia  scriptum  esi:  Viaotio» 
eorum  strata  $unt  $pini$  (Prov.  xv  ).  £t,  Servum  in- 
«H7«iii  projicitein  tcnebrae  exteriore$  (Matth,  xxv). 

Quotidianis  iierum  diebus  ad  tertiam  sex  psalrpos 
diciie,  antipbdnam,  bymniim,  Jam  surgit  hora  tcrtia, 
leetionem  et  capitellum,  Fiat^  Domine.  Ad  texiam  ipse 
numerus  psalmorum  lencndus  :  anlipliona  dicenda , 
byninus,  Jam  sexta  $en$im  volvitur,  lectio  el  capitel- 
1  im.  Ad  noiiam  iste  orJo  servandus  :  hymnus  vero, 
Ter  horatrinavoivitur.  Ad  lucernarium  omnitempore, 


dno,  ad  ccenam  dus  bibiluriae.  Ad  refeciioneni  iii 
aestate  mense  Julio  et  Augusto  caldellos  tres,  ad  pran- 
dium  tres,  ad  coenam  omni  tempore  binos.  Pcr  festi- 
viintes  vero,  et  quandoabbalissa  indulgentias  voluerit 
facere,  et  cibaria  quanta  ipsa  voluerit  ordinet,  et  re- 
cetites  addat.  Quoiidianis  vero  diebus  olera  formatico 
et  oleo  semper  fercola  condianiur.  Jejunium  vero  a 
calendis  Septembris  asque  ad  caleiidas  Novembris 
secunda,  ei  quaria,  et  sexta  feria.  A  caleiidis  Novem- 
bris  usque  ad  Domini  Natalequotidie  jejunandum  esl, 
absque  sabbato  etdominica.  Ab  Epipbania  vero  usque 
ad  Pascba  quoiidie  jejujiaodum  eu,absqiie  majorl 
festivilate,  sabbaio,  et  dominica.  Post  Pascha  voro 
usquc  ad  Penteco^len  sexta  feria  tantum  jcjunandum 


et  fest  s  et  quotidianis  diebiis,  imprlmis  directaneus;  d  est.  Po.«t  Pentecosten  mense  Junio,  Julio  et  Augusto 
po^iea  aotiphonae  duap.  Tertia  semper  cum  alleluia  inpotestateahbatlssaesitdejejunioautprandio:  sicut 
dicatu^,  hymnus  una  die:  Deu$  qui  ceriie  legibue ;  Silisk  viderit  possibiliiatem  sororum,  ista  siudeat  obiem- 
mlie  :  Deu$  creator  omniumf  et  capilellum.  Ad  duude-      perare. 


FZCERPTA  EZ  EPI8TOLA  AtHELIANI  EPIMOPI  AHELATE1I8I8  AD  THEODEBERTUM 

RBGEEI. 


Domino  ioclyto  et  obique  gloriosissimo  atque  in 
Chrisio  piissimo  domino  et  filio,  Teudeherlo  regi 
"  Anrrliaaus  episeopus. 

Licat  uro  sera  scriptoram  orOcia  justissime  tre- 
piihtio  oomiioiur ,  tamen  nequaquam,  reor,  sermo 
evasa  olfen.ioiio  jadicahitur,  si  apud  aurcs  clemea- 


ti»  sola  tantum  devotione  animi  perpendatar.  llinc 
prarcipoo  quod  ambientibus  eunciis  cdsitudiiiem 
vesiraro,  uec  metam  trahunt  ex  privilegio  ealmiiiis, 
nec  repalsam  metaant  do.  pr«jadicio  lardlialis. 
Vestra  euim  creciio  iu  solemnis  est,  at  etiam  hu- 
milium  amorc  tang^tur,  ac  dignhatum  sumulum 


407  PRIMVSIUS  ADRUMETANUS  EmC.  lig 

o-  eraia  fastiga  verniiUruQi  adhiic  rudiiiin  primiU-  A seiuii  veiiri ,  pleniludinem  noliis  prlnGipalift  iiitlul- 


vi3  cuUilMis  pra^sumantnr.  Novis  namque  nu»c  stu- 
tliit  in  ohsequia  religiosi  principis  informimiis,  et 
t!um  tesiimonio  p  rfeciac  dileciionis  ad  praescntiam 
sacrets  mentis  admittimur.  Hxc  ergo  ex  parte  amo- 
ris  nostri  fidiiciam ,  Princeps  opiime,  metieris,  ciim 
ininisteriis  tnis  nec  territi  pro  tarditaie  subtwhi- 
niur,  nec  verecundii  piuperis  ingenii  refraudamur. 
Susdpe  igitur  benigne  devotionis  studio  tirocinii 
fimulintum  et  gremii  veni»  largioris  eipinde  siip- 
plicibus.  Quii  cum  omnes  geneiiliter  bono  cordis 
iiiclyli  perfmintttr,  nos  tamen,  etsi  exigui  portio  ob- 


gentiae  id  integrum  vindicimus.  Rteiiim  CHin  de  le 
loquimiir,  idest  gritii,  etsi  eloqucntii  deest»  ai  solo 
ornatui  nostro  miierii  sufQcii,  quinquifii  doeirini 
non  idsit.  Quae  cum  iti  sint,  praeclirim  indolein  liu- 
dis  vestrae  volis  potius  celebrabo  quim  litteris.  Qho- 
nkim  semperquae  sunt  mixima,  conscienclaMn  peciui 
reqiiirunt  quim  linguim »  digoiusque  eomroitlunuir 
pecloris  judicio  quim  sermonis.  Ac  pennde  noa 
mihi  In  votis  hoe  commemoraodum  est,  quod  ten- 
pori  celebraiii,  sed  quod  aeternilas  probai,  etc. 


ANIfO  DOMllfl   DLV 


PRiMASlUS 

ADRUMETANUS    EPISGOPUS. 


PROLEGOMENA. 


NOTITIA 
Primasiiis ,  gente  Afer,  Adruincli  orbis  quae  Ju- 
iliiiianopolis  etiam-dicta  est,  in  provincia  Byzacena 
episcopus,  unus  ex  iis  qui  ad  res  Ecclesias  Africanae 
procurandas  Constantinopolim  circa  an.  550  missi 
sinit :  ubi  anno  sequenle  eplscopornm  conventui  in- 
lerfuit,  quo  Yigilius  excommunicalionis  sententiim 
in  Tbeodorum  Caesiriensero ,  Acephaloruro  ducem , 
intorquebat.  Anno  553,  saepius  licet  advocatus,  sy- 
nodo  cecumenicae  inleresse  noluit;  sed  una  curo  aliis 
Kubscripsil  ¥igllii  constiluto  pro  tribus  capiti- 
lius,  qood  tempore  synodi  papa  imperatori  ob- 
lulil. 

S':ripta. 

Commintaria  in  Epintolas  S.  Pauti,  ex  Hieronymi, 
Ambrosii,  Auguslini,  aliorumque  veterom  scriptis 
inaiimam  partem  delibala.  Multa  exlnde  In  com- 
mentaria  sua  transtulit  Haymo  :  unde  nonnulll  allu- 
cinati  Primasii  commentaria  llaymoni  deberi  cen- 
siierunt.  Prodlerunt  seoraim  Paris.  1543,  in-8®. 

Commentaria  myUioB  expo$itionis  in  Apocalypiin  ad 
Calorium,  quinque  libris  distincla.  Prodierunt  seor- 
sim  BasiK  i54i,m8<>. 

Uiraque  Primasii  commentaria  hbentur  n  Ua- 
gneo  edita  Lugduni  1543,  et  in  Bibliotheca  Patrum, 
loro.  X. 

De  Ha^eiibus  Ubri  tret  ad  Fortunatum  epiuopum , 
in  quibus  explicuit  quod  olim  Augusiiniis  in  lihro 
llxre^eon  imperfectum  reliqueral :  in  primo  libro 
osiendens  quid  hxreticum  faciat,  In  secundoei  ter- 
lio  quid  lixreilcum  demonsiret.  Interiit  jam  dudum 
opus  istiid.  ' 

Exstanl  hodie  sub  Prade$tinati  nomine  editi ,  de 
Hasrenbui^  prffcipHe  Praedestinaiomm  haere^i ,  libri 
Ires.  1n  prima  parte  agit  auctor,  quisquis  sit,de  hae- 
resihus  quibuscunque  numero  90,  a  Simone  usque 
Mago  ad  hacresin  Pixdeslinatianam ,  earumquc  nu- 


(  ex  Cave  ). 

B  ctores,  placita ,  mores  breviter  rccens«*l.  Secundaoi 
partem  constituit  liber  de  Praedestinatioiie  sob  An- 
gusiini  nomine  olim  confictus  ;  in  lerlla  parfe  lihri 
hujusce  Augustiniani  refutationem  instiiuil.  Qni< 
fuerit  verus  horum  librorum  parens  erodiiis  inier  se 
haud  satis  convenii;  Hincmaro  Rhemensi  aob  nygtni 
nnmine  citantur;  errore  satis  manifesto,  nec  forsan 
aliunJe  orln,  quam  quod  in  indice  auctomm  operi 
praefixo  Hygini  nomen  reperent.  Sirmondus  ob  styli 
senteniiarumque  affinit:item  Arnobio  jnniori  adjudl- 
candos  esse  suspicaius  est.  Nuper  Piccioardus  ibeo- 
logiis  Brixiensis  Yincentium  quemdam  neacio  quem 
auctorem  staiuit,  illuro  nempc  ciijus  16  objeclioni- 
bus  totidem  relBponsiones  opposuit  Prosper  Aquiia- 
nus.  Quis  \ero  sil  iste  Vincentius,  an  presbyter  ille 

Q  nationc  Gallus  qui  in  Psalmos  commenlains  esl,  de 
quo  Gennadius  c.  80,  an  Vinceniius  Vicior  adversvs 
quem  de  Origine  animae  scripsit  Augu^linus,  haud 
satis  novit;  Lirinensem  enim  prorsus  rejif-ii :  librum 
snh  Augusiini  nomine  conficlum  Evodio  Uzxalensi 
tribuit,  quem  suspicatur  lihello  suo  huiic  lilulum 
pra;fixi<ise,  Expoiitio  doctrinm  Auguiiinif  indeqiie 
pro  ipsius  Augustini  fetu  habiium  es«e;  vemm  qnae 
de  tota  h:ic  re  babet  Piccinardus ,.  adeo  IncertiseC 
levibus  nituntur  conjecturis,  ut  paucos  foriasse  io 
sentemiam  suam  pertracturas  sit.  Longe  poUori  jare 
Iribiiendi  videniur  Primasio  nostro,  idqne  flde  velusli 
codicis  nis.  ante  annos  oclingentos  exarali,  queni 
10  biblioibeca  Aiigiensi  vidit  cl.  Mabillonius  {Itin. 
Cerman,^  p.  83;  Analect,  tom.  IV),  in  qoo  compa- 

D  ruii  hic  tilulu»,  dilutiori  quidem  airamenio  icriptus, 
sed  atttiqua  manu,  Opu$$ancti  Prima$H^  di$eiputi 
Auyuitini,  de  Ha?re$ibu$  numero  XC.  Cerle  a»*io^ 
non  uno  in  loco  se  Afrum  esse  innnere  vldetar;  sed 
ui  quod  suspicor  libere  proferam ,  qnisquls  hane  no- 
tul^m  codici  Augiensi  apposuit,  forsan  allueinattts 


109  rROLEGOMCNA.  i'0 

ftii,  rt  ciiin  apud  Istilorum  legcrat  rrimasiiim  tres  A  ctorem  liominem  feisse  Pelagiannm  e  ntendit,  ci- 


ilo  ll^eresilias  libros  seripsisse,  hosque  trcs  anonj- 
mm  repererat ,  moi  Priiiiasii  nomen  inddit.  Adde 
qiiod  cum  auctor  noster  nullam  Tere  hxresim  Ne« 
sioriana  recentiorem  mcmoravit,  Primasius  cot  ex- 
iiide  naus  et  damnatas  hxreses  haud  omissurns  rrat. 
8ed  totam  hanc  rem  eruditis  dlscutiendam  relinqul- 
RI1I6.  Priniiis  bos  libros  ex  Hincmari  Khemensis  co- 
dice  exmlit  Jac  Sirmondus  Paris.  1613,  iii-8* ;  aiino 
(•qnenti  acrem  satis  totaus  operis  censuram  Gallice 
eJidii  Joan.  Awrxus  theologus  Sorbonicus,  qua  au- 


que  errores,  h.Tre8es,  mendacia,  fahulas,  fced.imqiM 
igtioraiitiam  ohjicit;  mox  opus  in  llollandia  reciisuni 
Amsielodanii ,  ni  fallor,  i6i$t  m-8*,  eui  Awnei  cen- 
suram  Latine  versam  subjectt  editor  anno  1677,  in 
Bib1iothec;«  Patnim  Lugdunensi^tom.  XXV 11»  locum 
invenit.  Demum  St^rapbinus  Piccinardns  ex  ord. 
Pnadic.,  in  academia  Patavina  theologus,  additls  va- 
riis  de  aaciore,  opere,  totaque  controversta  dis* 
serutionibus»  denuo  in  luccm  protulit  Patav.  1686, 
|j|.4». 


ChristiaAistimo  ae  pi^otisslfiio  GaUiarem  regi 
Francisco  I  Joannes  Gagneius  ParisiDos  theologus 
lalBtem  in  (^hristo. 

Qui  bonas  litiens  ac  disciplinas,  quanto  aliqnot 
tfitehac  svcolb  in  sqiialore,  quamque  ftBdissimo 
uta  jacoerint  compertum  habuerit,  Francisce  rex 
tJiristianissime  ,  conlestiro  intelliget ,  non  humana 
0pe,  sed  prxsenti  allquo  nomine  effectum,  ut  in  is- 
lan  tandem  splendorem  ac  nitorem  e  tam  horridis 
tenebris  existere  emicareqiie  poiaerint.  Dilovium 
enini  illud  barbarlei  calamitosum,  sive  homioum  io- 
eii>ia,  seu  temporuin  injnria  obvenerit,  non  liiieras 
Modo  insas  meliores  ac  disclplinas  absorpserat,  sed 
leqaa  illis  aliquando  emergeiidl  spes  esset,  iu  bo- 
BM  emDes  libnis  bonarum  liiierarom  parentes  fe- 
cmidissimos  obmtos  tenebatac  sepulos,  ut  si  qiil 
linaiiore  ingeuio  atque  ad  litteras  apprime  nato  as- 
pirare  ad  eas  contendereni,  librorum  staiim  penoria 
excluderentiir.  Cujus  ego  umen  alluvionis  tam  per- 
nidosx  priDCjpem  causaro  esse  puio,  quod  soi  dees- 
teot  ea  aeute  liitcris  ac  disciplinis  asseriores  ac  vin- 
liiies  prioclpes  :  adeo  oihil  um  verum  quam  quod 
iliececinii, 

Siut  Mecoeoates,  dod  deerunt,  Flacce,  Marone^. 

llttBe  Ignoranti»  nirobom,  banc  ad  tua  usqiie  tein- 

|Nira  io  Galliis  illuvioDcm  manasse,  Francisce,  litte- 

rarem  viudex  ac  patrone,  nemo  nescit ,  qni  aiiquo 

est  in  eeiisendis  litieratomro  monimentis  judicio. 

fVempe  ot  Bndaeam  litieraram  decus  unicum,  atque 

alqnot  paocos  inferforis,  nec  poenitendae  tamen  eru- 

ditlonis  viros  anterior  aeus  tulerit,  cerle  te  aitctore 

«eliores  se  ae  doctiores   seipsis  effectos,  ultro  ipsi 

fofeantiir.  Neqoe  veroaltinet  dicere,  quot  nobis  tri- 

plfcis  liDgoae  doctomm  hominum  myriadas  peperit 

arclenstuom  illud  prppagandi  philologiae  Impeiii  de- 

Df  Jeriom,  ex  quo  trinm  linguarum  prnressores  binos 

tpniosve  regia  ilia  tua  Parisiensi  scholae  moniflcen- 

il«  soppediiavit :  coro  j:im  ho  lie  facilius  mnlto  at- 

«lae  elegantios  Giaece  poeri  loqiiantnr,  qiiam  olim 

Lstine  seocs  non  Indocti.  Porro  neriuaqnam  sufficere 

raiDS  com  deccssione  aprarii  tui  accessiotiem  philo- 

lAgiae  Imperlo  facere ,  andccunqoe  accersitis ,  qni 

jngi  slodio ,  laboreque  indefesso  tnm  a  b  irbnroram 

liiCfn^ionibas  illios  limitesassererent,iumetiampro- 

lenderent  longlns,  adjnnsisti  insuper  reni  mulio  uti- 

lisslroam.  Nam  cum  ad  omn^  omnino  disciplinas , 

d  ftro  maxhAe  sacras  lenebris  offusa^  pliisquam 


cimmeriis,  interpolandas  reconcinnandasque  ac  tao- 
qoam  denuo  relingendas  anlmom  jam  pridem  con- 
vertisses  (quodego  in  praecipua  laudom  luaram  parte 

B  duco),  non  tuae  modo  aeutis,sed  posteris  eiiam  con- 
sultom  volens,  oiide  locorom  cooque  bonos  omncs 
libros  investigare  sategista  in  exemplaria(nequid  illis 
dcesset )  iraiisferendos  innoinera.  Meniini  enim , 
coro  Primasii  Uticensis  in  Africa  episcopi  commen- 
Urios  ot  antiquissimos ,  iu  doctissimos ,  e  tenebris 
illis  (ubi  apiid  divum  Theudericum  VieiiDcnsis  ar- 
cliiepiscopi  colonlain  annos  supra  mille  latoerant) 
assertos  tuaesemel  majestati  inter  prandendum  ex- 
plicarem  (sicut  nullam  prope  mensam  docu  aliqua 
ae  pia  vel  lectione  vcl  disceptatione  vacare  sinis), 
meminiy  inquam,quanta  tiim  illos,  Deusbone,grat'a, 
qoamque  graiabunda  froiiie  exceperis,  siroul  et  ad- 
iDirabaoda,  haclenus  delituisse  UnU  regiii  titterarii 
jaciura ,  thesauros  taro  raros  aique  pretiosos.  Ilic 

G  cgo  sanctissiiiium  tuum  iiistiiutum,  ac  plane  regiam 
volontatem  qualicunque  mca  opera  adjuturus,  cuni 
dicerem  ejusdem  le  matcriei  silvas  babere  in  regno 
tuo  quamplurimas ,  sed  Larbararum  aliquot  natio- 
Diiracusfodia  inaccessas,  ob^tinate  iibrarias suas  oc- 
cliidentibos  coenobitis  aliquot,  ilhirumqoe  ingressu 
sibi  ac  cxteris  Uiiquam  Vcstae  adytis  interdicenii- 
bus :  te  sta:im  inihi  viam  faciurum  pollicitus  es,  vel 
si  (quod  de  horlis  Hesperidum  fabnlautur)  draronum 
vigilantia  observaientur  jugi  ac  perpetua.  Ilujiis  ego 
tam  e^regiae  sponsionis  tuae  accepio  in  piguus  di- 
plomate  publico,  quo  nniversas  mihi  paierc  rcgiii 
tui  librarias  julieres,  atque  Inde  quntquot  e  re  phi« 
lologiae  viderentur  nionimenia,  describendi  potesta- 
trm  faceres,  coepi  ooiDium  coenobioruro  qiiac  iter  in 

^  coniiutu  tuo  racieoti  occurreruiit,  librarias  verrere : 
uiide  cum  ceiitum  prope  non  inferioris  notae  volu- 
niina  r  tenebris  vindicassero,  ni  tiia  Uiidem  aucio* 
r  tns  iotercessisset,  perpetuis  illis,  facinos  conc*  pi»ti 
iiulla  uiiqu.iui  horoinum  merooria  delebile,  vcrc4|uo 
rcgio  at  jue  huinano  principe  dignissiiniiiN  :  qiio 
rtolemaeuro  illuinPhiladeiphumifigypiiorum  regein, 
non  neqiiasli  modo ,  sed  inullis  omnino  parasangis 
anleveriisii :  imo  si  proxlnie  veram  loqui  volmims, 
ejus  plane  luniinibus  obstruxisii ,  ac  gloriac  nulli 
non  velerum,  ut  mihi  quidem  videtiir ,  supra  quam 
par  erat,  C'*mineiidatae.  Ptolemaeus  euiin  dum  onde 
locorum  cnnquc  quae.-itis  volumiiiibus  iiisignero  ac 
stupendam  librariani  congerit  (quae  Unti^m  illi  apud 


<M  rRiM\SlU)S  ADHmiCTANUS  EPISC.  A\t 

Miit  i|iios  (teperll  nominis),  qutilnaiu  jmliciu  cuivls  A  ftolcntein ,  »ed ,  ^i  ferum  aoguror ,  tlbi  fiiiunHii  ob 


•lon  prsrpottcro  in  publicuin  promovisse  Yideri  \Hh 
leKt,  nifti  quod  spirs os  pa  sim  bonos  ac  docios  libros 
in  onam  semel  coegil  hibli^aliecam  flamniis  devo- 
randos  ?  Qnod  ego  saoe  credi  nollem,  nisi  veriialis 
Kiagisier  lempiis  fidciii  fareret  (atque  uiinam  oon 
faceret)  tam  infelicis  evcnti  reniisimam.  Qnot  en  m 
bodi**,  obsecro,  superanl  e  tot  librtiruAi  miilibus , 
qosB  una  semel  lues  publico  om:.ium  roaio  abslulil? 
Quod  si  rrm  aiiquorum  opinione  molitus  ille  esse  vi- 
debitur  non  malam,  earoque  non  sinistre  (oncepiam 
obscurare  nequit  e?entus  nec  opi  ams  liunc,  tu 
Franciece,  litterarum  Mecoenas  ac  patrone ,  hac  In 
parte,  ne  quid  amiilius  dicam,  aequa,tum prudentiore 
consilio  superas'!  multo  ac  proTidentiore.  Non  eoim 


argumeuti  dignitatem  f anciissimi  el  graYissmi  non 
ingraiam.  Nam  ingenue  fatcor  nullum  me  in  eo 
opcre  !>ermoni8  affeciasse  niiorem ,  saiisfactuin  iri 
niajcstaii  tiiip  ralus  sentenlianim  pondere  simulct 
gravititte,  ac  pro  comperto  liabens  regium  illud  tonn 
jiidcium,  ut  summuro  cst,  ita  non  nisi  itummis  et 
'AT^UiU  delectari ,  qualium  ego  rerum  plenom  eiss 
srieliam  Primasiuro  :  tu  qui»que  uiia  ei  altera  le- 
ctioiie  iion  falso  pr«senseras  ,  ac  deniuni  dum  t  bi 
eiiin  vcrtere  pergo,  agnovisti  ceriius.  Rnimvero  ba- 
jus  ego  leciionem  auctoris,  etsi  gratissimam  tibi  fore 
scicbam,  principi  rerom  bonarum  ifitieirtisslmo,  id 
tamen  in  admiratlonem  me  fertlt  ac  stuporem,  i|immI 
cuni  fcre  (ut  suni  res  mortaiium  meniinm  primigenia 


nescius  quo  in  stalu  res  sint  mortaliumy  porro  etiam  B  ilia  Teteris  Adami  noxa  drpraTatamm)  iii 


comperturo  babens ,  quam  praeclara  aediflcia  quam 
subitusiguiseverierit,  in  anlmum  induxisti  non  prius 
veferom  librorum  bibl  otbocam  struere,  qu.-^ro  in  coin- 
mune  pb  luloj^i.e  boiium  c  prclo  illi  cxirent  in  exem- 
filaria  qiiain  castigalssiroi.  Cujus  ego  rei  per  ic  mihi 
4iemaiid.tta  proviiicia ,  ciiro  multos  babercin  bonii- 
«luin  conventu  ac  con<peclu  liiteraiorum  dignissimos 
libros ,  ab  eo  auspicaiiduin  diixi ,  quem  ego  tibi 
diidum  proliari  consura  scicbam  non  iniqiia,  ac  docti 
omiies  reniin  ain^tntes  divinarun»  amplexiiri  sint  lu* 
Ientis9imc.  Is  est  Primasii  Uticensis  in  Afrc.'i  cpi- 
scopl  commcntarius  (si  qno  possiim  esse  hac  in  re 
j'id  cio)  omnium  quos  bactcnus  vidi  doctissirous , 
€rxcomro  juxta  ac  Latinornm.  Est  cnlm  in  locis  non 


pericIitaniiDm  rerum  conf^ultum  iilis  homano  consilio 
potins  imns,  qnam  superos  precatom^  sacrasqiie  lit- 
teras  consolationis  (ut  Paulus  ait)  tvntes  nberlmoi  • 
cunsuUum ,  tu  tamen  tot  tamque  bifeslit  belloma 
avocamentis,  tot  ancipiiis  Umqoe  variae  forton:e  eol- 
lui.iniionibus  ab  auspicaia  semel  Primasii  leetimie 
diduci  neqoiveris  :  qoem  inierlm  dom  uni  libi  w- 
naciila  nosira  loquentem  edimos,  soa,  boe  est  Lailiia 
loquentem  sub  tuis  auspiciis,  tuoque  Bomine  si«die>is 
omiiibus  Tersanduro  dedimos.  Porro  aateffl  citm  loius 
in  elevandis  bominam  mcriiis,  fldeqoe  uoutm  ei- 
tollenda  videatur  esse  Primasius,  oe  qua  inde  In  te- 
lerem  l  tque  jam  ollm  ab  adolescenie  Ecclesia  eoepum^ 
nune  vero  nostra  aeiate  resartam  b»restm  prol..b<*ndk 


difncillimis ,  tain  facunda  brevitate  ita  gratiosus ,  ut  ^  sumatnr  occasio,  repetendum  duxi  panlo  altios  eji 

in  iis  qnx  ob  summam  argumentl  difDcultatero  pro- 

Jixe  caeieri  iraciaranl,  niininie  sit  fastidiosus.  Addit 

porro  auctori  gratiam  (quod  ego  te  plerumque  non 

«inc  judirio  dicentem  aiidivi)  siylus  dulcis  ae  tempe- 

fntus,  cl  inier  paiapbrasiii  atque  bomiliam  medios  : 

4:iij<is  lu  semel  olfacta  suaTitaie  captiis  TernacnlAm 

jtain  egrfgii  libri  Vfrsionem  imperasli  bomini  mibi 

nil  eain  rem  non  saiis  id<ineo,  quippe  qui  faeundum 

Jlindveriiaeuiedicendi  geniis  nun|tt.im  traciavoram , 

feriiionis  aulici  rudis,  et  ante  aunos  duos  aulx  nun- 

q>iani   assuetns.  Proinde  hiijtis  ego  meae  riidiiatis 

roiisciiis,  impcrium  tuuin  ficta  aliqua  excusaiione 

dctrfcias^em  tubens,   nisi  j.im  pridem  ingenii  titi 

«.intbirem  nossem  et  faciliutem ,  simulqoe  ncfas 

diixis!»fm,  lam  Chrisiianam  mentem ,  qualenus  Oeo  D  tuin.  Cooira  qui  Mamcbaei  se  dogmatis  explkareeiH 

nabatur,  in  Pelsgiaoam  baeresim  prolibebatur.  Ei 
vero  adversus  duo  baec  rationum  quidera  adTersaria- 
rum  monstra,  sed  in  unaui  tamen  Ecdesiae  periiic  em 
coeuniinm,  viriliter  dimicaTerunt,  Uieronymus»  Ao- 
gustinus ,  Prosper,  Primasius*  Adversos  Pel.igium 
auiem  Dei  gratiae  inimicuiu  usque  adeo  omni  aniini 
coolentione  scripserunt,  ut  dom  adblandiemem  iUam 
nostris  viribus»  at  Dei  gratiam  ioterim  subruentem 
babresim  evertuni ,  Manicbaei  sectae  prope  bvere 
Tideaniur,  bomini  prxsertiio  non  admodum  irgota 
naris.  Iluic  seclaR  veierla  iostaoraodac  ansam  cepe- 
ruiit  ex  Augustino  et  Prospero ,  aliisque  ejos  setaiis 
Ecclesise  proccribus ,  nostrae  teinpotaiis  barrctiri . 


rci   argumentum.  Snb  llieronymi  et  Augosthii,  ac 
proinde  bujus  tui  Priroasii  (ita  t  nim  lubens  appellars 
soes)  tempora,  dnae  contrariariim  pariiom  liaerese^s 
oriae  suni  :  PeUgii  una,  aliera  Manicbaei  :  dan  Wim 
y'm  r.icultatemque  liberi  sic  fxioliit  arliitiii,  «ullun 
ut  Dei  graiiae  locum  faciat  reliquum ;  iste  vei  o  dom 
t.ituin  Dei  gratin  tribuii,  otiosos  dos  es^e  Tult,  ac 
plane  dormitantes»  nihilque  de  nostrot  ae  ne  conson- 
sionem  quidem  Toluntatis  ullam  Deo  coafereiit^^s. 
Proinde  in  lantum  iovaluerunt  id  aetatis  diversamm 
partium  sectae,  ut  totam  prope  penetrarint  ac  per* 
turbariut  Ecdesiam  :  quaiido  is  qui  se  i  Pelagiaos 
commento  exlricare  sludebat,  nisi  prudens  solersqoe 
judicium  adbiberet,  in  Manicbaei  se  inTolvebat  ern- 


dniitc  possem,  non  ailjuvare.  Qiiid  enim  tam  est  in 
iorricio  iheobigi  bomiiiis,  qnain  ei  principi  sncras 
atierire  lltieras ,  qui  ouinem  in  promovendis  illis 
Hiqne  ab  earain  baereticis  hostibiis  Tindicandis  ope- 
«-am  nuvavit?  Nam  sunt  quidam  ingenio  tam  lubrico 
a.tque  ad  omnem  doctrinarum  Teiitum  flucluanli,  ut 
ignorare  eas  illos  praestet  molto,  nisi  quateous  cu- 
jfisque  saluti  expedit.  Te  vero ,  qui  religionis  tu» 
iiivicim  et  constanlissimae  lidei  tol  tamqoe  praedara 
«rgnmenta  prxstitisti ,  quis  non  plane  ad  sacrarum 
litterarum  adyta.admittat  T  Ausus  sum  igitur,  explo- 
Tatissimus  pieiaiis  tuae  ac  fldei  lestis,  duin  voluntati 
toae  obseeundare  cupio ,  rf  m  aggrcdi ,  mibi  sane  iri- 


415  ra.lFATIO.  41i 

I  priiDM,  secnodas,  tertias,  ac  ifcmum  novissimas  A  niliil ;  ncc  dissimilis  error  tcncbat  Galatas»  quos  a 

Christi  inlsnio  nd  Juilaismum  dcducere  pseudoapo- 
sioli  nilebantur.  Ilinc  est  quod  tantopere  fidem  illis 
coinniendat  Ap<>sto!as  :  reiiquis  enim  qui  in  Cbristi 
fidein  noinen  dederiint  juratissimuro,  aut  nihil ,  aut 
perprum  in  Mninit  fideiy  quod  illis  esse  sciret  com- 
niendaiissimam :  quam  ^ic  coinmcnda  «  solet  rrima- 
sius,  ut  suum  quoque  operilut*;  I  icum  faciat.  Nam 
in  illum  locum  ad  Galatas  iv,  MaU'dielu$  omnls  qui 
pfniiii  in  Ugno  ,  quaieniis  fidcs  valeat  «iine  operibus, 
qiiatcnus  etlani  exig^nlur  opera ,  aperte  iis  verbis 
cxplicat :  Quaer  tur  utrum  sola  fidcs  siifOcit  Ciiri- 
stiano,  et  non  sil  maledicius  qtii  e^angelii.a  prampta 
nin  servarit  :  fidfs  sufficit,  ut  priino  credentem  ei 
Justum  efficiat,  si  deiuceps  in  ]us(ilicatioiie  perma* 
Idei  tribuere»  non  nostra  merita  tollere,  sed  id  spe-  B  ncat  :  ca^tenim  sine  operibus  mortua  e»t,  si*d  fidei» 


fidei  Iribaant,  sacraroentis  pene  omnibus  perp»rum  : 

actionibos  autem  nosiris  qunmlibei  htm^  plane  niliil : 

noiiiiitengeniesprserriictxopinionls  boniities  e  Srylla 

se  ln  Charybdim  ruere  :  qni  si  Aiigiisiiui  sanclorum- 

qne  Pairuro  adve  sus  Manicharuin  ati|ue  aJios  scripia 

tegerent,  aut  ccrte  legi>se  se  noii  dissimularenl,  in- 

telligerenl  sane  radcem  jusitiacationis ,  iniliumque 

fideiab  lllis  Iribiii,  ca*teruin  suam  n  n  deesse  actio- 

nibat  nosiris  et  fldc  et  gmtia  factis  merccdcm  ac 

neritum  :  neque  euim  ab  btijusroodi  vocabulo,  quod 

illi  taniopere  aveisaniur,  veicres  ablionueruiit  Ec" 

cleiiae  Paires.  Quod  ego  de  Primasio  (ut  interim  de 

rdiquis  sileain)  pl  inum  raciam,  facileque  common* 

ilnbo  illum    nequaquain  (quod   a'ii  so'ciit)  toium 


cive  oBum ,  ne  quid  de  viribus  nostris  prxsuroamus 
aul  de  meritis  glnricmur  :  verum  uni  Deo  merita 
ROiU^  oronia  qn  ilia  suui  cuncpie  Teramus  a^cepta. 
Nam  in  caput  undeciiiinro  ad  llebraeos  Jacobum  a|«o- 
stolDiik  Paulo  C(»nciliaiis  supcr  i!Io  loco,  Fide  oblulit 
Ak§lum  l$^ac :  Quld  est,  inquit,  quod  bealus  Jaco- 
hn  in  Epistida  sua  mcniionem  Abralijc  f.  cieus , 
Ijidal  eum  6ummo{  e  e  ex  operihus  :  beatus  vcro 
Apoitolus  non  opera  illtus,  sed  fidein  at-eiiiissime 
cMimendai  ?  Recie  igitur  beatps  Jacobus  ex  opeiibus 
ewlandat  qucm  sc^cbat  eiiain  fide  perfectum  :  <|uo- 
livm  illis  scribebat  qui  fidem  quidcm  vidcbaiitur 
I^ibere,  sed  eamdem  bonis  operibus  non  exornab<nt. 
At  vero  beatus  Paulus,  quia  illis  scribebat  qui  boiia 


non  legis.  Ibidem  capite  viii,  superilloloco  :  Omjiis 
tex  uno  verbo  eomplelur:  Non  ergo  sola  ad  vitam  suf^ 
ficit  fides,  ut  laciniosa  legis  prsecepta  uuo  dilectionis 
Cipiiulo  coucIu(fanlur.  Ct  supcr  illo  loco  :  Qtct  crn- 
cipx  runt  carnem  suam^  siniilitcr  r.oianduro  quod  eos 
Cbi  isii  esse  dixerit  qui  carnem  suam  ciim  concupis- 
centiis  crucifixcrunt,  conlra  ill^s  qui  solam  fidem 
sttfr.cere  arbilrantiir*  Et  ad  Ephesios  v  illo  loco  : 
Omnh  fornicotor^  contra  illos  agil  qui  solam  fidem 
di  unt  |:osse  sufficere  ad  salutem ,  sine  operibus  : 
quod  de  illis  solis  bene  di  itur,  qui  pdst  baptisrouiL 
rapiunlur,  ct  icmpus  non  babent  bene  operandi.  Ad 
ITebraeos  iv,  super  illo  ioco  :  Fesiinemus  ingredi,  Sed 
ad  salutcm  non  sufficit  s;>Ia  fides,  necessarium  est 


«pera  legis  babere  videbantur ,  sed  fidem  pcrfectam  C  ^""^  opernri  per  dilcctionem  fideiy  et  convcrsari  Deo 


Mttbabebant,  jure  fidem  Abrabae  attenlius  coinine-  - 
nerat,  quatenus  studerent  eom  imitaii.  Unde  certc 
it  (htenderent  quia  qui  filii  Abrab»  volunt  esse,  ne- 
^  est  Qt  fidem  et  opera  habeant,  roerito  unus 
n  0de ,  alier  nihilominus  laudat  eum  ex  operilius. 
flsK  iHe,  acite  quidcro  et  docte,  quam  ego  ralionem 
|*i^ieio  ciiivls  non  pervi&icissimo  satis  esse  puio  ad- 
^erraseosqul  veheroeutius  in^tant  tanlopere  fidcm 
2b  Apesiolo  commendari  in  Epistolis  ad  Romanos , 
Galaias ,  llebrsoB.  Nam  Romanis  cum  scriberet , 
firtiin  llsqai  ez  Rellenismo,  partiin  qui  ex  Judaismo 
tdCbriaiaiilsroiim  coiivolarant,  scribebat  Apostolus : 
I  bi  legis  opera  non  negilgebant ,  illi  actiones 
I  in  speclem  pr jclaras  et  studiosas,  et  quaie- 


digiie :  quia  fidessineoperibusmoitua  cst.  Uem  deme- 
riils  II  ad  Timoiheum  iv  illo  loco  :  Bonum  certamen 
certavi.  I>ta  utiqiie,  ait,  jam  merilasua  bona  comroe- 
roorat,utpostbona  mcrita  consequaiurcoronam.  Uaec 
paiica  ex  multis  ejusdem  notx  Primasii  locis  addere  ' 
visum  cst,  necum  in  Primasio  quis  legerit:  Audi  gra- 
tiain,  cl  larc  de  opiTlbus  ;  uoli  gloriari  de  roeritis,  aut 
quid  siinile  :  confestim  arbitretur  autexcludi  opera» 
aut  nosira  omiiino  tolli  iiicriia;scd  iutelligat  adversus 
Pelaglanos  bsc  scribi ,  qui  viribus  suis  confidentes 
naturalibus,  nulluin  Dei  graiix  locum  faciebaut.  Sed 
bactenus  in  Primasium,  Francisce  rex  Cbris.ianis- 
sime,  praefatus,  finero  tandein  facio,  bonarum  priua 
litterarum  ac  divinarum  studiosos  bortatus,  roajestati 
ns  «aiiira  laMmn  duce  vivitor »  virtutes  habebant  |^  tuae  Citristianissimae  bene  ut  preccntur,  per  quain 
■sa  ignobiles  :  at  non  intelllgebant  oiiosas  illas,  ac  duduin  sepultus  litteras,  rcdivivas  babent  atque  ia 
•■Uias  esse  etlra  Christi  fidero  momenti  :  Judxt  pristinum  digniutis  graduro  restitutas. 
ver»  UHimi  pene  suae  legi  tribu^^bani ,  fidei  pro^e 


PR^ATIO. 


rrimo  inlelligere  nos  o|iortet  quibos  tel  qantt 
seriiMil  Apostolns.  Non  siiim  credenduro  esl  euni  posl 
Efsnfelia ,  ^uae  legis  iropleito  siint,  slne  eaasa  bas 
EpisioUs  ad  singulas  scrtpsisse  Ecclesias  :  maxiroe 
coiB  nolNS  in  bis  pracepta,  et  cxempla  discendi  plc- 
niskiias  sinl  digesta.  Sed  initio  nascentis  Eccle^i;e 
Miis  csuiis  eiistentzbtis ,  essct  post  AUuras  qux- 


siones  e&ctQdit.Non  solum  .^uiem  becApostolus,  sedr 
etiam  propbcttt  feeerunl;  iiam  posi  lexem  Moysi 
daiam ,  quoB  omiila  mandata  oontinebal»  iili  quoqu» 
nott  cessaveruut  prxdicatione  sua  nova  popull  pec-^ 
caia  comprlinere,  et  libris  ad  nosiram  memori»iii 
transmiitere  ,  in  quos  fines  saK^tilorHm  dcvcnerunt* 
Scriblt  crgo nunc al  Romanos,  qoi ex  Judaeis  et  gcn^ 


i15  rniMASII  ADUUMETANi  EPISC. 

tilMis  rre«1*ntes,  snpcrfliui  contentione  volebnnt  se  A  eriid  rhsimi  iradidcront.  Epistolai 


nll«riitriiin  snpcrponere.  Dicebant cnim  Jiidnei :  Nos 
h\mn%  geiis  sancia,  quos  ah  inilio  Dctis  dlexit  ct 
fnvit;  nos  ex  gt*nerc  Ahrahrc,  ^tirpe  sancia,  dcsccn- 
('inms ;  nos  de  i£gypto  Ii1>prati ,  niare  siocis  pcdibus 
transivimns  ;  pmp-er  iio^  Pharao  cnm  exerciiu  suo 
mersus  inlcriit;  nobis  mnnna  pluii  Dominus  in  de- 
ferto ,  et  cantcra ,  qnap  et  umerare  perlongum  e<t. 
So!um  hoc  ditinios,  qiiod  ip$>e  Domiiius,  in  quo  el 
vos  videmini  credere,  nohis  ex  lce  fuerii  repromis- 
sns  :  vos  antem,  qni  eslis  genies  ab  initio  derelictx, 
qiii  nniiqnam  Dri  noii  iam  habnisiis,  scd  semperd.^e- 
nioniis  deservistis ,  xqnnmne  c>t  ut  hodie  ab  idolis 
vos  convertentcs,  nobis  coinparemini ,  et  non  potius 


IIG 

tane  qux  atf 

Hebrteos  scribitnr,  quid.iiD  Panli  Don  esse  affirmitti, 
eo  qood  non  sii  epis  nomiue  iftulata,  et  propler  ler- 
moiiis  siyliqne  dtsiantiam ;  sed  aitt  Barnabs »  iiixu 
Tertn11.anum;aiit  Luc««  jaxta  quosdam;  vel  crrte 
Clementis^  discipuli  apostolonim,  etpost  eosepisei»^! 
Romans  Ecclesi»  ordinati.  Quibai  reapondeiiilii« 
est  :  Si  proplcrea  Pauli  non  eril,  quia  ejiis  mm  habet 
nomcn,  nec  alicojiis  erit,  quia  Dallios  noroine  litiiU- 
lur.  Quod  si  ahMirdum  est,  ipsioseasefflagis  credeada 
est  qnae  laiito  doctrinae  sus  fulget  eloquio;  vel  eerle 
quia  apol  Hebrrconim  Ecclesias  qnasi  destrnrior 
legis  falsa  suspicione  habebatnr,  voluit  ticit»  nomine 
scrlberc ,  ne  odiiim  nominis  fronte  prolaii  oiiliiJttv 


proselyii  siiis,  sicnt  scmper  rnislis  in  lege  ?  et  hoc  n  exclude/ct  I  ctionis.  Non  estsane  minini  h  dlserlj>r 


ipsum  qnia  miiltum  est  misericors  neiis,  qni  vos  vo- 
lisit  ad  nosiram  imilationem  al.'nrere.  Genies  econ- 
trario  respondebant :  Quanto  m.ijora  Dei  beneGcia 
narrav-ritis,  lanio  vos  majoriscriminis  reos  essemon- 
tfrahiiis ,  qoia  sempcr  his  omnibus  exstitistis  ingrati, 
qiia  post  Dei  vocem  andiiam  vobis  vitulum  rabrica- 
sifs.  Qnod  elsi  non  fcclssetis ,  solo  hoc  crimine  vc- 
i*iam  non  poteraiis  accipere,  qui  Dominnm  vobis 
t  rophetarom  vocibus  repromissom,  non  solum  sosci- 
pere  noloistis,  sed  eiiam  occidistis  :  qoem  nos  snsce- 
pimos,  cnm  nobis  de  eo  nemo  praedixeril.  Qoanio 
ergo  nostra  fides  melior,  perspiioe  patet.  Qood  ao- 
lcm  idolisserviYimos,nonmalitiaefoit,8ed  ignorantic 
Peniqne  ubi  cognovimos  veritatem,  statim  somos 


s:t  in  p  opri),id  est  in  llebiaeo,  quam  in  |iercgriao, 
id  esi  Gr.TCi»,  qno  cxterx  b)pis  olae  scriptae  seat  sc^ 
mone.  Movet  etiam  quosdam ,  qiiare  RomaDon» 
Kpistola  in  priino  sit  posita,  cinn  eam  post  a  srri- 
ptam  rntio  manifestet.  Unde  inielligendnm  e>t  iu 
omncs  Epistolas  ordinaias,  nt  prima  ponereinr,  fK 
ad  inferiores  fuerat  destinaia,  et  per  slngolas  ^ 
stolas  gradatiro  ad  perfectiores  veniretnr.  Roouij 
namqoe  tam  infirmi  erant ,  ut  non  in'elltgereiil :  i^ 
circo  illos  indigcre  asserit  confirmarl ,  vilia  eori» 
priorj  cominemorans.  Corintbiis  anrem  jan  icM 
scienliam  oinnem  esse  cuncessam ,  ei  non  lam  ifMi 
Incrcpat,  qoam  cur  alios  non  increpa«eriDt,  r«|in- 
bendit ,  cnin  dic  il  :  AudUur  titler  90$*fanikt^9,  D 


fcriiii.  Fltios  auiem  Abrahs  non  carnalis  nativiias,  ^  ^lc»""*"  •  CongregatU  vobii  cum  meo  ipirtM  ImAw 


si*d  fiilrs  facit.  llis  iia  litigantibus  se  medium  inter- 
l>oiiit  Apostolu^,  ostcndens  ambobus  popolis ,  neque 
t'  rMimisioncm  aliquid  esse,  neque  praeputium;  sed 
lidcm,  qnx  pcr  charitatcm  operatnr.  Vicissim  aiitem 
«os  hnmilians  per  loiani  Eiiistolam,  ratioitibus  et 
tcsTimoniis  ad  nnilniem  hcrtnlur,  et  ostcndit  neii- 
irMm  hoc  siia  ju  liiia  mcruisse :  scii  taturu  hoc,  quid- 
c|iiid  sunt,  Dei  justitiae  depatanduMi.  Et  Judxos  vrro, 
<  t  gentes  graviter  scicnles  deliquisse  :  Jud^os,  quod 
pcr  pncvaricationem  Icgis  inhonorent  Deom.  Quxri- 
tiir  eiinm  cnr  non  ampliiis  qoam  decem  EpisiohiS 
ad  Grclcsias  conscripscrit  :  dcccm  siint  enim  cuin 
ca  qnac  dicilur  ad  llebraeos  :  nam  reliqux  quaiuor 


hnjmmodi  Satanw.  In  secunda  vero  liodaBlm',  el  M 
magis  ac  magis  proficiant  admonentor.  Galat»itii 
nollius  criminis  arguuntur,  nisi  qood  versntls  pNi- 
doapostolis  credideront.  Ephesii  sane  nulla  repr^ 
liensioiie,  sed  multa  sunl  laude  dignl,qoia  ldr« 
aposiolicam  servaverunt.  Philippeades  etian 
magis  collaiidantur ,  qui  iie  audire  quidem 
aposjolos  vojueruiit.  Thefsalonicensea  adanpM  ia 
diiabiis  Epistolis  onim  laude  prosequitor^  eo  qi»4 
iion  solum  ftdem  inconcussaro  servaveriot  ▼eritiliii 
scd  etiam  in  persecutione  civiom  coiiaiautes  fwftiai 
liivcniL  (k)los8enses  vero  tales  erantqoi  non  iiidige- 
ront ,  ot  ab  Apostolo  Garnalitcr  viderentur; 


ad  dtsc-pulos  fanuliariicr  sunt  porrecife.  Ui  osieiide-  D  nunquain  eis  suum  promit  adventom :  qniboa 


lei,  Novum  Testameiitum  non  discrepare  a  Veteri,  et 
secoiitra  legcni  non  facere  Moysi,  ad  numcrum  pri- 
morom  decalojji  mandatorumt  quibus  ille  prxceptis 
a  riiaraone  instituit  libeiatos.  Nam  doas  labnlas  la- 
pideas  duurum  Teslamentorum  figuram  habuisse  viri 


dicit :  Etsi  corpore  absens »  sed  ipiriiu  pobiteum  mm 
gaudem ,  el  videns  ordinem  ve$trum.  De  Hebrsis  qaid 
dicim,  quibiis  ait :  Nam  et  vinctii  ampatu  «slis,  H 
rapinam  bonorum  vettrorum  cum  i 


PRIBEASII 

COMMENTARIA  IN  EPISTOLAS  S.  PAULI. 


EPISTOLA  AD  ROHANOS. 


Capot  pRjuon.  Paulus,  id  est  posillus  et  oltimus; 
ei  Saiili  Pauliis,  sicutex  Abrain  Abraham,  ut  eliam 


iiiso  vocabulo  novus  esset.  Servus  Jesu  ChrisiL  Sicat 
Isaias  dicit :  Magnum  tibi  cst  vocari  scrvitm  niconk 


I!7  IN  EPISTOLVM  AD  ROMVNOS  COMMF-NTARIA.  4(8 

}/0€aiui  «|i"i/«/tii.  Jain  io  pra-scientia  ad  hoc  voca-  A  luui?  lu  ergo  0<t&s  eorum  diilur,  sicul  \t\  cornn. 


tus  ei  prxdcstinatiis,  iil  essel  apostolus.  Segregatus, 
Sicut  in  Actibus  apo^tolorum  dicll :  Segrogate  milii 
Psuliun  el  Barnabain  ad  opus  ad  quod  elegi  eos.  In 
Etoifgelium  Dei ,  quod  ante  promueral.  E?ange!iuin 
bona  aiinuntia:iodicitur,  elquod  majus  bouum  quam 
laiHin  ec  passum  resurrexisse  CbrUtum  pro  nobis  ? 
Ptr  prophetae  $uoi  in  'Smpturh  sanctis ,  de  Filio  suo, 
fd  faciuM  est  ei.  Ad  nulriendam  Judn^orum  lidt*iii,  as- 
Kril  ae  IHum  prsdicare  quem  prophei.e  auiiuiitiave* 
nnt  iu  Scrlpiuris  sanctis.  Totudi  locus  iste  contra 
MaDichaeos  facit,  qui  alium  Dcum  prophetarum,  aliutn 
dieani  Novi  Testanieiiti.  Kx  semine  David,  Ex  Maria, 
^m  de  David  stirpe  ven.t,  sicut  Isaias  dixit  :  Eci-e 
^irgo  in  atero  Irabebit,  et  pariet  ftlium.  Secundutn 


cuin  iiullusigiiorelquod  lex  a  Deo  sii,  sicut  et  lid-  9. 
'Teii^A  cnim  viilti  eil  Deu  ,  cui  servio  in  spiritu  mto^ 
iu  Evawjelio  FUii  ejns.  Iloc  est,  cui  in  toto  cnrde 
ineo  pronijtta  devotione  ct  pleiia  veritate  deaervio. 
Quod  sine  iniermisiioi:e  memoriam  vestri  facio^  svm^ 
per  in  orationibus  meis  obsecrans.  Hic  ostend  t  se 
omnia  cuiu  dilectione  diclurum,  ut  ab  his  libontiiis 
^udiaiur,  <  t  Jat  exeniplum  siiie  intermissione  urandi. 
Si  quomodo  landem  aliquando  prosperum  iter  habcam 
in  volunlate  Dei  veniendi  ad  vos,  Desidero  enim  videre 
vos,  ut  aliqiiid  impertar  vobis  gratiasspirituatis.  XWier 
etiam  |>ro8pci*uin  iier  non  Iiabeo,  qisi  me  volunias 
Dei,  qux  uiunia  novit,  et  in  bonis  omaibus  nos  prx- 
venit,  et  pnccedit,  et  rivet,  illo  direxerit,  ubi  Iru- 


muem.  Et  Pboiiiium  ex.^tinxil,  et  qui  soliurium  bo-  3  ^^^^^  aliiiuem  liabeam»    siciil  dc  apo.<tolis  li^imus, 

e.  8  alio  ire  volentes,  alio  destinatos,  iion  eo  isse 
quo  volebant,  sed  quo  eos  Deiis  /nbissei,  scieiis 
qiiando  et  ad  quos  ire  deberent.  Ad  eonfirmandos  vos. 
Hic  ostendit,  qualiter  eos  sujicrius  laudaverit  qui  ad 
coi.firmandum  adhuc  gratiae  indigeut  spirflilis.  Id 
est^  simul  eonsolari  in  vobis  per  eam  tium  invicem  est 
fidem  vestram  atque  meam.  Ut  per  communem  fidi  m 
iuvicem  consolemur,  et  de  illuminaiione  sancti  Spi- 
ritus  invicem  gratulemur.  Nolo  enim  vos  ignorare^ 
fratres^  quia  scspe  proposui  venire  ad  vos.  iVr  coui*> 
meantes  eiiim  fralres  aiidire  poiuistis  disposilioueni 
meam .  Ei  prohibitus  sum  *  iii^f  adhue.ld  egtoccupatus, 
duiii  aliis  provinci;S  pra'dico,  vcl  rcvelasione  probi- 
bitus,  vel  forte,sicut  alibi  dicit:impedivit  nos  Sata* 


idicit,  non  iuielligons  in  Christo  duas  esse  sub- 
Uaniias.  Quipradestinatus  e  t  Filius  Dei  in  virtute  se- 
oMum  spiritttm  sanctificationis  ex  resurreetione  mor» 
twrum  Jesu  Christi  Dumini  noslri.  Prxdestiiiatus  est, 
it  prior  omuibus  resurgeret  et  filiis  Dei  viam  resur- 
reciioiiis  aperiret,  ut  quomodo  caput,  sic  et  corpus 
qos  reiurgeret.  Per  quem  accepimus  graiiam  et  apo- 
tttlatuM  ad  obcdiendum  fidei  in  omnibus  gentibus,  Gra- 
tef  nl  crcdamus  et  baptiaLcmur,  et  quia  gralis  et 
(mi  ipse  jttstificalus  est  nullis  merilis  suis.  Ap  sto- 
hlaaiveroaccepit,  quan.lo  directus  est  gemibus  prx- 
Aeare*  Pro  ncmine  ejus.^lce  nominis  ejus  fungiinur, 
lieat  Ipee  dicit :  Sicut  misit  me  Pater,  et  ego  iiiiito 
m;  et,  Legaiione  fungimur  pro  Cbristo.  In  quibus 


t$ket  vas  vocati  Jesu  Chrlsii.  Et  in  vobis  Romanis  C  nas.  Ut  atiquem  fructum  habeam  in  vobis.  Mercedeiii 


i^tolaluni  accepimuo,  sicut  et  in  omnibus  gentibus. 
OnsikuM  qm  sunt  Romee  dilectis  Dei.  Omnibus  Dei  fi  • 
Mbos  qul  kuntRoms,  voctf(ta  safnritt.  Vocatione  Dei 
ttBciillcatis,  et  gratla,  non  meritis  operum  suorum. 
Crstia«o6fS.  Talis  est  ubique  salutaiio  ejus,  ut  et 
Mmemorel  lieneHcia  Dei,  et  ea  optet  in  nobis  inte- 
|n  perroaiiere,  quiagratisnobispeccata  donata  siini, 
lia  BMritis  nostris.  Et  pax  a  Deo  Patre  nostro  et  Do' 
wbmJeau  CArtsio.  Sicut  adColossenses  dicit :  Pacifi- 
Cifit  oronla  quae  iii  coelo  et  qiiae  in  terra  sunt ,  per 
ingiiiiiem  ejus,  et  quos  rcdemit  vult  pacificos  vive- 
it.  PruNttm  quidem  gratias  ago  Deo  meo  per  Jesum 
Ckrtslmm.  Quia  natura  Deiis  oiniiium  ,  merito  et  vo- 
femiate  paucorum  est,  ideo  dixit,  Deo  meo.  Pro  om- 


laboris  sui  nominat  fruclum.  Sicicl  et  in  cceteris  gen- 
tibus^  Crofds  ac  barbaris.  Subauditor  habeo.  Sapienti' 
bus  et  innpientibus  debitor  ium.  Sapientcs  Gra^cos 
dicit,  a|Hid'quo8  omnis  philosophia  est ;  insipienies 
baibaros appelai.  Ita  quod  in  me  promptum  est.  Pn- 
ratiim  esl  in  me.  Et  vobis  qui  Roma  estis  evangeti" 
xare,  ^Gquc  ut  napientibus  Grxcis.  Non  enim  eru' 
beseo  EvangeUum,  Hoc  subtiliter  ad  taxationem  per- 
tinet  pagaiiurum,  qui  merito  de  iocestatoribus  diis 
suis  debennt  erubescere  :  ncc  tamen  erubescuut 
Deuiii  suum  J<ivem  credere,  et  erubesccndum  pu- 
tant,  Dominum  proptcr  salutem  imnginis  su.t  cre« 
dcre,  crucifixum  cam  in>aItero  dedecus,  in  aliero  sit 
iiisigne  virlutis.  Et  contra  eos  qui  negaiit  Chri^tuui 


vo^is.  Non  pro  Judseis  solis.  Quia  fides  vestra  q  in  carne,  et  erubescunt  nativitaiem  D«imini  et  rru- 

cem,  qul  pulant  hacc  indigna  Deo,  u  >n  iuiclligentes 
nihil  diguius  Deo  quatn  quod  ad  linmaii  nii  saluteni 
profirii.Nauisi  incredulisstulliiia  C8t,sed  credeotibiis 
Dei  virtus,  et  Dei  sapienlia.  Virtus  cnim  Dei  est  in 
salutem,  NuIIa  major  virtus  esi  quaai  devicta  morie, 
homiiii  vitam  perditnm  reddete,  quamvis  liifirmiu.«, 
id  est  huuianilas,  in  viriute,  lioc  est  iu  divinitate,  in- 
credibilis  videatur  incredulis.  Omni  credenti^  Judceo 
primum  et  Grceco;  justitia  enim  Dei  in  eo  revetatur,  Ml 


'in  «nfo^io  mimdo.  Subtiliter  laudat ,  ut 
ladprofectum.  Et  vere  ubiquc  fities  clara  est 
R— aaoruBB.  Fides,  inqnlt,  vestra,  fidem  dixii  esse 
IHemBi,  quae  siiie  dubio  Dci,  et  a  D.*o  illi:>  iiifusa  Cbt; 
•etf  coiisaetudo  Scripturae  hoc  habet,  sicut  in  Evan- 
pXm  alt  Dominus :  Nonne  scriptum  est  in  lege  vestra, 
Qoia  ego  dixi,Dii  oatis  ?  Vel  illud :  Sicut  scriptuni  cst 
ia  lege  eorum,  Quia  odio  habuerunt  me  gratis ;  et 
alibi  :  Nonquid  lex  uostra  dauinat  aliqueni  inaudi- 


*  Ex  Vnlg.  addidlmus  sicm.  Ubi  lectorem  nionUiim  Yolumus,  Primasiiim  in  liis  eommenUrils  frequenter  a  Ifxtu  Vid- 
ITki»  aberrare,  sive  memoria  eum  siia  fefererii,  sive  lypo^rapborum  osciumix  aliive  causs  illud  s.t  iribuRndnni.  Ui  ut 
«l,  PruBasiaaum  texium  Intactum  exhibuimuN,  nisiVulgaiae  leriionis  reslilutionem  sensos  risyutixis  evfdeutcr  postii- 
larpDt.  CaHarum  lecloribus  nostris,  sacraiu  Scripluram  aianu  diorua  Dociuruatioe  versauliuus,  ae  quasi  sponie  variauies 
rfaliiiiit  ob^ias.  Emt. 


4{9 


rniMASIl  .VDULMETANI  EPISC. 


4i9 


i|iioin  do  Atinliam  credciis  c\  g<MiGUus  per  niciii  A  m«is  tniiesasserunttransformatam,  ^eiul  in  cygnain. 


(alvatiis  est,  iu  et  cjeiert  crcdentes  salvcniur.  Ex  fide 
in  fidem,  ncut  scriplum  eU  :  Jmttui  aWem  ex  fide  mea 
rlvir.  Ex  flde  Veteria  Testamenti  justiftcalur  Judueua, 
ex  NoYi,  gentilis,  dum  Judaeus  credit  (|«iod  Iiqc  ante 
propbct»  praediieriut.  liem  aliter :  Ex  fi Je  pnescnti 
in  futura,  quia  fldes  ad  inYisibilla  pertinet,  qu»  et 
sub  Veieri  Tesiamenlo,  cl  in  Novo  dnno  Dei  infusa 
csl.  Cl  idco  dicil  :  Jiislus  autem  ex  fide  mea  viflt. 
Revelatur  enim  ira  Dei  de  ccclo.  (lonlra  paricm  gen- 
lium  loquitur,  dicitquc  Dei  iram  por  Evangeliuni 
revelari»  Noverant  cnlm  boniiiics  ci  benenc.a  et  pla- 
gas  exspeclarc  de  coclis.  Super  omnem  implctatem  el 
injuttitiam  hominum.  Prima  impietas  in  Deuni,  pcccaro 
cst  aut  pcr  blasphcmiam,  aut  per  contemptuin.  Alia 


et  lauruin.  Propter  quod  tradidit  Hloi  Deut  in  detide» 
rh  cordit  eorum.  Tradere  dicilar  Deos,  dum  R«>n  re- 
tiiiet  delinqucntes  justo  judiciOy  propter  arbitrii  li- 
bertatero  ad  malum  promptissimam.  Derelinqoit  an- 
tein  dereliquentea  se,  stcut  dicit  per  Propheun  :  Si 
auiem  reliqueriiis  eum,  et  ipsc  relinquet  Vfit.  Et  II- 
liid  :  Dimisi  eos  secundum  dcsideria  cordia  eoniniyii 
ibniit  in  voluptalibus  suis.  In  immunditiain.  Qq^  ett 
III  lurpibus  mysteriis  idolorum.  Vl  contumeliit  ^- 
ciant  corpora  sua.  Dum  sibi  characterea  et  uatiooes 
infligunt  in  consccraiionibus  idulorum.  in  tenutiptit. 
VitAm  quam  amanies  nec  sibi  parcani,  ut  etiam  in 
hoc  erroris  soi  pcenam  perfcrani.  Qui  commuta  t- 
runt  veritatem  Dei  iu  mendacium.  Tiaoattileffunt  teri 


lii  parenies,  aut  injuria,  aut  despectu.  Tertia  in  ex-  B  Deiculturam  in  mcndaciuin  idolorum  ,  qni  blao  pra. 

traneum,  qma  oinne  contrarium  pielali  impiclascst. 

Qiiariainsemetipsos,sicutSapicntia  dicit:Qui  aulem 

peccaot  iii  me,  impie  faciunt  in  suas  animas.  Sive 

omnciu  inipieiaiem,  qiiia  diveisaB  sunt  idolorum  cul- 

tur.v,  ut  inipietas  ad  injurinm  Dci,  iiijiistilia  ad  omnia 

pcccala  referatur.  Eorum  qui  veritalem  in  justitia  de- 

\\ncni.  Qiii  ver.tatcm  nominis  Dei  io  injiisiiiia  indi- 

gn.i!  materix  deiinent  idoloriim.  Quia  qod  notunt 

tst  Dei,  manifeuum  esl  in  illis.  Oinnis  crcalura  osteu- 

dit  se  non  es«e  Deum,  sed  csse  arnim  qui  cam  fecerit, 

cui  srrvitio  parore  ueccsse  sit,  naturaliicr  cnim  po- 

test  scire  de  Deo  quod  sit,  et  quod  juslus  sit,  ei  ipsa 

creatora  non  csse  a  semetipsa,  quia  major  per  omnla 

omnibus  nulla  esi,  qoia  omiics  se  aUerulraro  vlncunt, 


diis  habentur,  fallunt  cnim,  duoi  boc  se  menlianior 
esse  quod  non  sunt.  Et  coluerunt  et  tervierumt  ae^ 
turas  po'iut  quam  Creatori.  Nou  8«ilum  dixennity  ted 
ctiam  servierunt,  et  quicunquc  alirujiis  creaiorxca- 
pidititc  vincitur,  ipsi  scrvit ;  •  quo  enini  quis  Tioei- 
lur,  hujus  et  ser^us  e>t,  in  lantum  ut  et  venter  sit  ^ 
Deus.  Qui  est  benedietus  in  setcula.  Cui  si  aenrisj^t,    , 
et  ipsi  benedicti  in  saecola  fieri  pitoemnt.  Maledicli^ 
ergo,  ct  temporales  eflecii  sunl,  qui  benedictam  iov 
sxcula  reliquerunt.  De  talibos  enim  dicitur  iSimililov 
odiu  sunt  impius,  et  impieias  ejus.  Amen.  Vere»  iiv^b 
fideliier.  Propterea  tradidit  illos  Deut  tn  patnme^ 
ignominias.  Propter  cau>as  superius  merooratas  eliai^M 
in  his  flagiiiis  dimissi  suni,  ut  passio  Titii  jam  pcec    ^ 


ali«  magniiudine,  ulcielum  ;  alix  claritatc,  ut  sol,  et  H  peccati  sit.  Nam  (enuna  eorum,  Idco  ipsa  erinto 

luna,  vcl  siellaB  prjeclarx.  Deus  enim  iUis  manifetta' 

tit.  Virtutes  cjus  occulue  ex  iis  quac  palam  sunt  ma* 

iiifcstanlur.  InvUibilia  enim  ipsius  a  creatura  mundi 

ptrea qutt  faeta  suni  inielecta  conspiciMitur,  Si eniin 

ca  (^iKc  vidrnlur  tam  prxclara,  ab  illo  facla  sunl ,  ut 

quidaiu  illa  deos  puUrent,  quanto  magis  factorem 

setnpilcrnum  inlelligpre  poiuerunt?  Seoipi'erna  quo- 

que  fjus  virtus  et  divinilas,  ut  iinl  inexcusabilss.  Ergo 

Cbristus  sempitenius,  quia  D  i  virlus  ci  Dei  sapicn- 

tia  est.  Quia  cum  cognovissent  Deum.  Quomodo  co- 

gnoverunt?  sive  ex  conscicmia  per  itisiiam  sibi  ra- 

tioncm,  sive  ex  mundi  faclura,  quia  omnia  mulahUia 

6unt,  solus  Deus  incoininutabils.  Non  sicut  Deum 

glorificaverunl.  Non   illiim  per  suani  magnilndinein 


evidenier   expressit,   ut  cognoscas  eos    rationtnrmf 
perdidisse    iiaiorae  ,    qui    tameo   ameutes   effsccf 
sunt,  ut  omnia  pervericrent ,  in  Deom  pcrrersi ; 
neque  enim    ordinem    oaturjc   servare    possnnt, 
qui  auclorcm  naturae  dereliquerunt.  /mmafaMnff/ 
naturalem  usum  in  eum  utum  qui  est  contra  naturam. 
Omiiia  perverterunt,  sicttt^kcriptum  est.  Iniandonui 
cnim  idolorum  cultura  omnis  mali  caput  esi,  cliBi* 
tiutn,etnnis.StinHiler  autemei  mascuii^  reUelonttsh 
rali  utu  femincB.  Quomodo  enim  onitoem  nalnne  le^ 
vasseiit,  aiictore  naturae  dcrelictot  Exarterma  in  i^ 
tiderii^  snis^  invicem  masculi  in  wuucuiot  turpitMdimm 
op  ranies.  Effrenau  libido  mo.lum  senrare  non  nsviL 
Et  mercedem  quam  oportuU  trrorit  ttu  im  tematipm 


venerati  suni,  scil  pro  Deo  idola  colucrunt.  Aut  gva'  ^  recipientes,  Siccurnl  ordo,  ut  qui  Domini  obiiti  foe- 

tias  egerunt,  Quia  rationabiles  ab  co  facii  sunl.  Sed 

ci:anuerunl  in  cogitationibus  suis.  Putaiites   se  Dei 

ning  itiidinem  possc  comprehendere.  Et  obscuratum 

est  insipiens  cor  eorum.  lloccilcnics  uliquc  a  linrnc 

vcritalis,  crealuram  pro  Crcatore  vcnerando,  veruni 

lumen,  id  cst  Dei  sapientiam  per(ii!eriiiil.  Dicenus 

enim  u  csse  sapicnl.s,  Quasi  qui  inveniieiil   quomodo 

iuvisibilis  Deus  in  simulacrum  visibile  colcretur. 

5(tt/lt  facti  sunt.  Non  intelligentes  Deum  nbn  esse, 

qtiein  bomo  fecisset.  Et  mutaeerunt  gloriam  incor» 

rnptibiHs  Dei  in  simiruudinem  imaginis  corruptibllit 

kominis  et  volucris  et  quadrupednm  et  serpentnm.  Hic 

J«/vis  cullores  appcilai,  qucm  propleramoresrosdissi- 


rniit,  iiec  se  ipsos  cognoscsrcnl.  Et  ttcol  non  prokt* 
verunt  Dominum,  Non  uos(  ierunt,  sed  miniroe  prolM- 
veruni.  llle  ci.im  Dominum  probai  babcre  se  inne- 
t  ti ),  qiii  seinpcr  lanquam  prxscniem  limet,  et  pec- 
care  ikui  audct.  Tradidit  eos  Deut  tn  reprokwm  seo- 
sttm.  Id  esi,  relicii  sunt  in  reprobuoi  sensom.  Vt 
faciant  quce  non  conienii,  Qua;  noii  couveniuut  bo- 
mini  faccre.  Replelos  emitt  iniquitate  et  matitia»  lai- 
qoitatem  ei  malitiam  principales  cias-is  ostenditesse 
viiiorum.  Fomicatione,  avaritia,  Fornicationemet  ava- 
riliamsiiiiu'  junxit,quiautr£qoe  pasaionesidololainjs 
comparaiitiir,  sicut  dixit  in  Exodo  :  Fornicati  suiit  a 
Deo  suo  proptcr  idoli  sordcm.  Nam  foriiicniio  est 


m 


IN  EP:S10LAiI  AD  ROMA  0>  OTM«I.NTAUf\. 


m 


llhristianfl  aficiit  cei  adbxrere  prxterqiiani  Deo  ,  et  A  iniin  auteiii  jnd  cium  muliis  moiti^  corrompitur.  Natii 


inaUis  ctipi(tital'bus  cnrrumpi.  UiHle  dicit  Paulus,  se 
nAi  Tiro  nos  Tlrgincm  castam  spopoudisse.  NequUia, 
lde<»  iiisatiabilis  eat  avariii.i,  quia  po^^t  Dei  dtvitins 
qvantnmYif  qiiis  h'«ibeat,  parum  esi.  P!enos  invidiaf 
komcidh^Pu\ffhr^  hMinicidium  in^idx  iociavit,  qtiia 
prioil  tmjas  criminis  ip  a  inateria  est,  quia  primuin 
bomicidiom  et  diabnli  el  (!ain  de  invidin  naium  est. 
dmtentmne.  Cnnlciitio  e st ,  iibt  non  ratione  aliqnid, 
Wil  atitmi  pertinacia  defenditur,  et  nbi  ii^m  verilas 
qwcritur,  sed  aniinnsitas  fatigatur.  Priniiliis  rriierni 
iceleris  causa  ex  contontione  cvcidt.  Oo/o,  maUgni  - 
ifftf.  D«dus  est  occuila  maliiia  blandis  sermonihns 
adon^aia.  Su  urrones.  Murmuratores,  noii  iii  facie, 
sed  in  anre  loquentes,  vcl  de  qutbiis  diciiur,  Noqne 


ei  amore,  vcl  odio,  Kcd  et  avariiia  ac  tioiore,  uoii- 
nunqunin  et  niiscricordia  depravatur.  Exisiimas  mi- 
tem  hoc^  o  homc^  qui  judicag  eos  qui  lalia  aguiU^  et 
facis  ea^quiaiu  e/fuges  judicium  I^€i?NuDquid  pro- 
picrea  tilii  de  inipun  tate  blandir  s,  qoia  Deua  in 
prx  eot.  noii  reddii,  et  p.ilientiam  ejus  conleiiinisT 
Noii  mrdai,  iiiquii,  Dominu?  promissa,  sed  patienicr 
agit  propier  vos,  t.ob^ns  aliqitero  perire,  sed  ooincH 
ad  poeniicniiam  c»nvcrti ;  bonua  est  eniro  axspc- 
ctando;  justus  ost  puuit>nilo.  An  diviiias  bonltatis  ejus, 
Abundanliani.  El  patienlia:  ei  longanvnitatis  contem- 
nis  f  ignorans  quoniam  benigniias  Dei  ad  poeniteniiam 
te  adducit ?  Multum  se  boniin6s  pcr  patienliam  Dir 
seducunt,  quia   non   vult  biatiin  pun  re  peccanies. 


nunnoraveritis.  Detraeiores  Deo  odibiles.  Dc  ractores  B  Pu^^n^  ^nim  ciim  aut  non  curare  res  buiuauast  auc 


Den  odibiles,  qnia  nibil  tam  odibile  Deo  qgain  idolo- 
biiria,  cui  detractio  comparaiur,  cum  et  idululalra  et 
detractor  eradicandi  a  Scriptura  dicantur.  Contume* 
\h>as,  Qw  veloces  sunt  in  verboium  inju:i's.  Sujm- 
ks.  Qui  vbK  siipcrgredi  qiiod  cst,  superbus  diciiur, 
ilctildiabolus,  qui  prodidit  boc  qnod  fuil.  Et  qui  su- 
per  alios  vult  esse,  iiifra  se  fiet.  Elatos^  inveniores  nia- 
tsnm.  Elatus  est.qiii  cfTertur  supra  mepsuras  suas. 
Parentibus  non  obedientes,  Iloc  loco  et  doclorcs  in- 
lellig  possniit,  parentes  animarum.  Insipiente  ,  Qiiia 
ab  ipso  fonte  sapienl!s  recesserunt.  Incompositos. 
Onnis  tnsipieiis  inordinatus.  Sine  affectione,  absque 
bmre,  AlTectio  est  adimpletio  cbaritatis.  Sine  mise- 
fkfirdia,  Qnomodo  poierant  aliis  misereri,  qui  in  se 


donare  quod  differt.  IMerique  etiara  calumniauiur, 
qoare  in  irxsenti  non  reddii?  Mi^cri  eiiam  in  boc 
ingrati,  sicut  in  omnbtis  benenciis  Dei,  qui  ei  iinpu- 
tant  quod  corum  dissimnlatur  inierilus,  non  inlelli- 
gentes,  quia  si  stalim  redderel,  niillus  jani  bomiiiuiii 
remansisstt,  nec  cx  injiistis  {{«^reni  justi.  Q  lid  plura? 
Paulum  qiiO(|ue  ipsum  Ecclesia  iion  baberet.  Idco 
autem  boininibus  videiur  Deus  diu  exspectare  pec- 
canies,  quia  parvi  temporis  sunius,  ct  cenium  annos 
pro  infiniio  babemus.  Ille  auteni  apud  quem  mil!a 
anni  tanquam  una  dies  sunt,  cenlum  annos  (»ro  hor  i 
babct.  £t  ideo  boc  parum  esi  ante  Doniinum,  ^uni 
et  boiiiines  aliquantis  dicbussoleanteispcctare  |ec- 
rantes.  Iliimanuin  est  nempe  delinquere,  buroanum 


Biiserieordes  esse  noluerunt?  Qui  cum  jusiitiam  Dri  C  cst  pro  deliclo  poenitere.  Nemo  periculosius  pcc^nt 


(i9ii0nssetil.  Per  hoc,  quod  «is  naiuraliier  displii  et 
fealiim,  Dd  jusiiti  iin  cognovenint.  Non  intellexe- 
.nuif.Quisi  intcllcxissent,  timuis^^ent ;  si  tiinu  ssent, 
Bsnqvam  tal  a  commisis<;ent.  Quoniam  qui  taUa  agnnt^ 
€^  tsmt  morte,  Judicii  Dei,  etsi  uon  in  praesentia, 
fotnram  lamen  non  elTugieni  pcenam.  Non  solum  qui 
n  faciunt,  sed  et  qui  comentiunt  fadentibus,  Consen- 
liant  saacipieiido  docirinain,  vci  connivendo  [aUas 
tanvfvendo]. 

Cap.  if.  Propter  quod  inexcusabiris  es,  q  homo 
HHitf  qui  jndieas,  In  quo  enim  judicas  alterum,  te» 
ipsum  cmtdemnas ;  eadem  enim  agis  qua  judicas. 
\  qui  btiju^modi  Judicabant,  maxime  tanien  qtii 
t  examinandi  potestMem,  non  solum  judices. 


qnam  qni  peocata  defendil.  Secundum  autem  duritiam 
tuam,  et  impienitens  cor  thesaurizas  libi.  Tu  autcio 
im|>ru(lciis  a^ger  ipso  remcdio  ad  niajora  abutcris 
vulncra,  sicut  dicil  Job  :  Dedii  ei  Dciis  locuro  p<rni-> 
tentiae,  et  iile  abutiiur  eo  in  supeibiam.  Non  agiiiia 
enim  pietas  majus  judicium  parat,  ut  vindictnm  son- 
tiat,  qiii  miseric*  rdiam  scnlirc  de^pexil.  Irani  in  die 
irce,  Iram  super  irniii  ipse  tibi  apud  Doininiim  reron« 
dU,quxdicbus  dcriniiisetcertis  temporibusa{ip.irebit 
non  anle  diem,  qni  cxspectaris  ( «iV).  Et  reveUaionia 
justi  jndicii  Dei^  qui  reddit  unicuiquc  secundum  opertk 
ejus.  Quia  occullus  esl,  elsi  vidciur  inodo  per  spe- 
culuro  in  acnigniatc,  sive  per  velamcn  videtur.  Ui^ 
quidem  qui  sceundum  paiemiam  boni  operis,  Bo.»i  ope- 


I  el  domioi  eonveniunior.  Quia   naturali  judicio  Dris  merces  per  palieiitiom  cxsixctalur  :  quia  iu  ptae* 

seati  vita  non  reddilur.  Pcr  iiiiciu  enim  aiubulamus^ 
et  non  ptT  spcciem,  ei  lunc  erit  perfectum  opua,  sl 
inrinemusqiie  duravcrit.  Gloriam.  Gioriam  iilainpr:e- 
dicat,  qua  snncii  fulgcbuiit  ui  sol,  ot  bonorcm  //o« 
norem  ftUorum  Dei,  Quid  enim  bouoratius  liliis  Doi» 
qui  eiiam  i-n^elos  jiidicabuut?  Ei  incorrupiionem.  Iii^ 
cirruptioiiem,  gloriani  inimortalilatis  dicil.  Quijerm- 
tibus  vitam  aiernam.  Qui  quxrilvitain  ailcinam,  isia 
omnia  co.  sequetur ,  et  qui  babet  banc  spcm  in 
eo,  sauciincal  sc,  sicut  dicii:Sancii  osiote,  sicutii'o 
aanctus  est.  Ilis  autem  qui  ex  contentione,  Qui  cvau- 
gelicx  veritali  non  creduul,  ei  constsniiuui  inii|ui« 
tali>  qul  relicto  Crcalore  descrviiuit  creaiurx,  (iui 


factta  profert  unusqoisque  sontentiam.  Om- 
t  Borunt  et  innocentiam  praemio,  et  maliiiam 
iKguam  esae  sopptleio  :  et  ideo  inexcusabiles,  quia 
Diri  jusliliaro  cognoverunt.  Scimus  enim  quoniamju* 
dkittm  Dei  est  secundum  veritatem  in  eos  qui  taUa 
«yMa.U^iqae  aecondnm  veritatem  est  judicium,  quo 
jttdicabonior  bujusmodi,  qui  condemnare  alios  sa- 
it,  qus  per  se  CMmmitltre  nm  limebanl.  Si 
lOf  pe«  cator,  pcccatorem  tui  similein  judicas, 
imagis  Deus  justus  te  judicabitinjutum?  Et 
Jttdiciom  Dei  secundum  veritalem  cst,  qtiippe 
^oem  sine  personaroro  acceptiune  nec  amicis  suis, 
sec  aiigelis  peccaotibus  legimus  pepercisse.  iiuma- 


413 


MllMASll  \DUUMETANt  EPISC. 


f  oiiira  qiiod  ftciuiit  dtffeiidniit,  conteniiosi  siiiit.  Ti-  A  aliis  non  faciunt,  siTc  quod  natanliter  etia 


mete  conleiitionein,  ne  qu;c  sequuntiir  patiainini. 
tl  qm  non  acqmetcunt  verHatL  Evangeiicx.  Credunt 
autem  iniquUati.  Quam  norunt,  qui  credere  voluerunt 
iniquitati  :  non  euim  aeqiuini,  derelicio  Creatore 
omnium,  ereaturas  servire.  ha  et  indignatio,  llxc 
omnia  peccatoribus  in  judicio  praeparantur ;  tunc 
erit  inai^iia  et  infructuosa  pceiiiteiitia.  Tribulatio  et 
angustia*  Conscientiae  et  Tanne  pccniieilix,  sicut 
scripturo  est  :  Tuiic  dicent  inicr  se  pcBniienies,  et 
I  ne  angustia  spiritus  gcmentes.  In  omnem  aninwm 
hominit  operanti$  malum.  Quia  antma  prinia  peccal, 
ideo  pcenam  principaliicr  seniii  ;  sive  aiiima  pro  ho- 
miiie  integro  pouiiur,  sicut  dicit  quod  Jacob  in  70 
animabui  inlravit  iii  y£gyptuin.  Judai  primum^  et 


laudant  bonos,  et  judicant  malus,  quod  esl  • 
gis  ;  sive  de  bis  qui  ctiam  nunc»  duni  boai 
operantiir,  a  Deo  accepisse  se  coplam  qiia  | 
Deofaleant,  prufiteatur  Titia  poniendo.l^« 
/ex,  qtd  ostendunt  opui  legi*.  Ostcndit  illooMl 
sine  lege,  ui  ei  gentes  iuexcusabiles  Cacial»-  oi 
de  proprietaie  legis  gloriam  tollat.  Nam  oflaaii 
de  peccato  iii  conscientia  erobescit,  et  de  koi 
Ixtatur.  Scriptum  in  corttibus  tuis^  ieslimmdu 
dente  iUit  contcientia.  Naturse  igitnr  legem  .ii 
per  testimonium  conscientiae,  sive  coascieatia 
tur  legero  se  habere  dum  peccat,  et  gaudere  4i 
eata  supCrat.  Et  inter te imncen  cogitaHomm m 
tiumaut  etiam  defendeniium,  in  die  cum  jtsdktik 


(iraci.  Primi,  qiiia  primo  Dominuin  agnovenint»  et  B  oceulia  hominum.  Dicii  alterc  itiones  cogilai 


primi  in  h>gem  gravius  prxvaricati  sunt.  Vel  primum 
pro  quidem  ponit,  qiiia  et  tpsedicit :  Non  est  perso- 
naniro  acceptio  apud  Deum,  slc  \  rimuin  tempore, 
nonhoiiore.  Gloria  autem^  et  hmor,  et  pax  omni  ope» 
roHti  bonum,  Gioria  contra  iraro,  honor  contra  iiidi- 
gnationero,  pax  contra  tribulationem  et  angostiain, 
et  quod  supertiis  incorrupiionem,  hic  pacero  nomi- 
navit.  Judaso  prtmum,  et  Graco.  Quod  ibi  in  anima 
dixit  JudTi  et  Grasci,  hic  ipsum  homioem  posuit.  Ei, 
sicui  dictum  est,  primum  hic  pro  quidein  ponit,  sive 
prirouro,  credulitatis  tempore,  non  honore.  Non  ett 
tnim  pertonarum  aeeepiio  apud  Dium.  Ne  gentes  se  de 
ignonntia  eseiisarent,  quia  lege  naturae  sunt  pncditii 
nec  Juilaei  de  lege  et  circumcisione  sibi  blaiidiaiiiur, 
quia  iion  solum  profcssio,  sed  et  coiiversatio  requi-  G  lege.  Confidis,  velsecuruses.  Etgloriarit  m  Bi 


esse,  cmn  quid  aut  faciendum,  aut  noo  ImIc 
diu  deliberantes  dijodicamus,  et  secuuJum  I 
in  die  Dominl  judicandos,  quia  bonuro  et  mal| 
igiiorasse  probamur,  sive  conscientiae  noslrm  i 
tioues  eruni  in  die  judii  ii  ante  oculos  aoilf^ 
quam  historis  agiiosceodsB,  et  h»o  oos  ail  a 
bunt,  ant  etiam  excusabunt.  Seeundum  Etm 
meum  per  ^etum  Christum.  Secundum  quod  ■■ 
per  Jcsum  Clirist  im,  sive  per  Jesuro  CliriiUH 
cabit  Deus  occulta  horoinum.  Si  autam  tm  J 
Postquam  allocutus  est  genliuro  partes,  nmie 
daeos  converiitur,  dicens,  illum  verum  Jndam 
iMiri,  cujus  l>ona  magis  sint  occulta  quam  f 
Cognondnarit.  Nomine,  non  opere.  £i  u 


renda  est.  Quicunque  enim  sine  lege  peccaverunt^  sine 
lege  peribunt,  et  quicunque  in  Uge  peccateruni^  per 
legem  judicabuntur.  Legc  litter»,  et  lege  natlirs,  hoc 
cst,  inentis  et  conscleiitiie.  Pejus  enim  videtur  esse 
perire  qiinin  judicari.  Sed  cum  hoc  de  geiitibos  et  de 
Judx^is  luquitur,  quis  audeat  dicere,  Judxos  qui  in 
lcge  pcccant,  uon  esse  perituros,  cuiu  iu  Cbristo  non 
credideriut?  quandoquidrm  slne  fide  Christi  neroo 
liberari  potest,  ac  pro  hoc  ita  judicabuntur.  Peri- 
bnnt  regno,  sed  suppllcio  non  peribunt.  Quis  autero 
dubitat,  sive  gentes,  sive  Judxos,  si  Christo  non  cr^ 
dideriiit,  perituros?  Non  enim  auditores  tegit  justi 
tunt  apnd  Deum,  ud  factores  tegis  ju>^tificabuntur. 
tleddit  raiior.em  q\i»ve  non  siiii  a  gcnt.bus  meliores, 
unde « t  uos  limere  dcbcmus»  ne  audicnles  lcgem,  et  i 
iion  facieiiics,  cum  geniibus  pcrcamus.  Ncc  dicat 
Jud»us:Sub  lege  vixi,  gentili  sum  melior.  Lex  ergo 
aoditores  ^acit :  (;ratia  factores.  Quis  enini  dicat  non 
jusiificatos  eos  qui  fuerunt  ex  flde  legi  obedientes  ? 
qiiando  nisi  justificarentur,  non  possunt  esse  ol>e* 
dientes.  Sed  dicimus  iege  fieri,  ut  Deus  quid  fieri  ve- 
lit  andiaiiir :  graiia  vero  fleri ,  ut  legi  obediaiur, 
quia  non  auditores.  sed  faciores  legis  jusliflcabuiitur. 
Cim  enim  genies  quce  legem  non  habenl.  Ne  si  dicc- 
reiiir,  qui  legein  litterx  non  habcnt,  quomodo  poie- 
riint  jiidiiari?  Naiuraller  qum  legis  sunl  [aciunt^ 
ejusmodi  legem  non  habenlet.  Sive  de  liis  dicit  qui 
iiatur»  legcin  ciistodiunt,  qui  qiiod  sibi  n<)iunt  fiLMi, 


riaris  quia  notua  in  Judsa  tautum  Deoty  qm 
noveria  Deum,  vel  solus  intelligas  voloDUiei 
Et  uotti  voluntatem  ejus,  Subauditor  Deiy  «iid 
tonus,  si  quae  Deo  placent,  nobis  nou  sloi^  ai 
roos  quaa  jubet.  Et  probas  utiliora  inttructuapm 
Legendo  vel  eiaminando,  quia  per  nalonm 
infinnam,  uiilia  moha  probaotur,  per  iegeaa  • 
quia  per  gratiam  perfectiora.  Iterum  reca|>iliy 
posiiionem :  Qoi  lo  lege  requiescis,  quomi  4o 
gredieris  legero?  Qui  gloriaris  in  Deo,  qmm  I 
ras  Deum?  Qui  nosti  voluiitatem  ejua.  qww 
facis  earo?  Qui  probas  utilia,  quare  secUrii  i 
et  vaiia?  Dux  cxcoruro,  quoinodo  viom  ma 
rectam?  Si  eniro  videres,  per  ipsam  utiquoM 
^  res;  luroen  alioruro,  quomodu  iion  abjicio  o^ 
nebraruro  ?  erudiior  insipieiitium,  cur  etiom  Ui 
Domini,  qui  est  iiiitium  sapienliae,  relquisil  f 
stir  iiiraulium,  pucr  es  sensu,  qui  baiiee  A 
scientiae  et  veriiatis  in  lege,  nec  ipae  seqned 
alios  sequi  malo  exemplo  permiuis.  ConfUlh  A 
ducem  esse  cascorum.  Eorum  utique  qui  yikm 
luce  fidei  perdiderunf.  Lumen  eorum  qui  ja  k 
sunt.  Iii  teiiebrisiguoraiiiias.  Eruditoram  intifki 
Qui  Dei  sapientiam  nou  habent.  Magittrum  iufm 
Sive  aeute,  sivesensu  parvuluruiu.  llabetMmfk 
tiieniueet  veritalis  in  lege.  Exeuip'uin,  quHd 
piitas  siiic  lege  vivcrc  nou  |>osse,  haU*^  fnrma 
quaiii  srniptT  rcsp  ciens  crniic  iifn  po&sis.  Qt 


i:5  IN  EPISTOf.AM  AD  ROMANOS  COyMENTARIA.  m 

itiMm  4loet».  QmoiI  genlili  dixii:  Itt  quo  altenim  iudi-  A  neni,  in  qm  erat  per  caftilniem  placendum»  sive  «I 


cii,  teHiMBi  coademnat.  Tm^^um  non  doeet.  Qmn 
WM  eonvoHk  tiu  tna  doetrin»  in»,  el  opna  tunm 
deitrait  Itdem  tnam«  et  lu  fit  ut  icx  non  cuslodiia 
non  aolnm  libi  nihil  protii ,  aed  etiam  ma)oris  te  crt- 
minii  ream  leneat»  ul  eonteaH»torem  •oum.  Qfu  pro 
dicMt  mm  fanMdnm,  furari$.  Quidam  dicunl :  Fumris 
GkriiUiiD,  Id  esl,  abicondis  eum  ab  bomiuibns,  Tel 
mcma  Scriplurai,  si  p^tisiSt  velis  subtrabere.  Qui  di- 
eu  mom  macAenduJN,  meuhMris.  Non  est  una  mcBcha- 
tio,  nam  omne  qnod  toinm  Ueo  debes,  si  nlicui  prm- 
terq^am  Deo  reddideris  incocbaris,  sive  amorem» 
jivo  tittorem,  sivo  sorviiium,  sive  obedientiara,  sive 
jpem,  ei  ideo  graviua  ab  illo  dolfaiquliur,  a  quo 
fertelio  praadlcntnr.  Qni  n^omtnorii  idokj  tarriU" 


Cbrislna  signiflcaretnr  cx  circonKistione  veiitums, 
nsqoe  ad  quem  ftitnra  cral  canulis  circnmciiio,  cu- 
jus  typum  gcrens  Jcsus  filns  Nave  sccnndo  drcum- 
ciderc jubetur  filios  Israel.  Sed  boc  fignra  fuit,  In  tan- 
lum  ut  diccretur  :  In  novtsslmii  diebus  eircumcidet 
Dens  cor  tnum.  El :  Circumcidite  praeputU  eordii 
veslri.  Et  ut  originate  peccalum  In  eo  mcmbro  nlti 
Insenum  liierat,etiam  lcgislemporepuniieliir.  Nomte 
prtepmtiHm  ittint  m  ctrmmdf»on#m  tepnlohHmrf  ei 
juriieabU  qHod  ex  uatura  eti.  Quia  babct  j<isliiiam, 
cnjus  sigfinm  est  circumcislo.  Prmfuilum  ie§em  eon- 
tummans.  Implens.  Te  qui  per  llUeram  et  circumei* 
siouem  prmarieator  legis  es  f  Dnm  iiller»  circumei- 
sionem  seclaris,  spiriius  acclpere  non  mercris.  Non 


^jbm  fadt.  Saerileginm  est  qnod  proprie  in  Oeum  B  enim  qui  iu  manifesto  Jodjeus  est.  Oinnia  qn«  anie 


Mmmiilitur»  qoa<i  aacri  violntio»  vel  pravaricatio 
■naodaioram.  Qnt  in  ie^  glorimis.  Dicena  le  boatnm 
^nod  Dei  noveria  voluoiatmn.  Por  preevarkadonem 
^o§it  Deum  imhouorat.  Expospit  sncrilegium,  Nomou 
muhm  Doipor  vot  blatpheasatur  iiUer  geutes^  sicut  scrt- 
^mmi  etL,  Vs  quornm  malis  operibna  nomen  Domlni 
Aoril  biaapheiDalnm,  iienticripium  esl :  PoUueroiil 
Booien  ianctnmoMum  iniergentei,  dum  dicimtur  po- 
^Mtit  Dei,  qui  ioter  gentei  captivi,  pcecaiii  anis  fa- 
denlibns,  dcmorantnr,  «i  dicerenl  gonl^,  Dominnm 
s joi^  poiie  |>opulum  iunm  delendere,  so  per  idola 
moa  exstilisie  viclAres«  non  inlelUgeutes  quod  brael 
&i  Dinninnm  tenuii^t,  somper  illis  fnerat  dumioaln- 
mSp  01  per  boc  doleosor.  Cireuateitio  quidem  prodeU^ 


drea  cxteriorem  bominem  gerebanlur,  fignram  ex- 
terioris  bomluis  prseferebant.  Noquequm  in  WMift' 
tio  iu  eame  ehreumeitio^,  ted  qid  in  abtcoudito  iuieeut 
ost.  Ipse  veras  Jnda*na  esU  Et  eirc.imeitio  eordit  in 
tpiriiu.  Dc  qua  scrlplum  est  in  lege  :  In  noviasiniis 
diebus  circiimcidct  Deus  cor  tuum,  et  cor  aeminis 
lui.  Inspirliu,  inquit,  id  est  secundum  novum  testa- 
incntum,  qnod  interiora  qiiaerit»  qii»  solus  vitcal 
Deos,  et  hac  est  vera  drcumcisio.  Non  lUtera,  cn- 
jut  iaut,  uon  ex  konunibsts,  sed  ex  Deo  est.  Litiera 
occidii,  spiriius  autem  vivificat.  Lex  liiter»  non  esl 
data  justls,  sed  injuslis»  ot  ideo  laudem  bominum 
merebatur.  Lex  autem  Gbristi  j^m  non  niinntnr  g!a- 
dium  pccciintibns,  scd  promitlit  prsniiuni  libercier- 


mjvequia  vivere  lacil  Judmnm,  ei  nm  exlerminari. 
K^otosi  eiiin  iiitdligi :  Circumdsio  prodest,  quia  facil 
ftmeUigieaseyquia  perspecu,  inveniior  cariiis  c  rcum* 
«wione  cossante  veram  oordis  esse  venluram.  Prae- 
^aricator  legis  osi,  dum  nou  sequiiur  quod  ibi  prm-, 
«llctttm  est.  Signum  prodosty  sl  rea  adsit,  e^termn 
mi|naffl  sine  re  superfiuum  erit.  Nam  et  signum  qnod 
Clain  accepitt  boc  significavii  quod  Jud»os  drcuroci- 
•io  diaccnerel  a  reUquis.  Et  sicut  illo  vagns  el  pro- 
enm  ipao  aigno  nsque  ad  mortem  divavil,  sic 
iqne  in  Anem  enm  Ipao  drcnmciiionis  jam 
teani  signo  per  orbem  disperai,  pleni  xelo  ei  pavore 
discnrrnnt,  el  BnUns  ds  anferidrenmcidonem,  uve 


i  leffom  observet;  ti  aulem prteoaricaior  Ugit  tit,  dr-  C  vientibns.  et  Ideo  laodeii  a  Deo  habci»  qui  solu.  vl- 
tua  prmputiumfaciaett.  Prodeslteuiporesuo,      dei  cor,  quia  cx  flde  prccatur. 

Cap.  iii.  Quid  ergo  amplius  est  Judwof  aut  qum. 
utilitas  eircumcisionis  ?  Reddit  raiionem  quod  le\  ina- 
iiis  non  fiicrit,  sed  quod  carnalis  circumcifei  nis  prae- 
rogaiiva  vana  sit,  nuilis  operibus  fulla.  Inlerrogit, 
Q.iid  ampilus  babeat  Judxus.  Respondct  sive  cx  se, 
sive  CK  persona  Judanornm,  MuUum  per  omnem  mo^ 
dum.  Nain  si  ipsius  est  scnsus ,  UuUum  per  omncni 
motliim;  ct,  Omnis  hoino  mendax,  quomodo  po  tca 
convcnit  diccns:Si  aulem  iniquitasnoslra,  et  csiera, 
Postrcmo,  quomodonegat  praecellere  Jud^osmnltnm 
peromnem  modumf  Multa  illa  utiliias  eril«  si  clo- 
qnla,  qux  meruit  accipcrc,  studeatcusiodirc  Primum 
quidem^  qma  crtdila  suntiUis  eloquia  Dei.  Qu«  d  gen- 

1«*  paganis,  sivo  snb  Cbrialianii  prind^bos  ipsnm  D  tibns  nulla.  Qnid  enim  si  quidam  iHorvm  non  credide- 

runtf  Nunquid  increduUtas  Ulorum  (idem  DH  evaeua^ 
vlif  Absit.  Nec  enim  credentibos  |irxjudicat  incre- 
dnlitas  Iransgressorum,  el  promissio  Dei,  quc  ad 
Abrabam  facia  est,  si  circa  pmevaricatores  evacua- 
tur,  circa  obedientes  impletur,  quia  mentiri  veritai 
iiescit,  sicut  scriptum  est :  Est  auiem  Deus  veras, 
omnis  vero  bomo  mendai.  Quia  rn^mo  sincpeccaio, 
pnctcr  illom  solnm  qui  ncc  nasccndo  habuit,  nec  vi- 
'  vcndo  conlra&ii.  IJco  sohis  vcrax,  iniplens  qn«  pro- 
inisit  quia  in  semine  ejus  bcncdiccRda:  cssenl  gen- 
les,  ct  benedicunlur  iu  Christo,  et  per  Chrisiuin, 
quia  in  i|  so  per  ejus  gratiain  credidci unl;  nam  ctsi 
incrcdulis  Judxis  evaeuau  est  in  eis,  qui  de  populo 

ik 


portanl  Christi  homiddc,  sicni  Cain  frairi- 

dii  poruvit*  Si  igiitar  prmpuiium  justitiat  legit  cn- 

ntiiat.  Tidbilia  iodigenl  hividbilibni .  inviilMlin 

am  indigenl  visibilibni,  oo  qnod  vlsibilia  hnagines 

lut  invidbiiittm.  Circnmdsio  carnii  Indlgel  cordii 

citcnmcisionf,  eurcnmdiio  autem  cordii  non  indigel 

camis  drcumdaiooey  qnia  imagine  non  indiget  ve- 

ritas,  imago  vcro  Indigei  verilaie.  Qnaro  e  go  dala 

eal  drennKisio,  d  aola  non  prodeaif  Primuin,  nl 

eofnoacereinr  Dei  popuhis  inter  gentes  vel  in  bcllo. 

Qjod  nntem  uli  membro  signantnr,  priroiiin  hscc 

causa  est,  ne  aliud  membrum  dcturparetur,  qiiod 

a»|ecitt  horieret;  ddnde  propter  gratiie  |»r()niis3io- 

Patroi..  LXVIII. 


IH  PMM  VSIl  ADRUIieTANI  EPISC  4?S 

ipso  dnno  Doroini  ercdidenint,  et  Implela  est,  et  A  et  vineit  cum  judicaliir,  «liim  gratiam  ah  incrcdutti 


usquc  in  finem  qnoddie  plenius  adtmpletury  quia 
Terax  est  qui  promisit,  et  fallere  nuilatenuft  p^^tftsl. 
E$t  aulem  Detu  vera^t  ommi  auiem  homo  mendax :  tt- 
cut  iaiptum  e$i.  Ul  jusius  proberis,  cam  in  peccato- 
rabus  vindicas  :  Ul  jusiilieerU  in  sermonibui  luii^  ei 
vineas  eum  ludicarii.  Vincis  cum  |iulicaris,  cum  mibl 
peccata  roen,  m'e  eoufitente  et  damnante,  dimitiis.  Ut 
justificeris,  inquit,  in  sermonibus  tuis,  est  enim  Deus 
verax ;  nam  etsi  vacuata  est  apostolatns  benedicljo 
in  iradiiore  Juda,  sed  in  Peirot  qui  fidem  consenra- 
vit,  iniplita  est.  Evacuata  est  promtesio  in  popoio, 
qui  proptcr  iransgressiones  perilt  io  deserto;  impiela 
est  in  eis  qiii  in  terram  sanctam  dono  Dominl,  fide 
cooperantc,  4>erducti  sunt.  Adjicit  etiam  de  paalmo  l 


repudiaiam  credemibus  oonfen.  Quod  vero  dicH  z 
Rst  autem  Deus  verax,  omnis  autem  bomo  mcndav, 
et  iierum  :  Si  autem  iniquitas  noatra  jostiliam  M 
commendat,  inP^leles  utrumqne  boc  testtmoniiim  iii 
rationnbili  sensu  acci:.iant.  Si  auiem  imquioi  nourm 
juitiiiam  Dei  cofmmendaty  quid  dicrmvif  Nunquid  mf- 
quui  Deui,  qui  t:ifert  iramf  Si  autem  iiii>|uius  oostra 
juslliiam  Dei  commcndat,  iniquum  est,  inquil,  si  in 
illos  vlndlcar,  c)ni  ideo  pcccav<  nmt  ut  justior  appa* 
reret :  qna  enim  Jusiitia  damnabii  injostliiam,  si  se- 
condum  te  bnroana  Iniquitate  flt  justier?  Hoc  l<»ee 
mag  stro  gentium  disserente,  daamm  ratlo  Tertltiir 
por^onanmi,  Id  est,  sub  imperiiia  roale  interpretnii- 
tis,  et  sub  doctrina  Apostoil  refelientit,  et  taniinan 


testiroonium  :  Ut  justificeris,  inquit,  In  sermonibos  B  si  Apostolo  pars  diversa  impradenter  eredensiutll- 


tolSt  et  vincas  cum  judicaris.  In  psalroi  ordlne  et  lo- 
CQtio  propheta  iia  seliabet :  0  Domine,  pronuniiasti 
quidem  sine  personarum  acceptione  te  in  peccatores 
vindicaturum»  et  quideni  nuiic  dum  mihi  remittis, 
patientiaro  tuaro  mendacium  judicant,  sed  vincis  cun 
judicaris,  dum  mihi  pccctU,  me  confitente  et  dam- 
nante,  diroiiiis,  quia  non  jiidicas  bis  in  idipsum.  Id 
caty  dum  homo  ipse  sui  juJex  culpam  in  so  lameii- 
latione  et  coniritione  persequitur,  injusta  esse  pieia- 
lis  luas  iniiulgentia  non  probatur.  Dum  me  immanis 
coniroissi  rouro  arguis  pcr  propheUm,  probas  te  ba- 
licre  de  nosiris  opcribus  curam,  et  vlncis  eos  qui  te 
incuriosum  huinanorum  actuom  judicabanl.  Ideo  de 
isio  sensu  Aposibli  totam  expositionem  ciijusdam 


ccret :  0  Apostole,  magnum  peceatia  nostria  solft* 
tiura  conialisti,  dicendo  qood  JustifleetQr  Deiia  In 
Dostromro  indulgentia  deHdonim,  et  quia  Teriiatem 
Dei  roendacia  nostra  comineiidani,  et  peceaU  noaira 
ffiisericordi»  materiam  Deo  Ingeront,  nl  per  iiflqvip' 
Utes  Dosiras  ejus  bonius  exerceator  et  gloria  dlla» 
tetor,  injusie  peccau  nostra  puniuntiir,  qine  a4 
mitnifestandaro  Del  patientiam  benevolenilaiiN|CM 
proficiunt,  sutlm  infert.  Hucusque  objectio*  adversaiB 
hic  respondei  Apostolus  illomm  sensuf :  Iniqnos  esr, 
inquii,  Deus,  si  in  illos  vindicat  per  qoorum  peecau 
benignus  apparei,  et  non  debeo  jodicari,  qnl  mentior» 
quia  meo  mendacio  Dei  veritas  colleeu  prcdlcalit- 
lior  invenitur.  Et  ideo  quanto  majora  mala  feeeri- 


saiicii  viri  posui,  ui  plenius  lectoris  sollicitudo  im-  q  nius,  lanto  majora  bona  ab  illo  pro  cujos  laude  pee» 


huereitir,  et  ubicunqiie  i  ic  invenis  paginas  pleaas, 
pro  Inisiructione  lioc  posui.  Ut  jusiificeris,  inquit,  in 
sermonibus  tuis,  ei  viiicas  ciim  judicaris.  Videarous 
quomodo  sibi  boc  loco  Apostoli  serroo  consentiat 
cuiu  lestimonio  quod  ex  propheta,  sermonrm  suuin 
confirniaiurus,  assumpsit.  Senteotiam  banc  evidenter 
illo  scnsu  Apostolus  ponii,  quo  dudum  David  sub 
p(Biiiienti;e  voce  protulerat,  dicens  :  0  Domine,  de 
seuiiiie  mco  csse  venlurum  Salvatorem  huroani  ge- 
ficris  proinisisli  :  nunc  dum  me  vidct  |  opulus  luuji 
dupllci  crimine  viilncratum,  blasphemare  feci  filios 
Israel,  ut,  duni  in  adulterio  el  horoicidio  perspic.unt 
reatum  mrum,  te  piitcni  esse  meniilum,  ct  ideo  pre- 
cem  saiisraclionis  agnosce,  et  tu  remitie  qiiod  ipse 
condemno,  ut  cum  ine  indulia  propiiiatione  i  epara- 
veris,  ct  dignum  promissione  tua  feceris,  in  sermo- 
nibus  tuis  ju  tus  appareas,  et  vincas  cum  a  reprcheu- 
soribus  judicaris,  et  ita  nunc  hanc  lincam  Aposlolus 
sequitur  dicens  :  Licet  transgressores  Judaei  fecerint 
nomen  Domini  blaspiiemari,  quo  dicatur  :  Haec  erat 
llla  gens  sancu  et  popuius  elecius,  qui  se  nunc  tcans- 
gressione  ei  inexpiabili  sacrilegio  et  crimine  irapie- 
talls  invotvit;  eccc  per  scelus  prajvaricatorum  Dei 
promissa  vacuata  sunt.  Sed  non  iu  esi,  nam  si  trans- 
gressores  a  gralk  excideruni,  veridicam  Dominl 
sponsionem  obedieniia  fideliumcoosequitur,  ac  sle 
conHbis  iltis  qui  eloquia  divina  in  irritum  adducla 
Jactabant,  justificatnr  Dominus  in  serroonibus  sois. 


cavimiis,  recipiemus.  Hoc  forUssls  Ideo  hnprudenles 
ita  inteliigi  debere  arbitrabantur,  quia  legimus :  Ul»l 
abundavit  pcccatum,  soperabundavil  gratta,  qoasl 
quse  peccati  det  meriium,  dom  clementls  Del  praesieC 
augmentom.  Sed  longe  allur  inlelltgenda  est  Isia  sen- 
lentia.  Et  qood  iu  per  satisfictlonem  et  emendatio- 
nem  oonsumpU  sit  alrandantia  peccatoroi|i>  ot  cmen- 
daii  non  solum  venlam,  sed  etlam  pracroia  mereren- 
lur :  ut  justificeris,  inquit,  In  sermonibos  tois.  Hoe 
icsiimoniom  pars  adversa  iia  proposoit  qoasl  dixeril 
David :  Propierea  ego  peceavi,  ot  dom  me  Jodicas,  tn 
jusius  appareas,  aut  misericors,  dom  remittes ;  ec 
ideo  parcere  mihi  debes,  qoia  inlquius  mea,  aot  inl- 
seri^ordiam  tuam,  aot  justiiiam  oommendat  Hnne 
j)eonim  errorem  Aposiolos  retraeut,  et  Interjectls 
seniemiis  destroit  dleens  :  Si,  qoemadmodom  alonl 
nos  quidam  dieere,  iniqoiias  nostra  jostfQam  Dei 
commendat,  ergo  loiqoos  est  Deos,  qul  infert  iraos, 
cum  iniquius  nostra  ^os  pnedlcet  mlserieordiam? 
S^cmidicm  homnem  dieo.  Abmt.  Id  esi  secondoni  car- 
nalem  sensum  luom,  vel  secondom  te^  qol  de  sope- 
riori  senientia  Um  Imperite  seatis  ec  lam  impnidentcr 
intelligis.  Qoa  enim  josiliia  damnabit  iojoeiitiam,  sl 
juxta  opiiiionem  tuam  humana  iniqoitate  slt  josiior T 
Sed  non  iu  est.  Nam  Deom  nosirum  non  Um  peceaU 
qnam  bonomm  operom  gesU  glorificant,  el  idee  In 
poniendis  peccatis  jostus  agnescltor ,  qui  sandis 
opcribus  deleciatur.  Aiioqnin  quomodo  judicMt  Dem 


4C5  IN  EPISTOI.AM  AD  ROMANOS  COMMENTARIA.  m 

aUum  ioen.  QmoiI  geiHili  dixii:  In  qao  altenim  judi-  A  ncni,  in  qm  em  per  castiiaiem  plaeendttm,  sive  «I 


cit»  teiftieom  coademnat.  Tmfvm  non  doee%.  Qiiare 
Boo  eoBvoiiit  Viu  toa  doetrin»  in»,  et  opoa  tuom 
doitruit  fidem  toam,  et  iu  lit  ut  icx  non  cuslodlia 
000  aolom  tibi  nihii  proaii ,  aed  eiiam  majoris  te  crt- 
minis  ream  leneat,  ol  eonieaHitorem  soum.  Qoi  pra> 
ifkos  nm  fMnmdmm^  fmrari$.  Quidam  dicont :  Fumris 
CliristuiD,  id  est»  abscpndis  eum  ab  bomiuibos,  vei 
sacras  Scripturas,  si  possist  relis  sobtrabere.  Oai  di^ 
cts  noii  jNacAaailNiii,  iMwAorit.  Noo  est  una  mcacha- 
tio,  nam  omne  qiiod  lotom  Deodebes,  si  alicui  prm- 
terq^am  Doo  re^ldideris,  mmchsrls,  sive  amorem, 
sive  timufem,  sivo  sorviiium,  si?e  obedientiara,  sIto 
spom,  oi  Uleo  gravius  ab  Ulo  dolhiquiiur»  a  qoo 
peiteiio  prmdicotor.  Qoi  o^ooiioorti  idoktj  unUo^ 


Christoa  signiflcareior  cx  circooKisiione  veiitums, 
nsqoe  ad  qucm  ftilnra  erat  camalis  circumcisio,  cu- 
jos  lypum  gerens  Jesus  fil^os  Nave  sccundo  circum- 
ciderc  jnbeiur  fiiios  Israel.  Sed  hoc  figora  fuit,  fai  lan- 
tum  ui  Jiccrelor  :  In  novhsimis  diebus  circufflcid<*t 
Dens  cor  tnum.  Et :  Circumcidite  praepotia  cordi^ 
vestri.  Et  ul  originale  peccatum  in  eo  mcmbro  iild 
Interitim  liierat,  eiism  legis  temporepoiil>elur.  fianitt 
prnrpafinm  i/liics  tn  ctrmiiidtioiiem  upnUihHmrf  ei 
judkabil  quod  ex  Mtmra  eiL  Quia  babci  j>i6tiliam, 
cojus  sigfiom  est  circiimcibio.  Prmfuiium  ie§em  con- 
iummaM,  implens.  Te  qni  per  HUerom  ei  cireumei^ 
iionem  profifaricalor  legii  n  ?  Dom  litler»  circumci- 
sionem  sectaris,  spiriius  accipere  non  mereris.  iVoit 


|jnm  fodf.  Saerileghim  est  qnod  proprie  in  Oeum  B  enim  qui  in  man\feito  Judjeui  eii,  Omnia  qtim  anie 


oommiilitur,  qoa<i  sacri  violatio»  vol  pravaricatio 
maodatorum.  Qot  im  loge  glarimii,  Diceaa  lo  boatom 
food  Dei  iioveria  voluaiatmn.  Por  pripvmtofionsm 
le§it  Denm  inhonoru.  Expospit  sacrilegium,  i\roMt«n 
iRtm  Deipor  voi  bloiphematnr  inter  genioi^  iicnt  scH» 
phmi  €iL  VsB  quorom  malis  operibos  nomen  Domioii 
ftiorii  btasphematom,  sleotscripittm  esl  s  PoUuoronl 
Dooion  sanctomoMum  iniorgenios,  dum  dicttniur  po- 
plUos  Deiy  qoi  iotor  gentes  captivi,  pcecaiis  suis  fa- 
eientibos,  demoraotur,  tti  dicerool  gonl^,  Dominom 
noft  posso  popuium  suom  defeiidere,  80  per  idola 
sua  oxstilisse  viclnre%  oon  inlelligentes  quod  Israel 
ii  Diiminam  tenuiiisei,  sompor  illis  foerat  dumioato- 
rus»  01  per  hoc  doloosor.  CircMmcitio  qnidem  prodeU^ 


drea  cxtoriorem  bominem  gerebaniur,  figuram  ex- 
lerioris  bomiuis  pr«rerebant.  Noqnoqnm  in  manife' 
uo  in  came  circnmeiiio^,  «ed  f  oi  in  abicondito  Jndenm 
esf.  Ipse  verus  Jada*as  est.  Et  eire.tmeiiio  eardii  tn 
fpinfa.  Dc  qiia  scrlplum  esi  in  lcge  :  In  novissiniis 
diebus  circumcidci  Deus  cor  iuum,  ei  cor  seminis 
toi.  In  spiriiu,  inquit,  id  est  secundum  novum  lesta- 
mcuium,  qnod  inieriora  qaaerit,  qu»  solus  vitcal 
Dcos,  et  baec  est  vera  drcumcisio.  Non  Uttera^  cn- 
jui  /aos,  non  ex  kominibui,  ud  ex  Deo  eit,  Litiera 
occidit,  spiriius  auiem  vivifical.  Lex  liiter»  noo  esl 
data  joslis,  sed  injosiis,  ot  ideo  landem  hnmiuum 
merebstur.  Lex  autem  Gbristi  j^m  non  niin.niur  g!a« 
dium  pccciintibns,  sed  promiitit  pneniium  libere  ser- 


«  iegem  oburvu;  «i  aolcm  prffvoncoior  le^i  vi,  dr-  C  vientibns,  et  ideo  laudoiii  a  Deo  habei«  qui  solu^  vl- 
enmciiie  tna  prmpntium  faetaeii.  Prodcst  touiporesuo,      det  cor,  quia  cx  flde  prccainr. 


sive  quia  vivero  facii  Judmum,  ei  otm  exlerminari. 
Polosl  oiiia  iiitdligi :  Circumcisio  prodest,  quia  fadl 
inteUigiease,quia  perspecta»  inveiiiiur  carnis  c  rcum- 
dsioiio  cossanto  veram  cordis  esse  veoiuram.  Prm- 
varicator  legis  osi,  dum  oou  sequiiur  quod  ibi  prm-, 
diclum  est.  Signum  prodost,  sl  rea  adsit,  c^icrum 
signum  sioe  re  superfiuum  erit.  Nam  et  signum  qood 
Cain  accepit,  hoc  significavii  quod  Judxos  circumci- 
sio  discenierel  a  reiiquis.  Et  sicut  ille  vagus  ot  pro- 
logno  com  ipao  signo  osqoo  ad  nsortem  dohivil,  sic 
Jttdan  ttsqne  in  Aoem  com  ipso  drcttmcisionis  jam 
umoi  aigoo  per  orbem  dispersi»  pleni  xeh>  ei  pavore 
discarrttm,  el  Bollas  en  aoleridreanKbionem,  uvo 


Cap.  III.  Quid  ergo  amptius  eil  Judaof  ant  qum 
utilitas  eircumcisionis  ?  Reddii  raiionem  quod  le\  ina- 
uis  non  fncrit,  sed  quod  cariialis  circumcisi  nis  prx* 
rogafiva  vana  sit,  nullis  operibus  fulta.  Inierrogit, 
Q  lid  amplius  babeat  Judxus.  Respondci  sive  ex  sc, 
sive  es  pcrsona  Judanorum,  MuUum  per  omnem  mo^ 
dum.  Nam  si  ipsius  esi  sensus ,  UuUum  per  omncni 
motlnm;  et,  Omnis  bomo  mendax,  quomodo  po  iea 
convcnii  dicensrSi  aotem  iiiiquitasnoslra,  ei  csiera, 
Postremo,  quomodo  negai  prxceliere  Judxos  multum 
per  omnem  modumf  Mulia  illa  utiiiias  erii«  si  elo- 
qoia,  qux  meruit  acdpcrc,  studeatcusiodire.  Primune 
qnidem^  qma  credila  etmt  illii  eloquia  Dei.  Qu'  d  gen- 


sob  pagaBis,  sivo  s«b  Chrioliaois  priaeipibus  ipoom  D  Ubos  nulla.  Qnid  enim  n  quidam  Hlorum  non  eredide- 


signam  porianl  Chrisii  homicida,  sical  Caio  frairi- 
dda  portavit.  Si  igUtur  prmpntium  Jmiiiiai  legie  oi- 
siodiof.  Tidbilia  iodigenl  hividbilibtts ,  iovislMlio 
ooo  Indigcol  vlsibilibtts,  oo  quod  vlsibiUa  hnagines 
sint  iovisibilittm.  Circttuioisio  caniis  ladigel  cordis 
dfcamdsioof i(  drcaaMisio  auiem  cordio  non  indigel 
camis  circumdsioBe,  qaia  iosogine  non  indiget  vo- 
ritas,  ioMgo  vcro  iodigot  vorilate.  Qoare  e  go  dau 
esi  drcttmdsio,  d  soia  tton  prodesif  Primom,  ol 
cognoocereiur  Dei  popohis  inter  gentes  vel  in  bcllo. 
Qaod  autem  uli  membro  sigttantar,  prirouin  hscc 
causa  esi,  ne  aliud  meadirum  dcturpareiur,  quod 
asieciu  horierot;  ddodo  propter  gratiie  |»roniis3io« 

Patrol.  LXVIIL 


niRl^  Nunquid  increduUtai  Uiorum  (idem  Dei  evaena^ 
df  f  Absit,  Nec  entm  credeniibas  prxjudicat  incre- 
dalitas  iransgressorum,  el  promissio  Dei,  quc  ad 
Abrabam  facta  est,  si  circa  pmevaricaiores  evacua- 
tor,  circa  obedientes  impleturt  quia  mentiri  veritao 
uesdt,  sicui  scriptum  est :  Est  aulem  Deus  Teras« 
omais  vero  homo  mendax.  Quia  nf  mo  sine  peccato, 
pncter  illom  solum  qui  nec  nasccndo  habuit,  nec  vi- 
'  vendo  contra&ir.  IJeo  sohis  verax,  iuiplens  qn«  pro- 
inisit  quia  in  semine  cjus  bcnediccRda:  esseiil  gen- 
les,  et  benedicuniur  iu  Christo,  et  per  Christuui, 
quia  in  i|80  per  ejus  gratiain  credidci  unt;  nam  ctsi 
incredulis  iudx*is  evacuau  est  in  eis,  qui  de  populo 

ik 


111  PMMVSIl  ADRUMeTANI  EPISC  m 

Jpso  dnno  Doroini  crcdiUonint,  €t  impleU  e«t,  et  A  et  vtncit  cum  judicaliir,  diim  gratism  al»  inercdiilii 

repadiatam  credentibns  cenfen.  Quod  Tero  dicii  i 
Ett  aatem  Deus  verax^  omnis  auiem  homo  mendat , 
et  iterum  :  Si  aurem  tni(|uitas  nostra  jattiliam  Del 
commendat»  inf^leles  ulrumque  hoc  lestimoniiim  fn 


usquc  in  finein  qnoiidie  plenius  ftdimpletury  quit 
Tcrax  est  qui  promisit,  et  rallere  nuilatenus  poiest. 
Esl  autem  Deu$  veram^  omms  auiem  komo  mendax :  tt- 
cut  iaiplum  eiU  Ul  justus  proberis,  cnm  in  peccato- 
rabus  vindicas  :  Ut  justilieerU  in  sermonibui  tuU^  ei 
vinca*  cum  judicarii.  Vincis  cum  jtidicaris,  cum  mibi 
peocata  roe»,  roc  coiiriiente  et  damnante,  dimitiis.  Ut 
justificeris,  inqiiit,  in  sermonibus  tuis,  est  enim  Deus 
verax ;  nam  etsi  Tacuau  est  aposlolatns  benediclio 
in  iraditore  Juda,  sed  in  Peiro»  qui  fidem  coitsenra- 
▼it,  inipli  ta  est.  ETOcuata  est  promtesio  in  popolo, 
qui  proptcr  transgressiones  periit  In  deserto;  implela 
est  in  eis  qui  4n  terram  sanctam  dono  Domini,  fide 
eooperantc,  perducti  sunt*  Adjicil  etiam  de  psalroo  l 


rationabili  senso  acci:.iant.  Si  auiim  imtiului  noUra 
juititiam  Del  eommendat^  qnid  dicrmui  ?  Nunquid  ini' 
quui  DiUi,  qui  rClfcrl  iramf  Si  auiem  iiiii|uius  nostn 
justiiiam  Dei  commendat,  iniquam  est,  inqiiit«  sita 
iilos  vindlear,  c)ai  ideo  peecav<nmt ut  jusiloriippA* 
rerei :  qoa  enim  jastilia  damnabii  Injosiltiam,  si  se- 
candum  te  bnroana  Iniquiute  fll  justior?  Hoo  l«ieo 
mag  stro  geniiom  disserente,  duaram  ntlo  tert:tar 
personamm,  Id  est,  tub  imperiiit  rotle  inierpreUa- 
tis,  et  sub  doctrint  Apostoil  refellentlt,  et  lanqatm 


testirooiiium  :  Ut  justiflceris,  inquit,  In  termonibus  B  8i  Aposiolo  pars  diverst  impradenler  erederisiu^- 


1018«  et  vincas  com  judicaris.  In  psalroi  ordlne  et  lo- 
cntlo  propheta  iit  seliabet :  0  Domine,  pronuntiasti 
quidem  sine  personarum  tcccpiione  te  in  peccalores 
vindictturum»  et  quidem  nuiic  dum  milii  remiilis, 
patieniiam  tuaro  mendtcium  judictnt,  sed  Tincis  con 
judictris,  dum  mihi  pccctU,  me  confitente  et  dtm- 
nnnie,  diroiitis,  quia  non  jiidlcas  bis  In  idipsum.  Id 
rtty  dum  homo  ipse  sni  juJex  culpam  in  so  Itroeii- 
tttioneeiconiritione  persequiiur,  injusit  esse  pielt- 
tis  luas  indulgenlia  non  probttur.  Dom  me  immtnis 
conimissi  roum  trguis  pcr  propheUm»  probts  te  ht- 
|)Ore  de  nostris  opcribiis  curam,  el  vlncis  eos  qui  te 
incuriosum  humanorum  acluum  judicabaut.  Ideo  de 
isto  scnsu  Aposioli  toUm  expositionem  ciijusdam 


ceret :  0  Apostole,  magnum  peceatit  nosirlt  toU* 
tium  contnlisii,  dieendo  qood  jusliAoetur  Deot  in 
Doetrorom  indulgentia  delleioram,  el  qult  Teriitten 
Dei  mendtcit  nostrt  commeiidtni,  et  peceau  notirt 
misericordisB  mtteritm  Deo  Ingeront,  nt  per  Irtiqaip- 
Utet  notirts  ejas  bonius  exereettor  et  glorit  dlfah 
teiur,  injuste  pecctU  nostrt  panittniar,  qmt  td 
fOl^nifesundaro  Del  pttieniitm  benevoteniitniqoe 
proficlunt,  sutiro  infert.  Hucnsqoe  objectio*  tdvertti 
hic  respondei  Apostolus  lllorom  tensul :  liilqaos  esf, 
inquit,  Deut,  si  io  illos  vindlctt  per  qoorum  peectU 
benignus  apptrei,  et  non  debeo  jodictri,  qoi  menilory 
quit  meo  mendtcio  Del  veritts  colleeu  pmllctlii- 
lior  invenitur.  Et  ideo  qutnto  majort  mtlt  feeeri- 


saiicti  viri  posiii,  ui  pleniut  lecioris  soiliciiudo  im-  Q  nius,  lanlo  majora  bona  ab  illo  pro  cojos  laode  pee» 


buereiiir,  et  ubicunque  i  ic  invenis  paginas  pletas, 
pro  iiisiructione  lioc  posui.  Ul  jusiificeris,  inquit,  in 
sernionibits  tuis,  ei  vincas  cum  jiidicaris.  Videamus 
quomodo  sibi  boc  loco  Aposloli  sermo  consential 
cuni  testimonio  quod  ex  propheta,  sermonrm  suuiii 
confirmniiiruSy  assiiinpsit.  Senlenliam  hanc  evidenter 
illo  scnsu  Aposiolus  ponit,  quo  dudum  David  sub 
poeuiienliae  voce  protulerat,  dicens :  0  Domine,  de 
seuiiiie  meo  esse  venturum  Salvatorem  huroani  ge- 
licris  promisisti  :  nunc  diim  roe  videl  |Opulus  luusi 
dupUci  crimine  vulncratuin,  biasphemare  feci  filiot 
Israel,  ut,  duni  in  adullcrio  el  horoicidio  perspic.unl 
reatum  moum,  te  puteni  esse  mentiluin,  ci  ideo  pre- 
cem  saiisraclionis  agnoscc,  el  lu  remilte  quod  ipse 
condemno,  ui  cum  tne  indulta  propitiaiione  i  epara- 
verls,  ct  dignuro  promissione  tua  feceris,  in  sermo- 
nibus  tuis  ju  tus  appareas,  ei  vincas  cum  a  reprelieu- 
soribut  judicarts,  el  ila  nunc  hanc  lincam  Apostolut 
sequitur  dicens  :  Licet  transgressores  Judcci  fecerint 
nomen  Domini  blaspiiemari,  quo  dictuir  :  Hxc  erat 
Ifla  gens  sancu  et  popuius  electus,  qui  se  nunc  tctns- 
gressione  el  inexpiabili  sacrilegio  et  crimine  irapie- 
talis  invotvit;  ecce  per  scelus  prx^varicttorum  Del 
promissa  Tacuata  sunt.  Sed  non  iu  esi,  nam  sl  trtns- 
gressores  t  graUt  excideruni,  veridictm  Domini 
sponslonem  obedieniia  fidelium  cooseqoilur,  tc  tic 
confuyis  illis  qui  eloquit  divina  in  irrituro  tdductt 
Jactabanl,  jusiificainr  Dominus  in  sermonibus  tuis, 


ctvimus,  recipiemus.  Hoc  forltstit  Ideo  Improdentet 
iia  Inlelligi  debere  trbitrtbtntur,  quia  legimnt :  Uhi 
tbundtvit  pcccatum*  tapertbundtvit  grtttt,  qotsl 
quse  peccaii  det  meritum,  dom  dementlc  M  praettefe. 
tugmentum.  Sed  longe  tllter  inlelligendt  est  islt  teo— 
tentia.  Et  qo04l  lu  per  sttisfictionem  et  emendttto- 
nem  oonsumpu  sit  tlrandantlt  peccttoroiii,  ot  emeo— 
dail  non  solum  venlam,  sed  etltm  pncmlt  mereren- 
lur :  ut  jusiificeris,  Inqolt,  in  sermonibos  toit.  Hoe 
tcsiimoniam  ptrt  tdverst  itt  proposuit  qottl  dixerit 
David :  Propteret  ego  peceavl,  ot  dom  me  Jodlett«  iv 
justus  tpptrets,  tut  misericors,  dom  remlttet ;  ec 
ide>)  parcere  mibi  debes,  qnit  inlqulus  mea,  tot  ni- 
serieordiam  tutm,  tot  josiilitm  oomoMndoL  Hnne 
j)eoniro  errorem  Aposiolos  reirteut,  et  interjedis 
senteniiis  desiruit  dieens  :  Si,  qoemadmodom  tHmi 
Dot  quidam  dieere,  iniqoilts  nostrt  jostititBi  Dei 
commendtt,  ergo  loiquos  ett  Deot,  qoi  iofert  iran, 
cum  iniquiut  nostrt  ^os  pnsdicet  mitericorditm? 
S^ctNdicm  hominem  dieo,  Abiii.  Id  eti  tecondom  ctr- 
ntlem  sensum  loom,  vel  secondom  le^  qoi  de  sope- 
riori  senienlia  um  Imperile  teotit  et  Itm  ImpnMleoter 
intelligis.  Qna  enim  jntiltit  dtmotbit  liijotlliltm,  sl 
juxu  opinionem  tutm  humtnt  ioiqaiitte  slt  Jottiorr 
Sed  Don  iu  est.  Ntm  Deom  ootirom  non  Un  peectit 
qntm  bonorom  operom  gesU  glorifietot,  el  ideo  lo 
puniendis  peccttis  justos  tgnesdtar ,  qui   tanctit 
operibus  deiectttur.  Alhquin  quomodo  judicmlni  Dem 


r>3  IN  EPISTOLVM  AD  ROM 

reiil:  Lcgrm  crgo  deslruis,  in  qiin  omncs  liui  crcdide-  A 
runt  jusli  circumcisi  fucrunl  anie  lcg<*m  iiicircumcsi, 
»cd  tanien  nullus  iiicircumcisus  in  lcgc.  Non  soliis, 
lit,  nou  destruo,  sed  confirmo,  dum  lianc  pracdico 
circiimcisidnem,  quain  ille  prxdixit :  In  novissimis, 
inqoit»  diebus  circumcidet  Dominus  Dcus  cor  tuuro, 
ct  DT  seminis  tui,  ad  Deum  tuum  amandum.  11  ic 
ea  Gdes.  Taoc  destruerem  legcm,  si  illam  mcntiiam 
dicerem,  hoc  est  non  cessaluram,  cum  iila  se  pro- 
miseritcessaiuram,  licutdicit  Jeremias  :  Dabo  robis 
lesumeutum  noTuro.  Et  Isaias  :  Ex  Sion  cgredieiur  ^ 
lcxy  el  Terbum  Domini  de  Jcrusalem.  Sed  legem  i(a- 
tvimus.  Stare  facimus,  dum  probamus  vcruin  esse 
quod  disit  de  aniiqnis  justis  et  gcniibus  credituris,  el 
iptritoalem  circumcisiouem  venturain,  dum  hoc  of- 
ficii  fides,  qnod  lex  jubei,  qa.t  fides  si  non  sit,  jubei  l\ 
lantam  lex,  et  non  implenics  Jussa  reos  lenei,  qtia^ 
Bon  implciur,  nisi  per  cbaritatem,  quam  Spiritus 
Mficius  infiindit  pergraliam  suaiu. 

Cap.  tv.  Quid  ergo  dicimu*  invenisM  Abraham  pa- 

trsm  nastrum?  Revocat  illos  ad  cajiui  circunicisionis, 

Dt  qood  initio  constileril,  id  babealur  in  toio.  Cir- 

ctinicisio  in  carite  ci&l,  fidcs  auiem  in  ineiile  consislit. 

Abraham  secundum  fidem  per  pra^puiium  pater  esi 

gentiuro,  secundum  carncm  paier  est  circumcisionis. 

Fides  auicm  qua  patcr  esi  gentium,  non  in  carne,  sed 

iii  nicnte  consisiit.  Secundum  carnem.  Id  cst  secun- 

dum  carnis  circumcisioncm.  Si  enim  Abraham  ex  ope- 

nh MM  juililicatUB  eil,  habet  yloriam,  Qtioinodo  cx  opc- 

ribu4, cum  ei  ipse ex  gentibus  vencrhl  Sed  non  apud 

Oenm.  Sed  apud  semetipsum  habel,  quia  jussa  |xt-  q 

lcti ;  aliter  ergo  niliiL  Illi  Dcus  donavit,  sed  cx  «e, 

led  ex  operibus  suis  babult  gloriani.  Sed  quia  ilUim 

fides  aDeodonaia  sineopenim  prxsomptioue  jiis!i- 

ftcat,  Don  sibi,  led  Domino  cx  graluita  largitate  dat 

|ioriain.  Diciiergo  beatum  Abreham  non  ex  opcii- 

)ms  (quia  anie  legem  fuii),  sed  ex  fide  (quia  promissis 

bci  credidii)  ioveuissc  jusiitiam,  ei  quia  fides  per 

gTiriam  Dei  non  solum  pcccaiorem,  sed  ci  impium 

pro  Dei  bonltaie  jusiificat,  dum  iton  ex  operibus  lia- 

iH^ifidaciam,  sed  per  omuia  se  Deo  inleliigil  debito- 

^"ii  quia  oibil  inTcnii  qyod  sibi  arrogarc  possii  cx 

D^^rilii.  Quid  enim  Scriptura  dicit  ?  Scripiuram  intcr- 

1^00101.  Credidit  Abraham  Deo,  Probavii,  et  idco 

*H  Deuro  babei  gloriam.  Taiu  magna  fuit  dono  Dci 

fidei  Abraha*,  ui  ei  prislina  ei  peccata  donarcntur,  d 

^^^t\  pru  omol  juslitia  duceretur  accepio,ci  unio 

arn  tt  flagravil,  ui  dcinccps  semperJ)eo  (ilacerei.  Et 

rcpttunm  eU  iUi  ad  juititiam,  Compensatum  sola 

fidii.  £t  auUm  qui  opcratur^  mercei  non  imputatur 

uamdm  graiiam,  %ed  ieeundum  debitum.  Cxponii 

ipimn  exemplnm.  Et  quia  (ex  opera  requirit,  per 

qiix  clatas  fn  rat  Pbarisxns ;  cnm  crgo  justificat  iui- 

Itiam  di •  ioa  miseratio,  locum  miriti  non  potest  I1.1- 

bere  praesumptio.  Debitor  enim  cst  aiitcquam  pare  >i 

praer^pifSy  et  nisi  paruerit,  damnatus.  Si  aui-m  re- 

cerit,  non  babet  gloriam»  qnia  inutiiis  servus  est,  qui 

uiiiil  ampliuii  opcratur.  Si  vero  qui  non  operatur.  De 


\i\OS  COMMENTAIUA.  456 

circumi  isionc  dicii,  ct  cxlcris  biijusmodi.  Credenti 
autcm  in  eum^  qui  justificat  impium.  Inipium  per  so- 
lam  fidcm  justificai,  non  opera,  qune  non  habait ;  !^i 
enim  sccundum  opera,  puiiieiidus  cst,  non  Itbcran- 
dus.  Simul  aiiendendum  non  peccatorcm  justificari 
per  fidem,  sed  impium.  Reputatur  fides  ejui  adjutti- 
tiam,  iecundum  propositum  graticB  Dei :  $icut  et  David 
dicit,  Sicut  Abrnhx ;  ei  nostra  filiorum  ejas  per  ftm- 
tiam.  Beatiludinem  homimi.  Magna  beaiitndo  est,  siiie 
labore  legis,  vel  pocnitchtiae  fidcm  per  s<dam  graiiain 
proniercri,  secundum  proposiiuni  Dei,  quo  proposuit 
gralis  pcccala  dimittcrc.  Cui  Deui  accepto  feri  juiti- 
iiam  iine  opcribui.  Illi  accepto  feriur  jusiiiiam  *  siiie 
operibus,  qui  |ier  fidem,  qua  primum  Deo  credidit, 
ei  de  prxterilo  absolvliur,  et  de  prxsenti  just  fica- 
tur,  ct  ad  futura  fidei  opcra  pneparaiur.  Probaie 
vult  et  in  ipsa  lege  prxdici ,  justitiain  sine  ope.  ibus 
prodesse,  nec  se  hoc  suo  defendere,  ted  prophei» 
cxeiiiplo  firmare.  Quod  remittiliu*,  non  est,  quod  tc- 
giiur  non  patet,  et  ideo  nec  impalaiur.  Beaii  quorum 
reniiiiCD  iuni  iniquit'-les,  Gontra  Judxi  arrogautiam, 
qiiia  be:Hiiudo  ct  rciuissio  peccatorum  creduliaiis 
opiis  cst,  uon  laboris.  Quidam  dicunt  remitii  pcccata 
per  baptismum,  tegi  lacrymis  pcenitenti»,  non  im- 
putari  ulla  pcccaia  in  marlyrio.  Quamvis  lotum  in 
l\  ie  baptisini  possii  inielligi,  tamen  cum  remissa 
fuerint  delicta,  diligi  ur  Deus.  Cui  enim  plus  dimitti- 
tur,  plus  diligil,  et  ideo  cbaritas  operit  multiiudinein 
pcctatorum,  ut  superet  dileclio pristinum  coniem - 
ptum.  Non  autem  imputat,  dum  bonis  t  jus  deinceps 
operibus,  quac  per  cbaritatem  fiunt,  deleclalur,  ncc 
remiiiiscitur  ejus  ania  faciorum.  Et  quorum  tecta 
iwit  pevcata,  Charitatc.  B^oiifi  vir  cui  non  imputavit 
Dominui  peccatum,  Ne  rememoraiur.  Beatitudo  ergo 
htec  in  eircumciiione,  an  etiam  in  prteputio?  Volunt 
aliqui  islaro  beatitudlnem  tribus  temporibus  as-igna- 
re,  Katurji,  Clrcumcisioni  ci  Chrisiianilati,  sed  ut 
eos  agloria  privilegii  excliidai,  ipse  dicit,  non  in 
circumcisione,  sed  in  praepuiio.  Dicimui  enim  quia 
reputata  at  Abrahce  fidei  ad  juititinm,  Quia  uiriqiie 
aonfitemur  jusiificalum  ;  qtiia  ergo  do  Abrahani  ira- 
cinmuSy  quod  de  ipso  inveniret  ratio,  hoc  in  omnibus 
aecipiarous,  hoc  oinues  Indubitanter  tencamus,  quia 
fides  baec  non  soli  Abrahx  profucrii,  sed  omnibus 
qui  creduliiatis  sux  sequuniur  exemplum,  sicut  in- 
sequentibus  legimus,  ut  rcpuielur  illi  ad  justitiam. 
Quomodo  ergo  reputatacit,  in  circumciiione^an  tn  pra- 
puHo?  Videamus  utruin  propterea  jusiits,  quia  cir- 
cumcisiis ;  an  idco  circumcisus,  quia  justus  invenius 
est  :  uirum  circuincisio  de  justitia,  ao  justitia  de 
circumcisione  sit  nata.  Non  in  drcumeiiione^  sed  in 
praiputio,  Antc  jiistificaiosest  quam  circamcideretur. 
Non  ergo  propier  circunicisiooem  justifieatus  est» 
Et  signum  accepit  circumcisioms,  Ne  diccrent  :  Quid 
ergo  circumcisus  esi,  si  non  iudi;;ebai  circumcisionef 
Signum  esl,  inquit,  justiti:i\  non  augmcntum.  Item 
•liier  :  Ut  ostciiderct  quam  justiis  ei  fidelis  esscl», 
qui  dulorcin  sibi  cx  inandalo  Dei  iion  dubilavit  io- 


*  Legcuduin  sajic  justitla  in  nominativo  casu.  Ldit. 


135  PRIMASII  \Wx 

ferre,  nonpiitons  superfluum,  quod  ab  scienlEarum 
Domno  jubebaliir,  sicul  nec.p.irricidium  impium, 
qiiod  fons  prxceperal  p  etaiis.  Sigmieulum  ju$liita 
fJei.  I3l  figiiificaret  justiiiiro  Christi,  quae  ei  fide 
est,  qus  nunc  esi  in  praeputio,  sife  quae  ei  in  prae- 
putio  est  naia.  Item  aliter  :  Tam  perfecta  fuit  fldes 
«ujus,  ut  signaculum  mcreretur,  scmper  res  plena 
signaiur  et  inagna.  Qwb  est  in  pr<Bputio.  Nunc  in  bis 
qu£  ei  geniibus  eredunt.  Vt  sit  pater  omnium  cre" 
dentlum  per  prwputium,  Ut  omnes  qni  ex  gentibns 
crcdunt,  secundum  fidcm  filii  sint  Abrahas  :  dum  et 
illis  sota  fides  ad  jusiiiiam  repuiatur,  etiam  et  ipsl 
fircumcisi  non carne,  sed  corde  :  sive  quia  ante  cir- 
cumeisionem  juslus  csset  prseputiaiorum  paier  justo» 
rum.  (Jt  repuletur  et  iUig  ad  jutlitiamf  et  $it  pater  cir» 
eumei$iows,  Cum  ju^tificati  fu.*rinl,  circumcisi  sunt : 
«iuia  praeputiatus  si  jusius  et,  pneputium  ejus  in  cir- 
cumcisione  reputabitur.  Hodo  enini  signo  non  est 
opiis,  per  quod  abbomin  bus  cognoscalur.  Non  ciiiui 
iina  gens  cst  Dei,  sed  ei  omnibus  congregatio  :  quia 
]:im  yenit  exspeclatio  gentium  Christiis.  Non  hi$ 
tantum  qui  sunt  ex  circumcisione  fi.leles^  led  ei  his  qui 
scctantur  vestitjia  fideif  quce  est  in  prceputio  palri$ 
vostri  AbralKB,  Si  illum  imitantur.  Non  enim  per  /«- 
^^1.  Non  per  legcm,  scd  anie  legem  :  quia  in  lege 
qiiideni  Ue  fide  et  proniissione  Abrahx  creJitum  est : 
sed  Moyscs,  qui  scripsit  legem,  postea  fuii.  Deinde 
ipse  ad  Galatas  dicit  :  Quia  post  quadringentos  et 
irigiuta  annos  facia  est  lex  qnap  non  irrituni  ficii  ad 
ovacuandam  promissionem.  Promissio  Abrahce,  aut 
semini  eju%  vt  hwres  esset  mundi,  Non  per  clrcumci- 
sionem.  Sed  per  justitiam  fidd,  Ut  in  semine  Abra- 
hae,  id  est  Chris:o,  benedicerentur  omnes  gentes, 
cui  datae  sunt  a  Paire  gentes  in  basreditaiem ;  sive 
ut  curo  eo  requicscant  gentes,  sicut  dicil  Salvaior  : 
Venieiit  ab  Orientc  et  Occidente,  et  recumbent  cum 
Abrabain,  et  Isaac,  ct  Jacob.  Si  enim  qui  ex  lege  htc- 
redes  sunt.  Si  ei  circumcisione,  secunduin  vos :  si 
illi  siiji,  ut  vos  vuliiSy  haereiies,  non  reddidii  Detis 
Abrahas  quod  prnniisit  |)er  justitiam  ut  pater  esset 
muliarum  geutiiim,  ei  videtur  sine  eausa  credtdisse. 
Sed  non  iia  est :  nain  implevit  Deus  Abrahae  promis- 
lionem,  quia  ex  omni  parte  mundi  gentes  credunt  in 
Chrislo.  Ea^nanita  e$t  fides,  abolita  est  promissio, 
ICrgo  neino  justificaiur  ex  fide,  nec  ipse  Abraham. 
Sed  qiioniam  fldes  exinanirl  non  potesi,  nec  promis- 
sio  abi^leri,  suptTcst  ut  non  sit  ex  lege  haereditas, 
sed  per  justitiam  fidei.  Lex  enim  peccata  non  donat, 
sed  Indical  [Alias  vindicat  hive  judicat],  Eiideonon 
piitest  fiiios  faccre  Abrabae,  quia  secundum  quod 
orones  sub  peccalo  invenii  sunt,  omues  crant  pu- 
iiiendL  Ideo  ergo  ex  fide,  ut  dimissis  per  gratlam 
peccaiis,  fiant  filil  Abrah;r.  Lex  enim  iram  nperatur, 
Ou»  Injustis  est  posita,  qux  magis  giavavit  peccan- 
les,  non  absolvil,  quia  injusiis  est  posita :  in  prausenti 
cniin  poenaro  transgressoribiis  inferebat.  Lex  enlm 
quid  aliud  quain  soia  lillera  esi  eis  qui  eam  legere 
noverunt,  et  iroplere  non  possunt  ?  qux  talibus  lit- 
ifra  esi,  quia  non  Cbi  adjutrii  legentiuui,  scd  testis 


UMETANI  EPISC.  436 

A  pcccantium.  Idco  quippe  Icx  iram  operaiur,  ut  ter- 
rito  atque  converso  ad  Jusiitiam  legis  Iroplendam  Dci 
misericordia  gratiam  largiatar  per  Jesum  Cbrisiuui 
Domiiinm  nosirum,  qui  esi  Dei  sapientia;  de  q«o 
scripium  est :  Legem  ei  miserlcordiam  lu  lingua  por- 
taf.  Legem,  quae  terreat,  roisericordiam,  qiia  subre- 
niat.  Coguitio  iuque  legis  facii  superbum  praevarica* 
iorero  :  per  donuro  antem  charltatis  delectai  legU 
.esse  factorem.  Lex,  inquit,  iram  operaiur,  boc  ideo, 
quia  Ira  Dei  major  esi  in  praevaricaiorem,  qui  per 
legem  cognoscit  peccalum  ei  tamen  facit.  Ubi  emm 
noH  e»t  lex^  nee  pravaricatio,  Quae  pr^tcr  iraosgret- 
sionem  posita  est :  uhi  eniui  veniiex  lege  praeceptio, 
abuiidavit  et  pracvaricationis  occasio.  Ideo  ex  fide. 
nu>reJcsexfide,  nonex  I^e.  Vt  secundum  gratiam. 

6  Diligenter  adverte,  quia  secundum  gratiam  dixii,  ui 
cesset  pnesumptio,  qnud  sibi  lilandilur  de  merilit. 
Firma  sit  promi$$io  omni  semini,  Noneiqui  ex  le^ 
est  $olum,  $ed  et  ei  qui  ex  fide  est  Abruhtg.  Quia  omncs 
gentes  credunt,  et  completur  promissio  Abrabse.  Qui 
estpater  omnium  nostrum,  $i€ut  scriptum  e$t.  Paterei 
pra>putiaiorumel  circumcisorum.  Hoc  bico  abi  Abra- 
ham  inuUarum  gentium  paler  dicitur,  Judaeorum  su- 
perbia  confundilur,  quia  Judxoruro  per  camem,  gen* 
tium  per  fidero  esi  pater.  Quia  patrem  multarum  gen- 
tium  posui  te  ante  Deum,  cui  credidisti.  Quia  per  se 
nec  uniiis  filii  poteral  pater  esse.  Qui  vivificat  mor" 
tuo$.  Ad  gencranduro  mortuoi  dicii,  ui  ei  praeseriim 
Sarain,  ut  praesertim  claus»  conveniat :  quia  frociUB 
sobolis,  quem  aetas  non  obtinuerai,  fides  perfeeta 

^  promeruit.  Et  vocat  ea  qum  non  $unt,  tanquam  ea  qum 
sunt,  Quamvis  in  principlo  vocaverii  ea  quse  noo 
eraut,  et  ad  nutum  Jubentis  slatim  esse  caepemnt,  / 
lamen  hic  de  filii  desperata  conceptione  iignificai. 
Qui  conira  spm.  Coiitra  spem  naturae  erat  ai  retula 
pareret,  et  semen  suum  sicat  stellas  cceli  futuruin  : 
Itt  spem  credidit.  In  spe  poteniiae  Dei.  Vt  ferei  pater 
muttarum  gentium,  Quia  adhuc  unius  filil  paier  erai. 
Secundum  quod  dictum  e$t :  Sic  erit  semen  iuum  sicm 
stelUe  cceli  et  arena  maris,  Quia  scientibus  legero  io- 
quebaiur  Apostolus,  In  arena  JudaeoSy  in  stellli  gen- 
les,  quae  creduni  significavit :  illos  lerrenos,  islnt 
coelestes  iniellige ;  quia  etiaro  de  liMogenere  Judaeo- 
ruro  priroitivorum  Ecclesia,  quae  credidit,  coelo  el 
ste!Iis  merito  comparatur.  Et  nenest  infirmaiue  fide^ 

^  ruc  con$ideravit  corpus  suum  emortuum^  eumfereeeu^ 
tum  annorum  e$$et^  et  emoriuam  vulvam  Sarm.  Nibil 
naturae  considerat  fides  :  quia  in  his  quae  promitlal 
Deus,  facile  naiura  suo  servit  auctori.  Qaaeritur  quo- 
modo  Abrabam  posiea  de  Cetbnra  fiUos  generave« 
rit,  qui  de  Sara  ante  uon  potuii.  Ucireo  de  Sara  iion 
genuit,  quia  anus  erai  ei  sterilis.  De  illa  vcro  qnaa 
in  aetatis  juventute  posita  erat,  fadle  valuii  procrea* 
ri.  In  repromi$sione  autem  Dei  non  heedtavU  ds/identia^ 
sed  eonfortatus  est  fide^  dans  gloriam  Deo,  Noc  de  se* 
nectuiis  iinpossibilitaie,  ncc  de  promissionls  oiagnl- 

.  tudine  dubiuvit  :  quia  non  aJ  annos  suos,  sed  ad 
Omnipotcntis  promissa  respexil,  dan^  gloriam  Deo, 
tan  juani  de  percepto  gratias  agens.  Plenissime  sciVri 


433  IN  EPISTOLVM  AD  ROMAiNOS  COMMEMAftlA.  454 

rcnl:  Lcgomergo  (icslruisjn  qiin  omncs  11111  credide-  A  circumcisione  dicit,  ct  cxtcris  biijusmodi.  Credenti 
runt  justi  circunicisi  rucrunt  anle  lcg«'m  iiicircumcisi, 


scd  tanien  nullus  incircumcisus  in  lcgc.  Non  soliis, 
ait,  non  destruo,  scd  confirmo,  dum  lianc  prxdico 
circumcisiunem,  qoam  ille  prxdiiit :  In  novissimis, 
iiiqail,  diebus  circumcidet  Dominus  Deus  cor  tuum, 
ct  c««r  seminis  tul,  ad  Deum  tuum  amandum.  Uic 
est  Gdes.  Tunc  defttrnerem  Icgcm,  si  illaro  mcntiiam 
dicerem,  hoe  est  non  cessaluram^  curo  illa  se  pro- 
niiseritcessaturam,  sicut  dicit  Jeremias  :  Dabo  vobit 
lestamentum  noYuro.  Et  Isaias  :  Ex  Sion  cgredieiur 
lcx,  et  Ycrbum  Domini  de  Jerusalem.  Sed  legem  ifo- 
mtmiif.  Stare  racimos,  dum  probamus  vcrum  esse 
quod  dixit  de  antiquis  justis  et  gcotibus  crcdituris,  et 
spiritualem  circumcisiouem  venturam,  dum  hoc  of- 


autem  in  eum^  qui  justificat  tmpitim.  Inipium  perso- 
lam  ndcm  justifical,  non  opera,  qu»  non  haboit ;  i^i 
enim  sccundum  opera,  puniendus  csl,  non  libcran- 
dus.  Simul  aitcndendum  non  peccatorcm  justificari 
per  fidem,  sed  impiiim.  Ileputatur  fides  ejus  adjusti- 
tiam,  secundum  propositum  graiUB  Dei :  sieut  el  David 
dicit,  Sicut  Abrahse ;  et  nostra  filiorum  ejus  per  ^ra- 
tlam.  Beatiludinem  homims,  Magna  beaiitudo  esl,  sine 
labore  legis,  vel  poeniientis  fidcm  per  solam  graiiam 
proinereri,  secundum  proposituni  Dei,  quo  proposuic 
gratis  pcccala  dimittcrc.  Cttt  Deus  accepto  fert  /lult- 
tiam  sine  operibus.  Illi  accepto  fertoi*  justiliam  *  sine 
operibus,  qui  i»er  fidem,  qua  primum  Deo  credidit, 
ei  de  prxteriio  absolvitur,  et  de  praesenti  justfica- 


ficit  fides,  qood  lex  jubel,  qu.nc  fides  si  non  sit,  jubet  B  tiir,  ct  ad  futura  fidei  opcra  praeparatur.  Probam 


lanlum  lcx,  et  non  implentcs  Jussa  reos  tenei,  qiiae 
iion  implelur,  nisi  per  cbaritalem,  quam  Spiriius 
sanctus  infundit  pergratiam  suam. 

Cap.  IV.  Quid  ergo  dieimus  invenisse  Abraham  po' 
trdm  nostrum?  Revocat  illos  ad  caput  circumcisioiiis, 
ut  quod  initio  consliterit,  id  habealur  in  toio.  Cir- 
ciimcisio  in  cariic  esl,  fides  auiem  in  iiieiile  consisiit. 
Abraham  secundum  fidem  per  pr^ putium  pater  est 
gentiuro,  secundum  carncm  pater  est  circumcisionis. 
Fides  autcm  qua  patcr  est  gentium,  non  in  carne,  sed 
in  mente  consisiit.  Secundum  carnem,  Id  cst  secun- 
dum  carnis  circumcisioncm.  Si  enim  Abraham  ex  ope- 
ribus  justificatus  est^  habet  gloriam,  Qnoinodo  cx  ope- 
ribu^,  cum  et  ipseei  gemibus  venerit?  Sed  non  apud 


vult  et  in  ipsa  lege  prxdicl ,  justitiain  sine  ope.  ibii» 
prodoase,  nec  se  hoc  suo  defendere,  ted  propheias 
cxeiiiplo  firmare.  Quod  remittilury  non  esl,  quod  tC'- 
giiiir  non  patet,  et  ideo  nec impoiatur.  Beatiquorum 
remissa:  sunt  iniquitf^tes.  Contra  Judaei  arrogantiam, 
quia  beatitudo  ct  reinissio  peccatorum  credultatii 
opiis  cst,  non  laboris.  Quidam  dicunt  remitti  prccaia 
per  bapiismum,  tegi.  lacrymis  poeoitentiae,  non  lin- 
putari  ulla  peccata  In  mariyrio.  Quamvis  lolum  in 
fi  ie  bapiismi  possit  intelligi,  lamen  curo  remissa 
fuerint  delicia,  diligi>or  Deus.  Cui  enim  plus  dimitli- 
lur,  plus  diligit,  et  ideo  charitas  operit  multiiudlnein 
pcccatoruro,  ut  superol  dileclio  pristinum  contem  • 
ptum.  Non  aulem  impuiai,  duro  bonis  ijus  deinceps 


Deum.  Sed  apud  semetipsum  habei,  quia  jussa  prr-  q  operibus,  quse  per  cbaritatem  fiunt,  deleclatur,  nee 


ficit ;  aliler  ergo  niliil.  llli  Deus  donavil,  sed  cx  ^e, 
scd  ex  operibus  suis  habuil  gloriam.  Sed  quia  illiim 
fidcft  a  Deodonaia  sineoperam  prxsumptioue  jnsti- 
ficat,  non  sibi,  sed  Dominocx  gratuita  largiuiedat 
gloriam.  Dicitergo  beatum  Abraham  non  cx  opcii- 
bos  (qnia  anle  legem  fuit),  sed  cx  fide  (quia  promissis 
Dei  credidii)  iuveuisse  jiisiitiam,  ct  quia  fides  per 
fraiiam  Dei  non  solum  pcccatorem,  sed  et  impium 
pro  Dei  bonitate  justificat,  dum  non  ex  operibus  lia- 
iKft  fidociam,  sed  per  omuia  tie  Deo  intelligit  debiio- 
rein,  quia  nibil  invenit  qi^od  sibi  arrogarc  possii  ex 
meriiis.  Quid  enim  Scriptura  Jtcif  .^Scripluram  inler- 
rogemus.  Credidit  Abraham  Deo.  rrobavit,  et  idco 
9\wd  Deuro  habet  gloriam.  Tam  magna  fuit  dono  Dei 


remiiiiscitur  ejus  anta  factorum.  Et  quorum  tecta 
swit  peccata.  Charitate.  Beatus  vir  cui  non  imputavit 
Dominus  peccatum,  Ne  remerooratur.  Beatitudo  ergo 
hmc  in  eircumcisione,  an  eiiam  in  prceputio?  yoluui 
aliqui  istam  beatitudineiu  tribus  temporibusasMgna- 
re,  Katurx,  Clrcumcisioni  ct  Ctiiistianitati,  sed  ul 
eos  agloria  privilegii  excludat,  ipse  dicit,  non  in 
circurocisione,  sed  In  praepuiio.  Dicimus  enim  quia 
reputata  est  Abrahas  fides  ad  justitiam,  Quia  uirique 
tonfitemur  justificalum  ;  qiiia  ergo  de  Abraham  trn- 
ctnnius,  quod  de  ipso  inveniret  ratio,  boc  in  oronibus 
accipiarous,  boc  omnes  indubitnnter  teneamus,  quia 
fides  haec  non  soli  Abrahae  profucrii,  sed  omnibus 
qui  creduliiatis  snae  sequuniur  exemplum,  sicut  itt 


fiiies  Alirali.T,  ul  el  pristina  ei  peccata  donarcniiir,  d  sequentibus  lcgimus,  ut  repuietur  illi  ad  jusiitiam. 


ei  nola  ei  pro  omnl  jusliiia  duceretur  accepio,et  unto 
niii  re  flagravil,  ut  dcinceps  samperJ)eo  placeret.  Et 
repntatum  esi  illi  ad  jiutitiam.  Compensatum  ^ola 
iiJet.  Ei  autem  qui  operatur^  merces  non  imputatur 
s^eumium  graiiam^  sed  secundum  debitum,  ExiMmit 
ipsnin  exemplnm.  Et  quia  (es  opera  requirii,  per 
qiije  elatus  fu  rat  Pharisaens ;  cum  ergo  jusiificat  iin- 
|iium  diioa  miseratio,  locuro  miriti  uon  potest  ha- 
bcrc  praesumplio.  Debitor  enim  esi  aiitcquam  parc  ti 
praeci*piis,  ei  nisi  paruerit,  damnatus.  Si  aut^^m  fe- 
eerii,  non  babet  gloriam,  qnia  inutilis  servus  esl,  qui 
iiiiiil  amplius  opcralur.  Si  vero  qui  non  operatur,  De 


Quomodo  ergo  reputata  est,  in  drcumcisione^an  in  prm- 
putio?  Videamus  utruin  proplerea  justiis,  quia  cir- 
cumcisiis ;  an  ideo  circumcisus,  quia  justus  invenius 
cst  :  utruin  circuaicisio  de  justitia,  an  justiiia  de 
circumcisione  sit  nata.  Non  in  circumeisione^  sed  in- 
prasputio,  Anie  justificalusesiqiiameircomcideretur* 
Mon  ergo  proptcr  circunicisionem  jostifieaius  esu 
Et  signum  accepit  circumcisionis,  Ne  dicereot  :  Quid 
crgo  circumcisus  cst,  si  non  iudi^^ebat  circumcisioneT' 
Signuro  est,  ioquit,  justitir,  non  augmcntuin.  Item' 
aliter  :  Ut  ostcnderel  quam  justus  ei  fidelis  c^scl^ 
qul  dulorcm  sibi  cx  mandalo  Dei  uon  dubiiavii  io^ 


*  Lcgcudum  sanc  justilla  in  nomiuaiivo  casu.  Hhit. 


4Zi) 


PRIMASII  ADRLMRTAM  EPISC. 


440 


darc,  ((ui.i  pro  iinpiis  moriHUS  cst,  el  lieneflcioriim  A  manere  cnstodia.  Non  iolum  auUm^  ted  et  glorhm  r 


fjus  niagiii  uiiiiM^m  commenilaire,  ut  indelHte  ab  eo 
tantum  dilrcii«  qiianiom  eum  diligere  deboamiis,  vi- 
diamus,  aut  si  um  sancto  et  tanto  lienefleio  aliquid 
fnrponendum  sit,  ciim  iile  nobis  impiis  nec  fiiam 
suam  prai^iiosiiertt,  nec  deiicgaTerit  mortem.  $«riiii- 
4Mm  tempus  pro  tmptts  mortuu%  eni.  Sivequia  in  ultiino 
saptnli  pafsiis  est  Christus,  ^ive  ad  prseseas.  vel  ad 
Iridiri  tempiis,  ul  pr:rdirabalur,  esl  morioos.Qui  ergo 
pro  impiis  niortuus  est  dicens,  ostendit,  quod  pium 
iwifliiiiiim  usqne  admortem  diligere  debeamns,  quem 
pio  impiis  servis  cruciaium  inortis  eicepisse  cogno- 
,  scimos  :  siiniilque  notandom,  qiiod  ait,  pro  impii!i, 
Nt  praesumptio  bnmanfi  reprimator,  ne  suis  meriils 
aliqukl  triboat.  Vtj;  enini  pro  justo  quit  moritur.  H»c 


tn  Dco.  Non  s»lum  nobis  vita  dabiior  Clirisli  in  illa 
rcsorrectionis  immutatiouev  fed  et  gloria«  sicut  Uicii 
Joanues  Apoiiioliis  :  Noodum  apparuii  quid  erimus  : 
scimus  quooiam  cum  apparoefji,  simik»  ei  criuiiis. 
Per  Dorkinum  noilmm  Jeeum  Chruium,  Ul  per  iptiut 
gratiam  similitudinem  ejus  mereamur,  et  sinMN  Ui  glo- 
ria  Dei  Pairis.  Per  quem  nunc  reesnciiiathnem  acet^ 
mu$.  Nunc  reconciliaiion«iii,  Iubc  gloriam.  Praptarem 
uetu  per  unum  kominem  in  kune  mundum.  fline  osieo- 
dere  vult  propieret  Christum  passum,  nl  qui  a  Dea 
per  Adam  discesseramus,  per  Ctirisium  recooeiliare- 
mur.  Peccatumintrmit.Truduct  etexemplo:qoimiodo 
enim  cum  non  esset  peccaium,  per  Adam  adv^i,  iu 
ei  com  jam  apud  nullum  esset  josiiiia,  per  Chrisium 


c<Hiira  Pelagium  facit  qui  negat  originale  peccaium,  ^  revocau  est;  el  quomodo  per  illius  pea-atum 


quod  si  bominem  non  obligassel,  niors  Cbristi  noii 
fuissel  necessaria.  Dignum  autem  est  ut  homo  pro 
confessiooe  boni  Dumini  vitam  incuncl:inter  efluiidnl, 
qul  Ron  pro  jiistls,  sed  proimpils  moriuiis  est,  ei  vel 
sic  de  nobis  pnesumere  desinamus.  Nani  si  vix  pro 
jiisto  quis  iiioritnr,  quis  pro  iiiiqno  et  impio,  nisi  ille 
qui  renerat  salvum  Tncere  qnod  porier.it :  cui  nullus 
prior  dedit,  sed  ab  iilo  accepit,  ut  creAeret?  Nam  pro 
bono  fortitan  quis  audeat  mori,  Tam  facile  :  iiam  bo- 
num  hoc  esi  quod  jiisium,  secundum  illud  mandatum, 
Josium  ei  bonum.  Commendat  autem  suam  charitctein» 
Qtiaiido  iiidebite  aliquid  reddiiiir,  tunc  charilas  coni- 
niendatur.  Quid  ergo  lam  iiidcbilum  qnani  ut  siiie 
pcccato  Doininui  pius  pro  servo  iinpio  morereiiir? 


iu  per  liiijiis  jusliiiam  vila.  Et  per  peccatum.  lo  hoe 
lococoiilra  abiuptum  Pelagians  impieiatia  errorom 
morteiii  studei  ostendere  non  a  Deo  raciaui,  sed  per 
culpam  transgressionis  illatam  :  quia  (»icul  per  primi 
Adac  (leccatum  salus  amissa  esl,  ila  per  secundi  ju- 
siitiaiii  reparata  est.  Ilic  Apostulua  hoc  Inleodil  ai>- 
seiere,  qma  magna  fuii  Adae  transgreasio,  sed  diiior 
esi  Clirisli  redempiio;  ei  inde  dixii :  Ei  noo  sicui 
per  unum  honiinem  peccalumy  ila  ei  donum.  Ex  uoo 
peccato  ille  in.ulit  nioriem  :  hic  cx  mullorum  aboli- 
tioiie  reddidit  vitam.  El  ideo  plus  praevaluiljusiitia  io 
vivificando,  quam  peccalum  io  occideodo,  Jfors.  Illa 
de  qua  dicit :  Cum  mortui  esselis  io  peccaiis,  eoovi« 
viflcavll  vos  Cliristo.  Mors  a  morsu  serpeniis  iiomea 


Dette  in  no6ti.  Qnaniom  nos  diligat  ex  morle  sua  co-  C  accepii.  Et  ita.  Quomodo  in  ill).  In  omnet  hammet 


giioscimos.  Quoniam  cvm  i  dhnc  peccatotes  essemut^ 
Chrittut  pro  nobit  mortuut  etl.  Multo  iqitur  mngis  ju" 
ttifeali  nunc  in  tanguine  iptiut^  tatvi  erimut.  Si  |»eo- 
catores  tantum  dilexi',  quanto  magis  jaai  qiios  justos 
fecit  eustodiet?  et  si  pro  extraneis  iiueicossiit,  mulio 
magis  soos  perire  non  paiietur,SI  kemetip^um  dedil 
pro  Impio,  quomodo  sua  poierit  deneg.tre?  Non  jam 
pcr  animaliiiin  cniorem,  sicut  in  iege;  sed  per  san- 
giiinem  Filii  Dei  debitores  esse  nos  admonet.  Et  01 
fiiielligamus  quantuni  diligai  recepios,  qui  reeonci- 
liavit  inimicos.  Ab  ira.  Irara  jiidicii.  Per  ipsum^  Per 
Ipsum  aalvabimor,  non  per  nos :  hoc  esl,  si  membrum 
ejiis  fueiimus:cum  enim  omnia  ardebunt,  solum  corw 
pns  salvabUur  judicantis.  Si  enim  cum  iit^min  etsemus» 


mors  pertransiit.  Mors  laiii  aiiimaeqiiam  corporis  per- 
Iraiisii  cx  originali  pe«  caio  ei  in  Abraliam,  et  iu  laaoc, 
et  iii  Jacob,  s.d  Dei  surt  viviflcati  g  atiay  de  quibus 
diciiui^ :  Nun  est  Deiis  muriuorum;  siculet  Aposiolut 
di<  it  etiam  in  eos  qiii  uon  peccaveruol :  id  esi«  capi- 
tale  poccutum  sic  in  hcmines  periraosilt,  qoia  noa 
soluiii  illemortuiisestqui  tiausgtes8usest»sed6liaii) 
illiqui  ex  transgressoribus  suot  procreaii,  per  nalurai 
viiiciiluiu  lenentur  obooxii,  id  esl  per  omnes  ranKis 
«iiium  suuui  radii  coirupia  transniiail.  Ad.iin  ocddii, 
Christus  vivitic.ivil.  In  quo  onmes  peecaterunt.  Sivo 
peccaio  iiiobedieiiiia^,  si\e  iu  Ad  tm  omoiuin  peccan* 
liuiu  posaa  p  asiiion&tiau  ebt.  Usque  ad  l  gem  eHim 
peccutum  erai  in  mundo.  Ki-quireudum  est  qil«»d  pec- 


Inimlci  eramus  anie  donum  gratiae  Ipsius,  et  ante  ba-  ^  caiuiii  :  id  e>t,  illud  soluiii  peceaium  u^que  ad  leiteiu 

pUsml  sacramemum ;  sed  et  illi  inimici  esse  noscun- 

lor,  qui  post  baptismum  flagiiiis  et  sceleribus  se  iii- 

volvont,  nec  poeuiieniia  vnlunt  emcndare  errores,  sic- 

ui  dirii  Jarobus  :  Aniicitia  hiijus  inundi  inimicitia  e^t 

Dei.  Inimiciorgo  non  iiniura,  scdcontraria  «T^luntale. 

lieeaneUiati  sumtu.  Quia  alieiiali  et  inimiri  facti  fue- 

ramusper  Iransgressionem.  Ncino  enlm  reconciliatur, 

iiisi  ex  inimicitiis.  Inimicos  autem  nos  primi  parentis 

transgressio  feclt.  Per  mortem  Filii  ejus  :  multo  magis 

ffeoneHiati  salvi  erimus  in  vita  ipsius.  Si  per  iiioriem 

Chrlsti  salvaii  sumus,  quanlo  magis  in  viia  ipslus  glo- 

rinc^bimnr,  si  et  vitim  ejus  imitemuret  niortem,  01 

in  prae(*e!*toruiii  rjiis  adjulorio  ipsius  stnduerimus  per- 


viguii,  qnod  pr;evaricatio  priiui  parenlis  inveslt.  Cet- 
sabai  enini  trausgr  s^iouis  deliclum  ante  lugis  adven- 
iiiin.  Iii  pniiio  s^iulo  peccitores  libeilate  pneseMlia 
Vitas  securius  Iruebuiilur.  Eral  quideni  aute  legem  ex 
operalioiie  peccatuin,  sed  non  iia  impotabaiur,  quia 
jam  pciie  oliiiiieraia  iuerat  scientia  naturalis,  caym 
inlcltcctus  quasi  nioriuus  revixit  ex  lege.  I.ex  vindex 
peccati  ad\eiiii.  Peccatum  autem  non  imputabatur^  cum 
lex  non  esset.  Eial :  sed  agre.>iibus  h.  minibus  uou  im- 
putabatur,  nec  ubaliis  credebaiur  cs^e  pcccaluni.Se4 
TegndLvit  mors  ah  Adam  ustiue  ad  Uogsen.  Id  e>lv  mnrt 
cx  originali  nialo  veniens  usi|ue  ad  tegeiu  so!a  regiia- 
vil.  Ideodixil:  Reguavit,  quia  (otuiu  iniiiiduiu  gciie- 


Ul  IN  EPISTOLAM  AD  UOMANOS  COMMCNTARIA.  44^ 

raliier  ocoupaverat.  Alia  vcro  peccali  iieqnaqiiam  A  loco  oroiiinocavendtesl  opinioqu»  dicihSirulearo 


regnare  viilel>antur,  qula  iiou  pcr  univiTsos  geuera- 

liter  regnabat  iniquitas.  Naturalis  ciiim  al.quantula 

jwtitia  vigobai  In  plurimis,  aicut  iu  iniiliis  plilloso- 

pbis :  et  caetera  delicta  quamris  ex  vitiata  natvra , 

iMien  voluntaria  oraot.  Secutum  e^t  aliud  novum,  id 

csl  pnevaricalionla  conieinpia  lege  di*lictum.  Krgo 

•btigaiio  i«iia  primi  houiinis  usque  ad  Moyscn  per  so 

■iiriem  openia  regnavit,  A  legis  ■utem  temporc  ge* 

MM  alind  delietoram  io  reaittm  negleci»  lcgis  acocs- 

siiy  quod  aote  ejus  proniulgationem  non  poterat  im« 

paiari.  Ae  sic  ioiroeuntibus  novia  pneceptls  lniqui- 

las  nultiplicita  est.  Lei  enim  oon  ul  lolleret  pecca- 

lum,  aed  ut  demoostrarety  tcI  judicaret,  advenit :  et 

ideo  bie  abnndantiam  giaiias  Aposioli  doctrlua  com- 


ei  carne  Ada*,  ita  anima  uostra  ex  anlma  Adx  ocniUa 
Dei  opcralione  ereator. 

Slcut  quidam  dixii :  Lege  laienti  fundel  opus  iiri^ 
tura  suum,  qu«  nisi  hic  fucrit  llberata  per  graiiani, 
perpeiua  poma  in  stemum  damnabilur.  Nam  judl- 
dnm.  Siibauditur  moriiB,  Ex  uno  in  eondemnalhnmti, 
Subauditur,  ptecanie  sive  peecato  primum*  Cra^  m- 
tem  ex  muUie  deUctie  in  jueiifuationem.  Ae  si  prinia 
obligatio  vetcris  offens»  usque  ad  Chrisium  dominaU 
est.  Alia  vero  deiicla  anle  interdiclum  legis  non  vi- 
debantur  tcI  non  intelligebantur  esse  tam  gravia : 
advcolens  ergo  gratia,  non  solnm  originale  debiiun, 
sed  ei  aciuale  donavii  per  baptismum.  Ei  ideo  ex 
multis  deliclis  juslificavll.  Si  enxm  widuz  delicto  met^ 


mendal.  quia  aon  tauiuni  Adas  debitum»  qiiod  solum  ^  tegnaeii  p#r  iniKm.  Id  est  per  Adx  Iransgressionem, 


usque  ad  iegem»  Tdul  tyranuica  duminatione  regiia- 
Tcrai ;  aed  etiiim  innumcras  oflensas  praivaricaiionia 
et  reprobae  oonversationis  Redemptoris  bonitas  redo- 
Bavii.  Proptere:^ixit :  Nam  judicium  quidcm  ex  uno 
in  eoudemuatiouem.  Quod  autcm  dicil :  usquead  Moy- 
stm,  id  esi  usquc  ad  liiiOin  legis  et  iniliura  gratiae  de- 
biittm  iialurale  regoavil :  sicut  diviuius,  verbi  gralia : 
FoeruMi  Uunni  usque  ad  Aitilam.  Nou  utique  itriiici- 
piuo  rcgni  ejus,  scd  ttuem  designaiiius  :  sic  el  usque 
ad  Moyaea,  id  esi  usque  ad  Ouem  iegis,  et  principiuin 
graiiae.  Ueiiqua  deiicia,  qus  non  ioieiiigebaiitur  pec- 
cau  esse  usquc  ad  prinoipium  legis,  quuusquedicerei 
lei  :  Non  concupisces ,  pcr  iege»  revixeruut.  Nani 
originaie  hodieque  usque  ad  baptismum  regnai,  aed 


Multo  magie  obandanHam  §ralim.  Major  estrademptio 
Salvatoris  quam  perdilio  irausgressoris :  quia  per  Chri* 
alnm  omnia  pcccau  dimissa  sunt,  non  solura  origin»4 
lia«  verum  eliam  oi  aciualia.  Etdanatiami^  etjutiitim 
acciffienle»  in  vitam  regnabunt  per  unnm  Jetum  CAfi- 
fum.  Qiila  ei  m  juste  vivamus,  ct  nl  cum  ipso  regne* 
mus,  muneris  ipsius  largitate  donatutn  esL  Dunaiio- 
ues  audinius  :  de  nostris  merliis  taceamiis.  Igitur  sic- 
ut  per  uniut  deUetum  tn  omnee  hamine»  in  condemnu' 
Hanem^  Ueet  per  uniue  putitiam  in  omnes  hundnee  in 
juetifieatianem  uita,  Mors  regnavit ,  subaudieiiduin. 
Qui  ergo  ex  lac  coodemnaiione  libenitur,  gratiam 
diligal;  qui  non  liberatnr,  dcbitum  agnoaeat.  Sl  in 
rcniitieiido  debito  bonitas,  in  exigendo  aequitas  in- 


feuorig  sui  perdidii  usum,  postquaiu  Chri.-ii  sanguis  ^  telllgitur  :  nusquam  enim  esse  apud  Deum  iniquius 


chirographum  origiuaie  deievil.   Sed  dicet  aiiquis  : 

Quare  adbuc  ia  mullis  gentibus  regiiat  originis  ma- 

inm?  Cui  respundet :  Tunc  vere  i^Oitis  late  diffusa 

rqpaabal.  quaiido  loedicus  deerat,  quaudo  uiortalius 

geueralis  umnea  vastabat.  Ubi  vero  poriaui  paradisi 

nmi»sio  dc  coelis  miua  paiefacit,  roon  pt  rdidil  po- 

iesia:em  :  ae  aic  nou  regoat»  quia  regiium  ojua  do- 

Hrucinui^per  grali^m  Chriati.  ^itaoi  in  eos  qui  non 

ficcgeerunt^  i»  suniiitudinem  prafvaricaiionie  Adw^  qni 

tu  {iitma  futwn,  Forma  fuiuri ,  forina  e  coutrariu ; 

ipiooiado  iile  pecoaii ,  iia  hic  ju^iLiii»  :  kivts  iile  in 

auiiua  mciile,  isui  in  spiriiu  viviticaule.  Chiisii  loruio 

Aiiau»  lu.| :  quia  aicut  Adam  sine  commercio  coiiiU' 

fili  Dei  in«iiii»na  est  (actus»  iu  ei  Cliri5tus  ex  vir 


iiiveoilur.  Sicut  enim  per  inobedieniinm  uniu»  kominie 
peecaioree coMlituti  eunt  muiii^  ita  etp^r  uniu»  obedi^ 
tianem  juni  eon$tituunlur  muUi,  Sicul  eiemplo  ino«* 
bedieniis  Adae  peccaverunl  muiii,  iia  et  Cht  Uti  obe- 
diiione  juatiOeantur  mulii.  Grandc  crlmeii  ino  edieo* 
ti»,  quam  qui  habuerit  Christianus,  quodcunque  boui 
fecerii  evacuat.  Obedientiam,  Inquit,  malo  quam  aa« 
crifleium.  Lex  anlem  tubintratit^  ut  abundantdeHetum^ 
Ne  diccrcnl  nobis  :  Lex  peccala  diuibit :  Koa ,  in-i 
qiiii,  vciiit  dimiitere,  sed  munstrare :  qua.conlempia, 
iucoepit  abundare  deliclum  per  scieniiam  :  quaai  di« 
ceret :  I3t  video,  lex  peccaia  non  niinnii,  sed  aiijecil^ 
non  umcn  suo  viiio,  aed  illora».  Licx,  inquil,  subin- 
travit,  ut  abundaret  delictiiro  :  quod  sopervenienlla 


^  ^, , .-_       ...,..,  «. .«,  ^- .  ^ — — ^r-^^^ 

fne,K>eooperante^  processU.  Scd  non  sicut  delictum^  ^  grai»  larguate  vacuatum  est.  Aperteergoei  hoe  te» 


K»  ei  ienwm^  Si  enim  umue  deiicto  muUi  morlui  sunt : 

audlo  aui^  graiia  Dtt,  et  donum  in  gratia  uniu$  ha- 

*«flii  Jeia  CArislt  in  pluree  abmidaeii.  Ei  non  sicut  per 

«BM  peceaium^  ita  et  donuuL  Id  esl,  plus  pra;valuit 

ju>lilia  io  viviiicaudo,  quaui  peccatum  io  occidendo : 

qiiid  Adc  p^catum  ei  »e  et  suos  posieros  intcrftxit : 

Ciuistus  antcm  et  quos  iu  corpore  invenity  ei  &uuin 

Winem ,  el  posteros  balvavit.  Sed  furte  dicit  ali- 

qm  :  Caro,  qus  ex  irausgres&ore  veuit,  jiiste  trabil 

origioale  peccatuin ;  aniina  vcro ,  qux  inuoceos  na- 

fcitur,  onde  trahit  origiiiale  peccaium,  ut  si  uon  ba* 

piizatys  iiilans  luorlatur,  in  xiernuin  damueiur?  Au- 

diai  el  agnoscat  quia  mDgis  aiiima  prinium  in  Adaui 

pruapictiludiviuiiaiis  «{uaui  caro  peccavit.lslovero 


siimonio  adveriimus,  Ap<»8tolum  de  duobus  loqui  gt^ 
neribus  peccaioruin,  qu»  vel  ex  nalurali  lcgis  irans- 
gresftione  veniebanu  ubi  causaHiexpiicuitjnaturaloiu^ 
legalein  subilidit,  dicens  :  Uld  abundavii  peccatuui, 
superabuodavit  grstia.  Ubi  eutem  abundaxU  peceaium, 
To  us  bic  sensus  cst:  Vetus  Adam  per  unum  delictuni 
iiitulii  niorteiii ;  iiovus  Adam  ex  inuuiiierabiliuin  do; 
iictiirum  indulgeiiiia  donavlt  salutem.  Cbi « inquit  • 
abund:ivil  peccaium :  quia  accepia  l(*ge  peccatuniuna 
cuiu  ignorantia,  sed  cum  scientia  perpeiratnr.  Ideo 
iiicipi'  alHiudare  deliciiim.  Sttperabnndavil  gratia,  C/| 
iicut  rtgnavil  peccatw.u  in  mortem.  Qonroodo  dicit  Sal 
vaior  :  Cui  plus  dimiititur,  plus  diligil.  Mauircstaia 
c.tiiuaiililas  pcccat',  nt  vcMr.  m  n  a^irun<riiif^m  graii;», 


m  PRUIASil  mUilETANI  EPISC.  iU 

9i  re4dereiil  magDittidliMDi  ehariutls,  et  ei  indul-  A  ritom  suom.  Plenius  reqoirendum  est  quid  inielligi 
gentia  reniBsioniseresceret  debilom  charilatis. //a  el 


gratia  regnet  perjustUiam  in  witum  eetenum  per  Jetum 
Ckiietum  Dcmimum  nntrmm.  Haotfesiantnr  beneficia 
dom  econtrario  indignorom  meritis  comparanlor : 
mora  eoim  per  Adam  regnaTit,  vila  per  Cbristum.  Ul 
aicttl  cotiGrmaiuin  esi  regoom  p^aii  per  legem  eon- 
Uimptam,  quac  abslulit  eicusationem  ignoranti»,  ita 
ei  regimm  gratiaB  conflrmetur  per  muiiorum  remliiaa 
poeeaiorom. 

Cap.  yi.  -^  Quid  erf  dieemut  f  Permanebinuu  fn 
feceato^  ui  gratia  abundst  f  lUorum  bic  iafertur  ob- 
jectio,  qui  adhuf  parum  inteliigcntea  dicere  p»terant: 
Si  gracia  cre.scet  in  u  agnitudioe  delictorum ,  peecare 
debemus,  utgratia  abundei,  ut  possit  magis  ac  magia 
munificentia  ejus  in  peccatoiibus  abundare.  A^<tl. 
Absit.  lili  um  imperiie  loquuxtur,  qui  adbuc  infirml 
inveniuiiiur.  Nos  vero  persuasiouem  bujus  Ignorantim 
respuaninsy  qui  jam  mortui  aumus  peccato,  utgratiae 
viveremus.  Qui  enim  mortui  sumus  peccato ,  quo- 
niodo  adbuc  vlTomus  In  illo?  Vult  um  firmom^Bsae 
baptizaium,  tamque  perfecium,  quasi  qui  ad  capitalia 
coinmitienda  niorluo  quodammodo  comparelur  :  ut 
jam  peccare  nou  debeat ,  id  esi»  crimen  admiitero. 
An  tf  narolis  ^aia  ^aiii^e  baptiaali  iumue  in  Christo 
iew,  Aui  nunquid  sacramentum  ipsius  baptismaiia 
igiioratis?  In  Scripturis  baptismatam  sunt  genera 
trta  :  aqiue,  ut  Joannes;  Spiriius,  qui  et  ignis,  ot  io 
Actibiis  aposUtlorum.  Descendit  Spiritus  sanctus 
qiiasi  ignis,  de  cujns  deiiate  alio  loco  demonstrai  : 


deboat,  in  morte  ipsius  baptizati  sumos.  Pnrapit 
Apoatolos  ut  qoia  propter  nos  Cbrikius  crucifiias » 
mortous  et  aepultus  est«  et  resurreiit ,  iios  qnoque 
ad  passionis  aom  aimilitodinem  volumates .  et  eopidi- 
Utea  nosiras  enicifigamus,  ei  io  baptismaiift  mykterio 
mortis»  sepoUor»  ac  rosurroeliooia  qoa  eiemplom 
imiieminr,  ot  sl  paasionom  socii  foerinoa, 
eilam  cooaolatiopum.  Sed  reqnirendum 
poasit  ie  tiu  positoa  mon ,  ei  noodnm  morUiss  eo« 
pelirl ;  et  nondum  sepultus«  quomodo  ▼aleai  aoaci- 
tari.  lloc  uiiqae  modo  dam  de  fiiria  perdilionia  filii 
adoptionis  efficimur,  priori  oatnr»  aeconda  naliTiuie 
praemorimar;  el  dom  sob  cognaio  terrm  elemeiito 
subtuergimur ,  sepeiimur ;  dum  e  slnu  fontia  asaur- 
B  gtmua,  susciumur  :  et  ei  boc  maiimom  hapilematif 
sacramenium  esU  Et  ideo  diiii :  Consepulti  aamoi 
eum  illo  per  bapilsmom  in  mortem.  Ct  in  eooieqoenti : 
Si,  inquit,  murlui  sumos  comCbrlsto,  credimusqoia 
simul  etiam  viviemuscum  Christo.  Elaborandum  eat 
iiaque  ut  nihil  de  aordibna  veteris  homlnis  agnosca- 
tnr  in  nobis.  Unde  si  quis  nostrum  forte  prsTeiiilar 
dono  Domiui  per  poeniteniiam  diloatur.  Si  ergo  Ihe- 
rimus  noTi,  et  immuiali  in  eonTersatione«  aiarillter 
novi  et  immuuti  efficlemor  in  gloria.  Scienlea  quia 
veius  bomo  noster  slmol  crocifiius  eai.  Vetoa  homo 
dlcitur  qui  veterem  el  Urrenum  Adam  aat  deposoisae 
uondom  Tide:ar,  aot  eomdem,  in  coanam  prioris  Tiiaa 
reJapsuSt  imluiur.  Sicot  aatem  redempior  ille  !•• 
noiium  corpus  appendit,  ita  nos  ooiiom  suspemU- 


Deos,  inqats  nostcr  ignis  consomens  est.  Tertiam  C  mos  a  Titiis.  io  quo  mysierio  crueis  Moysea  serpen* 


geoQS  est  baptismi  in  sanguioe,  quo  martyres  bapti* 
sfintur.  Unde  ipse  Dominus  jam  baptizatus  in  CTaii- 
geiio  protesutur :  Baptismo  habeo  baptiiari  quod 
vos  nescitis.  Sieot  in  Joannis  apoKtoli  epistola  legi« 
nius  :  Tria  auot  qusB  perhibent  teslimoniam  :  aqua, 
faiignis,  Spiritos.  Unum  in  ministerio,  lion  in  na- 
lura.  Aqua  per  flguram  lestisestdominicaesepuiinrai; 
aangoia  lestis  esi  mortls;  Spiriias  lestls  est  resorre- 
ctionii  :  qula  Spiritus  auctor  est  Titae.  In  nunte  iptiui 
^tkuiH  tumm.  In  morte  Christi  baptiiamur,  ut  in 
ipaiui  morte  eredentes,  quasl  mortui  viTeremos. 
Unippe  qaiboi  nihil  esiei  eom  hoc  muodo  oomniane. 
Et  quibas  lotas  mundui  erat  auctoris  eiemplo  roo« 
ritoras,  sieui  molii  sancii  toI  fecenint  Tel  laciani  : 
qida  Cbrlstas  proomnibos  moriuus  est.  Ergoomnes  D  f<ieti  sumus  simititudim  mortit  ejuSfthntdeiTetmn* 


tem  «reum  indorso  *  suspendii,  at  destmauir  oorpas 
peccati.  Uoc  est,  ut  non  ei  parte,  sed  omne  Tiliow 
destruaiur.  ConMptt//f  enim  sumut  eum  Hlo  per  bmpii' 
smum  in  mortem.  in  eiempio  Cbristl  ad  enm  imilMi- 
dum  consepelimur  in  baptismo,  ui  mortoi  veterilwi 
criminibus  renuntiemns  dlabolo  et  pompis  ejos.  ds- 
tendit  nos  iu  baptiiari  ut  confepellaaaur  Chriaio.  Vf 
fuomodo  turrexit  Christus  a  mortuit  per  §Mmm  Pmirit^ 
Ut  quomodo  glorificatur  Paier  per  reaorrecllonem 
Filii,  Ita  et  per  conTersatioQla  ooalrae  ooTiuiem 
glorificetar.  Ita  et  nos  in  nooiitite  viiar  mmMmut^ 
Ostendit  qoomodo  vivenfei  amritti 
nec  allquld  Telle  aui  copere  debeamoi,  qood  ^ 
aui  cupionl  il  qui  hotI  non  aant.  Si  i 


murtui  iuni,  at  el  qui  Tivunt  jam  non  sibi  viTanl, 
sed  ei  qui  pro  illU  mortuus  est.  Vivo  aoum,non  jam 
ego :  Tivll  Toro  In  me  Christas.  Et«  Mibi  maodus  cru- 
eitlius  esi,  ei  ego  mundo.  Fierl  enim  non  potest,  nisi 
ut,oioriao  capite,  omnia  mcmbra  commor  iantur. 
Caput  enim  pro  omnibus  membris  pertnlii  poenas, 
et  omnia  In  eam  membra  morerentor,  et  iu  peccato 
mortoa  TiTerent  Deo.  Quomodo  eiiim  mortuos  pec- 
eaie  non  potest,  lu  a  no8,*qiii  Cbrbto  sumus  com- 
mortoi,  Implicari  peccatis  capitalibns  non  debemus. 
Oui  crucifiius  est,  nibil  alind  facit,  nisi  quod  horam 
mortis  empect^it,  et  in  manus  Pairis  commendat  spi- 
*  Fcrie  iegeudum  in  de.erto.  Ejit. 


etionis  erimus.  Sl  consepoltl  sumus,  et  reiorredioaii 
erimus  participcs.  Si  complanuii  non  mmai ,  mo 
conresprgemus  :  et  sl  fuerimus  noTl  hi  Tiu,  erimai^ 
in  gloria.  Sl  simiiiindinem  mortia  faabaerimui,  ct 
resurrectidnis  habebimns.  Hoc  tdenUt^  quia  teiuo 
homo  noster  simul  erucifiius  est,  Qui  TCterem  homi- 
nem  et  lerrenum  imiundo  peecabairt.  Nam  Tetns 
bomo  Adam  IntcHigllar,  slcul  novus  Christas.  Vt 
destmatur  corpus  peccaii,  Unam  vitiura  niembnim 
cst  peccaii  :  corpus  vero  oniTersiUi  dellcionim , 
quonim  principium  originale  peccilum.  Chrisu» 
autem  non  ei  parte,  scd  integer  est  crueiflitta,  ot  no^ 


145  IN  EPiSTOLAM  AD  ROM 

ei  loto  aorbmar  peccaio ,  et  vivamiis  Deo ;  sive  ul  A 
coryoi  BOSiniBi  detlrualur  a  servitute  peccaii,  et  fiat 
JoMitte  mancipiaoi ,  qood  solebat  csse  delirti.  Ut 
flftro  wm  mmamui  peeetito.  pDiiiis  enim  qui  facit 
pocroiiUD»  •enros  esl  peccati.  Qui  enim  mor:uu$  est 
jtuHlutumi  at  a  peeeuto.  Uoc  est,  alieuaius  est  a 
peoeoio,  jani  non  potest  peccare  :  crucifiius  enim, 
memlNris  doloro  occupatis ,  peccare  non 
sed  concopiscentiis  et  passionibus  conira- 
4idl.  Si  Witem  moHui  $umui  eum  Christo^  credimus 
fMO  srawi  etiam  viuemui  eum  Lhriiio,  Sicut  ei  alibi 
dkil :  Si  coBmortui  sumus»  et  convivemus.  Scientei 
qemd  Ckriitui  iurgem  u  mortuii^jum  non  moruur»  Sic 
fll  Bos,  si  mortui  fuerimus  vitiis,  mortem  secundam 
M»  limel>imns.  Aul  ccrie  ita  :  sicut  jam  pro  vubis 
MD  poiest,  si  criiHioose  viieriiis ,  Cbristus  iterum  b 
croeifigi»  iia  el  vos  noii  potestis  iterum  l>aptizari, 
•ical  alibi  dicil :  Impossbile  est  cos qui  semel suut 
lUnBtBali,  elparticipes  sunteffecti,  renovari  rursus 
ml  pmuitentiamy  rursus  cruciiigeDtes  in  se  Filiuin 
hmi  quilMis  non  poenitentiain,  sed  innovalionem,  id 
csi  iieralionem  baptismaiis  iuterdicit.  ifors  t//i  uUra 
«M  doMiiia^itar.  Si  ultra  non  dominabitur,  ergo 
jam  dominata.  esi,  contra  Manichsos  ,  quia  negant 
Ciuiitiim  veram  caniem  habuisse.  Quod  euim  mor» 
eU  peceato.  Sive  quod  pro  peccato  generis  bu- 
11,  sivo  quod  morti  ipbi,  qu£  iii  eum  ultra  iucum 
■on  pHiuerit  habere,  sit^morluus.  Mortuui  eU  iemel, 
U  csl  sicni  capol  vestrum  semel  esi  mortuum,  sic 
•I  vos  oiombra  illios  efleeti,  \iiad  ejus  eiempla  secia- 
■uoi,  ai  nibil  morti  ulterius  debeatis,  hoc  ost,  ut  in  C 
^robis  locom  mors  secuuda  non  habeat.  Nam  qui  credit 
bapiisBiam  posse  iterare,  credH  Cbristuin  poasc  ite- 
nua  crueiligi.  Quod  autem  vfvii,  vint  Deo.  Vivit  in 
deiiaie,  ipso  bomo  Deus.  ita  et  vo$  exiitimate  voi, 
Qoisi  filii  vei  membra  ejus  vos  inteiligite.  Mortuoi 
qmdan  maa  peecato.  Sicut  imilator  ejus  dicebat : 
Vivo  antem  Jam  non  ogo,  vivit  vero  in  me  Ghristus. 
Fiisaies  oiileM.  Hoc  esi ,  ejus  vitam  seqnentes,  in 
■obis  nomlnm  vivimns ,  sed  jam  in  Cbristo  vivirous 
omnos*  Monoi  enim  sumns,  ei  vita  nosira  al>scondiia 
oa  onm  Chrisio  in  Doo.  Deo  in  Ckrieto  J€$u,  ll!e 
OHamvivii  Deo»  qai  Cbristi  vestigia  bumiliute, 
mMtiicaiiono «  pieiato  sectaiur.  Pion  ergo  regnet 
pMMlma  M  «esfro  mortali  eorpore^  ut  obediatii  coNca- 
piMMltis  ^u$,  Ostoodit  quomodo  regiiei.  iile  euim  D 
ngoal»  eai  orones  obediuou  Quomodo  in  corpore 
I  regoei  eiposuity  id  est,  si  vitiat»  naturae 
\  obedienliam  elconsentiamus.  Non  diiit : 
Noa  sil»  qaia  jam  ibi  esl;  sed  :  Non  regnet,  id  est» 
■•a  ftot  quod  jubet.  Sorgil  ira  :  noli  dare  irx  liu- 
gaam  ad  maiedicendum,  non  manum  ad  feriendum, 
■oa  membra  libidmi :  qom  non  surgeret,  nisi  pecca- 
loM  easM  io  membris  noslris.  Inest  quidem  pecca- 
lom  io  mombris;  sed  noo  regnat,  si  non  obediaiur 
dwidcriis  ejus.  El  idoo  dum  quod  non  vuli,  agit,  id 
«SI9  non  vult  concupiscere,  concupiscit,  consentit 
kgi«  quoniam  bona  est  :  hoc  enim  vult  et  ipse  quod 
iest  qoia  volt  ipse  non  concopiscere,  et  lei  diiit : 


ANOS  COMMENTARIA.  416 

Non  concupisces.  Sed  ne<iue  exhikeatis  membra  ve$trm 
arma  iniifuilatii  peecato,  Uhumquodque  menibruni  si 
officium  suum  in  malos  nsus  converterit ,  arma  iui- 
quitstis  efDcilnr  ad  justitiam  eipugnaudam  :  si  ina- 
nus  ad  fiirtum,  lingua  ad  mendacium  vel  bbsphe- 
miaiii ;  si  oculus  cODCupisceutix  serviat  ad  pudiciiiam 
eipuguandam,  el  cxtera.  Sed  exhibete  roi  Deo  tan- 
quam  ex  mortuii  viientei.  Tantinam  j:im  resurreso- 
ritis :  post  resurreciionem  autem  non  carualiter  vivi- 
tur,  nec  peccatur.  Et  membra  veura  armajuitiliee  Deo. 
Ut  oculus  qui  ante  videbat  ad  peccanduni ,  iiiinc 
Tideat  ad  boni  operis  ministeriuin ;  «lui  aiiie  vidcbat 
ad  eispoliandum,  nunc  videat  ad  vesiienduin  :  sic 
etiam  de  reliquis  membris  adverte,  ut  de  iiiiqnit;«io 
ad  niiseri^rdiam  commuicniur.  Peccatum  enim^nobii 
non  dominabitur,  Non  vos  viiicat  peccatum  :  non 
enim  estis  parvuli,  sed  perrecii ;  quasi  pxdagogus 
pacro  dicat :  Noli  facere  vitiuni  seriuonis,  non  euim 
adhuc  audis  grammaiicum,  sed  oratorem.  Sive  non 
dominabitur,  non  Iviiict  doniinari.  Non  enim  eub  tege 
eitii,  sed  iub  graiia.  Id  est,  sub  l)euevolcn(ia  Redeiu- 
ptoris,  qui  pugnandi  atque  vincendi  etconaius  dedit, 
et  docuriuam  prxbult;  sed  et  eiemplum  insupcr,  et 
virtutem  pcr  consolationem  Spirilus  sancii  donavit, 
per  quam  liberamur  a  domiiiatione  peccati.  Quid 
er§o  ?  pcecabimui  quia  non  iumui  iub  lege?  Qui  sub 
lege  esi  premitur  a  lege,  dum  iion  implet  legem  ; 
non  estsub  lege,  sed  cum  lege.  Sed  iub  gratiaf  Abeit. 
An  neicitii  quoniam  eui  exhibetii  voi  urvoi  ad  obe- 
diendum^  iervi  eitii  ejui  eui  obediitii ,  $ive  peccati  ad 
mortem^  $ive  obeditionie  ad  ju$tUiam?  Ne  indocti  et 
iu  fide  rudes  objicerent :  Ergo  cessante  vindicta  lo- 
gis,  impune  peccabimus.  Absil.  Gratia  qus  et  dona« 
vit  quomodo  viiicamusv  non  vultnos  omnUio  poccare : 
si  volueritis  peccare,  dominabitur  vobis  legis  scd- 
tentia,  quac  vindicat  in  peccanies.  Si  autein  justitie 
servieritis,  non  estis  sub  legey  sed  sub  graiis.  Non 
enim,  inquit,  potesiis  duoLus  servire.  Ilic  quoddiiil, 
peccabiraus,  criminalia  et  capitalia  peccata  intoUiga- 
mus,  non  minuta,  siue  quibus  esse  non  possamus. 
Uoc  et  ubique  intellige,  ubi  prohibemur  peccare; 
quia  ei  de  ipsis  peccatis  loquebatur ,  qus  et  lei 
damnare  consueverat,  secundum  illuJ  :  Si  diierimus 
qiiia  peccalum  noQ  babemus,  etc.  Gratia$  autom  Deo 
quod  fui$ti$  $ervi  peceati.  Gratias  Deo ,  qula  fuislis » 
sod  ipso  lilierante  et  adjuvante  jam  noii  estis  :  quia 
obeditis,  quia  resistitis  adjutore  Deo.  Obedi$ti$autem, 
Ut  dono  et  eiemplo  Chrisli  vivalis,  qui  non  solum 
poccata,  sod  occasiones  auferre  donavil  ei  ducuit 
delictorum.  Imitaiores,  inquit,  mei  estote,  sicut  et 
ego  Clirisii  ei  cordc,  ex  fide.  lu  eam  formam  doetrimB 
in  qua  traditi  e$ti$,  Novi  Testamenti.  Uberati  awem 
a  peccaio.  Liberi  facti.  Servi  facti  e$ti$  ju$titieB,  Per 
graiiam  Dei.  Uumanum  dico.  Quia  non  potestls  acl* 
buc  audire  diviniim.  Sive  slc :  bumaniiate  digiiuin 
est  quod  dico,  quod  etiam  apiid  hoinincs  rationem 
babct,  el  facile  iiitelligi  potest.  lloc  esl  :  Majoro 
quidem  eiigero  a  vobis  pro  divinx  servitutis  retri* 
butioae  deberem ;  scd  coiidescendeiis  et  tcnioeraus 


ii7 


PRlMASn  ADRUMETANI  EPISC. 


4.S3 


inrirmluti  veslra,  bumana  cl  possibilia  prasdico  al-  A  pcccaio ;  cx  qua  parlc  adhuc  servimus  icgi,  pecraii 


qw\  persuideo  :  ul  sicut  prompti  roisiis  ad  secianda 
niixia  alque  contraria,  iu  alacret  silis  ad  ea  qoae 
iiiilia  et  saluii  amica  sunt  peragenda.  Propier  inff 
mitatem  earnis  vei'ra,  Corpus  qood  corrQmpitur  ag- 
grav nl  animnm ,  quia  quidquid  aiiima  carnaliter  fe- 
ccrit,  cami  deputatur ;  et  quando  aiiima  coelestia  agit, 
totiis  iiomo  spirilalis  est.  CarnaliStSi  vincitur  a  con- 
cupiscentiis ;  spiritilis ,  cum  dono  Dei  vincit  conco- 
piscentias.  SicHt  enlm  exhiMstii  membra  vestra  ser" 
tire,  iu  Bunc  voluniate  mutaU  extiibeamus  nos 
serrirejustitiae,  non  sicut  Manicbaei,  qui  dicunt  na- 
luram  corporis  iu«in  se  per  conditionem  insertmi 
habere  peccatum,  ut  iliud  superare  non  possit;  aed 
per  gratiam  renovaii  non  exhibeamus  membra  noslra 
ad  roaluro  :  n:im  non  est  ex  se  corpos  malnm  ,  sed  B 
volonutes  qiias  muure  jnbemur,  quae  per  Irausgres- 
aoris  reatum  viiio  naiurae  inesse  noscuninr,  non 
conditione.  Immnnditug  et  inquitati.  LuxurioB  aive 
lilolo*atrix.  Ad  iniquitatem.  Ad  iniqtiiutem  Cicien- 
dnin.  ita  nnnc  exhibete  meubra  vestra  servire  justitiit, 
tJt  quomodo  perrecti  fuistis  in  malo,  ex  origlnali  pee- 
cato, ita  perrecti  sitis  in bono.grati»  dono ;  ut manus 
qnx*  aiitea  rapiebai,  modo  porrigat  misericordlam ; 
et  pedei  qiii  antea  ad  nialum  correbant,  modo  ad 
TisiUndos  iiiHrmos ,  el  in  carcerem  ad  opus  bonum 
corrant;  oculi  qui  antea  videbant  ad  concupisceiH 
diin,  ad  invadendum,  videant  modo  ad  miserandom, 
ad  largietidum.  Ecce  sic  mutentur  memhra  nostra. 
In  i&neiifientimem.  Ut  recipiatis  sanctificationem, 


adhuc  scrvi  snmus.  Et  ideo  dixtt :  Condeieeior  eniw 
legi  Dei  secandum  inieriorem  bominen*  Ecee  ttiide 
liberi,  unde  eondelecuinor  lcgi  IMT  Libariat  eaia 
deiecui :  nain  quandiu  timore  facis  qnod  jnsiaiB  «1» 
non  Deus  te  delectai.  ^Upendim  enim  peceati  wnmu 
Remanerallo  dicitur  stipendian.  Merilo  ergo  iilpn»- 
dium,  quia  malitiaB  dlaboiie»  mon  «tema,  Unqaan 
debitum  redditnr.  Qul  miliui  peceato,  nereedm 
aeeipil  morten.  GuuiataUem  Dei  vlta  etierms^  In 
CMiio  Jesn  Domino  noilro.  Grtiia  sab  qoa  csiii. 
Simolqoe  nolandumqaianondixiisUpendiajaaliite» 
qoia  Don  illam  habenus  ex  nobis.  Ergo  qunnvia 
noslra  non  sil»  sed  gratin,  unen  cosiodiu  Dai  nd- 
jaiorio  vium  dai  aUmam,  iransaeu  viu  lenporali. 
Gap.  VII.  —  An  ignoratis^  fratres^  saoniikuo  meim 


iegem  toquor,  Hinc  incipil  dirDcuUatem  legis  < 
dere,  ui  illos  hortetiir  sine  timore  sub  graiit  vlvere : 
quia  modo  actu  ceasante »  lex  nobls  non  vivil»  aed 
sibi ;  et  vivil  in  Novo  Testamento ,  per  qood  reTor- 
matur.  Quia  iex  te  komine  domiHouir  qumnto-iempmt 
vtvtl.  Nam  qum  ewi  viro  est  muiier^  mente  viro  g/Kjatt 
est  iegi,  8i  autem  nwrttsue  fuerit  vir^  sotulm  esimie§e 
«fri.  Comparationem  itiducii  :  mandatnn  legit  dicil 
vimn  :  ploben  auiem,  vel  tnimam»  maliereiD,  ol 
ostendal  iegero,  qii»  iram  operatar,  alne  effedu, 
quasi  mortuam,  nobis  jam  mortiacaiit,  inpedire  non 
posse  quominus  ejus  esse  possimus,  qui  t  naonoit 
resurrexit :  qu»  merito  nobis  viveret,  ti  invcuirel 
quod  puniret  in  nobis.  Tandiu  enin  dioil  etse  web 
sive  possid.ai:s.  Cum  e^iim  s^vi  essetispeccatijiberi  C  '•««  iwminom,  qoandiu  vivU  in  peocato.  Hoc  tniem 


fttistis  justitias.  Iloc  est,  in  nullo  servistis  jusiitiae. 
lu  el  nune  liberi  estote  a  peccaio »  ui  in  nuUo  ei 
serviatij.  Ecce  ostenduntnr  etiam  peccato  minime 
poiuisse»  nisi  alia  liberiate  servire.  Liberi  ergo  t  jos- 
litia  non  sunt ,  nisi  arbiu4o  volonutis.  Liberaii  m- 
lcm  t  peceato  non  flunt,  nisi  graila  Salvatoris.  Libe- 
ros  dixU  Justitije ,  non  liberatos ;  a  peccato  tulem 
non  liberot,  ne  sibi  hoe  tribuerenl ,  aed  Irberaios  : 
Id  ett,  »1  vot  Filias  liberaverit,  tunc  vere  iiberi 
criiis.  Quem  ergo  fruetum  liabuistis  tunc^  in  qnibus 
nune  erubeseitis  f  Qualem  froctum  in  nctione  illhis 
habaisiis,  iu  eHjutetiam  recordatione  vereeundia  eslf 
Qulcunqtie  se  cognoverlt  ))onum,  embescit  se  fuitse 
mMlum.  El  quicunque  se  erubescit  bonun ,  mtios 


peccaium  inieUigendum  est,  quod  acGetait  et  left. 
Ubi  enim  non  esl  gratia  liberttorit,  aogoi  peccaadi 
desideriom  prohibilio  peccatoram.  /^tr  vittMit  tiro 
voeabitur  adultera  ti  fuerit  cum  aHo  viro :  sb  muem 
mortuut  fuerit  vir  ejus^  liberata  est  m  lege  9  hI  tsem  dt 
aduUera »  st  fuerit  enm  mtio  viro.  Qnaodlu  vivil  virp^ 
undiu  ei  teeimdum  ejus  necesse  eti  vivere  volanie- 
ten.  81  auiem  dormierit  vir,  ei  nulier  nlil  faeril 
iuticu  vim,  jam  non  ei  sei:andum  prioris  viri  < 
tudinem  est  vivendam.  Itmquejrmtrti  vm^  eee  \ 
ficQti  eetis  legi.  luxtt  oorpus  noluit  dicem,  t^ortiittm 
est  vobis  tex;  scd  reliqok  inielleetui»  tieal  In  maMt 
locis.  Juxia  comparationem  deboit  dieere,  nnflt  iHlt 
legem  mortntm  quatn  ipsos  legi,  sed  qued  UMtr  Jo- 


of I ,  qaia  iiec  In  praesenti  frucium  btbei,  et  finem  j)  daeos  dicero  tdhuc  inirtciabile  videbatur,  laielleesal 
iiiorten.  Nmm  finis  iUorum^  raalorum  tciliceiy  mors     derelinquit*:  tttis  efidenter  esiendent,  logem  mm 


est.  Psent  perpetoa.  Nunc  Viro  iiberaili  m  peecalo.  At- 
tende  qoia  lUierati  dixii»  ul  non  nobit,  sed  Dco  de- 
mus  glorian.  Servi  mutem  facti  Deo ,  habetis  fructmm 
veetrmm  in  smmcti/icmtiomem,  finem  vero  vkam  atemam, 
In  Dei  servUio  permanere  ,  hoc  ipsum  jam  fmciiis 
esi  quod  vivitis,  stnctiicati  |>er  baptismiim.  Servus 
tutem  Dtfi  vicem  inimicit  non  reiidU  sicut  Joseph, 
qiii  dixU  frtiribus  :  Noliu  tinierc,  servus  enini  Dei 
rgo  sum.  Dei  tutem  tervi  in  prgesenii  frnclum  ha- 
l>ent  donum  Spiriius  stncti,  el  finrm  Tilam  aelemam, 
aive  sanctificaionem  bons  viti;.  Ergo  in  isU  vila 
tdhuc  <rx  qiia  paVte  scrvi  soicus  Dco,  liberi  sumus 


potuisse  tuferre,  sed  potius  ttxisse  peeetinm,  \ 
aufert  graiia :  quoniam  lex  jubere  novii,  cul  1 
bU  infirmius,  non  juvare,  qued  faeil  graiia  Cbrltli» 
Ab  hoc  loco,  et  lota  isu  ieeiione,  osque :  Qois  Hbe- 
rabit  me  de  corpore  mortit  hujas,  videl  Aposiolot 
irtnsfiguratum  esse  in  se  bominen  tob  lege  potiiam, 
enjus  verbis  ex  persont  sua  loqaitur,  ei  qui  ditemi: 
Evacuail  sumos  a  lege  mortls,  in  qaa  < 
Ita  ut  serviamus  in  noviute  spirUns ,  el  non  In  \ 
sute  litterx.  Per  haec  verba  videtar  legem  repreheii- 
di&sc,  (cd  iion  ila  est,  quia 'sulijecit :  Lcx  pcccatam 
esi?  Absit ,  ot  reliqua.  Hjec  vero  auricula  est  aoo 


4i9  IN  EPISTOL-VM  AD  R0MANO5  COMMENTARIA. 

miMidax.  Criiclflta  rarnc,  prr  quam  noliis  domina-  A  Uniiini  ot  dAmonsirarelur, 


i"0 


halnr  damnrindo  pccrafom ,  jam  acuiro  non  habet. 

Ante  erant  imilatores  Moysi :  dq^ic  vero  Cbristi ;  sic 

dic:vmest :  Mortui  ettis  legi,  le  si  dlceretor,  Mortni 

esiis  suppflclo  legls.  Cur  roortui  Bnmns  lcgi  per  cor* 

posChrlsti,  si  bona  cst  lexY  Quia  mnrtui-somus  logi 

doninsnti :  liberaii  ab  eo  eflectu  qocm  lex  punii  et 

dsmnal.  Usitatins  enim  tocaiur  lex,  quando  minatnr 

ei  lerret,  ac  findicaf.  iiaque  idem  prapccptum  limcn- 

libos  lez  esl,  amanlibns  grsiia  cst.  Per  corpus  Chrisii, 

eonmoriendo  Cbrisio,  qui  damnaTit  peccatum  in 

cane.  Vt  diU  alterius  qui  ex  mortuis  returrexiL  Sub- 

aiadiendiim  aiterius  yirf.  Vt  fructtficetis  Deo,  Fructi- 

ficat  cojns  ciemplo  popa!us  Dei  crescit,  sicul  dicit : 

1)1  aliqoem  fractam  habeamns  in  vohis.  Cicm  enim 

mmui  tn  c&me.  Cum  esscmns  in  camali  convcrsa- 

lione,  passioconrupiscemix  operabaiur  in  ocufis  et 

caeiflris  membrls,  qua;  tamen  per  legcm  ostendebanlur 

CSM  peccala,  ul  fractlficarenl  morti  pcccati.  In  came, 

laqvli  ^id  esl  camalibns  dcsideriis  ol)Stricii  leiicre- 

mnr.  Pn^we»  peeeatarum^  qute  per  legrm  erantj  ope- 

ruUmur  f»  mewtkrii  nostris.  Is  passlonibus  morliur, 

qai  Jan  mente  senril  legi  Dci ,  qnam?is  passioiics  ipsas 

lecdum  iiiorlu9c  sinl.  Aaciam  dicit  concupisccnramy 

eam  lei  profalbei.  Augmenlum  concupisceniisc  de 

ohlbitione,  etreataro  pccnxde  praevaricatione.  Iloc 

csi^qaia  per  bonnm  operaium  est  moriem.  Utfructi- 

fkmeut  arorft.  Id  cst,  ul  nos  in  iisdcm  passionibiis 

pQsUos  lcgls  severiias  ioicrflcerei,  ct  frucium  morti 

deaofttRi  perdiiionepncberct,  quia  fructuS  poccaii 

Bwrsest.  Froctificamusmorti,  dum  prohiluia  facimns. 

Vmu  ntem  so/«rt  «khii»  n  tege  morientes.  Lex  niortis, 

qas  occidli  peceaiores ,  id  cst  criminosos ;  sed  ei  lex 

psefati  ideo  dicilur»  non  qnia  ipsa  peccatum  est,  scd 

^  peccatoribos  imponitur.  Itleo  etiam  mortls  di- 

cilir,  qula  siipendiam  pcccali  roors,  aciileus  aiitcm 

BWitls  peceatnm :  yirius  Tcro  peccaii  lex.  In  qua  de- 

tSnekamur,  Detiiiebamor  per  peccatum.  Ita  ut  servia- 

rnn  ia  ifODifals  spiritus ,  et  non  in  leiustate  linercB. 

S^ia4s  graUs  pr.-eceptl8  obedientes,  non  liiteram 

Iflfissequentes,  Qmd  irgodicemus^  lex  peccalumestf 

Qsbdlxcral,  quod  passiones  per  legem  niorii  fructi- 

iearcaly  ideo  sil^  objicit,  lex  peccatum  est?  ct  re- 

i:  Attit,  Iloefacil  conlra  Manichxos,  qui  Yelus 

am  negant.  Quod  si  dixerint :  Ideo  hic 


iil  qnis  peccatam  s'no 
gratia  Del  Tiiici  non  potcst,  ipsa  realos  sollicitudft 
rogai  ad  gratiam  confol.ire.  Sed  pecraiam  non  co- 
^iiovi,  nist  per  lcgem.  iVmfi  coMifpiMrMftaiii  nesciekam^ 
nisi  Ifx  diceret :  ffon  eoncupisces.  Ilinc  inci|Nl  Apo- 
stolns  qaasi  de  se  diccre ,  ct  de  se  dare  esemplum , 
qui  sub  li*ge  Tixerat,  qiiac  per  se  non  salrat.sed  osten- 
dat  poccaium;  nain  ncc  lotlit,  nec  jusiiflcat,  sed  in 
transgrcssoribus  vindicat.  Non  ait ,  peccatum  non 
feci,  nisi  pcr  legem  ;  scd,  pecoaium  noii  cognoTi,  nisi 
|>er  icgem,  qu.T  <  siendit  pcccatum  csse  concupiscen- 
tiam  :  qu(»d  cgo  nescieham  essc  peccatum.  Concupi- 
scenliam,  iiiqiiit ,  nSsciebam.  Non  diiit :  Non  liabe* 
liam,  aol  non  racicham,  sed  nesciebam  essc  peccstum. 
Undc  apparet  coiicupiscentiam  pcr  lcgcm  non  iiisi- 

Btam,scd  dcmoiistra  am ,  qiias  docel  qiiid  qiiisque 
facere  debeal,  vei  Titare.  Sed  tc  us  homo  adhiic 
trahlior  consueiiidine  dclinqiiendi  :  couc  pisceniia 
enim  nosirx  naturffi  est ,  accedens  per  pcccatum , 
non  Dci  coudiiio.  Et  ideo  inalum  Ipsum  non  Dei  dis- 
junctioiie  separaiidum ,  seil  Dei  miseraiione  sannn- 
dum  e^t.  Oecasione  autem  aecepta.  Ilinc  Ai)osiolus 
prseieriiafii  viiam  suam,  quando  sub  lege  viTcbal,  cl 
adolcscentise  sux  pugnam  commeinorat.  Ct  quod  aii : 
E;;o  aulein  vivebaiii  sine  lege,  primam  siiain  astatci» 
iosinuat:  Adveuicnte,  inquit,  mandato,  pecratum  rc- 
Tixil.  Ego  auiem  mortuus  sum :  jam  se  praecepti  ca- 
pscem,  sed  non  crficacem  fuisse  tcslaiur.  Et  ideo  iil 
prxTnricatorcm  se  legs  osleiiderrl,  iu  quibos  inte- 
riorilius  lalcm  >e  fuissesciebat  AfiosiOiU^  aulegraiiaiii 

C  Dei,  qu:c  pcr  Jesum  Chrislum  Doiiiinu  u  nostrum  esi.. 
Et  ad  Ephcsios  hoc  apertissimcconfitctur:  In  quibus, 
inquit,  ut  nosomncs  c<'nversati  sunius,  in  des  denis 
carnis  ct  cogitaiionum  :  et  eramus  natura  filii  irae , 
sieui  et  cjeieri,  ei  reliqiia.  Et  ad  Tiium  :  Fuimus  el 
iios,  inquit,  ali  inandt»  stulti  el  increduli,  erranlcs  ^ 
et  reliqaa  quae  ibi  scquuntur.  Talis  anie  gratiam  ruii. 
Peceatum  per  mandatum  operatum  est.  Sicut  qui  invi- 
det,  tanc  mmgis  occasioncin  noccndi  accipli,  qaando 
ei  cui  nocere  Tult,  aliquid  crediiur.  In  me  omnem  eon' 
cupiscentiam.  Omncm  qu  c  scripta  esl  in  lege  :  Non 
coBcupisces  uxorcm,  ncque  .igi  um,  neqae  quldqoani' 
proximi  toi,  et  rcliqus.  Ilabet  hoc  per  Iransgressio- 
uero  bumanae  roentis  infirmitas,  ut  difficilius  obser- 
Tari  possint  prohibita.  Sine  lege  enim  peccaium  mor- 


riapicrJ«beo6asseritlegem,qoia  limoiiscandalum,  ^  tuumerai:idest,latehat,nouapparebat,ignorab..tur^ 

mihi  moriuum  videbatur :  tcI  iii  oblivionem  crat  na- 
luralis  lex ,  quae  ostcndebat  quid  e  set  peccalum. 
Ideo  et  lex  daia  est  liiicne,  quae  commemoraret  legeiii 
naturx.  Ego  aulem  vivtbam  aliquando.  Qnasi  jusiusr 
et  liber  a  peccato  vivcre  mihi  videbar.  Sne  tctje^ 
UiiJe  manireslat,  iion  cx  persona  sua  propric ,  srd^ 
generalitcr  ex  pcrsona  hoininis  loqui.  Sed  cum  vr- 
nisset  mandaium  :  id  est,  in  oblivlouem  vcnerat  esse* 
peccainm ;  at  ubi  vcnit  mandatmn,  rccoguiium  et 
peccatuui,  ut  omuis  qui  illud  flecerit»  mortnum  se  csse 
e<  guoscaL  Reiixit.  Id  cst,  eniloilel  apparuit.  Revixii, 
ait :  non  vixit;  vixerat  enim  aliquando  in  Paradisi^, 
quando  contra  datum   prxccptum  saiis  apparci^aS 


dum  esl :  Rrgo  semper  timait  scandalum, 
faa  Booquam  contr  i  I(*gem  locutus  est.  Cum  crgo 
■riislocis  eperalegis  destruxerit,  niinc  nierito  in 
ksecMi  laodat,  in  quo  spiriuiis  est,  et  Manichx^os 
cJQSiasiBaatione  confundit.  Absit.  Ne  quls  cnim  pro- 
plsrbce  testiinonia  Titnperet  legem ,  et  malam  esso 
•OBtendai,  pnevidit  Apostoiiis  male  intelligcnlibus 
qsidpossit  occarrere,  eamdem  sibi  ipse  proposuit 
qsgtdooeas.Qaid  ergodicimus,  inqolt :  lex  peccaium 
€4?  Abftil,  Stfd  peceatum  non  cognovi ,  nisi  per  legem. 
Mtte  jan  spperias  dixeiat,  per  legem  cogniiio  peccati. 
Noa  ergo  ablatio,  sed  cognitio  est.  Qux  ideodala  est, 
00» al  pecfaliim  tollerei  ncque  ut  exstirparelur,  sod 


ii7 


PIUBIASn  ADRUMETANI  EPISC. 


443 


infirmiuii  rcslraj,  bumana  cl  possibilia  pra&dico  al-  A  pcccaio ;  ci  qua  parlc  adliuc  acnrimus  lcgi,  pecraii 


adhuc  scrvi  samus.  Ei  ideo  diitt :  GoodelecUir  eniw 
legi  Dei  seeaedum  interorem  boniDen.  Ecee  ttude 
liberi,  nnde  eondelecumur  legi  MT  Libortat  eaim 
deleclal :  nam  quandiu  limore  fads  quod  jnstam  oal, 
noo  Deos  te  delecut.  ^pmdm  Miin  peeuH  mmu 
Remuneratlo  dleitur  stipendian.  Meriio  ergo  siipM* 
dium,  quia  maliiiaB  diabolie»  morssioma,  Uoqaam 
debitum  redditor.  Qui  miiiut  peceato»  «crccdam 
aecipil  mortem.  Gmiaaitiem  DH  vjfn  Menm,  fti 
CMuo  J»m  Domhm  iioslro.  Graiia  sab  qoa  esiis. 
Simalqoe  nolaadumqaianoadiiilstipeodiajaaliiia» 
qoU  Doii  iUam  babemus  ei  nobis.  Ergo  qumvia 
noslra  non  sit,  sed  gratin,  umen  casiodiu  Dei  ad- 
joiorio  Tium  dai  auraam,  iransacu  tIu  1 
Gap.  fii.  —  An  ignoraHi,  frmnit 


qm  persuideo  :  ul  sicut  prompti  roisiis  ad  secunda 
i)«ixia  atqne  contrarla,  iu  al:icres  sitis  ad  ea  quae 
milia  ci  saluii  amica  sunt  peragcnda.  Propier  mfr* 
miiatem  eamii  ve$*rm.  Corpus  quod  corrampitur  ag- 
graTnt  animnm ,  quia  quidquid  anima  carnaliter  fe- 
ccrit,  carai  depoialur ;  el  quando  aiiima  coelestia  agit, 
totiiB  bomo  spiriulis  esl.  CnrnaliSfSi  vincitur  a  con- 
cupiscentiis ;  spiritalis ,  cum  dono  Dei  yincii  conco- 
piscenlias.  Sicnl  enim  exhibuistis  memlfra  9e$tra  ttsr* 
viret  iu  nuiic  volunute  niuuu  eihibeamas  nos 
serTire  jusliti» ,  non  sicut  Manicbaei,  qui  dicunt  oa- 
luram  corporis  iu«in  se  per  condiUonem  insertafli 
habere  peccatnm,  ut  illud  auperare  non  possil;  sed 
per  gratiam  renof  aii  non  eihibeamus  membra  nostra 
afl  malum  :  nim  non  est  ei  se  corpus  malam  ,  sed  B 
volnntates  quas  muiare  juberour,  quae  per  trausgres- 
aoris  reaium  viiio  naiurae  inesse  noscuntor,  non 
condilione.  Immnnditiie  ei  inqHitati.  LuiurioB  sive 
lfloIo*alri».  Ad  iniquilatem.  Ad  iniqtiiUUm  facien- 
d:un.  ita  nnfte  exhibele  mehbra  veslra  servire  ju$tiiiiB. 
Ui  quomodo  perfecii  fuistis  in  malo,  ei  originali  pec* 
calo, ita  perrerii  silis  in  bono.grati»  dono ;  ut manus 
qnx'  aiitea  rapiebai,  modo  porrigat  nilsericordlam ; 
ei  pedes  qiii  aiitea  ad  maluro  correbanl,  modo  ad 
TtsiUndos  iiiKrmos ,  cl  in  carcerem  ad  opos  bonum 
currant;  ociili  qul  antea  videbant  ad  concupisceii* 
dum,  ad  invadendum,  videant  modo  ad  miserandom, 
ad  largieiidum.  Ecce  sic  muientur  membra  nostra. 
In  i&nctificationm.  Ut  recipiatis  saneiificationem, 
sive  possld.ars.  Cum  ettm  tervi  ettetie  peccati,  liberi  C  ^^^  *»<»>»"»«".  qoandin  vivU  io  peccalo.  Hoc noum 

llo  servisiis  iustiti».      P«ccai«ni  inielligondu»  est,  quod  accesail  ea  l^ 


legem  ioquor.  Hinc  incipit  dinicokatein  legia  < 
dere,  ut  ilk»  hortetiir  sine  timore  sob  grniia  ^ 
quia  modo  acto  cessanle ,  lei  nobls  oon  viTil,  lai 
sibi ;  01  viTii  in  Noto  Testamento ,  per  qaod  refor- 
malnr.  Quia  tex  kt  kandne  dommaimr  qutmiQ  tempmt 
tivit.  Nam  qum  tuo  viro  ett  mtUier^  vmmUe  vvro  aiiiyma 
ett  iegi.  Si  autem  morfiwi  fuent  vir^  eoluf  emmloge 
«fri.  Comparationem  iiidocit  :  mandniom  legii  dieit 
Tiram  :  plobem  autem,  Tol  anlmam,  moliereai,  ol 
ostendal  legem,  qti»  iram  operator,  alne  efftfda, 
quasi  mortuam,  nobis  jam  mortiacalig,  impedire  ooo 
posse  quoioinus  ejus  esse  possimusv  qoi  n  morlois 
resurreiit :  qu»  merito  Bobis  TiTerei,  ai  ioTcniral 
quod  puniret  in  nobia.  Tmdio  eniro  dieil 


fwttit  juttHiw.  iloc  est,  in  nullo  senrisiis  justhi». 
lu  el  nune  liberi  estote  a  peccaio ,  oi  in  nuUo  ei 
serTiatis.  Ecce  ostenduntnr  etiam  peccato  minime 
potuisse»  nisi  alia  liberiate  serTire.  Liberi  ergo  a  jus- 
liiia  non  sonl ,  nisi  arbilrio  TolonUtis.  Liberail  ao- 
lcm  a  peceato  non  flunt,  nisi  gratia  SalTatoris.  Libe- 
ros  diiit  Juslitije ,  non  liberatos ;  a  peccato  aolem 
non  hberoa,  ne  slbl  boe  Iribuereoi ,  aed  Itberaios  : 
Id  est,  ri  Tos  Filius  llberaTcrii,  tunc  Tcre  liberi 
criiis.  Quem  ergo  fruetum  kabuitiit  tunc^  kt  guibut 
nune  erubeteitit  f  Qiialem  fractum  in  aciione  illhis 
habuiaiis,  ia  enjusetiam  recordaiionc  Tcreeundia  eslf 
Quicunqne  se  cognoTorit  bonum,  erubeseit  se  fuiase 
malum.  El  quicunqne  se  erubescit  bonum ,  malus 


Ubi  enim  non  est  graiia  libereioria,  aogoi  ptccaadi 
desiderium  prohibiiio  peccaloram.  /fiior  *j«Mt  m 
toeabkur  adultera  ei  fuerii  cum  atio  viro  :  d  mUmt 
mortuue  fuerit  vir  ejus^  liberma  ett  m  tego  p  ui  memtk 
adultera^  ti  fuerit  emm  uiio  wro.  QoamHtt  TiTil  rir, 
uodio  ei  aeeondom  ejus  neeesse  eai  Tifore  Toiaott 
lem.  8i  aaiem  dormierii  Tir,  ei  roolier  oiii  ANfh 
iuticu  Tira,  jam  non  ei  aecandum  priorisTiri  i 
tudinem  est  Tivendom.  Itmgue^frmifm  mmiim  um  i 
fieati  eviit  legi.  luiU  oorpos  noluil  dicera,  SluHiioaa 
est  Tobis  lei;  scd  raliquit  inielleetui.  aieol  In  oioiliB 
locia.  Juiia  comparatiooem  deboii  dieera,  nsagitiHls 
legem  mortaaro  quam  ipsos  legi,  sed  qoed  iolor  lo- 


mn  ,  quia  nec  in  praesenti  fruciom  habett  et  finem  t)  daeos  dieero  adhuc  iotreotabile  Tidebaiur,  ioieiiecsai 
iiiortem.  Nmm  fimit  illorumt  malorom  acilicet,  mm^e     derelinquii*:  aalis  evidenter  esteodeas»  l^gaas  oon 


esl.  Psena  perpeiaa.  Nune  Viro  liberMi  m peecaio.  At- 
lende  qoia  liberati  disit,  ut  nnn  nobia»  sed  Dco  de- 
mos  gloriaoi.  Servi  autem  facH  Deo ,  habetit  fntcimm 
vmtrum  in  tmmctifieatiomem,  /ittem  vero  vkam  atemam. 
In  Dei  serTitio  permanere ,  boc  ipsum  jam  fnictus 
esl  quod  Tiviiis,  saocliicati  per  ]»piismum.  Servus 
autem  Doi  vicem  iuimicls  non  re«idii  sicui  Joseph, 
qiii  diiil  frairibus  :  Noliie  limere,  servus  enim  Dei 
rgo  suni.  Dei  aolem  aenri  in  prgesenti  fructum  ba- 
lM*ni  donum  Spiriius  sancii,  el  fin<-m  vitam  xiernam, 
sive  saiictifie.itioneni  bons  Titi;.  Ergo  in  isu  Tiia 
adhuc  ti  qua  parie  scrTi  soirus  Dco,  iiberi  sumus 


poiuisse  auferre,  sed  poiios  aoxisse  peeealaoi,  qool 
aufert  gratia :  quoniam  lex  jubere  norii,  coi  aeecoM 
bii  infirmius,  non  joTare,  qood  laeil  graiia  CbiM* 
Ab  boc  loco,  et  lota  isu  leeiiooe,  osqoe :  Qoia  liM- 
rabit  me  de  corpore  noriis  hujos»  Tldei  Aposiolos 
transflgaratum  esse  io  se  bominem  aob  lege  poaiMuo, 
eojus  Terbis  ei  persona  soa  loqailur,  ei  qoidiaenl: 
Cvacuaii  samas  a  lege  menis,  lo  qoa  deibseboarar, 
ita  ut  serviamus  in  noTiUte  spiritos,  el  nen  in  TOio* 
state  litierx.  Per  liaec  Terl»  Tkietar  legem  rapreheo- 
dissc,  <cd  iion  ila  esl,  quia'subjecil :  Lcx  poccatom 
est?  Al)sii«  rt  reliqua.  Hjcc  vero  auricula  esi  noo 


m  IN  EPISTOLAM  AU  UOMANOS  COMMENTARIA.  454 

coociipiseeiitLT  ad  opcra  mala  S.  Apostolum  suspi-  A  ctio  boni  est,  noa  concopiscere  :  quid  enim  facilins 


oeih^,  sed  considerel  qnod  adjuniit :  Si  auiem  quod 
nolo«  boc  facio,  consentio  legi,  quoniaro  bona  est: 
Bag's  enim  se  dicit  legi  coiisentire ,  quam  carnis  con- 
enpitceniiaB :  hnne  enim  peceati  nomine  appellat, 
Faeere  ergo  se  dliii,  non  alTectu  conseniiendi  et  im- 
pfendi,  sed  ipto  moiu  cencopiscendi,  Sed  quod  odio 
matwm^  HM  fado.  Bonum  est  enim  non  concnpi- 
iccre:  et  hoebonom  Tult  jnstns,  qul  ei  fidc  vivii,et 
inmen  focit  qnod  odit,  qoia  concupisclt ,  quamvis 
poiC  concupiscenilas  non  eat :  quod  si  fecerit,  tunc 
vere  Ipse  facit  ot  eedat ,  ot  conseniiat ,  ut  desidcrio 
peecaii  obediat.  Si  mtem  quod  odlo^  illnd  faeio.  Id 
esi,  dom  nolo  facere  quod  committo,  utique  cum  fege 
concordo,  qoae  mala  et  non  Tult,  et  prohibet;  ideoque 


bomini  sub  lcge  constiiuto,  qnam  Yeile  bonum,  ct 
(acere  malum?  Nam  boc  est  perficere  bonom,  ut  ncc 
concupiscat  bomo.  Iniperfectum  esl  bonum,  quando 
concnpiacit  :  etiamsi  concupiscentiaB  non  conseniit 
ad  malum.  Mon  invenio,  id  est  non  possum.  Non 
enim  quod  volo  bonum  hoc  facio  :  sed  quod  nolo  mo* 
/tcm,  ho€  ago.  Vincente  consuetudine  qood  nolo 
faeio:  sicut  si  quis  jurare  consuerit,  quando  non 
puial  incurrit.  Si  autem  quod  noto^  illud  faeio,  Facero 
ergo  se  diiil,  et  operari,  non  affcctu  consentiendi  el 
implendi :  sed  ipso  motu  concuplscendi.  Non  jam 
ego  operor  illud.  Non  ego,  quia  inviius;  sed  ego, 
qui:i  ipse  mihi  hnnc  per  Tim  consuetudinis  imposui 
necessilatem.  Sed  quod  habiiat  in  me  peecatum.  Ila- 


ei  meDle  consentlo,  opere  contradico,  atque  ita  aliud  B  biiat  in  roe  consuetudo  peccali,  quae  roihi  p  r  irah»- 


ia  oie  conscieniia,  alind  inflrmitas  agit,  qmc  jngo 

peeeali,  Jodicio  contradicente,  succumbit;  facere 

erfo  se  diiii,  ct  operari ,  non  aflbclu  consentiendi 

el  hnplendi,  sed  Ipso  motu  concupiscendi.  Consentio 

leqif  quoniam  bona  ea.  Quia  nolo  quod  non  ▼iilt,  con- 

scientlc  lege  el  eousentio :  quia  quod  nolo  f  cio.  Nune 

maem.  Nonc  jam  sub  gratia,  qnae  me  Iibera?j|  a  con- 

lensioBe.  Jam  non  ego  operor  illud.  Id  est,  non  con- 

i«niIo.Nam  ai  et  concupisrit  el  consentii,  et  agil, 

qenmodo  non  ipse  illud  operaturT  etiamsi  se  ipsc 

eperari  doteat,  et  vinci  graTiter  ingemiscat.  !9oii  ego 

oreror :  boc  cst ,  non  inierior  mcns  :  ncc  consentio 

exhibm  membra  mea  arma  lniquitati<(.  Anieqnnm 

let  prohiberet,  libens  ipse  laciebam;  sed  postqnam 


gressioneni  primi  parentis  ei  Tiiiata  natura  iransfusa 
eat.  tnvenio  igitur  tegem  volenii  mihi  faeere  bonum. 
Hentc  invenio  legem  bonum  facere  contra  malum. 
quod  est  iii  carne  mea.  Legem  consenUncam  habeo 
interioris  hominis  ul  eicludatur  malum,  quod  mihi 
per  Titiatam  naturam  inest :  sed  sine  graiia  I>ei  fieri 
non  polcst.  Ideo  dico  :  Quis  me  liberabit  de  corpore 
mortis  hujus?  Quoniam  mihi  malum  adjaeet.  Id  esf, 
desideria  mala,  Tel  consilia  inimici,  tcI  bella  carnis, 
quibus  inTcterato  consensu  obtemperare  consucTi. 
Adjacet  autcm  malnm  ei  concopisccntia,  cui  noii 
consentit,  qni  disii :  Jam  non  ego  operor  illod.  Con' 
detector  enim  legi  Dei,  llic  duas  leges  ponil :  logeni 
spiritus,  el  legem  carnis,  qux  resistit  legi  menlis : 


leifenit,  inTitns  pecco,  quia  consuetndine  fin^^or.  C  ««^  c»^  v<^l  conscicnti»  naturali,  tcI  legidivin»,  qu.'e 


M  qaod  habitai  in  me  peccalum.  Ilabitat  qnasi  lio- 
ipei,  et  dominatur,  et  quasi  aliud  in  alio  non  qnasi 
iiraa  faabiial  in  me  adhoc  camalis  aflectus.  Scio 
mm  foifl  jam  non  hatntat  in  me.  Ei  eo  qiind  sci( , 
faaieiiilt  legl :  ex  eo  quod  fncit ,  ccdii  peccato :  nt 
ii  M  ila  praeTaleat,  qoasi  innatum  vidcatur  :  quo<I 
^oiden  non  a  Deo  condiiom ,  sed  ei  Titiata  na- 
nn  preredii.  Ific  incipit  dicere,  quod  ipse  titil- 
btionem  carnH  baboii.  Nolandum  eliam  qiiod 
lilillaiionem  Ipstm  Apostolos  se  8ensi<:se  lestetnr. 
Ilee  <si  111  eonie  iN#a  ^onKm.  Non  disit :  Garo  mea 
aan  ctt  bona  ;  sed  bonum  in  carne  mea  non  ha- 
UHI,  qoam  peeeatl  deprimit  consnetiido,  qnod  vin- 
m  aeqoeo :  qola  dnm  de  opere  legis  confido,  gra- 


in  mente  consistii.  Liberias  enim  deleciai  :  nam 
qnhndiu  timore  facis  qnod  justum  csl,  non  Deus  le 
delectat  :  quandiu  non  te  delectat ,  adliuc  scrvus 
faci^.  Delectei  te,  ri  liber  ea.  Delectat  me  lei,  dc- 
lectat  quod  lei  jiibct,  dclecut  me  ipsa  jiistitia.  Se- 
eundum  interiorem  hominem,  Secundnm  ment«*m. 
Video  autem  atiam  tegem  m  membris  meis.  li.i  c  est, 
qiiae  remansit  infirmilas.  Repugnanlem  tegi  mentit 
mete,  et  captivanlem  me  in  tege  peceati^  qnee  est  in 
membris  meis.  Ei  hac  pirte  sentit  captlTitatem,  ubl 
non  est  impYcla  jiistitia.  Yideo  aulem  aKam  legem  in 
mombris  meis  :  desidpria  camis  et  motionea  Titiat» 
nnturae  :  id  cst,  concuprscenti:im.  Sed  isia  coneupi- 
sccntia  si  Tocatur  peceatum ,  ideo,  quia  a  peccato 


lisadjaiorliHB  non  reqniro.  Hocautem  qood  inha*  D  faotaesi,  sicTocaiur:  sicul  scriptura  manufl  cnjusqoe 


Mm,  ei  tndoce  moftalilatis  per  transgressorem  in 

kinee  Tenit.  Nam  velte  atijaeet  mihi.  Est 

I  m  ne  Tohinlas  a  Deo  praepareia  aiqoe  donaia, 

Ni  aao  eal  effeclos :  qoia  camalis  consoetudo  vo- 

I  ipsi  resisiit,  adhoc  in  isia  viia  mortali.  Aliqui 

qood  Toces  isi»  sint  bominis   sub  lege 

censilloti,  nondum  sob  graiia.  Perficere  autem  bonum 

flfo  ioonrfe.  Slne  adminiculo  gratiae  non  iuTenio 

Imk  Toloniatla  efectom.  Nam  ot  Tclle  sii,  jam  vo- 

Imas  a  Deo  praeparau  est :  qoia  Ipse  est  qni  in  no- 

M§  opentor  et  Tclle.  Et  hoc  noiandum,  qood  non 

Mtll :  Faeere  bonom  oon  inTenio,8ed  perficere :  qnae 

eai  cniro  perffectio  boni,  niai  eistinctio  mali  ?  Perfc* 


dicitur,  qnod  manus  eam  fecerit  :  peccata  autem 
simi  quae  fccundum  camis  concopisceniiam  illicile 
fiunt.  Legem  appellai  in  membris  sotfi,  onos  ipsora 
morialiiatis,  in  quo  ingemiscimus  graTati.  Gorpna 
qood  cormmpiior,  aggraTai  animam  :  per  qood  llc 
etiam  R.Tpe,  ot  iuTite  deleciet  quod  non  licet:  qiimn 
aarcinam  ideo  legem  appellal ,  qnla  jure  lopplicil 
imposita  est.  Repugnantem  legi  menlls  meae.  Quae 
aiibi  mortiflrari  jubct  in  membris.  Uortiflcate,  inquit» 
membra  Tcstra.  Legl,  inquit,  D«:i :  qnae  in  roente  est 
et  cnpiiTantem  me.  CaptlTum  se  esse  deplorel :  quia 
sentit  in  se  desideria  surgere  purrtati  menila  corv» 
traria  :  contn  quae  gratiam  liberatoris  implorat.  H 


451 


I^RIMASH  ADRUliCTANl  EPiSG. 


4.Si 


admissHm.  Peecatum  revisdi,  ego  autem  mortHHs  supi.  A  jiisiificaHir ;  et  ideo  vivincinais  eis  qaos  lilicrt  oc 


lloc  esl,  apparuit  qood  faerai  occuUum,  quia  vixcrat 
per  scieniiam  naturalem,  et  mortuuro  fuorat  per  obli- 
▼ioD''m :  quia  prxfaricatus  siim  jiim  scieos,  eCmor- 
tuiim  me  esse  peccati  manifestatione  perspexi :  quia 
jam  praBvnricatlonc  peccat,  qui  videi  per  legem  quid 
facere  non  debeat«  et  tamen  facit  sive  titillatione,  sivo 
delectatione,  etsi  noo  conscnsione :  vcl  quia  rrafus 
pr-j^varicalionis  certum  mortis  supplicium  commina- 
tur.  Et  inventum  est  mihi  mantkuum.  Qaod  cuslodllum 
proficiebal  ad  vium,  hoc  nrglecium  perdaxit  ad 
rooriem  :  quia  sciens  illud  non  custodivi.  Iloc  totum 
ideo«  nt  ostendat  legem  qiiidem  d.itaiuad  vitam,  sed 
quia  non  deditadjutorium,qaomodo  possimus  salvarl, 
at  nos  deducat  ad  gratiam,  qiLX  totum  habei ,  et  mi- 


cidit,  spiriins  gratiff  gratis  opilulatur.  Nam  nihil  ex 
ea  rccie  fit»  sicut  dicium  est,  sine  gratia  :  qaia  nea 
esl  data  qux  possit  vivificare.  Et  bcmmm,  Costodieo- 
iiha*.  Quod  ergo  bonum  iU^  miln  fmctum  csf  wutn? 
Ab$it.  Non  mibi  mandaiaro  pcrsecaasamortisexstitit; 
sed  ego  miiii  facio  qui  peccando  morte  digna  eooi- 
mitto.  In  male  utenie  quippe  vltium  esi,  noa  ia 
mandato  ipso,  quod  bonam  est»  quoniam  booa  esi 
lex.  Sed  ptccatum^  ut  appareat  ptccatum^  par  bwum 
mihi  operatum  e$t  mortem.  Per  legem  apparet  pecca- 
tiim,  et  per  ipsam  punitur.  Crgo  per  bonum,  id  eU, 
per  logem,  qiix  bona  est,  si  qais  ea  legitioie  oiatar, 
milii  operatur  mortem ,  cum  ejus  tran^ressor  elt* 
cior.  Ut  fial  supra  modum  peccaut  peecaium  par  i 


sericordiam»  et  adjutoriom,  et  exemplttm.  Quod  erai  B  datum.  Iniquitatis  exigil  magniludo  ot  hooio  jaa  noa 


ad  etiam,  hoc  et$e  ad  mortem»  Si  vis  ad  vium  venire, 
serva  mandala.  Custodilttm  mandatum  vium  tribuit: 
non  custodiium,  mortem»  quae  transgressio  est.  Nam 
pcccatum  occanone  accepta,  Si  quid  contra  legem  vide- 
lur  dicere,  eis  impuut,  qiii  perfectiora  accipcre  non 
valuerunt.  Ideo  occ-asionem  dixit  fuisse  poccati.  Per 
mandatum.  Quia  suasio  delinquendi  ad  |ieccatam 
vehementior  est,  cnm  adesi  prohibitio :  et  non  solnni 
peccatorem,  sed  et  iransgressorcm  facil.  Qoia  ergo 
ab  horoinibns  nondum  spiriulero  gratiaro  accipien* 
tibus  suavios  adroittiiur  quod  velatur,  fallit  pcccaium 
falsa  duIcediiiQ  :  quia  vcro  accidit  realus  prapvarica- 
tionis,  et  uccidlt :  quia  pretiuro  roortiferae  volupUlis 
aroplectltor  dulccdinero  illain  qua  fallitar,  et  dele- 
ctatur  eliaro  conira  legero  farere :  et  tantomagislibet,  C  scentias  snas  non  eai.  Qood  si  fecerii,  toac  vere  ipia 


peccalor,  scd  peccatam  vocetur.  Ante  legem  modass 
liabebat  peccati  appetitiis  per  ignoraotiam  :  sapn 
modum  est  quod  fcienter  admlitiior.  Sdwmt  «m«. 
Id  est ,  quod  lex  ardua,  sed  spiriulia  pi«d»>it,  ssi 
ego  cum  juxta  camaiem  consuetadioem  tiiillor,  ab 
cjus  perfeciione  dissentio,  perfecu  perimit  imperle> 
ctoro.  Quod  Ux  tpiritgliseti.  CxposituDa  esi  boc.  Ilas* 
dat  qaae  spiritos  soot  opera :  oode  osiendit  non  pom 
impleri  legero.  nisi  ab  spiriuli.  Ego  miuem  cmnmSt 
tum.  Qui  legero  accipio ,  eonsoevi  caroaliter  vimt: 
id  est,  carni  conseniiens ,  nondnm  spiritoali  grslia 
liberatus.  Bomiro  esi  eniro  non  concuplscere :  et  hs^ 
bonum  vult  justus,  qui  ex  fide  vivit,  cl  uroen  fMil 
quod  odit,  qoia  concnpiscii,  quamvis  poal  < 


quanto  minus  licel.  SeduMt  me,  et  per  Hlud  occidit. 

Neque  enim  nullum  peccatamy  nisi  concupiscendo 

couimittitar.  Proinde  qux  hoc  prohibet,  bona  et  lau- 

dabilis  lex  est.  Scd  ubi  sanctus  adjuvat  Spiriius,  in- 

spirans  pro  concup.sceniia  roala  concupiscentiaro  bo- 

naro,  hoc  est  chariutero  diffundens  in  cordibus 

uosiris,  profecto  illa  lex,qaarovis  bona,auget  prohi- 

bendo  desiderium  maluro.  Sicut  aqux  impetus  si  in 

earo  partero  non  cesset  fluere ,  veheroentior  fit  obica 

opposito ,  cujus  moleni  curo  eviccrit  roajori  cumaio 

praecipiutus  violeniius  per  prona  provolvitur.  Ncscio 

quo  eniro  modo  hoc  ipsuro  quod  concupiscitor,  fit 

jucuudius  duui  vetaiur.  Et  boc  cst  quod  fallit  pecca- 

tum  permandatumy  et  per  illud  occidit :  Cum  accidit 

eiiam  praevaricaiio,  quae  nulla  est.  Itaque  lex  quidem  D  libidini.  Quod  enim  optror  non  intfUigo.  Nuoqiiid  wam 

tancta^  et  mandatum  tamctum  et  justum,  Contra  im- 

pugnatnres  legis,  et  contra  eos  qui  jastiiiam  a  booi- 

taiesecernunt,  lex  et  sancu  et  bona  dicitur,  et 

gratia  jnsU.  Nisi  enim  abuiidaverit  jnstilia  vestra,  et 

r6lii|ua.  Sed  et  Deus  in  Yeteri  Tesiamenio  noonnn- 

qnam  bonus,  el  in  Novo  dicitur  justus  :  ut  est  iliud, 

Paier  Juste.  Ct  hec  contra  MarcionisUs  :  lameo  nihil 

ex  ea  recte  fii  sine  gratia,  quia  non  est  dau  qus 

pouit  vivificare ,  sed  pravaricationis  causa  posiu 

cft :  ot  coovicios  concluderet  sub  peceato,  non  ja- 

Mificaodis  impiis,  sed  conviocendis  superbis  pnevari- 

cationis  causa  posiia.  Ci  contra  Manichaeoscst,  quia 

laiidaior;et  contra  Pelaglanos,  quia  neroo  ex  lege 


facii,  ut  cedat,  nt  conseniiat,  ut  desidcrio  peceali  abe- 
diat.  Venundatus  tub  peacato.  Id  esi  preiium  leBpa> 
ralis  voluptaiis.  Inter  veiidentem  autem  el  emeaicai 
hoc  loco  isiud  probaior  esse  commercioin.  PiepoMl 
iniroicus  iniquiuiisconsilium,  et  acoipit  Toluiiutis  ss- 
sensum.  Accipio  ergo  amissae  innoceotiro  pretiaiat 
ipsam  peccandi  volupuiem  ac  mortiferana  de  ialqBa 
siiavitaie 'dulcedinem.  Venundali,  inqoil,  eaiispe^ 
catis  vcstris ,  ne  quisquaro  eum  nondun  redeoiplaai 
Christisanguineexistimet;sed  redemptionero,  idcM 
immorulitaiem  exspcciat.  Vel  venandauim  sobpee- 
caio  in  prima  transgressione  praecepiit  ol  hahenl 
corpus  corruptibile ,  quod  aggravat  animam.  Noae 
vero ,  un  luaro  empturo  mancipium .  eogiiur  i 


iiitelligo  roalum  case  quod  invitusadroittot  i 
nnn  intelligit  qui  hoc  agit  quod  non  volt,  elqoododi^ 
illud  fa(it?N()n  parvuro  intelligeiil^  iodlciaai  00^ 
odisse  deliciuro  :  ergo  quod  operor  uon  ioielli|0fc  M 
est,  non  consentio,  non  approbo,  noo  lacie«  el  ( 
libet  vicios  coutrarium  esse  deceroo:  ei  recUUB  i 
esse  evidentcr  imelligo,  non  agnosoo  esse 
ceptis  veriU(is«  Non  enim  guod  voto  komum.  Aoc  i 
Uuc  usque  sunt  verba  bomiois.  ui  aliqoi  pouol,  i 
lege  consiiioti,  noiidnro  sub  gratia  :  ut  aliqoiselian 
nolit  peccarc,  viucilur  a  peccato,  invalaileoii 
snetudo  carnalis,  et  naturale  vincalam  nioruliuils«-« 
Ne  foi  te  cx  bis  vei  bis  quispiaro  consealire  caraitf 


t^  IN  EPISTOLAM  AD  ROMANOS  COMMCNTAniA.  458 

hi  rani<«ioneiii  Tunderet  pcccfiioriini.  In  carne.  Iii  A  nec  enim  potcst :  qiniidiii  enini  nix  cst,  non  calcfj' 


cil ;  sed  rcsolri  poicsi,  poicsl  ct  f<  rvcre  ui  caleraciait 
sed  cum  boc  facit,  jani  nix  non  esi.  Sic  ei  prudcn- 
tia  carnis  dicitur,  ciiin  miiiidaii:i  pro  coclcstibus  con* 
eupiscit :  sed  cum  coRlesiia  de>i  lerare  incQeperit, 
dcsiiiit  esse  cariialis  pru  ientia.  Qm  auiem  in  carne 
iunl.  lliiic  probatur,  qnia  iion  de  feubslaniia  dixcrit 
carnis.  /^o  placerenon  potsvnL  Quia  lieri  non  potcst 
ut  iion  peccent  qui  c.irn»li:cr  ?ivuni,  ct  carnis  vo  - 
Iiinlalibus  acquicscunt.  Voi  auiem  in  turne  non  cUis^ 
lloc  est,  in  carnalibus  desideriis,  sed  in  spiriiuali- 
bus.  Sed  in  spirilu.  In  spiritali  aciu  iili  spiritiialiter 
vivunt  qui  Spirilum  Dei  liabenl :  in  illos  Spirilus  Dci 
esi,  in  quos  apparuerit  frucius  ejus,  sieui  ad  G.i!ata8 
ait,  fructus  Spiriius.  Si  lanien  Spiriius  Vei  habiiai  in 
cam  viiiis.  IVsccpta  fegis  implentur  percharilatcm,  B  ^^^***  ^*  ^^*  ^'^*"  Spiriium  Chri$ti  non  habet,  hie 


ipsi  came  vicil  iieccatum,  ut  naiuram,  qn.T  fuerat 
bona  per  conditionem,  et  per  transgrcssronein  est 
vitiata,  per  suam  gratiam  reformaret,  ut  cjus  adju- 
torio  vincere  pos^ii  peccatum  :  qu»  prius  sic  fuerat 
lacta,  ut  possit  nen  peccare  si  velit.  Sed  ante  trans- 
gressioneni  boc,  ut  diii :  nam  modo  per  graliam 
Dei  potett  peccatum  aut  declinare,  aut  vincere  :  sic 
tamen,  ut  bominum  semper  adjtitorem  imploret.  Ut 
|islt/k«lto  legii  mpleietnr  tit  nobi$,  liic  aut  ipsam 
gratltm  Iege«i  vocal,  aot  certe  illam  jusiiOcationem 
Ifgit,  qiias  spiritu  inlra  litteram  iatenle  esi  mani- 
ieslata  :  ut  quoniam  iu  illis  viva  et  repugnanie  car- 
wt^  josiificatio  legis  impleri  non  potuit,  in  nobis  im- 
Br,  qul  Cbristi  adjntorio  eamem  mortificamus 


!  per  tiroorem  non  poterant  impItTi.  Qui  non  se- 

i  ewrnem  ambHiamus.  Gonversamur.  Sed  se» 

\  spiritum.  Caro  de  terra  ficta  est,  spiriius 

nten  a  Deo  dalus  esl.  Utraque  ergo  illa  desiderani 

«ade  sunt :  caro  terrena,  spiritus  coelestia.  Si  igiiur 

ipiritas  carnem  toperaverit,  operaniur  coelcstia ;  si 

wem  coiisenserit»  l  rrena  prxvalebunL  Quis  au:ein 

anUilat  secundum  spiritum,   nisi  qui   agitur  Dei 

Sfirita  r  Qtioiquot  enim  Spirito  Dei  aguntur,  ii  rilii 

iei  mnt.  Qui  enim.  Unus  bt»iiio  es  spiriiu  constat 

dcame  :  quando  ergo  sccnndum  carnem  ambulat, 

caro  est ;  quando  secundum  spirilum,  spiritus  cst. 

Sccvufiini  earnem  sunt.  Maniresia  sunt  opera  carnis. 

fiae  camis  sunt  sapiuni.  Terrena  ct  cartialia  bona 

prosumrais  b'  nis  concupisciint.  Qui  vero  secundum  C 

tjfkitm^  quas  sunt  spiritus  senliuni.  Id  est  divina. 

Deai  rnim  spirilus  est :  quisquis  non  resistit  volun- 

tsti  Dei,  qme  sunt  spiriius  sentK.  Nam  prudi  uiia 

termt  mors  est,  Prudentia  a  providendo  dicitur.  Ipse 

slilii  dtcit,  prudeniiam  humanam  esse,  ma^o  vtcem 

teferre.  Talis  ergo  prudeniia  mortem  parat  irons- 

fKdiendo  praeceplum.  Ergo  prudcntia  carnis  est,  ut 

moMpiisque  velit  se  vindicare.  Prudentia  vero  spi- 

riUtt,  non  reddere  malum  pro  malo.  Anima  cum  in- 

litriora  appetit,  prudenliam  carnis  iiabere  dicitur  ; 

cmittpcriora,  prudentiam  spiritus.  Non  quia  pru- 

teiiia  camis  subsiantia  ea,  qua  anima  induitur  aut 

tstiuir ;  sed  ipsius  anima;  aflTectio  esi,  quae  oranino 

ede>inel»  cum  se  totim  ad  superiora  converterit. 


ittit  esi  ejut,  Qui  inimicos  diligii,  inlelliget  sancium 
Spiriluro  sicut  ex  Palris,  ita  etiam  ex  Filit  substantia 
procedere  :  quia  unius  est  atque  ejusdem  subsiaiitiar, 
qoi  ejus  Spiiitum  babei.  Ei  ideo  sicut  Patris,  iia  et 
Filii  appellatur.  Ct  ideo  dixit  ia  Cvangelio,  de  roco 
accipiet.  Si  quis,  inqiiit,  Sprritum  Dei  non  liabet  : 
hoc  esi,  ut  orcl  pro  persequeniibus,  ut  diligat  ini« 
roicos,  ut  in  omnibus  eum  imitetur,  sicut  dicit  Pclrus 
apostolus  :  Chrislus  passus  pro  vobis,  reliqoit  vcibis 
exefnplum,  cic.  Dicit  eiiira  ipse  discipulis  :  Ncscitis 
cujus  spiritus  silis,  bi  spiritus  ejiis  erant,  quia  in 
fide,  et  spe,  ct  cbaritaie,  vivcbant.  Si  autem  Chri- 
Uus,  Si  Christum  semper  imitnmini.  Corpus  quasi 
mortuum,  etsi  resistit,  non  vincit,  situt  David  dicit : 
Cgo  autem  sicut  surdus  nou  audiebaro  :  ci  tu  exau* 
dies  me,  Domine  Deus  nicus.  In  vobis  ett.  Pcr  gra- 
liam  suam.  Corpus  quidem.  Spirilus  vivitel  vivificat, 
ut  justitiam  faciamus  :  caro  autom  mortua  est,  ne 
ab  ea  vincamur.  Non  boc  soluro  qu^pritur,  ui  caro 
morialur,  scd  eiiam  ut  spiritus  vivificelor.  Simui  ad- 
verte  quod  viia  animac  jusiiiia  sit :  oportet  ergo  ut 
non  solum  a  carnaiibus  cossemus,  scd  eliam  spiri- 
tualia  faciamus.  Mortuum  ett  propler  peccatum.  Mor- 
luum  corpiis  dicit  quandiu  tale  cst,  ut  indigentia  re- 
mm  corporalium  molestel  animam,  ct  quibiisdam 
motibus  solJicitei  ci  inquielei.  Nani  peccaiuni  ideo 
concupiscentia  nuncupaiur,  qiiia  mcrito  icccai  con- 
tigil :  sicut  scriptura  manus  cujusque  dicilur,  quod 
roanus  eam  fecerit.  Spiritut  vero  vivit  propter  jutti/i' 


hvdeuHaauiemspiritus.vlaetpax.  Prudeniia  sp>  D  ^''''""  '"^ '*'""''  bic  desrribitur,  qui  sub  gratia 


letin  prxsenti  pacem  babet,  non  reddendo  ma- 

httpro  malo;  et  in  aeiernum  vitam  aelernam  mere- 

•»»  prOj*ier  obedientiam  et  pacem,  dum  per  suam 

fuimtiam  non  sinil  crescerc  peccatum.  Quoniam  sa- 

ptu^eurnis.  Non  caro,  sed  carnalls  acius.  Inimicitia 

w  m  Oeum.  Omne  enim  quod  non  est  subjectum 

^iftimicum  est :  et  quicunque  se  vult  vindicare, 

•t«edit  moduro  ctiam  veteris  legis  :   non  quia  Deo 

Wl  Bocere  potest,  sed  sibi  noccl.    Legi^enim  Dei 

^tsbjieiiuT^  nec  enim  polesl.   ImpossibiFc  penitus 

■»xil,  ui  vel  sic  jlltis  a  carnis   illecebris  ei  luxuria 

^l^ocaret :  velut  m  dicamus,  iiijusiiiia  esse  non  po- 

^  justa  :  ian/)uain  si  direrelur  :  Ni\  non  calefacil, 

Pateol.  LXVIII. 


vivit,  ct  nondum  habet  perfeciam  racem,  i|Ujc  cor- 
poris  resurreciionc  et  immntalione  futura  esi.  Nam 
qiiandiu  in  liac  vita  sumus,non  deestaul  titillaiio,  aiii 
delectatio  :  quamvis  cnim  noa  cedat  qui  sub  gratia 
vivit,  et  mente  servii  legi  Dei,  carne  autcm  Irgi  pcc- 
cali.  Quod  ti  Spiritut  ejut,  qui  tuscitavii  Jetum  u 
mortuit,  habitai  in  vobit ,  qui  tU»citavil  Jesum  CAri- 
sium  a  moriuis.  Si  vos  ila  exhibeatis  ut  digni  sitis  in 
quibus  Spiritus  sanctus  habiiet,  non  patietur  tem- 
plum  sui  Spiritus  inlerire  Deus  :  sed  qiiomodo  susci- 
tavit  Jsum  a  mortiiis,  iia  et  nos  vivificabil.  Viri/i- 
cabit  mortalia  corpora  vetlra,  propler  inhabitantem 
Spiritumpjutinvobit.  \\\'i('icM\s  igi  urmorulllmscor- 
poribus  vesiris,  non  so!um  ad  peccanduin  coiiseusio 


tsi  PWMASn  ikDRMMRTAlSI  EPWC.  4» 

hoe  MtMl  iatellici.  quod  CapUyiUtcm  dUerit  0«™«.  A  suetiidiiil.  tcI  »W.i»  naHraj.  laadin  qunAu  laa«aor 
non  roenle;  occisiooc,  non  consensione;  et  laco.ca 
plivaiitein,  i|ula  et  iu  ipsa  carnc  non  esl  aliena  na 


obluciatur  saluti,  et  caro  concupisch  advertui  ifiri- 
tum. 


tora,  seJ  nosira.  Polest  etiam  vidfri  Apostolus  enm 
descrlbere  c|ui  sub  lcgc  adbuc  ▼Ivlt,  nondiim  sob 
gratla.  Quod  dicit  capiivanteiii  me,  hoc  esi,  carnem 
meam  :  legl  |ieccaii,  quae  est  tn  membrls  meis.  Sed 
etsl  de  Ipso  arcipitur,  non  quod  ipse  Immoderata 
llbldifie  polluios  fiierlt,  scd  a  conscnsione  prava  li- 
ber  :  de  concuplscentia  umen  carnls,  quam  modc- 
rando  frenabat,  Unta  bomiliiate  et  pltlate  gemuisse, 
ut  oplarct  eam  non  babcre  potius  quam  domare,  In 
lege  peccati,  qux  est  In  membris  roels.  Qu»  damnat 
peccaiiim,  sive  malam  consuetudincmt  qux  in  mem- 
bris  esi  :  quasi  diceret,   et  captivantem  me  in  lege 


Cap.  ▼iii.  IfUul  er§o  niuii  daMMfionis  rsl  iis  qn 
smil  in  Cknuo  Jetm.  Non  enla  daanalv,  oisi  ^ 
eoncupiscenti»  camis  cousentit  ad  uialttm  :  laa 
carne  mortua,  nihil  habet  in  se  quod  dawiiari  poMit. 
Qui  non  uenndwn  carnem  ambulmi.  Qui  a  Chrlslo 
didiceruiit  carnem  cruciQgere,  et  non  carBaliter  vi- 
vuiit.  Lex  enim  epiritiu  vUee  in  Chriito  JetM  lihermk 
me.  Advertcnduffi  quia  gratiaas,  legeos  appellal. . 
Gratia  Novi  TestsmeDU  liberat  noi  a  coaiueiidiis 
peccati  et  mortia  :  auferendo  eiiam  occaaiooes,  et 
dando  adjutortum  et  exempium  Tivendi,  ne  iciiicct 
coniensiooem  meam  coiicupiscentia  sibi  viodicct  ca^ 


iiia.  Ideo  captivus,  qula  non  Tacit  qu»  vull.  Qoandiu  B  qI^,  ^  i^gg  peceati  et  martit.  Qnir  occidil,  ei  nortil- 


caro  coiicupiscit  adverius  spirltum,  et  splritus  adver- 
sus  carnein.  Infeiix  ego  homo^  quit  me  liberabit?  Qui 
sic  tentor.  Verba  sunt  hominis  sub  gratia  constiluti, 
cujus  aciio  babet  quidem  reluctautem  mortalitatem 
camiSt  sed  non  vincentcm  ad  consensionem  peccati. 
Quis  iieget  Aposlolum,  cuiu  li«c  diceret,  adhuc  fuisse 
in  corpore  uioriis  hiijus  T  a  quo  utique  vel  impii  non 
liberaotur,  quibus  eadem  corpora  ad  tormenta  cter- 
iia  redduntiir.  Libcrari  crgo  cst  a  corpore  mortis 
hujuSv  omnl  sanato  ianguore  (ariiis  coiichpiscentiaa 
non  ad  poBnam  corpus  rcc  pcre,  sed  ad  gloriam  :  slc- 
ut  ct  alibi  diclt :  Et  Ipsi  in  oobisnietipsis  ingcmisd- 
mus  adopiionem  eispcctantcs,  rcdemptioncin  corpo- 
ris  nostrl.  Liberari  eiiini  se  a  vitiis  curporalibus  cl 


cat  peccaiorei  :  id  est»  lege  iittcra^t  «ve  ab  illa  k|B 
quam  supra  in  mcmbris  dixerat  dominari.  Nam  qad 
impot^biU  era  legi.  Quia  uihil  ad  perrcctom  lex  s4- 
ducii,  impoisibiie  erat  legt  nt  hominea  caroalci  (s- 
ccret  fidei  cnstodire  juititiam :  aed  lioc  Chrisunci 
prxccpto,  et  exemplo,  ct  adjntorio  rcdt  eaae  po«* 
bilc.  Imposslbile  e»i  enim  legem  iniplcre  per  canMB, 
qua  siiperbi,  ignoranies  Dei  jostiiiam,  id  e»i  quaes 
I>co  est  homioi  ui  sit  justus,  ct  suam  volentes  csa- 
stilaere,  iaoqnam  per  eorum  non  adjuiom  diviaiUK 
arbiirium  lex  poisii  impleri«  justitiae  Dci  noo  saai 
subjecti :  Ideo  justitla  legis  in  eis  impletu'-»  qui  aoa 
seoundnm  carnem  ambulant :  id  esl,  secumium  ho- 
minem  ignorantem  Dei  justiiiam,  sed  ambulant  se- 


niortirerisdcprecaiur.Sivos,iiM|uii,Filiusliberaverit,  G  cundum  spiriium.  in  quo  infirmabalnr  per  cm 

vcre  libcrl  eiilis.  Oe  corpore  mortit  bujut  ?  Gratia  Dei 

perJetum  Christum Dominum  nostium,  Corpus  mortis 

est  litiera  oocideiis.  Corpus  morib  cst  inortirera  vo* 

luptas,  et  caraalis  delccl  «lio,  ei  corporalis  lufirmiias, 

ei  violentia  conauetudinis,  qux  ad  mortem  trabit. 

De  qua  oonsuetudine  noii  lex,  sed  grjtia  liberat,  per 

Doininum  iiostrum  Jesuin  Christum.    Ante  legem 

uulla  pugna  erat  cum  voluptatibua  bujus  s^culi,  quia 

lotnm  licebat  :  snb  lege  vero  pugnaiur,  sed  vinci- 

luur  :  sub  gratia  autem  pugnamus,  et  Deo  adjuvante 

viiicimui,  quia  non  limore,  scd  dilcciione  servimus. 

De  quo  curpore  moriis  uon  omnis  liberatur,  qoi 

fittit  hanc  vium»  sed  qui  in  hac  viia  susceperit  gra- 

tiam,  ei  ne  in  miter  sascipiat,  bonis  operibus  egerii 


InOrmabatnr  per  coocupiscontias,  id  esi  per  desideria 
caroalia  :  ideo  non  implebatur  lex,  quta  i|>iiui  Jnflir 
ikm  noodum  erat  charitai,  qvat  interiore  deleruiiotte 
teneret  mentem,  ne  ad  peccatuin  delectaiioDe  rcmm 
leuiporalium  traheretur.  Ergo  infinoabaior  lex  per 
cariiein  :  id  esi«  non  elficiebat  iuslos  dedilot  eand. 
Deut  FUimn  tnum  mittent  in  wnilitndinmn.  Similem 
caraem  suscepil  cxterli  hominibtti  sine  peeralo : 
qiita  oec  de  coDCupisceoiia,  nec  do  coiiUy  aed  de 
virgine  nau  eat.  Facii  boc  cooim  Photinnm,  qni 
negat  Filium  ante  partum  fuiiie  virgittia.  Carnii  pio- 
coli.  NoB  caro  peccati  erat«  qnae  non  caraali  dda* 
ciatione  naia  erai :  tamen  inent  aimiKlndo  i 
poccati,  qoia  morlaVi  caro  eref.  Ei  de  \ 


ei  ruerii  cooperatus.  Aiiud  esl  eoim  exire  de  boe  ^  navii  peecatnm.  fitdecarae,  qttaein  qpbis  00*0  sor» 

corpore,  aliud  est  liberari  de  corpore  moriia  hujui : 

quod  soia  Dei  gralia  impartii.  Igitnr  egoipte.  Reca- 

pilttlai  aui  condudii.  Mente  urtio  legi  Dei.  Quandln 

caraaiis  aam,  dttplex  sum.  Carne  autem.  Carne  servii 

l«f  i  peccaii  coocupiscendo ;  mente  legi  Dci,  eidem 

cottcupifcontiie  iion  consentieodo.  Ilomo  geuiinx  ci 

doplicis  ▼olunUtis  :  id  est,  aut  carnalis.  aui  spirt- 

tualis,  qnodammodo  in  semetipso  divisus  juxta  ope- 

riim  quiiliUtem.  Lex  quidem  uiia  est,  sed  duo  siint 

gencre  mandaiomm :  unum  quod  docet  bonum,  aliud 

q<iod  probibet  malum.  Qiiod  doeet  boiiuinv  Dei  est ; 

^uinI  prehibet  uialum,  nostmm  vitium  est,  quibua 

it\  opus  sit  dari,  qui  peccamu«.  Ugi  pcuati.  Coh- 


Tiebai  pecoato,  vicii  peccatom  oe 
modo  si  quii  de  barbarii  vincai  borbarao.  iloallm 
quas  offerebaut  pro  peccalo  iu  lege,  peccaii  aoMino 
vocabantur,  cuin  ips«  peccaium  ncKireoi  :  iie  cl 
peccaii  caro,  qu»  pro  poccaiis  nosiria  olilau  ea^ 
peccaii  noinen  accepit.  Quidam  dieuni  do  peecaio 
Judaeorum,  qui  occideruni  Dominttm,  peecnuuB  di»- 
boli  quo  bomincm  implieuerii,  coBdemonvit  :  aiottl 
ad  Ilaebrsoi  scriplum  esi.  ut  per  norlotti  deairaeral 
eum,  qui  liabeiNit  mortis  iropcrium.  Ei  reeio  nore 
pcccaium  dicitur«  quam  de  peccalo  coneui  obm  gtf 
iieraum.  Quidam  dicuiii  de  peccaio  Jttdconun,  q«i 
enm  crucittxerant,  facium  est,  ut  sangniiieni  suvm 


4:7  IN  EPISTOLAM  AD  ROMANOS  COMMCNTAniA.  458 

in  Temii^ioneni  fttnderei  pcrcaioruni.  In  carne.  Iii  A  ncc  enim  poicsl :  qnandiu  enini  nix  CBt,  non  calcfd' 


t|isa  carne  Ticil  iieccailum,  ut  miiuram,  qnnp  ruerat 
bona  per  condiliunem,  et  per  transgressiimein  est 
vrtiata,  per  suam  gratiain  reformaret,  ut  cjus  adju- 
torio  Viiicdre  posbii  peccatum  :  qu»  prius  sic  fnerat 
lacta,  ut  possit  nen  peccare  si  velit.  Sed  ante  trans- 
gressioneni  Iioc,  ut  dixi :  nam  modo  per  graliam 
Dei  potest  peccatuin  aut  declinare,  aut  vincere  :  sic 
lamen,  ut  bominum  semper  adjtitorem  tmploret.  Ut 
l«aft/fc«lto  legis  mpUietnr  in  nobi$,  Hic  aut  ipsam 
gratlam  legem  vocat,  aut  certe  illam  jusiiflcaiionem 
kgit,  qeac  spiritu  inlra  litteram  iatente  esi  mani- 
fesUta  :  nt  quoniam  iu  iilis  viva  et  repugnante  car- 
ae,  justillcatio  legis  impleri  non  potuit,  in  nobis  im- 
pleatur,  qui  Christi  adjniorio  camem  moriificamus 


cii ;  sed  rcsolvi  polesi,  poiest  ct  frrvcre  ul  calefaciai, 
sed  cum  hoc  facit,  jam  nix  non  esi.  Sic  ei  prudcn- 
tia  carnis  dicitur,  cuin  rouiidaii»  pro  ccelcstibus  con- 
cupiscit :  sed  cum  coRlestia  dc>i  lerare  incoeperit, 
desiiiit  esse  cariialis  pruieniia.  Qni  auicm  in  earne 
$unt.  lliiic  probatur,  quia  noii  de  hubslatiiia  dixcrit 
carnis.  Deo  placere  non  po$svnl.  Qiiia  lieri  non  potcst 
ut  iion  peccent  qui  cjrn»li:er  vivunt,  ct  carnis  vo  - 
lunlatibus  acquicscunt.  Vo$  auiem  m  cnrne  non  c$ti$, 
lloc  est,  in  canialibus  desideriis,  sed  in  spiriiuali- 
bus.  Sed  in  $piritu.  \n  spiritili  aciu  illi  spiriiualiler 
vivuiit  qui  Spirilum  Dei  Iiabpnl :  in  illos  Spiritus  Dcl 
est,  in  quos  apparuerit  frucius  ejus,  sicui  ad  Ga!alas 
ait,  fructus  Spiriius.  Si  tamen  Spiriiu$  Dei  habitat  m 


eum  viiiis.  rrxccpU  fegis  implentur  per  cbarilatem,  B  ^^^^*  ^*  ^^^'  ^'^*"  Spiritum  Chri$ti  nonhabti,  hie 


quae  per  timorem  non  poterant  impleri.  Qiii  non  $e- 
ewidMm  carnem  ambuiamu$.  Gonversamur.  Sed  $ۥ 
tundum  ipiritum.  Caro  de  terra  ficta  est,  spirilus 
miiem  a  Deo  datos  esl.  Utraque  ergo  illa  desiderant 
onde  sunt :  caro  terrena,  spiritus  coelestia.  Si  igitur 
ipiritos  carnem  soperaveriiy  operanlur  ccelesiia ;  si 
autem  conaenscrit,  t  rrena  prxvalebunL  Quis  au:ein 
amlHilat  secundum  spiritum,  nisi  qui  agitur  Dei 
Spiritu  T  Quotquot  enim  Spirito  Dei  agunlur,  ii  Alii 
Bei  sont.  Qui  enim.  €nus  htimo  ex  spiriiu  constat 
ei  eame  :  quando  ergo  secnndom  carnem  ambulat, 
caro  est ;  quando  secuiidum  spiriium,  spiriius  est. 
Secundum  carnem  $unt.  Manifesia  suntopera  carnis. 
fiw  earni$  $unt  $apiuni.  Terrena  ct  carnalia  bona 
pro  summis  b.nis  concupisciint.  Qui  vero  ucundum  G 
ijpmtum^  quas  $unt  $piritu$  $entiunt.  Id  cst  divina. 
Deus  cnini  spiritus  est :  quisquis  non  resistit  volun- 
tati  Dei,  qoae  sunt  spiritus  sentit.  Nam  prudiUtia 
Mrffis  mors  e$l.  Prudentia  a  providendo  dicitur.  Ipse 
altbi  dicit,  prudentiam  humanam  esse,  malo  vicem 
referre.  Talis  ergo  prudentia  mortem  parat  irans- 
grcdicndo  prxceplum.  Ergo  prudcntia  carnis  est,  ut 
unu^uisque  velit  se  vindicare.  Prudeniia  vero  spi- 
ritus,  non  reddere  malum  pro  malo.  Anima  cum  in- 
feriora  appetit,  prudenliaro  carnis  habere  dicitur  ; 
cum  aoperiora,  prudeniiam  spiritus.  Non  quia  pru- 
deniia  carnis  sobsiantia  est,  qua  anima  induitur  aut 
ezuilur  ;  sed  ipsius  anima;  aflcciio  esi,  quse  omnino 
i  desinel,  cum  se  totim  ad  stiperiora  converierit 


iteii  e$i  eju$,  Qui  inimicos  diligit,  inlelliget  sancium 
Spirilum  sicut  ex  Palris,  ita  etiam  ex  Filii  substantia 
procedere  :  qoia  uuius  est  atqiie  ejusdem  subsiautiar, 
qoi  ejus  Spiritum  habet.  Et  ideo  sicut  Patris,  iia  et 
Filii  appellatur.  Et  ideo  dixlt  ia  Evangelio,  de  mco 
accipiet.  Si  quis,  inqiiil,  Sprritum  Dei  non  habel  : 
hoc  est,  ut  orct  pro  persequentibus,  ut  diJigat  ini- 
micos,  ut  in  omnibtis  eum  imitetur,  sicut  dicit  Petrus 
aposiolus  :  Cbristus  passus  pro  V4>bis,  reliqoit  vciIms 
exemplum,  eic.  Dicil  eiiira  ipse  discipiilis  :  Nescitia 
cujus  spiritus  silis,  hi  spiritus  ejiis  eraiii,  quia  in 
fide,  et  spe,  ct  charitate,  vivebant.  Si  autem  Chri- 
Uu$,  Si  Christum  semper  imitamiui.  Corpus  quasi 
mortuuro,  eisi  resistit,  non  vincit,  sieut  David  dicil: 
Ego  autem  sicut  surdus  nou  audiebam  :  ei  tu  exau- 
dies  me,  Domine  Deus  meus.  In  vobi$  e$i.  Pcr  gra- 
tiaui  suam.  Corpu$  quidem.  Spirltus  vivit  et  vivificat, 
ut  justitiam  faciamus  :  caro  autem  inortua  est,  ne 
ab  ea  vincamur.  Non  hoc  soluro  quxrilur,  ut  caro 
moriatur,  scd  eiiain  ut  spiriius  vivlficelur.  Simul  ad- 
verte  quod  vita  aniroac  jusiitia  sit :  oportet  ergo  ut 
non  solum  a  carnalibus  cessemus,  sed  eiiam  spiri- 
tualia  faciamus.  Morluum  e$i  propUr  peceatum.  Mor- 
tuum  corpiis  dicit  quandiu  tale  cst,  ut  indigenlia  re- 
rum  corporalium  molestet  animam,  ct  quibusdam 
molibus  soUicitet  ct  inqnielet.  Nani  peccaiuni  ideo 
concupiscentia  nuncupaiur,  qiiia  merito  fcccai  con- 
tigit :  sicut  scriptura  manus  cujusque  dicitur,  quod 
manus  eam  fecerit.  Spiritu$  vero  vivii  propter  JMid/i- 


PrudmHa  autem  $pirHu$,  vta  et  pax.  Prudeniia  spi^  D  ^^'''''*  '"*  '>^'"^  »"<^  desrribitur.  qui  sub  graiia 


niBS  et  in  prxsenti  paceni  habet,  non  reddendo  ma- 
tam  pro  malo ;  et  in  aeternum  vilam  aeternam  mere- 
lor,  prO|«ter  obedientiam  et  pacem,  dum  per  suam 
paiientiam  non  sinit  crescerc  peccatom.  Quoniam  $a* 
fiMiacmni$.  Non  caro,  sed  carnalis  aclus.  Inimicitia 
Sii  m  Deum.  Omne  euim  quod  non  est  subjectum 
I>co  inimicuro  est  :  ct  quicunque  se  vult  vindicare, 
eseedit  modum  ctiain  veteris  legis  :  non  quia  Deo 
fuid  nocere  potesl,  sed  sibi  nocct.  Legi^enim  Dei 
HOn  eubjiciiur,  nec  enim  potest.  Impossibilc  penilus 
dixit,  ut  vel  sic  illos  a  carnis  illecebris  ei  luxuria 
revocarel :  velui  si  dicanius,  injusiiiia  esse  non  po- 
lesi  jiista  :  tanquam  si  di(  ereiur  :  Ni\  non  calefacit, 

Patrol.  LXVIII. 


vivit,  et  nondum  babet  perfectam  pacem,  i|ux»  cor- 
poris  rcsurrectione  et  immittalione  futura  est.  Nam 
quandiu  in  hac  vita  sumus,  non  deest aut  titiilaiio,  aiit 
deleciaiio  :  quamvis  enim  non  cedat  qiii  sub  graiia 
vivit,  el  menie  servii  legi  Dei,  carne  aulem  Irgl  pec- 
cali.  Quod  $i  Spiritu$  eju$,  qui  $usc}tavii  Je$um  u 
mortui$,  habitat  in  vobi$  ,  qui  ^hcitavii  J€$um  Chri» 
$lum  a  moriui$.  Si  vos  ila  exhibeatis  ut  digni  sitis  in 
qtiibus  Spiritus  sancius  habitet,  non  patietur  teni- 
pluro  sui  Spirilus  Inierire  Deus  :  sed  qiioroodo  susci- 
lavit  J'8um  a  mortuis,  jta  et  nos  vivificabit.  Virt/i- 
cabit  mortalia  corpora  ve$tra,  propter  inhabitantem 
Spiritumc'ju$invobi$.\mtic;ii\s  igi  urmorulilmscor- 
poribus  vesiris,  non  solum  ad  |»eccanduin  couseusio 

15 


iHO  rniMASII  ADRUMETANI  EPISC.  i(N) 

Diilta  eril,  scd  nec  ipsa  cui  conscntiatur,  carnis  con-  A  tribuunt.  Si  lioc  illc  dicit,  qoid  nos  ?  yam  exspectm- 


cupiscentia.  Ergo,  fratres  ,  debitorts  sumus.  ll(>c 
totuin  facit,  ut  ostendat  legem  veterem  fidelibus  non 
nccessariam ,  qu»  camaiil^as  et  peccatoribus  data 
est.  Pion  carni,  ut  secundum  carnem  vivamm.  Id  est» 
jam  non  sumus  subjecti  carnali  consuetudini.  Si  enim 
eecundum  carnem  vixeriiiSf  moriemini,  Si  secundum 
raiionem  supra  exposilam,  quod  c^males  liomincs 
jusiitiam  cu>todire  non  p.issuiit.  Si  autem  Spiritu 
[acta  carnis  mortificaverilis  ^  vivetis.  Cxposuit  quid 
supra  dixcrit  carnem,  hoc  est,  spiritualibus  aciibus 
carnalia  opcra  subjccerilis.  Quicunque  enim  Spiriiu 
Dei  aguntur,  ii  sunt  filii  Dei.  Quicunque  gralia  Dei 
et  Spiritu  sanclo  gubeniantur.  Tunc  bene  agis,  si  ab 
eo  agaris  :  econlra  filii  diaboli  spirilu  ejus  aguntur, 


tio  creaiurx  revelationem  filiorum  Dei  exspertcL  Vn- 
nitati  enim  subjecta  est  creatura,  Quidam  de  Adam  et 
Eva  volunt  seniire  creatura,  quos  se<  pcns  spe  divi- 
nilatis  subjecerit  vanitati ,  ei  corrupiioni  fecerit  de- 
servire  non  volentes :  boc  est,  non  ex  scnietipsis, 
quia  peccautes  jusio  judiclo  sunt  adJicti ;  quia  ct 
ipsi  (inquiuni)  liberabuntur  a  servitute  corrupUonis. 
Omnem  autcm  creaturam,  dicunt,  omnes  bomines, 
quia  usqiie  ad  adventum  Cbristi  fucruiit  jusii,  quia  et 
ipsi  nondum  accepcrant,  sed  exspectant  iii  spe.  Nea 
solum  aulem  illi,  sed  ei  nos  ipsi,  in  quibus  completa 
sunt,  adbuc  speramus»  quibus  dicium  est :  Mulli  pro- 
phetae  et  justi  cupicrunt  videre  quae  videiis,  ei  noa 
viderunl.    Ideo  dicit  :  Revelationem    filiorum  Dei 


qui  ab  initio  peccat.  Non  enim  aceepittis  spiritum  B  exspectant;  landiu  omnia  sic  erunt  quandio  erit  re- 


servitutis  iterum  in  limore.  Judxi  acceperunt  spiritum 
io  liinore,  qui  illos  ad  scrviiutem  cogeret :  quia  qui 
rimei,  servus  est;  qui  autem  diligil,  filius :  sicut 
seripturo  est  :  Servus  limet  domiuum,  et  fiiiiis 
diligit  pitrem  suuin.  Si  pater  sum,  ubi  est  honor 
meus?  Si  dominus,  ubi  cst  timor  meos?  Uli  ergoj 
qnia  operari  propter  amorcm  noiebant,  timore  et 
necessilate  coguntur;  nos  vero  omnia  voluniarie 
propter  dileclionem  facere  debemus,  quasi  filii.  Sed 
accepistls  spiritum  adopionis  fHiorum  Dei,  Tunc  ad- 
opiamur ,  quamlo  per  baptismnm  rrnascimur  :  nam 
anie  lilii  irx;  cl  si  filii  irae,  ubi  e  t  fidcs  natnrx?  In 
quo  clamamus,  Abba  Pater,  Qui  vocat  palrem,  osten- 
dit  se  esse  filium.  In  omnibus  ergo  debct  irnitiri 


surrectio,  postca  ab  actu  ces.^abuni,  ei  muUbuntor« 
secucdum  Scripluras.  Vaiiitaii  eoim  subjecta  :  id  est 
bominibus;  qiii  evanuerunt,  quibus  alil  liomines  jni- 
nistrant.  Quidquid  finem  habet,  vanum  est  ad  com- 
parationem  xtcrns  vitac.  Vanitas  (inquit)  vanitatom» 
omiiia  vantas.  Ncc  putes  ipsum  tibi  aliquid  pnesii- 
tissc,  cum  etiani  perilura  et  mundaua  dooaverit.  Nou 
Vulens,  sed  propter  eum  qui  subjecit  eilm  in  spe, 
Non  siia  sponie.  Alii  dicunt  angelos,  qoia  et  ipsi 
creatura  suul,  exspectare  ut  homines  in  angeloriim 
digtiiiatem  inutontur.  Quia  et  ipsa  creatura  liberabitur 
a  scrvitute  corruptionis,  in  libertatem  glorlm  filiorum 
Dei,  Qui  de  mundi  creatora  hoc  volunt  accipere,  hoc 
dicunt :  Quando  glorificandi  sunt  ii  ii  Dfi,  tunc  et 


patrem,  ne  pronom*ne  indigne  usurpato,  majori  siib-  q  jpsa  creatura  iibera  fiet  a  servitule :  quia  et  ipsa  la- 


jaceat  poBnx.  Clamantcm,  id  est  clainare  nos  facien* 
tem.  Ipse  Spirltus  testimonium  reddit  spiriiui  nostro, 
quod  sumus  filii*  Testiroon:um  est  adoptionis,  qood 
habemus  spiritom,  per  quem  sic  oramos.  Tantum 
donum  arcipere  neino  poterat,  nisi  Filii  gratia,  qu» 
csl  arrha,  hoc  est  donuni  Spiritus  sancli.  Si  autem 
fHiiiet  haredes  quidem  Dei^  cohceredes  autem  Christi. 
Qiii  pcr  gratiam  cnicilur  lilius,  mereliitur  esse  h»res, 
et  cohxres  vero  Filio  fieri.  Si  tamcn  compalimur,  ut 
et  glorificenmr,  Si  compalimur,  paiicnlia  est,  ei  eliam 
perscveranlia  :  quia  si  dona  Dei  antc  oculos  nostros 
ponimus,  qux  ille  pro  nobis  impiis  lertulil,  tai  ad- 
jiitore,  non  debemus  t.mcre  pati  pro  illo,  ut  conglo- 
rificemur,  sicol  dicit  sanctus  Joanties  :  Nunc  (ilii  Dei 


borem  scntit,  sicut  et  terra  jugiter  seroiuata  sterilis 
efficitur.  Sctmiif  enim  quod  omnis  creatura  ingemhdt^ 
et  parlurit  usque  adhuc,  illa  qnai  possont  ingcmiscere, 
propier  nimiom  laborcm  ingemiscont :  quia  plos  ab 
illis  exigitur  quam  possunt.  Quas  aulem  sensnm  non 
habent,  qoomodo  gemunl?nisi  forte  propter  nottras 
iniquiiaies  iiigemiscant,  sicut  in  passione  Domini 
sol  fugit ,  quia  impictatem  Judxorum  videre  non 
poierat.  Non  solum  autem  t7/a,  sed  et  nos  ipsi^  primi-- 
tias  spiritus  habentes^  et  ipsi  intra  nos  gemimus,  ad- 
optioncm  exspectanles.  Non  solum  creatura,  quae  rc- 
ceplaculum  spiritus  non  habet,  vel  carnales  boniines; 
sed  et  nos  qui  novimus  hctitiaiu  teniporis  futuri, 
dolemus  nos  hic  diuiius  laborarc.  Iicm  aliier :  Non 


«umus;  cuin  apparuerii,  similcs  ci  crinuis.  ExUtimo  D  soluin  angeli,  qni  nobis  benignioreS  sunl,  dolcol  de 


enim  quod  non  sunt  condigncc  passioncs  hujus  lemporis 
ad  fuluram  ylorium  quce  revelabilur  in  nobis,  Quid 
potest  hoino  digniim  paii  gloria  coelesli ,  ciiauisi 
essel  illa  vil:i,  qual  s  nuncest  ista?  quidquid  passui 
fuerii  a  iiKTie,  plus  non  est  quam  etiam  pro  pcccaiis 
suis  antea  mcrchasur.  Nunc  aulem  et  peccalj  donan- 
lur,  et  tunc  viia  seterna  dabitur,  et  splend  r  so- 
lis,  dc.  Os'cndii  praemiurn,  quo  facilius  eliam  mors 
contemnatur,  quo  ad  illom  possit  tuiius  pervoniri. 
Nam  sclmus  homines  quod  pcjus  esi,  propier  aurum 
S|  ultro  ail  besiias  subrepsisse.  QuoJ  nos  Dco  adju- 
tore  facerc  debemus  io  tribulaliouibus  proplcr  Do- 
minum  :  qux  cum  sint  tcmporales,  xtcroam  saluiem 


iis  qui  perseveranl  iu  deliclis;  scd  etiam  nos  qui 
Spiritum  sanctum  habemus,  de  talilius  iugemiscimus. 
Redcmptionem  corporis  nos'ri,  Resurrcctio  Chrisii 
est  redcmpiio  corporis  nostri.  Vel  czspcctamus  glo- 
rificalioncm  in  resurreciioncm  futuram  corports 
iiostri  :  ut  corruptuin  hoc  induatur  incorruplione. 
iloc  capitulum  obscurum  est,  inquit  Augnstinus, 
quia  non  salis  apparet  quam  nonc  vocet  creaiuram. 
Diciturautem  sccondumcaiholicam  disciplinam  crea* 
tura,  quidquid  fecit  ct  condidit  Dcus  Pater,  pcr  uni- 
genitum  Filium  soum,  in  unitate  Spiritus  sancli. 
Ergo  non  solum  corpora,  sed  et  aoimx  nostrx,  id 
csi  splriius  nomine  creaturac  contincntur.  Sic  aulcm 


iS5 


IN  EPISTOUM  AD  ROMANOS  COMMENTARIA. 


m 


tMcti.  PropoftitoiD  Dci  eftt»  ul  sioe  opcribus  le^^s,  ?el  A  fueranl  sub  peccato  conilusa.  Si  qnasi  confimiaiis 


qoibuscanque  aliis  meritis  per  fidem  solam  justifi- 

caret  iropios,  qii»  fides  non  ei  nattira,  sed  Dei  donum 

esi :  Tructus  spiritus  esl  inter  caetera  et  fides.  Non 

cniinomnesTocaiiy  secundum  proposilum  sunivocati; 

qooniam  multi  vociU,  pauci  electi.  Ipsi  ergo  secundum 

imposiiom  vocail,  qul  el  electi  aote  constitoiionem 

nondi.  Nma  qHo$  fntncmt  a  frraiatiMvit  eonformes 

fmi  imagitdt  fUii  sm,  Praedesiinavit,  ut  qoi  dono  ejus 

conrormis  e»sel  in  ¥iia,  esset  conrormis  in  g^oria  : 

qn  IransformaTlt  corpns  humilitaiis  nostr»  conrorroc 

eorpori  daritatis  soae.  Unde  et  Joannes :  Siimles  ci 

erimns.  Vt  dl  ipu  primogenitMt  iti  muUit  fratribut. 

Primogenitos  ex  mortuis,  quia  babet  muilos  prs:cr 

ae»  Quot  aulem  pra:dettinafnt.  Ilic  praedestinatio  in 

lemporibus  inteHigilur,  non  in  biijus  lemporis  homi- 

iiibos  :  id  est,  et  ante  legem»  sublege  et  sub  graiin. 

Sed  quicunque  luiic  salvati  sunt,  Dei  gratia  suiit  sal- 

vati»  dicenie  Apostolo :  Habenies  auleineumdemspi> 

ritum  fidei.  H<t  et  vocavit,  llomines  in  lioc  teinporc 

ad  fidem  vocavit,  quia  apud  eum  aniequam  mundiis 

essei,  erant  vocati.  Vocaniur  auiem  per  fidei  in«ipira- 

lioQemy  et  per  exhortationem ,  el  divina  operatione, 

}DSiificantur  per  liaptismum ,  glorificaniur  per  prjL- 

muiiD,  sive  iii  prxs  mi  per  virtutem ;  sed  haec  omiiia 

Muit  dona  Dei :  quia  dicU  alibi :  13 1  dignetur  vos  vo- 

catione  sua.  Ei  illud  :  Qul  vos  vocavit  in  gratia  Dei, 

juilificati  gratis ,  qui  opcraiur  omnia  in  omubus  : 

^n  ipse  nos  eripuit  de  potestate  teuebrarum ,  et 

innsiolit  in  regnum  dilectionis  suae  :  non  ipsius,  sed 


pronunties,  quaiila  pcrvcrsitas  oriatur?  Sic  ergo 
pronuntiandum  est,  ac  si  dicerelur :  Deusne  quid  jus- 
tificat?  ut  subaudialur:  Niin  uiique.  Deut  ^ici  jiiflt/i- 
cat,  Subaudiendo :  Nunquid  Dt^us  qui  per  eos  signa  et 
roirabilia  facit,  qui  eos  gratis  Justiftcavit?  Quit  at 
^fii  condemnet?  Quasi  interrogat :  Quis  esl  qui  con* 
demnet?  aui  dimiucl?  Inielligendum  est :  Nunquid 
Christos?  Et  respondet :  Qui  mortuus  ost  pro  nobis, 
tpse  nos  conJemnat?  Absit.  Imo  qui  et  resurrexit,  el 
est  in  beatiiudine  Pairis.  Qui  sicut  per  servi  formam 
rogal  pro  nobis  Patrem,  ct  etiam  nos  exaudit  cum 
Patre,  nunquid  ipse  nos  accusabit  aut  condeinnabit  ? 
Chrittut  Jetut  qui  mortuu$  ett :  imo  qui  returrexit,  llle 
nos  lantum  dilexit,  ui  cliam  morcretur  pro  nobis. 
B  Qui  etl  ad  dextcram  Dei.  Ubi  ille  est ,  et  uos  venluri 
sumus;  secundum  honiin^m  tractat,  sccundum  quero 
mortuus  est,  et  primogeniius  factus  ex  mortuis.  Qiit 
etiam  inierpellat  pro  nobit,  Solent  Ariani  dicere:  Mi- 
nor  est  qui  interpeliat.  Rcspondendum  e  t,  Dominum 
oblivionem  non  paii,  ut  pro  illis  semper  commonea- 
tur  quos  ipse  justificavit.  Scd  in  hoc  interpellare  dl^ 
cilury  dum  semper  hominem ,  quem  suscepit  glorifi- 
catum,  quasi  nostrum  pignus  Patri  ostendit  et  ofleri, 
ul  verus  el  deiernus  Sacerdos.  Per  quem  homiiiem 
el  minor  dicitur  :  sicut  aiiima  ei  corpus  ex  diversa 
substanlia  unus  est  bomo » ita  Deus  et  homo,  ex  di- 
versa  substantia  unus  est  Christus.  Ac  pcr  boc  curo 
sit  ipse  unus  ex  diversa  substantia,  ipse  se  quodam- 
modo  petitt  ipse  quodammodo  pro  nobis  exaudit. 


Filii.  Etquot  voeavit^  hotet  juttificavit;  quot  autem  C  Quit  not  uparabit  a  charitate  Chritli?  tribuiatio,  an 


JMHifeavit^  illot  et  magnificavit.  Magnuin  esl  libi  vo- 
ciri  servom  meum ;  qoos  post  resurrectionem  glo* 
riiicaiorus  est.  Illa  omnia  jam  facia  sunt,  prasscivit, 
prxdestinavit,  vocavit,  et  justificavit.  Quoniam  el 
OBoes  jaro  praesciii  ct  prsedeStinati  suul ,  et  roulli 
jan  vocaii  atque  justificati.  Quod  autem  ait :  lllos  el 
glurificavit «  illa  gloria  intelligcnda  est  bic,  de  qua 
idem  dicil:Cum  Chrislusapparuerit  vita  vestra,  tunc 
etvos  apparebilis  cum  illo  in  gloria.  Quid  ergo  dice- 
mu  ad  hcec7  Si  Deut  pro  nobit^  quit  contra  not?  Si 
Deos  nos  adjuvat,  quis  nobis  nocebit?  Si  Deus  gratis 
Mbvuli  justificare,  quis  dicil :  Non  poiest  ficri?  Yull 
sstendere  multum  esse  qnod  accepimus,  et  quod  nemo 
praeraieat  impcdire  volunlalem  Dei ,  qui  quod  vult 


anguttioj  an  fames^  an  pertecutio^  an  nuditat^  an  peri^ 
culum^  an  gladiut  ?  ticut  tcriplu.n  ett,  Judaei  illos  se« 
parare  volebant  a  Cbristo»  volenles  eos  ad  legis  cu- 
slodiam  revdcare.  Post  lanta  et  tam  prxdara  beae- 
ficia  et  promissa ,  quis  nobis  laie  aiiquid  dabit  aul 
promitlet,  ut  a  Christo  merilo  reccdamus,  qui  ctiam 
animam  suam  posuit  pro  nobis?  Quia  propter  te  mor- 
tificamur  tola  die^  existimati  tumut  ut  ovet  oceisionit, 
Beati  estis  cum  vos  persequuntur  propter  me.  £l, 
propier  te,  ait,  non  prop:er  aliquod  criinen  morte 
afliclmur  :  ei  propier  te  mortero  sustinemus  cum  vi- 
cem  riTerrc  possimus.  In  nobis  maximc  impletur 
hoc  testimoiiium,  quibus  ncc  resisterc  licet,  c.xcro* 
plum  magistri  et  domini  seqaenlibus,  qui  vclut  ovis 


bcit.  Qui  etiam  proprio  Filio  tuo  non  pepercit^  ted  ^  ^^  occisionem  duclus  csi.  Sed  in  hit  omnibut  supera*^ 

F0  ^obit  omnibus  tradidit  i!lum  :  quomodo  non  etiam 

m  illo  omnia  nob's  donavit  ?  Non  pepercit  permi^ 

Inido  u^di,  ut  el  lraden:ibus  libertas  permaneret  ar- 

Ulnl  ad  peccandum,  ct  nob  s  paticnliae  monstrarcl 

ttemplum.  Nain  Christo  quid  habet  charius  quod 

Mbis  ncgel,  qui  pro  nobis  proprio  Filio  uon  pep.T* 

cit?  Non  soliim  autem  a  Patre  est  iraditiis,  sed  a  se« 

Mipso,  sicuti  alibi  dicit :  Qui  tradidit  seroeiipsum 

oUaiignem  etodorcui  Deo  iii  odorcm  suavilatis.  Quis 

eeeusabit  eiectos  Dei.'.Quis  accusabii  quos  Deiis  clcgil, 

6t  fecil  crcdentes  iu  se?  Dcus  signis  et  virtutibus  jain 

etse  justos  probat,  contra  eos  qui  dicunt :  Non  sunt 

justi,  nisi  quos  lex  josiificaveril :  cum  lunc  omuia 


mus,  propier  eum  qui  ddexit  nos.  Has  Qinncs  iribula- 
lioncs  ad  nihilum  docimus  propier  eum  qui  eliaro 
nos  lanlum  dilexit,  ul  pro  nobis  moreretur :  ct  quando 
pro  ejus  nomine  morimur ,  tunc  maxime  Iriumpha*- 
rous.  Certus  sum  enim ,  quod  neque  mers^  neque  vita. 
Cerlus  sum  :  quia  ncc  si  mihi  quis  mortem  niiueiur, 
ncc  si  vitam  promiltai  aeternam.  Neque  angeti»  Nec 
si  se  angelum  a  Deo  dicat  directum  :  sLcut  ipse  ad 
Galatas  ait!  Neque  pr.ncipalus ,  neque  instantia,  Nec 
si  in  prxscnti  liouoreiu  confrral.  Nequefuiura.  Neqiie 
si  prxbciitia  b  >na,  et  in  /uturo  gloriain  promiltal. 
Ncque  forliiudo,  Ncque  si  virtules  operciur.  lieque 
aliUudo,  Kcgni  coelorum  vel  sapieoliaB.  fieque  pro- 


467 


rRmA^II  ADUCJMETANI  EWSC. 


Ift 


(uNdum.  Ne)ue  profiiHdiias  siiciUi»,   vel  hitcTw.i''.  A  nesqui ex1irael,HntnllitHliraei,neqveqmsem€n$Mni 


Nfque  creaiura  alia  poierit  noi  teparare.  Oiiincm  pcnc 
cre:iiiirain  nomiitavit,  et  non  fuit  liis  coiilcntiis,  d 
oddidit:  Eti^imiii  sit  alia  crcaiura,  non  poferit  nos 
•epdrare  a  chnriinio  Cliristi.  UnJe  considcrandnm 
qua  tide  cretliilerit  Christo.  .4  charilate  Dei  quas  eU  in 
Clmito  Jiiu  Domino  nostro.  Charitas  Cliristi  non  in 
boc  tintum  conttai,  si  qnis  dical  eum  se  dilige*c,  sed 
oliam  qnxcurique  sanctis  ijus  llunt,  sihi  Heri  ifse 
ifsJaiur,  diccns  :  Qni  vos  rocipil,  me  rccipil,  etc.  Et 
Jiinnm  s  ai( :  Si  fratreni  tuunv  qucm  vides,  non  dilf 
l*is,  Dominiim ,  qtiem  non  vides,  quomo(!o  pote^  di- 
rt$;ore?  IiHO  dilcctionem  Dci  in  rrairihus  voIuitos!en- 
di.  Qiioniam*  liiqnil,  Deusdilcctio  cst,  et  CTtern.  El 
Doniiiiiis:ln  lioc,  ait,  co^nosretur  qnln  discipnli  mci 


Abraha:,  omne$  fHiL  Si  non  onines,  tamen  aliquanti, 
qni  indeelectisiint.ct  rarticredente<i;  sl  nononmesqDi 
ex  Israi'l,ii  aunt  Israel,  ergo  econtrario  mulii  qui  nou 
Bunt  px  Israel,  ii  sont  Israel.  DicitSalrator  :Eece  ?er« 
Israelila,  in  quo  dolus  non  e>t.  In  qao  ergo  dolos  esf, 
nonest  verelsraclita.  Eed  in  Itaac  vocabiiur  libiiemest. 
In  Isaac  tiinc  eliam  Tncati  sunt  niii  Ahrah.-e,  noii  \n 
Ismael,  cum  et  ipsc  semen  cjus  esset.  Id  eit^  nam 
qui  filii  cam'$^  hi  filii  Dei^  $ed  qui  filii  iunt  reprwnit» 
$ioni$ ,  at$limttntur  in  temine :  promittionii  enim  hme 
verbum  e$t.  Et  Ismael  entm  secundum  consvetadioem 
natus  est  ex  ancilla,  Isaac  Tcro  plus  bahuit  qoani  na- 
tiira  dahat,  qui  jam  de  senihns  per  repromissionein 
natus  esi.  Ita  et  nunc  Christianos  promissio  facit  RlUm 


cstis,  si  vos  invicem  dilexcriiis.  Si  diligitis  me,  mnn-  B  Ahraha; ,  non  caro  et  imitat  o  ndei  ejus,  pcr  qoam 


dnta  rnen  servate.  Et :  Qni  andit  verha  mea,  et  facit 
en,  hic  csl  qui  me  diligil. 

Cap.  IX.  Yerita'em  dico.  Qiiidam  diciinf,  q'od  rem 
Ificredibilem  dictnras,  id  e^t,  qiiod  se  vcllet  esse 
anntheiiia  a  Chrlsito  pro  Israel,  primum  qundam  les- 
tntionesniisfaciat.Sa  isftcitJiidjeisseillo^nonodis^e, 
sed  eoruin  cansa  plurimuin  contristari  quod  Christo 
credere  iio  lent,  qui  eis  fiierit  promissus.  /n  Chri^^to 
non  mentior,  Quicunquc  ergo  haptizatiis  est,  aut  vc- 
ritatem  dicit,  aut  memlac  ium,qnidquid  facit,  inChristo 
fncit,  ciijus  est  memhrum.  Et  quicunqiie  in  haptismo 
pcccat  y  in  Christo  pcccat,  sicut  ait :  Sic  autem  pec- 
f  nnies  iii  fratres,  et  pen  oilentes  conscientias  corum 
t  iHrmns,  in  Chrisio  peccntis.  Tettimonium  mihi  pcr- 


-justin  atus  est ,  et  mcmit  at  In  semine  e jiis  benedl- 
caiitur  omnes  tribus  terrx,  non  circumcisio.  SecuH- 
dum  hoc  tempns  veniam^  et  erit  Sara  fifiu$.  Non  Agar 
ancillae,  ut  ostendat  posteriorem  pojiulum  esse  r«- 
promissionis,  sic  et  in  haac.  Non  $olum  aulem  ilta^ 
$ed  et  Rcbecca.  Non  soliim  Ismael  et  Isaac,  qui  qiiam- 
vis  ex  uno  Ahrahnm ,  tanien  diversis  mairibus  nali 
sunt,  non  fuere  anum  apud  Dominiim,  scd  etiam  Ja- 
cob  et  Esau,  qui  ex  uno  snnt  de  Hehecca  naii  con- 
cubitu,  aiitequnro  nascercntur,  apud  E^um  per  ejos 
prxscientiam  sunt  ad  invicem  separati,  ut  propo&i- 
tum  Dei  in  praescientin  sua  maiieret,  qua  repudiata- 
ms  ernt  Judxos  incrodu'os,  et  gentibut  sine  nllis 
roeritis  erai  misericordiam  donaturns.  I(oc  t<  luai 


hibente  eon$cientia  mea.  Illc  verum  loquiiur,  cujus  C  agit,  ut  ostendat,  apud  Deum  praerogattvam  geiieris 


conscicntia  testiiiionium  perhihct,  ei  non  illum  ar- 
giiit  in  niendncio.  In  Spirilu  $ancto.  Non  Hclo.  Qmo- 
iittfm  tristitia  e$t  mihi  magna,  et  continuu$  dolor  cordi 
meo.  Eo  quod  viderim  cos  non  crcdere  Deo.  Opta- 
bam  ego  ipse  anathema  eao  a  Chritto  pro  fratribui 
nieit,  qtti  sunt  cognati  mei  secundum  carnem.  Oplaham 
aliquando ,  non  nunc  opiarcm.  Scicbam  cnim  quod 
ipsonim  craut  omnia,  sed  cuin  cognovi  veritniem, 
conversus  sum  qui  tnm  infidelis  fui,  et  illi  non  con- 
venuntur.  Qiif  sunt  Itraelitw^  quorum  adoptio  eit  fi- 
tiorum^  ei  gloria,  et  tcstamenta^  e:  lcgislatio^  et  obse- 
quium,  et  pro.hissa.  Refert  et  qnid  dimiserit,  ut  co- 
gnoscas  qu.T  vis  sil  qure  eum  potuit  ab  illis  separare. 
Quorum   patres.   Ahrnham,  Isanc,  et  Jacob.  Et  ex 


non  Ta^ere,  nce  euin  pcK^nam  alicujus  accipere, 
qMod  his  vult  flrmnre  exeniplis,  qu»  nii  poter^nt  In 
enlnmniani  vertere  ,  de  his  ip.is  ostensums  ,  Dcum 
quod  vclil  f;icere,  ncminem  ci  posse  contradicere,  si 
voliiit  generi  eomm  aliquid  proprie  dare,  et  nunc 
qiios  voluit  eligcre.  Ex  uno  concubitu  habetti  Itaae 
patris  no$tri.  Cum  eniw  nondum  nati  [uiaent  aul  o/i- 
quid  egissent  boni  aut  mali,  ut  sccundum  €'eeiionm 
proposilum  Dei  maneret.  Ex  uno  duos,  qux  intel-igi- 
tur  prima  geniinos  cdidissc,  in  eo  qtiod  quasi  noTum 
^ibi  aliquid  accidissct,  perierrita  Dominum  interro- 
gat.  Non  cx  operibut^  ted  ex  vocante  diaum  eii  a  : 
Blajor  terviet  minori.  Nori  in  Jacob  et  Esau  est  imple- 
tum,  se.l  iii  Bgnra  dictuin  est  populi  Christiani,  qiii 


quibui  Chrit  ussecundum  carnem  :  qniest  super  omnia  ■'  pra»latusejtsenioripopiiloJ«idie  TUin,sicatclEpbraim 


Detis,  Ciintra  Arianum,  Ma»ichaRuni,  et  Photinum, 
sed  ct  conira  Nestoriuni ,  qui  negat  secnndum  car- 
neiu  Domiiium  Christum.  Benedictusin  sa^eula.  Amen. 
Kl  Thonins  nit,  Dcus  meiis,  el  Dominns  meus,  qu  d 
iilo  connrmat  dicens  :  Quia  vidisli ,  ideo  credidisti. 
Non  autem  qnod  exciderit  verbum  Dei.  Qu\n  superius 
dixerat,  dolere  se,  quod  gonus  Isracl  sno  viiio  ex- 
ciuderetur  a  regno,  quorum  hacc  omnia  fuernnt ,  hic 
ostendit,  illos,  qui  noii  cre  lunt,  non  csse  lilios  Abra- 
hse,  ne  omnibus  Judj^is  praidicarc  putarctur  et  dice- 
retur:  Ergo  Deus  mentitusest  Abrah:c?  Ahsit.  Ilinc 
ificipit  ratiociiiari,  cur  alto  et  jtisto  Dci  jadicio,  re- 
pulsis  Judxis  gentes  sutit  iotromisiix.  Non  enim  om- 


(t  Mnntsses  praiiguravenmt  populum  juniorem ,  id 
estChrisiianum,  qui  sunt  mutatis  manihiis  bcDedicti. 
Sicttt  scriptum  c$t :  Jacub  dilexi,  Esau  autem  odio habm^ 
Quod  in  Genesi  d  oam  est.  Iloc  Prophela  non  de  ip- 
sis,  scd  de  filiis  eoruin  referi  implelum,  quod  lesit* 
mouium  Apostolns  siinicns  cnhosiiatem  etcalumiiiani 
repressit ,  assereiis  qnod  nuHa  sil  iniquitas  apud 
Deum,  sed  qnilquidagit,  aut  nii>ericordiier,  aut  jo- 
dicialiter  agit..  Quid  ergo  dicemus  ?  Nunquid  iniquitui 
apud  Deum  T  Abslt,  Adhuc  ratiocinalar,  et  proponit 
sihi  qiiasi  contradiceniis  |ter$oiiam,  et  lestiraoniis 
supcrat,  quod  voluntaii^  Domini  iiemo  valcat  contrm- 
irc,  \\)ti)  Moysi  dxente  :  Misercbor  cui  misertor,  Id 


m  IN  EriSTOLAM  AD  ROMANOS  COMMENTARIA.  470 

csi:  Si  ego  bonas,  oculus  luus  qiiare  nequam  ?  Nun-  A  cundum  eloquium  tuum.  Sine  dubio  inanis  est  cur- 


qoid  (ibi  tollo  qnod  alii  dono  ?  In  prxscicnlia  mea 
decrefi  in  oli?am  oleastrum  inserere ,  quid  ad  le  ? 
Mog»  enim  dieil :  Miierebor  cui  mitereor^  el  mUericor' 
diam  freUabo  eui  miterebor,  Quia  cui  roiseretur  Deus, 
Tocat  eum  et  inspirat  ut  crcdal,  el  cui  misericors 
fuerit  ut  credat.  misericordiam  prxstat,  lioc  est,  fa- 
ciel  eum  misericordero,  uteiiam  bene  operetur.  Unde 
eridenter  constat,  orouia  bona  esse  a  Deo  ipso,  qui 
est  Salvator  omniuro,  maxme  fidelium.  Sed  dicil  ali- 
quis:Quare  illum  sic,  el  aiium  non  sic,  et  cur  non 
oiunes  apquaJiier  ?  Nunquid  personarum  est  accepior 
Deus?  Acceptio  personarum  ibi  recte  diciiur,  ubi  ille 
qui  jadjcat,  relinquens  caus»  merilum  de  qua  judicat, 
aUeri  contra  alierum  sulTragatur,  qui  invcDit  aliquid 


sus  noster,  nisi  gressus  nosiri  a  Dcmino  diriganlur. 
Nam  et  cquus  potest  currcre,  scd  si  non  babeat  re- 
ciorem,  infrenis  ct  prxceps  praevoliiat,  et  rectum  itcr 
non  ambulat.  Iia  ct  nos  sine  Deo  et  graiia  e]us.  Quis 
autem  bomlnum  babet  potcsiatem  tali  visu  attingere 
meniem  suaro,  qua  cjus  voluntas  moveatur  ad  fldem? 
Quis  autem  animo  ampleciitur,  quod  eum  non  dele- 
ciai?  Aut  quis  habel  in  potestate,  ut  ei  vel  occurrat» 
quod  eum  delectare  possit,  vel  delccicl  cum  occurre- 
rit?  Curo  ergo  ea  nos  delectanl,  quibus  proficiamus, 
a  Deo  inspiraiur  lioc ,  e(  graiia  Dci  prsebeiur  boc  , 
non  nulu  nostro,  vel  industria,  aut  operum  mcriiis 
comparatur,  quia  ut  sit  motus  voluntaiis,  ut  £^it  indu- 
stria  siudii ,  ut  sint  opera  cbaritale  ferveniia  » illo 


ia  persooa  quod  honore  vcl  misericorJia  sit  dignuro.  B  tribuit,  ille  largitur.  Petere  cnim  jubemur ,  ut  acci^ 


Si  aatem  quispiam  duos  habeat  debitorcs,  et  alieri 

telit  debiium  diroittere,  et  alterum  exigere.  cui  vult 

donat»  sed  ncminero  fraudat,  nec  accepiio  persona* 

nim  dicenda  est,  quando  iniquitas  nulia  est.  Alioquio 

eisqui  parum  intelPgunt,  potesi  acceptio  jersona- 

nuDvideri,  ubi  vineae  dominus  operariis,  qui  una  bora 

illjosopiis  fecoruni,  tantum  dedit  quantum  iliis  qui 

peruilerunt  pondus  diei  et  xstus,  xqualcs  facicns  in 

luereedet  quorum  lam  inngna  distnntia  fuerai  in  la- 

bure.  Sed  quid  respondit  de  bac  velut  accepiioDe 

I^ersoiiarum  murmuranlibiis?  Amice,  non  facio  libi 

iiijuriaio,  elc.  Nempe  bic  tota  justiti.i  est,  hoc  volo 

tibireddi,  huic  donavi,  neque  libi  aliquid  absluli, 

lol  quod   dcbebam  vcl  minui,  vel  n^avi.  An  non 


piamus,  et  quxrere,  ut  inveiiiamus,  pu!s.ire,  ut  ape- 
riatur  nobis.  Nonne  aliquando  ipsa  oratio  nostra  sie 
lepida  est,  vcl  polius  frigida,  et  peue  nulla ,  imo  om< 
nino  interdum  ita  nulla,  ut  iieque  boc  in  nobis  cum 
dolore  advertamus ,  quia  si  vel  hoc  dolemus ,  jam 
oramus?  Quid  nliud  osicnditur  iiobis,  iiisi  quia  ct  pe- 
tere,  ei  quxrcre,  ei  pulsaie  ille  concedit,  qui  baec  ut 
faciamus  jubei  ?  Igiiur  oon  volemis,  ncc  curreniis, 
sed  misercntis  cst  Dei.  Quandoquidcm  nec  velle,  nec 
ciirrcre,  nisi  co  moventc  alque  excilanle  poterirous. 
Dicit  enim  Scriptura  Pharaom  :  Quia  in  hoc  ij^ftm 
excitavi  le  ut  oitendam  in  te  virtutem  meam^  et  ut  nn« 
nuntietur  nonun  meum  in  univena  terra,  Unusquisqiie 
modo  et  flne  pec<  atorum  compleio  puuiiur.  Aliquoties 


licet  mibi   quod  voio  facere?  elc.  Sicut  ergo  hic  G  eliaminpra3senii,sicuiSodomilaect€oroorrhxi.  Pha* 

Buila  est  acceptio  pcrsonarum,  quia  sic  alius  gra- 

tii  b^noralur,  ut  alius  debito  non  fraudeiur :  sic  cifm 

seciio(luro  propositum  Dci  vocaiur  al.us  ei  alius  oon 

Tucaiur ;  vocato  dalur  gratuituiu  Lonum,  cujus  boni 

esiTocatio  ipsa  priucipium;  uon  vocato  reddiiur  de- 

UiBm  malum,  quia  omnes  rei  sunt  per  tinum  ,  per 

^Qeni  peccatum  intravit  in  raundum.  Jgitur  non  vo- 

kntiineque  curreniis,  ted  misereniii  est  Dei,  Gonciudit 

4ispolaLioiiem  ,  et  objicit  testimonia  de  Pliaraone , 

tu  Dei  judicia  coniremiscamus  potius  quam  discutia- 

nos,  quia  plcrumque  sunt  occulta,  nimquam  lamcu 

tonlbijusta,  qnia  verum  est  quod  ct  currenlium  cnr- 

tniB  fpse  djrigit ,  et  sinc  illius  graiia  nullius  cursus 

siamftoriiaiur  effectum,  sicut  dicit  Ecclesiasiies  :  Non 

^Tciocium  cursus,  uec  fortium  prxlium;et  David  : 

I^UiDoafinus  xJiflcarii  domum,  in  vauum  labora* 

niil,  qui  ttdificint  cam.  Ipsius  ergo  auxilium  iinplo- 

raiuium  est,  qni  operalur  oinnia  in  oininbus.  Debet 

^  eurrere  Cbristianu»,  et  nui»quam  praesumere  de 

tsiiviribus,  currcre  debct  et  Dei  praicepta  imptere, 

^  arrogare  sibi  iiibil  dcbet,  secundum  illud  :  Qui 

gbiriator,  in  Doraino  glorieiur.  lloc  contra  illos  qui 

^^  suis  meritis  ac  viribus  pr^SMmebant.  Nam  ct  ipse 

currebal,  qua^do  est  veritus  ire  Bitliyniam,  bicut  in 

Aci  bas  aposioJorum  legimus.  Credo  quia  ixianis  ejus 

earsuserat  fuiurus,  sed  illuc  a  Spiriiu  sancto  dire- 

eiQs  esi,  u'ji  prxdicatio  ejus  proflceret.  Nam  ei  Da« 

vid  elaiiiab.It  ad  Dominum :  Gressus  meos  dirige  se- 


rao  ergo  jain  excesserat  modum,  et  quoniam  digaus 
oraL  perditione,  voluit  Deus  iilius  escmplo  omnibus 
iimorcm  incutere,  et  ut  agnosceret  popnlus  ejus,  qui 
exiturus  eral  dOi^^yplo,  virlutem  ipsius  et  justiliam , 
ne  ipsi  simiiiter  peccarent,  aut  timerent  adversarios 
Snos,  voluit  eos  lali  ultione  non  solum  ab  imminenii 
periculo  liberare,  sed  etiam  ad  cavendum  iniquiiatera 
in  postcriini  lerrore  su»  potenline  pramunire.   De 
IM.ar;ionc  ct  &ic  inlciligi  poicst,  ul  dicalur  pvr  bei 
niiscncordiain   induratus  ,  quoniam  quando  Moyse 
orantc  ccssavit  plaga  ,  ille  indnrabatur  ,  et  qnamvis 
scirci  cnm  iia  csse  induratum  ui  non  possct  con 
verti,  lanien  boniluJein  suam   (»s(citdtt.  Naui  (juod 
dUit,  Excitavi :  id  est,  pr%diili.  iion  feci  :  quomodo  sl 
D  aliquis  duo  vasa  plena,  unum  cum  balsamo,  ct  alie- 
rum  cuni  siercore,  vent  let ,  odorem  sive  fetorciii 
prodil ,  non  gencrat.  Ergo  cuju$  vnlt  miseretur  ,   cl 
quemvuU  indura!.  Miserrlnr  m:«giia  bonitatc,  ef,  oh- 
durat  i)ullainii|uitate  :  miscreiur  bona  iribuendo^olH 
durat  dign:)  reiribuendo  :  lanquain  si  diccrcl  :  Cr{;o 
sic  intelligiiis  ,  si  cui  vii4l  miscreuir ,  et  quem  vnlt 
indural ,  sequitur  inlellectuin  vcsirum  ,  ut  dicalis  : 
Quid  adbuc  redarguiniur  ?  quod  viilt  ipse  ,  boc  faci- 
mus.Sensit  Aposiolusquid  moverei  carnalem  inlelle- 
c(umcoruro,etsibi  vcrbacontia(iiceniis,quaeaposloli- 
ca  auctoritate  cocrcerct,  opposuit.  Ailcnim ;  Dicit  ita- 
que  milU :  Quid  adhuc  conqueritur?[\i\trB  inoodcm  texlu 
qucvritur.]  nam  vciuntxiti  ejus  quis  renistit  ?  Respoxuiilr 


467  rRJiTASII  ADUCJMETANI  EWSC.  .     ia 

(undum.  Netae  prorundilas  8<iciiti»,   vel  \i\fcTn*.i*.  A  Msquiexhraeljintnt/itiiliraei^nequeqm  semfn$uni 


Nfque  creaiura  alia  poterit  no$  teparare.  Oiiincm  pcne 
creiiiiiram  nomiitavit,  et  non  fiiit  his  coHtcntns,  d 
04l<lidii:  Eti:«msi  sit  alia  crcaiurn,  non  poferil  nos 
•epdrare  a  chnrimte  Christi.  ljn«ie  consiilcrandum 
qua  tidc  crediderit  Christo.  .4  eharilate  Dei  quas  est  in 
Cluisto  Jesu  Domino  nostro.  Charitas  Chrisii  non  in 
boc  taiiium  conttai,  si  qnis  diral  enm  se  diligcc,  srd 
ciiam  qnxeuiiqtie  sanctis  ijus  nunt,  sihi  fieri  ipse 
icsiaiifr,  diccns  :  Qui  vos  rocipit,  me  rccipit,  etc.  Et 
Jonnms  ai( :  Si  fratreni  tiinnf>„  qncm  vides,  non  ilili» 
(;is,  Dominiim ,  qtiem  non  vides,  quomodo  poies  di- 
li^cre?  liHO  dilcctionem  Dci  in  rrnirihus  voluit  os!en- 
di.  Quoniam.  Iiiqnil,  Deusdilcctio  cst,  et  CTtern.  Et 
Domiiius:ln  hof,  ail,  co^nosrclur  qula  discipnli  mci 


Abraha:,  omnes  fHii,  Si  non  otiines,  tamen  aliqnanii, 
qni  indeelectisiml,et  racticredente<;  si  nonomnesqDi 
ex  Isratl.ii sunt  Israel,  ergo  econtrario mulii  qui  non 
Bunt  px  Israel,  ii  santlsrael.DicitSalTator  :Eece  Tert 
Israeliia,  in  qno  dolus  non  e>t.  Iii  qoo  ergo  dolas  esf, 
nonesi  vcrelsraclita.  Sed  in  Isaac  vocabiiur  libisemesi, 
In  Isaac  tiinc  eliam  Tocati  sunt  niii  Abrah.i*,  noii  in 
Ismael,  cnm  et  ipsc  scmen  cjus  esset.  /d  est,  non 
qui  fHii  carns,  hi  filii  Dei,  sed  qui  filii  snnt  reprwnh' 
mnis ,  eestimantur  in  semine :  promissionis  emm  k$c 
verbum  est.  Et  Ismael  enim  secundum  con^Mietodinem 
natus  est  ei  ancilla,  IsaacTcro  plus  babalt  qaani  na- 
tnra  dabat,  qui  jam  de  senibns  per  repromissionem 
natus  esi.  Ita  et  nunc  Christianos  promissio  facit  filiot 


csiis,  si  vosinvicemdilexcriiis.  Si  diligitis  me,  mnn-  B.^braha»,  non  caro  el  iinitato  lldei  ejas,  pcr  qoam 


data  inen  servate.  Et :  Qni  aiidit  verba  mea,  et  facit 
en,  hic  csl  qui  me  diligil. 

Cap.  IX.  Yerita'em  dico.  Qiiidam  dicunf,  q"od  rem 
tficredibilem  dicturns,  id  e^t,  qiiod  se  vcllct  esse 
annihema  a  Christo  pro  Israel,  primum  qundam  les- 
tntionc  sntisfaciat.  Sa'  isf  tcil  Judjeis  se  illo^  non  odis^e, 
sed  eoruin  causa  plurimum  contristari  qiiod  Christf» 
creHere  iio  lent,  qui  eis  fuerit  promissus.  /n  ChriMto 
non  mentior.  Quicnnqnc  ergo  baptizatns  cst,  aut  tc- 
ritatem  dicit,  aul  memlai  ium,quidquid  facit,  inChristo 
fncit,  ciijusestinembnim.  Et  quicunqne  in  baptismo 
pcccat  y  in  Christo  pcccai,  sicut  ait :  Sic  autem  pec- 
rnnies  lii  firatres,  et  perrntlentes  conscientins  corum 
i  ifinnns,  in  Chrisio  peccntis.  Testimomum  mihi  per- 


justifl  atus  esl ,  et  mernit  ut  in  semine  e jtis  benedi- 
cantur  omnes  tribus  terrx,  non  circumcisio.  Secun-^ 
dum  hoc  tempns  veniam,  et  erit  Sara:  filius.  Non  Agar 
ancillae,  ul  ostendat  posteriorem  po|)ulum  esse  re- 
promissionis,  sic  et  in  haac.  Non  solum  aulem  iita^ 
sed  et  Rebecca,  Non  solum  iNmael  ei  Isaac,  qui  qiiam- 
vis  ex  uno  Abraham  ,  tanien  diversis  matribus  nMi 
suni,  non  fuere  anum  npud  Dominnm,  scd  etiam  Ja- 
cob  et  Esau,  qui  ex  uno  snnt  de  Hehecca  nati  ccm- 
cubitu,  aiitequam  nascercntur,  apud  E^uro  per  ejos 
pnpscicntiam  sunt  ad  invicem  separati,  ut  propo»i- 
tum  Dei  in  praescientin  sua  maiieret,  qua  repudiato* 
rtis  ernt  Judxos  incrrdu^os,  et  gcntibus  sine  nllis 
roeritis  erat  misericordiam  donaturiis.  l(oc  ti  tua 


hibente  contcientia  mea.  Illc  vernm  loquitur,  cujus  C  »gti,  ut  ostendat,  apud  Deum  prxrogalrvam  geiieris 


consciirnCia  testiinonium  perhibet,  ci  non  illum  ar- 
guit  in  mendncio.  !n  Spiritu  saucio.  Non  Hclo.  Quo- 
niam  tristitia  est  mihi  magna,  et  continuus  dolor  cordi 
meo.  Eo  quod  viderim  cos  non  credere  Deo.  Opta 
bam  ego  ipse  anathema  esse  a  Christo  pro  fratribus 
meis,  qui  sunt  cognati  mei  seciindum  carnem.  Oplabam 
aliqnando ,  non  nunc  oplarem.  Scicbam  enim  quod 
ipsorum  crant  omnia,  sed  cuin  cognovi  veritniem, 
conversus  sum  qui  tnm  infidclis  fui,  et  illi  non  con- 
Tennntur.  Qiif  tunl  Israelitw,  quornm  adoptio  ett  fi- 
liorum^  ei  gloria,  et  tcstamenta,  el  legislatio^  et  obse- 
qttium,  et  promssa.  neferl  el  quid  dimiserit,  nt  co- 
gnoscas  quon  vis  sii  qnni^eum  poluit  abillissepararc. 
Quorum  patres.  Ahraham,  Isaac,  et  Jacoh.  Et  ex 


non  Ta'ere,  ncc  eiiin  pcKonam  aliciijus  aecrpere, 
quod  his  vult  flrmare  exeniplis,  quse  illi  poierant  in 
enlninniain  verlere  ,  de  his  ip^is  ostensuras  ,  Deum 
quod  vclil  fncere,  ncminem  ci  posse  contradicere,  si 
Toliiii  generi  eoruin  aliquid  proprie  dare,  et  nunc 
qiios  voluit  eligcre.  Ex  uno  coucubitu  habens  haac 
patris  nostri.  Cum  eniw  nondum  nati  fuissent  aut  o/l- 
quid  egissent  boni  aut  nw/i,  ut  sccundum  eleetionem 
propositum  Dei  mancret,  Ex  uno  duos,  quae  intelligi- 
tur  prima  geniinos  cdidisse,  in  eo  qiiod  quasi  noTum 
sibi  aliquid  nccidisset,  perierrita  Dominuro  inlerro- 
gat.  Non  cx  operibut,  sed  ex  vocante  diaum  est  6  : 
Blajor  serviet  minori.  Nori  in  Jacob  et  Esau  est  imple- 
tum,  sed  iii  flgiira  dictuin  est  populi  Christiani,  qiii 


quibus  Chrisus  secundwn  carnem  :  qniest  super  omnia  ^  pra^Intuse^lsenioripopiiloJudt-eTUin^siculctEpbrairo 


Dens,  Ciinir»  Arianum,  Manichxuni,  et  Photiiium, 
sed  et  conlra  Ncstoriuni ,  qui  mgal  seciindum  car- 
nem  Duminum  Christum.  Benedictusin  seceula.  Amen. 
El  Thomns  ait,  Deus  meus,  et  Dominus  meus,  qu  d 
illo  conrtrmat  dicens  :  Quia  vidisli ,  ideo  credidisli, 
Non  autem  quod  exciderit  verbum  Dei.  Qu^a  superius 
dixerat,  dolere  se,  quod  gcnus  Isracl  siio  viiio  ex- 
ciudereiur  a  regno,  qnorum  hacc  omnia  fuernnl ,  hic 
ostendit,  illos,  qui  non  cre  iunt,  non  csse  filios  Abra- 
hse,  ne  omnibiis  Judj^is  praidicaro  pniarctur  ei  dice- 
retur:  Ergo  Deus  raentitus  est  Abrah;c?  Alsii.  liiiic 
iucipil  ratiocinari,  cur  alio  et  juslo  Dci  jadicio,  re- 
pulsis  Judxis  geiitessuut  intromissx.  Non  enim  om- 


ct  Mnnt  sses  praMgurnvenmt  populum  juniorein ,  id 
estChrisiianum,  qui  suut  muiatis  manibiis  bcnedicti. 
Sicut  scriptum  cst :  Jacob  dilexi,  Esau  autem  odiohabwp—, 

Quod  in  Gcuesi  d  cium  est.  Iloc  Propheta  non  de  ip 

sis,  scd  de  filiis  eoruin  refen  impletum,  quod  lesii — 
mouium  Apostolus  suuicns  curiositalern  et  calnmiuaica 
repiessit ,  assereiis  quod  nulla  sit  iuiqnitas  apuc» 
Dcum,  sed  quilquidagil,  aut  iiiisericordiier,  aut  ju^  a 
dicialiier  agit..  Quid  ergo  dicemus  ?  Nunquid  iniquita^^ 
apud  Deum  f  Absit.  Adhuc  rntiocinatar,  et  propon^  ^ 
sibi  qiiasi  coiUradiceniis  personam,  et  tesiiraoiiii^S 
superat,  quod  voluntati^  Domini  nemo  valcat  contra^M 
irc,  ip&o  Moysi  dxenle  :  Misercbor  cui  oiisereor,  i  ^ 


m  IN  EriSTOLAM  AD  ROMANOS  COMMENTARIA.  470 

esi:  Si  ego  bonoSy  oculus  luus  quare  nequam  ?  Nun-  /^  cundum  eloquium  tuum.  Sine  dubio  Inanis  esi  cur- 


qnid  tibi  tdllo  qnod  alii  dono  ?  In  prsc^cienlia  mea 
decrevi  in  oliTam  oleasirum  inserere ,  quid  ad  le  ?, 
Moyu  enim  dicit :  Miserebor  cui  misereory  et  mlsericor- 
diam  frastabo  cui  miserebor,  Quia  cui  roiseretur  Deus, 
Tocat  eum  et  inspirai  ut  credat,  el  cui  misericors 
fucrit  ut  credat,  misericordiam  prarstal,  hoc  est,  fa- 
ciet  eum  misericordero,  utetiam  bene  operetur.  Unde 
evidenter  constat,  orouia  bona  esse  a  Deo  ipso,  qui 
est  Salvator  omnium,  max:me  ridelium.  Sed  dicil  ali- 
qiiis:Quare  illum.  sic,  et  aiium  non  sic,  et  cur  non 
onines  aequaJiier  ?  Nunquid  personarum  est  acceplor 
Deus?  Acceptio  personarum  ibi  recie  diciiur,  ubi  ille 
qui  judicat,  relinquens  caus»  mei  itum  de  qua  judicat, 
alieri  contra  allcrum  suITragatur,  qui  inveoit  aliquid 
in  persona  quod  honore  vel  misericorJia  sll  dignum. 
Si  auiem  quispiam  duos  habeat  debitorcs,  et  alteri 
f  elit  debiium  dimittere,  et  allerum  exigere.  cui  vult 
donat,  sed  ncminem  fraudat,  nec  accepiio  persona* 
rom  dicenda  est,  quando  ioiquitas  nulia  est.  Alioquio 
eis  qui  parum  intelligunty  potesi  accepUo  lersona- 
nun  videri,  ubi  yineae  dominus  operariis,  qui  una  bora 
illius  opus  fecerunl,  tantum  dedit  quantum  illis  quL 
pertulerunt  pondus  diei  et  xslus,  xqualcs  Tacicns  in 
mereede,  quorum  lam  mngna  disinntia  fuerat  in  la- 
bure.  Sed  quid  respondit  de  bac  velut  acceptione 
personarum  murmuranlibus?  Amice,  non  facio  libi 
iiijuriaiQ,  etc.  Nempe  bic  tota  justiii.i  est,  hoc  volo 
iibi  reddi,  huic  donavi,  ncque  libi  aliqiiid  absluli, 
aut  quod   dcbebaro  vcl  minui,  vel  n^avi.  An  non 


sus  nosaer,  nisi  gressus  nosiri  a  Doniino  dirigantur. 
NaiQ  et  cquus  potest  currcre,  sed  si  non  babeat  re- 
ciorem,  infrenis  ct  prxceps  prxvoliiat,  el  rectnm  itcr 
non  ainbulat.  Iia  ct  nos  sine  Deo  et  graiia  e]us.  Qiiis 
autero  bominuro  babet  potcsiaiem  tali  visu  altingere 
mentero  suaro,  qua  cjus  voluntas  moveatur  ad  fldem? 
Quis  autem  animo  ampleciitur,  quod  eum  non  dele- 
ciai?  Aut  quis  habel  in  potestate,  ut  ei  vel  occurrat» 
quod  eum  delectare  possit,  vel  deicciel  cum  occurre- 
rit?  Cum  ergo  ea  nosdeleciant,  quibus  proficiamus, 
a  Deo  inspiraiur  hoc ,  et  graiia  Dci  prsebeiur  boc  , 
non  nulu  nostro,  vel  induslria,  aut  operuin  meritis 
comparatur,  quia  ut  sit  molus  voluniaiis,  ut  &ii  indiH 
stria  studii ,  ut  sint  opera  charitale  ferventia  »  illo 
B  tribuit,  ilie  largitur.  Pelere  cuim  jubemur,  ut  acci^ 
piamus,  el  quxrcre,  ut  inveniamus,  puis-^^re,  utape- 
riatur  nobis.  Nonne  aliquando  ipsa  oraiio  nostra  sie 
tepida  est,  vcl  poiius  frigida,  ei  pene  nulia ,  iroo  om« 
nino  interdum  ita  nulla,  ut  neque  hoc  in  nobis  cum 
dolore  advertainns ,  quia  si  vel  hoc  dolemus ,  jam 
oramus?  Quid  aliud  ostenditur  uobis,  nisi  quia  ct  pe- 
tere,  ei  quxTcre,  ei  pulsaie  iile  concedit,  qui  baec  ui 
faciamus  jubei  ?  I^iiur  oon  voleniis,  ncc  curreniis» 
sed  niisercntis  est  Dci.  Quandoquidcm  nec  velle,  nec 
currcre,  nisi  co  moventc  alque  excilante  poterimus* 
Dicit  enim  Scriptura  Pharaoni :  Quia  in  koc  ip^m 
excitavi  te  ut  ostendam  in  te  virtutem  meam,  et  ut  nn« 
uunti^tur  nonun  meum  in  uniuersa  terra.  Unusquisqiie 
modo  et  flne  pec  atorum  compleio  puniiur.  Aliquoties 


licet  mibi  quod  volo  facere?  eic.  Sicut  ergo  hic  G  eiiaminprxsenii,sicuiSodoinitaeet€oroorrh£i.  Pba- 


uuUa  est  acceptio  pcrsonarum,  quia  sic  alius  gra- 

tis  b:)noratury  ui  alius  debito  non  frauiieiur :  sic  cnm 

secundum  propositum  Dci  vocaiur  al.us  ei  alius  oon 

Tocatur  ;  vocato  daiur  gratuituin  Lonum,  cujus  boni* 

est  vocatiu  ipsa  principium ;  non  vocato  redditur  de- 

bitum  malum,  quia  omnes  rei  sunt  per  unum  ,  per 

quein  peccatum  inllravit  in  raundum.  Jgitur  non  vo- 

leniis  neque  currenlis,  sed  miseremis  est  Dei.  Goncludit 

^isputatioiiem  ,  et  objicit  tesiiroonia  de  Pharaone , 

ut  Dei  judicia  coniremiscarous  potius  quam  discutia- 

mu8,  quia  plerumque  sunt  occulta,  nunquam  tamcn 

sunt  injusta,  quia  vernm  esi  quod  ci  curreniium  cur- 

aum  fpae  djrigii ,  et  sine  iilius  gratia  nullius  cursus 

tuum  fiortiatur  effectum,  sicut  dicit  Ecclesiastes  :  Non 

csl  vcloclum  cursus,  nec  fortium  prxlium;  el  David  : 

H*Bi  DoutiauB  sJiflcarii  domum,  in  vauum  labora* 

ruDl,  qui  sedificint  cam.  Ipsius  ergo  auitilium  iinplo- 

laodum  est,  qui  operalur  oninia  in  ominbus.  Uebet 

^rgo  currere  Cbrisiianiis,  et  nunquam  piaesumerede 

Mi*  viribus,  currcre  debct  et  Dei  praicepia  implere, 

Bed  arrogare  sibi  nihil  debet,  secnnduni  iliud  :  Qui 

^l«»riatur,  in  Doraijio  glorietur.  lloc  cotitra  illos  qui 

^e  suis  merilis  ac  viribus  praisumebant.  Nam  ci  ipse 

'Currebal,  qua^do  est  veritus  ire  Biihyniam,  sicut  in 

Jkcx  bus  aposiolorum  legimus.  Credo  quia  inanis  ejus 

cii.^^suserat  fuiurus,  sed  illuc  a  Spiritu  sancto  dire- 

ctuft  est,  ubi  prgedicatio  ejus  proflceret.  Nam  et  Da- 

^id  damab^t  ad  Dominum :  Gressus  meos  dirige  sc- 


rao  ergo  jam  excesserat  modum,  et  quoniam  dlgaus 
oraL  perdilione,  voluit  Deus  iilius  esemplo  omnibus 
iimorcm  incutere,  et  ut  agnosceret  populus  ejus,  qui 
exiturus  erat  dOi^^ypio,  virtutem  ipsius  el  justitiam , 
oe  ipsi  similiier  peccareitt,  aut  iiinexent  adveriiarios 
suos,  voluit  eos  lali  uliione  non  solum  ab  imminenti 
periculo  liberare,  sed  etiam  ad  cavendum  iniquitatera 
in  postcrum  terrore  su»  potenline  pr.Tmnnire.  De 
IM<dr;ionc  ct  bic  iiilclligi   polcsl,  nl  dicalur  per  Dei 
niiscricordiani  iiiduraliis ,  quoniam  quando  Moyse 
oranic  cessavii  plaga  ,  ilie  indurabatur  ,  el  qiinmvis 
scirci  cum  ita  esse  indtiratum  ut  non  possct  con 
verti,  tiiinen  bonitaJein  su:im   ostcndii.  Naui  (iuod 
duit,  Excitavi :  id  est,  pr%didi,  iion  fcci :  qiiomodo  sl 
D  aliqiiis  duo  vasa  plena^  unum  cum  balsamo,  ct  alie- 
rum  cuni  stercore,  ventlet,  odorem  sive  retorcui 
prodit  t  non  gencrnl.  Ergo  cujus  vnlt  miseretur  ,    et 
quemvult  indurai,  Miserctur  m^^gna  boniialc,  ot,  oi)- 
durat  Dullaiuitiuitate  :  miiicreiur  bona  tribuendo«  oIh 
durat  dignn  retribuendo  :  ianquain  si  diccret  :  EsT^o 
sic  inielllgitis  ,  si  cui  vi4l  mi^retur ,  et  quem  vult 
indurat ,  sequilur  iiitellecluin  vesiruui ,  ul  dicalis  : 
Quid  adhuc  redarguiniur  ?  quod  vult  ipse  ,  hoc  faci- 
mus.Sensit  Apostolusquid  moverei  cariialem  intelle' 
ctum  eorum,et  sibi  verba  contraiiicemis,  quae  apostoli- 
ra  auctoritate  cocrcerct,  opposuit.  Aitcnim :  Dicis  ita- 
que  milU :  Qnid  adhuc  co/i^€ri/(ir?[liirra  inoodein  texiu 
quaritur,]  nam  vduntati  ejus  quis  renistit  ?  Respoiuiitr 


i7o  rP.IMASll  ADIIUIIETAM  EPISC.  47t 

qiio^iprominerai  Alirah.Tiin|>)ercl.  Curaiiieniistcacci'  A  per  ipsain  jiisiificandos^  non  suhjic-tinl  se  remleikio- 


piai  ille  non  accipi.a,cuin  ainbo  nonmercanluraccipe- 
re,  ci  qnivqiiis  acceperii  indebite  accipial»  vircs  suas 
meiianiiir,  ei  forliora  se  iion  scrulenlur,  sufliciat  eis 
scirc,  qtiod  n^n  sil  inif|u1ias  apudDeum.  Quid  ergodiee- 
mrit,  quod  geutes,  quas  uoh  teclabantur  jHUUiam,appr§- 
henderunijuitUiam?  Siiion  itaettuldicimns,  quianon 
csl  volenlis,  neqiie  currentis,  quomodo  gentes,  quae 
nimqunmjiistiiiam  qiiacsiemnt,  invencrunt  jiisiiliaiD? 
f  t  Israel,  qui  semper  justlliam  sectatus  est,  in  legom 
jusiiiiae  non  potuii  pcrvenire  ?  Respondil :  Quia  ilii 
crcdidcrun!,  isti  vero  noluerunt,  sed  in  operibus  glo- 
riati.  snnl,  qu»  ncc  eustodicruni.  Quid  ergodicimus 
coDirn  bxc,  qux  nobis  objici  possiint,  Ik^c  est,  qiiod 
geiiles  i'On  sectanles  apprebendenml,  Israel  vero  non 


ni  peccaloniin,  ne  videantur  fuisse  peceaiores.  Non 
eiiim  ut  essenl  infidcles  cogebantur  ioviti,  sed  nolea- 
do  credere ,  inlidclitalis  crimine  non  cirebant.  Et 
$uam  quareute$  $tatu$re^  jutiitiee  Dei  non  $unt  $ub}ecti. 
Quae  ex  lt>ge  est,  vel  quam  de  libero  esse  rallebantur, 
ut  falliintur  arbitrio ;  et  dom  sibi  tribuunl  quod  Del 
est,  justitiae  Dei  non  sunt  subjecti.  Legis  itaque  Ju« 
stitia  esi,  jubere  quod  Deo  placet,  et  vetare  quod  dis- 
plicei.  In  lege  Jusiiiia  esl,  servire,  et  exira  eam  nul- 
lum  Dei  adjutorium  ad  recie  vivendum  reqoirere. 
Dei  autero  juslitia  esl,  nnn  de  viribus  suis  praesuoie- 
re.  Jusiiiia  Dei  diciiur,  non  qua  justus  est  Dens«  aed 
qtia  dat  homini  DeiL^,  ut  jusius  sil  homo  per  Dcubi. 
Fim$  efiim  legi$  Chr'$tu$,  adju$tiiiam,  Fiiiis  legisdi- 


apprebendii?  sed  contrcmiscamns  judicia  Dei,  qu«,  B  citnr  Cbristus,  quia  ipse  est,  vci  in  ipso  est  lou  per- 


ut  dixi,  occultn  sunt  :  injusia  autcm  nunquam  sunC, 
Juslitiam  antem  quw  ex  fide  e$t  :  I$rael  vcro  $eetan$ 
tegem  ju$titicB,  in  legem  justitias  non  pervenit,  Qanm 
Dominus  dedit  vocatiti  nt  crcdcrent.  Quare  ?  quia  non 
eic  fide,  sedquasi  ex  operibus.  Qua8i,quia  non  vere.  Of- 
fenderunt.  Oflfendunt  ad  lapidem  oflensionis,  velut 
Rrgute  icgem  defendendo,  et  naiuram  et  liberum  ar- 
biirium  prrcipilando  :  quemndmodum  pbilosophi 
muudi.  In  lapidem  olfen$ioni$,  Qui  videt  lapidem, 
lapis  saloi  s  est  illi  qni  in  eum  non  ofTendit :  qui  au- 
tem  caecus  est,  oiTendil  inlapidem.  Ita  et  Judxi,  quos 
cxcTcavii  maliiia  siia,  ne  Cbristum  agnoscerent,  of- 
fenderunt  in  eum,  faciendx)  illi  injuriam,  in  qiio gentes 
cre  Icntcs  apprchendernnl  justitiam.  Ideo  lapisoffen- 


fectio*  Finis  autera  diciiur  a  consunimando,  non  a 
consumendo,  quia  aliud  est ,  finiius  ei^t  panis,  aliud 
finita  est  tela  ,  illud  ui  ngn  sit ,  istud  Mt  perfe- 
cium  sit.  Qui  ergo  in  Christo  credit,  ipsc  perflcit  le- 
gem,  quia  ad  ipsuro  lendere  et  festinare  debet  om- 
nis  noslra  inteiuio,  qui  ulira  non  habet  quod  requi- 
rat,  quia  orooia  sunt  impleta,  quaecunque  de  eo  in 
sanais  Scripturis  praedicia  sunl.  Omni  credenii,  le- 
daeo  et  Graeco.  iloy$e$  autem  $crip$it  quoniam  ju$ii- 
tiam  qum  ex  lege  esf,  qui  feceril  homo,  lloyses  quidem 
secunduro  hisioriam  de  lege  dixii,  sed  Aposlolos 
illud  ad  Christum  aptat,  quia  lex  nec  in  coelo  fuit,  nec 
in  abysso,  et  ideo  illos  jubc^  semper  legem  meditari, 
ut  ibi  invcniant  Cbrislum.  Vivet  in  ea.  Qum  autem  es 


8io:.i8  el  pelra  scandali  prncdictn^  est  Cbristus,  quia  C  fi^^  ^  ju$titia,  sic  dicit,  Nemo  crgo  vivii  illorun , 


niulii  in  passione  ejtis  et  naiiviiate  scaudaliKantur, 
sicui  scriptum  esi  :  Quia  scandalizabantur  in  eo.  Et 
\p%o.  P.iiilus  ad  Corintbios  :  Chrisluin  crticinxnm  Ju- 
dxis  sraiuialum ,  genlibas  autem  stnltiiiam  :  ipNis 
nnicin  vocatis  Cbristum  Del  virtutem,  et  Dei  sapien- 
tiam.  Uude  ct  bic  scquilur :  Qui  credit  in  eum,  non 
«onfiindetur.  Pctrusqnoqne  dicil^  qnod  credentibus 
■lapis  clec!us  sit  et  nngularis,  incredulis  vero  ofTcn- 
sionis.  Sicut  scriptum  est :  Ecce  ponam  in  Sion  tapidem 
o/fensfoniSf  et  petram  scandali,  In  proplieta  Isaia  hoc 
dixit.  Et  omnis  qui  credit  in  eum,  non  confundelur. 
Quin  intelligil  Dci  virlulem  et  D(!i  sapicnliam. 

Cap,  X.  Fratres,  toluntas  quidem  cordis  mei  et  obse- 
cratio  ad  Deum  fit.  Pro  iuimicis  non  l:ibiis  lantum, 


qula  nemo  cam  facit,  quia  ad  comparatiooero  tanio- 
rum  peceaiorum,  eiiamsi  essent  pauei  qui  facereiit, 
nuili  esse  credcrenlur.  Ne  dixeris  in  corde  tu  i :  Qmt 
nscendet  in  ccelum?  ide$t  Chri$tum  dcducere  :  aui^  qui$ 
de$cendet  in  abtj$sum  ?  hoc  e$l  Christum  ex  Morlm$  ff«- 
vocare.  Sed  quid  dicit  Scripiura  ?  Prope  e$t  vtrbum  in 
ore  tuOf  et  in  corde  tuo.  Hoc  est,  nec  de  passione,  nec 
de  resurrectione,  nec  de  ascensione  cjus,  quod  noa  a 
scmeiipso  fsctum  sit,  in  corde  tuo  debeas  dubiiare. 
Boc  est  verbum  fidei  ,  quod  (frtied'uamu$,  lloc  est 
Novum  Tesiamenium.  Quia  $i  confiteari$  iu  ore  luo 
Dominum  Je^um^  et  in  corde  tuo  €redideri$  quod  Deus 
itlum  excitavitamortui$y  $alvu$  «ris.  Tetimoi^ium  cor- 
dis  est  oris  ronfessio.Cord^  emmcfeditur  ad  ju$tiiiam; 


Rodet  corde  orandum  es».  Pro  iltis  in  $atutem.  Pro  Doreantem  fit  tonfc$$io  ud  $aluUm.  Deliclis  prslerius. 


Jud.Tis.  Tp$timoninm  enim  perhibeo  ittis  quod  cemnta- 
tionrm  Dci  habcnt,  <^mulallnnem  habenl  sccinndx 
le^is  Dci.  S  d  nonsccundum  sctentiam,  Nisi  omnia  quis 
«ecnndum  dat  »m  a  Dro  scienliam  fccerli,  impingii, 
ciamsi  qtiis  coMSumroalus  fuerii.  Si  scientiam  Dei 
habcicnt  Jud;ei,  cognoscereut  quod  Clirisius  non 
conira  legem  venit,  sed  secundum  legem,  el  qnia 
non  possini  sccundum  legem  justificiri ,  sed  Deus 
grntis  cx  fide  justificni ,  non  ex  operibus  legis  .  in 
quibiis  illi  gloriabantur.  Ignorantcs  cnim  Dei  iustitiam. 
ignoravcruHf,  qiiod  graiis  ex  fidc  juslificat,  et  iion 
ex  opcribus  lcgis,  in  quibus  illi  gloriabantur,  diccn* 
tcs  sc  cusiodissc  Icgem,  quaiu  non  cuslodierunt,  ei 


non  futuris.  Ergo  si  fides  sufficii  ad  jostitiain,  ei  eon- 
fessio  ad  salutem,  Jidxus  et  Grsecus  oniim  suot  in 
Cbristo.  D.ck  enim  Scriptura  :  Omni$  qui  credlt  in 
illnm  non  ccnfundetur,  Non  Judapus  lantnm.  iVoii 
enim  c$t  disiinctioJudanet  Grmci,  Deprislino  peccato 
vel  idololairia  :  non  ergo  illos  vos  poteslis  confun* 
dcre,  qnos  Scriplura  dicit  confimdi  non  posse. 

{Jncipil  exposlio  de  tibro  $ancti  Augu$tini  exccrpta 
eloco  ad  sanctum  Simplicianum  ,  De  Jacob  et  Esao. 
Qucs  ticet  non  in  ordine  tractatus  huju$  posita  esu  rt- 
deatur^  tamen  ideo  pra^termi^^a  non  est,  quia  uecessaria 
at^ue  pcrfccta  est,  et  oblioc  hic  conscripfa,  ut  tociip$iu$ 
ob$curitate  rev€la:a  legenli$  sensum  cvidcnter  iUuminct,) 


i7Z  !N  EnSTOUM  AD  ROMAN^OS  COMXreNTAUIA.  171 

lM»itlere  longffuJinem  ,  liiiiudinem  et  profundum.  A  plicmantem,eipopulumsaumdnrisoperibas  Affllgcn- 


lllnd  lamen  constiinibsima  fidc  reiinendum ,  ncque 
quidqiiam  Dcum  injuste  facere,  ncque  ullam  esse  na- 
lurarm  ,  qnx  non  Deo  debeai  id  (|uod  est.  Quia  Deo 
debeiiir  omne  dccas,  et  puk  brHudo ,  el  consroemia 
por  iQm  :  quam  si  penitus  persecu  us  fueris,  ct  nsqne 
ad  omnes  reliqui.is  de  rebus  detraxeris,  rcmanet  ni* 
liil.  Curo  ergo  meritum  peccando  amiserimut^  et  si 
BHiericordi.i  Dii  lemota,  nihil  allud  peccanlibus  aisi 
poena  sterna  debeaiur,  qiiid  sibi  vuU  liomo  de  massa 
pcrditionis  nams,  ui  Deo  respondeit,  et  dicat  :Quare 
sic  me  fccrsti  ?  si  vis  ista  c(»gnoscere,  noli  esse  la- 
lom,  sed  effic^re  fiiius  Dei  per  itlius  miscricordiam, 
q«l  dedit  poiestaiem  Alios  Dei  fieri  credeniibus  in 
nomine  ejus.  Non  auicm  qnod  tu  cupis,  antequnm 
credant ,  datur  homiiiibus  divina  nosse  cupientibus. 
Ilerces  eiiim  cognition  s  meritis  rcddi  or;  credendo 
autein  merituin  comparaiur.  !p<a  autem  gratia,  qoas 
dala  est  per  ffilem,  nullis  nosiris  meritis  prspceden- 
libas  d.iia  esf.  Quod  enim  meriium  peccalorls  et  im- 
pK?  ChristiiS  autem  pro  peecaioribus  et  pro  impiis 
Borluus  esl,  ut  ad  credendum  non  merito,  sed  gratia 
vocaremnr,  ercdendo  antem  etiam  meriium  colloea- 
remiis.  Pcccatorfs  igitur  credere  jubentur  et  a  pec- 
caiis  credendo  purganttir.  Nesciunt  enim  quid  recte 
viveiido  \isuri  ^iiil :  quapropter  cum  videre  non  pos- 
tint,  iiisi  recte  viv.ini,  nrc  recie  vivere  valeant,  nisi 
eredtini,  maiiirestum  est  a  fide  incipiendum,  ut  prae- 
eepta  quibus  credentes  a  ssciilo  hoc  averiuntur,  c«  r 
mandum  facianl,  ubl  videri  Deus  poseit;  tunc  demum 


lem.  Vata  iraapta  in  interitum,  ut  o$tenderet  divitias 
§loriee  suai,  Implendo  peccala  vasa  irx  digna  fuerant 
efrecia,  aptaia  a  scmetipsis  in  interiium,  non  solnhi 
per  orig  nale  peccntum,  sed  pcr  actnale.  Ira  qnippu 
non  redditur,  nisi  debita,  ne  sit  iniquitaa  aptid  Deum. 
Et  hinc  intelllgnnt  vasa  miserlcordi»  quani  gralui  a 
illis  misericordia  pra^beatur ,  qnod  irx  vasii  ,  cuni 
qnibua  ei»  cst  perditionis  causa,  etmassa  commHnis,, 
in  debiu  et  jusu  rcpcndiiur,  et  istis  miserirordia 
indebita  condonatnr.  in  vata  msericordne^  quas  pra- 
paravit  in  gloriam  ,  quos  et  voeavit.  Quia  ipne  eis  va- 
hiil  misereri,  et  faccre  eos  vasa  miserieordi»  de  va- 
sis  ir».  Non  iotum  ex  Jndiris.  Si  personaliter  vocas- 
sel,  solos  Judicos  vocasset ;  sed  invcnimus  eum  n^t. 
gJudxis  peccantibus  pepercisve  •  nec  gentes  salvari 
proliibuisso.  Sed  eliam  ex  getiiibus  ,  sicut  Oiee  dicit. 
Quia  et  tunc  ^gyptii  aliquanti  exieiaut  cnin  illi^. 
Voeavi  non  plebem  meam,  ptebem  meam,  et  non  dile- 
etam^  dUeciam.  Per  prupbeiam  ostendit  prxdictum, 
gentes  esse  transitura»  »d  Christum.  Et  non  mrseri- 
cordiam  eonsecutam ,  misericordiam  consecutum.  ICi 
erit  in  loco ,  ubi  dictum  est  ets  :  Non  plebs  mea  ros : 
ibi  vocabuntur  filii  Dei  vivi.  In  tanlum  quo  vult  vocat, 
ut  ctiam  gentes  impias  eligeret,  el  quas  nunquam  boni 
aliquid  fnerant  operatac.  Si  enim  merita  cligeret,  so- 
lus  Urael,  qoi  semper  Deo  servivii,  debiierat  hoc  me- 
reri,  sed  omnes  gratis  salvat,  et  nulhim  meritis  suie,^ 
quia  sicut  dicit :  Omnia  sub  peceate  inclusit,  ut  om- 
nibus  misereretur.  Isaias  auiem  ctantat  pro  Israel : 


rccle  et  non  praepostere  audies  ,  si  qua  sunt  de  ani-  C  S«  f^erit  numerus  filiorum  hraet  tanquam  arena  nw 


niaruin  occultissimis  meritfs  et  de  grntia  vel  jusiltia 

Mcreia  omnipo:entis  Dei.  Fidem  etiam ,  ut  credas  , 

•  lile  dat,  a  quo  est  omne  datuin  bonum  ;  quid  enim 

lanbcs  quod  non  accepisti?  Dicis  itajue  mihi :  Quid 

mJlhu  quaritur  ?  votuntati  enim  ejus  quis  resi^tit  ?  Ve- 

mm  est  quod  non  resisiitur  :  quia  ipsa  volun!as  Dei 

lione  cl  justa  esse  a  nullo  dubiutur  Christiano.  0 

komog  tu  quis  e«,  qui  respondeas  Deof  Et  hoc  contra- 

diccniis  est,  etiamsisic  essel,  ut  dicis,  tu  quis  cras , 

qui  respomlcrcs  Dee7qtii  debes  tacere,  et  qnod  iHii 

Jubetur  faeere  ;  si  le  bonum  jubet  facere ,  debes  In- 

lcll  gere  qnia  et  ipse  bonus  esf,  cui  malum  non  p?a- 

cci«  eua  quo  te  prohibel.  Nunqnid  dixit :  0  homo, 

rnlsam  est  qiiod  dixistiT^sed  d»it :  0  homo,  tu  qnis  es, 

q«i  respondeas  Dco  ?  ei  reliqua.  Nunqvuddicit  figmen»  D 

tmm  ai  qui  se  finxit :  Quid  me  fecisH  sk?  Annon  liabet 

potestatem  fignlusluii T^ondicit^  quia  non  poiesi,  nec 

debct ;  vult  nos  sic  mutos  esse  .tpud  Dominum,  sic ul 

lutum  ad  fignlum  :  cuin  etiim  nnn  intciligimus ,  non 

debemus  mala  sentire  dc  Deo  ,  scientes  quod  in  Deo 

litlum  caderc  non  potest,  quia  judicia  ejus  occiilia  sunt , 

injust a  non  sunt.  Ea  eadem  ma  sa  faecre aliud quidem  vas 

ta  honorem^  atiud  vero  in  conlumeliam  ?  Dc  illa  mas>a 

dicit  populi  peccatoris,  quaexAdamoinues  creali^u- 

nius.  Quf)dsivolens  Deusostendereiram,  etnotam  facere 

potcntiam  suamv Volunlas  Dci  miseric  >rs  est,  ci  jtisia, 

ct  non  vuli  nisi  «(Uod  bonuin,  pium  et  justum  cst.  Sus- 

tinMli  in  multa  falientia.QHi  illum  d.u  sustinuit  bi«is- 


fis*  Pro  ipsis  esl,  si  credant,  quod  iliis  comminatur. 
Retiquias  sa/MT /Sea(.  Judxorum  autem  paucitateiu  crc- 
dituram  ostendit  Isaias,  quae  sunt  vasa  in  hunorem : 
nam  reliqua  multitudo  vasa  in  conlumeliam.  VtvbHtn 
consnmman$  et  brevians  in  iequitate.  Sccundum  liislo- 
riain  sic  intelligitiir;  sicut  ego  verbum  abbrevio,*el 
finio,  sic  illud  cito  Deus  faciet.  Secundum  allegoriain 
antem,  Novum  TesUmentum  »4  cipit  verbum  abbre- 
tialum,  quia  oninia  in  eo  breviier  comprehensa  suiit» 
ot  cst:  Credo  in  Dcum  Patrem  emnipoteniem ,  et  in 
Filium  ejusJe8umChristum,et  in  Spiritura  sanc.inm, 
et  reliqua  qu»  sequuntur  inVymholo.  Vel  illud  :Qiiod 
Vfibisfieri  nonvultisaiii  nefeceriiis.  Id  est,  iit  coni- 
pendio  fidei,  per  gratiam  salvos  faciat  credentcs,  non 
per  innumeras  observationcs,  quibus  ilb  multitudo  ^  er- 
viliter  oneraU  premebatur.  Per  graiiam  quippc  nohis 
verburo  consummans  et  brevians  fecit  super  lerrain, 
dicens :  Jngani  meum  suave  est  et  onus  meum  leve. 
Vel  illud  :  Dillges  Deuni  ct  proiimum  ;  in  his  prae- 
ceptis  tota  lex  pendet  et  propbet».  QKta  verbum  bre- 
viatum  faciet  Dominus  super  terram.  Contraxit  ct  ali- 
breviavit  Dominus  p  pulum  IsraeK  Et  sicut  pradiiis 
Isaias :  Nisi  Dominus  Sabaoth  retiqmsset  nobis  semen^ 
sicul  Sodoina  facti  esumus  et  sicut  Gontorrha  simites 
fuissemus.  Quia  non  es>t  passus  omnes  perire  cum  im- 
piis,  ficd  inile  vel  pancos  justoselTecit,  el  scmen  Abra* 
hx  veiiit,  qui  salvaret  qua*  peiierunt ;  iiisi  voluisscl 
vel  paucos  sulvarc,  onincs  pariter  pcrisscmus,  scd  uv 


m  rRiMAS^ii  adrijmetani  Ensc.  ^  m 

^iismalis  sitisboc  meruil,  cum  ct  ipse  nondumnatos  A  sibiprxsiiiisseulcmlcrcl,  qui  midCretur.  uispirafMlo 


fuisset,  neque  aliqtiid  egisset  boni  nutmali,  quafido 
dictum  esi :  Gt  inajor  serviet  miuori?  An  forle  quero- 
admodum  iliud  de  Jacob  nullis  nieritis  bonae  at  tio- 
iiis  dictum  est,  ita  l':sau  uu!lis  meritis  malap  actioiiis 
odiosus  ?  Si  eniin,  qu  a  praescicbat  Deus  futura  opera 
cjus  roala,  proplerea  euro  praeJestinavit  ul  ser?iret 
minori,  propterea  pracdestinavit  et  Jacob,  ul  ei  ma- 
jor  servirei,  quia  (utura  ejus  bonaopera  pracsciebAt: 
et  ralsum  esi  jam  quod  ait :  Non  ex  operibns.  Siauteni 
veriiin  esi,  qiiod  non  ex  operibus,  et  inde  lioc  pro- 
b.it,  quia  de  nondum  natis,  nonduinqite  aiiquid  ope- 
ratis  boc  dictum  esi :  undo  nrc  ex  fide  ,  qu»  noii- 
dum  iia'is  similitcr  nondiim  erat,quo  merito  E<au 
odio  habetur  antequam  nasceretur  :  quod  enim  fecit 


(Idem,  ciijus  iniserius  est:  ut  adhiic  iiifideli  Tocitio* 
iiein  impartiret.  Jam  enim  disccmitur  fidelis  ab  int- 
pio.  Qaid  cniin  habes,  inquii ,  quod  non  nccepisli  ? 
81  aotem  accepisll,  quid  gloriaris  quasi  non  accepe- 
ris  ?  Kecte  quideio  hoc,  sed  cor  batc  miscricordia 
pubtracia  est  ab  Esau,  ut  non  sic  vocareiar,  ut  et 
Tocaio  inspiraretur  fides,  et  credens  misericors  fieret, 
nt  bene  operaretur?  An  furte  quia  noluit?  Si  ergo 
Jacob  ideo  credidit  quia  volult,  non  ei  Deus  dona- 
yit  fidem,  sed  eam  sibi  ipse  volendo  prxsiitir,  ct  ha- 
buit  aliquid  quod  non  accepit.  Au  quia  nemo  potetl 
credere,  nisi  Telit;  nemo  velit,  nisi  Tocetur?  nem« 
aiiiemsibj  potest  praslare  at  Tocaretur  :  voeando 
Deus  praestat  et  Odem  ,  quia  sine  vocatione  non  po- 


Deus  ea  qux  diligeret,  nulla  qun-stio  est.  Si  autem  di-  B  testquisqoam  credere,  quamvisnullus  credat  inTitus. 


cainus  ruiii  fecisse  quse  odisset,  absurduro  e^,  oc- 
currcnle  alia  sci  iptura,  et  dicente  :  Ncque  eniin  od^o 
liabens  a.iquid  constitu<8'i ;  et  uibilodisti  eorum  qHa 
fecisii,  aut  c  <nstituisii.  Quo  cniin  roerito  facius  est 
8oI  ?  aut  quid  olTendit  luna  ,  ul  tanlo  illo  inferior  ? 
vel  (luid  pronieriiii,  ut  sideribus  cieteris  tanto  cla- 
rior  crearelur  ?  Sed  omnia  bona  creaia  sunt,  qudcqiie 
in  genere  siio.  Non  cniin  diceret  Dens  :  Solein  dilexi, 
luuain  auleiii  odio  liabui ;  aut :  Lunain  diiexi,  stellas 
atitcm  odio  babul :  sicut  dixit :  Jacob  dilexi ,  Esau 
auiem  odio  habuL  bed  illa  orouia  dilexit,  quaniTis 
ciicclientiu!  divcrsis  gradibus  ordiiiata  :  quoniain 
T.dil  Deus  quia  bona  suiit,  cum  dicto  ejus  sint  ii)8ti- 
tuti.  Dt  auiein  odisset  Lsau,  nisi  injustitiae  roerito, 


Quoniodo  cniro  credeni  ei  quem  non  audierunt?  aiK 
quomodo  audient  sine  praedicanle?  Neroo  iuque 
credit  non  vocatus  ,  sed  iion  omnis  credit  vocatut ; 
mulii  enim  sunt  Tocati,  pauci  autem  electi.  Utique 
ii  qui  vocantero  non  contempscrunt,  sed  oredeiido 
secuti  sunt,  Tolentes  auiem  siiie  dubio  crcdiderunl. 
Qtiid  ergo  quod  sequitur  ?  Igiiur  noii  Toleiitis,  ne- 
qiie  curri';iiis,  sed  miscrenils  est  Dei.  An  quia  nec 
Tclle  p  issumus,  nisi  vocati :  et  nibil  valot  Telle  no- 
struro,  nisi  ut  perflciamus  adjuTct  Deus^Opusest 
er go  TC  le  currere.  Nou  eniin  frustra  diceretur :  In 
lerra  pax  hoininibus  bonae  Toluniatis.  Et:  Sie  car- 
rite,  ut  coroprehendatis.  Non  tamen  Tolcntis,  ne- 
que  currentis,  sed  miserentis  est  Dei,  ut  et  qvod 


injustum  est.  Quod  si  concedinus,  iucipit  et  Jacob  q  Tolumiis  adiidscamur,  et  quo  volumus  perTeniaroiis. 


justitiac  merilo  diligi.  Quod  si  verum  est,  falsum  est 
quod  non  ex  0i>cribus.  An  forie  ex  jusUtia  fidei? 
Quid  ergo  le  adjuvat,  Cuin  eiiim  nonduro  nati  fuia- 
8ent  ?  quandoquidem  in  nonduro  nato  nec  justitia  fi- 
dei  poteratese.  Vidit  itMque  Apostolus  quid  ex 
his  vei  bis  possit  animo  audientis  vel  legentis  occur- 
rcre,  statiu>qiie  subjecit :  Quid  ergo  dicerous  ?  Nun- 
quid  iniquiias  est  a}  ud  Deum  ?  Absit.  Et  quasi  docens 
quomodo  absit :  Moysi  enim  dicit,  inquit :  Miserebor 
cui  niiseittis  ero,  et  misericordiam  praestabo  cui  ml- 
scricors  fuero.  Quibiis  vcrbis  solvitqusstioncm,  aii> 
potius  arctius  lolligivt?  Idipsum  eniro  est ,  quod 
m:ix  mc  movet :  si  m  seretur  cui  miserlus  eat,  et 
niiscricotdiam  prxstabit  cui  miscricors  fuerit,  cur 
b»c  miseric  rdia  defuit  Esau  ,  ut  etiam  pcr  il 
laiu  boiius  essct ,  qucmjdmodum  per  illam  boiius 
factus  e  t  J^cob?  An  ideo  dictuin  est  :  Miserebor 
cui  miserius  ero  ,  et  miscricordiam  praeslabo  cui 
inisoricors  fncro,  quia  cui  miscrtus  csl  Deus,  ut  euro 
vocci,  uiiserebitur  ejus  iitcreJat;  et  cui  misericors 
fuerit  ut  crcdal,  mi  ericordiam  praestabil,  bdc  est , 
facict  cum  misericordem,  ut  e:iam  bene  operetur  ? 
IJnde  a«lnionemur  nec  ipsis  operibus  misericordiae 
qucmquatn  oporlcre  gloriari  et  cxtolli,  quod  cis 
I  uasi  suis  Deum  promeruerit :  quandoquidcm  ut  ha- 
berci  ipsam  inisericordiam,  ille  praestitit,  qui  mise- 
ricordinin  prxstabit  cui  miscricors  fucrit.  Quod  st 
«am  crcdcndo  se  lueruisse  quis  jaclat,  novcrit  euro 


Noluit  ergo  Esaa,  at  non  cocurrit ;  sed  et  si  Tolaia- 
set,  et  cucurrissci,  Dei  adjutorio  perTenis^t,  qui  ei 
etiaro  velle  et  currere  vocando  praestaret,  nisi  voea- 
tione  coniempta  reprobus  fieret.  Aliter  enim  Deos 
praestat  ut  velirous  :  aliler  praestat  quod  Tolaerinias. 
Ut  Telimus  enim,  et  suum  esse  Toluit  et  nostniMi : 
suuro  Tocando,  no8truro  seqiiciido.  Quod  autem  to- 
luerimus,  solus  pracstat :  id  est,  posse  bene  agere,  ei 
semper  beate  Tivere.  Verurotamen  Ksau  nondoni  na- 
tus,  niliil  horum  possit  velle,  seu  nolle.  Cur  ergo 
in  utcro  iiositus  improbalus  cst  ?  Reditur  enin  ad 
illas  difficuliaies ,  non  soluro  8ua  obecuriiate»  aed 
etiam  nostra  jaro  multa  repetitione  molesiiores.  C«r 
enim  Esau  reprobatus  eatnondum  nalus,  quineccre- 
D  dere  poterat  Tocinti,  ncc  contemnere  Tocationem, 
nec  boiii  vel  mali  aliquid  operari?  Si  praescientia  fn- 
turx  roalaevoluntatis  ejus,  cur  nonet  Jacob  praescien- 
tia  Dei  approbatas  est  fuiurae  lonae  voluntatis  ejos  T 
Quod  A  seinei  conresseris  potuisse  quemqiiaro  Td 
approbaii  vel  improbari  ex  eo  quod  nondum  in  illo 
erat,  seJ  quia  Deus  futurum  esse  praesciebat :  oonTin- 
citur  eniin  poiuisseetiaro  ex  operibus  approbari,  qms 
in  illo  Deus  futura  esse  praesciebat,  quamvis  nondun 
esset  aliquid  operatus ;  et  omnino  te  nibil  adjuvabil, 
qiiod  iioudum  nati  eranl,  cum  dicturo  esset ;  Major 
scrvict  roinori :  ut  hic  ostcndas  dictum  non  ea  operi- 
bus,  quia  nondiim  quisquam  eral  operatus.  Illa  eliam 
vcrba  si  diligcnier  atteudas,  igiiur  oon  Toleutis,  ne- 


m 


IN  EnSTOLAM  AD  ROMANOS  COMMENTAmA. 


483 


que  carreniis»  sctl  misereniis  esi  Dei  :  non  lioe  Apo-  A  congrucnter  Tocati :  illi  auteroqiii  non  congriiebani. 


stolus  proptcrea  lantum  dixissc  videhitur  quodadjuto- 
rio  Dei  ad  id  quod  Yoiumus  pervenimus  :  sed  eiiam  ez 
illa  iDleniione  qiia  ct  alio  loco  diclt :  Gum  tiroore  et 
tremore  vestram  ipsorum  salutcm  operamini.  Deus 
estenim  qui  operatur  in  vobis  ei  velle  et  operari  pro 
bona  voluntate.  Ubi  saiis  ostcndit,  ctiam  ipsam  bo- 
nam  volant.item  In  nobis  operante  Deo  fieri.  Nam 
si  propterea  solum  dictutn  est :  Noii  Tolentis  neqiie 
ciirrentis,  sed  miserentis  est  Dei ,  quia  voluntas  bo- 
niiiis  sola  non  suflicit  ut  recte  justeque  vivamus,  niti 
adjuvemar  misericordia  Dei :  potest  et  hoc  modo  di- 
ci :  Igitur  non  misereniis  esi  Dei,  sed  volentis  est 
honiinis :  quia  misericordia  Dci  sola  non  siiflicit,  nisi 
eonsensas  nostrx  voluntatis  addatiir.  At  illud  mani- 


neque  rontemperahant  vocatioiii  iion  elccii ,  quia 
non  seciiti,  qiiamvis  vocali.  Item  verum  est  :  Non 
Toientis  neque  currcntis,  sed  miserentis  cst  Dei :  qui 
etiamsi  mulios  vocet,  eorum  tamen  miseretur  qiios 
ita  Tocal,  quomodo  vocari  aptuin  est  ul  seqnantur. 
Falsum  esi  autem  si  quis  dicit :  Igiiur  non  miserentis 
Dei,  sed  volentis  atque  ciirremis  est  hominis:  qiiia 
nullius  Deuj  frustra  niiseretur.  Cujus  aulem  mise* 
retur,  sic  eiim  vocat  quomodo  scit  ei  congriiere,  ut 
▼ocantcm  iion  respuat.  Uic  dicit  aliquis  :  Cur  ergo 
Esau  non  sic  est  vocalus,  ut^elii  obedire^  Vide- 
mu*^  enim  aliosaliteriisdcm  rehiis  demonsiratis  vel 
signiricatis,  ad  crcdendum  movcri :  »irut,  eiempli 
gratin,  Simeon  in  Dominum  noitrum  Jesum  Chri* 


fcstiun  esl.  frusira  nos  velle,  nisi  Deu*  misereatur.  B  stum  adhuc  infantera  parvulum  credidit,  S|irilu  ui 


IIIihI  autem  nescio  quomodo  dicatur,  frustra  Deiim 

miseren,  nisi  nos  vdiinus.  Si  eniin  Dcus  misei  ciur, 

eliam  volum*  s  ;  ad  eanidem  quippe  misericordiam 

pertinei,  atvelimu^.  Dcus  est  eiiiin  qui  opera:urin. 

nobiset  velle  etoperari  pro  bona  voluntate.  N.im  si 

^ocramasuirum  Dei  donum  sit  voluntas  bona,  mi- 

rumsi  negare  quisquam  audcat.  At  enim  quia  non 

praeeedit  voluntas  bona  vocationem,  sed  vocatio  bo- 

nam voluntatem,  propterea  vocanii  Deo  re(  te  tribuiiur 

qQod  bene  volumas ,  nobis  vero  tribui  non  poiest 

quod  vocamnr.  Non  igitar  ideo  dictum  putandum 

^i  :  Non  voIenti5,  neqne  currentis,  sed  niiscrentis 

^si  Dei ,  qnia  nisi  ejus  adjulorio  non  possumus  adi« 

pisci  quod  volumus  :  sed  idco  potius,   quia  nisi  ejus 


revelante  cognosccns.  Nathanael  a<l  unam  senten* 
tiam  qiiam  ab  illo  audivit  :  P  iusquam  te  Philippus 
vocaret,  cuin  esses  siib  arhore  Hci  vidi  te,  respon- 
dit:  Rabbi,  lu  es  Fi  ius  Dci,  tu  es  rex  Israel.  Quod 
Unio  post  qiiia  confessus  est  Petrus,  meruit  audire 
quod  beatus  sii,  et  qiiod  ei  darentur  clavos  regiil 
coelorum.  Miraculo  facto  in  Cana  Galilaeoe,  qund 
initiuro  signorum  Cvangelista  eommemorai,  aqua  in 
vinKm  conversa,  crediderunt  in  euin  discipuli  ejus. 
Multos  loqijendo  invitavit  ad  fidem,  multi  ncc  susci- 
tatis  mortuis  crediderunt.  De  cruce  atque  morle 
ejus  confcrriti  ctiam  discipuli  iitul>arunt,  et  tnmen  Ki- 
tro  func  credidil,  cum  eum  iion  prxslantioiein  vi- 
deret  in  operibus,   sed  consorlio  criicis  SRqualem. 


^ocatione  non  volumus.  Sed  si  vocatio  ista  ita  Cst  ef-  G  Unus  eiiam  de  numero  discipulorum  post  ejtis  resur- 


lecirix  bons  voluntaiis,  ut  eam  omnis  voc^aiis  seqiia- 
Uir ,  quomodo  vcrum  crif.Mulii  vocati,  paoci  eiecii? 
Qaod  si  veriim  est,  et  consequcnier  vocationi  vocatus 
obiemperat,  at(|ue  ut  non  obtemperet  in  ejus  est  po- 
&Uum  volunuite,  rectc  ctiam  dici  poiest :  Igilur  non 
■nisereniisest  Dei,  sed  volenlis  alque  currcntis  homi- 
nis :  qnia  miscricordia  vocantis  non  sufficit,  nisi  vo- 
^lionemobedieniiaconsequaiur.  Anforleiili  quiboc 
»Hidovocati  non  senliant  [A/ras  consentiunt],  possint 
^Ho  fliodo  vocati  accommodare  fidei  voluntatem :  et 
^Uiid verum  sit :  Mulii  vocaii,  pauci  elecii  ?  ut  qiiamvis 
'Qtilii  fpo  modo  vocaii  suni,  tamcn  qiiia  non  omnes 
Qnoniodo  affecti  sunt,illi  soli  sequantiir  vocationcm, 
S^iei  eapiendae  reperiantur  idonei ;  et  illiid  non  mi- 


rectionero,  non  tam  viventihus  membris,  qnam  rc- 
centihiiscica  ricibuscredidit.  Multi  exeoiumnumeroy 
a  quihus  criicifixiis  est,  qiii  'viven'cs  eum  mira- 
cula  facieniem  contempscrani,  discipulis  eum  prx»- 
dicanlibus,  et  in  nomine  ejus  talia  faciemibus  cre- 
diderunt.  Gum  ergo  alius  sic ,  aiius  autem  sic  roo- 
veaiur  ad  fidero ,  eademque  res  sxpe  alio  modo 
dicta  movcat,  alio  modo  dicla  non  moveat ,  aliuin- 
que  inoveat,  alium  non  moveat,  quis  audeat  dicero 
defuissc  Deo  moduro  vocamli,  quo  etiaro  Esau  nd 
eam  fidem  meiitem  applicaret ,  voluntatemqiie  con- 
jungerei,  in  qiia  Jacohjtistificaus  est?  Qiiod  sl  tanla 
possit  csse  obstinatio  voluntatis,  ut  coutra  omncs 
modos  vocationis  ol)diirescat  mentis  aversio,  quxri- 


>^tis  veram  sit :  Igitur  non  volentis,  neque  currcntis,  ^  tur  uirum  de divina  pceia  sii  ipsa  duritia.  Cum  enim 


*^  roiserentis  est  Dei :  quia  hoc  modo  vocavit  quo 
^Hidoapiam  erat  eis  qni  secuti  sunt  vocaiionem.  Ad 
^iios  aatero  vocatio  quidero  pervenit :  sed  quia  talis 
'^il,  qna  moveri  non  possent,  nec  eam  capere  apti 
^^ent,  vocati  '^uidero  dicl  poterunt,  seJ  non  electi : 
^  non  etiaro  ftimililer  verum  est:  Igitur  non  miseren- 
^'^  Dei,  sed  volenlis  et  currentis  est  hominis.  Quo- 
*^^m  non  potest  eflectus  misericordiae  Dei  cssc  in 
"^m.nis  polestate,  ul  frustra  ille  inisereatur  si  Iiomo 
^lit:  quia  si  veliteliam  ipsorum  misereri,  opus  sit 
^U  vocare,  qitomodo  illis  aptum  esset,  ul  el  movc- 
'^uior.  ct  intclligcre.il,  et  scqiiereiitur.  Yerum  est 
^^o:  Mulii  vocati ,  pauci  elccii.  Illi  enim  electi,  qui 


Dtus  de  erit  non  sic  voc^ii  fo,  quomodo  ad  fidem 
niovrri  potest  ?  Quis  cnim  dicat  modum,  quo  ei  per- 
snaderelurnt  crederet,etiamOmnipot('nti  defuisse? 
Sed  quid  boc  qua^rimus,  cumipsum  subjungat  Apo- 
stolus?  Dicit  enim  Scriptura  Pharaoni :  Qnia  ad  hoc 
te  excitavi,  ut  osiendam  iu  te  potentiam  meam,  et 
annantietiir  nomeu  meuro  in  unWersa  terra.  IIoc  au- 
tem  suhjecit  Apostolus  documeiitum,  qiio  probaret 
quod  supra  dixerat :  Igilur  non  volentis,  neque  ciir- 
rentis,  sed  miserentis  est  D  i.  Tanqiiam  dicc.et : 
Unde  hoc  doces?  Dicit  enini  Scriptura  Pharaoni : 
Quia  ad  boc  le  excitavt,  ut  osicndam  in  te  potentiaro 
meain,  et  ut  annunMetur  nomcn  meum  In  uDivcru 


m 


FRIlinS!!  ADP.UMETANI  EnSC 


m 


itTr.1,  utiqiic  liic  ostciMfens,  quod  non  volcnltft,  ms- A  p<'rbc  jndicant  debitores.  Qncmadmodum  ronducii  nd 


(jue  ciirreniis ,  sed  miserentis  cst  Dei.  Coiidudit 
iiaquc :  Ergo  cujus  yn\i  miseretur,  et  qucm  Tult  ob- 
'lirrat :  cuni  superlus  non  nirumque  sil.  Neqne  enim 
quomodo  dictum  est :  Mon  voleiitis,  scd  miscrentis 
cst  Dei,  sie  efiam  dictum  est :  Non  volentis,  ncque 
cuircnii^,  sed  nbdurantis  est  Dei.  Unde  datur  in« 
tclligi  qood  inffa  utnimque  posuit :  Ergo  ciijus  voU 
ini  eretuf,  et  quem  Tult  obdurat,  ita  sententice  snpe- 
riori  eongruere  posse,  ut  obdurstio  Dei  slt  vdlc  mi- 
sereri :  ot  non  ab  illo  irrogetnr  aliquid  qiH)  sit  liomo 
(lcterior  :  seJ  tanium%|uo  sit  melior,  non  deroge 
lirr.  Quod  si  fit  nulla  distinctiooe  meritorum,  quls 
iion  irrumpat  in  cam  vocem,  quam  sibi  i|»8e  objtxit 
Apostulns  :  Dicis  itaquc  mihi,  qnid  adhnc  conqneri- 


illam  vineam  injuste  indignali  suM,  cum  lantitmdeiu 
nti  s  donaretiir,  quantiim  ipsis  redderelur.  Idenqiie 
l:u;us  impiidentiae  quftstioncs  ita  rtundic  Aposto. 
Iu4:  U  iiomo,  tu,  quis  es,  qni  restionde.is  DtMi^  §ic 
eiiim  rcsp^nrlitDeo,  cum  Itoc  dinplicei,  qiiod  depee- 
catoribtis  confiuerilur  Den^  :  qnasi  qoetiiqiiam  Deiia 
pi^rare  roga-,  sed  taiitninmodo  quibusdam  peccanti- 
biis  nmerieordiam  jusiincitioitls  snas  non  largialur, 
et  ob  hoc  diratur  obdnrare  peccames  quo»dam,  quia 
niR  corum  miscr<  atur,  noa  quia  impellit  ut  p^^ccent: 
eoruin  anlcm  non  misereiur,  quibiis  misericordiani 
nOn  ossc  prjclH>nd:tiii  ae()u  tate  occultiiisima  etab  Im- 
niniiis  snisibns  remoiissimn  jiidicat.  Inscm  aliilia 
cniin  suiii  jndicia  i  jus,  et  invest  gab  les  \ix  ejns.  Con- 


ttir?  nam  voluntati  ejns  qnis  resisiil  ?  Conqueritur  B  qiM^riiur  au^em  de  peeealoribss»  tanqnam  de  iift  quoi 


eniin  SpirKus  ssepe  de  hominibii^,  si:  ut  per  inminie- 
rabiles  apparet  Scripturarum  locof,  qaol  nollnt  cre- 
dere  et  recie  viverc.  llDde  fldeles,  ci  facientcs  vo- 
liintatem  Dei,  convefsari  dicunlur  sine  quen  la,  quod 
de  illit  iion  qocraiur  Scriptura.  Scd  quid  conqiie- 
rliar,  ait :  Naiii  vohmlati  c>us  qnis  resisiilt  qnando 
ctijus  vuli  miseretiir,  et  queni  vult  obdurat.  Et  ta«- 
ineii  intueamur  superiora,'ei  inde  nostram,  quamnm 
ipse  Dominiis  adjnvat,  senieniiam  diri*^amii8.  Ait 
enim  p:iuIo  ante  :  Quid  ergo  diccmus  :  Nuii  iuid  iiti- 
quitas  estaptid  Deum?  Absii.  Sii  igitur  hoc  ixiim 
alMue  iinniobile  in  mente  sobria  pieiaie  atque  sia* 
biii  fide,  quod  nulla  esi  iniqniias  apud  Deum.  At- 
qnc  iia  tenacii^sime  firmissinicqiie  crrdaiur,  iiiipsnm 


i|)Sepercare  non  eo;ii  :s!mul  ctiam  nt  11,  qaonHB 
niiscreinr,  haiicqiioqiic  habeanl  vocalionem,  ut  dnm 
cmiqHcri  ur  Deus  de  pccealoribus,  compungaiitnr 
cordc,  alque  ad  ejus  gratiam  converlnntur.  Jusie 
ergo  coiiqueriiQr  et  miscricorditer*  Sed  si  hoc  inovel, 
qood  voluntati  ejus  nullus  rcsisiil,  quia  eiii  vuU^ 
subvtnit,  et  qucm  vull,  deserit :  enm  et  iHi«  cwi  sub- 
venit,  «t  illequem  deserit,  ex  cadem  massa  sini  pee- 
calorum,  et  qnamvis  deljcant  nlcrqiie  sapplicium, 
nb  nno  lamen  exigitur,  alicri  donatar  ;  si  hnc  erga 
movet :  Tu,  qais  es,  qui  responleas  Dco?  Dltid  lan* 
ttimmodo  inconctissa  flile  leneutnr,  qood  non  slt 
intqttit»8  apnd  Deuni ,  qui  sive  donet,  sive  exlg»! 
debiriim  ,  nec  ille  a  quo  cxigit ,  recle  polesl  da 


qnod  Deus  cui  vull  misereiurct.qucm  vuli  obdurat :  C  in  quitate  ejus  coBqueri ;  ncc  ille  cui  (ional,  deliet 


lioc  est,  ciijtis  vult  miseretur,  ct  cujus  non  vult 
iion  iiiiserctur,  essc  alicujus  occullx,  atqtie  ab  hu- 
rtiano  modulo  imitcrvetigabilis  xquilalis,  quas  et 
in  ip^^is  rebus  humanis  terrenisqtie  conlractibas 
aniinadvcrtenda  est,  in  qnibos  iiisi  supernx  jiistitiae 
quae.Iam  ihiprcssa  vestgia  lencremus,  nunquam  In 
ipsum  cubile  ac  penetrale  casiissimuin  atquo  saneiis- 
siiiium  spiriialium  prsccpiorum  nostrse  iiiflrmilalis 
siispicerel  atque  inhiaret  inienlio.  Beati  qiii  esuriunt 
etsiiiimi  jusiiliam,quoniam  ipsi  saiurabunlur.  In  ista 
igilur  siccitalc  vitx  ci  nditionisque  moriais ,  nisi  as- 
pergerciur  desuper  velut  tenuissima  quacdam  aura 
jiihiitisc,  citius  aresceremus.  Quapropter  cuin  dando 
«1  accipirndo  inler  sc  bomiiium  societas  coniiectatur. 


de  suis  mcritis  gloriap.  Et  ille  cuim  nisi  qiiod  de- 
betur  non  rcddct :  ct  ire  no  i  habct  nisi  quod  ae- 
cepii.  Etenim  obdnraiio  ilta  impiomm  ulramqire 
demonsirat,  el  qud  timcndi.m  sit,  nt  qnique  pie- 
tale  coiiverlaiur  ad  Deum,  el  quantae  agends  slnt 
gr.ilix  misericordf»  Dci,  qiii  in  aliorum  pceiia  qniJ 
aVii^  donet  ostcndit.  Si  an  em  i  la  quam  de  aliis  exi* 
git  nr>n  csi  jiisla  poeiio,  nihil  donat  aliis  a  quilms  eam 
non  cxigit.  Qnia  vero  illa  justa  esl,  ct  nuHacst  iniqai* 
tns  npiid  vin«licaniein  Dcum,  q\iU  sufliciat  agere  gra« 
tia-i  ei.  qui  hoc  remitiil.  qnod  si  vplit  exigcre,  r  emo 
se  rectc  dicoret  non  debcre?  Quos  et  vocaviy  N^is, 
inqnii,  non  solum  ex  Jndaeis,  scd  eihim  ex  geniiboe« 
id  e(jl,  vasa  iniserirordix  qu;e  pr.-«*p  r.ivit  in  ^loriam. 


iliMiiur  aulcm  et  accipianlinr  vel  debila  vel  iion  de-  D  ^on  enim  omnes  Judios,  sed  ex  Jud;eis;  ik*c  nmnt*t 


liita,  quis  non  vidcat  iniqnitatis  ar^^ui  neniinem 
(losse,  qui  qitod  sibi  dfbetur  exegcrit,  iiec  euin  cer- 
tc,  qui  qiiod  ei  dcbclurdonare  volucrit  ?  hoc  aotem 
iiitu  essc  in  eorum  qui  debiiorcs  sun*,  sed  in  ejus, 
cui  dcbetur,  arbilrio.  llrc  iinago.  vel,  ut  supra  dixi, 
vestigium  negoliis  bomiiium  de  fasiigio  summo  xqui- 
(atis  impressum  est.  Sunl  igiiur  omnes  honiiiies, 
quandoqnidein,  ut  Apostolus  a^!:  In  Adam  onines  mo* 
riuntur,  a  quo  in  univcrsum  genus  humanuni  origo 
<!ucitur  ofleiisioniB  Dei,  una  qua?dam  massa  peccati, 
su|>{)Iicium  debens  divina»  summxqiie  justiiioe :  quod 
siv^  exigaiur,  sive  donclur,  nulla  esl  iniquitas.  A 
^.libusaulem  cxige:!duin  et  qMibiis  dooaiiduui  sit,su- 


omniiio  htiinines  geinium,  sed  ex  gent  bus.  Una  ctl 
euim  ei  Ada:n  massa  peccatorom  et  impionim,  in 
q'ia  Judxi  eigenics  remoia  gralia  Dei,  ad  unam  psr- 
linent  conspcrsionem.  Si  enim  (ignlus  lu  i  cx  eadon 
conspcrsiune  facit  aliud  vas  in  honorcm,  aliud  in 
coiitumeli  im,  inanireslum  esl  aulem  quod  ex  Ju* 
dxis  aiia  vasa  suut  in  boiior'.uiy  alia  iii  coiifume» 
Iiain,sicul  ex  geniibus  :s>equ:tiir  ul  ad  unam  aonsper- 
sionem  oiniies  periinere  inlelligantur.  Si  fuerii»  in* 
quil,  niimerus  flliorum  Israel  quasi  arcna  mar  s,  reli« 
qui£salva5  Cent.  Gieieraergo  lurba,  vsa  perlectaad 
pcrditionem.  Verbum  eniin  consummans  cl  britviaiis^ 
inquii»  faciel  Dominus9uper  terram:  id  c^l,  ai  com- 


iS5  •         IN  EPISTOLAM  AD  ROMANOS  COMMENTARIA.  480 

pendio  fidci  per  graliani  salvos  r.icint  crc^lcntcs  :  non  A  rilate  fcrventia,  ille  tribiiil,  iiie  largitur.  Pctt  re  ju- 


pcr  innamcrabiles  obser\ationes,  quibus  ill.i  niulii- 

iuiio  seiTiliter  ooerata   prcmebatur.    Pef   gratiam 

quippe  nobis  verbum  consummans  el  brevians  fecit 

tiiper  terram,  dicens:  Jugum  nicum  suavc  est  ci  sar- 

ciha  mca  levis  esl.  Quod  et  paulo  post  hic  diciiur  : 

Piope  est  verbuni  in  ore  (uo  ct  in  corde  tuo :  boc 

cst  veriium  lidci  qund  pr.i  dicamus :  quia  si  conntca- 

ris  in  ore  luo,  quia  Dcus  illum  snscilavit  a  morluis, 

salvus  eris.  Cofde  enim  cfcdiinr  ad  jiistitiam,  ore 

aiUeni  confessio  fit  aU  saluiem.  IIoc  rst  vcibum  coi> 

tumnians  eti^rcvinns,  quod  fccit  Deussuper  lerrain: 

^fgk  consummsitione  ^tque  brevitnte  }a'ro  jusiificatiis 

est,  qni  defixis  in  cruce  omn  bus  meinhris,  ei  babciis 

Vibera  hxc  duo,  corde  credidit  a J  justitiam,  orc  con- 

fcssus  est  ad  silulem,  statiinque  audire  meniit :  llo- 

di^iDCCum  eris  in  paradiso.  Consequercntiir  enim 

b(ma  opera  ejus,  si  pcr  epti  graiia  diu  in!cr  bomi- 

oesvivefet.  Nec  taroen  ea  praet  e>seranl,  ut  eamd.Mn 

graiiani  men  retur,  ^x  latrocinio  fixus  in  cruccni,  cx 

cmce  in  paradisum  transtatus.  Et  sicnt  prx^dixil,  in- 

qoii,  Isaias  :  Nisi  Dominus  Sabaoth  reliquissel  nobis 

itmtn,  sicut  Sodoina  facti  esscmus,  ct  sicnt  Gomor- 

rha  similes  foissemus.  Quod  bic  ait,  Heliquisset  no- 

bisseincn  :  boc  ibi:I\cliqniaisaiv£e  fient.  Cacteri  an- 

tem  perditionis  vasa  debito  supplicio  pcrieruiit.  t)t 

no»  oir.nes  perisse  sicut  Sodoma  et  Gomorrlia,  non 

Dicriiiim  corum  fecit,  scd  graia  Dei  reliiiqneiitis  se- 

nicn,  unde  aiia  messis  loto  orbe  consurgeret.  Iloc  et 

piulo  post :  Sic  crgo,  inquit,  ei  in  lioo  tcnipore  rcli 


bcniur,  ut  accipiamus :  quxrerc,  ut  inveii!amus  :  ct 
pulsare,  ut  aperiatur  nobis.  Noiinc  aIi'(uando  ipsa 
oratio  nostra  sic  tepidi  est,  vel  potius  frigida  et  pcne 
nulla,  ul  neque  lioc  iii  nobis  cum  dolore  ailvcria- 
m.is?  quia  bi  vel  boc  dolemus,  jam  oramus.  Quid 
ergo  aliud  ostcud  lur  iiobis,  nisi  quia  et  peierc,  et 
quaerere  ,  et  pulsare  ille  couccilii  ,  qni  hac  ui  lacia- 
musjubet.  Ig*turnon  volentis  ,  neque  curremis,  sed 
miserentis  cst  Dei :  quandoqtiidcm  nec  velle  ,  nec 
ciirrere  ,  nisi  eo  monenie  atque  excitaiite ,  potcri- 
niiis.  Quol  si  electio  fil  aliqu^,  ut  sic  inlelligamus 
qui>d  dicliiin  cst  :  Reliqiiive  i)er  clectionem  gratiie 
s.ilvx*  factae  sunt,  non  ul  jusiifi(atorum  elcctio  fiatad 
vilam  .Tlernam  ,  sed  ut  eligantur  qui  jusi  ficenlur  , 
B  ^erte  iia  occulta  est  elcclio  ,  ut  iu  eadcm  conspcr- 
sione  nobis  prorsus  apparerc  non  possit,  aiit  si  ap- 
parct  quibnsdam  ,  ego  in  hac  re  innrmitatcm  meam 
fateor.  Non  enim  liabco  quod  inlucar  in  eligenilis  lio- 
minihus  ad  gratiam  salulareni.,  si  ad  examcn  hujus 
elcctionis  aliqui  cogiiatione  perinUtor  ,  nisi  vel  nia* 
jus  ingenium  ,  ¥el  minora  peccata  ,  vcl  utrumque  , 
adJainus  cli.im,  si  placet,  bone^tas  uiilcs(|ue  diictr.- 
nas.  Quisquis  ergo  fueril  quain  niiiiiinis  peccaiis  ir- 
ntltus  atque  maculatus  (nam  nullis  quis  potcst?j,et 
aCcT  iiigenio,  et  liberalibus  anibus  expulitus,  eligcu- 
dus  \idetur  ad  gmiiain.  Sed  cuni  hoc  stauiuro,  ita 
Hie  /idcbit  vlle  qui  infirma  niundi  elegil,  ut  confun- 
dut  forlia,  et  stulla  mundi,  ut  conlundat  sapiciite^ : 
iii  cum  intuens  et  pudore  correcius,  cgo  irrideani 


qiiix  per  elcciioncin  gratix  salvx  factx  sunt.  Si  au-  Q  niultos,  ct  prx  quibu  dam  pcccaloribus  castion^s ,  et 


lem  gratia,  jain  non  cx  opcribus :  jIioi|uiii  gratia  jain 
nancsi  gnitia.  Quid  ergo?  qiiod  qua-iobai  Isracl,  hoc 
Donesicoiisecutus,  clectio  autem  consccuta  est,  c.x- 
teriTero  ex^aecati  suni.  Cousecuta  sunt  vasa  midCri- 
cor<ib,  exca!cala  suiit  vasa  iru: :  cx  eadem  tamen 
ron>perslone.  Quis  enim  discu'iet  opera  Domini  ex 
c^dem  coiispersionc  unum  damnantis,  alterum  jiisi  - 
fifamisT  Liberuni  volunlatis  arbitrium  pluriniiini 
v^lel :  iino  verum  esl  quidem,  sed  in  venundaiis  sub 
f^ccaioquid  valct?  Caro,  inquit,  concupiscit  ad\cr- 
'**•>  si-irimm,  spiritus  a<Ivcrsus  carucui  :  ut  noii  ca 
^n^viiUi^  faciaiis.  Prxcipilur  r.t  rccte  vivamus,  hac 
"iMjoc  mercede  proposila,  ul  in  aqernuin  bcau^  vi- 
*"»«  mercamur.  Sed  quis  polesl  rocic  vivcre,  el  bcue 


prae  quibusdam  piscaioribus  oratores.  Nonne  adver- 
timus  inultos  fideles  nosiios  ambuhinlcs  viam  Doi, 
ex  nulla  p.irte  ingenio  comparari :  non  dieain  quo- 
rumdam  haereticorum ,  sed  etiam  miinorum?  Iiem 
ii:«nne  videmus  quosdani  homines  utriiisque  sexus,  in 
conjiigaii  castitate  vivenles  sine  qu.rela,  et  tamcn 
vel  lijereiicos,  vcl  paganos,  vel  ciiam  in  veia  fide  ct 
vera  Ecclesia  sic  tcpidos,  ul  eos  niire.i:ur  mcrelri- 
ciim  et  hisirionum  subito  conversorum  non  solum 
pal  euiia  et  tcmperaniin,  std  eliain  fide,  spe,  et 
cliarilate  superari?  Uoslat  crgo,  ut  voluiitaies  eli- 
ganlur :  scd  volunlas  ips.i,  nisi  aliquid  occuncrii, 
quod  dclectet  atque  invitet  aniiniim,  movcri  nullo 
niodo  p(aest.  Iloc  auliMu  ut  occurrat,  non  est  in  ho 


'*pc«ri,  nisi  jiis;ificatus  ex  fide?  Pracipilur  nt  cre-  D  "''"'^  poieslaie.  Quid  volebat  Sauius,  nisi  invadcre, 


^^niQs,  tit  dono  acccplo  Spirilus  sancti,  pcr  dil.  ctio- 
nciB  bene  operari  possimus.  Sed  Quis  polest  crc- 
"^.  niiii  aliqua  vocatione,  \v^c  est,  aliqna  rerum 
^^ iili>.-itione  tangatur?  Quis  habct  iii  poicslalc  tali 
^'^u  auiiigi  mentem  suam,  quo  cjus  volunias  mo- 
*^lur  ad  lidem?  Quis  autem  animo  ampleciilur  ali- 
'•Hqaod  cum  non  delcciat?  Aul  quit  lial.ct  in  po- 
^^^le,  at  vei  occurrat,  qiiod  eum  delecLire  possit, 
^''deleciet  cum  occurrcrit?  Cuin  ergo  nos  ea  dtle- 
(laoi  qiiilius  proficiainus  ad  Denm,  inspir.itur  hoc, 
^' ^rxbetur  gratia  Dei,  non  nutu  nosiMct  iudusiria, 
^"^  openim  meritis  comparalur :  quia  ut  »il  motus 
voiUiiiatis,  at  sit  induslria  studii,  ul  sint  opcra  clia- 


irahcrc,  viiicire,  nccare  Chiisiiauos?  quaui  rabida 
volunias,  quam  furio.sa,  quam  c;cca !  Qui  tamcn  una 
dcsuper  voce  prosiratus,  occurrcnte  niique  tali  visu, 
q  10  mcns  illa  ct  volunlas,  refracia  sxvitia,  reloiqiic- 
retiir  el  coriigerelur  ad  fidein,  rcpciitc  c\  Evan^c- 
lii  mirabiii  pcrsecuiore,  mirab.IiiT  piusdicator  cHe- 
cius  esi.  El  taincn  qiiid  dicimus?  iNinKiuid  iniqnii.is 
esi  apiid  Deuin?  exigentem  a  quo  placci,  dtmantJia 
cui  placcl :  qui  nequaquam  exigii  indcbiluin,  ncqua- 
quiin  doi  at  alieuum.  Nunquid  iniquitas  est  apud 
Deum  ?  Absil.  Quare  lamen  huic  ita,  ci  huic  non  itu? 
0  lioino,  lu  quis  es?  debiluin  si  iion  rcddis,  habcs 
quod  gratulcris  :  si  rcd lis,  non  liabcs  quod  quer.ris* 


*tl  raiMASU  ADRIJMETANI  EPISC.  m 

Credamiis  larUum,olsi  ca|\erc  non  valcnmns  ,  qno-  A  f^fco :  Nunqwd  l$rael  non  cognwfit?  Nnnqiiid  Urael 


niam  qiii  nnivrrsain  crcaiur.im,  el  «piriti^em  cl  cor- 
(Htralcm,  fecil  et  condidit,  omnia  in  numero,  ci  pon* 
4lcrc,  el  mensiira  disponit  :  scd  inscnilaliilii  sunt 
jiidicia  ejus,  et  invrsiigabiles  viae  cjus.  Dicamus  al- 
lcluia,  et  collaudemus  canlicum,  ei  noii  dicamus, 
quid  lioc?  aut  quid  hic?  Omnia  enim  in  tempore  suo 
creata  sunt. 


{ttem  de  libro  stcundo  Augustim  ad  SimpUciannni.) 
Diabo'u8  Cliam  volens  norere  justo  viro  Job,  no- 
cendi  qiiidem  volontat^  diaboliis  crnt,  sed  tameu  a 
Doniino  Deo  potestatein  petebat,  diccns  :  Miltc  ma- 
num  tuam,  et  l.inge  caruem  ejus,  quaiiivis  boc  esset« 


noii  cognovit  gAntes  csse  salvandas?  scd  quaiido  le- 
gcbant  lesiimonia,  de  proselyiis  dici  credebanl,  lion 
de  universo  miindo.  Primus  Moysei  dicit :  Ego  ad 
temutaiionem  vos  adducam,  Quia  debuistis  exempluia 
prxbere,  ul  gentes  vos  imitarentur,  ut  reliCiis  idolis 
verum  Deuiu  colereiii.  Niinc  vel  illos  ioiitaniini,  quta 
jam  iUi  idola  non  colunL  In  non  gentem.  Antequain 
crederent  Deo,  nun  erat  geas  Dei.  Quasi  dicat,  eos 
qiii  n<  n  erant  gens  nae.i  voco,  et  credent  inihi  ad 
vcslram  Irrtiatioiiem :  ut  quibus  debuistis  majores 
esse,  gaudeatis  si  eis  squamini.  Slcut  si  aliquis  ha- 
beat  filium  inobedicn:em,  ct  ad  csrrigcndum  euni 
dimiditim  patrimoninm  det  servo,  et  postea  ille  con^ 
versus  gaudcat  si  aliud  dimidiuin  mcruerit  accipcre. 


si  pcrmitterelur,  ipse  f.icturus :  ipsam  enim  permis< 

sionem  petebat  lioc  modo,  et  maiium  Domini  appel-  B  In  gentem  insipientem  in  iram  vos  nuttam.  Geiis  insi- 

labat,  pcrm*i«sam  a  Domino  maiium  suam,  id  est,      piciis,  qiun  legem  Dei  non  babebat,  sive  non  erat 


ipsain  poiestaiem  quam  volebat  acdpere.  Cui  coi:« 
gruit  illad  in  Evangelio,  quod  Doininus  discipulis 
ait :  llac  nocte  posiulavit  Satanas  vexare  vos  sicut 
iriticum.  Dic(us  crgo  spirilus  Dei  malus,  boc  est, 
ministcr  Dci  ad  faciendum  malum  in  Snul,  qucd  eum 
pati  jiidex  omncpotcniissimus  judicabal ,  quoniam 
spiritus  itlc  voluntatc  qua  maltis  erat,  non  erat  Dei: 
cr«iiura  vcro,  qua  condita^  erai,  et  potestafe  quam 
non  sua,  sed  Domini  ( mniiiin  xquitatc  acceperal, 
Dci  erat.  Iiein,  ira  liominis  fervida  est,  ct  nou  sine 
cniciitu  animi  :  ira  vero  Dci  de  qiia  dicitur  in  Evan- 
gclio :  Sed  ira  Dci  manct  super  eum,  illo  in  tran- 
qaillitate  jngiier  perinanenie,  cum  creatura  subdiia 
evercct  adinitabili  aequilate  vindictam. 

Ilic  jam  ordine  ad  tractatuin  reversus  Apostoli  est. 
Kam  id'  m  Dominas  ommum  :  dives  in  omnes  qui  tn- 
vocant  illum,  Omnis  enim,  quicunque  invocaverit  no- 
fiitn  Domini,  sdlvus  erit.  Unus  Deiis  omnium,  ct  di- 
vcs  in  nii  cricordia ,  saluiem  habet,  unde  utrique 
trihuat.  Quomodo  ergo  invocabunt  in  quem  non  crcdi- 
derunt  ?  aut  quomodo  credent  ei,  quem  non  audierunt  ? 
Interrogat,  et  postmodum  ipse  respondet :  Quomodo 
auteni  audient  sine  prccdicante?  Quomodo  vero  prwdi^ 
cabunt^  i  isi  mittantur  ?  Quia  nnnquam  ad  illos  pro- 
pbetie  missi  sunt.  Sict«  scriptum  est :  Quam  speciosi 
pedes  evapgetizantium  pacem,  evangelizantium  boua  ! 
Istorum  pedes  bene  currunt,  et  speciosi  suiit,  qui 
annunliant.  Illorum  autem  qui   ad  vanitates  sxciili 


gens,  quia  mortui  rrnnt  peccatis  per  idololatriam, 
sicut  d  cit  de  non  credenle :  iam  judicatus  est.  Isaiai 
autem  audet^  et  dicit.  Audet,  quia  non  (imet  popiilua 
iudxorum.  Inventus  sum  non  quasrentibus  me,  Gen- 
tes  qux  oon  quxrebaiit  Deum  ciijus  nec  lcgero  ha- 
bebant,  per  quam  eum  qujcrerenl.  Palam  appartd 
iis  qui  me  non  interrogabant.  Gentes  non  Deum  in- 
terrogabant,  sed  ido'a  et  mathematicos.  Ad  Israei 
autem  dicit.  Qui  lam  bene  sensit  de  gentibus,  ecca 
quid  dicit  de  Jud:eis.  Non  soliim  ergo  gentes  elige.i- 
das,  sed  etiam  ei  Israel  incredulos  repelle!;dos,  auiA 
prxdictum  est.  Per  allegoriam  extensio  manuum 
crucem  aigniflcat.  Tota  die  expandi  manus  meas  eUL 
G  populum  non  credentcm  et  contradieentem.  Toto  tem- 
pore  mirabilia  oslendeus,  et  nec  sic  credidistis, 
quanta  sit  pieias  Dei  :  ut  iii  modum  nutricis,  qra 
vuli  pan-tiluin  proficere  ut  ainbulet ,  qui  fiecduiit 
amhulat,  expanditmanus,  ut  ad  illam  veniat :  et  dum 
ad  i'lam  cupit  pcrvcnire,  disc  it  ambulare.  Sic  Deos 
beneliciis  suis  semper  ad  se  colcndum  Judxos  proi- 
vocav.t,  scJ  illi  in  sua  claiidicatione  remanseniDt, 
Cap.  XI.  Dico  ergo  :  ^'unquid  repuUt  Dominus  po* 
pu/um  suum .^  Quia  saiis  illos  bumiliavit,  modo  quasi 
bonus  doclor  et  ne  exacerbare  illos  podus  videatiir 
dum  provocarel,  quasi  consolaiur  eos.  Absit.  Noii  sic 
eos  rcpiilit,  ut  jam  nou  reci|)iat  eos,  si  crediderint 
dono  Doiiiiiii.  Nam  et  cgo  Israelita  sum.  Si  omnet 
penitus  rcpuiissel,  ncc  me  utique  aitraxisset :  quod 


ciirruni,  turpes  sunt  pedes.  Sed  non  omnes  obediunt  ^  si  etiam,  ut  iia  dicam,  ex  eis  alius  non  credidissel. 


Evangelio.  Si  ne  illi  quidein  obedierunt ,  ad  quos 
isti  mittebanlur,  quomodo  illi  obediunt,  qui  non  au- 
dicnint?  Isaias  enim  dicit^  Domine^  quis  eredidit  au- 
ditui  noslro?  Quis?  pro  difficultate  dicit.  Ergo  fid  s 
ex  auditUj  auditus  autem  per  verbum  Chrisli,  Rc- 
sponsio  Apostoti  hoc  magis  contra  Judaeos  dicit, 
quibus  et  per  legem  et  per  prophcias  promissus  est 
Christus,  et  venisse  cre  !ere  nolunt.  Et  docet  tesii- 
nioniis  seqiieniibus  quia  ita  est,  et  excusationein 
nullam  habebunt.  Sed  dico  :  Nunquid  non  audieruntf 
et  quidcm  in  omnem  terram  exivii  sonus  eorum,  et  in 
fines  orbis  terrx  vcrba  eorum.  Vnlt  hoc  (esliinonium 
per  allcgoriam  de  vocibus  prophetarum  intclligi.  Sed 


ni£i  ego,  fuerat  in  me  compleia  promissio  Dei,  qnam 
Abraha:  locuius  est :  non  dicam  quod  Inde  tot  mil- 
lia  credidcrunt  dono  ejus.  Ex  $emine  Abraham  <ft 
/ri6u  Denjamin,  Non  cx  prosclytis.  Non  repuUt  Dam$ 
plebem  suam  quam  prcrscivit.  Quam  praescivit :  id  est, 
praedestinavit  salvandam :  quia  ex  ipsa  plebe  multicre- 
.diderun(donograiixChris(i:qui  [F.  quia]  apudiilum 
futura  jain  facta  suiit :  siiie  dubio  ergo  praescivit :  el 
qiiia  prxscivit,  prxdestinnvit :  sed  prxdesiinasse  esl 
disposuisse,  quod  fucrat  ipse  facturus.  An  nescitis  i» 
A7iri  quid  dicit  Scriptura?  I3bi  scriptum  est  de  Elia. 
Quemadmodum  interpellat  Deum  adversns  Israelf 
DominCf  prophetas  tuos  occiderunt  :  altaria  tua  snffo». 


i89  1N  EPISTOLAll  AD  ROtf  ANOS  COMIIENTARIA.  4Ca 

dfrnni :  H  tgo  rtfkln»  $taii  iotut,  ei  qwtruni  anlmam  A  Elegit  nos  in  ipso  ante  constitntionem  mundi.  Hflte 

est  illseleccio.qaa  eos  quos  voluiielegii  iuGhristosnte 
consiitutionem  mundi,  ut  essent  ssncii.  Cateri  vera 
exetBcaii  $utaftictaiaiptumesl.  Excsciti  sunt  per  InO- 
delilstem :  sicut  scrlptum  e&t :  Nisi  credideritis,  non  io- 
"^tellifetls.  Didii  iliit  tf^ritum  tompunctionit^  oeulot  ut 
UOH  mdeautf  et  auret  ut  non  audiani,  Et  ibi  proplieta  de  in- 
Odelibus  siebat,  et  peecantilias.  Dedlt  illis  Oeus:  lioc 
est,  tradidit  illos  Deus  in  detiderio  suo.  Dei  tradere,  rc- 
linquereest.  Spiritam  compunciionis,  qnemTolebant, 
dedit  illis  Deus  :  quia  semper  increduli  fuerunt  verbis 
Dei,et  diffidentes,  et  ideo  justoauni  Dei  judicio  dereii- 
eii:itaetnttncChristiani,quidubitanideresurreciione» 
et  praemio ,  et  gehenna ,  apiritum  compunctionis  ba- 
bentadiabolo  iiifusuiD.  IJtque  in  kodiemum  diem.  lis- 
timkoe  iempore  reliquitB  teeundum  electionem  §raUm  B  quequo conTertantur  ad  Deum :  quomodo  de  velamine 


Hoc  dicil,  ne  svpei  UrenC  iienim  gentes,  eo 

qood  ei  ipsit  molti  crediderant,  ei  illis  tero  pauci, 

ad  comparatlonem  multitudinis  genlium.  Sedquid 

diai  tlli  retpontum  diieinumf  Proplietae  illod  ecie- 

baat,  quod  itliH  dtcebatur.  Nam  si  omnia  Rossenfy 

dltiai  potius  dieerentnr.  Dixit  et  rez  ad  Jeremiam» 

Si  est  fcrbum  Dei  in  te.  Retiqui  miki  teptem  miiiia 

nronmi.  Si  prupbeiam  tanti  latuerunt,  tos  quantos 

puias  posse  latera  qui  saWandi  snnt?  Notandum  qaia 

nondiiit,  Helicta  sunt:  sed^Reliqui  mibi.  Qui  non 

cwnateruni  genua  anie  Baal.  Quomodo  malis  operi- 

bis  Deos  oegatnr,  iia  et  idolum  adoratur.  Non  enlm 

iaiBS  ille  ei  serrit,  qui  illi  immoiat,  sicut  de  aTa- 

ritia  dicit,  qoc  eal  simulacrorum  serTitns.  Sie  ergo 


ttte  \9cim  smil.  Sicui  ergo  tune  noo  omnes  perie- 
raii,  ita  et  nonc  aliquanti  salTantur :  tamlm  ele- 
ciioiiB  modo  est  :  CKterum  qui  eredlt  nunc,  tune 
Mrcedem  accipiet.  Si  autmn  gralia^non  ex  operHntt^, 
iMergraiiam  et  praedestinaiionem  hoc  interesit  quod 
predesiinalio  est  gratitt  pneparatio :  gratia  Tcro  jam 
1)«  donatio.  Quod  ait  Apostolos :  Ipslus  enim  sa- 
w  figmentam  creati  in  Cbristo  Jesu  in  operibus 
imii :  gratla  est.  Quod  aotem  sequitur :  Qa«  pr»- 
painYit  Dens  ul  in  illis  ambolemus,  praedesiinaiio 
f^  Ei  ne  dioerent  illi :  Sub  Elia  justi  erant,  isti  Tcro 
peccatorea  sant:qaomodo  ergo  eos  dicit  elecios? 
soiijedi :  Quia  eos  gratia  fecit  esse  credenles,  ideo 
lui  gratis  salTati.  Gratia  enim  ideo  dicitur,  quia 


carnia  ad  Gorinibios  tracut :  Cum  conTersifuerint  ad 
Deum,  aitferetur  Tclamen.  Et  Damd  dixii :  Fiat  wtenta 
earum  in  iagueum,  ei  in  captionemt  et  in  uandaium,  et 
in  reiritutioncm  ipsit»  lloc  de  iilis  dicit ,  qui  Salvaio- 
rem  aceto  et  felle  poiaTesnnt  :  et  umeii  ipsis  dicii 
Peiras  :  Etnunc,  fratres,  scio  quia  per  ignoraoiiam 
feeisiia  boc  :  poonitemini  ergo ,  et  baptizetor  unos- 
quisque  Tostram.  Et  ipse  Paulus  post  modteum :  El 
illi,  si  non  permanserint  in  increduliute,  insorentor. 
Obteureniur  ocuii  eorum ,  ne  videani :  et  dortum  iUo* 
riwi  iaifi|ier  incurva.  Quandiu  Ules  sunt.  Dieo  ergo^ 
Hunquid  tie  offenderuni,  ui  eaderent?  Abtit.  Hoc  esi, 
ul  cadereot  in  aeternum  ?  Absit.  Possunt  Umen , 
quamTis  sua  Toluntate  ceciderint ,  iilumiiianie  Dei 


iratit  datur,  nullis  praecedentibus  meritis.  Praecedit  C  V^^^*  surgere.  Sed  Hlorum  delicio  taiut  eti  gentibut. 


maqoenon  debiu,  sed  gratoita  gratia,  ot  per  illam 
fi«i  bona  opera.  Ne  si  praecesserunt  booa  opera, 
issqsjn  operibos  reddatur  gratia,  ae  sic  gratia  jam 
M  sit  gratia.  Qoisquis  Tcro  dicit,  gratiam  Dei  ab 
honinibos  bonorum  merilo  praeTeniri,  et  gratiam 
M  neritis  dari,  Pelagianus  est :  nam  non  est  gra- 
^iif  si  non  gratis  datur :  si  debita  merentibus  reddi' 
^rquodabsit.  Quia  nos  Deus  prasTenit  et  praece* 
<iii:DOB  nos  Deum.  In  multis  iocis  hoc  s»pe  tesia« 
^f  fidei  gratiam  praeponeils  operibus :  non  ut  opera 
^Hiagoat,  sed  nt  ostendat  non  esso  opera  prxce- 
^cuia  gratiam,  sed  consequentia :  ut  scilicei  non  so 
^l^oe  arbiiretur  ideo  percepisse  gratiam,  quia 
^  operatus  est :  sed  bene  operari  non  posse,  nisi 


ui  iilot  amulentur.  Usque  adeo  dilexit ,  ut  propter 
illorum  aalutem  gentes  salTarentur  :  ui  illi  Tidenles 
geutes  ad  regnum  Dei  Tocari,  et  confundereniur,  ei 
oonTertereninr.  Quod  ti  delicium  iUorum  diviiia!  tunt 
mundi,  Si  delictum  eorum  Tobis  tanium  profuit,  ul 
Tos  iliis  «quaret,  quanlo  magis  si  Telint  multi  ex 
iliis  credere,  tcI  omnes ,  prodesse  Tobis  potcrant  a J 
doctrinam?  Dciictum  Jiidaeorum  diiavit  gentes,ul 
eoram  sine  labore  legis  fierent  cobaeredes»  et  concor- 
porales,  sicut  ad  Ephesios  ipse  commemorat.  Et  di- 
miuuiio  eorum  diviii(e  geniium :  quanto  magis  plenitudo 
eorum !  Si  pauci  eorum  credenus  Untuni  Tobis  pro« 
fuerunt,  quaato  magis  si  plurimi  credidissent  1  Yobie 
enim  dico  gentibus.  Qiii  ex  gentibus  credidistis.  Yull 


PerMem  percei»erit  gratiam.  Alioquin  gratia  „on  D  ««^"^«^  "  P«»"  >»<»  Jwiaeorum  salutem  msgnopere 


^fraita.  Si  aliquid  ante  prxcedit  bominis  unde  sal- 
^  Ivr,  jam  non  gratis.  Gratia  auiem,  ut  dixit,  ideo 
^or,  quia  nullis  praecedentibus  meritis  dator,  et 
^gratta  peceau  dimittit.  Quid  ergot  quod  qwrre- 
^  /irael,  hoc  non  ett  contecutut.  Totus  fsrael  idco 
^  est  consecutus,  quia  non  ex  ffde  quaerebat,  sed 
f^  ubbatom  Untum  et  circnmcisionem  se  putabat 
i"iySeiri,  cum  caetera  man«lata  contemneret :  sic 
^  Juititiam  consecuta  snnt  Tssa  misericordiae,  ex- 
^ta  sont  Tasa  irae.  £lie/fo  autem  eonteeuia  ett. 
^cctio,  populus  fldelis,  qul  miserlcordiam  consecu- 
^  eu,  quem  Deus  elegif .  Ego,  inqult,  elegl  tos  : 
^  m  me.  CognoTit  Deos  qni  sunt  ejus.  Et  illud  : 
Pat&ol.  LXVHL 


quaerere.  Quandiu  quidem  ego  twh  gentium  Apotto- 
hu.  Qiiandav  sum  in  corpore.  Minisurium  menm  ho- 
norificabo.  Ilhistrabo,  bonorificabominisierium  moum, 
si  noB  solum  gentes,  ad  quas  missoa  sum ,  sed  ellatii 
Judaeos  lucratua  fucro  exemplo  meo.  Si  quo  modo  ad 
mmulandum  provocem  carnem  meam.  liic  earneni 
soam  Judaeos  dicit ,  ex  quonim  genere  Tcniebai.  Si 
qoocnnque  modo  sic  me  exhibeam,  ni  me  illi  aemu- 
leatur ,  et  desiderent  lales  esse.  Et  saivot  faciam 
aliquot  ex  iliit.  Qula  Tolunl  omnes,  Tel  aliqooa,  ut 
Impleatur,  Reliquiae  salTS  flent.  Si  enim  amittio  eo» 
rum  reconciUaiio  ett  mundi.  Repetii  quod  dixerau 
Quee  attumpiio,  niti  vita  exmortuit  ?  linde  gentibua 

16 


4?!  rRIMASIl  ADRIMCTAM  EnSC.  40i 

afrsumptio,  nisi  ei  illoram  morte?  Ci  Judseis  roortuis  A  iurain  esl,  sicut  dicium  est,  oleasirum  olivae  inserere: 


pp  stuli  vit»  (ueruiit  "assumpiioni  gentium.  Qu^  n 
d§libatio  iancta  mi,  et  mmm.  Pauci  eredeiites  eancii : 
ri  oiii»es,  si  credant,  fieri  possunt.  Si  rivut  bonos,  el 
fons.  El  ii  radix  ioneta ,  ei  raml  Radii  patrtarcba- 
iiini,  lioe Cbt,  primi  «t  novissimi,  qui  ei  illis credide- 
riiui,  sincli  sunt.  Quod  s  aliqui  ex  ramii  fractiiwU. 
Qui  iii  Clirisio  credere  nolueruiil.  Tu  autem.  Non  ideo 
illi  Tracti  sunl,  ut  tu  inseraris  :  sed  ideo  coiisertus, 
quia  illi  fncti  sunt.  Cttiit  olioiter  eaei ,  imertug  u  in 
iUii.  Olea  quidem,  sed  inculia,  tilvestris  ,  de  geneie 
Rine  lege  ci  proroissis.  Contra  naturam  est  ut  oieaster 
iii  otiva  inseratur :  sed  potentia  Deiomuia  possibilia  : 
ncc  coiitradic.t  faitura  factori.  Et  tociui  radicii ,  et 
pinguedinii  oHvob  factui  ci.  Radicii,  Patrum;  pingiie- 


quia  magis  radii  ramo  solct  consentire,  qoam  ramua 
radid.  Nolo  enim  voi  ignorare ,  fratret.  Et  boe  ne 
superbirent  genKs  C(>n*ra  eos.  Hsfiieniim  hoc»  Secre- 
tum.  Ot  uon  titii  tiobii  ipm  iapientei.  Ut  non  secon* 
dum  eamalein  vestram  sap^eiJiam  dicatis  :  Meriiis 
nostris  nos  Deus  elegil«  illos  autem  abjecii :  et  ui  w^ 
eligeret»  ideo  illot  repulil.  Qiita  c^citoi  ex  poru  am' 
tigit  in  IsraeL  In  bis  cccitas  coiiligil ,  quia  non  cre- 
diderunt :  quos  et  Jaeob  claudicatioliguravit.  Donec 
pteniludo  geniium  imraret^  ei  iie  omnis  Itrael  mlwHo 
fieret.  Cum  plenitndo  geut  um  crediderit ,  sic  apsU- 
maniur  in  flne  s«culi  Judsi ,  qui  inTeiiii  fuerint  ere- 
dlturif  Plenitudo  gentium,  multiiudo  credeniium  esc, 
ci  omni  genero  :  non  omnes  omiiino  genles ,  juitai 


dinis,  Chrisii.  Noli  qloriari  advenui  ramoi.  Noli  gau-  B  flgQram  syiiecdocben.  Sicni  icriptwn  esl,  in  Isaia  pr«^ 


dere,  qu  d  illi  Iracti  sunt.  Quod  st  gloriarii^  non  tu 
fadi  em  portai,  ud  radix  te.  Si  gloria:  is ,  lioc  audies, 
quia  non  illi  per  le  stani,  sed  tu  per  illoi.  Nec  lu  illis 
vitam  pr.i'8titisU,  sed  illi  libi.  Dicii  ergo  :  Frficti  iunt 
rami ,  ut  et  ego  imerar,  Bene^  propter  inereduUtatem 
fracti  iunt,  Tu  autemfi  e  ttai.  Dicis  ergo  ilios  fractos, 
ui  tu  iiiseraris.  Videamus ,  si  propler  hoc  :  sed  iUi 
pcr  incredulitatcm  fracti  sunt,  tu  aoiem  nullis  tuis 
merits  tide  inserius  es  gratis  :  ne  poies  quod  per- 
sonam  luam  acceperit ,  illt>8  sine  causa  projecorit. 
Noli  altum  iapere,  ied  time.  Noli  superbe  sapere  con- 
ira  eos ;  sed  inagis  dole,  et  ora  pro  illis.  Si  enim  Deu$ 
naturalibus  ramii  non  pepercii,  ne  fortc  ntclibi  purcat. 
Si  illis  non  pepercit,  qui»  incrcduli  fucruntqaiei 


pheta  :  Veniet  cx  Ston,  ^iii  eripiai  oi  avertai  impieia* 
tei  ab  Jaeob.  Quod  ante  nemo  facere  praevalebat.  Ki 
lioc  mii  a  me  teitamentum,  Testamentuin  noviim,  quod 
Jereniias  promiuit.  Cttm  abttulero  peccata  eorum.  |]| 
p^  bapti»m  :m  mundati  novum  accipianl  teskime»- 
lum.  Secundum  Evangplium  quidem  inimid  propitf 
voi.  Inimici,  quia  vos  illii  spquavi,  et  quia  vobis  praa> 
d.co ,  prohibeiitcs  nos  gentibus  loqui.  Quid  est ,  Se- 
cundum  Evangelium  inimici  propier  vos,  nisi  quod 
eorum  inimicitia,  qua  occiderunt  Chrisium,  Cv.;nfO* 
\h  proflciif  et  hoc  osiendit  ei  Dei  dispoiitione  te- 
nisse,  qui  bene  uti  noviieii;im  malis  :  qnia  peraecatiu 
Judaeorum  Evangelio  militavii.  Tanta  ab  illis  fieri 
perinisiCqiianta  necessarla  fuerunt  Cvangelio.  Secum^ 


seinine  Abnibx  sunt  :  nec  tibi  parccl,  si  in  aliquo  C  dum  electionem  autem  ^  chariisimi^  propter  patreo.  Sl 


incred«ilus  fucris  :  quia  olcasier  eras.  Incredulitas 
non  est  unius  generis  :  Oinne  peccatum  ci  infidelitate 
descendit ,  sicut  ostenditur  in  Scripturis  :  Qtiia  non 
crediderunt  verbis  Dei ,  etiamsi  Deo  crcdiderunt 
peccatoroi.  Yide  ergo  boniiatem  et  icveritatem  Dei. 
Contra  cos  qui  aUum  Deum  ju^tum,  alium  asserunt 
bonum  :  ei  con  ra  eos  qui  negani  Deum  in  peccanii- 
bos  vindicare.  /ti  eoi  quidem  qui  cecidenmt^  ieverita" 
iem  :  in  te  autem^  bonitatem  Dei.  Quia  ei  illi  justiflcati 
sunt,  et  tui  misericordiier  et  cleineoter  misertus  esl, 
et  nullis  tuis  mcritis  :  unde  omnino  debei  cessare 
prxsumplio.  Sl  permanserii  in  boniiate.  In  fide ,  qux 
libi  per  ejus  bonitatem  collata  est.  Alioquin  et  tu 
exciderii.  1.1  tn  si  incredulus  fueris,  sevcrilaiem  sen- 


autcm  credant,  cbaiiss  mi  sunt.  Item  aliter  :  Qui  inda 
pracdestinatione  elecii  sont ,  per  gratiam  diliguoi ; 
qui  in  suo  errore  dimissi  sunt,  inimicitiat  eierceol 
propier  Cvangelium  :  quos  et  Jacob  claudicans  figti* 
ravit.  Sine  pmilentia  enim  iunt  dona  et  vocaiio  DeL, 
Id  est,  sine  mutatione  stabiliter  fiia  sunl.  Ad  lnoe 
vocationem  qui  pertinent,  omnes  sunt  docibiles  Dei : 
nec  possunt  diccre  :  Credidi,  ut  sic  vocaret :  qnia 
Dominum  non  poeniiet  semini  Abrahae  promisisie.  Kt 
aliter  :  Sine  aliquo  prxcedenti  mcrito  vel  I-bore  dau 
est  fides  per  graliam  Cbristi.  Pcenifere  Dei ,  routare 
esi,  sicut  legimus  :  Poenilet  me  Saul  rcgem  fecisse  : 
Tcl  illud  :  Juru  it  Dominiis,  nec  poenitebii  eum :  el 
reliqua  :  boe  est,  Sacerdoiium  istud  non  muiabitm 


ties  :  et  illi  boniutem,  si  crediderinl.  Sed  et  i7/j,  ti  D  sicut  roulatum  est  Judaeorum  :  ila  et  hic  siiie  pttM* 


nofi  permanterint  in  incredulitau^inierentur.  Si  auiem 
in  iiifideliiale  penranserint,  nou  insereniur.  Ostendii 
eos  dono  Dei  posse  reverti.  Poiem  e$i  enim  Deu$ 
iierum  imerere  ilioi.  Apod  homines  quidem  impossi- 
bile  est  aridot  surculos  reformare :  Deo  autem  oronia 
possibilia  sunt*  Nam  ti  tu  ex  naiurali  excieui  e$  oleas» 
iro.  Qui  jam  olim  in  pairibus  Inis,  qui  obiili  naiura- 
lem  legem,  degeneraverunt  a  natora,  et'>am  per  huc- 
cessiones  peccandi  consuetudo  crescendo  permansil, 
quasi  naiuraliter  amari  fuerunt :  non  solum  per  ori* 
ginale  peccatum »  sed  etiam  per  aciuale.  Ei  contra 
naturam  in$ertu$  ei  tii  ^oitem  olirom,  quanto  magii  hi 
eecundum  naturam  imerentur  iuee  olivtB?  Conlra  ni- 


teniia  sunt  dona  Dei ,  et  vocatio  :  hoc  est,  quos  pne- 
destiBaviiy  bos  ei  vocavit.  Quia  Deus  non  motabit 
vocationis  suae  senteniiam  ;  sed  quos  an!e  muudi 
co:  stiiutibnem  in  prxscientia  suae*^it,  ipsis  diclu- 
rus  esi  :  Venite,  benedicti  Pairis  mei ,  et  rellqaa. 
Sicui  enim  aliquando  ei  voi  non  eredidiiiii  Deo.  Qaamlo 
adhuc  illi  credcbant.  Nune  autem  nmericordiam  cem^ 
iuuti  eilii  i^ropter  Ulorum  incredulitaUm.  Non  nieriio 
vestro.  Ita  et  iiti  nune  non  crediderwU  in  veeira  mi- 
iericordid,  Misericordia  genlium  Chrisius  est  :  ut 
et  ipti  miuricordiam  comequantur.  h\  taiitum  non  cre- 
didcruni,  ut  et  ipsi  non  ei  operibus  justinceniar,  ted 
midtricordia »  sicut  vos ,  quandocuniiiie  crediderinL 


m  IN  EPISTOLAM  AD  ROMANOS  COMMENTARIA.  m 

Coiir/wil  enbn  Deu$  mnla  in  incredutiiate,  ftuos  in-  B  «cnsn  re?elatur  Tcnaiis  pergratiam.  Bona,  etbenepla' 


\eDii  in  inereduliute  :  hoc  est ,  Judxos  orones ,  el 

-gentes,  lios  eonclusit,  quia  ante  Judxi  peccatores 

erant,  noa  perfidi  :  postquam  autem  Cbristo  non 

credidenint,  eqoales  sunt  genttbus,  et  ita  misericor- 

4ia  indigent  omnes  et  eonseqnuntur.  Vi  ommum  mi- 

jireaiar.  Haee  tecit  cansa  ut  oninibns   misereatur  , 

qua  omncs  aequaliter  iucredulos  deprebendit..  i) 

-^itkudo  diviHarum  sttpientue.  Laudat  ergo  sapientiani 

Del,  qul  tandiu  eispectaTlt  secundum  prjescientiam, 

^nec  onmes  squalKer  jndlgerent  misericordia  ,  ui 

iiemo  baberet  unde  gloriari  posset,  se  ex  operibos 

jnstificalura,  qu«  nrc  fecil.  Hoc  ^tem  nemo  iniel- 

lexii,justo  Del  judicio,  ilnde  admirani  Apostoltts 

t^Blsm  profundum  ,  nullls  meritis  praecedenttbus 


sen$t  ef  perfecta.  Bona ,  melior  et  opiima.  Dieo  emm 
per  gratiam  ifuas  data  ett  mihi,  Non  seiisn  proprio  lo- 
quor  :  sed  gratia  Cliristi  loquKur  in  me  :  quasi  pro- 
bibensatiter  saperequam  praHnpit  lex  divlna.  Omiu- 
bu$  qni  $unt  inter  vo$.  Sacerdoiibus  et  doctotibus, 
quorum  exemphim  caeieri  sequerentur.  Non  p!us 
$apere,  quam  oportet  $apere  :  $ed  tapere  ad  lohrielatem. 
Plos  sapil,  qui  iila,  qnae  lex  non  dlcit  inquirii,  sicut 
didtSalomon  :  Altiora  te  ne  qu»sierls.  Vnicuique 
ftcMf  Deu$  diviiit.  Notandutn  quod  Spiritum  saiictoiti 
dicat  Deum  :  quem  ad  Corinthios,  dividere  dicit  dona 
singnlis  proui  vuit.  Uen$uram  fidei.  Sicut  enim  m  iina 
corpore  mutta  membra  itabemui.  iJt  agiioscamus  a 
Deo  nobis  etiam  ipsam  fideni  donari.  Omnia  autem 


f  entes  intromissas  ,  et  mulia  perfidia  praecedenie  D  fnaN^a  non  eumdem  aetum  habent.  Non  potest  oculus 


deielictos  Judxos,  exclamat :  0  altltudo  !  Et  si  Apo- 
siohis  boc  diclt,  quanto  magis  nos  dieere  delicnras,«t 
fioi  discutcre  Dei  judicia  :  sed  ad  istud  testlmonium, 
^t  ad  portum  confugere,  et  velut  ad  validissimam 
aacborain  nos  tenere  1  Et  $cientia  Dei  :  quam  incom- 
prduntibitia  euntjudicia  e/ws,  et  inve$tigabite$  vice  eju$! 
dniderandum  quod  Dei  acientia  omnibus  diviiiis 
prxponitur.  Qiits  enfm  cogitowil  sensmii  Donmi  ?  aut 
^ eoiutVtarhcf  eju$  fuitt  Uuis  pro  ^ifficultalo  posi- 
tnnesl.  Aut  qui$  prior  dedit  iHi ,  et  retribuetur  eif 
Uus  prior  feeit  aliquid  boai  sine  Deo,  ut  non  Dei 
luiiericordiam  g!orifioet,  sed  sno  merito  se  recepisse 
'Storieiar?  cojns  est  boniutis  etiam  quod  snmns  et 
^miis,  non  tanium  quod  credimis  :  quia  in  omni- 


audire,  nec  auris  videre.  lia  multi  unum  corpue  $umuM 
in  Christo.  Ad  nuitalem  et  pacem  bortatur :  non  pc- 
test  unusomnia  babere,  ne  superbiat  si  nulllus  indi- 
geai.  Nolite  er^  contrisfari,  quia  non  babet  uniis 
qnod  alium  babere  perspexit.  Sin^ti  autem  aiter  atte^ 
riu$  membra.  Alteruuo  praesiemus  quod  babemus,  ut 
praestando  in  allenitrum  quod  habemiis ,  magls  ac 
magiscbaritasconfirmetur.ffa^enies  autem  donationex^ 
eeeundum  graliam^  qua  data  e$t  nobio^  di/ferentet. 
Audi  donationes,  et  tace  de  meritts.  Novi  Testameiiii 
donum  esl,  quod  ex  nobis  non  esi  :  omnibns  credeii-> 
tibus  gloria  rutura  promiititur.  Scd  jam  iu  pvxscini 
renatis  Dominns  dilTerentias  virtutum,  graiia  (lisrii- 
buenle,  largilur.  Sive  prophetiam:  ucundum  rationem 


l^ipsifls  misericordia  pracvenimor.  Et  sciamnsqoia^  C  fidei.  fidei ,  non  legis  :  sed  illius  fid  i  qux  per  d«- 


^  boui  aliquid  laeimHS,  Jam  ab  illo  accipimus,  cui 
^eiK)  prior  dedit.  Qiian'am  ex  rpso,  et  per  ip$um.  Ab 
^PM  aon  solun  omnis  creatura  de  nibilo  facia  esC, 
^c^ex  ipso  est  omne  k)onum ,  dicenieiacolM) :  A  quo 
^  onne  donom  optiniMim.  Et  in  ip$o  $unt.  in  ipso 
^Modiiur  :  ipse  glorificandus  a  iiobis  est.  Omnia 
^^  ftoria  in  $meula.  Amen.  Si  omoia,  et  fides. 

€ap.  xii.  Obe^cro  itaque  «os,  fraires.  Iiiilium  causae  : 
Qsisdc  sensu  Domini  di.verat,  modo  docet  qui  esse 
^«beaatrquales  se  Dci  adjutorio  debeant  exhibere,  ul 
•wsuiu  Domini  babere  mereanlur.  Per  mi$eri£ordiam 
^^  Qoa  salvaii  estis  :  nibil  enim  majus  babebant. 
C/i  exhibeatii  eorpora  veetra.  Quanto  niagis  aniitias 
^euras?  ooo  arietes  et  bircos  :  qui  lamen  vivi  et 


leetioiicm  operatur ;  sed  ista  dilcciio  per  Spiriluni 
sanctum  iiifunditur.  Vel  eiiam  illam  propbeiiain  vc- 
ram,  quae  secundum  fidem  est.  Sive  miniiterium,  in 
mitd$trando.  Sacerdotale.  Slve  qui  docet,  in  doctriua  : 
qui  exhortatur^  in  exhortando.  Qui  docel ,  major  cst 
eo  qui  exboriatur  :  exhortari  enim  possiint  et  ignnri 
pro  vifibus  suis  :  docere  autem  doctorum  est.  lluc 
usquedona.  llinc  jam  docet,  ut  decet,  ut  donis  ac- 
ceptis  bene  uiamur.  Qiii  Iri^atl,  in  simpticitate.  Oni- 
nibus  simpliciter ,  id  est  puro  cordc  debet  dari  :  qui 
euim  susceperit  propbetain  iunomine  propbet»,  mer- 
eedeiu  prophetae  accipiet.  Qui  prae$t^  in  sotlicitudine. 
Ecclesiae,  vel  fratribus.  Qui  mi$ereiur.  Maxime  mise- 
ricordia  circa  aegrotantes  exhibcnda  est,  quamvis 


macula  offercbanlur.  llostiam  vivtntem.  Ab  omui  D  generalis  sit.  /n  hitaritate.  llilarem  enim  datoreni 


i^^catornm    morte   alienam.  Sanctam,  Puram  et 

^tif :  Sanctificaie  eniiu  vcis,  ait,  a  mulieribus.  Dto 

Micailim.  Non  boniinibiis  soluiu*  Rationabite  ob^e- 

VatJM  rsilncm.  Omnia  sapieuter  racieoda :  quia  eiiamsi 

^«Mmmatas  quis  fuerit,  et  abfuerit  ab  illo  scicntia 

^i,ui  ttibiliim  deputabitur.  Et  nol.te  conformari  tiuic 

*^itlo«  Nolile  iterum  similes  essa  filiis  mundi,  qui 

*^cU  cstis  filii  Del.  Sed  reformamini  in  uovitate  unsue 

^^'t  Iteaovate  dono  Dei  sensum  veslrum,  per  quem 

*^hir  corpus ,  et  omnia  membra  diriguniur.  £t  ita 

^orptts  rcoovabitur  :  et  cnm  boc  receiitis,  tunc  pote- 

*^\i$ Toluuiatcm  Dei ,  et  scnsum  ejus  agiiosccre.  Vt 

T6ttii$ quee  sit  vjttu.ta$  Dei.  llfec euim  non iiisi  uovo 


diligit  Deus  :  tristem  sine  dubio  odit,  Ditectio  sine 
$imutatione.  Qui  fictus  est  in  cbaritate,  injuriam  Deo 
facil,  qui  cbaritas  esL  Magna  enim  Traus  est,  si  auro 
plnmbam  admiseeas  :  qiianio  gravius,  sl  malo  simu- 
lationis,  quantum  in  te  est,  bonum  ccsleste  corrum- 
'  pas?  Toia  puritas  debet  csse  in  Cbristiano,  sicut  di- 
cit,  Deus  lux  est.  Et  in  Christiano  serenltas  mentis 
debet  esse.  Servorum  esi  in  praesenti  pavere,  et  in 
absenti  deurabere :  et  illud,  Non  diligamus  verbo,  sed 
opere  ei  veriutc,  ut  etiam,si  necesse  est,  morlamur. 
Odiente$  malum.  Sive  opos,  sive  bominum  actus  ma- 
los.  Adh(srcnte$  bono.  Sicut  :  Diverie  a  maio  ,  et  fae 
b  ntim.  Kradica  malum,  ut  seuiines  bonum.  Charituto 


491  rRIMASII  ADRIMETANI  EPISC.  4$i 

a&sumplio,  nisi  ei  illartim  morte?  Ex  Judslt  mortuis  A  turam  est,  sieut  diclum  est,  oleastmm  olivae  inscrere: 

pp  sioli  vit»  fuerunt 'assumitiioni  gentium.  Qu§d  st 

dtUbaiio  Mncfa  «if,  el  mn$$a,  Pauci  eredenies  sancti : 

n  oiHiies,  si  credant,  fieri  possunt.  Sl  rivui  bonos,  el 

foiis.  El  $i  radix  sone/a,  H  ramu  Radix  pslriarcba- 

iiins  lioe  Cbt,  prinii  «•!  novissiroi,  qni  ex  illis  credide- 

riini,  sincii  sunt.  Quod  s  aliqui  ex  rami$  fraeti$wU. 

Qui  iii  Clirislo  credere  noloenint.  Tu  auum,  Noii  ideo 

illi  fracti  sunt,  ut  tu  inseraris  :  sed  Ideo  coiisertus, 

quia  illi  fracii  suni.  Cum  oliMter  e$$e$ ,  tnf erlMS  es  tii 

iUi$.  Olea  quidcin,  sed  inculia ,  iiWestris ,  de  genei^ 

sine  lege  ei  promissis.  Contra  natoram  est  ul  oicasier 

iii  oUva  inseraiur :  sed  poteniia  Dei  omnia  possibilia  : 

nec  contradicit  faiiura  faciori.  £l  $ociu$  radici$ ,  et 

pinguedini$  ollva  factu$  e$.  Radicifl,  Pairum ;  pingiie- 

diniiS,  Cbrisii.  Noli  tiloriari  adver$u$  romo$.  Noli  gau- 

dere,  qu  d  illi  fracti  sunt.  Quod  $i  gloriari$^  non  m 

radi  em  porla$^  $ed  radix  te.Si  gtoria; is ,  boc  audies, 

quia  non  ilii  per  ie  stani»  sed  lu  per  illoi.  Nee  lu  lllts 

vitani  pra'SlilisU,  ^ed  illi  tibi.  Dici$  ergo  :  Fractieunl 

rami ,  ut  et  ego  ineerar,  Bene^  propter  ineredulitatem 

fraeti  $unt.  Tu  autemfi  e  $ta$,  Dieis  ergo  iltos  fractos, 

ui  lu  inseraris.  Videamus ,  si  propter  hoc  :  sed  iUi 

per  increduliiatcm  fracti  suot,  to  aaiem  nullis  tuia 

merits  flde  inserius  es  gratls  :  ne  paies  qood  per- 

sonam  tuam  accet^erit ,  illos  sliie  causa  projeeorit. 

iVo/i  ii/i«m  $apere,  $cd  time,  Noli  superbe  sapere  con- 

ira  eos ;  sed  magis  dole,  et  ora  pro  illis.  Si  enim  Deu$ 

naturaiibui  rami$  non  pepercity  ne  fortc  metibi  pcircat, 

Si  illis  non  pepercit,  quh  incrcduli  fucruntquiex 

seinine  Abrabas  sunt  :  iiec  iibi  parcet ,  si  in  aliquo  C  dum  eleetionem  autem ,  €hari$$imi^  propter  palrea,  I 


quia  roagis  radix  ramo  solet  conseniire,  qnam 
radlci.  iVo/o  enim  vo$  igimare ,  pratres,  Et  boe  ne 
saperbirent  geni<ii  con^ra  eos.  If  jfsiertam  koc»  Secre- 
tum.  Vt  non  sifts  vobie  t>sts  iapientee,  Ut  non  secnn- 
dum  eamalem  vestram  sap'ei.tiam  dicatis  :  llerfais 
nostris  nos  Deua  el^il,  illos  aoiem  abjecit :  ei  ai 
eligeret»  ideo  illoo  repulit.  Qntn  ceteitas  ex  paru 
tigii  in  iMraoi,  In  bis  cscitas  oontigit ,  qula  non 
diderunt :  quos  ei  Jaeob  claudicaiio^figaravit.  Donec 
pUnitudo  genlium  intraretf  et  $ic  omnts  Itrael  aatmi9 
fieret,  Cam  pleniliido  gent  am  credlderit ,  ale  anti. 
maninr  in  fine  sssculi  Judxi ,  qiii  inTenii  fuerlnt  cr^ 
diluri,  Plenliodo  geniiuro,  multitudo  credenilum  en, 
cx  omni  genero  :  non  omnes  omiiino  genies ,  jax<s 
B  figuram  syiiecdocben.  Sictii  smpiinit  eil,  m  Isaia  pr«^ . 
pbeta  :  Ventef  ex  Ston,  qui  eripiat  ot  avertat  impieta» 
te$  ab  Jaeob,  Quod  ante  nemo  lacere  praevalebat.  lU 
hoc  iUi$  a  nu  te$iamentum.  Testameniain  noTum,  qood 
Jereniias  promiliit.  Cum  abetulero  peccata  eorunt,  Ul 
py  biipii!>m::m  mundati  novum  accipiani  tealamen- 
tum.  Secundum  Evangelium  qmdem  inimid  propUt 
vo$,  Inimici,  quia  vos  illi»  rquavi,  et  quia  vobia  pra^ 
dico ,  probibeutes  nos  gentibus  loqui.  Quid  est ,  Se* 
cundam  Evangelium  inimiei  propier  vos»  nlsi  qood 
eorum  inimicitia,  qua  oeclderunt  Cbristum,  Ev.:nfd* 
lif)  proficit?  et  boc  ostendit  ex  Dei  dispo^itlone  ve- 
nisse,  qui  beiie  uti  novit  eiiam  malis :  quia  peraecatio 
Judxorum  Evangelio  militavlt.  Tanta  ab  illia  fieri 
pcrinisitf^quania  necessaria  fueruni  Evangelio.  Soeunr 


incredulus  fucris  :  quia  oleasier  eras.  Incredulitas 

non  est  unius  generis  :  Oinne  peccaium  ex  infideliiate 

descendii ,  sicui  ostenditur  in  Scripturis  :  Quia  non 

credidcrunt  viTbis  Dei ,  etiamsl  Dao  credlderunt 

peccaioroi.   Vide  ergo  bonitatem  el  ecveritatem  Dei, 

Conira  cos  qui  alium  Denm  ju^ium,  alium  asseruni 

bonum  :  et  con  ra  eos  qui  negant  Deuro  in  peccanii- 

bns  vindicare.  /n  eo$  quidem  qui  ceciderunt^  eeverita' 

tem  :  in  te  autem,  bomtatem  Dei,  Quia  ei  illi  justificati 

sunt,  et  iui  misericordiier  ei  cleinenter  miscrius  est, 

ei  nuliis  tuis  meritis  :  unde  omnino  debsi  cessare 

prxsumptio.  Sl  perman$eri$  in  boniiate.  In  fide ,  qus 

tibi  per  ejus  boniutem  colUta  est  Alioquin  el  tu 

exciderie.  lA  in  si  Incredulus  fueris ,  severitaiem  sen- 

ties  :  et  illi  boniutero,  si  crediderint.  Sed  et  iUi^  $i  D  sicut  rouutum  est  JudaBorum  :  lU  et  bic  siue  pnnl 

noH  permaniorint  in  incredulitaUfin$oreHtur,  Si  auiera 

Ib  infideliiaie  penranserint,  nou  insereninr.  Ostendit 

eoa  dono  Del  posse  reverli.  Potene  e$t  emm  Deu$ 

iterum  ineerere  t/les.  Apod  boroinea  qaidem  impossi- 

bile  eal  arid<ii  sarcalos  reforroare :  Deo  aaiero  oronla 

poiiibilia  suni.  Nam  st  tu  ex  naturali  esei$u$  e$  a/eos- 

ire.  Qui  jam  oliro  In  patribus  luis,  qal  obliti  naiura- 

lero  legero,  degeneraverunt  a  natura,  etiaro  per  huc- 

cesiionei  peccandi  consuetudo  crescendo  permansil, 

qaasi  naturaliier  amari  fuerunt :  non  solum  per  ori- 

ginale  peccatum ,  sed  etiam  per  actuale.  Kt  contra 

naturam  in$ertu$  e$  in  bonam  olivamf  quanto  magi$  hi 

eecundum  naturam  ineerentur  itMr  olivm?  Gonira  na- 


auicm  credant,  cbailss  mi  sunt.  Iiem  aliier :  Qai  inde 
prsDdesiinatione  elecii  sunt ,  per  gratiam  diliganl : 
qui  in  suo  errore  diroissi  sunt,  iuimicitiaa  exerceol 
propier  Evangelium  :  quos  et  Jacob  claadicani  fign- 
ravit.  Sine  pcsniuntia  enim  $uut  dona  et  vacatio  DeL 
Id  est,  iine  muiaiione  subiliier  fixa  sunl.  Ad  Imnfe- 
vocaiionem  qui  pertlneni,  omnessuni  docibiles  Dei  ^ 
nec  possunt  diccre  :  Credidi,  ut  sic  vocarel :  qaiiK 
Dominum  non  pceniiet  seniini  Abraliae  promisiase.  BH 
aliter :  Sine  aliquo  praecedenii  mcriio  vel  Ltbore  dalM 
est  fides  per  gratiam  Cbrisii.  Pcsniiere  Dei »  maUrM 
est,  sicut  legimus  :  Pccniiei  me  Saul  regero  feGlasc 
Tcl  illud  :  Jura  li  Dominiis,  nec  pGenitebii 
reliqua  :  boe  est,  Sacerdoiium  isiud  non  mui 


ieniia  suni  dona  Dei ,  et  vocaiio  :  hoe  est«  quoa  j 
desiinavit ,  bos  et  vocavii.  Quia  Deus  non  rooUlM' 
vocaiionii  siiae  senteniiam ;  sed  quoa  an:e  maaKSi 
co:itituii'onem  in  prsicientia  iua  e'egit,  ipsis  dlciHi' 
rui  cit  :  ?enlte»  benedicti  Patris  mei ,    ei  reliqaa* 
Sietil  enim  aliquando  et  vo$  non  eredidi$ti$  Deo,  Qaande 
adbuc  illi  credebaiit.  Nunc  antem  wmricordiam  eoth 
$ecuii  e$ti$  yropter  Ulorum  increduUtaUm,  Non  nieriis 
vesiro.  Ita  et  i$ti  nunc  non  crediderunt  in  veotra  mh 
eericordia,  Misericordia  gentium   Cbrisiui  eat  :  ot 
et  ipu  mieericordiam  conuquantur,  h\  taiilum  non  cre* 
didcrunt,  ut  et  ipsi  non  ex  operibui  justificentor,  sed 
midericordia ,  sicui  vos ,  quandocanque  crediderioL 


m  IN  CPISTOLAM  AD  ROMANOS  GOtfMEXTARIA.  49S 

H^reJeiDit  tempvs^  cfm  diiil,  OfHime  Felix  :  uon  A  lmH« ;  Non  «ecidc» ;  Non  furaberk  »  Non  fidium 


Ucireo  jnstus,  Den  secundum  desideriiim  ejus  datar 
d :  ^iiia  dieil  Satomoot  Quoaiam  data  est  fobis  po- 
tttlaa  a  Deo  :  sed  com  essetis  mioistri  regni  illitts» 
BOiireeiajodieaslis.  Gonstitoetor  eiiim  ot  joste  le 
jodteei,  et  ui  timeatis,  ei  rel  aie  ooo  peeeeot  :  quo« 
nodo  erf o  propketa  diiii,  Quia  regnaTeruot,  et  non 
per  IM :  per  peeoniam,  et  magos,  ambitiones  regna- 
buL  0«i  oHlMircsisfiotf»  ijm  $ibi  damnMUonmnC' 
4Btnaii.Quia  per  superbiam  soam  damnantur.  /Vom 
priadpM  non  sutil  timari  boni  opem.  Sicut  dicit  de 
bcretieo,  com  sil  proprio  jodicio  condemnatus.  Sed 
meH,  Maius  timet,  bonus  autem,  si  [Pro  si  iegendum 
Ttljpro  justitia  mori  non  timet.  Vis  uulem  non  timere 
feiatttiem?  Bonum  {ac^  et  habebis  laudem  ex  illa. 


teetimonium  dicee;  Non  eoneufnuee;  et  n  qwtd  eii 
atiud  numdatum^  in  koe  verbo  reetauratur :  Dlliges  Do« 
minum  Deum  tuum  perfecie,  propter  idololatriam,  ct 
proximum  sicul  lo,  propier  iiijustitiam.  Inde  enlm 
injualitia  nasciiur,  qoia  plus  caeieris  noo  amamos.  01- 
ii§e$  proxhmum  tuum  iieut  te  ifnum,  Dileetio  ytrojrjmt 
nuUum  non  operatur.  Omnis  Ivz  ei  propheiae  in  hoe 
▼erl)0  conlineniur :  sicut  enim  non  vis  libi  fieri  ma-> 
lum,  sic  vis  tibi  fieri  honum.  Plenitndo  ergo  leqii  ni 
dHectio.  Coasummaiio  lc^is  :  quia  et  bonum  non  Ta- 
cere,  mahim  est  Et  kocicientei  temjnu^quia  hora  en. 
NoB  ergo  debetis  semper  par?uli  esse  et  lacientes, 
sicut  dicit  ad  Hebreos.  Enumerat,  sive  recapitulai. 
Horam  pro  tempore  posuit.  Jamnos  deiomnoiurgere. 


Duanatio  malorum,  laus  bonorum  est ;  naturaliier  B  De  somno  plgriti»  et  ignoranti»  surgamns.  Jam  enini 


I  omiies  norunt  et  innocentiaro  prxmio,  et  mali* 
Hui  digi»am  eue  supplicio.  Bonum  fac,  et  babebts 
badem  ez  illa.  Eisi  non  ab  illa,  tamen  ez  illa.  Aut 
eiuBi  juste  agis,  ei  jusia  potestas  laudabit  te,  aut  ju- 
ite  igentem,etiamsi  potestas  injusta  damnet  te,  Deus 
i  coronabit  le.  Ac  per  huc  tu  jusiiiism  lene,  tn 
I  five.  Ct  sive  damnet,  sive  absolvat,  habebis 
ei  illa.  Dei  enim  miniiler  eU  libi  in  bonum. 
&iMteumaU  fecerii^time.  Quia  pro  tua  sollicitus 
M  quiete.  iVoii  em'm  line  causa  gladium  portat.  Gla- 
te  spiritos  quem  porubat  Petrus,  et  ipse  Pauhis, 
ttis  te  habet  officium  si  peccaveris.  Hoc  spirituali- 
kt,Dn  enim  minitter  es/,  vindes  in  iram  et  qui  mo- 
^n  tftl.  idfo  neceuUate  iubditi  oitote.  Sicut  Ananis 


lucet  scienlia  Dei.  Nunc  enim  propior  ett  nostra  lo/as. 
Dura  appropinquat scientia Del,  appropiat  silus ,  ap- 
propinquat  saluti  perfectus  intellectus,  et  flrmior  Ot 
credendo.  Quam  cum  credidimui,  Gum  primiim  cre- 
didimQS.  Nox  preeceisit,  diei  autem  appropinqunvit, 
Comparat  nocti  ignorantiam,  diei  vero  sciehiiam. 
Abjiciamui  ergo  opera  teftebrarum,  et  induamur  arma 
tueii.  Cum  ignorantia  abjiciamus  simul  et  opera  igno- 
ranU»,  et  induamus  arma  scientiae,  hoc  est  opera 
bona.  Qui  male  agit,  odit  locem  :  qui  autem  facit  ve- 
ritatem,  venitad  lucem,  ut  manifestentur  opera  ejiis, 
quia  in  Deo  sunt  facta.  Sfciil  in  die  honeste  ambute- 
mu».  Scienies  Dei  oeulis  semper  vidcri.  Omne  pcc- 
catum  nocte  liberius  fit;  in  die  auiem  pcccare  non  H  • 


etStpbine,  et  Mago  :  quia  Deus  emendare  vult  pee-  C  bere  potest,  prcpter  timorem  et  pudorem.  iVoii  tn 


oaisres.  Non  solum  propter  iram^  ud  et  propter  con- 
<cirMtim.  Non  solum  ne  irascatur,  .sed  eiiam  quia 
•cii  ille  a  jusiis  etiam  bonorem  deberl  principibos 
^li  toi,  qai  possunt  ctiam  sine  causa  insurgere, 
^  et  ne  pro  peccati  eonscienlia  damneroini.  ideo 
^mm  et  tribuia  prteitaiii.  Reddite  qu»  Caesaris  sunt 
Cittri :  qoicuoqne  enira  habet  onde  tributum  prm- 
^  qoomodo  potest  Bon  esso  subjectus  in  iis  quae 
Ulia  Deo  sint  constiiuta  ?Hocetde  sacerdotibus.  Jfl- 
>iiilrimtai  Dei  siinf,in  koe  ipiumiervienta.  Dignus  esl 
^perarhM  mereede  aoa :  ut  vel  sie  erederent,  ne  vide- 
ttlv  Cbrlstos  magia  soperbiam  docuisse  :  dum  in 
Pseestoribos  vindicanl,  Deo  minlslrare  probantur. 
fUmuommbus  debita  :  cui  tributum^  tributum.  In- 


comeiationibui.  Comessatio  est  collatio  convivit.  Nos 
Igitor  non  tales,  sed  spirituales  de  Apostolo  habe- 
mos  comessationes.  Cum  convenitis,  inquii,  invicem, 
unusquisque  vestrum  psalmum  habet,  et  reliqua.  Ei 
ebrletatibui,  non  incubilibui  et  impudicitiii^  non  in  cou' 
tentione  et  eemulaiione,  Atlendite  vobis,  ne  forte  gra- 
ventor  corda  vestra  in  cnpula,  et  caetera  de  ebrieta' 
te  testimonia.  Sequitur  ebrieiatem  iinpudlcltia :  ebrie- 
las  enim  materia  est  luiuri».  Sed  etiam  si  ista  noii 
fuerint,  et  fuerit  zeluset  invidia,  non  nnbis  essc  glo-« 
riandum  Jacobus  probat  dicens  :  Nolilc  gloriari  d 
mendaces  esse  adversus  veritatem,  ct  rcliqua.  Std  tn- 
duimini  Donnnum  Jeium  Ckriitum^  et  carnis  curam  ne 
feceritis.  Qui  dicit  se  in  Christo  manere,  d^bet  (iuo« 


^Km  paoperi  aorem  toaro,  ei  redde  debitum  tuum  :  D  modo  ille  ambufavit,  ambolare  :  solus  Christus  vi- 

deatur  in  nobls,  non  horoo  vetns.  In  desideriis.  Salo* 
roon  :  Post  concupisceniias  tuas  ne  eas,  et  ilemm  : 
Si  dederls  concupiscentiam  animae  tux,  faciet  le  in 
gaudium  inimicls  tuis.  Omnino  faciendum  non  eat 
quod  caro  desiderat. 

Cap.  XIV.  Infirmum  aulemin/ide.  Hine  indpit  dis- 
aerere  inter  eos  qui  crediderant  in  Cbrisio,  quia  alit 
eorum  erant  perfecti  in  flde,  alii  adhuc  minus  firmi. 
Kt  ii  qui  perfccti  erant,  etiam  de  immolatitiis  carni- 
bus,sicis  aliquis  apponebat,  taiiqnam  reliquos  ciboa 
sine  discretione  aeqnnliter  manducabant.  Alii  vero 
faaesitabant,  et  eas  velut  immundas  vitabani,  qiiibus 
dicitur,  ut  olus  mand-jcent.  Tamen  aliqui  capituium 


1  eieeiiio^yna  debitnm  appellatur.  Cai  vectigal^ 

Yectigal  nostrom  est,  ut  transountibos  do- 

^rn,  Td  transeuntes  sedentibus  ad  viam  et  indlgeii- 

^Qnbrgbmur.  Vectlgalaotem  a  vehendo  dicitur. 

^  Hnmem^  timorem  :  eui  konorem,  konorem,  Quo- 

^^  ergo,  praetiMr  Deum,  ne  ttmuerls  alium  ?  sed 

^tiaqolt,  le  age,  ut  neminem  timeas :  timor  enim 

^  ezpeltit  Umorem  homannro.  iVemmt  quidquam 

^Unftf ,  fiiti  m  invicem  diUgatii.  Hoc  solum  debet 

^aiere  :  aemper  dileclioois  debitiim,  quod  semper 

^  neeesfarinm.  Qai  enim  diUgit  proximum,  legem 

^pMf .  Prozlraos  eat,  secundum  dlctum  Domini,  om- 

Mi  bomo  qoi  nlserlcordia  indiget.  iVmii  non  adul' 


405 


PRIMASII  ADRUMETilNI  CPISG. 


49ft 


frmtemUaih.  TarKjiain  ci  uno  ulcro  nati,  Ua  vo$  di-  A  borolnl, scd utsolis  liominibus placeas. Si  /Uri poien^ 


ligiie.  Inticem  beti'§m.  Sicui,  Invicem  superiores 
eiisliinanles.  Uonore  inmcem  prmenieHtet.  Maxime 
aeniper  tenenduni  est,  ut  seinper  te  minorem  omni' 
bua  exisiinies,  et  sic  servabitur  liumilius ,  et  patien* 
tia  :  quia  qtiidquid  patcris  a  majore^  coQientus  es. 
Solticiiudine  non  pigri.  Non  soluin  ad  quem  manet 
sollicitudo  Ecclesia  impiger  debet  eat  et  alacer » 
sed  etiain  invicem  de  praTectu  et  vita  vestra  dcbetis 
esse  soUicili.  Spiritu  fervenlu.  Tunc  spiritu  fcrve- 
mus,  si  a  carnalibus  actibus  fugiamus  :  quia  Dominus 
in  tepidis  nauseam  patiliir.  Donuno  servienUi.  Non 
sacculo,  nec  viiiis ,  sed  Redemptori.  Spe  gaud.niee^ 
in  tribuiolione  patienta  :  oralioui  imlantei.  Propter 
gaudium  fulur®  spei  in  tribulatione  estote  patientes. 


quod  ex  vobit  «il,  cum  omnibut  kominibut  pacem  i 
bentet.  Sive  ex  vobi^  est  ut  tieri  possit,  quod  vestnm^ 
est,  vos  babetote  pacem  et  cum  amicis,  et  com  in^^ 
micis,  et  dicite  cum  propbeta  :  Cum  iis  qoi  oderur^i 
pacemeram  pucificus.  NuUi  ergo  debemus  malam  cK^ 
injuria  (acere,  vel  nocere :  sed  magis  ecoiiirarlo 
optaresalutem  eorum,  et  conversionem  ad  DiimintUR, 
Ut  bonum  fieri  possit,  merces  sit  volontatis  tuc  :  m 
vero  fieri  non  possit,  culpa  sit  disseiisiooisaliens.  7^ 
vero  cum  propbeia  pronuntia  :  Cum  iis  qoi  odersit 
pacem  eraui  pacificus.  Quod  boc  modo  imples,  doB 
uiilia  et  salutaria  opus  inimicis,  quia  bujusmodi  vsto 
ad  optauiem  permanei  fructu<,  etsi  ab  altera  pana 
negligMtur  afl^ectus.  Non  votmetiptot  defendentet^  ctuh 


Omne,  inquit,  gaudium  existimaie,cum  in  tentationes  B  rtisiiiit.  Id  est,  non  parles  vestras  verbis  defendenie^t 


varias  iocideriiis.  Omnilempore  benedicentei.  In  pro- 
speris  et  in  adversis.  Necettitatibut  tanctorum  commic- 
nicafiiei.  Mementote  quibus  operibus  sancti  parueript 
Deo,  ct  cstote  participes  eorumi  et  ministrate  eis,  qui 
oionia  sua  contempserunt  propter  Cbristum,sic  ut  ibi 
Vestra  abundaniia  illoruminopiamsuppleaf,utetillo- 
rum  abuodaiitiavestRC  inopiie  sit  suppleinenture.  As- 
tpiialilatemtectanlet.  Sicut  Lotb  ctiam  iuvitos  cogebat 
iiospites.  Ei  sicut  dicit  :  Hospitalitalem  nolite  oblivi- 
sci,  per  hanc  enini  placucrunt  quidam,  angclis  boispitio 
receptis  :  ct  caetcra  teslimonia.  Benedicite  penequem' 
iibut  vot^  benediciief  el  nolite  maUdieere,  Ne  puiare- 
mus  uirumque  fieri  posse,  non  solum  non  re  maledi* 
cendum  Cht,  sed  ctiain  beiiedicendum  :  sicut  ait  apo- 


conientiones,  odia  praepiiretis :  sed  magis  fureutis 
^  iracundiam  cedeiido  vincatis.  Quia  alien»  maliti» 
impetiun  fugisse,  superasse  est :  hoc  modo.  importo- 
oam  animositatem  aut  ratione  miliges,  aot  bomititate 
^declines.  Sed  /iale  loeum  irte.  Aut  fugite,  aot  permil- 
tite  vobis  noceri.  Scriplitoi  ett  enim  :  M*ki  vindkttu 
Eg(f  quasi  meam,  non  vcstram  injuriam  vindicabo^ 
quoniam  qui  vos  Ungit,  et  pupillam  meam  :  et  qd 
scandalizaverit  ^pum  ez  pusillis  istis,  et  reliqoa. 
Ego  retribuamt  d^cit  Dominut,  Sccundom  liisioriam 
spem  vindict»  illis  proiniitit,  ot  vel  sic  illos  prov#- 
cet  ad  patieotiam  et  misericordiam  :  oon  ilU  i 
rent,  quod  Deos  nuUi  iiegat.  Sed  «t  eturierit  i 
tuut,  cika  Ulum;  ti  eitit^  potum  da  iUi.  Iloc  est,  ut  i 


stolus  Petrus  :  Non  reddentes  malum  pro  malo,  vel  (\  lum  benigniute  confundas,  et  graiia  costiges 


iiialedicium  pro  maledicto  :  sed  econtrario  benedi- 
cenies.  Gaudere  cum  gaudeniibut.  Sed  inodo  id  per- 
verse  fit,  qui  flemus  cum  gaudeniibus :  si  quis  lau- 
datur,  iiividemus  :  si  quis  cadit,  gaudeinus  :  si  de 
corpore  essemus,  doleremus  unum  membrum  abscis* 
sum  dc  corpore  iiostro.  Flere  cum  (lentibut.  Ad  fle* 
tum  Marix  fletibus  provocatur  Dominus,  nobis  prjsr 
bcns  czempluin ,  non  pro  Lazaro,  neque  pro  Judxo* 
rum  increduliute  :  qiiia  non  tunc  primum  signis 
ejus  noo  crediderunt,  sicut  quidam  potant.  Flerecom 
flentibus  :  nosoportet,  subintelligitor.  Si  quid  pati* 
tur  unuin  meovbruffl,  compatiuntur  omnia  membra. 
Idiptum  invicem  tentientet.  Ut  slcut  tuai,  ita  et  fratris 
necessiuti  |ier(ecta  cbari(a:e  consentias.  Nen  aita  m- 
f^entet.  Superbe  sapit,  qui  Deo  suam  non  reservat  in- 
juriam.  Sed  humiUbut  cementientit.  Humilibos,  bof 
est,  bomiliuti.  Nolite  etu  prudentee  apud  votmetipiet. 
NoliU  in  bumana  sapientia  gloriari :  sedstulti  esiote 
in  boc  saecolo,  ot  siiis  sapientes,  sicot  scrlplum  est : 
Deatus,  quem  tu  erudieris,  Domine,  et  de  lege  tua 
docoeris  eom.  iVK//t  malum  pro  malo  reddentet.  Sa- 
pientia  bomana  est,  si  qucras  quomodo  vicem  reddas 
nalo.  Nam  stultitia  est  in  saeculo,  si  percutieiili  ma- 
xillam,  prtebeas  et  alteram.  Qui  si  unt»  patienti»  oi 
Denigiiiutis  fueris,  non  solum  coram  Deo,  sed  etiam 
apud  liomines  probabiiis  baberis.  Providentet  bona 
non  tantum  coram  Deo^  ted  etiam  coram  omnibut  Ao- 
«iinins.  Tantura  cave  ne  ideo  facias,  ut  non  Deo  et 


tum.  Uoc  enim  facknt^  earbonet  ignit  congertt  eup 
eaput  ejut.  Ut  cum  intellexerit  stbi  carbooes  eoogn 
gari  per  tuam  sibi  non  debttam  misericordiam ,  po--  - 
stea  convertatur  dl  diligat  quem  ante  oderat :  OMmm 
non  est  misericordia,  si  iilam  ideo  facias,  «l  illi  al  &• 
quid  pejus  eveniat,  qui  juberis  pro  iniiuico  mwoh 
Noli  vinciamalo^  ted  vinee  in  bono  maium.  irt  aCffS^ 
bas  vel  mutibus  animorum  illo  dicitur  vielsse,  tg^em 
alterum  ad  suam  trazerit  partem,  sicnt  biiiHiM, 
But  pagamiro.  Si  ergo  mali  vicissitudiDem  a  te  rece- 
perii,  ille  te  vicit,  et  passionis  sinilitodlnem  vUto 
eoo  subdidit.  Si  autem  per  paiienliam  laam 
euin  ab  ira  vel  injoria  feceris  tu  vlcisti ,  ei  de 
cato  ad  salutem  ,  acqnircndo  proiinram , 
j)  pbasti. 

Ckp.  Kiii.  Ommt  ofiffjM  potettatibMi.  Haee  < 
Tcrsumillos  qoi  se  poubanl  ita  debere  li6 
Cbrlstiana  oti|  ot  nolli  aot  hoBorem  deferrenl,  nft' 
tributa  reddereot  :quibus  iu  dicll,  ut  eos  hvoiffist: 
sed  et  deecclesiasticis  potesutibus  potesl  fntdBf^, « 
sacerdotibus  bumiles  ezisumos.  Subtimioribm  n^ 
ditati/i.  Ecclesiastieis,  vd  sascoli.  Noneu  emrnpHi- 
iiat  niii  a  Deo.  Qum  autem  tunt ,  a  Deo  ordinatm  taM, 
Itiqnequi  retittit  potettati^  Dd  ordinatiord  redtdL 
Non  vult  Christianum  esse  soperbom,  ne  non  pro. 
pier  Christum,  sed  propier  superbiam  patialar, 
sicut  alibi  dicit  :  Vldcte  quomodo  caote  ambuletis,* 
redimentes  tempus,  quoniam  dies  mali  sunl  ;  sicit 


50  j  IN  EPISTOLAM  AD  IVOMANOS  COMMENTARIA.  5  2 

diHD  maliini  Gl  illi.  Qui  per  olTendicuium  manducat.  A  Deus  autem  pntlentice  et  totatn  det  vohU.  Non  im- 
AUerius,  non  suuin 


Bonum  e$t  non  mandncare  car» 
I,  ff  non  (nbere  vinum.  Exponit  quid  esl  per  quod 
aff^ndit  inlirmus.  Ntque  in  quo  frater  tuui  offendUur^ 
mu  uaHdalixaiur,  lo  quc^umiue  cibo  aut  potu  alter 
«candalizalur,  dod  esl  acciiiiendus.  Aut  infirmalur. 
A  Gde.  Vinum  et  mulieres  apostatare  racinnt  Yiros 
sapientes.  Tu  fidem  habet  penet  te  ipsum ,  habe  eoram 
J)eo.  Si  in  hoc  le  ftJelem  putas,  sic  roanduca,  ut  te 
jienio  Tideat  inQrmys :  quod  fieri  non  potest,  nec 
^ebei,  ot  inclusus  matiducet.  Bealut  qui  nonjudical 
Memetiptum  in  eo  quod  probat.  Qui  se  n<>n  considei  at 
in  quo  se  pnibat  infirroumy  sed  altcrum  timet  per- 
ire.  Qui  autem  ditcernit ,  ti  man  lueaverit ,  damnatut 
tfsl.  Si  considerat  qiiod  dixeiit,  judicat,  hoc  dicit 


pattentlx,  ncc  dissensl  nis,  sed  paiienii;c  ct  solatii, 
usque  ad  consuromaiioncm,  quia  siiie  ipso  nihil  sti- 
mus :  ab  ipso  est  rnim  paiientia  mea.  Id  iptum  ta- 
pere  tn  atterutrum  tecundum  Jetum  Chri$tum.  Ut 
unusqulsque  slc  quxrat  salaiem  atterius,  qu)si  snam, 
ut  In  fide  unanimiter  perseti-ret.  Vt  unanimet^  unri 
ore  honor\fieetit  Deum  et  Pairem  Domini  nostri  Jnu 
Critti.  Tunc  Deus  rere  honorifirotur,  si  uno  animo 
et  concordi  voce  laudalur.  Si  ruerint  dno  vel  trc^ 
congregati  in  nomine  meo,  el  ri^liqua.  Propter  quod 
tutcipite  invicem^  ticut  et  Chrittus  tuse  pit  vot,  in 
honorcm  Dei.  Invicem  onera  vestra  pnrlaie,  et  sic 
adimplebiils  lcgem  Christi.  Si  ille  portavit  nostran 
infirmitates,  et  susrepit  nos  impios,  quia  Deus  emt: 


^isceriiit,  ei  judicium  cnim  ex  discretione  cst,  et  B  qtianto  magis  nos  debemus  inviceiu  sustir.ete,  (|iil 


«jitcrctio  cx  jiidicio,  iuio  Id  ipsum  est.  Qu,a  non  ex 
/idf.  Non  ex  fide  qiiae  pcr  chiritatem  operatur. 
€)mneauiem  quod  non  est  ex  fide^  peccatum  est.  Qnid- 
^uid  non  aedificat ,  non estex Mt^  et  idco  i  eccattiin  est. 
Cap.  XV.  Debemut  autem  not  firmioret^  imbecillita" 
met  wfirmorum  tuttinere.  Si  Tcre  firmi  estis,  sic  fa- 
oie,  quomodo  ego  factus  sum  infirmis  innrmus,  ut 
iDfirmos  lucrifacerem.  Ei  non  nobit  placere.  N**n  nos 
ipsi,  sed  proximi  laudent,  quia  Dominus  dissipat 
dssa  hominum  sibi  placentium  :  sicut  ego  omnibus 
|Kr  omiiia  placeo,  noii  quxrens  quod  milii  uiile  csi , 
med  quod  multis,  ut  salventur.  Vnutquitque  vestrum 
ftrt.ximo  tuo  placeat.  Non  enlm  aedificare  potcst  eum 
«ui  n  n  placuerit  per  exemplum  :  qula  nequeunt 


siniiles  sumus!  Dko  enim  Chrittum  Jesum.  Itcrtitu 
Judaeos  et  gentes  ad  unitatem  adducit.  Consentio 
Tobit  quod  Christus  ad  vos  Tcncrit,  primtim  pro- 
missus  vobls  per  prophctas,  et  geitcs  propter  mise.i- 
cordiam  Dei  Tocats  :  nunc  tamen  untim  corpus  cjsiis 
eflecti  per  mortem  Christl.  Mimstrum  fuiste  circum" 
eiiionit^  propter  veritatem  Dei.  Non  cnini  venerai  mi- 
Dlstrari,  sed  ministrare,  et  dare  animam  stiam  in 
redemplionem  pro  multis.  Ad  confirmandat  proum- 
tionet  patrum,  Quia  lllis  ptomisstis  fuerat  Christtis, 
akut  Ipse  dicit:  Non  veni  nisi  ad  ovcs  qua;  pcro- 
runt  domiis  Israel.  Gentet  autem  tuper  mitericordta 
bonorare  Deum.  Quia  impares  sunt  gciites  ad  graVias 
agendas,  secundum  qiiod  illis  gratuitam  misericor- 


aedificari  verbis,  qui  destruuutur  exemplis.  /n  bo-  G  diam  Deus  donavit :  sive  pro|)ter  Israel  miseiicor- 

diam  gentes  vocatae  sunt,  ut  illos  semulentur.  Sicut 
eeriptum  ett^  propterea  eonfitebor  tibi  in  gcntibut, 
Demine^  et  nomim  tuo  cantabo.  Osiendit  a  gentibus 
majores  Deo  gratias  referendas :  Cui  enim  p!us  di- 
fnUtitur,  plut  dillgit :  et  Judaeis  arrogantiam  tollit . 
dum  et  genllum  salutem  similiter  doeet  esse  prx- 
dictam,  quamvis  ipsi  nonquaro  audierint.  In  ipsis 
Cl^istus  confitetur  eos  misericordiam  consecutos, 
quia  et  ipsl  in  ejus  sunt  corpore.  £l  iterum  didt : 
Uetanunif  gentet^  cum  plebe  ejut,  Et  itcrum :  Laudate^ 
omnee  gentet^  Domiftum ,  et  magnifieate  enm^  omnet 
populi.  Quia  cnm  ipsis  ad  salutem  estis  Tocnii.  Et 
rurtui  Itaiat  ait :  Erit  radix  Jette.  Cujus  fllius  est 
David,  ex  eujus  semlne  Maria,  ex  qua  natus  esi 

•iram  doetrinam  tcripta  tunt.  Nihil  ergo  sioe  causa  D  Christus;  et  illud  huic  loco  aptum  est  :  Non  deflciet 


ad  eediheationem.  Etenim  Chrittut  non  tibi  pta- 
.  Ostendit  modum  |.lacendi ,  ne  ad  vanam  glo- 
Yiam  placeamus  :  simul  et  cum  dicit ,  ad  I  onam 
ardificati  nen,  monstrat  esse  malum.  Qui  Christi 
Uisclpulus  erit ,  non  quxrit  proprium ,  qnomodo  ille 
ouioi  proptec  aliorum  salutem  etiam  mortuus  est, 
akinarissima  sustinnit  opprobria  dicentium  :  Vah  qui 
tleilruis  templum ;  et :  Si  Filius  Dei  est ,  descen- 
«lal  de  cruce,  et  Uberet  se,  et  citera.  Sed  tlcut  teri' 
^um  ett :  Improperia  improperantium  tibi  eecidermt 
Mmper  me.  Quaecunqiie  sanctls  improperantur  propter 
Denm ,  Deo  improperantur,  slcut  dicit :  Dum  dlcitur 
uiihi  quoUdie,  ubi  est  Deus  tuusf  Yel,  qul  vos  sper- 
iiil,  me  spernit.  Queecunque  enim  tcripta  tuntf  ad  no- 


•crlptvmest,  slve  pamae  peccatornm,  slve  merita 

jvsionim,  siTe  tentationes  justorum  :  nam  el  Deo  et 

sibl  Doti  erant,  sed  ut  dos  cos  in  omoibus  imilemur, 

ideo  eorum  gesta  referuntUr.  Ut  per  patieniiam.  Ut 

eioas  pro  aed.ficalioDO^  fratrum,sl  necesse  fuerit, 

eiiam  haec  similiter  patiamur.  Et  contoiationem. 

Coosolaiio  est  patieDtiae  nostrae,  si  quos  dos  paii-^ 

iftQr ,  Doroinum  et  sanctos  sciamus  essc  perpessos» 

•iciit  dicil :  Nolite  rolrari  si  odit  tos  moDdos.  Scrl' 

*  ptaramm  tfiem  habeamue,  Per  Scripturarum  cunso- 

btiouem  spem  futuram  patlentia  exspeciamus,  sicul 

icriptom  ej»l :  Pax  multa  dJigentibut  legem  tuam , 

tt  000  est  illit  Kandalum.  Non  possunt  crgo  despe- 

rire,  vet  a  fide  moveri,  qui  consolationc  ulontur. 


dux  de  femoribus  Joda :  contra  Jud.cos,  qula  Tcre 
Chrlstus  TCDit,  eul  omoes  gentes  credidcront.  Et 
(pd  exturget  regere  gentet ;  in  eum  gentet  tperabtint. 
Nedicerent,  de  proseljtis  dletum  est.  i^ms  aulem  tpei 
repteat  vot  omni  gaudio.  lo  quo  omncs  speramus. 
Oinne  gaudium  spiritale  fldelibus  in  spe  fuiura  esKe 
debet.  Et  pace  in  eredendo^  ut  abundetit.  Oniniuni 
gaudium ,  ubi  paz  :  nullum  Tcro  gaudium ,  ubi  dis- 
sensio,  sed  moesiicia.  /n  tpe^  in  virtute  Spiritut  san- 
cti.  CoDSoIatio  spei  sanctorum,  Tirtutiis  Spiritus 
sancti  suot.  Certut  tum  autem^  \ratret  mci^  ct  ego 
ip$e  de  vobit.  Bonut  docior  laudando  provocat  ad 
profeclum ,  ut  erubescant  tales  se  non  esse,  qiiales 
esse  putaotur.  Quomodo  et  ipn  ettit  plcni  dilcctioui. 


m  PRlMASn  ADRUMETANI  EPISC.  504 

Neianqiiam  conlcntiosos  argoisse  ^ideretur,  et  dissi-  A  ^uit,  ut  inuUis  annis  detineretar.  Cum  in  Hiipanmm 


dentes,  ct  stultos,  siBiul  osiendit  Clirisiianos  semper 
se  aUerutrum  moDere  debere.  Hepleti  omm  scientia^ 
ita  ut  pB$$iti$  aiterutrum  monere.  Et  Vcteris  ct  Novi 
Testamenli.  Audaciu$  autem  $crip$i  votn^,  fratre$f  px 
parte.  Imo  ideo  magis  scribendi  fiduciam  lialMii,  qnia 
scio  V03  ut  prudenles  ciio  accipere  xationcm.  Argue 
fiapientem  et  amab.t  le.  Tauquam  in  memoriam  ro$ 
reducens.  Scicns  quam  sapientes  siiis.  Sapiens  etiam 
niitibus.  Propter  gratiam  quce  data  ei/  mihi  a  Deo. 
Non  propicr  doiia  humana,  vel  ut  laudcr  a  vobis,  sed 
ut  ofGciura  meum  impleam.  Ut  $im  minister  Chri$ti 
Jesu  gentibu$.  Revocans  illi  servos  quoodam  fugiti* 
vos.  Sanctificam  Evangelium  Dei.  Mox  exemplo  san- 
<^tum  osiendens,  quod  cum  tanto  limore  ministro ; 


profiei$ci  coepero,  Promiserat  quidem,  sed  dispeB<- 
sante  Deo  non  ambulavit.  Spero  quod  praUnen»  wl* 
deam  00«,  et  a  vobi$  deducar  illuc,  Qaia  tos  sic  exbi- 
betis,  ut  nec  in  vobis  lucom  babeam  diutias  imme* 
r.indi.  Sl  vobi$  primum  e»  parte  fruitui  fuero,  Ex 
partc :  quia  jam  credidistis,  ad  conflrmandoa  TOt, 
ideo  ex  parie,  nulla  temporis  magnitndo  satiat  clia- 
ritatem.  Nunc  igitur  proficiscar  in  Bieru$alem.  Hoc 
solum  mibi  restai,  ut  ve.niam.  Ministrare  ionctn. 
Sancti  erant  in  llierusalem,  qui  omnibos  conlem- 
piis,  et  ante  pedes  aposiolorum  jaciis,  lectioni ,  ora« 
tioni  et  docirinx  vacabant.  Quales  ergo  erant,  ot 
Aposlolus  ipse  pergeret  illis  ministrare,  et  quibas 
opiat  acceptam  soam  oblaiionem,  si  cam  dignentur 


qiii  iam  enm  ut  liumana  contemnnnt,  quod  praedi-  B  ^ccipere,  osiendens  hoc  non  tam  accipientibus  pro- 


cani  ut  divinoni :  et  it:i  (ii,  ut  res  sancia  videatur 
essenon  sancta,  si  non  Gat  sancta.  Unde  dicitur  : 
Sanclincntc  jejunium ,  id  est  sanctum  facite  sive 
monstrate.  Vt  fiat  oblatio  gentium  accepta  et  sanctifieala 
in  Spiritu  tanc/o.  Ut^xemplo  meo  genles  efficiantur 
hostia  Deo  accepta,  non  igni  sanctificata  vel  susce- 
pU,  sed  Spiritu  sancto,  sicut  scriptum  est :  Qula 
sedit  super  apostolos  sicut  ignis.  Habeo  igitur  gloriam 
in  Chri$to  Jetu,  Qui  glorialur,  in  Domino  glorietur. 
Ad  Deum,  Licct  apud  bomines  infamia.  Non  enim 
audeo  aliquid  loqui  eorum,  quas  per  me  non  efficit 
Chri$tm  in  obedieniiam  gentium,  Non  audeo  me  di- 
cere  propria  virtuie  fecisse,  et  non  omnia  per  me 
Christum  esse  operaium,  ut  nobis  tolleret  prxsum- 


desse  quam  daiitibiis.  Probaverunt  enim  Maceioma 
et  Achaia.  Probaverunt  sibi  hoc  utile  esse.  CoUatia^ 
nem  aliquam  facere,  Conferre  aliquid  sumptiium.  /« 
paupere$  $anctorum ,  qui  $unt  in  Uicru$alem,  Paupe- 
res  sanctonim ,  quia  propter  Dominum  sunt  panpe* 
rcs.  Placuit  enim  eii,  et  debitore$  $unt  eorum.  Provo* 
cat  illos  ad  hoc  opus,  ostenditque  non  illis  immeriio 
placulsse.  Kam  si  $pirituallum  eorum  partieipee  faeti 
iunt  gentilee.  Quia  ex  ipsis  habehant  dociore.<;,  et 
socii  facti  erant  radicis  et  pinguedinis  olivae.  Debemt 
et  in  earnalibu$  tninistrare  iUi$.  Uniisquisque  In  qdo 
abiin Jat.  Hoe  igitur  eum  con$ujnmavero  et  a$i:gnnvero 
eis  fructum  hunCf  profici$car  per  vo$  in  Hi$paniam. 
Si  vos  sic  eshibueritis  abundanier,  bene  doceam  vos. 


piioncm.  Verbo  etfactit,  in  virtute  $ignorum  et  pro-  C  ^^^  4"^^  quantum  proficit  discipuliis,  tntum  ad 


diginrum.  Ipse  per  me  loquebatur,  et  ipse  signa  fa- 
cicbat,  virtules  operando.  In  virtute  Spiritui  sancti, 
hoe  non  de  operibus,  sed  de  virtutlbus  et  signis, 
qux  tiebant,  loquebatur.  Ita  ut  ab  Hierusalem  per 
c',rcuitum  usque  ad  IHyricum  repleverim  Evangelium 
Christi,  Replct  Evangelium,  quando  etiam  gentes 
credunt ;  sic  adiinplentur  passiones  Christi  in  Paulo, 
quando  a  gentibus  patitur,  et  in  omni  loco  Christi 
Evangelium  dilaiatur.  Si  autem  hoc  prcedicavi  Evan- 
gclium^  non  ubi  nominatui  est  Christui^  ne  super 
alienum  fundamentum  asdificarem,  Non  omnis  qai  su- 
peralienum  fundamentum  a^dificat,  male  aedificat, 
nam  poiest  aurum  xdificare.  Ilic  pseudoapostolos 
taxat,  qui  sem;er  ad  jam  credentes   ibant,  et 


docendum  provocatur  et  docior,  sicut  ibi :  Os  no- 
strum  patet  ad  vos.  Seio  autem  quod  veniem  ad  90$^ 
in  abundantia  benedictionis  Christi  veniam.  Sive  abun- 
danter  praeparatis  roetenda,  sive  benedicitur  Chrl* 
stos  in  adventu  meo.  Obsecro  igitur  tos,  fratre$^  per 
Dominum  no$trum  Jesum  Chriktum,  Jacobo  occiso, 
pro  Peiro  orant,  et  liberalur  de  carcere,  ne  Ipsi  de- 
trimentum  paterenlur.  Et  per  charitatem  Spiritui 
$ancti,  Charitas  spiritus  quam  scripsit  ad  Galataf, 
charitas  facit  sancti  Spiriius  ut  pro  invicem  oremu. 
Ul  adjuvetie  me  in  orationibu$  pro  nu  ad  Deum.  Mul* 
tum  cnim  valet  insians  oralio  plurimorum.  Ut  /tl«- 
rer  ab  infideUbus  qui  $unt  in  Judtra ,  et  obiequii  mH 
oblatio  aecepta  fiat  in  Uieru$atem  eanctii.  Sive  vt 


Dunquam  ad  gentes,   quia   non  poterant  vlrtutes  n  omnes  credant,  sive  fidelibus  ministrans  In  inQdeli 


[Supp,  facere  aut^  quid  $im:le]  :  et  osiendit  per- 
fecte  se  laborasse,  qui  et  fundamentum  posuii  et 
superaedificavlt.  Sed  $icut  $criptum  es<,  Quibui  non 
e$i  annun^atum  de  eo.  Suum  laborem  monstrat 
ante  prapdictum.  Videbunt^  et  qui  non  audierunt 
de  fo,  inteiligent,  Videlur  Christus  in  apoatolis  per 
virtuies,  sicut  Paier  in  Christo  dicente  :  Vel  operi- 
bns  crediie,  qiiia  Paier  in  me  est,  et  ego  in  Patre. 
Propter  quod  et  impediebar  plurimum  venire  ad  vo$. 
Nnnc  vero  ulteriu$  locum  non  habeus  in  iiis  r^gionibus. 
ExpnnU  illud,  quod  in  capUe  epistoloB  dixerat :  Sed 
prtihibilus  sum.  Cupiditatem  autem  habens  veniendi 
ad  vos.  Nutandum  csse  cupiditatem  etiam  bonam.  Ex 
niltis  jam  prascedeniibui  annis.  Qualis  nccessitas 


Don  incidam ,  et  ad  vos  venire  non  possim  :  prsvi-^ 
debal  enim  per  Spiritum  se  ibi ,  sicut  in  Actibni 
apostolicis  legimus,  multa  passurum.  Vt  vwiam  ai 
vo$  in  gaudio,  Tunc  cum  gnudio  veniam ,  sl  ab  eis 
oblatio  mea  fuerit  accepta,  et  seeurus  verburo  Dei: . 
abundantius  loquar.  Tristitia  enun  animi  multooi 
impedit  ad  doctrinam,  sicut  Ecdesiastes :  Caluroola 
turbat  animum  etuim  sapientis.  Per  volunfatem  Dei^ 
et  refrigerer  vobieeum,  Si  Deus  voluerit »  non  sl  cgo 
sine  ejus  voluniate  iiitendero.  D,ui  autem  pacii  cum 
omnibui  vobi$.  Amen.  Non  nisi  in  pacificis  Deus  pads 
inbabiiat.  Pu^chre  autem  in  pace  finivit,  daobuF  po- 
pulis  in  concordiam  revocatis. 
Cap.  xyuCommendo  autem  vobi$Phesben^$ororemK§' 


503 


IN  EnSTOLAM  1  AD  ROMANOS  GOyilENTARIA. 


506 


«fraift.  IIoc  jam  quasi  po&t  finem,  ul  solet  in  uUimo  A  BUtem  vo«,  fTatres,  vl  obmtetii  eo$  qui  disteMione$. 


episioiae  fieri.  Qwe  est  in  ministerio^eclesia.  Quomodo 
diacones  suAt,  sive  in  minislerio  verbi :  nam  el  fe- 
min«  tuoc  in  suo  seiu  docebant^  sieut  legimiis  de 
Prisrilla»  cujus  Yir  Aquila  Tocabatur.  Qum  esl  in 
Qmehris,  Geochres  portum  aiunt  Corintbi.  Ut  eam 
SMseipiatii  in  Damin^  digne  sanctis,  Hoc  est,  pro- 
pter  Dominum.  Ei  assistatis  ei,  in  quocunque  negolio 
Mtfn  indiguerit :  eteaim  ipsa  quoqtie  astitit  multis^  ei 
mhi  ipsi.  Et  adjuvetis  eam,  siTC  sumptu,  sive  ali- 
qao  solutio,  quia  et  ipsa  quandiu  babuit,  plurimos 
adjuvit.  Salutate  Piiscam  et  Aquilam.  Qui  confirma- 
runt  Apollon,  et  docebant,  sicut  legimus.  Adjutores 
meos  in  Christo  Jesu,  In  boc  adjuvabant  in  quo  la- 
iNMrabal  Paiilus,  in  verbo  scilicel.  Qui.pro  anima  mea 


Dissentiuut  autem  a  doctrina,  qui  ei  circumcisione  ' 
erant,  qui  jejunium  et  absiinentiam  drstruenteS, 
neomaenia,  et  sabbau ,  et  rerias,  fentris  causa  do- 
cebant.  Ei  o/fendicuta  prceter  doetrinam,  quam  ws 
didicistis^  faeiunt;  et  declinate  ab  illis.  Qitia  per  baec 
potestis  offendere.  llujusmodi  ewm  Chrisio  Domina 
nostro  non  serviunt,  sed  suo  ventri.  Sicut  Jovinia- 
nus.  Et  per  dulces  sermones  et  benedictioncs  sedU' 
cunl  corda  innocentium.  Composite  diccntes ,  et 
bene  astruentes.  Vestra  enim  obedieniia  in  omnem 
locum  divulgata  est.  Si  iliis  obedistis,  quibus  non 
debuibtis,  quanto  magis  nobis?  Ideo  ad  vos  vene- 
runt,  scientes  vos  cilo  seduci  posse  :  bona  est  enim 
obedientia,  sed  in  bono.  Nam  non  scmper  :  quia  fre- 


cervicem  suppo^uere.  Probando  meam  doclri-  fi  qiienier  et  mala  docenlur.  Gaudeo  igitur  in  vobis  :  sed 


oatn  se  periculis  objecerunt.  Quibus  non  solus  ego 
grotias  ago^  ud  et  cunetce  Ecclesite  gentium.  Quibus 
per  illos  ego  servalus  sum.  Et  domesticam  eorum 
Eceluiam.  Ostendit  in  quocunque  loco  collecti  fue* 
rint  fratres  Ecclesiam  esse.  Salutate  Epcenetum 
dii^tum  mifu.  lllos  salutat,  per  quos  Romani  cre- 
ilifieraut,  non  suut  enim  nomina  Latina,  sed  Graeca. 
Qm  est  primitivus  Asim  in  Chrislo  Jesu.  Qui  primiis 
ex  Asia  crediJii.  Salutate  Mariam,  qum  mulium  ia- 
^^^dvit  in  vobis.  Verbo,  nam  tunc  eiiam  propbetabat. 
SaiutaieAndronicum  etJuliam  [Vulg.iamiam]  cognatos, 
£«  iad»is.  El  concaptivos  meos.  Simul  fuerant  passi 
cumPaulotribuIationem.  Quiiunl  nobilesin  apostolis, 
^  mente,  et  docirina.  Ipsi  inter  ccieros  missos  aU 


volo  vos  saptentes  esse  in  bono  ,  et  simplices  in  malo. 
Bonum  snpite  faciendo,  malum  ignorale  vilando,  et 
subjicieiur  inimicus  pedibus  vcslris.  Estote  astuli 
sicut  serpenles ,  simpliccs  ut  columbx.  Devs  autem 
pacis  conteret  Satanam  sub  pedibus  vestris  vetociter., 
Ecce  dedi  vobis  potcstatem  calcandi  super  serpcnies 
et  scorpiones,  id  est,  ut  non  vobis  dominenlur,  et 
omnibus  super  eos  membris  libcri  ambuletis.  Gratia 
Domini  nostri  Jesu  Christi  vobiscum,  Satutat  vos  7t- 
motheus  adjutor  meus ,  et  Lucius ,  el  Jason ,  et  Sosipa- 
ter^  cognati  mei.  Ilxc  csi  semper  Pauli  subscriptio. 
Saluto  vos  ego  Tertius,  qui  scripsi  epislotam^  in  Do* 
mino*  Salutat  vos  Caius  hospes  meus,  et  universce  Eecte- 
sice.   Tertius  nomine,  non  numero.  Satutat  vos  Era- 


I^asaoos,  pcr  quos  crederent  ▼ei  eorum  firmarcntur  Q  «'«««  dispensator  civitaiis ,  et  Quartus  frater.   Ilunc 


^^«niplo,  nobiles  habebantur.  Qui  et  ante  me  fuerunt 
'^  Ortf/o ;  salutate  Ainptiatumdilectisdmum  mihiin  Dih 
^^^o;  satuiaie  Urbanum  adjutorem  nostrum  in  Christo 
^c«jt,  et  Staeken  \Su\%,  Stadign]dUectum  meum.  Qui 
^•:iM  anle  credidere  quam  ego.  Salutate  Apettem 
P^obum  in  Christo.  Probatum  sive  perfectum.  Salutate 
^^  qui  sunt  de  Aristoboli  domo.  Satutate  Uerodionem 
^^natum  meum,  Satutate  eos  qtd  sunt  ex  Narcissi. 
^vitas  vel  locus  est.  Qui  sunt  in  Domino,  Non  euiin 
^Haiies  ex  Narcissi  erant  in  Domino.  Salutate  Tri- 
P^mnam  et  Triphosam^  quce  lalorant  in  Domino,  Sa- 
^teic  Pereidem  eharissimamf  qum  muttum  taboravit 
^  Domino,  Salutate  Rufum  etectum  in  Dondno  ^  et 
eju$  et  meam,  iEiale,  non  pariu.  Satuiate 


Erastum  discipulum  fuisse  et  praedicasse  evidenier 
dlcit  ad  Timothcum.  Ei  autem  qui  potens  est  vos  con- 
firmare.  Signis  aique  virlulibus.  Juxta  Evangelium 
meum  et  prcedicalionem  Jesu  Christi,  Juxla  praedica- 
tionem  Jesu  Cbristl  vivatis.  Secundum  revetationem 
rm/sterii  temporibus  mternis  taciti  :  quod  nunc  paiefa- 
etum  est  per  Scripturas  prophetarum,  secundum  proC" 
ceptum  celerni  Dei ,  ad  obedientiam  fidei  in  cunctis  gen^ 
iibus.  Mysteriuin  de  vocandis  gentibus  in  lege  diu 
fuerat  occullaium ,  quod  nunc  per  pracdicaiionem , 
vel  revelationem  Christi ,  et  Evangelium  Pauli  paie- 
factum  est,  per  lestimoiiia  propheiarum  :  quamvis 
enim  boc  ante  prophetae  prxdicerent,  lamen  quo- 
raodo  fuiurum  esset  nec  ipsi  quidem  prophetae  scie- 
^nerHum,  Phtegoniam,  Hermem,  Patrobam,  Her-  ^  b ml.,  Poterant  enim  credere  eos  tanquam  proselylos 

adniiiiendos  ad  fldem.  Cogniti  soli  sapienti  Deo.  Solus 
bxc  anie  Deus  praescivit  :  sive  solus  naturaliier  sa- 
piens.  Quomodo  solus  bonus,  cum  ct  homo  bonus  di« 
catur  7  Nos  enlm  douo  Dei  boni  vel  sapienlcs  esse 
possumus ,  ille  nalura.  Notanditm  quia  non  dixit  soU 
ssipieiiti  Patri,  sed  soii  sapienii  Deo,  qui  est  trinitas 
cteriia.  Per  Dominum  Je*um  Christum ,  cui  honor  ei 
gtoria  in  sacuta  scscutorunu  Amen.  Per  Jesum  Cbri« 
stum ,  non  a  nobis  ipsis. 

AD  CORINTHIOS  EPISTOLA  PRIMA. 

ARGUMENTUM.  a  falsis  aposlolis.  Quidam  a  nhilosophim  verbosar 

••rini/lrij  suiil  Achaiei;  et  hi  $imiltter  ab  apo$toli$  au-  etoquentia ,  alii  $ecla  legi$  Judaicm ,  inducti  sunt^ 

icmiu  mbum  veriiatU^  tt  subjarsi  $unt  muliifarie  1/m  r*90cat  Apo$totu$  ad  veram  ewng^iicam  $9- 


$9  et  qui  eum  ei$  $unt  fratree.  Satutate  Phe^ 
^^ic^UA  €t  /«<iiam  [Vulg.  Phitologum  e^Jutiam], 
^^nusu  f  et  $ororem  ejus ,  et  Otympiadem ,  et 
^^Mcf  qui  eum  ds  sunt  $ancto$.  Saluiate  invicem 
^  ^o$euta  $aneto.  Salutani  vo$  omne$  Ecctesim  Chri- 
^^  Nou  ficte,  vei  sub  dolo,  quali  Judas  tradidit 
^lvaturem.  Ideo  enim  de  Ecciesia  primo  pai  an- 
'^^tiatur,  ut  ostendat  se  cum  omnibus  pacificum 
•■Hk,  qui  oorpori  commuoicaturus  est  Cbristi.  Rogo 


507  ^ 

pienlhm ,  gcribcni  m  ab  Epheso,  v.^.  .».*.»«  .«.»..  ^ 
poUi  eU,  ei  ideo  quod  ipsi»  icribit,  omni  Ackmm 
icribil. 

Gapdt  PEiMoic.  Paii/tii.  Auctoriiatis  esl  Donien.  Fo- 
tfo/Mi  Apoitolui  Jesu  Chriui,  lii  via  vocalus,  ut  esset 
.npostolus.  Per  voluntatem  Dei.  Voiuntate  Dei  vocatus 
et  illumiuatus  credidit.  Ei  Soithene^frater.  Non  apo- 
stolus,  sed  ei  ipsis  sciens  erat.  Eccledes  Dd^qum 
ett  Corinthi.  Esi  Ecclesia  et  non  Dei.  Sanetificatis. 
Per  bapiismuni.  In  Chriito  Jeiu.  Graiia  ejus  per  quam 
silvamur.  Vgcatii  ianctii  cum  omnibui.  OstendiC  qus 
sit  Ectlesia  Dei,  quae  lavacro  salutari  abluta  est. 
S;mctos  corripit,  ut  illi  c»ieros  arguant,  quia  nec 
ipsi  sine  peccato  :  sicut  Salvator  propier  PbarisaBOS 
discipulis  dicit,  Videte  cl  cavete  ab  omni  avariiia 


rniMASlt  ADR13IIETANI  EPISC.  509 

Corinthui  metr<h  A  Sitii  autem  perfei  m  eodem  iemn^  et  in  eadem  ien^ 
teAta.  Si  unum  et  seniiatis  et  profcraiis ,  tanc  poie. 
rliis  esse  perfectl.  Signilicatum  eU  enim  mihi  de  uobis, 
frairee  mei,  ab  hit  i/ui  tunt  CMott,  quia  eonlentiwn 
inter  voi  tunt.  Qaomodo  Apostolus  credidii  de  absco. 
tibn»,  cum  scriptum  sit,  Non  credas  andUui  vano,  et 
catera  mnlta?  Sed  banc  gratiam  babebat,  at  sciret 
quid  absentet  agerent,  sicat  ad  Colossenses  aii,  Eisi 
corpore  absens,  spiritu  praesens,  ^audens  ci  videns 
ordinem  vestrum.  Hoc  auUmJieo^  quod  u^usqukqMe 
veitrum  dicit,  Ego  quutem  tum  Pauli^  ego  autem  Apol- 
lo^  ego  vero  Cephm.  In  apostolorum  persona  hoc  de 
pseudoaposioKs  dicebat,  qui  pft  sapicntiam  mundiei^ 
^^"'"'^eneraiit  eos,  quia  iinusquisque  ejus  se  dicebat  es»e 
qui  niliil  babebant.  Qui  invocant  nomen  Domini  Jetu  p  ^"f"*  doctrinam  diligebat,  cum  diversas  haberent  do- 

rbri„i  .«  ^-.-:  I —  f -  B  cirinas ;  si  ergo  nec  de  veris  aposiolis  dicendum  e^l, 

qnanio  magis  de  illis  qui  nibil  erant !  Ego  autem  Ckritti, 


Chriiti  in  omni  loco  tpsorum^  et  noitro.  Invocaie, 
inius  vocare  est,  quod  licet  ad  omnes,  sed  maxime 
ad  sacerdote^  pertinet  iuvocare  :  sicut  ibi,  Sic  beue- 
diciiis  iill>s  Israel,  invocantes  nomcn  meum.  Et  Da- 
vid  ait,  Et  Samuel  inter  cos  qui  invocant  nonien 
Domini.  Nam  sacerdos  fuit,  qui  et  sacerdoii  succes- 
sit,  et  qui  bostias  oflerebat,  et  de  quo  secundum  bi- 
storiaro  diclum  esliSusciUbo  mihi  sacerdotem  fidc- 
lem.  Gratia  vobii  et  pax  a  Deo  Patre  nostro  et  Domino 
Jesu  Christo.  Noianduiir  quia  semper  gratiam  pra- 
niiuit  cum  pace.  Cratiat  ago  Deo  meo  temper  pro  vo- 
bii^  in  gratia  Dei,  qua  data  ett  vobit  in  Chrino  Jetu. 
Craiias  quidem  ago  quod  habetis  scienliam,  sed  volo 
vos  scire  quae  sit  scientia,  quae  concordat  in  omnibus 


Vivitui  eit  Christus?  nunquid  Paului  crueifixut  esl  pro 
vobis?  Pauci  di(  ebant ,  quod  umnes  diccre  debulssent. 
Dividitar  corpus,  cam  membra  dissenliunL  Putest 
dici  iilis,  qui  Chrisii  ezemplo  Abraham  Tolant  imi- 
lari  :  Nunquid  Abrabam  cmcifizus  est  pro  vobts?  et 
lllu  I  Domini,  in  quo  docei,  non  debere  nog  qoTrert 
quid  alteri  discipuh»  praecipiet :  ait  enim  Pctff»,  Qoid 
ad  te?  tu  me  seqaere.  Aut  in  nomine  Pauli  ktptitoH    ; 
ntisf  Hal>ebint ergo  isii  bapismatis  sacrameaiaffl , 
sed  hoc  per  conteniionem  et  zelum  in  sehisma  ver-.r 
tebani,  et  earnaliier  sapiendo  aliter  de  Deo  credebant^ :: 
dnm  sibi  ipvi  gensu  carnali  Denm  quaiem  voieban»^ 


caUioIica  fidei.  Ut  solet,  primum  provocat.  Quia  in  n  ^"K«*>*»^  **<!"«  '^^  lantum  ionge  alUer  quam  Dem-, 

— -'^      ^-  •     '     •      esicredebant,  quantum  a  veritate  vanitas  differt 

quia  animalis  homo  non  percipil  ea  quae  snnC  spirF' 
tus  Dei.  De  ulibus  dicii«  Et  circnmreranfar  omM 


omnibus  diviles  facti  estis  in  illo.  In  oninibus  doctri 
nis  dono  Dei  pcr  sapieiiiiam,  quae  prophetas  et  ami- 
"cos  Dei  consiituii.  In  omni  verbo^  et  in  omni  scienlia. 
Tam  Yeieris  TesUmenti  quam  Novi.  Sicut  tesimo- 
nlum  Christi  confirmatum  est  in  vobis.  Teslimoniura 
Chrisii  quod  dixit,  Omnis  scriba  doctus  similis  est 
homini  pairifamilias,  qui  prufert  de  thesauro  suo  nova 
cl  veiera.  Ita  ut  nihil  de^it  in  ulla  gratia,  Sicul  dicit 
Salomon,  Yenerunt  mihi  omnia  simul  cum  ea  :  id 
est ,  cutn  sapientia.  Exspectantibus  revelationem  Do- 
mini  nottri  Jcsu  Christi.  Qui  nunc  lanquam  absens 
i:on  videlur.  Qui  et  confirmabit  vos  usque  ad  finem 
sine  cnuiine in  die advcnus  Domini nostri  Jesu Christi. 
Sicut  ait  Propheia,  Confirma  me  in  verbis  tuis,  et 
illud,  Pax  muUa  diligentibus  nomen  tuum,  et  non 


venio  doctrina;.  Gratiat  ago  Deo  meo,  quod  i 
veslrum  baptiz^svi^  nisi  Crispum ,  et  Caium^  ne  quis  l 
eat,  quod  in  nomine  meo  baptizati  estis.  Baptizavi  a 
tem  et  Stephante  dvmum.  Casterum  nesciosiqm-m  aii» 
baptizaverim.  Non  enim  misit  me  Christus  baptii 
sed  evangelizare.  Quod  sic  evenit,  ul  nemioem  ^e 
strum  bapiizarem ;  nam  forsiUn  disissetis,  qood  im 
nomiiie  meo  baptizarem.  Non  in  sapientia  verhi^  tm 
non  evacuetur  ernx  Chritti.  Evacuant  illi  vim  croeii 
qui  humaiia  sapieiitia  gloriantiir,  quam  iila  damnanb^^ 
Verbum  enim  crucit  prasdieatio  EvangelU  ett.  Cbriiim.J 
crucifisi.  Pereuntibut  quidem  stultitia  ett.  In 


cst  illis  scaodalum.  Fidelis  Deus,  per  quemtocati  ^^  ^^  "<>"  inlelligentibus  vlrtuiem  Dei  scaliiiii  videlw 

Mklim     f\tt'iik  /tnnli  ■•■»«»■*>•    IS^^i:.    W^ •  ^.  r\~:     tfit' j*  ^  «M  ^m    .  .... 


eMis.  Quia  confirmavii  lidelis  Deus.  In  societatem  Fi- 
lii  ejus  Jesu  Claristi  Domini  nostri.  Societalem  Joaii- 
iies  ostcndit  diceiis,  Quoniam  Dcus  luz  est,  et  tene- 
brx  iii  eo  nullx  sunt :  si  dizcrimus  quia  socieutem 
habeuius  cum  eo,  et  in  tenebris  ambularous,  menti- 
niur.  Et  Paulus  :  Si  commorimur,  et  convivemus  :  si 
subtiiienius,  «t  coiircgnabimus  :  si  socii  fuerimus  con- 
vcTsationis  et  passionum,  eriiuus  socii  et  in  gioria. 
Obsecro  autem  vos ,  fratres.  Hucusque  cum  laude  pras- 
falio.  Hinc  jam  causam  dissensi<  nis  exsequitur.  Per 
uomen  Dommi  nottriJesu  Christi.  Inquo  nouiine  vide- 
Wiis  signa  fieri.  Vt  idipsum  dicatis  omnes,  et  non  sint 
in  9obis  tMimatm.  Ut  uuum  sentiatis,  vei  confiieamini. 


Dei  Filium  dicere  crucifizum ;  fideles  autem  iaieiri- 
giint  Del  esse  virtntcm ,  cum  et  diabolom  sopersvit 
ct  II  onem.  lit  autem  qni  talvi  finnt^  id  ett  aoNi,  «ir- 
tut  Dei  est.  Fidem  iiifundendo  salvavil.  Scriptum  tU 
enim^  Perdam  sapientiam  sapientium  ^  ei  prudentim 
prudentium  reprobabo.  1n  advenlu  Cbristi  impleton 
est.  Vbisapiens?  Ubi  scriba?  Eligendo  piscatores, 
philosophos  reprobavii.  (Jbi  inqusitor  kujus  teeeuHf 
Qui  sapieniia  sua  conqairit  cum  e«ieris  de  occoltis, 
ui  de  abdilis  rebus  ac  naiuris  singulorom.  Unde  est 
ha^c  s^pieniia  qoam  reprobat  Deus,  cum  omnis  sa^ 
pientia  a  Doinlno  Deo  sit;  sed  ista  Sffpientia  tili$,  ci 
sxcularis,  non  est  desursom  desccndcos,  scd  ii;aa« 


S09 


m  EPISTOLAM  1  AD  CORINTHIOS  COMMENTARIA. 


51» 


daaa ;  iJeo  oC  slolU  a  Domino  refutalur,  quia  se  pa-  A  tur  Dei.  Scmper  istorum  irium  glorlatlo  arguiiiif , 


lai  oliquid  e&se,  et  pcr  suam  sap.eniiam  occulta  Dei 
cugnoscere  :  sed  isia  sapientia  anlmalis  et  diabolica 
esi.  De  talibtts  sapieuiibus  dictt  Deus,  Quia  abscon- 
(listi  baec  a  sapientibiis  et  piudentibus.  Ni>nne  ttui- 
mm  fecil  Dcui  sapientiam  kujui  mundi?  nam  quia  in 
Dci  iapientia  non  eognovit  mundui  per  iapieniiam 
Deum ,  placuit  Deo.  Omnia  in  sapientia  fecit ,  in  qua 
dcbuit  ipse  eognosci  qui  fecerat,  qui  etiam  ipsis  ad 
cognoscendum  eum  dederat  s^ipieiitiam.  Per  itultitiam 
fradicationii  ialvoi  faeere  credentei.  Qax  apud  illos 
stultitia  bnberelur.  Quomodu  ei  Judai  iigna  petuni.  Ex 
ceiisaeludine  propbetarum ,  qui  cum  eliam  sine  si- 
gnis  cognoscere  debuerunt,  videntes  noii  crediderunt. 
£t  Gra:ci  iapientlam  qumunt.  Raiioiiem  hum-mae  sa- 


sicul  scriptum  est ,  Non  glorietur  sapiens  lu  sapiea- 
tia  sua,  neque  foriis  in  rorlitiidine  sua,  neqne  diTes 
in  divlliis  suis.  Ipse  quoque  Doininus  quod  per  pro- 
pheiain  dixerai»  in  se  ad  nosirum  cxcinpluni  imple- 
vit.  Deiiiqiie  dum  de  paupere  nasciiur,  reprobat  di- 
viiias  :  duin  litteras  non  discit,  refutat  saecali  sapien- 
tiam  :  diim  tradilur,  non  re^iistit,  qui  poterat  totuni 
mundum  uno  sermone  subvertere ,  humanam  tamen 
fortitudinem  nihil  esse  monstravii.  Unde  huinilient 
se  Deo,  si  volunt  et  ipsi  ellgi  cum  c.eteris.  Sed 
boc  toium  coiitra  illos  dicebat,  qui  se  dicebant  de 
genere  sacerdoiali  esse,  et  legisperiios,  et  meliores 
apostolis ,  et  seduccbaiit  eos  in  inuHis  erroribus  do- 
cirinarum  :  quomodo  dlci  polcst  contra  Pelagianos, 


pientiae.  Noi  aulem  pradicamui  Chriitum  crucifijum.  B  qui  dicunl  se  sua  sapieniia  esse  salvatos.  Ut  non  go- 


Osieiidit  inultum  discrepare  illorum  sapieutiam  a  do- 
ctriua  sua.  Judwii  quidem  icandalum,  Scaiidalum  est 
Judsis ,  si  praedicamus  csse  ipsum  Chrisium ,  qiiem 
Uli  crucifixeruDt :  saifdalum  illis  est  audire  mortuum 
Christum ,  sicut  dicebaut,  Nos  audivjmus  ex  lege, 
quiaCbristus  manet  in  aelernuin.  Gentibm  autem  im(- 
titiam.  Non  inielligcntibus  misericordiam  Dei  esse , 
quae  stuitiiia  credebalur.  Nisi  eoiin  ( ait  rrophela ) 
credideritis,  non  inietligetis.  Ipiii  autem  vocatii  Ju' 
dani  atque  GriBcii ,  Chriitum  Dei  virtutem  et  Dei  lo- 
pknliam.  Quam  iioa  credit  profecio  dum  ne^cit : 
com  autenrcrediderit,  quam  iiiQrinitutcm  puiaverai» 
iateiligit  esse  virtuiem ,  quia  intelligunt  mysierium 
pietatis  esse  dum  credunt.  Si  Christus  Dei  virlus , 
ergo  sempiterna.  Seiiipiternus  i^iiur  Cbridtiis,  quia  C 
alibi  dicii ,  Seinpiterna  quoque  virius  ejus,  et  di- 
Tinitas,  et  sapitntia.  Quod  hxielici  noi  iiileUigen- 
(es,  Pjtrem.inipcrfectum  llasphemaut,  duni  diciint 
iuisse  Patrein  aliquanJo  sine  Filio  ;  ergo  fuit  sine 
▼irtuie»  sine  verbo,  siue  sapieniia,  sine  jusiiiia,  quod 
quam  stulte  dicuut,  agnoscani  Dei  virtuteui,  propier 
signa ;  Dei  sapientiain,  propter  dwcirinam.  Quia  quod 
itutiumeit  Dei,  tapientius  ehthominibui.  Quia  quod  stul- 
tuin  Videtur  Dco,  sapientius  est  omnlbui  bominibus  : 
quia  sapientia  sua  salvari  non  polcrant ,  qui  |  er  cru- 
cem  Domini  liberaii  sunt :  sicut  si  dicas ,  supientior 
esl  rnsticus  seruio  advocaii,  quain  seriiio  s;tpic..iis- 
sirai  rusiicaui.  Stultum  Dei  judicabatur,  quando  au- 


riWtir  omnii  caro  in  conspectu  ejui.  Cvrnales  sunt,  qiii 
de  suis  ineritis  gloriantur  :  sed  cilo  ca.lent ,  sicui  flot 
feni.  Ex  ipio  autem  voi  eitii  in  Chriito  JeiU.  Si  ergo 
ex  ipso  estis,  nollte  illos  admirari  quos  ille  non  ele- 
git.  Qui  factui  at  iapientia  nobii  a  Deo  et  junilia.  Ct 
nos  faceret  sapientes,  ct  justos ,  et  sanctos.  Contra 
Arianos  facit  locus  iste,  qiii  dicunt  P&trein  fuisse  all- 
qaando  sine  FitiOy  qui  est  sapieulia.  Et  ianctificatio 
et  redemptio.  Corporis  noslri  in  resarrectione.  ffl 
qucmadmodum  uriptum  eH  :  Qui  gloriatur,  in  Domino 
glorietur.  Non  hoc  s»culo,  iicc  in  propriis  mcriiis, 
sicut  inulti,  qui  se  Chrisianoi  credunt,  et  Pelagiano 
errore  dccipiunlur. 

Cap.  11.  Et  ego  eum  veniaem  ad  voi^  fratra,  veni 
non  per  iublimitatem  iermonii  auHapientiogf  annuutiun% 
vobii  teitimonium  Chriiti :  non  enim  judicavi  icire  me 
atiquid  inter  voi.  Quia  osiciiderat  non  illos  ileberc 
adniirari  buinanam  sapieiitiam ,  suum  exeinplum  re« 
plicat :  quia  non  ipse  per  humanam  sapieniiain  prx- 
dicasset.  A'iit  Jetum  Chiiitum,  et  hunc  crucifixum. 
Quod  apud  houiines  stultum  viJeiur.  Et  ego  in  infirmi 
tate,  et  in  timore  et  tremore  multo  fui  opud  voi.  Non 
in  jactantia.  Et  ietmo  meui,  ei  pra:dicatio  mea^  non  tf 
persuailbilibui  iapientiie  verbii^  ied  in  Ohtemione  ipiri 
tui  et  virtutii.  Quia  valde  disputatores  eranl  iA\  Co- 
rinthii,  limuit  ne  illi  resisterent ,  aut  ne  illis  et  boc 
aliqua  philosophia  videretur,  ct  uon  crederent :  idec 
n;agis  viriuiis  osteiidil.  Vt  fidei  veitra  non  iit  in  im 


diebant  Deum  passuui.  Sed  hoc  crai  sapieniius.  /^'i  ^  p,e«/ta /iumtimm,  led  t«  wVlu/fi  J[>d.  Sapientia  humana 

ad  breve  tempus  placet  ;quia  teinporaiis  est,  ut  ipse 


quod  infirmum  eit  Dei^  fortiui  etl  homiuibus.  Moilem 
quam  oec  gigautes  evadere  poiueruni ,  homo  ci  uci- 
llxus,  in  l)el>  assumpius,  evicii.  Mdete  enim  vocaiio- 
uem  veitram,  fratrei.  In  vobis  ipsis  probato  quod  dico. 
Qicianffn  mulii  iapentes  secundum  carnem^  non  mulii 
porenlri,  non  multi  nobila.  Quia  pauci  sapientes  cre- 
dtderunt :  per  superbiam  eiiiui  sapieutix  sxcularis, 
uolti  Dei  »apieniije  volueiunt  es^esiibjecti.  Sed  qux 
Uulta  iunt  mundi  elegit  Dcui^  ut  confundat  iapientei; 
infirma  mundi  elegit  Dem,  ut  coufundat  for.ia;  et  igno^ 
bilia  mundi  et contemplibilia  elegii  Deui  :  tt  ea  quas  tion 
fiini,  «I  ea  qua:  iunl  deitrueiel.  Hoc  esi,  elcgit  Oeus 
pupolam  gentiiiin,  qui  noo  erat  populus  Dei ,  ut  de- 
itruercl  populum  Juda.*orum,  (|iii  se  esbc  gloriab^* 


hoino  :  virtus  autem  Dei  aeterna  est,  quoinodo  Dcus. 
Ideo  illa  iides  permanet,  qii^  per  Dei  virtutem  csC 
collata  iii  bomine.  Sapientiam  loquimur  inier  perfe- 
ctoi.  Et  nos  habcnius  diviiiain  sapieiiliam ,  scd  eaiu 
vos  cancre  iioii  poleraiis  :  quia  adhuc  lacte  nutriinini, 
et  in  Gde  parvi  comprobatnini.  Sapientiam  vero  non 
hujui  scBCuti,  neque  princiimm  hujui  ia:culi,  Sivc  re- 
gum,  sive  pbilosophorum.  vel  ccrie  principuni  Juduio- 
rum,  vfcl  coiitrari»  fortiludinis.  Qui  denruuntnr.  Cuii» 
sapienlia  sua,alque  (locti-ina,  ad>enientcgraliaChn- 
sti.  Sedloquimur  Dei  iapienliam.  Qux  Chvi^tiis  ]uU*l^ 
ligitur,  qui  et  pnedestioatus  est,  sicul  dicit  ad  \\{^ 
luanos.  In  mtjiterio  qu(C  abicondila  cst,  quam  pra^d^ 


811  PRIMASII  ADRUMETANI  EFISC.  512 

iftnavil  Deu$  ante  Mcula  tn  gtoriam  nottram,  Sive  in  A  Noi  autem  umum  Chnsii  kakemmi,  Qui  Sptritinn 
praeseniia,  sive  in  re  anle  tempora,  sive  quia  multi      Mnctum  acciplmos. 


propbetae  cupierunt  videre,  et  quanquam  singula  scie- 
rint,  nemo  tamen  ad  plenum  cognovit.  Quam  nemo 
principum  kujug  ttecuU  cognovit.  Pilalns  et  Caiphas, 
Tel  certe  omnes  principes  saccrdotum.  Si  enim  cogno- 
wuent^  nunquam  Dominum  glorue  crucifiaatunt,  Sed 
iicut  $criptum  esl^  Quod  ocului  non  9idit^  nec  auris 
audivit^nee  in  cor  homini$  auendtt,qu(B  pr<gparavil 
Deu$  H$  qui  ditigunt  illum.  Dominus  majestaiis  ei  me- 
rilo  et  nalura  omnis  creaiurae  Dominus  efficius  est, 
«i  Jesus  bonio,  in  qio  Dcu<%  quodammodo  rotuii  cru- 
ciflgi  :  propler  quod  et  Deus  illum  eialtavit,  et  do- 
navit  illi  nomen  quoJ  est  siiper  omiie  nomen,  pro 
uniiate  person.nc ;  et  Deus  dicilur  cruciflxu» ,  el  Filius 


Cap.  III.  Et  ego^  fratret^  non  potui  vo^it  toqvi  quati 
ipiriiuatibus,  tedquati  eamalibut.  Appellati  siint  eniin 
ad  quemdam  modum  camales  jam  renati  por  fidem, 
Bon  sic,  sicut  illi  qui  adbuc  venundati  eraiit  sub 
peccato  :  ac  si  diceret,  non  potuistis  quasi  spiritua- 
les,  sed  quasi  carnafcs  capere  quod  loquebar.  Aiil- 
malis  enim  bomo,  id  est  qui  secundum  bominem  sapit 
(  animalis  quippe  dicitur  ab  anima,  carnalis  a  cani<*, 
quia  ex  anima  ct  rariie  consiat  toius  liomo),  non 
percipil  qux  sunt  Spiritus  Dei ,  Id  est  quid  gratise 
crcdeulibus  crux  couferat  Christi.  Tanquam  parm^ 
tit  in  C/iritto  tac  tobit  potum  dedi^  tion  etcam  :  non» 
dum  enim  poterali$,  $ed  nec  nunc  quidem  potestit : 


liomiiis  esse  io  coelis,  cum  quando  isla  dicebat  Do-  ^  adhuc  enim  ettis  carnate$,  Non  in  CArnali  «Uie,  sed 

In  fide  Cbristo  ostendit  proncientis  [t\  proficicntcs] 
futurum  esse,  ut  possint,  quia  jam  in  eis  spiritualiier 
nitis  gratia  fuerat  inchoala  :  crgo  jam  vasa  erant  in 
bonorem  facta,  quibus  adbuc  recte  diceretur :  0  homo, 
tu  quis  es,  qui  respondeas  Deo?  et  si  talibus  recte  dU 
citur»  multo  rectius  eis  qui  vcl  nondum  iu  regeoe- 
rati  sunt,  vcl  ctiam  in  coniumeliam  Tacti.  Illud  un- 
tummodo  teneaior,  quod  non  sit  iniquitas  apud 
Deum  :  qui  sive  donei,  sive  exigat  debitum,  nec  ille 
a  quo  exigit ,  recte  potest  de  iniquiute  ejus  con- 
quct  i :  nec  ille  cui  donat,  debet  de  suis  roeritis  glo- 
riari.  Et  ille  non  nisi  quod  debetur  non  reddet :  et 
llle  non  habet,  nisi  quod  accepit.  Cum  enim  ^t  inter 
vo$  zetut  et  contentio ;  dicit  beatus  Petrus  :  Deponen*  < 
tes  igiiur  omnem  malitiam  et  simulationem,  tanquam  j 
modo  gcniii  infantes,  rationabile  et  sine  dolo  J: 
concupiscite.  Si  igitur  illi  parvuii  esse  dicuntnr,  qi 
omnem  malitiam  deposuerlnt,  qui  adbuc  booa  noi 
recerint,  quid  de  nobis  censemus,  iii  quibus  omni 
malitia  dominatur?  Nonne  carnatet  ettit,  et  tecundi 
hominem  ambulaiit?  Coiisiderandum  propter  qui( 
carnales  esse  diciintur  :  quod  utique  non  camaliiei 
fit,  sed  sensu  fltcarnis.  Ctitii  enim  quit  dicit,  egc 
quidem  $um  Pauti :  atiu$  autem ,  ego  ApoUo  :  nomm 
homine$  e$li$  ?  Qui  nibil  majus  babet  quam  caeteri 
homiues,  secundum  hominem  ambulat.  Id  esi,  qu 
diligentem  se  Untum  diligit,  et  caetera.  Sed  in 
loco  propter  derensionem  bominum  singulomm 
mines  appellantur,  evidenter  ostendit,  plus  no6  Telli 


miuus,  in  corpore  erat  in  terris.  Quoniam  ergo  Cbri- 
s:us  homo  vcrus  et  Deus  verus,  ex  duplici  substantia 
una  persona,  et  homo  Deus,  et  idem  rex  gloriae,  do- 
minusqiie  virtutum  non  sit  cruciflxus,  pro  invioIabiJi 
diviniiaie  :  et  cruciflxus  sit  hi  liomine,  pro  unitate 
personse :  ilaque  miro  atque  ineogitabili  modo  passus 
est  Deus,  ct  non  passa  diviuitas.  Nobi$  autem  reveta' 
vitDeu$  per  Spiritum  lutim.Non  merito  nosiro  revela- 
vit  nobisy  sed  sua  gratia,  qui  per  fidem  ejus  accepimus 
Spiritum  sancium,  qui  volunuiem  Dei  nobis  ostendit. 
Spiritu$  enim  omnia  $crutatur,  etiam  profunda  Dei,  Qmt 
enim  $cit  hominum  quce  $inl  homini$,  m$i  $pirHut  homi" 
fits,  qui  in  ipto  ett?  lla  et  quce  Dei  tunt  nemo  eognotU, 
ni$i  Spiritu$  Dei.  Deum  esse  non  dnbites,  qui  non  solum 
huniana,  sed  etiam  Dei  occolta  scire  dicitnr.  No$  autem  ^ 
non  sfnrilum  hujut  muncU  accepimut :  ted  Spiritum  qui  ex 
Deo  est.  Qui  mundana  cogiiat,  id  est,  qui  se  munda- 
itis  illuit  et  implicat,  spiri.om  mundi  habet,  non 
habet  Spiritum  sanctum.  fJt  tciamut  qua  a  Deo 
donaia  tunt  no6ti,  quce  et  toquimur.  Per  adventum, 
passionem  et  resurreciionem  ejus,  dono  Spiriios 
snncli,  quae  etiam  vobis  annuntiamos.  Audi  donau, 
et  Uce  de  mcritis.  Non  in  docti$  humance  $apiefitiae 
verbi$,  ted  in  doclrina  Spiritut,  Non  a  philosophis 
docii,  sed  a  Dei  Spirito.  Spirituatibut  tpirituatia  com" 
parantet.  Spiritoalibos,  qui  ea  capere  possuni,  asse- 
Terantes.  Animatit  autem  homo  non  percij^f  ea  quce 
tunl  Sririiut  DH.  Qui  Spiritum  Dei  non  habet,  ani- 
malis  est,  quia  rilu  animalium  vivit,  qui  puiat  nihil 


esse  post  moriem,  sed  hoc  se  debere  agere.  quod  ^  ^®  fl"*™  homines.  Cum  exprobrat  homlnes  esse  - 

animalia  :  id  est,  manducare,  et  luxuriari,  et  mori. 

Stuliilia  est  enim  ittij  et  non  potett  intettigere  quia  ipt- 

ritualiter  examt namr.  Stultitia  illi  vldetur  primum  na- 

tus  Dcus,  passus,  rcsurrexisse  :  secundo  contemnere 

qoae  toa  sont :  praesUre  maxillam ;  et  ciaeiera.  Spiri' 

tatit  autem  dijudicai  omnia.  Jodical  vanom  esse  bo- 

jiismocli  homincm,  probat,  examinat,  etipse  a  nollo 

carnali  intelligiiur,  et  qoo  quis  spiritu  agat.  Et  ipte 

a  nemine  judicatur.  Quit  enim  cognovit  tentum  Domini 

ftii  inttruat  eum  ?  Modo  timet,  ne  dicant,  lotum  hoc 

liabet  sensus  Dei,  quod  nobis  dixisti :  id  esl,  non  in 

mm  seiisus  Dci  deficit^  sed  io  Tobis  virtus  audiendi. 


quia  eos  contentiones  habere  cognovit,.  excedere  i 
vult  homanam  naturam,  dum  sic  esprobrat :  Qiiic 
igitur  ett  Apotto  ?  quid  vero  Pautut  ?  minittri  ejut  cu 
credidittit.  Si  nos  nihil  sumus,  quanio  magis  aliqu 
▼efe  nihll  sunt,  sed  ficti  aposioli?  Et  unicuique  i 
Dominut  dedit.  Ego  ptantavi,  Apotto  rigavit.  Hoc  ip— -^ — " 
sum  non  ex  nobis,  sed  Dei  donnm  esi,  qui  in  ▼obi^  ^ 
operaiur,  quia  et  nobis  gratiam  dedit,  ut  ego  aign» 
Tacerem,  per  quae  crsderetis:  et  Apollosua  doctrin* 
▼os  conflrmaret,  quia  sicut  qui  planUt  In  sicciuie» 
sic  omnis  doctrina  crescit,  nisi  Dei  gratia  irroretar  ' 
Si  ergo  et  planu  Dei  est,  ct  fons,  quid  nobis  nscri^ 
biiis,  quasi  aliqufd  uostrum  sit?  Uaec  diceas» 


515  IN  EPISTOLAM  I  AD  GORlNTniOS  COMMENTARIA.  5SI 

mkUI  tn  iaiin.  Sed  Deng  incremntUM  dedit.  Vide  A  dolore  et  iribiilatione  amiUant ,  ideoque  salvi  ttiBt« 


eMnmendaatem  graiiMn ;  ei  audenl  homines  modo 
dieere  blaspliemias,  el  sibi  ascribere  qu»  Dei  sniii» 
cuin  81  ille  non  dederit  iiicremeutum»  omnis  bomo 
Jaboret  in  vanum.  Ilaque  neque  qui  planiai  eet  aliquid^ 
ne^e  qui  tigatt  $ed  qui  incrementum  dat^  Deut.  Qui 
pla»iai  aultm  et  qui  rigal  Muum  euml.  Nt»8  mcrcenarii 
smnus,  alienis  [«rramentis  operamur,  nibil  d<betur 
nobiSy  nisi  merces  laboris  nosiri,  quia  de  accepto 
talenlo  operamur.  ljuusqui$que  autem  prepriam  mer- 
xedem  accipiet  secundum  suum  labcrem,  Coiitra  Jovi- 
nianuin ,  qui  uiiam  omiiium  dicit  es8e  mercedem. 
Dei  emm  snmuB  adjuiaret  :  Dei  agrieulura  ettis.  Ad- 
Jatores  in  verbo,  non  iu  poteiitia :  ager,  et  messis 
Dei.  Dei  ofdificatio  e$tis.  i£diftcatio  teropli  Dei.  Se- 


quasi  per  ignem,  id  eit,  per  iribulationeai.  Bi  un%u§» 
eujusque  apus  quale  sif,  ignis  prababit :  si  cujms  opus 
wumserii ,  quad  supenedificatit ,  mereedem  aeeipiet. 
Ifi  esi,  examinatio  judieii,  vel  praesens  tribulaiio 
qu»  igiii  frequentissime  comparatur.  Aurum  enim 
•t  argentum  splendidiiis  efficitur  in  igne.  Lignon 
auteiu  et  fenum  et  stipula  ardebun*.  Si  cujus  apus 
ttrserit,  detrimenlum  paiietur.  Si  quis  negligenler  do- 
cuerit,  aut  exeinplo  aut  verbo,  perdit  laborem  suum, 
quia  opus  indrmum  facit.  Ipse  autem  satvus  erit.  In 
sua  justitia.  SU  tmnen  quan  per  ignem.  Quasi,  babel 
verilatcm,  sicutibi :  Quasi  un-geniii  a  Falre.  Si  iile 
per  igoein  salvus  erii,  qui  jusius  est,  quare  non  foil 
soUiciiQs  ut  for:e  et  stabile  esset  quod  superrdifi- 


^vmfaiii  graiam  Dei  quee  data  e$t  mihi.  Non  secun-  3  cavil?  quiJ  de  illis  qui  sermone  aediOcanl,  exemplo 

'destruuiilT  Nesaiis  quia  templum  Dei  e$ii$,  et  Spiri" 
tus  Dd  habitai  in  vobis?  Nescitis  cujus  templum  sitis? 
Si  quisautem  templum  Dei  violaverit.  Sive  insinguliii, 
sivc  in  omni  Ccclesia.Nota  quia  bic  Spiritum  sancium 
Deum  dixii,  cujus  (eraplum  sumns  :  quia  ipsiys  lem- 
plum  sumus,  qui  babiiat  in  nobis,  quem  Deum  late- 
tur.  Disperdet  illum  Deu$.  Templum  enim  Dei  $a»* 
ctum  e$t,  quod  edis  vos.  Sive  suum  corpus,  peccando, 
sive  Ccdesiae  popuium,  ad  pravam  dortrinam  sedu- 
cendo,  aut  cerie  e\emplo  proprio  desiruendo.  Hoc 
Novatiani  proponut,  ut  excludaiit  poenitcntiMn* 
Quibiis  respoudendum  :  Si  Coriiitbii  jam  bapiixaii 
peccaverunt,  si  uon  admitiitur  pceiiileniia,  ad  queia 
profectum  illis  scribitet  dicll,  Ut  secu.idam  gratiaor 

^eaau.  Nemo  potcst  aliuro  Christum  vobis  prxdicare,  Q  liabeatis  Y  Saiic  us  Hicronymus  dixit  ad  Calatas  : 

Hoc  unum  scio  quo^l  qui  post  fidem  Chrisii  fornica* 
lor,  violui  lempluui  Dei.  Nemo  $e  seducat :  $iqui$  vi* 
detur  inter  vo$,  Nemo  sibi  blandiatur,  propria  vanF- 
late  deceptus.  Sapien$  es$e  in  hoc  ectculo.  Ad  redden- 
dum  malum  pro  malo.  Stulius  fiat^  ut  $it  $apiens. 
Stultus  judicaiur  In  boc  sxculo,  qui  impiet  Evange- 
liuro,  non  reddendo  malum  pro  malo.  Sed  stultns 
voluntaie  fil,  noti  natura.  Sapientia  enim  hujut  nrnndi, 
stultitia  e$t  apud  Deum.  Nihil  stullius,  quam  ut  vellel 
se  vindicare,  qiii  non  potest,  ei  Deo  suam  non  reser- 
vai  iiijuriam  :  quod  etiam  ille  (icere  deliet,  qui  so 
valet  in  boc  saeculo  vindicare,  vel  dum  ratiouem 
requirit  cui  juhetur  ul  credat.  Scriptum  e$t  entm^ 
Comprehendamtapienlee  inaetutiaeorum.  Nibilproficit 


I  meam  vtrtutem.  Vt  eapiens  architeetus.  Sapien- 

lii  arcbitecti  est  fundamenlum  poiiere.  Priinus  ergo 

iApostolus  Coriiithiis  fidem  insinuans  per  gratiam 

Dei  Christum  posuit  fundamentum  :  et  si  ipse  fon- 

damenturo,  quoinodo  Pelagiani  dicunt,  quod  bomo 

iacipiat.el  ille  eonsummet ?  Fandam^iifum  poiai, 

sTm  ttutem    $upercedificat.   Si   fuudamentum    ipse 

Cbristus,  quomodo  blasphemant  Pelagiani,  quod  ipsi 

lois  meritis  ad  fidem  venerunt  Christi?  Unu$quisque 

eutem  videat  quomado  superwdifieet.  L't  rectus  ergo 

ti  fortis  paries  crescat  :  ne  per  malam  coiiversatio- 

*eni,  velut  male  ca^mentati  lapldes  de  ^«iificatione 

IM    cadatis.  Fundamentum  enim  aliud  nemo  potett 

P^esere^  pmeter  id  quod  po$ilum  €i^  qui  est  Chrislus 


pneier  Jesum  in  quem  tota  fide  credentes,  firmi 

ilAle.SifundamentumCbristus,  ubi  sunt  qiii  dicunt 

^quid  boni  posse  haberi  sine  Christo :  et  sibi  fldem 

<|am  in  Christo  credilur,  tribuere  arroganler  praesu« 

iBQiil :  et  non  9gunt  Dco  gratias,  a  quo  eis  infusa 

^*^  dignoscitur?  Si  quis  aut.m  superadificat  super 

t^ndameatum  hoc  aurum^  argeutuni,  iapidee  pietiosos, 

^pUif  fenum,  s/tpu/am,  uniu$cuju$que  opu$  manife- 

i^um  trit :  die$  enim  dectarabit,  quia  in  igne  revclabi' 

<*r.  Tria  genera  suni  honorum  in  Ecclesia ;  hoc  est, 

^nus,  melior,  optimus,  et  tria  geiiera  his  contiaria ; 

^  esi,  malus,  p^or ,  pessimus :  quae  lignis ,  feno 

^  atipulglM>roparantur.  Alii  de  boc  loco  ita  sentiunt, 

^od  aurum,  argentum  et  lapides  pretiosos  «difi- 


^>  qui  erogatis  vel  dimissis  faculiatibus  suis,  aut  D  astutia  bominum  :  quo  possit  effugere  maoum  Dei  : 


"l^nasierium  expetit,  aut  remotus  a  sxculi  actibus 

^t^l,  vel  sie  in  ipsis  facultatibus  vivit,  lanquam  non 

l^aidens,  velut  aliena  sibi  commodata  possideat,  et 

^^ios  ait  easpropter  Cbrislum  amittere  :  ut  si  per- 

^uiio  propier  Deum  venerit,  expeditus,  paralus- 

^^  invenialor.  E  contra  vero  ligna,  fenum,  stipu' 

)>|Q  iiii  xdificent,  qui  Christiani  quidem  sunt  et 

^les,  et  bene  utuntur  bonis  suis,  sed  nimio  amore 

^"^pneantor  rerum  suarum  :  et  cum  venerit  aut  per- 

^^utio,  aul  jussio,  ut  privari  bonis  suis  debeant 

^^•ristiani,  si  non  negavcrint  Christum,  illi  non  plus 

ficiuiit  res  suas,  quam  Christum  :  sed  quia  plus 

quiia  oportuit  amaverunt,  cum  aroittunt,  non  sine 


aapiens  sibi  videiur  vir  dives,  pauper  autem  ^tensa« 
tus  reprebenditeum.£l  tl^ritm ;  Domiaiii  novit  cogittH 
tlones  hominum,  qumnodo  vanof  sunt.  Nihil  utilitalis 
conferl  ad  salutcm  verbosa  elo«|uentia.  Itaque  nema 
gtorietur  in  hominibu^,  in  pseudoapostolis,  s<d  nee 
in  aliquo  alio  vel  rege  vef  sacerdotc.  Omnia  vestru 
$unt,$ive  Paulu$,nve  ApoUo,  MeCfpha$^  $ive  muHdu$^ 
tive  vita^  $ive  mors.  Nos  veslri  sumus,  non  vos  iiostri. 
Sive  prtrsentia^  $ive  futura,  Omnia  enim  vtetra  $unt. 
Omnia  propter  sanctos  creata  sunt,  tanquam  nihil  ha- 
bentes  et  omnia  possidentes.  Sive  volueris  ad  liber« 
latem  rererre  :quod  vultis  eligere,sive  mortero.  sive 
viiam,  sive  prxsentia,  sive  fuiura.  Vos  autem  Christi . 


545  PRIMASU  ADRUMfiTANI  EPISC. 

ChriUui  aut^  Deu  Sic  Cbrbtus  Dei,  txnt  Deos  A  affeciu,  quia  sibi  ascribcbant,  qood  tsse  f  idc 

Cbristi,  si  ad  diviniutein  aptes  :  quaflqvam  sectto- 

dufln  bominem  traciet,  qiii  uDCtus  est. 

Cap.  IV.  Sie  nt  exiitimet  homd^  ut  miiiJifrof  CArifii 
et  diipensatorei  miniiteriorum  Dei.  Noa  ut  aqualet 
Cbristo.  Hiejam  qnmilur  inter  dupeniotorei  ut  fidelii 
quii  inveniatur.  Imerrogantis  voi  est :  boc  est,  jam 
hie  V06  puiaiis  eonscientias  judi  SLrel  Mihi  auiem  pro 
tmnimo  eet  ut  u  vobii  judxeer,  aui  ab  humano  die :  ied 
neque  me  iptum  judieo,  Et  diem  bominis  nbn  conco- 
pivi,  boc  esi  icmpus.  Nam  blc  bumaiitim  diem,  in- 
telleclum,  vel  cor  sapiens,  noii  absurde  acciplinr, 
qui  potest  judicarc.  Nihit  enim  mihi  comciui  ium, 
Nibil  mali.  &ed  non  in  hoc  juitificatui  ium.  la  boc 
tempore,  aut  die,  vel  certe,  si  roe  nemo  vituperet, 
non  mibi  inde  blandiri  debeo,  vel  eitoili :  aut  si  nul-  g  amiuatif,  nec  aliqnid  pro  Cbristo  pati.  Koi 


Et  utinam  regnaretiij  ut  et  noi  vobiicum  ra 
Dullo  Dostri  indigetis,  vel  indiguisiis :  sive  rei 
et  Dos  vobiscum  regnso^mus,  vel  socios«  ai  i 
gi^troa^compuureiii.  Futo  enim  quod  Deuu  i 
iUdoi  noviipmoi  oitendit^  tanquam  morti  d€ 
Veluli  quod  iu  Apocalypsi  proinisit,  dovIssIb 
poro  so  missurum  duos  ad  mortem  :  vel  b 
quL  ad  gtntes  uiissi  sumus.  QOa  ipectaemlt 
iuntui  mundo,  et  angelii  et  homimbui.  OmTiea 
ciani  nostras  injurias,  vtl  certameu,  Chrii 
pagani ;  vel  certe  angelos  simpliciter  ait.  N^ 
propter  Chriitum^  voi  autem  prudentei  in  Ckri 
omnia  sustinemus  propier  Cbristum :  «os  ai 
vultis  esse  Cbristlani,  ut  prudentiam   ssc 


lum  crimen  admisi,  minuia  forie  non  omnino  perca^ 
rui.  Qui  auiem  judicet  me  Dominui  Cit,  Ante  diero  ju- 
dicii.  Itaque  nolite  ante  tempui  judicare*  Occulus  co- 
giutiones :  quia  bomo  videt  in  faciei  Deus  autem  in 
eorde.  Quoaduique  ventat  Dominui^  qui  et  illuminabit 
ohuondita  tenebrarum,  et  manifititabiteoniHiacordiunu 
Quia  me  melius  Dominus  iiovit,  quam  vel  Bgo,  vel 
ullus  homin  tm  scit.  Ei  tunc  taui  erit  unicuique  a  Dio. 
llle  vero  laudabilis  est,  quem  Deus  laudabiiem  facit. 
Uesc  autem^  fratra,  tramfiguravi  in  me  et  ApoUo  pro" 
pter  voi,  ui  in  nobii  diicatii.  Ui  a  nobis  bumiliiatis 
sumatis  exempluin.  Ne  iapra  quam  icriptum  eet.  Su- 
pra  esi,  quod  non  est  scriptum.  Vnm  ad  enui  alte^ 
ruM  infietur  pro  alio.  Id  est,  coiitentione  orU  infle- 


voi  autem  fortii  in  Chriito.  Quasi  non  poisin 
dere  vicein,  qood  saecularis  poiest  prodentia. 
bilei,  noi  autem  ignobilei.  Quia  et  scientiam  l 
nobiliutem  gencris  pseudoapostoli,  sive  ati 
deiites  praeferebanl.  Viqueinhanchorameie^ 
ei  iitimui,  et  nudi  iumui,  et  colaphii  cwdimur 
ccepimus  praedicare  usque  iii  boc  tempua 
abundavtffius.  Et  inetabilei  iumui.  Nusquam  I 
sedcm,  vcl  cerie  sic  vobis  videiur.  Et  Utk 
operaniei  manibui  noitrii  :  maledicimur,  et  t 
mui  :  penecutionem  patimur,  ei  iuuinemui.  I 
rabatur,  ut  toia  die  doceret,  et  nocte  laborai 
postera  dle  pancm  manducaret,  non  ut  soIiU 
neret  die  noctu  |ue  in  uli  opere  impenJen 


roiui  quls  melior  sit.  Quii  enim  te  diicernii?  Cujus  C  uiide  tam  ipse»  quam  discipuli  sui  viverent.  J 


niomeiiti  es?.  ilicconversus  csi  ad  iiiflatos  scieniia 
sermoiiis.  Vel  cerie  :  Quis  te  di>cernit  a  massa  per- 
ditionis,  nisi  DcusT  Nam  non  meriu  tua,  iiecscien- 
lia  tua.  Diciiur  bomini  tanquam  de  setnetipso  pns- 
suinenii :  Quis  eniro  te  discernil,  uiique  ab  irae  vasis 
a  luassa  pcrditionis,  quae  per  unuiii  omne>  misit  in 
damuationem  ?  Qui^  ie  discernit?Ei  Unquam  respoii- 
dissct,  discernii  me  lides  mea,  proposilum  nieum, 
ineriiuiu  iiieum  :  Quid  eniin  babes,  inquii,  quod  non 
accepisii?si  auieiii  acccpisli,  quid  gloriaris,  quasi 
non  acceperis?  buc  est,  qnasi  de  tuo  sit  u  ide  dtscer- 
neris ;  ergo  ille  discernil,  qui  unde  discernaris  im- 
pcitit,  pocnam  deb  Uin  removenJo,  et  indebiiam 
gratiam  largiendo.  Quid  autem  habei  quod  non  aecc- 


mamur,  ei  obiecramui,  Pro  eis,  qui  nos  blasp! 
Tan^icam  purgamenla  hujui  mundi  facii  tmm 
stus  immundus  e^t  apud  malos.  Omnium  ja 
uique  adhuc.  Omnium  bumiilimi,  alijecii , 
spectl,  mappula.  Non  ui  confundam  voi^  heet 
icd  ut  fUioi  meoi  chariuimoi  moneo»  Poters 
fund',  si  illos  non  consolarctur  :  non  ad  c 
nem,  sed  ad  profectum  vesirum  scribo.  Nun 
cem  milUa  pwdagogorum  habeatii  in  Chriito, 
multot  putret.  Omiies  quolquui  jam  natis  appc 
patres  esse  non  possunt.  Nam  in  Chriito  J 
Evangelium  ego  vot  genui.  Ble  primuin 
Domino  credidistis.  Rogo  ergo  vot,  imitaio 
tote.  Bonorum  flliorum  est  iii  omnibus  imi 


piilifQuid  liabes  ei  le,  nisi  forte  peccatum?  Nam  D  rQuies.  Ideo  mitiadvot  Timotheum,qui  ea  fii 


sive  scicnii;),  sive  aliqiiid  boni  in  lc  esl,  don.im  Dci 
cst :  quod  si  ei  tc  esse  crcdideris ,  dicetur  libi : 
Quid  b:ibes,  quod  non  accepisti?  ei  erenit  tibi,  si 
tibi  aliquid  ascribis,  et  n.m  Deo,  illud  Evangel  i, 
qiiod.de  ingralo  dicitur  :  Qui  enim  non  babet,  id  e^t, 
a  Deo,  eliam  qiiod  videtur  babere,  anfereiur  ab  co. 
Et  ideo  declinemus  superbiam,  ct  demus  Deo  gloriaiu, 
a  quo  est  oranc  daium  optimum  :  ne  si  a  noliis  vel 
fidein,vcl  bona  opera  esse  credimus,  perdamus  quod 
baliere  videniur.  Si  aulem  accepitti,  quid  gloriarit, 
quati  non  acceperit?  Qivdsi  ailquid  iuum  habcns.  Jam 
taturati  ctiitjtnn  divitet  facti  ettit ;  tine  nobit  rcgnaUt. 
DoLiriiia  vel  scicnlin.  Iloc  iitrrepaiitis  pronuuiialur 


cAariisimiM  et  fidelit  in  Domino.  Quanlo  flde 
teris,  ianlo  cliarior  universis.  Quivoteommm 
Qui  vos  ei  nieis  liiieris,  et  suo  doccrei  eiempl 
eniin  sine  alio  non  poierii  esse  perfecium.  Yi 
quce  iunt  in  Chritto,  Yiia,et  cursum  meuro,  t 
bores.  Sicut  ubiqne  in  omni  Eccletia  doceo. 
doclriuam.ctconvcrsalionem  quibus  ubiqiie 
iiiccdo,  et  a  nullo  quidquain  lucri  vel  commi 
poris  prxsenlis  accipio.  Tanquam  non  vemit 
ad  voi,  tic  infiati  tuni  quidam,  Taudiu  iiiflj 
aliqiiis,  qiiandiu  iion  vciiii,  qui  veram  habel 
liam  :  non  illam  qua:  siultiiia  est  apud  Dei 
fiiam  autcm  ciio  ad  vot ,  fi  Dominui  vohetii 


17 


IN  EPISTOLAM  1  AD  CORINTHIOS  COMMENTARIA.  MS 

e^ntmqui  inflati  tunt^  ted  vir-  A  duki  accrbum  ractnm?  Non  utique  fornicariit  ftujut 


tmm.  Virttttem  fldei,  qntt  ia  operibu8  Cbri&li  cftt,  vel 
laift.  aon  emm  in  ttrmone  ett  regnum  Dei^  ted  in 
rfsM.  Novum  Te-tameDtpm.  Quid  vultit.  Benigmis 
agi«ier»qui  discipulonim  correctionem  in  eonim  po- 
lil  ?»luntaie.  Si  bod  emeDdaiis.in  virga;  si  autem, 

eonaolatione.  In  virga  veniam  ad  vot^  an  in  chari» 
U^m  tplritu  mantuetudinit?  In  virga  jusliiiae  qua 
ifD  «UI8  est  Petrus  ad  Ananiam  et  Sapbiram,  e( 
aolw  ad  Magom  :  simulque  considerandum,  quod 
tt  ira  in  Dostra  sit  posita  potesiate,  non  nos  in 
IQS  :et  tunc  exeritur,  quando  Dei  injuria  vindicatur. 

Cap.  V.  Onmino  auditur  inter  vot  [ornicQtio.  \u  Ec- 
tfsia  cni  vos  praeesiis.  Et  talit  fornicatio,  qualit  nec 
\Mtrgentet,  Oslendit  cnr  iram  prxmiserit.  Ita  ut  uxo- 


mundi^  autnvarit,  aut  rapacibut^  aut  idolit  tenienti' 
bug.  Non  genlium  fornicariis.  Alioquin  debueratit  de 
aoc  mundo  exUte.  Alio  genere  debueratis  exisse, 
noD  8ic,  aut  certe  si  sic,  melius  vobis  fuerat  mori. 
Nune  autem  tcripti  vobis^  non  conmutceri,  Il'>c  ipsum 
nuoe  scripsi  quful  dico.  Si  it  qui  frater  nominatur » 
e$t  formcariut,  autavarutt  aut  idoln  tervient  aut  ma- 
tedicus,  ttut  ebriotut,  aut  rapax,  Non  ex  solo  itomine 
diceiidus  est  frater,  sed  ex  actu.  Sed  si  quis  fomica- 
tor  Aominaiur,  quod  et  in  Veieri  Testameoto  iiiveni- 
tur  :  Qui  se  jungit  fornicariis,  nequam  erit :  putredo 
et  v^rmes  hasredilabunt  eum.  Ciim  hujutmodi  nee 
cibum  tntmere,  Quid  enim  mibi  de  Ot  qui  forit  sunt  ju* 
diearef  Nonne  de  ut  qui  intut  iunt  vot  judicatit?  i^ec 


i  jNtfris  sttt  atiquit  habeat.  Concubinam  patris  sibi  B  istutn  commnnem  qoem  concessi,  cum  geiaibus  si  irt 


Mjpverit.  Et  vot  inflatiettit,  luflati  estis  vana  scientia, 
dsupcrbia,  et  nonest  vobis  cura  dc  his  qui  pi- 
WU ,  nt  conveniautur,  et  aut  corrigantur  ,  aut  re- 
jiciaDtor.  Et  non  magit  luctim  habuistis,  Boni  paslorrs 
MBper  pro  pnpuli  peccatis  flevere ,  sicut  Jeremias 
fidt:Qois  dabil  capiti  meo  aquam.cui  non  volunias, 
seii  beryms  defuere  ?  Ut  toVaiur  de  medio  vetlrum 
qtikoc  oput  fecit,  Sive  qui  feeil,  stve  Sntanas  tolla- 
lar,  dum  nou  babet  per  qucm  opcrari.  Ejo  quidem 
tktmt  corpore  ^  prcttent  autem  tpiritu ,  jam  judicavi 
■I  frtnent  eum  qui  tic  operatut  est^  in  nomine  Domini 
Btifrt  Jfitt  CArMli ,  congregdtis  roHi.  Ne  tan  om  ex 
iDtftQ  judicare  piitaretur.  Et  meo  tpiriiu,  Mearum 
ittcnrum  jud!cio.  Cum  virluic  Domini  Jesu,  Domini 


volueritis.  Nam  eot  qui  forit  tunt  Deut  judicabit,  Fo- 
ri8  Ecclesiam  sont  Judaei,  haereiici,  vel  genii!es.  ilii- 
ferte  malum  ex  vobit  iptit,  Non  ex  geoiibus,  sed  ex 
vobis. 

Cap,  VI.  Audet  atiqwt  vettrum  habent  negotium  ad^ 
vertut  alterum.  Ausi»  est  aliquis  contra  praeceptum 
f^omioi  Tcnire  diceiitis  :  Si  qnis  tecum  voliierii  judi- 
cio  couiendere,  et  tunicam  tuam  tollere ,  dimitte  illi 
ci  pallium  7  Dic  intelligitur  qnod  roaxime  propter 
foroicaiiones  accusarentur  in  jiidicio  sxculari :  quia 
illud  hic  in  media  causa  fornicationis  immisit.  Judi- 
cari  apud  iniquoSy  et  non  apudtanctot?  Ilic  proba!ur 
judices  gentile)  fuisse,  quod  iniqui  dicuntiir.  An  ru» 
tcitit  quoniam  tancti  de  mundo  judieabunt?  Sicut  Sal- 


ii«q«e  non  deerit  virtus.  Tradcre  hujutmodi  Satanee  G  vator  ait :  Sedebitis  super  dnodecim  sedes,  judicautes 


I  hleritum  carnit.  Ut  habeat  poiestalem  accipiendi 
hia,  nt  vel  sic  convertatur,  diira  viderit  se  iiec  bic 
trais,  Dec  in  futuro  spiriius  requiem  hahilurum. 
fe^eDdom  :  quia  qui  excommuiiicatur ,  Satanae  Ira- 
t«r.  Ut  tpiriiut  talvus  tit  in  die  Domini  Jetu,  Quod 
iaspiriium  Satanas  non  acceperit  potestaiem,  dum 
•vrigit ,  solius  Domini  judicio  reservatur.  iVofi  est 
^gloriatiove  tra,  Qui  lalem  in  Eccle^ia  admitlit.s. 
etri7'i  qma  modicum  fermentum  totam  mattam  cor^ 
mpiiMgnoratis ,  quia  unius  mali  exemplo  mnlti 
^ont  perire,  et  per  unius  delictiim  in  omni  po. 
klo,  ira  Dei  supervenit  in  populo  Judxorum?  Ex- 
fwfole  veUmfermentum,  ut  titit  nova  coruperuo ,  si- 
'^  ettk  axymi,  Nihil  in  vob  s  remaneat  pristinae 


duodecim  iribus  Israel.  Quod  autem  illis  dixit ,  om- 
nibtts  dixit,  qui  eos  fuerint  imitati.  Nam  de  illis  duo- 
decim  unus  periit ,  et  a'4us  qui  illom  non  audierat . 
ejiis  loco  successit :  et  Paiilus  et  Barnabas  apostoli 
fueruDl.  Et  ti  in  vobitjudicabitur  mundut,  indigni  cttit 
qui  de  minimit  judicett ?  Sive  per  vos,  8ive  vestro 
exemplo.  Netcititquomam  angeiot  judieabhnut?  IWos 
angolos  qui  contra  naturam  peccaverunt  judicabunt 
ii  qui  supra  naiuram  castitutem  cum  Dei  auxiiio  ser- 
vavcroni.  Quanto  magit  tcecularia?  De  rebus  sxculi. 
SiBcularia  igitur  judida  $i  habueritit ,  contemptibitet 
qui  tunt  in  Eccletia^  illot  conttituiie  ad  judicandum. 
Possunt  de  bis  etiam  illi  judicare,  qui  sunt  minimi 
in  Ecclesia ,  aut  certe  qui  injorias  suas  conteinnuni. 


wersaiionis.  Etenim  patcha  nottrum  immotatut  ett  D  Notandum  quod  minimos  dicat ,  qui  in  Dei  lege  non 


^nttu,  Facti  per  baplismum  mundi,de  sspculi  vitiis 
1  vinutes  Domini  iranseamus.  llaqueepulemur^  non 
^fermentoveleri,  nequein  fermento  maliticeet  nequitice, 
^  ia  Ofymis  tinceritatit  et  veritatit,  Scripti  vobit  in 
Pt^loia,  ne  commitceanuni  fornicariit,  *  Non  agnus , 
^  erat  figura  Chrisii ,  et  illi  quidem  septcm  diebus 
^yta  comedebaot,  nos  se mper,  si  siropilces  sumus, 
iMi  et  septem  diebus  roundus  est  facius  :  *  qiiotidie 
^J  agnos  occidiiur  :  quotidie  pascba  celebratur  : 
<l*i  Cermentum  malitiae  ei  nequitiae  non  hahet.  Non  in 
tthiriuie  ventris,  quo!  ad  Deum  non  pertinef,  sed  in 
tinplicitate  mentis  ct  cordis  piiriiatc.  Fermentiim 
NiiQqQid  est,  nisi  corruplio  natura: ,  idipsum  de 


sunt  iDStructi,  sed  in  saeculi.  Ad  verecumtiam  vettram 
dico.  Quod  dicturus  sum,  ut  crubescant  qui  suntta- 
les.  Sic  non  ett  inter  vot  tapient  quitquam  qui  potsit 
judicare  inter  fratrem  tuum?  Nunquid  non  esl?  Sed 
frater  cum  fratre  judicio  contendit^  et  hoc  apud  infide- 
tet.  Duplicant  peccatum  et  quod  litigant ,  et  qnod 
apiid  inQdeles  litiganL  Jam  quidem  omnino  delictum 
est  in  vobit,  quodjudida  habetit  inter  vot.  Prinmm , 
quia  praeceptum  Christi  contemnitis,  jam  peccaluin 
habetis.  Quare  non  magit  injuriam  accipitit  ?  Quare 
non  magit  fraudem  patimini  ?  Illis  loquitur,  qui  facii«- 
baiit,  non  qui  patielianiur  :  Sustinere  debetis  si  quis 
vobis  fecerit  injuriam.  Sed  vot  injuriam  faeitit  el 


"  lasanabili  vltio  laborat  iocus  intcr  duos  asteriscos  indusus.  Cdit. 


h\& 


FRlMASn  ADRUMCTANI  EPISG. 


fraudati$,  et  hoc  fratrikui.  An  nescitit  quia  iniqm  re-  A  sie  gr«viorem  dicll  esse  rornlcationein ,  qiiai 


gnum  Dei  nen  poisidebuntf  Quibus  nec  Ticem  licet 
reddere  inimicis.  Notiteerrare,  nequefomicarii^ncque 
idolii  iervienteif  nequeadulteri^  neque  moltee^  neque 
nuueutorum  eoneubitorei,  neque  furee,  nequea9ttri,neque 
ebrioiif  neque  malediei,  neque  rapaces  regnvm  Dei  poi' 
iidebun*.  Nolite  seduci,  eiislimantes*de  multis,  ei  non 
etiam  de  udo  peccato  ponioiidum.  Et  kmc  aliquando 
quidem  fuiitii.  Nolite  timere  de  praeteritis  :  Untnm 
ne  post  baptismum  criminosnm  aliquid  commlttatis. 
Sed  abtutieitis,  ied  ianetificati  eitii ,  ied  juitificati 
eitii  in  nomine  Domini  Jau  ChrisH  et  Spiritu  Dd 
nostri.  Abluti  in  nomine  l>omini  iesu  Christi,  san- 
ctificati  perSpiritum  sanctum.  Hic  totam  Triniiatem 
intelltge.  Omnia  mihi  ticent,  eed  non  omnia  expediunt. 


illis  esse ,  qoae  apud  illos  levis  Tidebator ,  i 
consueiudinem  ierat.  An  nesctlts  quomam  m 
vcitra  templum  iunt  Spiritui  ianeti  qui  im  W0b 
quem  habeiis  a  Deo ,  et  non  eitii  teitri.  Empt 
estis  pretio  magno,  Qui  non  esl  suns ,  non  deb 
vivere,  sed  illi  cujus  est  .sanguine  comparata 
vult,  inquit,  post  me  venire,  abneget  se  sibi.  S 
a  servo  parva  pecunia  comparato  contlnoum  seff 
quxrit,  quanto  magis  ille,  qui  plus  pro  oobi 
daret  non  habuit,  qnam  semetip^um?  Clorific 
agite,  ot  gloriflcetur  per  vos  Deus,  et  per  ope 
stra.  Et  portate  Dominum  in  corpore  tenro.  Ut 
mns  imaginem  ccelestem.  Notmdum,  quod  hie 
qoero  portare  jubemur,  Spiriium  sanctum  dlei 


Qnia  de  furnicatione  tractai,  vnlt  materiam  fornica-  B  Jus  snperius  membra  nostra  templum  esse  U 


tionis  ostendere.  Omnia  mihi  ticent^  ted  ego  iub  nuHhu 
redigar  potenate.  Licet  iiobis  mandocare  et  bibere ,  - 
sed  si  subjecerimus  nos  comessationi ,  boc  ipsum 
iiciium  perducet  nos  ad  illicitum ,  boc  est ,  ad  for- 
nicntionem.  Sic  et  de  nuptiis ,  et  de  divitiis,  et  caete- 
ris  hiijiisiiiodi  rebus  potest  intelligi ,  qnss  non  sunt 
pec(  atum ,  sed  ad  occasionem  possunt  perducere  de- 
lictoruin.  Etea  ventri^  et  venter  eicii :  Deui  auSem  et 
hunCf  et  hcee  deitruet,  Et  haec  duo,  id  est,  et  veo* 
trem,  et  escam,  et  ipsum  hominem,  quiin  his  est. 
Corpui  autem  non  fomieationi,  ied  Domino,  et  Dominm 
corpori,  Deus  vobiscum  est ,  quandiu  vos  esiis  cum 
illo  :  si  autem  dereliqueritis  eum ,  derelinquet  vos. 
Deus  vero  et  Dominum  suscitavit^  et  nos  suscitabit  per 


est,  dicens  :  Vos  estis  templum  Dei.et  Spiriti 
babitat  in  vobis.  Et  nunc,  Glorificate,  inqnil,  ( 
Lite  Deum  in  corpore  vestro,  otiqoe  Deum  Sp 
sanciom. 

Gap.  VII.  De  quibus  autem  scripsistis.  Interpi 
respondet :  Bonum  est  homini  muiierem  non  u 
Bonom  erat  lllud,  quod  optimum  praedicavi :  i 
bonum  babenti  non  tangere ,  quanto  magis  i 
duxerit  melius !  Incontinentia  et  tennpore  el  ae 
Inflrmitaie  prohibetur  :  castitas  auiem  sempi 
test,  Deo  adjutore  et  custode,  servari.  Ilt» 
niagis  qooereodum  est  quod  aeternum  esi.  Quan 
Crescite  et  multiplicamini  et  replete  terram  1 
autem  etiam  ipsa  tcrra  jani  non  capit  homloe 


rir/ttrtfm.Si  suscitaviipomlnum.et  nosquoque  eadem  C  potuii.  Inquit ,  omnes  de  terra  facera?  potol 


virtute  suscitabit.  Si  ejus  membra  sumus,  ergo  debe- 
nms  membra  no.  tra  sanctilicare  ^  ut  in  eo  manere 
mereamur.  Nesdtis  quoniam  corpora  vettra  membra 
Christi  sunt?  Oinnis  Ecclesia  corpus  Gbristi  est ;  sln- 
guli  autem  membra.  Tollens  ergo  membra  Chriui^  fa- 
ciam  membra  merelrids?  Abut,  NoQ  dixit  A)micatoris, 
sed  meretricis  :  ut  osienderet  eum  ejusdem  esse  cri- 
roinis  et  nominis,  cujus  meretrix  cum  qm  fornica- 
tur:quia  hominibus  minus  vidctnr  peccare  vir  quam 
mulier.  Simul  notandum ,  quia  anie  tollit  membra 
Cbriiti,  qui  facturus  est  mereiricis  :  in  eo  fornicalor 
m:ijoris  est  criminis ,  quia  tollit  membra  Cbristi ,  et 
facit  ea  niembra  merelricis.  An  nescitis  quoniam  qui 
adhceret  meretrici,  unum  corpus  efficitur  f  Erunt  enim 


noluit :  potuitenim  et  pinnaios  ct  cornutos  lu 
facere.  Sed  omnia  secundum  rationem  sibi 
optimo  fecit.  Ipsam  denique  Evam  iioluit  d( 
facere,  sed  de  cosia.  Si  auleni  putas  roodo  i 
in  omnibus,  imitare  Cain  et  cxieros  qui  p 
sorores  duxere.  Si  ergo  boc  sic  erat ,  omiiia 
secundum  prasscientiam  qua  Deus  est  tem| 
ordiiiasse  credamus.  lllud  etiam  credendum , 
modosecundum  legemnubantnon  peccare;  kn 
propter  filios  nubcre  permiltit,  non  propter  lox 
In  boc  se  eliam  animalibus  deteriores  facionl 
nes,  quod  cum  nec  prxgnatis  parcunt,  ostenc 
homlnes  uxores  non  propier  filios  aCceplfh.  ( 
tem  sola  filiorum  causa ,  postquam  peperit 


duo  in  carne  una.  Qiomodo  cum  uxore  licile,  slcet  D  gbstinet  sc,  et  dum  laclaiur  infans,  et  per  i 


cum  meretrice  una  caro  efficitur  pcr  amorem  -illici- 
ttim.  Qui  autem  adhceret  Domino,  unus  spiritus  est, 
Quomodo  qui  carnis  opera  facit  caro  est ,  ita  et  qu: 
Dei  opera  facit,  unus  spirilus  est.  Fugite  fornicatio- 
nem,  Videntes  quam  gravis  sit.  Omne  peccatum,  qwsd- 
eunqne  fecerit  homo^  extra  corpus  est.  Omue  pcccutum 
ab  uno  potest  fieri,  qui  corpus  dici  non  potest ,  sed 
ineiiibrum  :  in  fornicatione  aulem  duo  pereunt,  et 
duo  possunt  dici  corpiis  :  gravius  ergo  est  ubi  duo 
pereunt ,  quani  nbi  uniis  :  quia  rcliqua  peccata  pos- 
sunt  et  siiie  corpore  fleri.  Qui  autem  formcatur  in 
corpus  iuum  peccat.  Quidam  de  corpore  Ecclcsiae  pu- 
lant  dictum  :  sod  iu  corpus  suum  leccat.  ail :  sive 


forte  jam  partu  cessanie,  cessaiur  et  ab  opei 
tiali :  non  tangere,  secundum  usum,  non  soc 
tactum  simpUcem.  Propter  fornicationem  t 
quisque  suam  uxorem  habeat^  et  unaquwque  i 
habeat,  Uxori  vir  debitum  reddat :  similiter  autem 
viro,  Fornicatoribus  concessil  ut  nubant,  ineoi 
ne  foruicetur  :  sicut  si  dicit  medicus  infirmo :  1 
tibi  erat  non  manducare  poma  :  et  ille  non  sc 
contlnere,  ut  velii  manducare  ficus :  postea  n 
concedat  i!li  dura  cosita  ^  tanium  ne  manducei 
morialur.  Unde  proMlicanda  est  perfeclio  :  qui 
non  potest ,  dandum  reniedium  nupliale.  Mu 
corporis  potestatem  non  habet^  sed  orr.  Quli 


^  Legeodum  probabiliier  durccina,  a  duracinum,  qood  est  Gallice  bigarreau,  Edit. 


Hii  abstulil  liberlalem. 


IN  CPISTOLAM  1  AD  CORINTIHOS  COMlltNTARIA.  KiS 

Smilitrr  autem  et  vir  $ui  \  cr  fiant,etcainvideriniexebriosi8ft(ibrias,ei8«(»eii»ii 


iprpmrh  p6te$iatem  fto«  habet,  $ed  mulier.  Agn(>8<*ant 

iri  Mn  sibi  licere  «rmiii  prxier  uxorcm  agnoscerc , 

tiiU  xqeaii  sorie  sibi  invicem  sunt  subditi  el  debi* 

ogvt.  Nolite  frauiiare  invicem^  ni$i  fme  ex  con$€n$u 

td  tampiUt  ui  vaeeti$  arationi :  et  iterum  revertimini  in 

4.-]NHiH.  Non  poiesit  vscare  oraiioni  qui  inconiinens 

esA.  Non  toittm  Miem  continentia  in  Noyo  T^iaroento 

lavdabiUs  est,  sed  et  in  Veteri  Tesiameu^o,  descen* 

s«r«t  Deus  in  oKmtefli  Sinai ,  sanetificari  jubet  po- 

piilum  a  mulieribus  tridoo ;  quyito  igitor  magis  Deum 

«idere  poterit  qui  semper  castus  esse  yoluerit?  Si- 

•iliier  et  sacordos  Dayid  probibuit  sanctum  panem 

qiMNir«que  mondos  a  molieribus  esse  cognosceret :  et 

?euus  jubet  eiiam  a  licitis  temperare.  Ne  tentet  vo$ 


humiles,dicant :  Vere  lex  Dei  est,  qo»  sicpotuii  mu- 
Ure  mores  lnolitos«  Credo  jaiu  provenerat  ut  oon- 
oullae  femin»  per  yiros  fideles ,  ei  yiri  por  uxores 
fideles  in  fide  yenirent :  ei  quamyis  noo  dicens  no* 
mioa,  exemplis  esl  tamco  bortalus ad  confirmandura 
coiisilium  sunm.  Et  ^anctificata  e$t  mulier  in/ideli$ 
per  frirum  fidelem,  Alioquin  /!/tt  veslrt  immundi  eteeni^ 
nuue  autem  $ancti  $unt,  Si  ambo  infideles  esseiis, 
necessario  filiiyos  imitarentur :  nuoc  auiem  forsi  ao 
fidelem  imitaolur,  et  sancti  sunt :  quia  etiamsi  do 
duobus  fidelibus  oaseantur ,  sic  nascantur,  tanquam 
si  oleaster  ex  oliva.  Oleasirum  dico  propter  originale 
peccatum,  et  propter  boc  sunt  sub  diabolo,  iiisi  ro- 
nascantnr  In  Christo :  quia  diabolus  culp»  .luctor 


Ssiaaaf  propter  incontinentiam  vestrai}.  Ne  uno  se  re-  3  ost,  non  naiurs.  Jam  credo  quod  erant  parvuli  Chri- 


tnliente,  alius  fornicetur,  et  Satanns  locum  lentandi 
uneniai.  Hoc  autem  dico  gecundum  induigentiam^non 
mmdum  imperium,  Voto  auiem  omne$  konune$  e$$e 
uaa  m&p$um.  Hoc  infirmis  indulgeo ,  non  perfectis 
yrxeipio ,  qui  omnes  homines  velim  me  in  omnibus 
ioiiari,  qui  scio  quaniom  possit  casliias  apud  Deum. 
Sdunusqui$que  proprium  habet  doiium  ex  Deo,  aliu$ 
fiodmiic,  aliu$  vero  $ie.  Prpprium  doiium,  quia 
tas  dtyideos  singulis  prout  vult ,  quia  nec  omnes 
ctpiiini  verbum  hoc.  Ccternm  sl  omnes  possoiit , 
^wnodo  dictt  Scriptura ,  quod  nemo  esse  possit 
ttsUaens,  oisi  tu  dcderis^  Dooum  ex  Deo»  alius  qui- 
te  iie ,  alios  vero  sic.  Audis  donum  ,  ccsset  prae- 
Kio*  Dieo  autem  non  nupti$ ,  et  vidui$.  Incipit  de 


stiani,  qui  sive  auctore  uno  ex  parentibus,  sive  uiro- 
que  consentiente  sanctiftcati  erant :  quod  non  fieret, 
si  uno  credente  dissociaretur  conjugium.  Quod  $i  iii- 
lidelie  di^cedit^  ditcedat.  Non  est  eiiim  m-tjor  mnri- 
tiis  quam  Deus*  iVoii  e$t  enim  servituti  $ubjeclu$  fro' 
ter^  aut  eoror.  Nuoquid  sic  qiiis  nubet ,  ut  serviat  el 
pereal  propler  alterum  iofide^em?  Et  notandum,  quia 
invicem  servi  sunt.  In  eju$modi,  In  ejusmodi  re,  aul 
causa.  /11  pace  autem  vocavit  no$  Deus.  In  liberiate  : 
non  ergo  debemus  nos  ulirodiscere.  (Jnde  enim  scti, 
mic/isr.  st  i;irum  $aivum  facie$  ?  Aut  unde^cis,  vir,  $i  mo  • 
tierem$alvamfacie$?  Ni$i  unicuique  tieut  divieit  Doiiai* 
mcs :  UNttm^tttfiK^ii^  $icut  vocavU  Deu$.  In  duhio  po- 
suil  :  sed  semper,   si  qtiid   ambiguum  est,    in 


^qai  uxores  non  hahent,  etde  viduis.  Bonum  e$t  C  meliori  parte  inlellectus  duceudus  est.  Ita  et  am- 

%  tt  vc  maneanty  eieut  et  ego,  Quis  potest  diccre 

^i  esse  bonom,  quod  ipse  dicit  esse  bonumt  Quis, 

^^^91^  p«>ssit,  nisi  forte  Jovinianus?  Quod  $i  non  te 
^MiMMi,  ntr^anl.  Aut  incontinenter  patierfs,  atit  nu- 
^o  oon  debes,  si  continens  esse  vis.  Metius  est  enim 
^a^ere  quam  uri,  Fornicatio  igne  punitor,  sicut  dicit 
^^as  de  nurii  sna.  Producatur ,  inq»it ,  et  inceoda* 
^^.  Ad  comparationem  ergo  rornicationi^,  est  nielius 
*^^ibcre.  Eti  autem  qui  matrimonio  juncti  lunf,  prceci' 
^^o  non  ego ,  $ed  Dominu$.  Hic  proprie  loqnitur  ad 
^^iagau>8,  ne  dimitierent  oxorcs,ot  alias  ducerent 
^it  pulchras,  aut  divites,  sicot  Judaei  faciebant. 

^^rem  a  viro  non  ditcedere,  Si  quis  dimiserlt  uxorero, 

^icepia  caosa  fornicaiionis,  facit  eam  moechari.  Quod 


bulet :  et  $icut  in  omnibu$  ecclesus  doceo,  Sive  cuui 
uxqre  ,  sive  sine  uxore.  Sive  circumcisus ,  sive  iii 
prxpullo  :  sive  servus,  sive  liber.  Ctrciitn^fSMi  aliqiiis 
vocatus  est  :  non  adducat  proeputium,  Sive  cum  uxore 
vocaius  est,  non  dimiltat  eam,  sive  sine  uxore,  non 
ei  opus  nubere,  si  in  eo  consilio  acquiescit,  et  si  po- 
test  conlinere.  Nam  circumcisus  quoniam  habuit 
prxputium,  revocare  non  potest  se  superfiuo  cir- 
cuinci^um  qiiod  suo  teirpore  opus  fuit ;  non  dicat, 
mclius  fuerat  si  non  fuisscm  circuuicisus ,  non  vival 
gentililer.  /n  praipulio  aiiquis  vocatu$  e$t?  non  circum- 
cidatur,  Non  puiei  fidem  Domini  causom  esse  dissidii. 
Et  circumcisio  nihil  e$t ,  et  praepvtium  nihil  e$t ;  $ed 
ob$ervatio  mandatorum  tei,  Unusquisque  in  qua  vc 


it^  manere  innuptam,  Non  ita  dlscedere,  ut  D  caiione  vocatus  est,  in  ea  permaneat  apud  Deum,  N.  c 


^^  nabai :  si  ob  aliquam  causani  discesseril ,  alii 

^  Dubat.  Aut  viro  $uo  reconciliari,  Et  vir  uxorem 

^Hmittal.  Nam  ca;teri$  ego  dico^  non  Dominus.  Me- 

^•testsi  ad  yinimsnumrevertatnr,quam  alii  nubat. 

^ftti  frater  uxorem  habet  infidelem^  et  hcec  eonsentit 

^ere  eum  t//o,  non  dimittat  iUam.  Et  $i  qua  mulier 

^ibitnrum  infidelem^  et  hic  consentit  habitareeum  itla^ 

am^Mlffof  rtrom.  Si  quis  unus  credidil  e  diiobus :  non 

41»  peniiseril  infiJelem  fideli  non  jungi,  sed  dejani 

etajanclis  loquitur.  Sanctificatus  est  enim  vir  infidclis 

M  muUere  fdeli.  Sspe  contigit  ut  lucrifierel  pcr  mu- 

(iereim  IJeo  ait  beatus  Peirus,  ut  si  qui  non  crcdunt 

terbo,  per  mttlierurorconversaiionein,  sine  rerbo  lu- 

Patrol.  LXVIII. 


(»best,  nec  prodcsi  in  hoc  lempore.  Servus  vocatus 
e$?non  itt  (t6t  cttr«p.  Aliqui  serviiutem  conjugiuiii 
volunt  intelligi.  Sed  et  si  potet  Lber  fieri^magis  utere, 
Quia  Deus  cuiiditioiies  iion  respicii ,  sed  meniem  el 
voluntatein  :  ncc  di(?as,  qiiomodo  possum  Deo  pla- 
cere,  scivus  suin?  Qut  enim  in  Domino  vocatus  s.r^ 
vtti,  liberlui  esi  Domini  ;  similiter  qui  liber  vocutus 
e$t  ^  servus  eet  Christi  Qui  bominis  scrvus,  apud 
Deum  libcr  cst :  et  qui  apiid  bomiiies  esl  liber,  cst 
serviis  Dci :  ergo  ambo  unuin  sunt,  Non  csl  enini 
acccplio  personaruin  apud  Dcum.  Pretio  empti  eslis ^ 
nolite  fie>i  servi  hominum,  (Jnusquisque  in  quo  voca" 
ttt$  ei/,  fratre$%  in  hoe  maneat  apud  Deuvi,  Noliie 

17 


T23 


PRtMASII  ADRUMETANl  EPISG. 


propter  homines  scrv  e  ad  oculum,  iit  liominibus  A  ^Uenus  simiis  naiiir.T.  Nam  sapiens  alkH 


placeatis :  sed  omnia  propter  Deum ,  credentes  vos 
roereedem  consacuturos  a  Deo.  De  virgimbui  autem 
prmaptum  Domini  non  habeo.  Scrijtis  respondit : 
qnia  illi  dicebont :  Ubi  praecepta  est  firginiias  7  ut 
superfluum  demonstrarent,  quia  qund  sub  praecepio' 
est,  non  impletum  pnnitur,  impletum  auiem  prse- 
mium  non  liabet.  Consitium  dat,  Salvatore  dlcente, 
Non  omnes  capiunt  vcrbuni  istud  :  sed  quibus  da- 
tum  e^t.  Nam  si  generale  essel,  quod  potest  unus,  et 
omiies  possent.  Occasio  castiiatis  est  abstinentia  : 
oc^asio  autem  incontinentitie ,  luxuria  esl.  Daiur  au- 
tem  a  Dco,  qiiia  ipsius  proprium  donam  est ,  dicente 
prophcta :  Cum  sciain  quin  ncm»  esi  continens,  nisi 
tui  credidcris.  Consilium  aulem  do,  Implet  illud  Do- 


emendatur.  Ideo  Salomon  :  Cor,  inqaltv 
domo  luctus  ,  cor  autem  insipientis  in  d 
vii.  Prtelerit  enim  figura  hujut  mundi,  H 
figura  fuiuri  est.  Si  figura  lalis  e&t ,  qoal 
las  ?  Sicut  sielia^igura  est  solis.  Ko/o  m 
sollicitudine  esse.  Ideo  non  nubit  quis,  at  n 
licitudo  discedat ,  nc  spinae  suffocent  seo 
dicant:  Villam  comparavi,  boves  emi,  ox 
et  noii  possit  coenare  cum  sponso.  Qtit  m 
ioUicitui  tit  quoi  Dorj^ni  iunt ,  quomodo  j 
Qm  autem  cum  uxore  est ,  eolUcitui  en  pu 
di ,  quomodo  placeat  uxori.  Interrogandoi 
diat  placere,  Deo,  an  mulieri  morilor». 
eit,  Mulicr  innupta  et  virgo  cogttat  qute  b 


mini ,  quod  ei  in  fi}!nra  st  ibularii  dixit :  Si  quid  su-  B  ^*  divisus ,  esse  non  potest  unum 


perogaveris,  ego  veniens  reddam  tibi.  Tanqnam 
miiericordiam  couiecutui  a  Domino  ut  iim  fidela,  Om- 
nia  ad  Dei  miscricordiam  rerert,  ut  soo  exemplo  do- 
ceat,  nisl  in  Deo  esse  gloiiandum.  Fidelis  servus 
est  qui,  omnibt^s  praetermissis,  domini  sni  semper 
scrvitio  occupaiur,  ad  quod  eos  suo  exemplo  provo- 
cat ,  ut  ipsi  soli  desiderent  servire.  El  nemo  de  suis 
meriis  pracsuinat,  quando  ille  ut  fidelis  tit,  miseri- 
cordiam  Domini  se  adeplum  testatur.  Exiilimo  ergo 
hoc  bonum  eae,  Existiino ,  boc  non  esse  qunsi  du- 
bium,  sed  cerlum  :  siiut  est,  Puto  quod  el  ego  spi- 
ritum  Dci  habeam.  Propter  initamem  neccaitatem. 
Sive  ctistodiendi  justiliam,  sive  careiidi  mundi  sollici- 
tudine.  Quoniam  bonum  eit  homini  iie  eae,  AUigatus 
ci  uxori ,  noti  qitarere  iolutionem,  Malum  est  ergo  sic  C 
non  essc  ,  qua  primitus  perdit  prajmium  casiiiaii< : 
non  quod  peccet.  Solutui  ei  ab  uxore^  noliqua^ere 
uxorem,  Ita  dicit ,  non  ligandum ,  qiiomodo  non  sol- 
vendum.  Si  autem  accepe.ii  uxorem^  non  peccaiti, 
Q\i\  liber  es ,  si  non  vis  csse  major,  esto  vel  minor. 
Et  ii  nupierit  virgo,  non  peccabit,  Noptiac  per  se  non 
habeni  peccaium,  seJper  &<  llicitudinem  sxculi  saepe 
pcccatum  incurrunt.  Tribulalionem  tamen  carnii  lia- 
bebuni  hujuimodi.  Sub  malediclo  se  Evae.subjicienlcs, 
qua  idco  in  partu  malediclionem  accepit ,  quoniam 
sciebat  Deus  inconlinentes  futuros  homines ,  ut  vel 
metu  dolorisa  libidine  temperarent.  Adjiciuntur  ctiam 
vagiius  infantum ,  filiorum  mortes ,  nec  non  et  abor- 


8'onem  non  recipit.  Ut  iit  sancta  et  eorpor 
Corpore ,  ab  usu  ;  spiritu ,  a  solliciiodiac 
pisceniia  cogitationum.  Qute  autem  nupt§ 
tat  qwe  iunt  mundi,  Quae  nupla  est»  a 
mundi  cogitat,  cui  placere  desideral, 
prxponi  nupia  ,  quae  habet  excusationei 
qii»  mundi  suni ,  occasione  marili.  Qumi 
viro.  Isia  nec  corpore ,  nec  spiritu  est  sa 
hoc  ad  utiliiatem  veitram  dico.  Ne  viderai 
dure  locutus  esse ,  modo  excusat  se ;  « 
cusaiio  consideranda  est.  Non  ut  laqmm 
ciam.  Non  impono  necessitatem  innoptis 
lium  do,  quid  magis  vobis  expediat.  Sti 
honeitum  ea ,  et  quod  (acultatem  preebu 
dimento  Dominum  obsecrandi,  Ergo  nec 
honestum  erat,  qnod  illi  volebant*  Si  fw 
pem  ie  videri  exi&timat  super  virgine  nui , 
peradutia.  Turpis  videbitur,  si  cum  ad 
a  taicm  venerit ,  neutrum  deliberet,  toI  i 
servare,  vel  nubere ;  aut  si  volenti  nuboit 
miitat,  et  illa  fuerii  fornicata.  Num  si  o 
hoc  ad  carnem  suam  rovocet ,  et  videat  a 
tem  servare  non  posse,  nubat,  ne  foruie 
appareat.  Et  ita  oportet  fieri.  Ita  neeess 
ptcr  voluniatcm  pueil».  Quod  vult  faeiai : 
ii  nubat,  Parentes  quiilein  debent  eam  o» 
turam  aetatero  custodire,  et  docere  casli 
si  noluerii ,  fiat  quod  necesse  est ;  noo  p 
puellse ,  sive  ipsa  yue\U ,  si  nubat.  Nem 


tus.  Ego  autetn  vobii  parco,  Ideo  quia  secundum  in-      .  . 

.  .      :.  .    .  ...       u     ..         r\*n  corde  iuo  firmui,  Firmus  ille  stattii 

diilgentiamconjugianonomninoirohibeo. /foci^/oue  l^     .     .      «  .       .  ««  «Miiwi» 

dico,  fratres,  llic  omnes  ad  conlinentinm  cobortalur. 

Tempui  brtve  est,  [leliquum  est  ut  et  qui  habcnt  uxo- 

tei ,  iint  tanquam  non  habenta,  Vitae  nostrae  tempus 

brcve  est ,  quia  dto  aut  unius,  aut  amboruni  oicrte 

solventur.  Sic  intelligendum ,  propter  brevttalcni 

nulla  esse  putanda  ad  comparationem  fuiurorum.  Et 

qui  flent ,  tanquam  non  fientes ;  et  qui  gaudeni ,  tan- 

quam  non  gaudentei ;  ei  qui  emunt ,  tanquam  non  pos- 

iidentei ;  et  qui  utuntur  hoc  mundo^  tanquam  non  utan- 

tur,  In  hoc  saeculo ,  quia  omnia  in  brevi  nnientur. 

Tomporum  brevitalem  describit  Salomon  :  Tempns 

et  lempora ;  nos  autem  qi^otklie  videmus  homincs 

morientes,  et  aiaernos  fatoros  f|9s  crd.limuB,  qu.«si 

*  Afcliui  It  {;errtur  mundu  Einr. 


volnntas  firmavcrii  voluniaiem.  iVoit  ha 
ittatem,  llinc  cognoictitr  illum  nccessita 
filix,  de  quo  dixit,  Poteitatem  aulem  M 
luntatii ,  et  hoc  judicavit  tn  corde  iuo ,  $ei 
ncmsuam,  bene  facit, Potesi  facere  quod  vii 
qui  matrimonio  jungit  virginem  iiutm^  bam 
nonjungit^  nieliui  fucit.  Conclusiva  colleel 
dtntibus  sane  seinper  meliora  sectanda  si 
alligata  ett  quanto  tempcre  vir  ejui  ir  mI« 
du(s  incipit :  quia  ei  de  ipsis  consoluerai 
donnierit  vir  ejui^  liberata  est,  Cui  vuU  md 
in  Domiuo,  Libera  faeta  a  vincolo  co^joj 
duni  legem  :  si  iiec  tunc  se  potoerit  eoa 
vohurii  nubai ,  tartummodo  in  Christo.  I 


S»r>  IN  EPISTOLAM  1  AD  CORINTlllOS  COMMENTAtllA.  S2C 

«t  $k  permaniirU.  Beala  liabens  mtjrilum  ,  si  p^sf^il  A  tia,  Non  omnes  sciiinl ,  qn  »d  |»roplcr  contomptinn 
«-«Mmtire  justitiam ,  et  lanliim  pro,  ler  (ilios  mariinm 


«Agnascit  :  bealior  vidiia ,  qnia  magis  laborat  qiKsm 
«inpla,  et  babet  mcrcedcm  castiiatis,  et  orare  q  o- 
•idie  libcra  conscientia  poicst.  Virgo  l^eatissima, 
tf)ttia  rompeiMlioso  lal>ore  ad  grande  pra*miiim  potc- 
wii  perTCiiire.  Secundum  meum  cotuWum,  Quod  do 
«irginibus.  Pulo  aulem  qnod  et  ego  ipiritum  Dei  ha- 
S^am.  Nolite  putare  qnia  ex  me  boc  ipsum  sit  qni>d 
dico :  Spiritos  Dei  in  me  loqniinr,  qnem  contem<.i 
oon  expedit.  liic,  puto,  non  dubieiatein  significat. 

C4P.  ^ni.  De  hii  autem  quee  idoli$  $acrificantur,  Kt 

^e  bis  illi  scripserant,  sicut  et  dc  superioi  ibns,  qnia 

nianducabant  in  tempHs ,  dicenfe^ ,  Omnis  crcaturj 

Oei  bona ,  et  idoium  nibil  est ,  et  bac  imagiiie  magis 

qmm  Teritate  rationis  errabant.  Scimui  quia  omnet, 

Hos  orones ;  nam  non  illi ,  de  quibns  diclt ,  Sod  nou 

io  omnibiis  est  scientia ,  id  est ,  scicnlia  a  Domino 

dal».  Seieniiam  habemu$,  lianc  babei  consuetudinem, 

m  primam  lenitcr  ingrediatur,  et  in  novis^imo  viin 

mx  oratioiib  ostendat.  Seien:ia  infiat.  lUaqiie  slul- 

Ihia  est  apnd  D<  um.  Si  scientia  inflat ,  utqiiid  illos 

•dhuc  plus  vnlt  insiare  ?  Ipsc  eliara  de  se  dicit ,  Et  si 

baperitus  sermone,  sed  non  scicntia.  Ei  pro  Epbe- 

liis  orat ,  ot  scicntia  repl«  antur.  Kt  iii  bac  ipsa  cpi- 

itola  gratias  agit ,  quod  repleti  sini  scientia  hujus- 

MHli,  scieiitia  qiix  imaginem  magis  raiionis  quam 

Hrttatem  ostendit :  non  scienlia  qnae  potest  repre- 

l^ndi.  Charita$  vero  cedificat,  llla  cbaritas  quae  non 

fiamt  qo»  sua  sunt ,  sed  quomodo  per  eam  Cbristi 


lioc  raciatis :  sod  pntant  vos  prof)tcr  vcneratiooew 
il'ud  facerc.  Quidam  autem  cum  eon^eieni.a  i$que  nunc 
fdoUiquasi  idotolhytum  manducant  :  et  conecientia 
ipeorum,  cum  i/i  infirma,  polluitur,  Adbuc  sic  babent 
In  conscientia ,  quoraodo  antcquam  crederenU  Eua 
autent  non  no$  commendat  Deo  :  neque  $i  non  mandu^ 
caverimu$f  deficiemu^^  neque  $i  manducatserimu^,  abun' 
dal}imu$,  Sicnt  dlcit  Aggcus  prophcia ,  El  si  maiidn- 
cavcriiis  et  biberitis,  nonne  vobis  mnnducabitis  ct 
bii  elis  7  \idete  aulem  ne  forte  hcec  licentia  vc$tra  of- 
fendicuivm  fiat  infirmis,  Potcst  boc  siinul  ct  de  illH 
religiosii  vcl  rlericis  dici ,  qui  quod  docent  verbo, 
desruiint  exrmp!o.  dui:  el  divitiis  incubaiit,  cl  prc- 
t  osis  ve^tibus  ciicuindaniur.  &i  enim  qui$  liderii  eum^ 
])  qw  habet  $cicntiam ,  in  idolio  recumpentem  ,  nonne  con- 
$cien:'a  e/t»,  c;<m  tit  infirma^  mdificnbiiur  ad  mandu- 
caitdum  idololhyta?  Et  periit  infirmus  in  tua  con^cicn- 
tia,  frater^  propter  quem  Chri$tu$  mortuu$  e$K  Sic  nulem 
p€ccanle$  in  fratre^^  et  ptrcutientc$  ccn$cicniiam  corum 
tn/irm«m,in  Chri$to  p^crarti.Quicunque  scandalizave- 
rit  unum  de  pusilli^  isns,  cxpedit  illi  utntolaasinaria 
suspeMdaiur  collo  «-jus,  et  miitatur  in  profunduni 
maris:  levius  e^t  illnd ,  quod  grave.  Quapropterei  e$ca 
$candalizat  fratrem  meum ,  non  manducabo  c  rnem  in 
eelemum^  ne  fralrem  meum  $candalix€m,  Noii  sola  esca 
ei  caro ,  scd  omncs  reli<|u.i!  res. 

Cap.  IX.  Non  $um  tiberfnon  $um  aposto!u$?  Itn  !<»- 
gcudum  est,  Nunquid  non  sum?  Suuin  cxrinplnm 
illis  replicatf  qood  cam  babuissot  omnia  in  potestato. 


corpus  proficiat.  Sclentia  sine  charitate  infiat,  cum  G  noliierit  facere,  quod  illi  licebat,  pra^ter  alionim  sa- 


clnritaie  xdtiicat.  Si  qui$  u  exi$timat  $c'tre  uliquid,  Si 
fuis  libi  videtor  sapiens,  non  est  sapiens ;  nam  qui 
^sapiens  est,  insipientiorem  se  omnibua  credit, 
tt  iUe  vere  est  sapiens ,  qui  quidi|uid  boni  sapit ,  a 
ko  le  accepisse  testatur.  Nondum  cognovit,  ql^m- 
fiuedMm  oporteat  eum  $iire,  Qui  sibi  iribuit  qiiod 
Mit  per  stoltam  prxsumptionem ,  nescit  qiiemadmo- 
tai  oporteat  euin  scire.  Si  qui$  autem  diligit  Deum , 
^  eogmtue  e$t  ab  eo,  iEdificando  Ecclesiam  diligit 
ksn,  qnia  et  proximum  hunc  novit  Dominns,  quia 
0D|novit  Dominus  qni  sunt  ejas.  De  e$ei$  autem  quce 
tat  immoiantur^  $cimu$  quia  nihit  e$t  idolum  in  mim- 
^.etquod  huUu$  e$t  Deui,  mn  unics.  Repetil,  qnod 
riiis  dixerat,  scimus«  ei  quid  sit  ostendii ,  qnia 


latem.  Nonne  Jesum  Dominum  no$frum  vt(/t7  Quantl^ 
ei  apparuit  in  via.  Nonne  opu$  meum  vos  e$iis  in  Do- 
mino  ?  Et  it  alii$  non  $um  apostolu$ ,  ird  lamen  robi$ 
$um.  Aliis,  ad  qnos  non  sum  misstis.  Nam  ^igna- 
eulum  apo$lolatu$  mei  vo$  e$ti$  in  Domino.  Indicium 
apostolatus  mei  est,  quod  vos  credidistis  in  Domino 
pcr  me.  Mea  defensio  apud  eo$  qui  me  interrogant , 
ha^c  est.  Pcr  haec  defcndor  cs  e  apostolns.  Nunqu^d 
-non  habemns  pole$tatem  manducandi  et  bibcndt  ?  D(^ 
vcslro  sine  labore  noslro.  Nunquid  non  habemu$  pn- 
testalem  $ororem  mutierem  circumducendi?  Qxm  noliin 
minisiraret.  Non  dixit  ducendi ,  sed  circnmdoccndi , 
ne  qnis  de  uxore  sua  ipsnm  dixisse  putaret.  Siimt  et 
cceteri  apo$toli^  et  fratrei  Domini,  et  Cephns,  Non  il- 


•ihil  est  idolum.  Nam  el$i  $unt  qui  dicantur  Dii.  Po-  D  |os  indical :  sed  qnia  il  i  fidelioribns  pr,ftlicab:inl , 


IM  difi  qood  dicatur,  et  non  sif .  Sive  in  coslo  $ive  in 
Ni:  siquidem  $unl  Dii  mtf//t,  et  Domini  multi:  no- 
b (aMeti  iffiiii  Deu$  Pater,  exquo  omnia,etno$inillum: 
Ai|eli  ct  sancti ,  quibus  dicit,  Ego  dixi,  Dii  eslis, 
ctDomini ,  sancti  eorum  quos  jiidicabnnt,  Sive  sic 
MiDcislo,  et  Domini  in  lerra.  Hic  Ariani  calum- 
>iiaior,  Christom  Deom  essc  neganies,  qnia  taiiinm 
tWians  appellator.  Qui)>us  respondcndnm  est :  Si 
ideo  000  erit  Deus ,  quia  unus  Dens  cst  raier,  ergo 
VRHer oon erit Dominos,  quia  Dominis  unus  Chri- 
Ail  :  Ei  nnm  Dominu$  Je$u$  Chrislus,  per  quem 
Miffia,  ef  noi  per  iptum,  Qni  oniiii:i  v\  n^bilo  fecit , 
sbi  Trioiiatem  in:cllige.  Sed  non  in  omnibus  est  scien- 


liberius  p.inem  quotidianum  ac<:ipiebani,  qnia  et 
apud  Jud.ios  baEc  erat  consuplndo  doctornm.  Aut 
$olu$  ego  et  Haniaba$  non  habemu$  potestatem  hoc 
operandi  ?  Qiii  a<l  gentes  missi  sumus.  Ou:$  mililat, 
l>at  alia  cxenip^a ,  quihiH  probet  sibi  debilum  hoc 
fuissc.  Sii:i  stipendiis  unquam?  Et  non  piiblicis.  C>i'ii 
planlat  vincau^  el  de  fruclu  ejus  non  edet  ?  Per  cotii- 
pirationcm  bic  popnlnin  dlcit  vincim,  »>icttt  ibi,  Vi- 
neain  dc  itigypto  traiistiilisti.  Quis  pascil  gregem,  et  de 
taclegregis  non  manducat?  El  dabo  vobi^  pflS'ores  se- 
cundnm  (or  menm,  et  pasceut  vos  cnm  disciplina. 
Nvnquid  secut*dum  hominem  htec  dico?  Ex  me.  An  ct 
tex  h(pc  non  dicit  ?  Sctiptum  est  enim  in  tege  MoyKi  , 


157 


PIUMASIl  ADRUMKTANl  tNSC. 


528 


>'<.ii  alUijayu  os  bovi  irUnrwui.  Omiiia  legis  lcslimo-  A  dicam  itne  tumptu  ponam  EvoHgelium.  Unde  haboo 


niercc<1cm?  et  ipse  sibi  respondit,  iti  gratis  annno- 
ii<m.  I5l  non  abular  poUtlate  mea  fn  t^vangelio.  Sive 
ne  iiiar  potostaie  qnam  accepi.  SIyc  dum  Toloero 
acf  ipere,  Tiiem  f:<ciain  potestaiem  meam»  ciim  firo- 
pler  venlrem  meum  docere  eitstimor.  Nam  cum 
liber  eM.em  ex  omnibu$^  omninm  me  »ernun  feci^  ul 
plures  luerifacerem,  Cum  possim  uU  liberiaie  mea,     ^ 
et  de  ca'ieris  non  curare,  omnibus  lamen  compassns  « 
sum,  ut  eos  salvarem.  Et  factue  um  Judceis  ian.iuam^^ 
JudauSf  ut  Judtcos  lucrarer.  Quando  se  porificavit  in«i 

templo,  quod  tempore  graii»  noTerat  esbe  super 

fluum.  His  qui  sub  lege  tunt,  quasi  sub  tege  essem^  m 
Ostcndit  quomodo  fueiit  cam  eis  et  ipse  iadzus,  ot  «j 
eid;iretar  occasio  prxdicandi  ei<.  Ckin  ipse  non  < 


iiiis  c  nnrin»t.  Nunqwd  de  b  bn»  cura  est  Deo  ?  Quo- 

innilo  ergo  dc  passcribus  Dco  c  .ra  cst,  <t  in  Jona 

tticitur  de  N  nive,  in  titia  sunl  liominum  plus  iiO 

niillia,  et  peeora  miilta  ?  Sed  et  i|K<>a  propter  bomi- 

iicm  creata  Mini.  Nam  deiiciente  homine,  ei  ista  de- 

lic  cnl.  An  prop'er  nos  ulique  dicit?  Nam  propter  nes 

uiijue  scrifjta  sunt.  Quoniam  dibet  in  spe  qui  arat, 

arare^  et  qui  triiurat^  in  tpe  fiuetus  percipiendi,  De- 

t.et  rriiciuni  sui  sperare  laboris,  ct  qui  triturat^  de- 

b>  t  de  ipsa  area  manducare.  Ut  pcr  baiic  compara- 

tioiieni  libeiiicr  iribuatur  iis  qui  in  verbo  laborant. 

Si  nos  vobis  spiritualia  seminavimus ,  magnum  esC 

N<:n  ciat  niagnum,  non  vos  graYabamus,  si  Telimus 

accipere ,  scd  nolumus  propter  vos.  Si  nos  carnalia 

leslra  mctamus,  Quscunque  neeessaria  sant.  Si  alii  ^  sub  lege^  ul  eos  qui  sub  lege  erant  lucrifaeerem.  Nov^ 

poteslatit  veitra  participes  sunl^  quare  non  potius  nos? 

Sed  non  lut  sumus  hac  potestate,  De  pseudoapostotis 

dicit ,  quibiis  non  dcbcbatur,  qni  nihil  illis  pra^stitc- 

ranl.  Sed  omnia  susti'  emus.  Gt  fnmem  ,  el  sitim ,  ct 

iiuditntein.  i»  qucd  offendiculum  demus  Evangelio 

Christi.  Nc  in  a^iquo  dis|ili(cat  prrdicalio  iiostra,  ne 

illi  qiiibus  cvangclizaniiis,  |«er  nos  offcnfJanl,  adver- 

saiiisoccasione  accepta  dt'V(  raniy)us.  Nescitis  quo- 

uiam  qui  in  sacrario  operuntur,  quas  de  sacra  io  sunt 

idant  ?  Qui  altario  deserviunt  cum  altario  participant» 

Apud  Judxos  sccun-.ium  legem.  La  et  Domiaus  ador" 

navit  tfs  qui  Evangeti  m  annnnliant  de  Evangelio  tt- 

rere.  Sicut  ilicit,  Digniis  csi  operarius  mercede  sua. 

Dicit  Apoktoliis,  liccre  sibi  qoidem  ct  perniissum  a 

Domino  essc,  ntqui  Evangelitim  annunliant,  dc  Evan-  C  foctus  sum.  Non  mibi  aliquid  qiiaerens  quod  mlbi 


est  suh  lege,  qua;  parvuljs  data  est,  qui  gratia  im|ilc 
legeiii ;  justo  enim  lex  non  est  posiia.  Hisjfm  siu 
lcge  erant^  tancfUam  sme  lege  essem^  cum  sine  lcge  > 
non  eisem.  A  genlilibus  primum  solam  fidem  qu 
bam,  quasi  non  haberim  prxcepta  legis  Christi,  qik«a 
illos  ohservare  doccrem.  Sed  in  legt  essem  CkrisH^  r  ^ 
lucrifacerem  eos  qui  sine  lege  eraut,  Conira  ArianoK;» 
qtii  negant  Christutn  csse  Dcuro.  Nam  ciim  dicil, 
sioe  lege  Dei  non  esse,  scd  in  lege  esse  Ckiistt,  Vht  i 
stum  Deum  esse  fatctur.  Faetus  sum  infirmis  infinm^  ^ 
ul  infirmos  lucrifecerem,  Cum  infirmis  olera  maei^K 
ducavi,  cum  possem  canes  manducare  sine  limo^^^ 
Vel  i  lud  :  Ego  me  nibil  judlcafi  scire  ioter  vos,  i 
Chrlstum  Jesum,  et  hunc  rrucifixam.  OmnHus  on 


gelio  vivant,  id  esi,  de  Evangelio  habeant  ea  qu» 
huic  vttae  sunt  nccessaria,  scd  taroeu  se  non  esse 
abusiim  hac  pote^atc.  Erant  ciiim  mnlti,  qui  occa- 
sionein  h.ibere  cupicbani  acquirendi,  et  vendeniii 
Lvangelium ,  quibus  cam  volcns  amputare  Aposto- 
lus,  manibus  suis  victuin  suum  toleraviu  De  his 
enim  atio  loco  dicit :  Ut  ampntem  occasiooem ,  qui 
qii.i  runt  occasioncin.  Quanqiiam  etiam  sicut  cxteri 
boni  apostoli  pcrmissu  Domini  possil  de  Evangelio 
viverc,  lamen  non  in  co  viclu  constituerit  riucm 
rvangeli/.andi ,  ui  non  ideo  evangelizaret ,  nt  pcr- 
veiiirct  ad  cibiim ,  t.i  bi  qua  sunt  talia  necessaria  ? 
^ed  iileo  isia  stimeret,  ut  illud  iinplerel,  ne  non  vo- 
lens,  scd  nec(?ssitaie  evangelizarei.  Ego  aulem  nullo 


est.  Ut  omnes  facerem  salves,  Cogitandom,  qnfa  f^  * 
susccpit  homiiiem,  et  cum  esset  s'ne  peccato, 
eata  nostra  portavit,  Nos  autem  homines  soinu^  §xe- 
catores.  Considerare  deberoiis  qiiod  apgrito«lineffl  stre 
aittluT,  sive  corporis,  quam  in  homiiie  alio  videmos, 
etiain  ct  nos  habere  potuimus,  aut  possumas.  flbe 
ergo  cxliibcamus  ei  ciijus  infirmitatem  (k>rtare  vota- 
mus,  quod  ab  iilo  nobis  yelimus  exhiberi,  si  nos  io 
ea  essemus,  et  ipse  non  essei.  Ad  qaod  pertiDet  :  fA* 
viceni  ouera  vesira  portate.  Omnia  autem  fado  pr^ 
pter  Evangetium,  ut  particeps  ejus  efieiar,  Ut  iu  eo 
habeam  pariem.  Nescitis  quod  H  qui  in  siadio  curtmni^ 
omncs  quidem  eurruM^  sed  unus  aceipit  brarium?  Vt- 
bemus  omnes  currere ;  nam  si  ibi  uousqui  viceni  ^^' 


hoium  usus  sum.  Non  scripsi  auiem  hac  ^  ut  ita  fiant  D  cipit,  quaiito  magis  nos,  qai  omnes  dono  Dei  i»osso* 


in  me.  Non  hxc  idco  sribo,  ut  fiat  qnod  non  est  fa- 
' tuiii :  scd  vobis  exem^Ium  facicmli  do.  Bonum  est 
cnim  mihi  magis  mori ,  quam  ut  gloriam  meam  quis 
evacuet.  Eliamsi  moriar  fame,  non  evacii:>bitiir  luec 
gloria,  qram  liabeo  secini  iuin  Deum ,  nt  nibil  a  vo- 
bis  accipiam.  Nam  si  evangelixavero,  non  est  mihi 
gtoria^  necessitas  enim  mihi  incumbit.  Cuni  omiria  fe- 
ceriiis  dlc.te,  Servi  inKtilcs  sumus,  qiiud  dcbitum 
fa<  crc ,  fecimus.  V<e  enlm  mihi  est ,  si  non  evangeliza' 
vcro,  roeiiain  habeo.  Si  enim  volens  hoc  a*jo^  mercedem 
hah:o.  Si  autem  invitus ,  dispensatio  mihi  credita  est, 
Tunc  erit  voluntariuin ,  si  eiiam  debilum  contemna- 
tur.   (jiiff  est  ergo  merees  mea  ?  ut  Evangelium  prm^ 


niiis  vincere,  et  omoes  pariter  tter  illius  miseri^'* 
diam  coronaii  ?  Sic  cutrite^  ut  omnes  eomprehnsd^^' 
Si  ad  fidem,  fldpscum  operibus  sit,  si  ad  doctrin*'^* 
doctrina  firmetur  exemplo.  Omnis  oiclem  ^t  tn  m^^ 
contendit,  ab  omnibus  se  abstinet,  Et  ille  quidef^  *' 
corruptibitem  coronam  accipiat,  Ab  oicnibus  es*'^ 
qux  impediuut  carsom,  yelande  alios  seandatit*''''' 
Sie  ergo  curramus,  ut  coroprehendamiMiomnes  e0^'^ 
qui  recle  curruni,  com|irehenduni.  Non  sicot  io  ^§^ 
ne  ihealrico,  onmesHfaidem  corrnnl,  sed  unns  ^" 
pit  palmaro.  Currarons  eredendo,  sperando,  defi^ 
rando ;  curraroas  corpos  castigando,  et  eleeroosyois^ 
in  bonis  dandls»  roaIuM|ne  ignoseendis,  Ulariter  ctet 


529  IN  EPISTOLAM  I  AD  CORINTniOS  COXlMr.NTARIA,  530 

cordc  racicn>Io,  et  eurrenliufn  ilres  ui  adjuvnlur  A  ejiis  qui  in  me  loquiCiir  Clirislus?  Neqve  wurmurn' 

veriiii^  siciU  qaidam  eorum  murmuraverunt^  ct  p-rie- 


oranJo,  el  sic  audlimus  perrec(ionis  prxceptn,  nc 
currere  iieglis^amus  aU  pieniludineni  chariialis,  ci  ne 
0<i1n8  tribiiamuSy  quod  curriniiis.  Nos  aulem,  incor- 
fuptam.  tlli  in  incorlum  currutit,  qui9  vincerc  omnes 
Qon  possunt.  E§o  iifitur  $ic  curro,  non  quasi  in  incer" 
tum,  Qui  propler  liunianum  favorem  prneiiical,  incer- 
tiis  est  dc  mcrccde.  Sic  pugno^  non  quasi  aerem  ter- 
berans,  std  castiffo  corpus  meum.  Non  fingo  cerlamen» 
aut  in  Tanum  pngno.  £l  in  servltutem  redigo,  ne  forte 
cum  aliis  pradicaverim^  per  abstincnliam,  ut  Giias  in 
mclote,  l^aias  incilicio,  et  cxteri  in  divcrsis,  ipse 
raprolms  eficiar.  Aeprobus  ipse  erOcitur,  qiii  (antuin 
?i'rbo  ducet,  non  excmplo. 
Cip.  X.  Nolo  enim  vos  ignorare,   fratreSf  quoniam 


runt  ub  exttrminatore,  lii  (ribul.KiOiiibus.  Ha^c  aulim 
omnia  in  fi^ura  coningcbanl  illis.  Oiiinia  qu;e  illis  coi:- 
tigrnint  sccundum  fada  sua  quideni  lereperunc^cd 
tamen  propterea  scripto  snni,  ul  noii  nos  pucnius 
impuiie  pcccare  :  si  iliis  qui  i  arvuli  eraiit  non  pt  * 
pcrcil,  quanlo  magis  nobis,  qiii  lcgcin  pcrfectam  nr 
cepimu.<i,  si  non  custodiamiis?  Siripta  sunt  autem  tA 
correpfionem  nostram^  in  quos  fints  sa:culorum  deiC' 
nnunt,  In  qii  )s  lola  perfet  (io  cadit,  id  Cat,  ronip!i*' 
(uin  €St  qiiod  i!li  vcl  pr.idixerunt,  vcl  prxligurave* 
runt.  liaque  qui  se  exii,timat  stare,  videat  ne  cadi  t, 
r«r  boc  ipsum  quod  se  piitat  stare,  cadit,  dum  supor- 
bil,  et  de  se  prxsumil.  Tentutio  vos  non  appreh.ndai. 


paires  noitri  omnes  sub  nubefuerunt.  Ne  quis  sibiaut  ^  n/51  humana,  Sunl  bumanx  (cn(atioDes,  cnin  b<'no 


in  baptismo  confidai,  aut  in  esca  spirituali,  ant  potu, 
ei  piitet  Deuin  sibi  parccre,  si  peccaverit  criminali- 
ter.  Oinnia  qu»  populo  Isracl  facta  sunt  in  figura, 
oobis  eveidunt  in  veritaio  :  sicut  llli  per  Moysen  ex 
iEpyplo  liberati  sunt,  sic  nos  per  baptisinum  e  sae- 
c  lo  :  dcinde  ut  caiecbumcni  per  deser(a  ducimur» 
«I  per  exerciium  oblitiscamnr  iEgypfi  vo]np(aiem, 
et  nesciamus  reverli  in  sacculuin  :  e(  cum  transieri- 
nms  mare,  moritur  nobis  Pbarao  cum  cxercitu  suo  ; 
pofitea  mannam  accipiemus,  et  aquam  dc  petra;  post- 
ea  aniero  o>tendetiir  nobis  claritas  scieutiae,  et  re- 
frigeriuni  consolalionis.  Si  autem  post  isia  oronia 
peecaverimus  capiialo  peccatu:n,  ista  nobis  non  pro- 
■nu  Sed  (a  quam  ingratt  majori  poene  subjiciemur, 


quisqueanimo  sccundum  liumanam  (antnm  fragilita- 
lein  in  aliquo  ccnsilio  labitur,  aut  irrilalur  in  fratrem 
stuiiio  corrigendi,  paulo  (ameti  ampliiis  quam  chri- 
siana  (mnquiliitas  postuht  :  de  quibtis  Apo«<lol'is 
dicit  :  Tentatio  vos  non  appreliendat,  nisi  liuinaiu. 
Noli(e  vobis  ipsis  facere  (eniaiioneni  ali!iu:un  :  si  vos 
lioinines  cocgerun(  (oimciilis,  conscntire  non  debc- 
re(is,  ut  afide  recedads.  Ilumana  leniaiio  est  arliitrii 
vana  pr.isumptio,  vel  sicul  ipsc  superiiis  dixitrCuni 
enim  sit  inter  vos  zelus,  et  xinulatio,  noniie  honii- 
n.es  estis,  e(  secundum  bominem  ambnlxis?  Qiiid 
(am  humaiiiim,  quam  de  occuhis  hominum  noii  rcctc^ 
aentire?  uthomocredal  bonum,  qi2cm  nescit  iiiaiuuu 
et  itemm  opinione  non  cei  (a  creJat  malum,  queni 


fi  non  hoc  per  pcenitentiam  dilnamuSy  sicut  ad  He-  ^  non  probavit  malum,  et  ante  tempiis  judicct,  quod 


bniH)8  dicit  :  Irritam  qiiis  faricns  legem  Moysi,  sine 
u!la  miserationc  punitur  ?  Quanto  magis  baptismiim 
Cfaristi  ?  Et  omnes  mare  iram^ierunt,  Mare  Rubrum  si- 
gn:ficat  bapiismum,  Christi  sanguine  decora(uni.  Et 
Miiei  tn  Moyse  baptizali  sunt,  Moyscs  ductor  signi- 
ficat  Christum ;  populus  transiens  signi  cat  fideles  ; 
mora  iCgyptiorum  significat  abolitionem  pcccatorum 
in  nube  et  in  maii,  qu£  nubes  habet  bumorem,  id 
est,  aquam  bapiismi.  Et  omnes  eamdem  esc:m  spiri- 
iaUm  manducaverunt,  ei  omnes  eumdem  potum  spinta- 
Um  biberunt.  Bibebant  autem  de  spiritali,  consequente 
€os  petra.  Petra  autem  erat  Christus.  iu  mysterio.  Sed 
Mn  in  pturibus  eorum  beneplaciium  est  Deo,  Nam 
frMrani  $uni  in  deserto.  Manna  iii  (ypuro  corporis 


nescit.  Tcntatio  humana  potesi  dici,  et  suggest'o 
prava,  quac  vel  in  anima  surgii,  vcl  qux  pcr  pravos 
bomines  suggcriiur,  sicuii  csi,  aut  falsum  te^timo- 
nium  dicere,  aut  inimicitias  intenderci  aut  uUioncm 
requirere,  et  reliqua  bujusmodi.  Alitcrcnim  sentin*, 
quam  perfcctum  cst,  potest  dici  bumana  tentati  >,  et 
pugna  cariiis  potcst  humana  lcnlatio  dici,  dum  caro 
concupiscit  adversus  spiritum,  el  spiritus  advcrsiis 
carncm.  Fidelisauem  Deus  est^  qui  non  patietur  vos 
tentari  supra  id  qucd  potestis.  \os  siatc  firmitcr,  e( 
ille  Tobis  viriutem  tribuet  tolerandi.  Sed  faciet  cum 
ientatione  eliam  proventum,  ut  possitis  sustinere^  iiiud 
Tobis  faciet  provenire,  quod  potcritis  sustinere,  aut 
de  ipsa  tribulationc  lucrum  anim:c.  Propier  qu  d. 


Cbri>li.  Heec  auiem  in  figura  facta  sunt  nostri^  ut  non      charissimi  miA/,  fugite  ab  idolorum  cuUu  a.  Ul  pru 


simus  eoncupiscenies  malorum,  ticut  et  Uti  concupie- 
ruHi,  lp>is  (nnc  Tciitas  erat,  scd  nos(ram  figuram 
pr:«ferehanl.  Neque  idoiolatra:  eficiamini,  sicut  qui- 
iam  ex  i^is^  tfuemadmodum  scriptum  est  :  Sedit  po^ 
pulus  mauducare  el  bibere^  ei  surrexerunt  ludere.  Ne- 
que  fomicemur^  sicui  qnidam  ex  ipsis  fornicaii  sunt,  ei 
tmderuni  una  die  viginii  iria  mHtia.  Propter  illos  qtii 
!■  kbKs  reeumlMbani.  Negue  teniemus  Christum^  sic- 
mt  quidum  e^rum  tentaveruni^  et  a  serpentibus  pere- 
rmu.  Dicenlet,  nnnquid  poiest  Deus?  Ei  hic  Christus 
DfQ^  oslendiHir,  quia  scriptum  est  Deum  dixisse  : 
G(  lentaverunt  me.  tloc  decies.  Idoo  aiitcni  dicit  illos 
leniare,  sicut  dicit  iliis :  An  cxpei  iiiicntijm  qiixriiis 


dentibus  loquor^  vos  judicate  quod  dico.  Proptcr  qtiod 
nondeberclis  nccinviti  hoc  facere.  Calix  benedictionis 
cui  benedicimus.  Ideo  priinum  calirem  iioininavii . 
qiiia  postea  dc  pane  plus  di^pniadirus  erai.  Nonr.e 
commnnicatio  tanguinis  CJtristi  at?  Sciil  dixit  Sal- 
vator  :  Qui  manducat  carnem  meam,  et  bibit  san- 
guinem  meum,  in  me  manei,  et  ego  in  co.  £1  panis 
quem  frangimus,  nonne  par  icipatio  corpcris  Domiiii 
est  ?^  Sic  et  idolurum  panis  da^inonum  participatio  es(. 
Quoniam  unus  panis  et  unum  corpus  multi  sumus^  om- 
nes  qui  de  uno  pane  participamus.  Sic  ct  si  de  codeni 
paiic  inandiicanius  nndc  idoolatra!,  unum  cum  illis 
corpus   cHiiipiur.    V:dcte  hmel  srcundnm   canicm. 


ni  pRtMAsii  ADRUMeiANi  erisc. 

Carnalis  Israel  carnalcs   bo.sliai    oflert ,   spirilalis  A  inimolare.  Sive  er^o  ihanducatls^  sive  bibitU^  i 


s|itiiales,  et  quomodo  illi  pariicipes  aUaris  Dei,  sic 
isie  al!aris  idolorum.  fionnequi  edunt  koitiaSf  parti- 
cipei  sunt  allaris  ?  Quid  ergo  ?  dico  quod  idolii  immo- 
iatumsitatiquid,  aut  idoiumi't  aHquid?i^e  i!li  respon- 
derelur  sic,  dicit  quad  idolum  aliquid  haheal,  aut 
aliquam  malitiam,  quod  sine  anima  ost.  Sed  qute  tm* 
ttiolatit  gentes,  dcBmoniis  iminolant^  et  non  Deo ;  nolo 
aufem  vos  socios  fieri  dojmoniorum.  Sunt  daemones 
t\ui  ista  polluunt,  qui  praes.dent  simulacris,  ad  ho- 
inincs  st-duccqdos.  Non  potcitis  mensos  Domini  parti- 
cipes  esse^  et  menscB  dcemoniorum,  Non  potestis,  el 
rum  T)eo  socii  esse,  et  cum  daemonibns,  qula  ulrius- 
<iue  mensae  vultis  esse  parliclpes.  An  amulamur  Do- 
uinum  ?  Sicut  ibi  :  i£mu!antur  ?o8  non  bene.  Nun-- 


quid  facitis,  omnia  in  gloriam  Dei  faciU.  Nil 
agendum  esl  Christiano,  nisi  ut  in  oroni  op< 
Deus  glorificeiur,  nibil  ^uperfluum.  Siue  o 
esiote  JudaiSf  et  gentibus,  et  Ecclesim  Dei.  L 
nibus  oflcndiculum  ecat.  Judxi  dicebant :  Ci 
in  tantam  demeiit'am  abierunt,  ut  idolis  ini 
gentes  dicebant :  Quumodo  nos  probibenl  al 
et  ipsi  nobiscuni  serviuni  idolis?  Cbri^tiai 
lieere  putantes,  sequebantur  exemplum.  Sic\ 
per  omnia  onmibus  placeo,  non  qnwrens  quod  n 
est^  sed  quod  mti/rii,  ut  salvi  fiant.  Cgo  me  i 
beo,  ul  placeam.  Si  quis  aulem  graiis  me  o* 
Kciat,  non  mea  culpa  est. 
Cap.  XI.  Imitatores  mei  cstote,  sicut  ei  egc 


quid  fortiores  ilio  sumus  ?  Omnia  mihi  licent,  sed  non  6  Chi  istus  nlbil  iTopter  se  ant  fecit,  aui  pif 


oinnia  ejpediunt.  Qui  isla  noii  fecit,  si  sclsset  biiic 
fidem  prubari  fortiorem,  et  ipse  iilud  fecisset,  ut  et 
inhoc  nobis  darej^  exemplum.  OmniamhHicent,  sed 
non  omnia  adi/icdnt.  Nemo  quod  suum  est  qwerat^  sed 
quod  alierius,  Omne  quud  expedii,  licet  non  oiiine 
(|uod  licet,  expedi'.  Sed  nos  exeinplo  Cliristi  non  de- 
bemus  consideiare  quse  licent,  sed  quse  expediunt 
nobis,  et  aidilicant  alteros,  ut  non  qiixramus  quae 
nobis  solis  prosunl,  ei  alteri  aut  non  prosunt,  nui  m»- 
cent  :  quae  non  pruhibcntur,  quia  per  se  non  bal»enl 
peccatum,  sed  oecasitinem  habent  peccati.  Oiiine  quod 
in  macello  venit,  manducate,  Qiiod  dixii :  Bonuinesl  nun 
inaiiducaiecarnem.et  nonbibere  vinum ;  et  itcrum  : 
Non  mandiicabo  carnem  in  xternum :  qiiomodo  omnia 


scd  propier  omnium  salolcin.  Iia  et  Paulus, 
qiiairit  quod  sibi  utilc  esl,  sed  quod  uiuUii 
autem  vos,  fratres,  quod  per  omnia  mei  mema 
Qud  erat,  quod  subilo  lauibi  quos  anic  vitii 
{  bi  ie^is  auctoritatem  nou  habct,  blaiidimei 
Tocal  ad  rationcin.  Et  sicut  tradidi  vobis  preec 
tenefis.  Sic  quasi  legein,  quia  nostis  ine  spif 
habere,  qui  in  lege  et  prophelis  locutus  c 
autem  vos  scire,  Eiiam  hoc  volo  vos  tener 
omnti  virt  capul  Christus  est.  Nulli  h  minumi 
e>t  vlr,  nisi  Chrisio,  qui  ct  homo  esi,  et  D^ 
put  autem  mulieris,  tir.  Mulicr  ct  vlro  el 
subjecta  esse  (!ebei,  secnndum  ordinem  naic 
tcrum  in  Christo  Jesu  neque  m.isculus.  neqt 


praecipit  mandiicandaTSedcoiiceditmagismanducnre  C  na,  sed  voluit  eas  es^e  subjectas.  Caput  iw 


carncs,  tantum  ne  idolotliyia  manducent.iViAf/fn/^r- 
rogantes,  propter  conscientiain,  Dominiestterra^  et  pleni' 
indo  ejus,  Si  inlerrogarent,  cognoscebantur  Cbristiaiii 
esse,  etpropierirrisioiiemomniaillis  dicebant  immo- 
I Jta  esse.  Si  quis  vocat  vos  infidelium  ad  cosnam,  et vuliis 
ire^  omne  qnod  vobis  apponi:ur  manducate^  nihil  inter- 
rogantes^  propter  conscientiam,  Si  quis  autem  dixerit, 
tioc  immolatum  est  idolis^  nolite  manducare^  propter  il- 
lum  qui  indicavit^  et  propter  conscientiam,  Et  hoc  tn 
vpluntate  i(»sorum  posuit  :  non  dixit,  Ite.  Tunc  enim 
(iebet  Ciiristianus  ire  ad  iiifiJelem,  si  aliquem  pro- 
fcctum  habeat,  id  cst,  si  sc  t  se  posse  illum  lucrari : 
^icut  Salvalor  propterea  ibat,  ut,aut  virtutes  facerei, 
aut  increparet  :  sicut  quando  ivit  ad  quemdam  Pha- 


sti  Deui.  Christi,  secunvlum  honiiuem,  and 
inen  accepit.  Nam  nomen  ejns  in  deitate,  8* 
Stlomonem,  quis  poiest  sciie  ?  diconiem,  \ 
incn  ejus?  ant  quod  iionu-n  filii  ejus?  Omitfi 
aut  piophetam  velalo  caplte^  deturpai  eup^ 
Oinnis  antem  mulicr  oranSy  cut  prophetam  n 
capite,  dcturpat  caput  suum ;  unum  enim  esl 
caloetur  :  iiam  si  non  velalur  iiulier,  tondetUu 
turpe  est  muicri  tonderi  aut  decalvari^  « 
snum,  Vir  quidein  non  debei  velare  capul^ 
imago  et  gloria  est  Dei,  muiier  autem  glorh 
Yenit  ad  causain,  quia  et  viri  aliquauli  co 
triebaiit,  el  mulieres  nndu  ca^iie  in  ecdei 
debant,  et  in  suis  capillis  g'oriab:intur;  i 


r  sxuni,  el  dum  pranderent,  primum  ipsum  docuit,  D  solum  inbonestum,   sed  etiaui  si^indalo  c 


non  divites  pascendos  esse,  scd  debiles.  DeindcPha- 
risxos  docuit,  etiam  in  prandio  huniiiitatein  servan- 
d.im.  Tertio  lcgisperitos  arguil,  qui  sibi  pliis  aiiquid 
'  iadicabant,  et  neo  Ipsi  argueLant  superbiara,  nec 
:i'ios  permitiebant.  Conscientiam  autem  dico^  non 
luam,  sed  atterius,  Ne  dicereni,  quoroodonos  v^taiit 
iitiinolare,  quasi  malumsit,  et  illi  manducant,  quasi 
.s:iiicia  et  munda?  Utquid  enim  libertas  mea  judicalur 
ab  alia  conseientia?  Cum  nibil  mihi  prosit.  Si  ego 
cum  gratiaparticipOj  quid  blasphtnnor  pro  eo  quod  gra- 
tias  ago?  Omnia  munla  sunt,  quae  oum  gratiarum 
ac*ione  percipiuntur,sed  ille  huc  nonintelligit,  etju- 
diiat  me,  quasi  fiiigam  iuc  diccre,  malam  cssc  idolis 


vir  non  dcbet,  i"quit,  hnlxMc  vrlainen,  c 
Christum  hubet  cupiii.  Mulier  nutem  deb 
vclainen,  quod  osiendat  illam  hiiiiii'cin,  et 
subjectam.  Noiat  aiiiein  Coiiiithionitn  cc 
iiem,  quod  mulieres  coruin  iniecto  capiiei 
viri  comain  nutrireni,  et  inlilTerenier  vc 
in  templis,  et  inflati  Siipientia  saxuluri,  re 
iiem  cariiis  negarent.  Nen  enim  vir  ex  m 
sed  mulier  ex  viro.  Etenim  non  est  aetUue  i 
mulierem,  sed  mulier  propter  virum,  Idea  4e 
potestatem  htibere  supra  eaput,  Exeniplum  «1 
£va.  Propterangetos,  Angelossacerdotcs,ei 
allaris  intellig ',  vcl  oiniiem  clcruui,  qui 


555  IN  EPISTOLAM  I  AD  CORINTinOS  COMMENTARIA 

cepla  anDumiaDt,  Angclus  cnim  es|  nomen  orflcii,  A  cum  ipso  npiarebilisiti  gloria.Nihil  ergo  liicquxraUs 
Kion  Dalur»*  Yerumiamen  n^que  vir  iine  muliere^  neque 


wnmlier  sine  viro  m  Domino,  Qiiia  pru  omnibus  sc  (ra- 
^iJit  Clirislus.  iVant  ticut  mulier  de  viro^  ita  et  tir  per 
mTmlierem.  Omnia  autem  ex  Deo.  Yos  ipti  judicate  : 
^tcet  muUerem  non  telatam  orare  Deum?  Aec  ipsa 
w%atura  docet  vo<,  quod  vir  quidem  $i  comam  nulriat^ 
w§nomiwa  eti  illi;  mulier  ver(^$i  comam  nuirinty  gloria 
^ti  Uli :  quoniam  capiUi  pro  velamine  ei  daii  tunt,  Sic- 
m  ii  prima  mulier  ei  Adam ,  iia  Christus  ei  Virgine. 
^t  quii  autem  videtur  conientiotus  ette^  not  talem  con- 
.^uetudinem  non  habcmus^  neque  Eccletia  Dei.  Uoc 
^antem  prcecipio^  non  laudans^  quod  non  in  melius^ 
.med  in  dcterius  convenitit.  Uoc  esl,  nos  diximuft- 
«^ttx  oobis  hooesia  videbantur,  et  justa.   Si  quis 


gluii»  el  gaudii,  ubi  moilui  eslis.  Ilic  calixnovum 
tettamcntum  ett  Qiiia  velus  hoc  pcr  sanguincm  ant- 
malium  |)Oriendeba(.  In  meo  sanguine.  Uoc  facife, 
Testameolum  per  sanguinem  dedicaior,  quia  £inc 
morie  firmum  non  est.  Quotietcunque  bibetit^  in  meam 
commemorationem,  Quoiiescunque  enim  manducabitit 
panem  hunc^  et  caticem  bibetit,  Salvator  Deus  eicm- 
plum  dedit,  tit  quoticscunque  hoc  facitnus,  io  mcnte 
babeamus  quod  Christus  pro  nobis  omnibus  moriuus 
es(.  Ideo  nobis  dicitur,  corpus  Christi,  ut  cuni  hoc 
recordaii  fuerimus,  non  simus  ingrati  gratiae  ejtis, 
quemadmodum  si  quis  moricns  relinqnat  ei  qxm 
di!igit  aliquod  pignus,  qnod  il!e  post  niortein  ejns, 
quaoducunque  videril,  nunqui  i  potest  lacrymis  con- 


Liiem  noleos  acquiescere  feritati,  quxrit  quod  re-  B  tinere,  st  euin  perfecte  dilexerii?    Morlem  Domini 


spoDd«ai»  el  quibus  nitalur,,  econira  sciai  se  re- 

^ponsione  noo  dignum,  quia  magis  contenderc  pa- 

flcatus  esi  quam  doceri.  Primum  quidem  convenien- 

Mius  tobis  in  Ecclesiam^   audio  tcisturas  etse^  ei 

^  parte  aedo,  Cooieotiones.  Nam  oportet  hanreses 

^tse^  ui  et  qui  probaU  sunt,  manifesti  fiant  in  vobis,, 

Ti*m  quod  ba^rcses  Dco  pUccant«  sed  quod  per  eas 

iidetes  eiercilaii,  sicut  Deo  iioii  suni,  ita  etiam  ma- 

■liresteiiiar  hominibus,  et  chirius  innoiescani.  Naro 

€inde  advocati  periiill  a^  parebii,  si  causam  nuUam 

«licai  ubi  probetur?  unde  oauclcnis,  vel  gubernator 

laudabilur,  si  oavis  semper  in  porlu  vel  in  Iranquil- 

I>Uie  CQn:>i  tat?  Convenientibus  vobis  in  unum,  jam 

mon  eit  donunicam  ccenam  manducare.    Unutquisque 


annunliabitis  donec  veniat.  In  cordibus  vestris,  cuni 
auditi<,  corpus  Christi.  ftaque  quicunque  mandnfa" 
vcrit  panem  hunc,  rel  biberit  calicem  Domini  indigne. 
Omnis  mundus  manducabii  carnes ,  et  aniina  qn.i; 
manducaferii  immunda,  eiierminabitur.  Si  ibi  recur 
datus  fueris  quod  frater  tuus  habct  aliquid  adversum 
te^  relinque  ibi  munus  tuum.  Et  Hicremias  :  ritmquid 
vota  ei  caroes  auferent  a  tc  maliiiam  luain?  Pmu» 
perscrutanda. cst  omnis  conscicntia,  si  iu  niillo  if»s 
reprehcndit,  et  sic  aut  oflerenduin  cst  aut  comnm- 
olcandum.  Reus  erit  corporit  et  sangumit  Doniini, 
Quasi  ipse  illum  occiderit,  quia  contcmnit  illuin  oi 
pro  nihilo  ducit  corpus  ejus,  sicut  Juda:i  fece  uut. 
Probet  autem  teij  sum  homo^  et  tic  de  j^ane  Hlo  edut^ 


tmm  tuam  casnam  proetumit  ad  manducandum,    EtC  ^i  ^^  calicebibat,  Si  in  li  teo  aui  iii  vase  poHuio 


atiut  quidem  eturit,  aliut  autem  ebriut  est.  NunquiU 
dfimot  non  habetit  ad  manducandum  et  bibindum, 
OMt  Eccletiam  Dei  conlemnitit,  et  confunjditit  eot  qui 
mn  habent  ?  Quid  dicam  vobit  ?  Laudo  vos  ?  in  hoc 
non  laudo,  Apud  Corinthios  quotidaro,  sicut  aliqui 


non  potesi  miiii.  ci  ui»iisquisque  iiou  audel,  qtiniito 
m.igis  n*  n  debct  accipi  corde  poiiu'o?  qnain  iui- 
munditiiin  Deus.supcr  omnia  eisecratur,  et  qu.n 
sola  ii.jjiria  corpori  cjus  efdcitur.  Nani  et  Joseph  ille 
justus  sinJone  muiida  invululum,  in  ^epulcro  n'>vo 


asxcrum  ,   prava  invaluerat  consuctudo  ,   ecclesias  ^  corpus  Domini  sepdivit.  Qui  enim  manducat   ei  bibH 


^•i>s  ui  dchone^tare  conviviis,  iii  quibiis  vesceban- 
lur  aitle  doniiiiicain  oblatioocm,  quam  coenam  nocli- 
^us  (ffcrebant  :  cumque  divites  tbr'i  ad  Euchari* 
Miam  venireni,  veiabantur  inopes  fame.  Mos  \ero 
i&te,  ui  referunl,  de  gentili  adhuc  superstilione 
v^snicbat  :  uode  eliam  quibusdam  locis  per  JSgypti 
'^9,  vcl  Syrix,  die  sabl)a*i  nocie  post  coRnam  dicitur 
^  Lccksiain  conveniri.  Eqo  enim  accepi  a  Domino, 


indigne,  judicium  tibi  manducat  ci  bibil,  D»piii'i!cr 
reus  esl  qui  inJignus  accedit,  f  t  pro  peccalo,  ei  pro 
usurpaiione.  Pion  dijudicans  corpus  Domini.  Si  iicci- 
pieus  quasi  commuiicm  cibum.  Idco  inler  v- 1  mulii 
infirmi  et  imbecillet,  et  dormiunt  multi.  Irihn^  vx 
causis  iunrmitates  d  rporales  eveniunt :  aul  ei  icm> 
lalione  :  ui  Job,  etTobisc;  aut  ei  peccato,  sicut  Jo- 
siphat,  qui  in  pra^senii  arguuuiur  nb  Aposiolo;  aut 


9^od  et  trudidi  vobis  :  quomam  Dominut  Jetut,  Jam  D  q^  oegligentia  ,  vel  aliqua  inicinpcraiitia^  iit  Timo- 


^■iic  quasi  ohiilus  coiumeiiiorat  quani  inagnuni  insit 
''^>jii>  niystcrii  sacrametitum.  In  qua  nocie  tradeba- 
'**'*,  acccpii  pancm,  Uliimam  sui  nobis  commcinora- 
**^neni  si\e  memoriam  reliquit.  Et  gratias  agent, 
l^^yit^  ct  dixit,  Beuedicens.  Hoc  est  corpnt  mewn^ 
^^ad  pro  vobit  tradelur.  Moc  facite  in  meam  commc' 
"^^ratiouem.  SiniUiier  (t  calicem  p  slquam  camavift 
^*ccRi.  Qui  inandurat,  inquil,  corpus  meum,  et 
'^  ^il  saiiguinein  meum,  in  me  manet,  ei  ego  in  co. 
^^*  cuui  ipso  io  baptismo  mortui  sumus  mundo, 
^icui  dicil  Apostoliis.  Mortui  estis  cum  Cliristo,  ct 
^ i  a  ve>lra  abscondita  est  cum  Cliiisto  iu  Dco. 
^Utu  Chfisius  apparuerii  viia  vcistra ,  tuiir*  et  vos 


iheo,  et  qui  jubentur  medicum  honorare,  huic  soli 
causx  potesi  huinana  medicina  prodcsse,  cx  qua 
etiam  negligentia  vel  alio  casu  mori  houiines  pos- 
sunt,  sicut  scriptum  est :  Justus  qtiacunque  morlo 
prxventiis  fuerit;  et  iterum,  N<H  esse  «hirus,  no 
iii<ri:iris  non  in  luo  teinpore.  Quud  quamvis  iion  fit 
stnc  Dci  pi  rniissu,  non  fli  tainen  ejus  iiuperio,  scJ 
ni  ejus  jusio  judicio.  Erat  prxsens  correpiio,  ei 
niinc  e^t,  sed  non  inteliigimus,  el  putarous  consue- 
ludinis  esse,  quod  culpse  cst,  quia  multi  hoc  patiun- 
lur.  Quod  si  nosmetiptot  judicaremust  non  utiffue  di- 
j:nHcaremur,  si  nos  agnosccrcmtis.  Dum  judicamur 
autem,  a  Domitio  corripimur,  ut  non  rum  hoc  mmdo 


555  raiMASIl  ADRUMETANI  EPISG. 

damnemur.  Correptio  paternae  pietatis  est,  ut  poeni-  A  ^isl    Ita  est  scieniia  Dci,  et  noii  ejusdcn  | 


teiiiiam  aganius ,  ne  in  actcrniiB)  damnemur  cnm  fl- 
delibus  mundi.  Itaque^  fratres  mei^  cum  convemlis  ad 
manducandum  ^  inticem  exspeciaie.  Si  qui$  eiurit, 
domimanducet,  Quia  qui  prinius  venisset,  ofllerebatur 
illi,  et  comedebat  et  abibai.  Ut  non  in  judicium  conve- 
iita(fi.  In  judicioconycniebant,  non  in  sanctiftcatione. 
Cteteraautem,  cumvenero,  </iiponam.Deipsismysteriis. 
Cap.  xii.  De  spiritualibus  autem.  Grcsccnte  fide, 
gratia  linguaruro  minucbatur,  quam  propter  infiJc- 
les  acceperant :  hinc  ergo  plurimi  contristaii,  coBpe- 
runt  adhuc  hanc  graiiam  habeniibus  invidere,  pu- 
lanies  hoc  majus  esse  omnibus  charismatibas.  Nolo 
vos  ignorare,  fratres.  Scitis  auem  quoniam  cumgentes 
esselis.  Nolo  ignoretis  rationem.  Ad  simulacra  muta. 


cujus  isia  e&t  quac  hominum  dicitur»  sicii 
ipsum  quod  Deus  dicitur,  longe  allBd  ett 
quomodo  bomincs  dicuniur  dii :  sicut  eiian 
cimus  ira  Dei,  cum  nuila  pcriurbatioin  Deuni 
unde  in  libris  eonlra  Academicos  ad  Rom 
(Atfjf.y  lib.  1  contra  Aeademiccs)  :  NoB  enl 
primo  auditis  sapientiam  esse  rerum  baia 
divinarumque  scientlam.  Item  post  alia  :  A 
rerum  humanarum  scieniia  diciiur,  ea  dicll 
quisque  novil,  vel  quot  vel  quales  Tundoi  liab 
vel  quid  auri,  quid  argenti ;  sed  illa  est  hufn 
rerum  scieniia  qox  novit  lumen  prudentja, 
rantis  decus ,  fortitudinis  robur,  ju  titise  a 
tem.  Ha^c  enim  sunt  quae  nullam  fortuiiaA)  mei 


Secundum  propheiam  dicentem,  Similes  iliis  fiani  B  vere  noslra  dicere  audemus  :  qus  si  Albleei 


qui  faciunt  ea,  et  qui  confidunt  in  cis,  quae  sunt  sine 
VQce  inseiisibilia.  Prout  ducebamini  euntes.  A  magis 
vcl  ariispicibus  idolorum.  Ideo  notum  vobis  facio^ 
quod  nemo  in  Spiritu  Dei  lo:{uens,  dicit  anathema  Jesu. 
|deo  ut  jam  noti  sitis  irratioiiabiles  ct  mobiles  :  cum 
rcligione  enim  debetis  eC  mores  niutare,  et  scire  ve- 
htroe  fidei  ralionem.  £i  ti^mo  potest  dicere^  Dominus 
fesus^  fi  si  Spirittt  sancto.  Qiiomodo  ergo  Dominus 
iion  cogniiurus  operarios  iniquos?  quamvis  6nim 
Dominum  sint  confessi,  et  ipse  Ap*  stolus  factis  Deum 
]|i"gari  conflniiat  :  hoc  est ,  nemo  in  Spirltu  sancto 
potest  diccre  Domiiium,  niii  qui  eum  integre  et  A' 
^cliter  Deum  bomincm  confitetur ,  et  secundum 
unainquaniqne  sub-taniiam,  ct  xquatem  Patri,  et 


didicisset,  nunquam,  mihi  credite,  ram  k 
deforniiterque  vixisset.  Alii  autem  serma  $ck 
cundum  eumdem  Spiritum.  Scientia  cBt  my8t< 
legis,  aut  scire  prcierita,  ei  de  fuiuns  m 
Sap  entia  mihi  videlur  es^e  remm  human: 
divinaruro  qtiae  ad  beaiam  viiam  pertinea 
scieniia  solum,  sc  I  etiam  diligens  inquisitio  i 
dem  libro,  paulo  post),  Qiiam  descriptionem  s 
velis,  prima  pars,  quae  scientiam  tenet,  Dei  e 
autem  qua:  Inquisitio  em,  contenta  est  esse  li 
Mla  igiiur  De  s,  hac  autem  homo  beatiis  esU 
tia  potest  intelligi  divina  nosse  ;  scientla  ai 
mana,  vel  historiam  recolere,  ct  praeceill 
narrare.  Item  aliter  :  Sapientia  periinet  ad 


fiinorcm  Patre.  Divisiones  vero  gratiarum  sunt,  idem  G  ctum  aclcrnorum ;  scientia  vero  ad  ea  quaa  s 


futem  S(piritus,  Hoc  est  linguarum,  vel  diversaruip 
l^rum  qux  Spirilus  sanctus  sna  voluntate  di»lribuii, 
qiiomoJo  vere  Dcus.  Et  divisiones  ministrationum 
sunt :  idem  autem  Dominus.  Quamvls  proprie  contra 
Macedoniiim  f.iciat,  qtii  Spiriium  sancluin  Deum  ne- 
gat  :  diccndo  enim  scmper  idem,  ostendit  se  omnia 
^le  Spintu  snncto  dicere  :  tamcn  et  contra  Arianos 
iion  uifdocrc  est  arguinentum,  qui  de  boc  scmper 
(aluinnianiur,  quod  Pater  priuium  nominetor,  se- 
foiido  Filius>  tertio  Spiritus  sanctus,  Hic  autem 
isium  ordiucm  demutavii,  Vult  aulcm  hic  osiendcre, 
graiiam  divini  Spirilus,  non  ipsum  esse  divisum, 
lioc  est  miuisterioriim  Ecclesiae  doctrinar!,  et  caetero>- 
ruin  doaa  largiri.   Et  divisiones  operationum  suni : 


corporis  expetimus.  Talis  sapientia  ad  beatai 
pertinet.  Alleri  fides  in  eodem  Spiritu;  aUi  gi 
nitatum  in  uno  Spiritu.  Sicut  granuui  alnap 
sive  rem  posuit  pro  effectu.  Hic  fldes  noo  M 
crcdendum,  scd  eliain  ad  prodigia,  ut  ignls  i 
Alli  operatio  viriutum.  Virlus  est  mortuos  aii 
leprosos  mundare.  Alii  propheiatio,  Fulura 
nere ,  vel  ob.^ciira  disscrcre.  AUi  discretio  sp 
Qualis  quis  spiritu  veiiiat ,  vel  quis  spiritos  s 
aliquid  agendum,  utrum  bonus  an  contrarii 
genera  linguarum.  Notandum  qu  a  inter  alia  li 
ncra  linguarum  cominemorat.  Alii  genera 
rum,  ut  sciat  linguis  loqui.  Alii  interpretaik 
num.  Alius  interpretari  poterat,  qux  alios  I 


idem  vero  Deus^  qui  operaiur  omnia  in  omnibus.  D  tur.  Ueec  autem  omnia  operatur  unus  atque  id 


Quibus  virtutes  operaliantur.  Vnicuique  autem  dalur 
mamfestatio  Spi^itus  ad  utilitatem.  Sive  credeiitiuiu, 
siye  incredulorum,  u|  credaut.  Alii  quidem  per  Spi- 
ritum  datur  serma  sapientio!.  Ut  appareat  illum  Spi- 
riium  saiiclum  hiibcre,  qui  a  Deo  accipit  sapienliam, 
dum  sine  suo  labore  et  cogilatu  li>quelur,  et  nenio 
illi  poterit  resisiere,  sicut  Stephaiio.  Sapicntia  cst, 
sapienier,  et  apte,  et  rationabiiiter  loqui,  ct  posse 
disserere,  et  docere  quod  nosset  :  sapientla  poiest 
intell'gi  divina  iiosse,  scieniia  huinana.  Item  aliter: 
4b  homiiiibus  iia  disrerni  probabiliier  soleni,  quod 
^apientia  perlineat  ad  inlcliec:uin  acternoruni;  scien- 
IHI  Tffo  fd  ea  juai  scnsibus  cprd  s  experimur.   Sed 


rilui,  dividens  singulis  prout  vult,  Ostendit  se  f 
lotum  de  solo  Spiritu  sancio  dixisse,  el 
Dcum  ei  Dominum  pracdicasse.  Sed  et  cun 
prout  vult,  sic  quoque  Deum  demonstrat,  < 
jiissus,  sed  voluntarius  operatur,  qui  proot 
vidit,  nulli  suhjectus  est.  ^i  ergo  omnia  omi 
tus  operatur,  quare  contristaris,  quod  aliam 
acceperis,  ei  aemiilaris  alium,  quasi  majoreoa 
invaseril,  cum  hoc  non  in  iiostra,  sed  in  don 
positum  potestale?  Sicuk  enim  corpus  unuut 
membra  habet  multa;  omnia  autem  memtra 
cum  sint  multa^  unnm  tamen  corpns  sunt*  Co 
tipne  corporis  utilur,  ut  ostendat  officia  divei 


537 


IN  EPISTOLAM  I  AD  CORINTIJIOS  COMMtNTAftlA. 


K3H 


noD  natura  mrnibror.iin ,  et  neminem  debere  curare  A  grati.i  niajor  sU.  Ut  non  t:t  sdsiura  in  corport,  Duni 


cajus  olficii  sil,  dUin  onines  iiiio  sp  riui  aaimentur, 
et  \\\  uiio  corp'»re  coapientur.  Iia  et  Chiistui,  Nntan- 
duni  quod  Chri^tus  dicilur  Ecclesia,  id  est  corpus 
Cliri^ti.  Etenjm  in  uno  Spiritu  omnti  not  in  unum 
eoTfHt  hapiitati  tumut.  Ut  uiium  corpus  simus.  Quo- 
ruiM  ergo  spiritalia  commuiiia  suiii,  eorum  ei  car- 
nalia  debeut  esse  communia,  secundum  ipsias  sen- 
teniiam,  quorum  unus  Deus,  idemque  pater  eorum, 
nhi  ei  possessio  communis,  impii  sunt.  Sivt  Judteiy 
tice  gent  le%^  tive  tervi^  tive  liberi,  et  omnes  uno  Spiritu 
potati  tumut.  Q  lasi  potionem  pro  capaciiale  unius- 
eujusque  quanium  Toluii  largitus  est.  Kam  et  corput, 
Rcdit  ad  eiemplnm.  Non  est  unum  membrumf  ted 
mulfa.  Nun  ergo  potest  lotum  corpus  unum  babere 


a!torutrum  indigemits,  pro  iuTicem  sumns  sollirilt, 
ne  quis  se  dicat  et  gratia  et  honore  priTaium.  Sed 
in  idiptum  pro  inpicem  tolUcita  sint  memfrra.  Oeuii 
providait  pcdibu<,  viani  manus  pro  to:o  corpore  ope- 
fantnr,  et  omnia  alierutrum  membra  deserviunt. 
Et  ii  quid  patitur  ununi  membrum,  compatiuntur  omna 
membra.  Si  uniim  membfum  do!et,  totum  oorpus 
tegro(:ii.  et  ad  sanitaiem  eju^  rcliqua  membra  festi- 
tiant.  Sive  gloriatur  unum  membrum^  congaudent  om- 
nla  membra,  S  cul  dicit  Saiomon,  Corde  Ix*lanie, 
vulius  florel.  Nos  autem  compassione  ei  congraiuia- 
tione  in  conirarium  demutamus.  Vot  ettit  lorput 
Chrittiy  etmembsa  de  membro,  Omnes  corpus,  singnli 
membra,  hoc  e:»t  Ecclesia,  sicut  alibi  dicit,  De  carne 


ofiiciuin,  sed  unuuiqui  dque  ad  qnod  aplum  esl.  Si  B  ejus,  et  de  ossibus  ejus.  Nolandum  quod  dicamiir 


dixe  it  pet,  Pedes  possunt  dici  Ecdesi»  illi  qui  ad 
in'ercedt>ndam  ambulant,  vcl  Evangelium  prapdicint. 
Hwjniam  non  turA  maitus,  non  tum  de  corpore^  non 
I  eo  ett  de  corpore?  Manus  esi  ilte  qui  operatur  ulilia 
in  rorpoie.  Diceba:il  enim  se  non  esse  de  corpore. 
qiiia  hanr,  quam  alii,  graiiam  non  habebant.  Et  si 
dixerii  aurit,  Sapiens  aoditor,  e^t  auris  intellectus 
Scripturae,  qui  inter  cstera  ablaius  est  a  judo^a. 
Qifia  non  tum  oculutf  non  tum  de  eorpore^  num  ideo 
lum  ett  de  corpore  ?  Oculus  est,  qui  intellrgit  vel  Tu- 
tora,  qux  loquilur,  vel  pracsemia.  Si  totum  eorput 
aeulut^  uH  auditut?  Si  toti  docenies,  ubi  auditores? 
5i  rofHm  auditut,  ubi  odoratut  ?  Si  toti  auditores,  qiiis 
sctret  discernere  bonum  vel  malum?  Nunc  autem 


tecte  Ecc!esia.  El  quotdim  quidem  potuit  Dr.ut  in 
EecUtia,  Ordiiiem  modo  meuibrorum  ostcndit.  Primo 
apottolot;  tecundo  prophetat,  In  Ecdesia,  non  in  Sy- 
oagoga,  ne  pulemuseuui  de  aniiquis  dixisse  pioplie* 
tis,  sed  de  Agabo  et  c.i' leiis.  Cxiernm  patriarchas 
qiioque  debuerai  nnininasse  propbeias  eos  dictos, 
ex  quibus  Ag\bus  erat,  non  illos  qui  vcnturum  in 
carne  Deum  pr4»pbet-rbant.  Teitio  doctorct.  Et  qui 
explanant  obscura  prophetarum,  et  qui  homiiiibus 
loqunntur  consolatioues,  mc  iio  doctMr  s  dicumur, 
qui  honeste  mores  insiiluunt ,  eiiamsi  mysteria  cv 
planare  non  possunt.  Deinde  virutet,  Yirtutes  ma- 
]ora  snnl  signa,  slve  daemonum,  sive  iiifirmiiatMm. 
Exin  gratiat  cttrationuniy  opitulationet,   Adjuloria; 


^ftuuk  Deut  membra^  unumq  iiod. jue  eorum  in  corpore,  Cmm  P.iu'o  a  Hacedone  didur,  Veni,  adjuva  nos. 


^ttomod )  in  corpore  aple  et  ordinate  constituta  sniii 

■iieiBbr.1,  ita  et  in  Ecclesia  unufquisque  a  Deo  ad 

'  ^piod  aptus  esi,  ordinatur.  Si  omnos  uiiam  gratiam 

lialiereni,  ubi  esscMi  reliqux?  Sicut  vo^uit,  Quod  ti 

^tsent  omnia  unum  membrum^  ubi  corpus?  Nunc  autem 

muluiquidem  mcmbrOj  unumautem  corput.  VelfeDei, 

«tbonum,  et  jnstum,  et  sancium  est,  ct  non  discu- 

^Ddom,  sed  admirandum.  0  homo,  tu  quis  es,  qoi 

rcspondeas  Deo,  et  dicas,  Quare  ergo  sic,  d  ille  non 

sic,  etquid  est  quod  illi  dedii,  et  illi  non  dedii? 

^ftpotett  dieere  ocutut  moitu/,  Opera  tua  non  indigeo, 

l«leo  alterutrum  egemus,  ut  cliaritas  conscrvetur. 

I^m  si  unus  omnia  haberct,  adversum  cxteros  su* 

P^ret.  Aut  iurum  caput,  11  ic  saeerdos  est  caput. 


Gubimaiionet,  genera  li^^guarum,  Qm  sciunt  siiigulos 
gubernare.  Nunquid  omnes  aposioti?  nunquid  omnet 
prophcta  ?  nunquid  omnet  doctoret  ?  nunquid  omnet 
virtutes  ?  nunquid  omnet  §raliam  hubent  curationum  ? 
nunquid  omnet  tinguit  loquuntur?  Nunquid  omnet  in^ 
terpretantur  ?  C^od  8U]ierius  dixit,  si  essenl  omnij 
unum  mciiibrum,  ulii  corpus?  jEmulamini  aw.em. 
Studete  iiiiiiari.  d  aritniala,  Doua  isia  giatlaruni 
su.it,  non  merilorum,  quia  quod  donatur,  iion  est  iu 
no  ira  posituin  poiestaie,  nec  a  nobis  exigitnr,  sicui 
boiia  vita,  quam  cum  Dei  adjutorio  exhlbere  dcb')- 
mus.  Ueliora.  Qiila  et  ista  l«oiia.  Et  adhuc  excellcn' 
tiorem,  Sicut  pu!)lica  via  excclsior  esi  reliquis  viia 
ac  semitis,  ita  ei  chiirilas  via  est  directa,  pcr  quam 


^fiibut,  Non  etiit  mihi  necestarii.  Pedibiis,  qoi  por-  D  ad  cwlLStem  nioirupolim  tenditur.  Si  qui>  reliquas 


Unt  corpus.  Sed  muito  magis  qnm  videntur  membra 
^'fpofis  inpfmiora  eue,  necetsariora  tunt,  Propbctia 
^aoi  spemebant,  ad  majorem  utiliiaiem  valebat. 
^^  qua  putamut  ignobiliora  mmbra  esse  corporis,  his 
■^orem  abundantiorem  eheumdamus,  Sicut  in  cor- 
^''6  sine  ocalis  et  manibns  ^i  poiest,  sine  iuterio- 
^^  aoQ  potest*  Et  qum  inhonesta  sunt  nostra,  abun^ 
^^'ftiorem  konettatem  habent,  Dum  caiitius  veslimen- 
^<  et  diligenlius  contegmitur.  Honesta  autem  nostra 
^''im  e^eitf.  Quia  per  se  pu'clira  sunt,  ei  honesta, 
*^€9|nii  et  cxtcra.  Sed  Deus  temperavit  eorput  ei  cui 
ditrtt^  abundantiorem  tribuendo  hunorem,  Minoribus 
P>)j'*ra  d«ma  cuncedcns,  ii!  qui  hoiiore  miiior  esi, 


virtuics  liatiierit,  nisi  in  istam  viam  iniraverit,  td 
est,  iiisi  ch  iriiaicm  babuerit.  quae  est  excellentiur 
via,  uon  poierit  iiitrare  Domiui  civitalem.  Viam  vobi^ 
dcmonstro,  Qua  pergaiis  ad  Dcum,  Id  cs*,  charitaiem« 
Vult  ostendere,  illa  nos  quaercre  debere,  quo,*  ad  v\- 
tam  prosuni  magis  quam  signa. 

Cap.  XIII.  5i  Unguit  hominum  loquar,  et  angetarumj^ 
charita.em  autem  nen  habeam.  Non  so!um  hominuni , 
scd  etiiim  si  qux  sunt  angelorum.  Factut  tum  vclui 
wt  svnant,  aul  eymbalum  tinnicns,  Quod  noii  et  se, 
scd  ab  alio  impiilsu  sol:<m  sooitum  reddit,  qui  iiec 
ip*^! ,  ncc  alii  prodcst.  Charitas  aulein  omneiu  possi- 
del  fructum.  Et  ti  habuero  prophethim  ,  et  nocerin^ 


^9  l  R  MASIl  ADIlliaETANI  EPISC. 

,uynefia  omnia.  Ilic  propbciia  fuiora  pi-adicerc  :  A  bni  cl  speciahat  indcpla  ,  In  qut  plem^^^^^ 


mysteria  ad  8apienii:tni;  scieiiiia  auiem,  scire  omnia 
qa;c  fuerunt  et  sunt.  Et  omnem  tcientiam.  Non  niirum 
si  scientiap  cliariias  prxferatur,  cum  eii:mi  proplieiU 
el  martyrium  sine  illa  niliil  esse  d!cantur.  Et  $i  ha- 
buero  omnem  fidem^  Ua  ut  monte$  tran$feram.  Salvaior 
dicit,  ridein  sicutgranum  sinapis  moiiies  possetrans* 
ferre;  bic  vero  A|>osiolus  ait,  oinnem  fidem  esse, 
(|iiae  transferat  mnnies ,  unde  intelligitur,  perfeclam 
e^^se  fidem»  qux  grano  binapis  coiiip  iratur,  et  hoc  non 
propter  exiguilaiem,  ^ed  proptt^r  integritalcm  et 
fcrvorem  eju-s  appositum  est.  Charitattm  autem  non 
hibuero^  nihil  $um,  Quid  mihi  proderit  habere  prae- 
6  icnlix  vinutes,  si  opera  non  habuero  cliarilatis? 
diciiur  eniro  niihi :  Recede  a  me,  o,  erarius  iniquita- 


taiis  praeceptum  illud  implebitur  :  Diliges  Oon 
Deuin  tiium  ex  toto  corde  tuo.  Nam  ciim  est 
aliquid  carnalis  concupiscenii»,  quod  velconti 
freneiur,  iioo  ex  tota  anima  diligitur  Deus.  Cififi 
parvula$ ,  loquebar  ut  purvulu^ ,  $apiebam  ut  par 
cogitabam  ut  p.irru/iis.  Exemplo  carnalis  incn 
vult  spiritalem  nionstrare  profeclum.  Quando 
$um  virj  evacuavi  quce  erant  pnrru/i. Otetidit  qoi 
evacucntur  illa  qu»  8ii|icrius  memoravii.  Yi 
nunc,  Quasi  parvuli ,  qiii  non  possumus  seren 
coidis  aci«  perfecle  lumen  perspirere  veritati 
$f€culum  in  anngmat  \  Per  S(»eculiim  lcgis  quai 
ginem  rerum  videmus.  Tunc  autem  facie  ad  f 
Nunc  coyno$co  ex  parte,  Pr.Tseniia  dicit  vel  pers 


tis   Et  si  distribuero  in  cibo$  pauperum  omnee  fncul-  B  Tunc  autem  cogno$cam,$icut  cogmtu$  «irff.  togn 


tafes  mea$.  Noundum  quod  contempiiis  mundi  niar- 
lyrio  copuletur,  coutra  eus  qui  illud  de  Evangelio 
variis  argum(*ntis  excuaan'.  Et  $i  tradidero  corpu$ 
weum,  ut  ardeam^  charitatem  auttm  non  habuero^  nihit 
mihi  prode^t,  Si  non  pro;  ter  Deum ,  sed  pnipter  gl  >- 
ri  im  fiat  humaiiam,  aut  Ci:rle  iii  ipso  martyrio  ad- 
veisus  fratreiu  tcneat  iram,  contemncus  Deum ,  qui 
dixit :  Ohliviscimiiii  maliiiam  proximi  :  uon  charitas 
de  martyrio,  sed  mariyrium  nascitur  cx  charitaie. 
Charita$,  Modo  describii  membra,  et  speciea  cbariia- 
tis  :  ChariUs  ex  Deo  est.  imo  Deiig  est,  et  ideo  taniis 
virtuihus  coiistat.  Palien$e$l^  benigna  e$t,  Parciites, 
quia  d  ligunt  filios ,  omnes  eorum  infantum  portani 
patieuler  iujurias.  Charita$  non  annulatur,  Nenio  illi 


tin.c  Deum  ,  et  quae  suiit  Dei.  Tamen  inquanti 
test  de  Deo  meiis  huma:  a  cognoscere  :  na  n  qi 
test  Deum,  ut  est,  scire?  ^unc  autim  maneni 
$pe$t  chnrita$y  tria  h(ec;  majorautem  hi$  e$t  d 
\n  pra'scnti  tria,  iu  futuro  sola  charilas  Dei,  el 
lorum,  ct  omiiium  sanctorum.  Majus  ergo  qooi 
piT  opiis  cst ,  quam  quod  aliquando  cesaabit. 
eiiim  qiiod  speranuis  et  creJimus ;  non  omn 
crcd.mus  et  speramus. 

Cap.  XIV.  PerHquimini  charitatem,  Omiii 
ipsam  sequiroini  ct  lenett*,  qux  perSpiritum  si 
diffunditur.  jEmulamini  epiritalia,  magii  mt 
propheteii$ ;  qui  enim  loquitur  tiiigua ,  iiofi  A01 
loqnitur,  ud  Deo.  Et  pritalia  dona  «miilari 


quem  vere  am.it  invidef,  cujus^is  eum  glorlse  videai,  G  quxrcre  non  probibeo,  scd  magis  horior»  ui  p 


vel  bonoris  ,  sed  omnem  ejus  felicitatpm  quasi  suam 
1'benlcr  amidcctitur.  Non  agt  p?rperam,  Orania  sc- 
cumlum  ordliiem  ficit.  Noninpatur,non  e$t  ambitiota, 
M:ijor  euitn  aiiis  esse  ncn  ambit,  el  supcr  fratres  non 
citp.t  douiinari.  Non  quarit  quas  sua  $unt,  Non  quuTit 
qiiod  ^lbi  utilc  est,  scd  ()uud  niullis.  Nonirritatur, 
non  cogitat  malum,  Ut  iion  solum  amicis  non  cogiiei 
iiialum  facere ,  sed  ncc  ininiicis  reddere  mala  pro 
inalis.  iVofi  gaudet  $uper  iniquxtate^  congaudet  auieni 
veriluti,  Coitiristatur,  si  queui  iiiiqui  ale  u  Tel  fecissc, 
vt!l  pas  uni  e&se 'coiis|iexeiii.  Omnia  $uffert^  omnia 
credit^  omnia  sperat,  Suifcit  iiijtir'as,  credit  saiisfa- 
iienti,  sperai  emcndaiioneui,  exsprciat  donec  corri- 
g  1$.  Omnia  iusiinct .  Chari:as  nuuquam  (xcidit ;  $ive 


tctis,  id  est  cxponatis,  ut  et  alii  xdificcntur. 
enim  audit,  Nemo  inteiligit ,  nisi  Deus ,  ei  si  q 
bet  inierprelationem.  Spintus  a:  tetn  toquitur  m, 
Prr  gr.iliam  Spir  lus.  Nam  qui  propheiat^  ha 
loifuitur  ad  edificationem  ,  exhortati  nem  et  i 
tionem,  Exposuil  prop!)e:iam  quam  dixerat») 
que  ergo  hoc  agit,  pro|iheial.  Qui  loquitur  tim 
metipsum  vdificat,  Se  solum.  Qui  autem  pri 
Eccle$iam  Dei  oadificat,  Onines.  Voio  autem  oan 
lingm$f  magi$  autem  propheiare.  IIoc  non  pr 
illud  horior,  boc  volo,  illud  malo.  Nam  majai 
prophetat,  Major  est ,  qiiia  hoc  donum  peti 
miilti  proncieni,  (|i.ia  et  hoc  opus  ch.iritaus 
ijfui  loquUur  linguis,  Quod  illi  maximum  pi 


\)rophetioB  evacuabuntnr ,  sivti  lincjuos  ce$sabunt, '  lloc  D  i^isi  forte  ut  interpretctur,  et  Ecclesia  cedifii 


est,  ip  a  soli  piriiiai.ei  iu  rmuio,  vel  ccrte  qux  vera 
cst  iion  mutalur,  nec  excidit,  quia  bono  animo  cun- 
cia  facit.S/ve sc/e>i/ia  de>truetur,  Sin<i  charitatc  scien- 
tia  infiat,  ci  idco  destruetur.  Nam  cum  cbaritaic 
a:dificat«  Ex  parte  enim  cognoscimu$,  et  ex  parte  pro» 
phetamu$,  Non  omiiia  sciuius,  nec  oinnia  propheta- 
inus.  Cum  autem  venerit  quod  perfectum  e$t ,  etacua- 
bitur  quod  ex  parte  e$t,  In  fuluro  quod  proinissum  esl, 
iil  est ,  ui  non  jam  ex  parle  sii ,  scd  ex  toto  ,  quia 
li«lel  ct  spei  jain  res  ipsa ,  non  qux  credatur  et  spe- 
retur,8ed  qti.i  videaiuret  iene>iursu(cedat;  charilas 
auicm ,  qiKV.  in  his  ir.bus  luajor  esi ,  non  aufeialur, 
5«  il  auge  iiiir,  et  ini)ile;ilur»  roiilcnipl;»t4  quod  credc- 


a<cipia(.  Si  utruinque  habeat,  tunc  aequibil 
phetaivii.  Nunc  autem ,  [ratrc$ ,  si  venero  ad 
guis  lotjucns.  Stio  cxeinplo  dehoriatur  ctis  i 
mag  o  qu»;iere ,  qiiod  non  prodest  Ecclcsi 
vobi$  pvoderxt,  Erii  vobis  sola  miralio,  nou  pi 
Nisi  vobis  loquar  aut  in  revelatione,  Tuiic  ?o 
dcro  ,  si  intorprelcr ,  aut  plana  loquar ,  aul 
lias  exponam,  aut  moralia  doceam.  Aui  tei 
esi,  spiritalctu  sensum ,  boc  est  discretiofie 
agere  df  boamus ,  et  quomodo  mores  nostn 
gere.  Scioniiam  possuiiius  intelligere  res  g€S 
referre.  Aui  prophctM,  Per  allcgoriam,  prQj 
id  c  t  anugogco,  ln^  csi,  cuiu  ad  invisibili 


5il  IN  enSTOLAM  I  AD  COUlNTinOS  COMMENTARIA.  54i 

Tutura  sermo  transrertur,  sicntcst  iKud,  quod  de  rc-  A  ncm  tiisi  p:.rvi<lum  maliijj  sensu  essn  perfe^iutii. 


burreciione  mortuorum   enuntiat.   Propbetiam  boc 

Itico  maxime  expositionero  dicit.  Aut  m  (fBctnnn. 

Slmplicem  bistoricani  Qarraticinem.  Tamen  quas  tine 

tt  tima  tunt  vocem  danda  ,  sive  tibia  ,  $iffe  cithara,  tttxi 

Mstinctionem  tonitus  dederini.  Cum  hxc   inaiiiinata 

n^si  distinctionem  babeant,  suavia  non  eruiit,  etr  ut 

iiiania  et  superflua  respuentiir,  quanto  magis  vos, 

^u*  ruiii  «piriialis  suaf.tas  non  nures  debet  mulcere, 

«»ed  moniem?  Quomodo  scietur  id  quod  canitur  aut 

^uod  citkarizalur?  InielligHlur.  Etenim  si   incertam 

wocem  det  tuba ,  quis  parabit  se  ad  belum  ?  Jta  et  vos 

^er  Hnguam,  nisi  manffettum  sermonem  dederitis,  quo^ 

wtiodo  seietur  id  quod  dicitur  ?  Vox  tubffi  incerta  lue- 

ril ;  utruro  soleinnitalis,  an  belli  sil»  nemo  disceniiu 


nuia  in  niaicvo'am  ai)imain  non  inirabit  snpieniia. 
Malitia  parvuli  estotc,  non  sensu ;  scire  eiilm  debetii 
quam  diu  linguac  futurse  sint,  vel  qiiare  sunt  d;it«. 
Itaque  linguw  in  signum  sunt  non  fidelibus^  sed  infidt* 
libus.  Ostenditur  cresceiite  fidei  s*gna  cessare,  qra 
propter  iufideles  sunt  dala.  Prophetice  auteni  no% 
infidelibtts,  ted  fidelibus.  Major  estergo  ei  utilior  qiiae 
fidelibus  prodest ,  et  qu»  semper  est  nei  essaria.  Si 
ergo  conveniat  universa  Ecclesia  in  tttium,  et  omnei  /in- 
guis  loquantur,  lloc  esl ,  si  fieri  possit  ut ,  quia  loii 
boc  yullis ,  concederetur  vobis.  Intrant  autem  idiotoB 
aut  infidelei,  Nuper  credenles,  vel  ignari,  minus  docli. 
Nonne  dicent,  quod  insanitis  ?  Si  autem  omnes  propke' 
tant,  intret  autem  quis  infidtlis,  vet  idiota,  conoincitur 


Bia  ergo  ves'er  sermo  inlelligi  debet ,  ul  p^ssit  ad  B  ab  omnibus ,  dijudicatur  ab  omnibus.  Quomodo  Judx*i 


^piritale  bellum  Clirisii  miiites  prnepaiare.  Eritit 
^nim  in  acra  loquentes,  Tam  multa,  ut  puta  genera  lin* 
^uarum  tunt  in  hoc  mundo.  Eliamsi  tam  mulia  io- 
«  ^uamini,  ut  geiiera  sunt  linguarum ,  quid  proderil, 
f  itm  omnia  in  aere  solvantur  elnulli  proficiaul?  Et 
MtAt/  iin^  voce  est,  Niliil  sine  voce  linguarum.  Si  ergo 
MMcsciero  virtitem  vocis^  ero  ei  cui  loquor  barbarut,  ei 
^ui  toquitur  mihi  barbarus,  Omnis  sermo  qui  non  in- 
K<lligitur,  audienli  barbarus  est.  Sic  el  vvs,quoniam 
^m  mulatoret  estis  spiritunm,  Quomodo  de  me  dixi.  Ad 
^wiilicationem  Ecclesictj  quasrite  ut  abundetis,  Quomodo 
s  virilalia  dooa  seciamini.  Et  ideo  qui  loquitur  iingua , 
^  rtt  ut  interpretetur,  Oret  ut  iiilerpreUDdi  quoque 
^  nUam  merealur,  sivc  ita  debet  dicere,  ut  iiilerpre* 


dixerunt :  \\i  rausto  pleni  sunt.  Oecuita  eordit  ejut 
mani(esta  fiunt,  Quando  ejus  conscienlia  per  doelri- 
imiii  pulsalur.  Ei  iia  cudens  in  faciem  adorabit  Deum^ 
pronuntians  quod  vere  Dcus  in  vubit  tit»  Sicut  Nabu- 
cboiiono.ur  aduravit  Daniclem  dicens  :  Deus  vester 
vere  ipse  est  Dcus ,  poslqiiam  somnium  suum  et  in- 
terpreuiionem  ejus  audivit.  Quid  ergo  est^  frairet  ? 
cnm  convenitit ,  unutquitque  vestrvm  ptalmum  hubet , 
docirinnm  habet.  Intcllecliim.  Apocalypsin  habet ,  /tn- 
guam  hubet ,  interpretationem  habet,  Revelaiionem 
uiysieriorum.  Omnia  ad  (edificatioucm  fiant,  Nihil  sil 
in  vobis  qood  non  adificet  allerulrum.  Sive  lingua 
quit  loquitur  tecundum  duos^  aut  ut  multum  tres,  k«t« 
^uo ,  secuiidum  Craecos.  Et  per  partes  ,  et  unut  inter» 


%  *mr.  Nam  si  dicam  lingua,  q':od  non  intelligo,  velut  C  preietur,  Sive  ipsi  duo  per  parles  dicant ,  non  siiiiul,  , 

sive  unus  per  partes  interpreielur.  Si  autem  non  fue^ 
rit  interpres,  tareat  in  Eccetia.  Aut  ipsc,  a  I  aliiis. 
Sibi  autem  toquatur^  et  Deo ;  prophetce  duo  aut  tres  di" 
cantf  et  cateri  dijudicent.  Sua  conscienlia  el  Dci  le- 
ncjt  eum  grat.am  banc  liabere.  Quod  ti  alii  revelatum 
fnerit  sedenti,  prior  taceat.  Potestis  enim  omnes  per 
singulos  prophetare,  ul  emnes  discant^  ei  omnes  exhor* 
tentur,  Qui  prior  dixit,  vel  qui  prior  bouore  est.  Et 
spiritus  prophearuin  prophetis  subjecti  sunt,  Nun  enim 
esi  dissensionis  Deus,  scd  pacis,  Sive  gtalia!  spiritus 
aUeri  propbctai  consenlii,  sive  spiriius  bumilitatis  et 
cbaritatis  debel  esse  in  propbelis  :  quia  non  esl  Deus 
superbix  cl  dissensii.nis,  qui  in  cis  non  babital,'sed 
pacis,  quia  eis  noia  sunt  qiix  p.opheianl.  Sicut  in 


'flaios  spiritu,  in  exslasi  loquor.  Nam  siorem  lingua, 

^j-mtui  meus  orat,  Uoc  loco  spirlius  sermo  intelli- 

S^^ -ndus  est ,  qui  nonnunqnam  mente  alia  cogitante 

1 -recatur.  Undepropheta  :Cormeuin  dereliquit  me. 

•^dm  antcm  measine  fruelu  est.  Quia  non  intelligo 

^lu-td  dicnm   per  spiriiuni.   Quid    ergo   est?  orabo 

^  ^ifitu ,  orabo  et  mente  :  psallam  spiritu^  psaHam  et 

^'^enie,  Qui  enim  inierpretatur,  neccsse  esl  ut  prius 

^  t  se  uitelligat  quod  aliis  esl  diclurus.  Cceterum  si  be^ 

^^cdixerit  spiriu.  Renedicitur   omne  qiiod  vere  et 

^  ^ecundum  Deutn  dicitur.  Quis  tupptet  locum  idiotce  ? 

^^aniiatem  scieniias  in  corde  idiotas  quis  implel  ? 

T^hmikk/o  dicit^  Amcn,  tuper  tuam  benedictionem  ?  Cum 

luid  dicas  nescit,  qui  pro  idiota,  id  est,  ignaro  re- 


poiidit  Am-n.  Nam  tu  quidem  bene  gratiat  agis,  sed  D  oiiint^u^  ecctesiis  sanctorum  doceo.  In  omnibus  eccle- 


^^  Iter  non  ctdificatur,  Quod  beiiedixerit.  Gratias  ago 

"^l^^j ,  quod  omnium  vestrum  lingua  loquor:  Ne  putetis 

^^ie  qnoque  baiic  gratiam  non  babcre,  et  vos  ideo 

^  "^rohibere.  Sed  in  Ecclesia  voto  quinque  verba  setttu 

^  ^  :eo  loqui,  ut  et  aliot  inf.ruam  ,  quam  decem  miUia 

^  ^r^onrtii  in  lingua.  Sed  ma!o  per  pauca  ad  proreciura 

^  ^>qui,  quam  multa  qiiae  nulli  proficianl.  Quidaro  quae- 

^~  ont,qnare  quinque  verba  :  qui  econtrario  interro- 

^^  nndi  sunt  de  decem  millibus.  Fratret ,  nolite  pueri 

^Jfid  tennbut ,  ted  malitia  parvuli  ettote ,  sensibus  aic- 

^frm  perfecti  ettote,  In  lege  tcriptum  est :  Quoniam  in 

^Uis  iingutt ,  et  tabiit  aliit  loquar  populo  huic,  et  nee 

^icexoudient  mr,  dicit  Dominut.  Simul  ostendii  nciui- 


siis  sic  cst ,  ne  novi  aliquid  me  vobis  imperare  putc- 
lis.  Uulierct  in  ecclesiit  taceant,  Quia  conita  ordinem 
esi  natur»  vel  Iegis,.ul  in  convenlu  viroruin  feinina! 
lo(]iianiur.  iVoti  enini  pcnnittitur  eit  loqui.  Qiiomodo 
ergo  alibi  dicit,  beiie  illas  docere  debere  prudeiiliam, 
ut  prudentiaiu  et  caslitalem  di:co»nl;  sed  in  sexu, 
siinui  et  cutn  oslcndit  locum  ubi  taceaul ,  alihi  eas 
loqui  perinidit.  Std  subditat  esse,  sicul  et  lex  dixit. 
Quiael  vir  piior  faclusest,  et  Sara  doiiiinum  voca- 
bat  Abraliain.  Si  quid  autem  volunt  discere^  domi  viros 
iuos  inlerrogent,  Turpe  est  enim  mulieri  ioqui  in  Eccie- 
sia.  An  a  vobis  verbum  Dei  processit^  aut  in  vos  soiot 
pervenit  ?  Si  quis  vidctur  prcphcia  esse,  aut  spiritalitf 


i 


S4S 


rRIMASn  ADRUMETANl  CriSC. 


cognoMt  qute  scribovoblt,  quia  Domlni  mint  mandata.  \  li»iinin,  qu«  in  liac  viia  sivc  prospcri,  sife  i 


Me  vidcreiur  eas  etitm  discere  proliiLwissc ,  osteiidil 
eas  domi  debere  dtscere,  in  Gcc^esia  autem  oinnes 
haberc  sllentiiim.  Nutandum  quod  el  Tiri  tain  ducti 
drbeant  csse ,  ut  uiorcs  suas  docere  debeaiit ,  et  de 
(htei  veritate  insimcre.  $i  quit  antem  ignonU^  ignora-' 
bitwr,  Itaque^  (ratreM,  a*mulamiM  ffrophetare^  et  loqui 
linyuit  nolitt  prohibere  :  omuiu  autem  honetie  et  se- 
emidum  ordinem  fiantin  vobii.  Cam  aigeret  Aposlolus 
ui  omtiia  lionf^ste  p%  secuiidum  ordiiic^u  fiereni,  aii : 
Si  quis  videtur  propbelasse,  aui  sjrfritaris,  cogfiuh4.at 
qii»  srribo  vobis,  qaia  Doniiiii  stint  matidata.  Si  quis 
auicm  ignorat,  ignorabiiur.  Si  qnis  videiur  esse,  ei 
utiqiie  iion  esi ;  nam  qui  est  sine  dubitatione  cogno-* 
scit,  nec  admoiiiiione  et  coerciiione  opus  habei. 


cuui  iuGdelibus  videanlur  essc  cominunia;  siei 
soleni  proponere  quid  ab  illis  amplius  babeti 
vcre,  si  horuin  laborum  prxinium  in  vila  a 
spcrafhus,  pejores  iilis  sumus.  Cratio  autem  i 
id  ifuod  sum ,  et  graiia  ejut  in  me  vacua  non  f\ 
ai  undaiHius  UUt  omnibus  labpravi :  non  ego  aut 
graiia  Dei  mecum.  lloc  esi,  graiia  Dei  uie  vivifii 
rdec  i,  etpostba:c  cuni  Deigratia  laboravi,  cliii 
ciia  niinruil.iillqui.idixeral:  Almiidanliusilliso 
laboravt,  ne  sibi  aliquid  vidcreiur  asciiliere, 
nuo  subjtiniii  :  Non  ego  autem,  sed  gratia  K 
eum  :  quia  Dcun  in  nobis  operatur,  et  ipsc 
laborenius  inspirat,  et  ipse  adjuvat  laboraut 
opus  bonuin   consuiumai  :   quia  ex  ii  so , 


quia  omnia  judicat,  ei  a  nemine  judicatur.  llli  ergo  B  ipstiui,  et  in  ipso  suni  oninia.  Sicut  el  alib 


sediiioncs  et  perturbationes  in  ecclesia  raciebant,  qui 
videbantnr  essc  quod  non  erani  :  bos  docet  co- 
gnoscere  Domini  es  e  maDdatum ,  qnia  non  est  scdi- 
tionis  Deus,  sed  p^cis.  Si  quis  autero  ignor.it,  igno- 
rabiiur,id  est  improbabitur;  non  enim  si  ad  scieittiam 
refer:is,  Dcus  ignorat  eo^,  qnibiis  dicturas  est  :  Non 
hovi  vos,  sed  corum  improhntio  hoc  verbo  insinuala 
esl :  Amendi(rovobi<i,  qiiia  iiesci  »vos.  Etideodebemiis 
o|ierain  dare,  ut  cum  charitatcilono  Dei  simnsinsTucti. 
Cap.  XV.  N otum  uutem  vobit  fado,  fratrety  Evan^ 
gelium  quod  prtcdieavi  robit,  Inier  caetera  quidam 
Coriiiibicnim  eiiam  resurr  rertionein  earnis  ausi 
sunt  denegnre,  qnos  rcdarguit  Aposto1us«  Quod  et 
accepittit,  Ne  non  creJemibus  t'<ntnro  praediciisse 


Uoi  ccepit  iii  vobis  opus  bonuni ,  ipse  perficie 
4n  dieni  Cbri^ti  JchU,  Et  ipse  dicii  :  Siiie  n 
polestis  racere.  Nam  et  beaius  Uieronymus 
logeiico  ad  rainmacliium ,  sic  poiiii  iestii 
i>lud  :  Non  aulem  ego,  sed  graiia  D.  i,  qiias  ia 
Sive  enim  ego,  tive  ilti,  tic  pnrd  cavimut^  et  ti 
dis  it.  Si  autem  Christut  pradicutur  quod  §ta 
nioriui*,  quomodo  dicunt  quidam  in  vobu^  q 
returrectio  mortuorum  non  ett?  Si  autem  re$^ 
mortuorum  non  ett,  neque  Christut  returreui 
ti  Ciirittut  non  rcturrexit,  inonit  eU  pn 
nottra^  inanit  ett  et  fidet  vest  a.  Invenimur  m 
falti  tetiet  Dei :  quoniam  tettimonium  diximM> 
$ut  Deum,  quod  suscilaverit  Chrittum,  qu^m  no 


viderciur.  iit  quo  et  stntis.  Incujiis  df^etiina  siutis.  C  tavit,  si  mortui  non   resurgunl.  Nam  si  mi 


Per  quod  et  salvamini.  Per  qiiod  ct  salvamini ,  si  la- 
uicn  lidc  credatis ,  ci  opere  iinplealis ,  aui  qnia  ct  in 
prj>seiili  dc  niuliis  infirinitatibtis  salvanlur.  Qua  ra- 
tivne  prwdicaterim  vobis^  ti  teuetit,  niti  fruttra  credi- 
dii^tit.  Tradidi  enim  vebis  in  primit  H  accepi,  quoniam 
Lhritiut  mortuut  est  pro  pvccatit  noitrit,  tecundum 
Scripiurat :  et  quia  tepultut  est,  et  quia  resurrexii  ter- 
ti !  die  seeundum  Scripturas.  Capilulate  ea  qunc  eis 
l>i;Kdicaverat,  ad  mcmoriam  revocat.  £l  ^nia  viiKs  est 
Cpho'.  Non  quod  ei  primuin  apparucrit,  sed  teriia 
appariiione  ei  se  manifestaverii.  Et  post  hac  unde- 
cim.  Ipsa  rcsurreciionis  die  sero,  quando  aberat  Tbo- 
mas.  Deinde  visus  est  plusquam  quingentis  fratribus 
aimul ,  ex  quibut  mutti  manent  utque  adhuc.  Per  quos 


returgunt^  neque  Cbristutraurreait  :  quod  «j< 
fton  rcsurrexit,  vana  ett  et  fidet  vettra^  udkt 
estlt  in  pucatit  vettrit,  Ergo  et  qui  dormit 
Christo  perierunt.  Si  in  hae  vita  tantum  rn 
tptfruntet  tumus,  mitcrabilioret  tumut  omnibu, 
tdbut.  Quoniam  nec  qui  mquam  eoruin  grav..v 
bus  Evangelium  praedicabat,  suuin  viciuin^i 
niltus  transigebai :  ubi  magis  iin|ilctum  eA  qo 
Plus  oninibus  iiiis  laboravi ;  et  adjungii :  N 
autein ,  scd  gfaiia  Dei  niecum  :  tit  tioc  quoqu 
reai  Dei  grati.e  deputanduin ,  qiiod  ct  aDimo 
pore  polcrat  usqueadco  plus  illis  omnibus  lal 
ui  ueque  cessaret  ab  Cvangelio  prxdicando, 
taiuen  ex  Evangel.o  susioniarci  banc  vitaiv 


}iotesiis,  si  vuliis,  scire  qiiae  dtco.  Quidam  autem  ^  autem  Chritlut  resurrexii  amorluit.  Qiiodjaii 


/dormieruni.  In  Domino.  Deinde  ritut  e$t  Jacobo ; 
deinde  apotiolit  omnibut,  Noviisime  autem  omnium 
iufufuam  abortivo.  Abortivus  dicitur,  qui  eitrt  tenipus 
iiasciiur,  seu  qui  niortua  matre  vivos  edocitur.  Abor- 
Civum  se  nominai,  qui  exira  icmpus  dominicae  pra;- 
dicatiunis  credidit*  Vtius  ett  et  mhi,  Quamio  Da- 
luascuin  pergcbat.  Ego  enim  tum  minimut  apottolo- 
rum.  Non  labore,  quia  p!us  otnnibus  laboravi;  sed 
ordine.  Qiii  non  sum  dijnus  vocari  apostolus,  quoniam 
fcrsecutus  tum  Ecclesiam  Dei.  Tola  raiio  prx^dicaii.  nis 
iiosirx  baec  est,  ut  resurreciii.nem  credaiis;  lioc  ejil 
iiii.ii  prxinium  iis  qui  Christo  descrvittnt :  al'0<)uin 
.Kporfluus  est  omuis  Ubur  jejuuiorum,  aiijuo  iribula- 


tnni  est.  Primitia  dormientium.  Si  cap.it  i 
n^^sse  est  ut  caetcra  quoque  membra  seq 
quia  priinus  in  incorraplibiiiiate  resurrexil.  Q 
qnidem  per  howinem  niori,  et  per  hominom  m 
mtfrrtiortim.  Sicul  |>er  Adam  mors  iiilravit,  qi 
pritnui  €Si  niortuus,  ita  et  per  t^hristum  reaoi 
qiiia  4:se  prtiiius  rcsurreiii :  si^ui  illc  roia 
rieniiuin,  iiu  ei  isic  ronna  rcsiirgenliura.  Et 
Ad,wi  omnes  muriuntWf  ita  et  in  Christo  omuo 
cabuntur.  Quod  inorilur,  hoc  resurgit.  Rc] 
noii  riicitiir,  nisi  quod  cecidii.  N.>ra  neqiwi 
nioriabs  cst,  qiiainvis  peeciiio  sii  mortua  :  nc 
ip^-a  ••ua  substantia  jaf uit,  qiii.i  incorporea.  S 


5«S 


IN  EPISTOLAM  I  AD  COniNTHIOS  COMMENTaRIA. 


m 


pas  alioquln  surgere  mngis  qnam  resnrgcre  (]i.<*re  A  nia  luimilitaiis  apparere  :  posl  judieium  vcro  jnm  iU 


ftoiuiX.V nutquisque  autem  in  suo  ordmc,  Temporis  vcl 
honoris.  Primttup  Chrislus.  Dt  snperius  dixit  :  rriuii- 
lix  dormientium.  Deinde  ti  qui  sunl  Christ>  in  ndventu 
tfus,  1n  advenfu  ejus  non  nMdo,  sed  in  advenlti  rjus 
resurgeni.  De^nde  finis,  Cum  omnium  resurrcciio, 
tunc  erit  Gnis  roortis.  Cum  tradiderit,  Calitmnianfur 
Arlani  dicenles  ;  Si  tradit  ftlius  regnum  patri ,  po4- 
4|«im  tradiderit  rcgnom,  ipse  regnare  jam  desinet. 
Qnibus  respondendnm  cst :  Si  ideo  fflius  non  regna- 
bit ,  qui:i  regnum  traditurus  est  patri,  ergo  nec  pnter 
regnat  antequnm  ei  traJatur  a  fltio.  Sin  antem  pa- 
ter  non  lunc  primum  regnavit,  quamvis  lunc  susci- 
pint,sienec  filius,  qiiam\is  tradat  regnum,  amittet. 
Iierum  proponuni,  qiiod  subjecius  crit  patri  :  impios 


cst  subjectus,  id  esi,  connexiis  vei  perunitus  liomo  f>eot 
ul  non  jain  appareai  nisi  diviniias,  Mcut  ejus  sernK» 
dedarat :  Ut  sit  Deus  ommm  in  omnibus,  Subaudiiar 
lemporibus :  vel  cerfe  quia  niodo  nondum,  quia  adbtte 
corpori  ejus  resistitur,  dum  non  ea  qnae  voliimns  Ta- 
cimus,  quiacaro  adbuc  Ctincnpiscitndversiisspiritiini, 
spiritus  aulemadveraus  carnem.  lUsit  Deusomnibas. 
Tolns  inomnibus  dominator :  nunc  adhnc  non  est  oni* 
nia  in  omnibus,  quia  singuli  sancti  diversas  virtutet 
ejtisin  sc  halient.Tiinc  aiiiein  nniverfa  unus  habebit« 
ei  erit  ipseomnia  inomni!ius.  Itein  quid  saneiu»  Au- 
gii^tinus  episcopus  sen«erli  {Augusiinus^  in  Ubro  ds 
Diversis  qttcestionib.^  qnfeition,  66),  videamus :  Tune 
et  ipse  lilius  subjectus  crit  ei  qui  i!li  subjecit  omnia. 


illos  esse,  qui  eiiam  modo  negant  illum  in  ccrpore  B  ui  sit  Deiis  omnin  in  omnibus.  Kecte  quxritur  hoc 


sno  patri  esse  subjectum.  Subjectio  vcro  non  semper 
ad  diminutionem  pertinet.  Nam  spirilus  prophetarum 
prophetis  subjecius  est ,  ut  non  sit  Deus  dissensio* 
nis,  scdpncis.  Regnum,  Tradiiio  auiem  tegni  nostcr 
proreciusesr^cumesse  ci  infpgro  fllii  meruerimus 
in  patris  regnum,  cum  incorruplihiles  factos  electos 
fiios  ad  conlcmplaiionem  illam  perduxerit,  de  qua 
R.  Joanncs  dicit  :  Videbimus  eum  sicuti  est.  Tenrn* 
dutn  primum  rst,  qitod  hoc  loco  Apostolus  non  de 
Tiinttnte,  srd  de  resurrectione  agit,  quam  de  Domi* 
ni,  id  est,  hominis  assumpti  exemplo  conlirmat. 
Regnum.  Rognum  Dei  natqraliter  quidem  per  omnia 
esf,  qux  ipse  constiiuit;  sed  tunc  proprie  rcgnare 
dicitur  Dcus  ,  ciim   illi  ruerint  liomines  volun  ate 


loco,  utrum  secundum  pers^narom  proprle*ales,  an 
secundum  homiiiis  siisceptionem  Aposto  iis  dixerit. 
SolentcireumstaniiaScripturxiltuminaresenteniiam, 
ciim  ea  quae  circa  ^ctipluram  sunt  praesentem  qua^- 
stioiiem  contingentia  diligenti  discus^ione  tractautur. 
Invenimus  imqiie  ita  ventum  esse  ad  hunc  locum,  ui 
supra  dlceret  :  Nunc  anrem  Christus  resurrexit  i 
mortuis  primiti»  dormientium ;  agebat  enim  de  resur- 
rectione  mortuorum,  quod  in  Domino  secunduin 
suscepiionem  hominis  fartum  est.  Manifestum  est 
ergo  hoc  secundum  susccptionem  hoininis  dictuai» 
Sed  alia  in  hoc  capitulo  solet  quxstio  oboriri.  Primo 
quid  dictum  est,  Cum  tradid*  rit  regnum  Deo  et  Patrl, 
qiiasi  nunc  non  lenrnt  regnum  Pa  e'  ;  dcinde  quid 


subjecti,  sicut  regno  diaboli  se  spontc  subjecere.  C  (jjcium  esi,  Oporlet  enim  illum  regnare,  donec  ponal 


Deo  et  Patri.  Deo  secundum  humaniiatem,  Pairi  se 
cnndumdviniiaiem  :et  ideoaitDeo  et  Patri.  Cum 
esaeua^erit  omncm,  Evacuans  peccatis  evacuabtur 
regnum  eoruin  a  nobi^.  Prine'patum.  Quia  sequelia- 
mur  illos,  facientlo  Vdluniaiem  eoruro.  Et  potestatenu 
Quia  dominnbnnlur  nobis.  Et  rt.  fii{«»i.  Quia  vince- 
bant  sibi  inimici.  Oportet  autem  illum  regnare. 
Begnare  pro  jutlicare  posuit.  Donec  ponat  omnes  ini" 
micos  sub  pedibus  ejus.  Qtinndo  alii  orunt  voluntaie, 
aiii  necessitate  siibjecli.  Piovissima  autem  inimica 
iesTuetur.  Nou  erii  eniro  aliud  quod  desiru.itur 
postea ,  cum  mortale  hoc  induerit  imniorialiiiiiem. 
Jfort.  In  Apocalypsi  peccatum  ct  mors  appella- 
tor  quin  auetor  est  mortis.  Omnta  enim  subjecit  sub 


omncs  inimicos  suos  sub  pcdibus  suis  :  qunsi  posteft 
non  S't  regn:  turus,  otnd  hucvaleat  quotl  supra  dicium^ 
est  :  Deinde  flnis;(;uod  hxretici  sacrilega  opinion^ 
sic  accipiunt,  quasi  flnemdixeiit,  consummationem 
regni  ejus  :  cuin  in  Cvangelio  scriptum  sit  :  Et  reghl 
ejus  non  erit  flnis.  Postremo  quod  diclum  est  :  Ciim 
autem  ei  omnia  subjecta  fueriut,  lunc  et  ipse  Fiiius 
subjectuserililli,  quis  bi  subjecil  omnia,  sic  volunl 
intelligi,  quasi  nunc  aut  aliquid  Fil  o  non  sit  8ul)|e- 
ctnm,  aut  Patri  non  sit  ipsc  subjecius.  Genere  i^^itur 
locutionis  solvitur  quacstio  :  sicenim  pleriimqi  e  Srri* 
ptura  loquitur,  ul  auod  semper  csl,  tunc  fleri  dicntur 
in  aliquo,  cum  ab  eo  cogno«ci  rcepcrif.  It.i  enitn  ilici- 
mus  in  oratioue  dominica :  Sanclificelur  noineu  tuiiin^ 


,.. 

pidj^iis  ejus.  David  hoc  de  homine  dicit.  Cum  autem  "  non  qunsi  aliquando  sanctum  non  sit.  Crgo  sicul 


dtc/i/,  oinitia  su'jeeta  sunte'.  Propier  calun^iam.  Sine 
dtLbio  prceter  eum  qui  subjecit  ei  omnia.  Doum ,  qul 
erat  in  ipso  mundo  reconcilians  sibi.  Vel  cerie  pa- 
Irem  iotellige,qui  nullam  coadjtionem  aj^aiiinpsii,  qua 
debeal  esfte  i^ubjectus,  Cum  autem  subj^cta  [uerint  iUi 
oflUita.  Quando  et  boni  et  mali  subiccii  eruiit.  rum 
ipu  fUius  subjeciMs  erii  Uli^  qui  sibi  subjecit  omtiia,  Dc 
sabjeclione  quidam  dicunt,  sicutin  esurieurbus  e>u- 
rit,  vel  paseilur  in  suLiieciis  suis  :  loc  cst,  in  corpo- 
re  sao  ipsa  subjicitur,  autquod  ipsa  humana  natura 
in  gratiarum  aciione  debeat  esse  subje*  ta  illi  divinio 
lati  qnae  jam  seeum  unvm  faciendo  ei  omnia  subje« 
forii.  Aliter :  1n  jtidicio  necesse  esi  eum  itenun  in  for* 


sancti(iccturest,sanciumesse  innoiescal,  iia  qiioijue 
cum  tradidorit,  regnum  Deo  et  Pairi,  id  esi,  cum  P.i- 
tremregnare  monsiraverit,  ut  pcr  speciem  niauiic* 
staiionemqtie  clarescal,  quod  niinc  a  fldelibiis  ere<!)* 
tur,  et  ab  infldeiibiis  non  puinliir»  Cvacu  bit  auicti» 
oinnem  principaium,  et  poios:aiem ,  mauiresiando 
utique  regniim  Patris :  ut  omnibus  noium  si',  nulliun 
principum  et  potestaium  ,  sive  coeb  siium ,  sivc  ter- 
restriuni,  pcr  se  h  .buissc  aiiquid  principatus  et  po* 
tcstatis  :  scd  nb  illo,  ex  quo  sunt  oinnia,  non  solufu 
uisint,  verum  etiain  ut  ordinata  sint.  In  ilh  enim  ma« 
nifestatione  nulli  spes  aiiriua  remanebit  in  quoqiiam 
principe,  aut  in  qiioquam  homi7?e  :  quod  etiam  iiuno 


547 


riilltfVSIl  ADRUMETAM  £P1SC. 


5£§ 


propheiice  &')niCiir :  Bonum  est  sperare  in  Domino,  A  desiniiitur,  postesquam  mortaie  hoc indu.rit  immor- 


quam  sperare  in  homine.  Bonom  esl  sperare  in  D(t- 
mino,  quani  sjterare  in  principibus  :  ul  ista  medita- 
tione  animn  jam  in  rognum  Palris  assurgat,  tiec  co- 
jusquam  potestatem  pra^lcr  illum  magnifacien^,  nec 
hun  sibi  ipsa  peruirioKissiuie  b!andiei)S.  Tradil  ergo 
regnaui  Deo  et  Pairi,  cum  per  illuni  per  spcciem 
cognoscitur  Paier.  Regnum  enim  ejiis  sunt,  inquibus 
nmic  regnat  p»^  0«!em.  Aliter  enim  dicitur  regnum 
Christi  secundum  polestniem  divinilaiis ,  quod  ei 
citncta  creatiira  suhject  i  est :  ei  aliier  regnum  ejiis 
diciMir  Kcrles  »,  scc<*ndum  proprietiiem  fidei  quv,  in 
illo  est,  secunduin  qiiod  oralqiii  dicit :  Possidc  noc, 
^Vqiie  eiiim  non  ipse  possidet  omni  i,  secunduin  quod 
d'citur  etiam  illiid  :  Cuin  servi  essetis  pec&iti,  lilicii 


uliiaiem.  Omnia  enim  suhjccil  sub  pedibus  ejaa  :  hoe 
e>t,  iit  eiiam  morleiu  destruat.  Cum  autem  dlxerit, 
qui:i  omnia  subjecta  siini,  diicrit  lioc  utique  propbela 
iii  Psalmis  :  manifcstum,  quia  prxtereumqui  subje- 
cit  ilti  oronia, Pairem  vult  inleltgiomnia  Fi'io sub^c- 
cisse  :  ficul  mullis  toris  idem  Doniitius  in  CTangclifi 
commetHlat  et  pradlcal,  nun  solum  propler  formam 
scrvi,  sed  eliam  propter  principinm,  de  q'io  est,  tt 
de  quo  aequalis  est  ei  dc  qtiocst.  Ainai  enim  ;  d  uuum 
princip'um  re^erre  omnia,  tanquarn  imngo  cjus  :  sed 
in  quo  inha'>ilat  omnis  pleuiludo  d  vinilatis.  Cum 
auiem  ei  omnia  &<  bjecla  fuerint,  tuiic  et  ipse  Filius 
suhjectiis  eril  ei,  qui  ilii  su^jecit  omnia  :  non  quasi 
modo  non  ita  sit,  sed  tunc  niauirestum  erit ,  secuii- 


era  is  jiisliti;P.  Gvacuabit  ergo  omncin  princiialuin,  B  dum  locuiionem  superius  iraciatam.  Ui  sii  Deus  om- 


et  omnein  pote^titem,  ei  virtulcm ,  ut  nulli  Patrem 
intuenii  p«  r  Filium  opus  sit  aut  liheat  in  cujiisquam 
creitiiro!,  vel  in  sua  cnnquiescerc  polc  tale,  Oportet 
enini  enm  regnare  donec  ponat  onines  iitimicos  siios 
suh  pedibus  suis :  id  est,  oportet  regnum  ejiis  iiitantum 
m:inifestari,  dout^c  ouiiies  iuiuiici  eju^^  ipsi  eum  regnare 
fateantur.  EIoc  non  inlelligitur,  sub  pedihus  ejus  fu« 
taros  iiiimicos.  Quod  si  de  justi^  acceperiinus ,  ideo  ^ 
dirium  est  inimicos,  quia  ex  injustis  justtficantur,  et 
ei  credendo  siibdiiniiir.  Pe  injustis  autem  qui  ad 
i^istorum  beaiitiidiiicm  futuram  non  pertinent,  sic 
accipiendum  est ,  quoniam  et  ipsi  cuin  regnare  ipsa 
rcgni  ejus  ti  anifestatione  confusi  falebuntur.  Ergo 
oporiet  eum  regnare ,  donec  ponat  orones  inimicos 


nia  iu  omnihus.  Ipse  e>i  finis  quemsiipra  conimenio- 
ravii,  cuin  toium  primo  breviter  vellet  concludi-re, 
dcindc  quasi  memhratim  explicare  ei  exponere.  Lo- 
quchatur  enim  de  resurreciione ,  uhiait:  Initiuui 
Christus,  dcinde  ii  qui  sunt  Christi  in  |>ncseniia 
ejus,  dciiide  Onis*  Ipse  scilicet  finis  est,  ul  sit  Deus 
omnia  in  omnibus.  Aliter  eniin  dicitur  fini^  qiii  per- 
tinet  ad  consummationem,  aliter  qui  periinet  ad  con* 
sumptionem.  Aliter  enim  tunica  finiiur  texcndo,  ali- 
ter  cihus  coroedendo.  Deus  aulem  oninia  iii  omnibttt 
dicitur,ul  nemo  eorum,  qui  ei  cohoercnt,  amet  adver- 
sus  eum  suaro  propriam  voluntatem  :  manifcstumque 
sit  omnibus,  quod  idem  Apostoius  alio  loco  dicit  : 
Quid  ^u  em  bahes,  quod  non  accepisii?  Sunt  iteni 


suossubpedibiis  suis :  non  ila  dictumest,quasi,  cum  G  qui  sic  inteliigant  hunc  lociim  :  Oportet  eum  regnare 


posuerit  Inimicos  snos  sub  pedibus  suls,  non  sit 
posiea  regnaturus  :  sed  oportet  eum  regnare,  donec 
ponat omnes ininticos  siios  suh  pclihus  suis.  Oportet 
eum,  inquit,  ad  lanlam  cvidentiam  suum  regnum 
perducere,  donec  inimici  ejus  nnllo  niodo  audeant 
negare  quod  regnat.  Iiiterdum,  d«»nec,  vorbum  sacra 
eloquia  pro  coiijnnctione  sumunt,^4ia  et  vel  ut  in- 
indicari  polest.  Nam  scriptiim :  Doticc  peperit  filium 
suum,  id  est,  el  pepcrit  filium  suum.  Scriptum  est 
enain  :  Oculi  noslri  ad  Dominum  Deum  nostruiii« 
donec  misercalur  nosiri  :  id  est,  ulmisereatur  noslri. 
Nec  ideo  tamen,  cum  miserlus  noslri  fucrit,  oculus 
aiico  dehemus  avcitere.  Intantum  ost  eoini  beatitu-' 
do  iiostra,  inquantum  ejus  contemplatione  perfrui- 


donec  ponat  omtics  inimicos  suos  suh  pcdibus  suis; 
utsub  alia  significatione  posiium  hic  dicant  regnarCt 
non  sub  ea  qua  posiium  est  regnum ,  de  quo  ait : 
Cum  tradidcrit  regiium  Dco  ct  Palri ;  nt  illnd  ^c  ap- 
pellaverit  rcgnum ,  quo  univcrsam  Deus  creaturaro 
re;;it :  hoc  auiem  bic  appcll.iverit  regnare,  ut  intel- 
ii^atur  tanquam  adversus  bostem  exercituro  ducere* 
vcl  dcfendcre  civitalcm;  ut  ideo  dixerit  :  Oporiet 
cuin  regnarc,  donec  ponat  omncs  inimicos  suos  siib 
p<Mlil)us  suis  ,  quia  tatis  regiii ,  quale  habent  priiici- 
pes  arinaloruro,  nulla  erit  causa,  hostc  iia  subjecto, 
ut  bellare  noii  possit.  Nain  uiique  dicturo  est  in 
Evangello  :  Ct  rcgiii  ejus  non  erit  finis,  secundom 
quod  regnat  in  aeternum :  secundum  au!em  quod  ad- 


iiiur.  Sie  ergo  el  hoc  dictum  est  :  Oculorum  nostro-  D  versus  diabohim  siib  eo  militatur,  tat  diu  crit  utiqne 


runi  iiilentio  ad  Domiiium  non  porrigilnr,  nisi  usqiie 
ad  impi  trationem  misericordix  ipsius :  noii  ul  postea 
iudc  avertaiur,  sed  ut  niliil  iiide  amplins  reqiiirat. 
Donec  ergu  procopositumest,  nl  non  aniptiu^  iiitel- 
ligat.  Quoenim  amplius,id  cst,  usquoad  qiiaui  ninjo- 
rem  manilestatiotiein  manifesiabiturregnum  Cliristi, 
nisi  quousqtie  omncs  inimici  eum  regnare  fatcanlur? 
Aliud  e>l  ergo,  nou  ampliu^  manifestari,  aliud  ampHus 
iion  permanere.  Non  ampllus  manifcstari  csi  non  fieri 
manifeslius;  non  amplius  pernianere,  noii  fieri  pcrse- 
verantius.  Quandoautcm  manifcsliuscrltregnoni  Chri- 
sti  quam  cum  omnilms  claruerit  inimicis?  Novissime 
iiiiniira  Jestniciur  ro^irs  :  non  euiin  erit  aliud  quod 


isla  militia ,  douec  ponat  omnes  inimicos  suo<t  suli 
pedibus  silis :  postea  vero  iion  erit,  cum  pace  per- 
pctua  prrf:uemur.  Ilaccautcm  ita  diclasunt,  ut  n«»- 
ver>mus  diligentius  etiam  illud  considerari  oportere, 
secundum  quid  rcgnct  nunc  Dominus  :  id  est  sccun- 
dom  dispensationem  sacramenti  sui  per  incani:iti«i- 
nem  atque  passionem.  Namsecundum  id  quod  Verbuni 
Dei  est,  tam  sine  fine,  qiiaro  sine  initio,  qnain  siiie 
intermissione  est  regnum  ejus.  Secunduro  id  autem 
quod  Verbum  caro  factum  est,  coepit  regnare  in  c«e- 
dentibusper  fiJem  incarnationis  suae.  Unde  esl  etiain 
illnd,  Dominus  rrgnavit  a  ligno.  Hinc  autem  evacua- 
vit  oinnein  principaium,  et  omnem  potestateni,  ei 


IN  F.P1ST0LAM  1  AD  CORINTIHOS  COMllENTARiA.  KiS 

itulil  lilcrtalem.  SimilUer  aulem  et  vir  sut  zV  er  fiant,etcttinviderinlexebrio8i8ft(»brias,ei8«perliii 


t  p6te$tat€m  non  habet^  $ed  niulier.  Agn(  scanl 
I  iibi  licere  aliani  pru;ier  uxorcm  agnosctTc , 
ivali  sorie  sibi  invicem  sunt  subditi  et  debi* 
^olUe  fraudare  intieem^  tiiit  forte  ex  con»en$u 
»■8,  ui  vaeeli»  arationi :  et  iterum  revertimini  in 
L  Non  polest  Ticare  oraiioMi  qul  incontinens 
n  iolam  aaiem  eontinentia  in  Noyo  T^iaroento 
,Us  esl,  sed  et  in  Veteri  Testamento,  descen* 
)eaa  in  montem  Sinai ,  sanctificari  jobel  po- 
a  molieribus  iriduo ;  qt^ito  igitor  magis  Deum 
poterit  qoi  semper  casius  esse  yoluerit?  Si- 

eisacordos  Dayid  probibuit  sanctum  panem 
[00  mandos  a  molieribus  esse  cognosceret :  et 

jabet  etiam  a  licitis  temperare.  Ne  tentet  vo$ 


humilesydicant:  Vere  lex  Dei  est,  quae  sicpotuit  mu- 
Ure  mores  Inolitos*  Gredo  jain  proveuerat  ui  oon- 
nullae  femin»  per  viroa  fidelea ,  el  viri  por  uxorea 
fideles  ib  fide  yenirent :  ei  qoamyis  noo  direns  no- 
mioa,  exempiis  esi  tamen  boriatus  ad  confirmandnra 
cousilium  sunm.  Et  ^anclificata  est  mulier  infidelie 
per  mrum  fidelem.  Alioquin  fiiH  veetri  immundi  eieeni^ 
nune  autem  eancti  $unt,  Si  arobo  infideles  esseiis, 
necessario  filii  vos  Iroiurentur :  nunc  autem  forfti  ao 
fidelera  imitanlur,  et  sancti  sunl:  quia  etiamsi  do 
doobus  Odelibtts  oaseantur ,  sic  nascantur,  lanquam 
si  oleaster  ex  oiiva.  Oleasirumdico  propter  originale 
peecatum,  el  propter  boc  sunt  sub  diabolo,  iii8i  ro- 
nascantur  In  Christo :  quia  diabolus  culpae  .luctor 


s  propter  incontinentiam  vestrav.  Neuno  se  re-  3 ost,  non naiurs.  Jam credo  quod  erant  parvuli  Chri- 


10,  alius  fornicetur,  et  Saunns  locum  lenUiidi 

11.  Hoc  autem  dico  $eeundum  indutgenttam^non 
nm  imperium.  Yoio  autem  omnc$  honune$  e$$e 
t^peum,  Hoc  infirmis  indulgeo ,  non  perfectls 
lio ,  qui  omnes  bomines  veiim  me  in  omnibos 
\j  qui  scio  quanium  possit  casliias  apud  Deum. 
msqui$que  proprium  habet  donnm  ex  Deo,  aliue 
isk,  aliu$  vero  $ie.  Proprium  doiium,  quia 
dtvidens  singulis  prout  vult ,  quia  nec  omnes 
il  verbttm  boc.  Caeternm  si  omnes  possunt , 
ido  dicii  Scriptura  ,  quod  nemo  esse  possil 
ens,  oisi  tu  dcderis^  Donum  ex  Deo,  alius  qui- 
ie,  alios  vero  sic.  Audis  donum  ,  Cfsset  prae^ 
io.  Dico  autem  non  nupti$ ,  et  vidui$,  Ineipit  de 


stiani,  qui  sive  aoctore  uno  ex  parentibus,  sive  uiro- 
que  consentieote  saoctiftcati  eranl :  quod  non  fieret, 
si  unoeredente  dissociaretur  conjugium.  Quod  $i  ln- 
fidelie  iU$cedit^  ditcedat,  Non  estenim  m-tjor  marl* 
tus  quam  Deus.  Non  e$t  enim  $enituti  $ubjectu$  fra^ 
ter^  aut  eoror.  Nuoquid  sic  quis  nubel ,  ut  serviat  el 
pereal  propler  altenim  iofideiem?  Et  noundum,  quia 
invicem  sorvi  sunt.  /11  ejuemodi.  In  ejusmodi  re,  aul 
eausa.  In  pace  autem  voeatit  no$  Deu$.  In  liberiate  : 
non  ergo  debemus  nos  uliro  discere.  Vnde  enim  scts, 
mHlier.  $i  virum  $aivum  facie$  ?  Aut  undeecis,  vir^  $i  ttw  • 
Ueremioivamfaciee?  /Vtsi  unicuique  $icut  divi$it  Doitii- 
nu$ :  unumquemque  $ieut  vocavit  Deu$.  In  duhio  po- 
suit  :  sed  semper,  si  qnid  ambiguum  est,  iti 
1  Dxores  non  hahent,  et  de  viduis.  Bonum  e$t  G  meliori  parte  intellectus  ducendus  esii  Ita  et  am' 


1  »c  maneant ,  $icut  et  ego.  Quis  potest  diccre 
MO  bonom,  quod  ipse  dicit  esse  bonumt  Quis, 
possil,  nisi  forte  Jovinianus?  Quod  $i  non  $e 
m,  nubaut,  Aul  incontiiienler  patierfs,  aul  nu- 
lon  dehes,  s!  coniinens  esse  vis.  Meliu$  est  enim 
9  quam  uri,  Fornicatio  igne  punilor,  sicut  dicil 
do  nurii  sna.  Producatur ,  inqnit ,  et  inceoda- 
kil  comparationem  ergo  rornlcaiioni^,  est  nierius 
e.  Ifii  autem  qui  matrimonio  juncli  luttl,  prceci' 
m  ego ,  $ed  Dominu$,  Ilic  proprie  loquitur  ad 
galos,  ne  dimiiterent  ttxorcs,ot  alias  dttcerent 
Milebras,  aut  diviies,  sicul  jodxi  faciebant. 
90  a  viro  non  di$cedere,  Si  quis  dimiserit  uxorem, 
ucansa  fornicaiioni^,  facii  eam  moechari.  Quod 


buiet  :  el  $icut  in  omnibu$  eccleni$  doceo.  Sive  cuut 
uiqre  ,  sive  sine  uxore.  Sive  circumcisus ,  sive  iu 
prxputio :  sive  servus,  sive  liber.  CtrcKtnciiiii  aliqm$ 
vocalu$  e$t :  non  adducat  prapuUuin.  Sive  cum  uxore 
vocaius  est,  non  dimitut  eam,  sive  sine  uxore,  non 
ei  opus  Dubere,  si  in  eo  consilio  acquiescit,  et  si  po- 
lest  continere.  Nam  circumcisus  quoniam  haboit 
pra?puiium,  revocare  non  polest  se  superfiuo  cir- 
cumciium  quod  suo  tempure  opus  fuit ;  non  diiat, 
roclius  fuerat  si  non  fuisscm  circuuicisus ,  noo  vival 
gcntiliter.  /n  prwputio  aliqui$  vocatu$  e$t?  non  eiicum- 
cidatur.  Non  putet  fidem  Domini  causom  esse  dissidii. 
Et  circumciiio  nihii  e$t ,  et  priBputium  nihii  ei/ ;  $ed 
ob$enatio  mandatorum  tei.  Unu$qui$que  in  qua  vo- 


merii,  manere  innuptam.  Non  ita  discedere,  ut  D  caiione  vocatut  eif,  in  ea  permaneat  apud  Deum.  N.c 


ibot :  si  ob  aliquam  causani  discesserit ,  alii 
obai.  AmI  viro  $uo  reeonciiiari.  Et  vir  uxorem 
mittat.  Nam  eateri$  ego  dico^  non  Dominu$.  Me- 
llil  ad  viniinsuumrevertutnr.quam  alii  nubat. 
lefrater  uxorem  habet  infidelem^  et  heec  eon$eniit 
vo  eum  i7/o,  non  dimiltat  iiiam.  Et  si  qua  muiier 
viruminfideiem^  et  hic  consentit  habitareeum  iUa^ 
miiiat  rirum.  Si  quis  uniis  credidil  e  diiobus :  non 
imiserit  infidclem  fideli  nonjiingi,sed  dej;ini 
tietis  loquitur.  Soticli/fca/ici  cil  ciiiiti  vir  infiddis 
Here  fideii.  Saepe  coiitigit  iit  lucrifieret  pcr  mu- 
!•  Ideo  ait  boatus  Pelrus,  ut  si  qui  non  cicdunt 
i,  per  miilierumrconversationein,  sine  rerbo  lu- 

Patrol.  LXVIII. 


obest,  nec  prodcsi  iii  hoc  tempore.  Servue  vocatu$ 
e$?non  it/  ri6t  ciir«p.  Aliqui  serviiutem  conjugium 
volunt  intelligi-  Sed  et  $i  potet  Uber  fieri^  magi$  utere. 
Quia  Deus  cuiidiliones  iion  respicii ,  sed  ineniem  ei 
volunlatem  :  ncc  di(7as,  qiiomodo  possum  Deo  plu- 
cere,  scivus  suin  ?  Qui  enim  in  Domino  vocatus  i.r- 
rui,  iibertui  e$i  Domini :  simiiiler  qui  iiber  vocutu$ 
est ,  $ervu$  e$t  Christi  Qui  bomiois  servus,  apud 
Deum  liber  est :  et  qui  apud  bomines  osl  liber,  csi 
serviift  Dei :  ergo  auibo  onuin  sunt«  Non  csi  eniiii 
acccptio  personaruin  apud  Dcum.  Pretio  empti  etti$^ 
nolite  fie>i  $ervi  homiiium.  Unu$quisque  in  quo  voca» 
tu$  estf  fratre$t  in  hoc  maneat  apud  Deuvi,  Noliie 

17 


5!)1 


PRIMASIl  AnUUIIETAM  EPISC. 


venittir ,  p<Biii(eoiiartt  ac^endo  d^^lct «  qtiia  se  eredii  A  simiis  ox  primo  ex  eo  diciiur  Dominiis,  quoil  usqao  ad 


iii  judicio  raiionem  e^se  redditurum.  Nam  qui  resur- 
reeiioiicro  noii  crcdil,  desperans  omnia  iiirandn  com- 
iiiiiiit.  MuUi  sol<*nt  proponere ntrum  debilia  corpora» 
iu  ui  auot  deFuiieia  »  resurgant.  Uuibus  respon  lcn* 
dHin  eit ,  quod  in  resorrectionem  non  indebilitatia 
viiium ,  sed  naiura  rcparetur.  Nunqvam  enim  tam 
debile  est  corpiis  quniii  cum  laiet  in  pulvere.  Qui 
ergo  creditur  toium  reddere,  cur  ei  parie  reparare 
dubitetur?  cur  ociilos  ntin  rcddat  qui  iolum  restituet 
oorpus?  Ad  revereniinm  xobn  loquor,  Sed  dicet  ali» 
outs  :  Qttomodo  resur^enl  moriui  ?  quali  autem  corpore 
venienif  Ignorant  potentiam  Dei ,  qui  cuin  putant 
innrluns  siisciiarc  non  posse,  divinitAlein  ex  sua  iro- 
l»e(-illitaie  meiienies,  ut  enibe^catis  vos  talibus  ser- 


ipsumm  rsabipsopriiiioinvenladescendit,quodusqiie 
ail  crticem  lapsus  primi  hominispotestatem  babuit^Cl 
ideo  inorti  primus,nov'ssimus  &iluti  :ille  priinus  vi- 
vrns,  isle  vivificans.  Sed  non  priut  quod  spiritale  e$t^  ud 
qnod carnale  est^  deinde  quod  spiritale  est.  Primus  homm 
de  ti  rra  terrenus,  Nolandumy  quoil  ciim  duos  Adam 
dicit,  ejusdem  naturae  utrosqne  demonstrat,  qui.i  sicut 
ille  Miiegenore,  ita  isesine  seniine.  Secundushomods 
caslo  coilestis.  ilac  mtione  Cliristns  homo  de  ceelo, 
quiu  in  baplismo  Joaunis  non  aqu^ ,  sed  gratiade 
ccelo  dcscendiu  Ei  quia  sine  peccalo  cariiem  assiiin- 
psit,  et  Deus  ex  Vir^ine  nasci  dignalus  est.  Quali» 
terrenifSy  tales  et  terreni^  et  qualis  ceefestis,  talcs  et  cm* 
icsies.  Sic  iiitelligc  Clirislun^ccelc-teni,  qnia  oinnino 


monibus  tanquarn  parvulns  erudire,  Jr%sip\ens^  lu  quod  R  sine  peccaio,  non  quia  d  ;  a;lo  carnein  aitul:  ril.  /^t- 


seminas  non  vvificntnr^  nisi  prius  moriatur,  Iiisip-enSy 
qui  etiain  naluraiibus  relius  edoceri  de  uer:»s,  de 
resiirreclione  non  dubilare.  Adhiic  repromissionil-us 
divinis  existis  incredulus?  ex  lui  operis  consiietndine 
eonsiderare  debiilsti  quod  dicimis.  Et  quod  seminoip 
non  corpns  quod  fulurun  esl  seminas^  sed  nudum  gira^ 
num :  ut  puta  trilici^  aut  aiicujus  cceterorum.  Deu$ 
autem  dat  Hii  eorpus  sicut  vult.  Sicut  de  grano  resurgit 
fccundior  curo  granis  ari^ta,  et  corpuscorruptibilein 
glori»  reiurget  augmentufn.  Et  unicuique  semnum 
proprium  corpus.  Unde  B.  Joti :  Et  in  carne  rnea  vi- 
deho  Deum.  Non  onuds  caro  eadm  caro.  Atlende, 
quia  proprium  dixit  corpus ,  non  alienum.  Sed  alia 
hominum,  alia  pccorum^  alia  caro  volucrum^  nlia  au- 


twr  sicut  portavimus  iwa^inem  tetnni,  i*cccaior  ioia- 
gincni  Adam  porla',  jnsMs  veroChristi.  Portemtit  ei 
imaginem  ctBlestis,  vcicrt^in  honiitiem  uiilo  bapt  sin  im, 
novum  post  bapliinifm.  Uoc  auteni  dico^  fratres^  qma 
caro  et  sanguis  reynAm  Dci  posiidere  non  pouual; 
neque  corruptio  inco.  rupletam  poisidebit.  Frequenler 
Scriptura  opera  carnis  nominat  pro  substanli^i,  aicol 
ibi  :  Vos  autem  iii  carne  non  Cbtis,  bed  in  spirita. 
Aliter :  Caro,  sicut  nunc  est,  regnum  D-  i  noh  possi- 
debit,  nisi  iinmorlalitate  vestila.  Ecce  mg^terium 
nobis  dico,  Obscurum  significat  nomin^ndo  mjsle- 
riuro.  Omnes  quidem  resurgemus.  Omnes  resurgeinut, 
qui  mortui  invenicmur,  Christo  veiiiente.  Sed  non 
omnes  immutabimur.  Qui  in  corpore  ruerint  reperli. 


tem  piscinm.  Siiniliier  et  de  aquis  intellige,  qnas  tin-  C  quia  saiicii  assumentur,  peccatores  vero  xlemo  iii- 


tain  divesilatem  voluorum  et  pisciuin  ediderunl.  £l 
corpora  ecelestia,  et  corpora  terriSlria,  Qnia  (a!ia  fecit 
corpora  elemontoriiin»  cur  non  reliciat  exiguum  cor- 
pns  hiiinanuiii?  Sed  alia  quidem  caslestium  gloria^  alia 
aulem  terrestrium,  Alia  claritas  tunae^  ulia  ciaritas  steU 
larum,  Omnis  comparationis  diversilas  ad  hoc  facit, 
ul  credas  unuin  fac.le  reddere  posse ,  qui  tanta  fecit 
cx  nihilo.  Slella  enim  a  stella  differt  in  claritaie :  sic 
et  rciurrectio  mortuorum,  Stellaroin  divcrsitatem 
jnsiorum  comparat  differcntix  ,  quos  virtutcs ,  noa 
peccaia  facient  esse  diversos.  Nam  peccatorum  di- 
versitas  in  coelo  non  erit,  sed  in  pocna.  Seminatur  in 
iorruptione^  sttrget  in  incorruptionem,  Ut  ne  febres^ 
iiec  cxlcra  patiatur.  Seniincur  in  ignobititate,  Quid 
tain  ign«ihilt^  quam  mortnum  corpu3  ?  Surgji  in  gloria. 
Snri^et  in  gloriain  sp'endoris,  sicut  sol.  Senunatur  in 
tnftrmitate.  Irobecillitatis  human.T.  Surget  in  virtute. 
lii  virtute  a::ern':laUsangelicae.  Seminatur  corpusani- 
male,  snrgel  corpus  spiriale.  Ilic  quidein  aniinale 
corjius,  qnia  non  semper  Spiritnm  sanctum  liabemus : 
tniic  vero  semper  erit  in  nohis.  Si  est  corpus  animale^ 
est  ei  spiritale,  Quod  possit  ire  obviam  Christo.  Sicul 
scriptum  est :  Facius  est  primus  homo  Adam  in  animam 
V  ventem.  Iloc  tcstiiuonium  cx  lege.  Novissimus  Adam 
in  Spiritum  vivilicantem,  Cur  homo  secuiulus,  vel 
Adiia  novissimus  post  tot  homines  diritur?  Priinus 
Adain  halieliir  quisquis  vestigia  ejus  iinilalur  :  po- 
siremus  ille  est  qni  Domini  vesligia  seqoitur.  Novis- 


cendio  relinquentiir.  Nam  q  i  vivi  inventi  fucriut 
peccatorcs,  corobiisti  prinio  ignibus,  tnnc  resurgent  ii 
peccatorcs,  qui  inadvcnium  Domini  vivi  Invenieiitur. 
Sed  non  omnes  immutabimur.  Quia  jiisti  ad  gloriam» 
pe^caiores  resurgentad  poenam.  In  momento,  in  icui 
oculi  Ureviialem  vull  significare  momenii,  In  fioits- 
Atma  tuba.  Quidain  duas  tubas,  diios  Christi  adveo- 
lus  inellignnt.  Canct  enim  tuba  ,  ei  mortui  resurgeni. 
Priino  resurgent  iiiortii,  et  sic  immutahuntur  sancti, 
utboc  dicatiir  novissima  tuba.  Incorrupti.  Ut  semper 
dureot  in  poena.  Et  noi  immutabimur.  Oportet  enim 
corruptlbite  hoc  induere  incoriuptionem^  et  mortate  hoc 
induere  immortalitatcm.  Cum  cMtem  corruptum  hoe 
induerit  incorrupJionem  ,  et  mortafe  hoc  induerit  tiii- 
D  mortalitaiem.  Est  qnod  indne  et  t^i  quod  itidui- 
tur.  Tunc  fiet  sermo  qui  scriptus  est  :  Absorpia  est 
mors  in  victoria.  Evacuatis  cacsis  mortis.  Lbi  es'^ 
morSf  Victoria  tua?  ubi  e>< ,  morst  stimutus  tuusf  Ibi 
est,  mors,  conlenlio  tua?  Qnae  contentio,  nisi  qnia 
modo  caro  concupiscit  advcrsusspiritum,  et  spiritus 
adver.<us  carneiu ?  Ista  pugna,  isla  cont*ntio  :  sed 
ex  per.-ona  ju>toriim  l0|Uitur  insultantium  niorti. 
Stimutus  autem  mortis  peccatum  est.  Sagif.a  morlis 
pcccaluin,  per  qiiod  aniroae  jugulantur.  Virius  mto 
peccati  tex.  Fortius  fit  per  scientiam  pecealuin.  Car 
virtus  peccati  lex ,  si  lcx  bona  est?  Qiiia  peccaUini 
per  bo  tiiiix  operatuni  est  mortem,  ul  fitt  supra  nio- 
duro,  hoc  est,  niajor(.s  vires  ex  praevaricatiooc  acd- 


1N  EPISTOLAM  I  AD  CORINTIIIOS  COMMENTAl\lA.  526 

trmantcrit,  Beata  habens  moriium  ,  si  pnssil  A  tia,  Non  omnes  scriinl ,  qn.jd  i>ropler  contt^mptiitn 
re  jiisliliam ,  el  lanium  pro.  ler  filios  mariiuni      lioc  faciatis  :  sc«l  pulant  vos  proplcr  veiieratiooem 

il!u(i facere. Quidam atuem  cum eotucienila  it^iir luifie 


sit  :  btfaiior  \idua ,  quia  magis  laboral  qu»m 
fl  babel  incrcedcm  castiiatis,  et  orare  q  o- 
ibera  conscicnlia  pofest.  Virgo  beatissima, 
•mpeiMlioso  lahore  ad  grande  pra*miuin  potc- 
rcnire.  Secundum  meum  comHmm.  Quod  do 
»is.  Pulo  autem  quod  et  ego  spirltum  Dei  ha- 
toliie  pulare  qiiia  ex  me  hoc  ipsum  sit  qu«d 
>piritos  Dei  in  me  loquiiur,  queiu  conlemt.i 
pedit.  ilic,  pulo,  non  duhietatein  signiGcat. 
Tni.  De  hi$  aulem  qua  idolii  $acrificantur.  Ft 
illi  scripseraniy  sicut  et  dc  supcrioi ibus,  qnia 
cabant  in  templls  ,  dicenie!» ,  Omnis  crcaturj 
aa,  et  idolum  nihil  est,  et  bac  imagiue  magis 
reritate  rationis  errabant.  Srtiiius  quia  omnet, 
ines ;  nam  non  illi ,  de  quibus  dicil »  Srd  nou 
ilbuBesl  scientia,  id  est,  scienlia  a  Domino 
'etenliam  habemus.  Ilanc  habei  consuetudinem, 
Dnm  lenilcr  ingrediatur,  et  in  novissimo  viin 
•lioiiis  oMtndat.  Seien:ia  inflat,  Ulaque  slul- 
t  apad  Di  um.  Si  scientia  inflat ,  utquid  ilios 
plas  ▼iilt  insiare  ?  Ipsc  eliam  de  se  dicil ,  Et  si 
lus  sermone,  sed  non  scicntia.  Et  pro  Epbe< 
II,  Qt  scicntia  repbantur.  Kt  in  hacipsa  cpi-' 
rttias  agit ,  quod  repleti  siui  scientia  hujus- 
scieiitia  qux  imagincm  magis  raiionis  quam 
em  ostendit :  non  scientia  qiiae  potest  repre- 
Ckaritas  vero  adificat.  Illa  charitas  quae  non 
qoae  sua  sunt ,  sed  quomodo  per  eam  Cbristi 


idoli ,  quasi  idoiolhylum  manducant  :  et  conseientia 
ipsorum,  cum  sil  infirma,  poUuitur.  Adhuc  sic  liabent 
in  conscientia,  qiiomodo  antcquam  crederenL  Esca 
aulem  non  nos  commendat  Deo  :  neque  si  non  mandu» 
caverimus^  defidemus^  neque  si  manducmerimus,  abun' 
dabimus^  Sicut  dlcit  Aggcus  propheia  ,  El  si  mandii- 
cavcriiis  et  biberitis,  nonne  vobis  mnnducabitis  ct 
bil  etis  ?  Videte  aulem  ne  forte  hwc  licentia  vesira  of- 
fendiculum  fini  infirmis.  Potest  boc  simiil  cl  de  illi^ 
religiosii  vcl  clericis  dici ,  qui  quod  doccnt  verbo, 
desTuunt  exomplo,  dun  et  divitiis  incubant,  ct  prc- 
t  o:»is  ve^libus  ciicutndaniur.  $t  enim  quis  Merii  eiii», 
j^  qw  habet  scicntiam ,  in  idolio  recumbentem ,  notme  con- 
scienia  eius^  ct>m  dt  infirma^  wdificabiiur  ad  iHandu- 
caiidum  idolothyla?  Et  periit  infirmus  in  tua  conicien- 
tioy  frater^  propter  quem  Christus  mortuus  esK  Sic  nutem 
pcccantes  in  fralres^  et  pvrcutienics  ccnscicniiam  corum 
infirmumtin  Christo  p^crafts. Quicunque  scandalizave- 
ril  uuum  de  pusilli^  is<is,  expedit  illi  ut  iitola  asinaria 
suspe^idaiur  collo  ijus,  et  mittatur  in  profunduiii 
maris :  levius  e^t  ilUid ,  quod  grave.  Quapropter  si  esca 
scandalizat  fratrem  meum ,  non  manducabo  c  rnem  in 
eeternum^  ne  fralrem  meum  scundalixem.  Noii  sola  esca 
ei  caro ,  sed  omncs  reli(|u«  res. 

Cap.  IX*  Non  sum  liber? non  sum  apostolus?  Itn  |(*- 
geiidum  est,  Nunquid  non  sum?  Suuro  cKinpliiin 
iilis  repllcat,  qaod  cum  habuissot  omnia  in  potestatc. 


proficiat.  Scientia  sine  charit.ite  inflat,  cum  G  nolueril  facere,  quod  illi  licebaty  prxter  aliornm  sa- 


le  aHlilicat.  Si  quis  se  existimat  scire  uliquid,  Si 
bi  fidetttr  sapiens ,  non  est  sapiens ;  nam  qui 
ipiens  est ,  insipieniiorem  se  omnibua  credit, 
vereest  sapicns,  qui  quidi|uid  boni  sapit,  a 
aecepisse  testatur.  Nondum  cognovit,  ^tf^m- 
nii  oporteat  eum  Siire,  Qui  sibi  tribuit  qiiod 
r  stoliam  prxsumptioiiem ,  nescit  quemadmo- 
porieat  euin  scire.  Si  quis  aulem  diligit  Deum , 
mius  est  ab  eo.  i£dificando  Ecclesiam  diligit 
»  qoia  et  proiimum  hunc  novit  poininiis,  quia 
it  Domiiius  qiii  suiit  ejus.  De  escis  autem  quce 
mwsolantur,  scimus  quia  nihil  est  idotum  in  »un- 
fuod  Hulhs  est  Deus^  nifi  unus,  Repetit,  qiiod 
is  dixerat,  scimus,  ci  qnid  sit  oslendii ,  quia 


lotem.  Nonne  Jesum  Dominum  nosfrum  vidi?  Qu^ntM 
ei  apparuil  in  via.  Nonne  opus  meum  vos  estis  in  Do- 
miuo  ?  Et  si  aliis  non  sum  apostoius ,  scd  lamen  vobis 
sum.  Aliis,  ad  quos  non  sum  misstis.  Nam  signtt- 
culum  apostottttus  mei  vos  estis  in  Domino.  Indicium 
apostolalas  mei  est,  quod  vos  credidistis  in  Domino 
por  me.  Mea  defensio  apud  eos  qui  me  interrogant , 
ha^c  est.  Per  baec  dcfindor  cs  e  apostolns.  NunqnUt 
'uon  habemus  potestatem  manducandi  et  bibcndi  ?  D^ 
vcsiro  siiie  labore  nostro.  Nunquid  non  habemns  po- 
tcstalem  sororem  mulierem  circumducendi?  Qu»  nobiit 
ministraret.  Non  dixit  ducendi ,  sed  circiimdacendi , 
ne  qiiis  de  uxore  sna  ipsum  dixisse  pmaret.  Sirut  et 
cceteti  apostoli,  et  fratres  Domini^  et  Cephns.  Nnn  il- 


st  idolum.  Nam  etsi  suni  qui  (iicantur  Dii.  Po-  D  |os  indical :  sed  qnia  il  i  fidelioribus  pr^dicab:inl , 


ei  qood  dicalur,  et  non  sil.  Sive  in  coslo  sive  in 
riquidem  sunt  Dii  mti//t,  et  Domini  multi:  no- 
liNiiiiicj  Deus  Pater,  exquo  omnia,etnosinitlum: 
elsancti,  quilHis  dicit,  Egodixi,  Dii  eslis, 
aini ,  sancii  eorum  quos  jiidicabunt,  Sive  sic 
cielo,  et  Domini  in  lerra.  Ilic  Ariani  calum- 
r»  Cbristum  Deum  essc  negantes,  qnia  laiitum 
IM  ippellatur.  Qui|)us  respondcndum  est :  Si 

00  eril  Deus ,  quia  uuus  Deus  esl  raler,  ergo 
tr  Qon  erit  Dominos,  quia  Dominus  unus  Cbri- 
Ei  UHUS  Dominus  Jesus  Chrislns,  per  quem 

1  H  nos  per  iptum,  Qni  onini:i  v\  nhilo  fecit , 
iniioiem  intdlige.  Sed  uon  in  omnitus  est  scien- 


liberios  panem  quotidianum  ac4:ipicbani ,  quia  et 
apud  Jud.103  liaec  erat  consuptiido  doctorum.  Aut 
soltts  ego  et  Hartiabas  non  habemus  potesiatcm  ttoc 
operandi  ?  Qiii  ad  gentes  missi  somus.  Quis  mititat. 
Dat  alia  exenip>a ,  quihii<%  probet  sibi  debiiuiu  hoc 
fuissc.  Stt:s  stipendiis  unquam?  Et  non  piihlicis.  Vvii 
planlat  vinean,  et  de  fructu  ejus  non  edet  ?  Per  coiii- 
pir:iii'inem  bic  pO|>ulum  dicii  vine>m«  sicnt  ibi,  Vi- 
iieam  dc  Jt^y\Mo  Iranstulisti.  Qttts  pascit  gregem,  et  de 
laclegregis  non  mandttcat?  Et  dabo  vobi^  pns'ores  se- 
cunduiu  €0r  nieiim,  ei  pascent  vos  cnm  disciplina. 
Nvnquid  secundum  haminem  hcrc  dico?  Ex  me.  An  ct 
lcx  htfc  non  dicit  ?  Sctiptum  est  enim  in  lege  Maysi , 


555 


rfCMASlI  AnnUMETAN!  EMSC. 


55« 


scopfs  ct  diaconis;  idco  autcm  poslca  posuit  sacer-  A  simni  ho(aii<Ium   quod  tiisi  laborans  non  dicitur  a<]~ 


doies,  ne  parnm  Inielligcittib  is  e>s  in  Ecclesia  non 
coropreliendisse  Yideretur.  Craiia  ro6is,  et  pax  a  Deo 
Patre  noitrOt  et  Dommo  Jetu  Chrhto.  Sicui  nos  sole- 
miis  iuitk)  cpistol.irum  prccari  silutem,  pro  Ixic 
Apostolas  scmpor  grati:im  poiiit.  Uenedictui  Deut^  et 
Pater  Dommi  noilri  Je$H  ChrhtK  Gratins  agit  Deb 
qnod  consolationcm  ideo  accipiunl,  irt  ipsi  allos  con- 
(blentor.  Pater  mhericoTdiarum.  Qnia  ex  ipso  eS( 
omnis  miscricor  Ha.  Et  Dcui  totim  consolatJom,  To- 
liiis  consolaiioni'*,  qui:i  pcrfecte  coiis  ladir,  nec  mi- 
nor  esl  lribu!atione  coniolaiio.  Qui  consolatur  noi 
in  omni  tri'mtatione  nostra,  Non  in  aliq  ibus.  Utpos- 
$mus  ct  ipsi  consolari  eos  qui  in  omni  pressura  sunt, 
Pr«pt«Tca  i«os  lilicral,  ul  ipsi  possimus  alios  cojiro 


jiivari.  /ft  oratione  pro  •nobis.  Multuro  valet  ora- 
tio  omnis  Etclcdiie.  Vt  ex  muUorum  perumU 
ejus  qum  m  nobis  est  donationis  per  multoi  grmlm 
ctgantur  prp  nobis.  Ut  ei  multanim  conventu  peno* 
narum,  videllcet  inrantium,  Juvenum,  seniim,  pro  eo 
qiiod  vobis  donati  sinnus,  Doinino  grali»  referautor. 
Nam  gloria  noslra  hceo  est  ,  testimordum  conidentim 
nostrte,  quod  in  simplicitatr  et  sinceritate  Del,  Idoo 
gloiorin  (nbiilaiionihus,  quia  consceniia  mea  nt*ii 
reprehendit  me  iucri  vel  ;il(»ri9  caiisa  prxdictre,  Aed  ~ 
In  simpiiciiate  vestram  salutem  reqnirere.  Et  non  in 
sapkntia  carnati^  sed  in  gratia  Dei  conversati  sumus  ks 
mundo.  Non  subdolc  doccntcs,  sicut  est  snplentia 
carnalig,  quae  mcrcede  distrahitur,  sed  grati»,  sicia 


lari.  ac  sic  formnm  nobis  dat  aiios  coiiS't1a:<di.  Per  B  a  De»  accepimus,  vel  Dci  caasa  praedicaTimus*  A^int- 


exhortationem  qua  exho^tamur  et  l/i.f  a  Deo,  Et  per 
cxbortatimicm  qua  ipsi  a  Dco  co  solaiuiir,  agnosci- 
rous  qiiod  Deas  n-roinem  deiellnquat,  el  .i.nllo  magts 
In  futuro  remuncrrt,  eliam  quos  iii  prapseuti  non  de- 
seriL  Quoniam  sieut  abundant  passiones  Christi  in  no- 
'  1*1.  Passiones  pro  nomine  Chrsli.  Ita  et  per  CM' 
'  stum  abundat  consolatio  nostra.  Sicut  Petnn  est  de 
carcere  libei^tua,  el  Paulus  visione  Domlnl,  et  voce 
eonflrmatns  In  templo.  Sive  autem  tribulamurtpro  te- 
itra  exhortatione  et  satute,  ske  eon$otamur,pro  veiira 
consotatione.  Qnia  vos  exhonamur  ad  salutem,  sive 
Hi  vobis  cxempliim  lolerantia  praebeamus.  Sive  «s- 
korlamnr  pro  vestra  exhortalione,  quw  operatur  tote* 
rah:iam  earumdem  pasiienum^  quas  $i  nos  patimur, 


dantius  autem  ad  vo$.  A  quibus  ncc  victam  qtii  nobis 
jnre  deiieb  itur,  Accepimus.  Non  enln  atia  seribimmt 
vobin.  Non  erubesco,  qats  edam  vos  scitis  certvni 
esse  quod  dico.  Qnam  qwe  tegistis  et  eognoseitis.  Rsrc 
legentes  in  epistola,  qiic  cognoscatls  In  coDsdentia. 
Spero  aulem  quod  uique  iff  finem  cognoicetii,  Non 
rooialio  proposUiim  roeum.  Sicut  et  cognorisiii  nee  0 
parte.  Quia  nondum  est  finis  :  cuni  antein  TOoertl  !• 
Dis,  tunc  ex  iniegro  cognoscetis.  Qma  glarks  tMOO 
sumui^  sicut  et  vas  nostra.  Sic  est  gloria  diseipolb  4o 
bono  doctoro,  quomodo  et  m:igis(er  In  bimis  disclpo- 
tis  gioriatiir.  In  die  Bonum  nostri  Jeiu  ChtiiH,  Uili 
et  veri  maglstri  et  boni  discipuli  probsbbntor.  fll 
Uae  confidenlia  volui  prius  venire  ad  toi.  Hsc  ( 


Propterea  nos  liberamiir,  at  i\>si  reconfiriuemiHi,  C  scienila,  qiiia  nihil  aliud  vestrum  qitf sivimos. 


non  vos  debere  piTtimcscere  passiones  :  sive  nt  bor 
(emuf  paticnter  ha^c  ferre,  quas  pra»enieni  et  fuiuram 
b  tbent  consolaiionero.  Ul  $pe$  no$tra  firma  ut  pro 
vobis,  scl^nte^  quoniam  sieui  $ocii  pa$si.num  eH$, 
$ic  ertti$  et  eon$9lation:$.  Qiiia  certi  sumiu.  iVoii  enim 
volumu$  ignoran  vo$,  fralres,  de  tributatione  nostra^ 
quee  facta  et  in  A$im,  Suas  narrai  psssioncs,  ut  tUi 
eognoscsnt  se  parva  pati,  ms&ime  cum  ilii  Ulia  sint 
perpessi,  qui  vice  Cbristi  facraiit  deslinati  :  conipa- 
rsiione  magislri  erubescaut  di:«cipuli  suam  dolere 
iHjnrhim,  cum  msgistnim  majora  pertulisse  ccgno- 
verint.  Quoniam  $upra  modum  gravati  $Hmu$  iupra 
virtutim.  Pressura  tribulatiouum.  Ita  ut  taderei  no$ 
etiam  vivere.  Iia  ut  niori  cu>  eremus.  Sed  ipsi  in  nobis 


salutem.  IJt  seeundam  grwiam  habereti^^  et  pervm 
transire  in  Maeedoniam,  Et  ilerum  a  Macedonia  so» 
Ntre  ad  vi  1,  et  a  volis  dednci  in  Judcemn.  Quis  io 
primo  adventu  primam  baboistis  :  au(  ccr(e  peeBi- 
tentiam  sceundam  graliam  voluit  in(el!igi,  qnia  pri- 
ma  est  baptisnii.  Cum  ergo  hoc  votui$$em^  nunqsdd 
teiiiae  u.%u$  sum  ?  Quia  pro<iiissam  oon  cibiboerst, 
oe  hoc  lcviiaiis  esse  putaront,  versciter  ot  sspioiter 
esctisat.  Aut  quce  cegito^  secundum  ^camem  eagita» 
Secuiidum  voluiitatem  carnalcm.  Camsle  est,  nulls 
existente  caiisa,  non  faccre  qtiod  prGfmittss  ,  sicul 
roiilii  carnales  liomines  facere  solent.  Ui  eit  apud 
me  Esl,  €i  Non  f  Ideo  non  cogito  secondum  caroem» 
u(  non  iiicnliar.   fidetii  autem  Deui :  quia  ierma  ■•- 


tpsis  responsum  mortis  hubuimus.  Ipsa  niors  nos  do-  "^  slcr  qui  fuit  apud  vos,  non  e$t  in  ilto  En^  et  Non  :  ad 


cuit  oinne  humanum  uuxiliuro  defecisse,  et  ab  illo 
solo  speraiidum  esse  remrd>um,  <ui  eiiam  mortuos 
6us«jitare  possibile  esl.  Ul  non  stmiis  fidenies  innobis. 
Sive  etiam  despercmus  de  vita.  Facit  locus  iste  con- 
trs  eos  qui  caiholici  sunt,  et  suis  :iliquid  meritis 
(ribuere  pr9Psumun(.  Sed  in  Dto,  qui  suuitat  mor^ 
iuos^  qm  de  taniis  pericutis  eripuit  uoi,  et  eruit.  Non 
«n  no  ira  vcl  prudentia,  vel  cautela,  nequc  iu  vir- 
tiilibus  nostris,  quia  laaledicius  qui  ponit  fidiiciaro 
cariicin  brachii  siii.  In  quem  speramus,  quoniam  ad- 
liuc  ct  eripiet.  Prxscit  se  adliuc  passurum,  qui  S|ie- 
r;tt  se  liburanJuni.  Adjnvantibus  et  vobis.  SicutetPe- 
tius  de  carcere  liberatu^  es(  oraiionibuj  Ecclesix  : 


est  in  itlo  Est.  Non  es(  i'i  lllodubietas,  nec  Tobis  i 
inus  aliquanilo  mentiti.  Deienim  Fitiui  Je»usChrii:ui^ 
qui  in  vobis  per  nos  prwdicatus  est^  per  me  et  SitvanuM 
*el  Tiwoltieum^  non  fwt  in  itto  Esl,  et  Non.  Gonlrs 
Manichdcos,  qui  Christum  falsam  csrnem  lisbiDi^sa 
connriiiaut  :  «t  contra  Arianos,  qoi  oegant  Fillym 
semper  fuisse  :  cum  ipse  lucmus  sit  Mnysi :  Ego  som 
qui  sum  ;  e( :  Qui  es(,  nii!ji(  me  aJ  vos  ;  quis  ipsO 
et  erai,  el  es(,  e(  semptT  cst ;  qoia  nanqusm  noo 
cs(.  Sed  esU  in  ilto  fait.  lioc  est,  veritas,  et  immu- 
tdbili(as  ;  sicu(  Moyscs  dir.ii :  Qoi  cs(«  miMi  ror«  IUe 
e^(  eniin  verc,  qui  semper  idcin  cs(.  Quotquot  enitu 
promiisiones  Deisuni,in  itlo  Esl,  Ideo  et  pcr  ipsum 


529  IN  EPISTOLAM  I  AD  CORINTIIIOS  COMMLNTARIA,  530 

cordc  racicnJo,  et  currcnliufn  tlres  ui  adjuvnlur  A  ejiis  (\\n  in  me  loquiliir  Chrislus?  Neqve  murmnra' 

veruis^  iicnt  qnidam  eorum  murmuraverunl,  ct  prie 


oranJo,  et  sic  audi.imus  pcrrectionis  pncceptT,  «c 
currere  negligamus  a«i  pleniludiueiu  cliariialis,  cl  nc 
Dfibis  tribiiamns,  quod  currim\is.  Nos  autem  tftcor- 
ruptam.  Illi  in  incrrlum  currunt,  quiil  vinccrc  omnes 
iion  possuDt.  E§o  igitur  tic  curro,  non  quasi  in  incer' 
litm.  Qui  propter  iiumanuui  ravorem  prc<lica(,  inccr- 
tiis  est  dc  mcrcede.  Sic  pugno,  non  quasi  aerem  ver- 
kerans^  ud  casti§o  corpus  meum.  Non  fingo  ceriamen, 
aut  in  vanum  piigno.  £l  in  servitutem  rcdigo,  ue  forte 
cum  atiis  pradicaverim^  per  abstinentiam,  ut  Elias  in 
mclote.  I>aias  incilicio,  ei  cxleri  iu  diversis,  ipse 
raprolms  efficiar.  Reprobus  ipse  efOcilur,  qiii  tantiim 
vorbo  docet,  non  exemplo. 
Cap.  X.  Noloenim  vos  ignorare^   fratres,  quoniam 


runl  ub  exttrminalore.  Iii  Iribulatioiiibus.  Ha^c  aulim 
omuia  infi^ura  coningcbani  illis.  Oumiu  quic  il!is  cni:^ 
ligtTunt  secundum  farla  sua  quiilcni  leceperunt  :.<cd 
tameii  propterea  scripin  snni,  ut  non  nos  pucnius 
impune  pcccare  :  si  iliis  qui  ]  arvuli  erant  nou  p: « 
percit,  quanto  magis  nobis,  qni  lcgcni  perrectam  ar' 
eepimu?,  si  tion  cuslodiamns  ?  Scripfa  sunt  aulem  <.i 
correptionem  nostram^  in  qnos  finrs  sa^cnlorum  dete- 
nnunt,  In  qit.is  lota  perrc(  tio  cadit,  id  cst,  (-onip!('' 
tuin  cst  qiiod  iili  vcl  pr.t  liixcruut,  vel  prxligurave* 
runt.  Iiaque  qui  se  exiaimat  starcy  vidcal  ne  cad^  t, 
r«r  hoc  ipsum  quod  se  piual  stare,  cadil,  dum  snper- 
bit,  et  de  se  prccsumil.  Tmtatio  vos  non  appreh.ndai. 


palres  nottri  omnes  sub  nube  fuerunt.  Ne  quis  sibi  aut  ^  nisi  humana.  Sunt  Iiumana;  tenlatiooes,  cum  btiio 


in  baptismo  confidat,  aut  in  esca  spiriluali,  aut  potu, 
ct  putet  Demn  sibi  parccre,  si  peccaveril  criminali- 
ter.  Omnia  qiix  populo  Isracl  facta  sunt  in  flgura, 
nobis  eveitiunt  in  veritaic  :  sicut  illi  per  Moysen  ex 
iEgyplO  liherati  sunt,  sic  nos  per  baptismum  e  s^- 
€  lo  :  dcinde  ut  catechumcni  per  deserta  ducimur, 
«I  pcr  exercitum  obliviscamur  iEgypfi  voluptaiem, 
ct  Desciainus  reverti  iti  sxculum  :  cl  cum  ir.insieri- 
mns  mare,  moritur  nobis  Pharao  cum  exercitu  suo  ; 
postca  mannam  accipiemus,  et  aquam  de  pelra;  post- 
ca  antem  o.^lendetur  nobis  clarltas  scientise,  et  rc- 
fHgerium  consolatinnis.  Sf  autem  post  ista  omnia 
pcccaverimns  capiiale  peccatu:n,  ista  nobis  non  pro- 
«mt.  Sed  la  quam  ingrati  majori  poenesubjiciemur. 


quisqucanimo  sccundum  humanam  lanium  rragiliia- 
tem  in  aliquo  ccnsilio  labitur,  nnl  irritatur  in  rralreni 
sludio  corrigendi,  paulo  tiimen  amplins  quam  chri- 
siana  tnnquillitas  postubt  :  de  quibiis  Apo«>(ol>is 
dicit  :  Tentalio  vos  non  apprchetid;it,  nisi  huinain. 
Nolite  vobis  ipsis  facere  ttMitaiioncm  alitiu:un  :  si  vos 
homines  coegerunt  (oimentis,  conscntire  non  debe- 
retis,  ut  a fide  recedalis.  Ilumana  teniaiio  est  arbitiii 
vana  pr.isumptio,  vel  sicut  ipsc  snp<?riiis  dixii:Cuni 
enim  sit  inter  vos  zelus,  el  aemulaiio,  nonne  honii- 
n.es  estis,  et  secundum  homlnem  ambnlatis?  Qnid 
tnm  humaiiiim,  quam  de  occuliis  hominum  non  rcctt; 
senlire?  uthomocredat  bonum,  qt:cm  nescit  nialuin, 
ctitemm  opinione  non  ceita  credat  maiuin,  qneiii 


•i  non  hoc  pcr  poenitentiam  dibiamus,  sicut  td  He-^  non  probavit  malum,  et  ante  teroptis  judicct,  quod 


brseos  dicit  :  liritam  qiiis  faricns  Icgem  Moysi,  sine 

uila  miseratione  punitur  ?  Quanto  magis  baptismum 

Cfaristi  ?  Et  omnes  mare  transierunt,  Mare  Rubrum  si- 

gn  ficat  bapiismum,  Christi  sanguine  decnratuni.  Et 

omnes  in  iloyse  baptizati  sunt.  Moyscs  ductor  signi- 

ficat  Christnm ;  populus  transiens  signi  cat  fideles  ; 

mors  iEgyptiorum  significat  abolitionem  peccatorum 

in  iiube  et  in  mari,  qiic  nubes  habet  humorem,  id 

cai,  aquam  baptismi.  Et  omnes  eamdem  escm  spiri- 

Mem  manducaverunt,  et  omnes  eumdem  potum  spirita' 

Um  biberunt.  Bibebant  autem  de  spiritali,  consequente 

^o$  petra.  Petra  autem  erat  Christus.  lii  mysterio.  Sed 

Mn  tn  pluribus  eorum  beneplaciium  est  Dto.  Nam 

prMraii  sunl  in  deserto.  Manna  iii  lypum  corporis 


nescil.  Tentatio  humana  potest  dici,  et  suggesto 
prava,  quac  vel  in  aniina  surgit,  vci  qux  pcr  pravns 
bomines  suggeriiur,  sicuti  esr,  aut  falsum  tesiimo- 
nium  dicere,  aut  inimicitias  iniendere,  aut  iiltioncm 
requirerc,  et  reliqua  hujusmodi.  Aliter  enim  setitin-, 
quam  perfectum  esi,  potesl  dici  bumana  tentaii  >,  et 
pugna  carnis  potcsl  humana  tcnlatio  dici,  dtim  caro 
concupisclt  adversus  spirituin,  cl  spiritus  advcrsns 
carncm.  Fidelis auem  Deus  est^  qui  non  patieiur  vos 
tentnri  supra  id  qutd  potesiis.  Vos  siatc  drniitcr,  ct 
ille  vobis  virtuiem  trihuct  tolerandi.  Sed  faciet  cum 
ientatione  eliam  proventum^  ut  possitis  sustinere.  lllud 
Tobis  faciet  provenire,  quod  potcritis  sustinere,  nut 
dc  ipsa  tribulalione  lucrum  auim;c.  Propier  qu  d. 


CbriMi.  Htee  auiem  in  figura  facta  sunt  nosiri,  ut  non      ehariuimi  mihi^  fugite  ab  idolorum  cuUu  a.  Ut  pru 


timtts  concupiscenies  malorum^  sicut  et  Uli  concupie- 
nfni.  Ip>is  tunc  veiitas  erat,  scd  noslram  fignram 
prasferebanl.  Ne>iue  idoiolatree  egiciamini,  sicui  qui- 
dam  ex  iysis,  ifuentadmodum  scriptum  est  :  Sedit  po- 
pulus  manducare  ei  bibere^  et  surrexerunl  ludere.  Ne- 
que  fomicemur^  sicut  qnidam  ex  ipsis  fornlcatl  sunt,  et 
esdderuHt  una  die  vigimi  tria  miilia.  Propter  illos  qtii 
ta  idolis  reeumbebant.  Neque  tetuemus  Christum,  itc- 
m  ^tiiam  eerum  teniaiwunt^  et  a  serpentibus  pere- 
fwat.  Diccntes,  Donquid  potest  Deus?  Et  hic  Christus 
Dffl^  ostendilur,  quia  scriptum  est  Dcum  dixisse  : 
Et  leuuvcront  me.  lloc  dccies.  Idco  autcin  dicit  illos 
icoiarc,  sicut  dicit  illis  :  An  cxpcriuienium  qnxritis 


dentibus  loquor,  vos  judicate  quod  dico.  Pntptcr  qiiod 
nondebcretis  necinviii  hoc  facere.  Qulix  benediciionia 
cui  benedicimus.  Ideo  primum  calircm  iioininavit . 
quia  postca  dc  pane  plus  di^puiaturus  crai.  Novt:e 
communicatio  sanguinis  Christi  e^t?  Scut  dixit  Sal- 
vator  :  Qui  manducat  cariiem  meam,  et  bibit  san- 
guincm  mcum,  in  me  manei,  ei  ego  in  co.  Et  panis 
quem  frangimut,  nonne  par  icipatio  corpcris  Domini 
eet  .^  Sic  el  idolurum  panis  da*monuin  participatio  cst. 
Quoniam  unus  panis  et  unum  corpus  mulii  sumus^  om- 
ncs  qui  de  uno  pane  participamus.  Sic  ct  si  dc  cudcni 
paiic  inantliicamus  undc  idoolatrac,  unum  cum  il!ts 
corpus  criiriiuur.   V:dete  hrael  stcundnm  canicm. 


5!;5 


rfCMAsn  AnnuMETAN!  Krrsc. 


scopfs  ct  diaconis;  idco  autcm  poslca  pnsuil  sacer-  A  simiil  nolaniluin   quod  nisi  laborans  non  dicitnr  ad~ 


doies,  ne  parttm  Inielligciitibis  e>s  in  Ecclesia  non 
cofnprehendisse  Yideretur.  €ra!ia  vobit,  et  pax  a  Deo 
Patre  noiiro^  et  Domino  Jesu  Chrislo.  Sicm  nos  sole- 
mns  initio  cpistol.mim  prccari  stlutem,  pro  lioc 
Apostoltis  semp-^r  grati  un  pouit.  Uenedictui  Deu$^  et 
Paler  Domini  nostri  Jcsn  Christi.  Gratins  agil  Deo 
qnod  consolationcm  idco  accipiunl,  irt  ipsi  alioscon- 
(olentnr.  Pater  miserieordiarum.  Quia  cx  ipso  csi 
omnis  miseiicor  lia.  Et  O.ns  totim  consolatiottit,  To- 
liiis  consolaiioni'*,  qui  i  pcrfecie  coiis  lalup,  nec  mi- 
nor  esl  Irihiilationc  contolatio.  Qui  consolatur  no$ 
in  omni  trVmhiione  nostra*  Non  in  aliq  ihus.  Ut  poi- 
tmiis  et  ipsi  consolari  eot  qui  in  omni  pressnra  sunt. 
Pr«  pti-rea  i  os  Iil)erat,  ul  ipsi  possiiniis  alios  coriso- 


juvari.  /n  oratione  pro  *nobis.  Multum  valet  ora- 
lio  omnis  ErcICdif.  Vt  ex  muttorum  pertonii 
ejut  quof  in  nobit  ett  donationis  per  muUos  gratim 
agantur  prp  ncbis.  Ut  ei  multaruin  conveiitu  peno* 
narum,  ▼idolicet  inraalium,  Juvenum,  senum,  proeo 
quod  vobis  dimati  sumus,  Doinino  gralix  referautar. 
Nam  gloiia  nottra  ha^c  est  ,  tvstimonium  contdentim 
nostrce,  quod  in  simplicitate  et  sinceritate  Dei,  Idtro 
glMiorin  iribiila  itmihus,  quia  consc entia  mea  ni*n 
reprehendil  lue  iiicri  vel  ^ilnriap  caiis»  praidictre»  se«l 
in  simpliciiale  vestram  sahilem  requircre.  Et  non  in 
tapientia  carnati^  ted  in  gralia  Dei  convertati  sumut  kt 
mundo,  Non  suhdoln  dt>centcs,  sicut  est  snpientia 
carnalis,  qiix  mctcede  dislrahitiir,  sed  gratis,  sicia 


larl.  ac  sic  formam  nobis  dat  alios  cous«»Ia'.di.  Per  B  a  Oe-»  accefiimus,  vel  Dei  causa  pneiicavimus.  Abum- 


exhortattonem  qua  exlio^tamur  et  i/i.f  a  Deo,  El  per 
GxhortatiOTiein  qua  ipsi  a  Deo  co  solauiur,  agn^tsci- 
inus  qiiod  Deus  n  'roinein  deielinquat,  el  .i.nllo  magis 
in  futiiro  rcmuneret,  eiiam  quos  iii  prjesenti  non  de- 
seril.  Quoniam  ticut  abundant  patsionet  Chritti  in  no- 
l's.  Passiones  pro  nomine  Chrisli.  Ita  et  per  Chri* 
ttum  abuiidat  consolatio  nostra.  Sicut  retms  est  de 
carcere  liberatus,  el  Paulus  visione  Dominl,  et  foce 
eonflrmatns  in  templo.  Sive  autem  tributamur,pro  te- 
itra  exhortatione  et  talute,  tive  eontoUmur^pro  vetlra 
contolatione.  Qnia  vos  exhonamur  ad  salulem,  sive 
nt  vtibis  cxempliim  tolerantia  prxbeamus.  Sive  om- 
hortamjtr  pro  vettra  exhortatione,  quw  operatur  tole- 
rah:iam  tarumdem  patsionum^  quat  $1  not  patimur, 
Propterea  iios  liberamiir,  at  i/si  reconfiriiieniiHi,  C  scieniia,  qiiia  nihil  aliud  vestruro  qinesivimofi,  qmii 


dantiut  antem  ad  ros.  A  quibus  nec  victum  qui  nobls 
jnre  delteb  itur,  Accepiuius.  Non  eni  n  alia  ur^mms 
vobi^.  Non  erubesco,  qaia  eliam  vos  sciti^  ceriom 
esse  quod  dico.  Quam  qucs  legittit  et  cognotcitis.  R»e 
legentes  in  episiola,  quc  cognoscaiis  iii  conscieniia. 
Spero  autem  quod  utque  tff  finem  cognotcetit.  Ko« 
roulalM>  prnposiium  meum.  Sicut  et  cognoristi»  rm  a 
forte.  Quia  noudum  est  finis  :  cum  autem  ▼Ooerit  I* 
nis,  tunc  ex  inlegro  cognoscetis.  Quia  glarim  tmtitt 
tumut^  sicut  et  vas  nottra.  Sic  est  gloria  discipiilis  M 
bono  doctore,  quomodo  et  m:»gisler  iu  bonis  ditcipo- 
.lis  gioriaiur.  In  die  Bomini  nostri  Jetu  Chri$ti.  IJbi 
et  veri  inagistri  et  boni  disdpuli  probibontor.  fll 
Itac  confidentia  volui  prius  tenire  ad  toi.  Htc  i 


non  vos  debere  pertimcscere  passiones  :  sive  ut  hor- 
lemur  paticnter  ba^c  ferre,  quas  prassenieni  et  futunm 
b  ibeni  consolationero.  Vt  tpet  nottra  firma  tii  pro 
vobitf  tci^ntet  quoniam  tieut  toeii  pastinuni  e«li, 
sic  eritis  et  €ons»lation:s.  Qiiia  certi  suniiu.  iVoii  enim 
volumut  ignorare  vot^  fratret^  de  tribulatione  nostra^ 
quee  facta  e.t  in  Atim.  Suas  narral  passioncs,  ut  tlli 
eognoscant  se  parva  pati,  ma&inie  curo  illi  talia  sint 
perpessi,  qui  viceCbrisii  fueraiit  desiinati  :  conipa- 
raiione  magisiri  crubescant  di.^cipuli  suam  dulere 
iHjnriam,  cum  magistrum  majora  perlulisse  ccgno- 
verint.  Quoniam  supra  modum  gravati  siimus  tupra 
virtutem.  Pressura  tribulalionuui.  Ila  ut  taderei  nos 
etiain  vivere.  Ita  ut  mori  cuicremus.  Sed  ipsi  in  nobis 


salulem.  Vt  seeundam  grwiam  haberetis^  et  per  rm 
transire  in  Macedoniam.  Et  iterum  a  Macedoula  w 
Ntre  ad  vi  t,  i'(  a  vot'is  dednci  in  Judceam.  Quia  )m 
primo  advenlii  priinnm  habnistis  :  nul  cerle  poeoi- 
tenliaui  seciindam  graliam  voluit  inteliigi,  quia  pri- 
ma  est  haptismi.  Cum  ergo  hoc  voluissem^  nunqM 
leiilae  uw  sum  ?  Quia  prouiissum  non eibibomtt» 
oe  hoc  lcvitniis  esse  puiareni,  verariier  et  sapieoter 
eicusat.  AmI  quas  cegito^  tecunJum  ^carnem  cm^tm» 
Secuiiduiii  voluntalem  carnalcm.  Carnale  est,  ootls 
existente  causa,  non  faccre  qiiod  proreittas  » 
roulii  carnales  iMmines  facere  solent.  Ut  sit 
me  Est,  et  Non  f  Ideo  non  cogito  secondum  ( 
ui  non  iiicnliar.   fidelis  autem  Deus :  quia  i 


ipsis  responsum  mortis  hi.buimus.  Ipsa  mors  nos  do-  "^  ster  qni  fuit  apud  vos,  non  est  in  illo  Esf^  et  Nom  : 


cuii  oinne  humanum  jiuxilium  defecisse,  el  ab  illo 
solo  speraiidum  csse  reinrd>um,  «ui  eiiain  moriuos 
6us«ritarc  possibile  esl.  Vt  non  simns  fidentes  innobis. 
Sive  etiam  desperemus  de  vii.i.  Facil  locus  ibte  con* 
tra  eoa  qui  calholici  sunt,  et  suis  :<liquid  meritis 
Irihuere  prgpsumunl.  Sed  in  Dto,  qui  sutcitat  mor- 
4uot,  qui  de  tantis  pericutis  eripuit  nos,  et  erutt.  Noii 
.n  no  ira  vel  prudentia,  vel  cauiela,  nequc  iu  vir- 
liilibus  nostris,  quia  uialcdicius  qui  poaii  fiduciam 
carucin  Itrachii  siii.  In  quem  spcramus,  quouium  ad- 
huc  et  eripiet.  Pranscil  se  adhuc  passurum,  qui  S|ie- 
r;>t  se  lihuranduni.  Adjnvantibut  et  vobit.  SicutetPe- 
tius  de  carcere  liberatu^  cu  or.iiionibus  Ecelesiae  : 


est  in  illo  Ett.  Non  est  iu  illo  diibietas,  nec 
inus  aliqiianiio  mentiti.  Deienim  FiliutJe»msCkri»:tmt 
qni  in  vol.'is  per  not  pradicatus  esf ,  piT  me  et  SUn 
*  et  Titnolheuin,   non  fu*t  in  itlo  Etl^  d  Ntm* 
Manichdcos,  qui  Chrlstum  falsam 
confirmant  :  «t  conira  Arianos, '  qoi  i 
semper  fuisse :  cum  ipse  Iqciiios  iii  Mnyal :  I 
qui  suro  ;  et :  Qui  est,  misil  mead  foo  l.-^ 
ei  erai,  ei  est,  ei  scmper  en  ;  ^ 
cst.  S(d  esl,  in  illo  fuit.   Boe  ^  i 
tabilitas  ;  sicut  Moysea  dieii: 
e^t  eniin  yerc«  qui  aonu 
promtisioiiii  Deimi 


IN  EPISTOLAM  I  AD  CORINTIIIOS  COMMKNrARIA.  IZi 

annunlianl*  Angclus  cnim  es|  nomen  ofTicii,  A  cum  ipso  apiarcbilis  in  gloria.Nihii  ergo  Iiicquxralis 


turae*  Verumtamen  tiique  vir  siue  muliere^  nequc 
iitu  viro^in  Domino.  Qiiia  pro  omnibus  se  tra- 
JirisAus.  Sam  sicut  muiier  de  viro^  ila  et  tir  per 
?in.  Omnia  autem  ex  Deo.  Vos  ipti  judicate  : 
nuiierem  non  veiatam  orare  Deumf  Nec  ipM 
docet  oos,  quod  vir  quidem  u  comam  nutriat^ 
nia  e$t  illi;  mulier  verou  comam  nutrintf  gioria 
:quomam  capiUi  pro  velamine  ei  dati  tunt.  Sic- 
mi  mulier  ei  Adam ,  iia  Chrlstus  ex  Yirgine. 
K  muem  videtur  conientiotut  esse,  nos  tatem  con- 
inem  non  hnbcmus^  neque  Ecciesia  Dei,  Uoc 
prtecipiOf  non  taudans^  quod  non  in  meiius^ 
t  dcterius  convenitis.  Uoc  esi,  nos  diiimus 
lobis  lionesta  videbantur,  eijusta.   Si  quls 


gloiix  et  gaudii,  ubi  nioitui  eslis.  Uic  CMiixnovum 
testamcntum  esf,  Qiiia  ve(us  hoc  pcr  sanguincm  aui- 
malium  portendebat.  In  meo  sanguine.  lloc  facUe, 
Testumenlum  per  sanguinem  dedicator,  quia  sinc 
morle  firroum  non  est.  Quotiescunque  bibetis^  in  meam 
commemorationem.  Quoliescunque  enim  manducabitis 
panem  hunc,  et  caticcm  bibelis,  Salvaior  Deus  excm- 
plum  dedit,  ut  quoticscunque  hoc  facimus,  in  monte 
habeamus  quod  Christus  pro  nobis  omnibus  mor:uus 
est.  Ideo  nobis  dicitur,  corpus  Christl,  ut  cuni  huc 
recordaii  {uetimus,  non  simus  ingrati  grati»  ejtis, 
quemadinodum  si  quis  moriens  relinquat  ei  q-cni 
diiigit  aliquod  pignus,  qnod  il!e  post  niorlein  ejiis, 
quandocunque  videril,  nunquit  potest  lacryrnis  con- 


nolens  acquiescere  veritati,  quxrit  quod  re-  B  tinere»  si  eum  pcrrccte  dilexerii  ?    Mortem  Domini 


HH»  et  quibus  iiitalur^  econtra  scial  se  re- 
one  non  dignum,  quia  magis  contenderc  pa- 
ost  quam  doceri.  Primum  qu':dem  convenien- 
fobii  in  Ecctesiam^  audio  scissuras  esse^  ei 
t€  credo.  Contentiones.  Nam  oporiec  hanreses 
ui  et  qm  probaU  sunt,  manifesti  fiant  in  vobii, 
|Uod  bdTcses  Dco  pLiccanl,  sed  quod  per  eas 
i  exercitaii,  sicut  Deo  iioti  sunt,  ita  etiam  ma- 
siilor  hominibus,  ei  clarius  innotescant  Nam 
advocati  peritili  a^parebit,  si  causam  nullam 
abi  probciur?  unde  nauclcrus,  vel  gubcrnaior 
tiitiir,  si  navis  semper  in  portu  vel  in  tranquil- 
con:»i  tat?  Convenientibus  vobis  in  unum,  jam 
it  dominicam  ccenam  manducare.    Unusquisque 


annuntiabitis  donec  veniat,  In  cordibus  vestris,  curn 
auditi«,  eorpus  Christi.  Itaque  quicunque  mand^tca- 
verit  panem  hunc^  vel  biberit  caticem  Domini  indigne. 
Omiiis  mundus  manducabil-  carnes ,  et  aniina  qii.c 
manducaverit  inununda,  exterminabltur.  Si  ibi  recor 
dalus  fueris  quod  fraler  tuus  habct  aliquid  advcrsuni 
te^  relinque  ibi  munus  tuum.  Et  Hicremias :  Njinquiii 
vota  et  carnes  auferent  a  tc  malitiam  luain?  Piiu^ 
perscrutanda  cst  oinnis  conscicntia,  si  iu  niillo  \.i\> 
reprelicndiS  et  sic  aut  oflerendum  est  aut  comnm- 
nicandum.  Reus  erit  corporis  et  ianguinis  Doniini. 
Quasi  ipse  illuni  occiilerit,  quia  contcmnit  iiluin  oi 
pro  nihilo  ducit  corpiis  ejus,  sicut  Judati  fecc  iiiil. 
Probel  autem  fd/  sum  homOt  et  sic  de  pane  illo  edut^ 


suam  coRnam  prasumil  ad  manducandum.    Et  C  ei  de  calicebibai.  Si  iii  li  tco  aul  iii  vasc  poHuio 

non  potest  mitti.  cl  uonsquisque  iioii  aiidct,  quniiio 
mngis  nt  n  debct  accipi  corde  pollu:o?  qnain  im* 
mundiiiim  Deus.super  omnia  exsecratur,  et  qui^ 
sola  iijiiria  corpori  ejiis  efficitur.  Nam  et  Josepfi  illo 
justus  sinJone  muiida  involuiuin,  in  sepulcro  iv^vo 
corpus  Domini  scpelivit.  Qui  euiin  manducoi  el  bib  t 
indigne^  judicium  sibi  manducat  ci  bibit.  Diip!ici!cr 
reus  est  qui  indignus  accedit,  ct  pro  pcccato,  et  pro 
usurpalione.  Non  dijudicans  corpus  Domini.  Si  :icci- 
pieus  qiiasi  comiuuncui  cibum.  Idco  inter  v  s  muln 
infirmi  et  imbeciileSf  et  dormiunt  muiti.  Tribn^  vx 
causis  iufirmitatcs  cirporales  eveniunt :  aul  cx  tci»- 
tatione  :  ut  Job,  eiTobix;  aui  ex  peccato,  sicut  Jo- 
siphat,  qui  in  praesenti  arguuntur  ab  Aposiolo;  ant 


quidem  esurit,  alius  avtem  ebrius  est.  Nunquiii 
\  non  habetis  ad  manducandum  et  bibindum, 
cciesiam  Dei  contemniiis,  et  confunditis  eos  qui 
abent?  Quid  dicam  vobis?  Laudo  vos?  in  hoc 
audo.  Apud  Corinlhios  quondam,  sicut  aliqui 
ini ,  prava  invaluerat  coiisiieiudo ,  ecclesias 
u  dchi>iie<>iare  conviviis,  iii  quibiis  vesceban- 
ite  doniiiiicain  oblaiioncm,  quain  coenam  nocii- 
Cferebant  :  cumque  Jivites  <  br  i  ad  Euchari- 
veairent,  vexabanlur  inopes  faine.  Mos  vero 
ut  referunt,  de  gcntili  adhuc  superstitione 
bat :  noiJe  eliam  quibusdam  locis  per  JEgypti 
vcl  Syri;e,  dic  sabt)a*i  nocte  post  coenam  dicitur 
clcsiain  convcniri.  Ego  enim  accepi  a  Domino^ 


et  tradidi  vobis  :  quoniam  Dominus  Jesus.  Jam  D  cx  ncgligentia  ,  vel  aliqua  in'emperaiitla,  iit  Tim<>. 

theo,  et  qui  jubentur  medicum  honorare,  huic  sol  i 
cnusae  potest  huinana  ^niedicina  prodcsse,  cx  qn.i 
etiatn  negligentia  vel  alio  casu  mori  honiines  |h)s- 
sunt,  slcut  scriptum  estiJustus  qiiacunqiic  morlc 
prxvenliis  fucrit;  et  ilernm,  Nt*ll  esse  durus,  ne 
niTinris  non  in  luo  teinpore.  Quod  quamvis  non  fii 
stiic  Dci  p< Tmissii,  non  fii  taiiien  ejus  iinperio,  scl 
Pil  ejus  jusio  judicio.  Krat  prxsens  correpiio,  ct 
niinc  e^t,  sed  non  intclligirous,  et  putamus  consue- 
ludinis  esse,  quoJ  cu'psD  est,  quia  multi  hoc  patiun- 
lur.  Qttod  si  nosmeiipsos  judicarem%(5,  non  uiitiue  di- 
jiulicaremur^  si  iios  agnosccicniiis.  Unm  judicamur 
uutem,  a  Domino  corripimur^  ut  non  cum  Itoc  mmdo 


luasi  oblilus  coinnienioral  qiiani  magnuni  insit 
niy.stcrii  sacramentum.  In  qna  nocte  tradeba' 
cccpit  pancm.  Uliimam  sui  nobis  commciuora- 
II  si\e  ineinorioiu  reliquit.  Et  gratias  agens^ 
t  el  dixil.  Benedicens.  IIoc  e^t  corpns  meum, 
pro  vobis  tradelur.  Hoc  facite  in  meaoi  comme- 
ionem.  Fimiliter  it  calicem  p  stquam  cxnatit, 
i.  Qui  Uiandiirat,  inquit,  corpus  meum,  et 
saiiguinein  meum,  in  me  manet,  et  ego  in  co. 
cuni  ipso  in  baplismo  mortui  sumus  munJo. 
dicit  Aposioliis.  Morlui  eslis  cum  Cliristo,  cl 
ve»tra  abicoudiia  est  cum  Chiisto  in  Dco. 
Chrisius  ap^arucrit  vita  vcitra  ,  turi^  el  vns 


SC5  PRIMASII  ADRUMETAM  EPISC.  564 

Clirisli,  FPiam  designavit.  Ilahemut  autem  thesaurHm  A  defieimut.  In  tribuljliotiibis  «l  op;*robriis.  Illi  Iribii- 


iiium  in  vabis  fictHibut,  ut  sublimitas  sit  mrtulis  Dei^ 
ei  non  ex  nobis,  Ttiesnuriim  gr.niaB  spiritalis,  (fua 
sigiia  facinius,  in  frag  li  ci>rpore  bajulamu<« ,  in  quo 
etiam  frequenter  culn  alios  sanenius ,  ipsi  infinna- 
inur,  ut  qux  facimus,  noti  iioslra  virtuie,  vel  nostris 
nteiitis ,  scd  subliinitatis  Dei  esse  intelligaiur.  /n 
omnibut  tribulationem  pntimur.  Tribulationem  pen^ 
ruiiouum  vel  laborutii.  Sed  non  augustiamur,  Caedi- 
bus  vel  opprobriis.  Aporiamur^  sed  non  destitvimu^  : 
uertecutionem  patimiir,  sed  nou  derelinquimur.  Per 
eonsolationem  spei  non  desiiiuimur.  Dejicimnr,  ted 
non  perimus.  Usque  ad  desperationem  viix  vcniroas, 
sed  non  morimur  :  et  etsi  nioriamur,  non  perimos* 
Semper  mortifieationem  Jesu  in  corpore  nostro  circum' 


lationibtis  non  deflciebant.  Nos  «cro  si  non  laudaniur, 
deticiinus.  Sed  licet  it  (jui  [ms  est^  uosttr  honso  car^ 
ritmpitur  :  tamen  it  qui  intut  ett ,  renovatur  de  dU  im 
diem,  Licet  corpiis  tribiilationibas  et  pa^sionlbus  cor- 
ruinpatur;  scd  anima  spe  fuuiromm  quoUdie  coofT- 
laiur  ad  omnia  toleranda.  1d  §mm  quod  m  parwteulk. 
ett  momentaneum  et  lett  tribuUaionit  nottne.  Qitaiit»- 
vis  poBna  prxsens  »  ei  qaandiulibet  perseveraas,  ad 
comparationem  iminensa;  el  aetdniae  gloriae»  etfacilif« 
et  brevis  esf,  sicQtalibidicit:  Cxi^tinio  eiiiiu  quiid  Boa 
sini  condigiix  passiones  bujus  temporis  ad  futuraw 
gloriam  quae  revelabitur  in  uobis.  Supra  modum  i» 
tublimitaie.  Qiila  nec  c*  niparatio  esse  pote^t.  ^ter- 
num  gloriw  pondus  optratur  in  nobit,  Quia  illiid  leve 


ferentet :  ut  et  vita  Jesu  in  corporibus  nottrit  manife-  B  diterai,  ideo  bic  j  ondus  posuit,  servaiis  ine^aphonun 


ttetur.  Morliricalionetn  tribulationum ,  sicui  alibl : 
Qtioiidie  morior  per  vestram  g*oriam  :  A  eiiitn  com- 
inorimur»  el  convivemus.  Illi  autem  qui  non  cummo- 
riuiitur,  nec  convivent.  Semper  enim  not  qui  mimut^ 
in  mortem  tradimur,  Qiii  siimus  ia  corpore.  Vropter 
Jetvm  :  ut  et  vita  Jetu,  Si  patiauiur  pro  corpore  ejus 
quod  ille  pro  nobis  pnssus  est,  et  vitim  Jesu,  boc 
et,  incorruptibifitatem  accpiet  earo  nostra  morta- 
lis  ,  ut  fiat  imniorulis.  Manifettelur  in  carne  nottra 
mortali.  Quia  n/mduro  appartiit  qiiid  erimus,  vel  per 
iios  illios  poteiitia  innotescat.  Ergo,  Nunlfiaid  ergoT 
irari  iR  nobit  operatur,  vita  autam  in  vobit?  Iiicrepat 
eos  quia  crediderunt  falsis  apostolis,  dicentirtus  M- 
circo  P.«uluin  persecutionibus  siibj  ccre,  quia  mtno- 
ris  sit  ftdei,  se  vero  per  fidetu  triHiihiri  non  p'  sse.  ^  factam,  aternam  in  ealit,  Quia  boc  coiporale  quatl 


statenr.  Non  conlfmplantibus  nobis  ^so?  videnlur^  ted 
qute  non  videniur,  Quw  enim  videniurf  $emporaU,i  iuMl : 
qute  autem  non  videntur^  ecterna  tunt.  Non  conside- 
raniibus  ncc  bona  qux  videntur »  nec  maia  :  quia 
n^ntruiu  eorum  aeteruuin  esr. 

Cap.  V.  Scimut  enim quouiam,  Qoasi  aliqa'8 dco- 
ret :  Si  iu  liac  vita  b»c  paiior,  qnaiido  i&ia  at  cipiaait 
qiii  morior?  ideo  incipit  gioriam  resuri  ectio^iis  ooteii:» 
dere.  Si  terrestrit  domut  nostra.  Iloc  est,  corpus^  quod 
de  terra  factam  est,  et  in  quo  in  lioc  saeculobabitamoi, 
IIujus  habitationit  dittoivatur,  Si  ante  adventaio  Do« 
mini  dissolvatur,  vel  paa»itinibas ,  vel  condilioiie  iia- 
turae.  Quod  wdificationem,  Ipsam  iiicorrupiionero.  Et 
Deo  habeamut,  Quia  iinmortalein.  Donuun  non  i 


Ohtendii  ergo  econtrariose  non  prop'er  infidditatem, 
sed  propter  fidein  baec  pati  :  illos  vero  causam  odii 
non  habere,  per  aJulationem  et  dcsidiam,  sicut  aii  ad 
lialntasrUt  crucisChrisiipirsocuiioDeni  non  pati:in- 
tur,  ideo  cogunt  vos  circiimcidi.  Uabenies  auiem  eum- 
dem  spiritiim  fidei,  sicut  scriptum  es',  Qvem  David  ct 
reliqui  patriarchae  vel  propheiae  :  quia  ex  fide  qua 
nos  vivimus,  ana  eademqne  vi\«runt,  incarnniioiieni, 
passionem,  rrsnrrcciioneiniiue  Chribii  eridriiles  fu- 
turain,  qiiuin  nos  rre<liinus  f.ictain ,  usque  ad  ipsum 
fiaptislam  Joanneni.  Crediditpropttr  quod  locutus  sum : 
at  nos  credimus  propter  qnod  et  toquimur.  Hoc  tcsli- 
monio  probat  st;  credere.  Si  enim  ille  ideo  loculus  est, 
quia  credidil  (oeino  eiiim  aliis  sanx  mentis  afnriuai, 


inanu  corporali  dicilur  factuin  :  hoc  ipsuin  ergo  spi- 
r  tale  per  spirituro  fiet.  Nam  etin  hoc  ingemisciutus^ 
habitationcm  nottram  qu(B  de  ccelo  est,  Ingeiuiscirous, 
pro  quo  laboramus ,  quia  nemo  sine  gemilu  lalxirat : 
sicut  partus  ponitur  pro  dolore.  Supcrindui  cupientet. 
Sitmus  ergo  ali(|uid  iiniuti ,  ut  superiiHuamur.  8i 
tamen  vcsli  s,iion  nudt  inveniamur.  Si  lamen  esspoliali 
coriiort^,  non  iiudi  inveniamur  «b  opere.  Sam  ei  qui 
sumus  in  hoc  tabernaculo^  iugemlscimus  ^rataU ,  et 
quod  nolumus  eitpoliarif  ted  tupervettiri,  Nadi  et  quod 
vivi  fuerint  iiiventi  in  adventu  Domini ,  hoc  ingeroi- 
scuntetlaborant,  utnonexspolienturabignecum  pee- 
catoribus  :  sed  cum  jus.is  inimortalilate  superindiil 
mercanliir.  Ut  abtorbcatur,  Quod  absoriietur,  iiou  ap- 


quod  ipse  non  cr  dii),  ergo  et  nos  qui  loquiinur,  in-  ^  paret  qiiamvis  sit:8icut  ferniin,  si  millatur  in  igiiero. 


qiiit,  crediiiius,  qui  eiiam  propterca  iribulainiir,  quod 
illi  credideruiit  fuiurum,  nos  credinius  factum.  Sdeti* 
letf  quoniam  qui  suscitavit  Jesum.  Firmissime  te- 
i.enles  :  baec  est  perfecia  fiiles ,  a  qua  ncc  morie 
<iivellimur.  Et  not  cum  Jesu  tutcitabit  et  cotislituet 
vobitcum,  Simi'itcr  susriiabit ,  si  pro  eo  rooriamur. 
Oiunia  enim  propier  vos.  Umnia  idi  o  p:ilinuir,  quia 
perrecte  8aln«ein  veslrum  curamus.  Illi  vero  propier 
Dcgligentiani  suam  niiiil  tale  paliiti  t  r.  LU  graiia 
ubundans  per  multos  graliarum  actiouc  abundet  in  glo» 
fiam  Dei,  Ut  |  er  inultitndiiieni  cn.>deiiliijiu  ,  propier 
abuiidatitem  gratiain,  et  gratiaruiu  aciio  abundet  in 
^luriam  D  i.  Provter  anod.  Id.  o  noti  c-ssamus.  Non 


el  nianente  iiiateria  toium  igiiis  sit :  quia  ipsiim  fer- 
rum  8.  lendorem  et  calorein  ignis  assumpsiL  Quod 
mortate  est.  Qnasi  tangcns  corpus.  A  vita,  i£tema 
Qiit  autem  efficil  nos  in  hoc  ipsum  Deut,  Dcum  dic  l 
hoc  facere,  ne  cui  iiicrcdibile  viderelur.  Otit  dedit 
ncbis  pignus  spiritus.  Qui  jtm  nobis  pignus  deda  spi- 
ritum,  ut  scianius  qu-a  te^i  pluiu  sui  spiritus  perire 
non  paiiiur,  el  ut  quod  I  >quiinur,  ipsius  es^e  creda- 
tis.  S>M|iiilur :  Audciiteb  igitur  um,,er^  et  scientet  qwi^ 
niam  dum  sumus  in  corpore,  M^o  audeuius  sperare. 
Peregrinamur  a  Domiiio.  Pere^rinaniur,  quia  adhuc 
non  sumus  in  horreditale  paterua;  crgo  ut  (lerfgriui, 
non  debeinus  de  biijus  saeculi  rebus  oiagDopere  cu* 


537  IN  EPISTOLAM  I  AD  CORINTUIOS  COilMtNTAniA.  K3H 

non  natura  mcnibror.im,  et  neminem  debere  curare  A  grati.i  niajor  sit.  Ut  uon  $:t  sciuura  hi  corporc.  Duiii 


CQJQS  officii  sit,  dUui  omnes  inio  sp  riiu  aiiimciitur, 
el  \n  niiocorpore  coapienlur.  Ita  et  Chiistus.  Notan- 
dum  quoJ  Clirivlus  dicitur  Ecclesia,  id  est  corpus 
Christi.  Etenim  in  uno  Spiritu  omnes  nos  in  unum 
eorpus  bapii%ati  sumus.  Ut  uiium  corpus  siiiius.  Quo- 
ruiii  ergo  spiritalia  coiniuuuia  suiit,  eoiuin  ei  car- 
nalia  debent  esse  cominunia,  secundum  ipsiiis  seu- 
leniiam,  quorum  onus  Deus,  idemque  paier  eorum, 
iitsi  ei  possessio  communis,  impii  sunt.  Site  Judcei^ 
uvegetit  /e$,  sive  servi,  sive  litferi,  el  omnes  uno  Spiritu 
polati  sumus.  Q  lasi  potionem  pro  c;^acita(e  unius- 
cujusque  quantum  Yoluii  largitus  est.  Nam  et  corpus. 
Rodlt  ad  exeiiiplnm.  Non  est  vnum  membrum^  sed 
multa.  Nun  ergo  potest  lotuin  corpus  unum  kabere 


a!teruirum  indigemus,  pro  iiivicem  sumos  solliriti, 
ne  quis  se  dicat  et  gratia  et  lionore  priyaium.  Sed 
rn  idipsum  pro  iwficem  soUicita  sint  metnbra.  Oculi 
ptrofident  pcdibu^,  viani  mnnus  proto:ocorpore  ope- 
hininr,  et  omnia  a9(erulrum  meiiibra  desetviunt. 
Et si quid  paiitur nnuni membrum^  compatiuntur  ornna 
mimbra.  Si  uniim  membfum  do!et,  totuin  corpus 
iegro(:tl,  et  ad  sanitaiem  eju^  reliqua  menibra  fcsti- 
nant.  Sive  gloriatur  unum  membrum,  eongaudent  om- 
nla  membra.  S  cul  dicit  Salomon,  Corde  IxManie, 
vulius  floret.^Nos  autem  compassionc  ei  congratuia- 
tioiie  in  conirarium  deinutamus.  Vos  estis  (Orpus 
Christiy  etmembsu  demembro.  Oinnes  corpus,  singHli 
inembra,  hoc  est  Ecclesia,  sicut  atibi  dicii,  De  carne 


oniciuin,  sed  unuinqn>  dque  ad  quod  aptum  est.  Si  B  ejns,  et  de  ossibus  ejui.  Notandom  quod  dicamiir 


dixeit  pes.  Pedes  possunt  dici  Ecdesiv  iili  qui  ad 
lirercedendom  ambulant.  vcl  Evangelium  prapdicam. 
itwmiam  non  suya  manuSy  non  sum  de  corpore^  non 
t  eo  est  de  corporef  Manus  est  ille  qui  operatur  uiilia 
in  corpoie.  Dicebant  enim  se  iion  essc  de  corpore, 
quia  liaiir,  quam  alii,  graeiam  non  babebant.  Et  si 
iixerit  auris.  Sapiens  auditor,  e-t  auris  inteilectus 
Scripiurse,  qui  inter  csiera  ablatus  est  a  Judoia. 
0iita  non  sum  oculus,  non  sum  de  corpore^  num  ideo 
wm  est  de  corpore  ?  Oculus  est,  qui  inteliigit  vel  fu- 
tnra,  qus  loquitur,  vel  praesemla.  Si  tolum  eorpus 
§eulusj  u'A  auditus?  Si  totl  docentes,  ubi  auditores? 
Si  (otum  auditus^  ubi  odoratus?  Si  toti  auditores,  qtiis 
iciret  discernere  bonum  vel  malum?  iViinc  autem 


tecte  Ecclesia.  Et  quosd  <m  quidem  posuit  Deus  fn 
EecUsia.  OrdSnem  modo  menibrorum  ostcndit.  Primo 
apostolos;  secundo  propheias.  In  Ecclesi.i,  non  iii  Sy- 
nagoga,  ne  puten>useuin  de  aniiquis  dixisse  pfopbe* 
tis,  sed  de  Agabo  el  ciieiis.  Cxteroni  pairiarchas 
qtioque  deboerat  noininasse  propbetas  eos  dit  tos, 
ex  quibuB  Ag  \bus  erat,  non  lilos  qui  veniuruin  in 
carne  Deuro  prophet^fbant.  Teitio  doctorcs.  Et  qni 
tiplanant  obscuia  prophetarum,  et  qui  honiiiiibns 
loquunCur  consolatioues,  me  ito  doct<»r  s  dicuiiiitr, 
qui  honeste  mores  inslituunt,  etiamsi  mysieria  ey 
planare  non  possunl.  Deinde  tirules.  Yirtutes  ina* 
]ora  snnl  signa,  slve  dxincnum,  sive  inrtrmitatMm. 
Exin  gratias  curationum,  bpitulaliones.   Adjutorli; 


pasuit  Deus  membra^  unumquodifueeorum  in  corpore.il  n^m  Pau'o  a  Macedone  did.ur,  Veni,  adjuva  nos. 


Qiiorood  >  in  corpore  aple  et  ordlnate  constituta  suirt 
medabri,  ita  et  in  Ecclesia  unuvquisque  a  Deo  ad 
qtiod  aplus  est,  ordinatur.  Si  omncs  uiiam  gratiam 
haberent,  ubi  esse<i(  reliqux  ?  Sicut  vo'uit.  Quod  si 
essent  omnia  unum  membrum^  ubi  corpu%?  Nunc  autem 
tnulta  quidem  membra^  unum  autem  corpus,  Velte  Dei, 
et  bonum,  et  justum,  et  sanctum  est,  et  non  discu- 
lieodom,  sed  admirandum.  0  homo,  tu  quis  es,  qni 
respondeas  Deo,  et  dicas,  Quare  ergo  sic,  ci  ille  noii 

aie,  el  quid  est  quoil  illi  dedii,  et  illi  non  dedii? 

Ifcn  potest  dicere  oculus  manuit  Opera  tua  non  indigeo. 

Ideo  alterutrum  egenius,  ui  charitas  conservetur. 

Maiii  si  unus  omiiia  haberct,  adveisum  cseieros  su- 

|ierb1ret.  Aut  iterum  caput.  Ilic  sacerdos  est  caput. 


Gubimationes^  genera  liuguarum.  Qui  sciunt  singulos 
gubernare.  Nunquid  ovnnes  aposioii?  nunquid  onines 
prophaa*  ?  nunquid  omnes  doctores  ?  nunquid  omnes 
virtutes  ?  nunquid  omnes  graiiam  hubent  curationum  ? 
nunquid  omnes  linguis  hquuntur?  Nunquid  omnes  in^ 
terpretantur  ?  Cuod  superiiis  dixit,  si  essenl  oinni.i 
unuin  meiobiuiu,  ubi  corpus?  jEmulamini  aw.eni. 
Studete  iiiiiiart.  C*  arismaia,  Doua  ista  graiiarum 
suiit,  non  meritorum,  quia  quod  donatur,  uon  est  iu 
no  tra  posiium  potcstaie,  nec  a  nobis  exigitMr,  sicui 
bona  vita,  qiiam  cum  Dei  adjutorio  exhibere  deb';- 
miis.  Meliora,  Quia  cl  ista  bona.  Et  adhuc  exceikn- 
tiorm.  Sicut  pu!>lica  via  excclsior  est  reliquis  vii& 
ac  semliis,  ita  el  charitns  via  est  directa,  pcr  quam 


J^edibus,  Non  estis  mihi  neeessarii.  Pedihiis,  qui  por-  D  ad  cuslcstem  nieirupolim  tenditur.  Si  qni»  reliquas 


tanl  corpus.  Sed  multo  magis  qnce  videntur  membra 
marporis  infirmiora  esse,  necessariora  sunt.  Prophetia 
qaam  spernebant,  ad  majorem  utiliiatem  valebat. 
£i  gucB  putamus  ignobiliora  mmbra  esse  corporist  his 
konorem  abundantiorem  ehcumdamus.  Sicut  in  cor- 
p<»re  sine  ocalis  et  manibns  \^\  putest,  sine  interio- 
ribiis  non  potest.  Et  qum  inhonesta  sunt  nostra^  a6un- 
danliorem  honestatem  hubent.  Dum  cautius  vestimen- 
tis,  et  diligentius  couiegutitur.  Honesta  autem  nostra 
nullius  egent.  Quia  per  se  pu'ciira  suiit,  et  honesta, 
et  caput  et  cxtcra.  Sed  Deus  temperavit  corpus  ei  cui 
dftralj  abundantiorem  tribuendo  honorem.  Minorihus 
pia)«>ra  dona  cunccdciis«  ut.  qtii  hoiiore  miuor  csi, 


vittutes  ha*.  iierit,  nisi  in  istam  viam  iniraverit,  id 
est,  iiisi  chiriiaiem  habuerit,  quae  est  excellentiur 
via,  non  poterit  intrare  Domini  civitatem.  Viamvob^ 
demonstro.  Qua  pergails  ad  Dcum,  fd  cs',  chariiaienu 
Villt  ostendere,  illa  nos  quxriTe  debere,  quo?  ad  v^- 
tam  prosunt  magis  quam  signa. 

Cap.  xiii.  5t  linguis  hominum  toquar,  etangeLirum^ 
charita.em  autem  non  habeam.  Non  soluni  hominum , 
sed  eiiiim  si  qux  sunt  angelorum.  Factus  sum  rclui 
ws  svnans^  aut  egmbalum  tinnicns.  Quod  non  cx  se, 
scd  ab  alio  impiilsu  sol:>m  sonitum  reddit,  qui  nec 
ip-^I ,  nec  alii  |>rodcst.  Charttas  autem  omnem  possi- 
det  fructuin.  Et  si  habuero  prophctium  ,  et  noverin^ 


WJ  Vnm\B\\  ADRliMETANI  EPISC.  Wl 

reiis  •eipsnni.  Pro  ChriitoreeondHgmimDeQ,  llocesi,  A  dicaior  a  vobis»  Faoces  ejus  dulccdiiiis,  et  lotas  desi« 


▼ice  Cbristi  rogAinos,  ut  coiiTerlainini  et  credatis* 
Eum  f  til  iioK  noverat  peceaium,  Deus  Pater»  scilicet 
Fiiium.  Pro  nobi$  fecit  peecatnm,  Id  est,  sacrificiuoi 
pro  peccalo  pro  nobis  peccatum  fecit.  Hostia  oblata 
propeccato,  peccatum  dicebaturin  lege,  cum  nihil 
peccaret,  sicnt  scriptum  est :  Et  imponet  manus  su- 
per  capm  peccati  sui.  Pcr  quorum  sanguinem  san- 
guis  ille  qui  pro  nobis  efTusus  est  prxfigurabatnr. 
Ita  et  Christus  propeccatis  noslris  oblatus,  peccati 
nomi^n  acrepii.  Ut  no$  effiteremurjustitia  /'•t.Non  no- 
stra.  /n  Ipto.  Ncp  in  nobis. 

Cap.  ▼!.  Adjuvanteeauiemexhortamurvot»  Verlx)Dei. 
Ne  in  vaeuum  gratiam  Dei  recipiatii.  In  yacuum  gra-< 
liam  Dei  recipit,  qui  cum  Dei  ^ratia  non  iaborat,  nec 


derium.  JnSpirituiancto.  id  esi,  ita  uos  ejns  doiii» 
possumusexhibere,si  nos  ojus  dono  dignos  prspare- 
mus,  ettemplum  suum,  quod  mandavit  in  baplismo,  iKNi 
violemns.  In  ehariiate  non  ficta.  Charitas  sane  non  ficia 
est,  si  omnia  qu»  nobis  fieri  Tolumus,  aliis  faciamus, 
sicut  ait  sanctus  Joannes  :  Non  dtligamos  ▼erbo  ei 
lingua,  sed  opere  et  vefltate.  In  hoc  qnoqae  non  8- 
cta  est  cbaritas,  si  delicta  et  culpas  benigno  aflecta 
In  fratribos  castfgemo^.  /n  verbo  veritatie.  Verbmi 
veritaiis  vcrbum  est  Chrisii,  quod  ex  Scriptorls  pro- 
fertur.si  tamen  apte  proferatur  :  et  verendum  ne 
forte  faciamus  de  veriiate  mendacium,  vel  llliid : 
Nolite  mentiri  invicem.  In  virtute  Dei  per  arma  /■- 
stiiia,  In  virtule  Chrisii  per  ai^a  Justitix  adversat 


adjungit  studium  suum,  ut  possit  Dei  prsecepta  ipso  £  diaboluro  dimicamus  :  sive  in   f  irtuie  Dei,  qui  per 


adjutore  implere  :  qni  non  novus  est  in  Novo  Tesia- 
mi*nio,  ct  novam  vitam  sectatur,  cui  nibil  proficit 
graiia  DtM.  Nam  ad  Galaias  idem  dtcit :  Non  abjido 
'  graiiam  l)ei.  Ait  enim.  Deus  per  prophetam  Uaiam« 
Tempore  accepto  exaudivi  te^et  in  die  ealutit  adjuvi  te. 
Nilii  adesamlicndum  tempusncceptum,  et  dies  sa- 
liitis,  iii  hac  vita  est,  sicut  ait  Salvaior  :  Ambulaie 
dnm  lucem  habetis,  ne  vos  tenebrjc  comprehendant. 
Ecce  nunc  temput  aeeeptabile.  Sicot  alibi  :  Ergodum 
lempus  hibemus,  operemur  l)onum.  Dies  autein>  di- 
citiir  vita  haec,  quia  apta  est  ad  operandom,  et  con- 
rloditur  nortejudicii,  inqua  nemo  poierit  operarl. 
Ilaec  vita  et  aesias  dicitur ,  in  ciijus  comparatione 
formicac  dicuntur  hiemem  S|>erare  venluram.  Eece 


»rma  legis  diabolum  superavit.  A  dextrie  et  a  nni- 
ttrit.  Neque  prosperis  elevemur,  nec  frangaroiir  ad- 
versis.  Per  gtoriam  et  ignobHitaiem.  Gloria  vinolnm, 
ignobilitate  carceruro.  Per  infamiam  et  bonam  famam. 
Omiiia  haec  per  patientiam  aeqnaUter  dncamus,  nee 
eitollaut  nos  laiidantes,  nec  dcjiciant  detrahentes : 
qiiia  necesse  esi  nonnunquam  ulrosque  mentiri.  Nos 
vero  ad  conscienliam  respicieiites,  nou  debemus  aliis 
plus  de  nobis  fidemaccommodare  qnam  nobi<«.  C/ltf- 
ductoret,  et  veracet.  Exposuit  infamianii  et  bonam  fli- 
mam,  quia  ab  atiis  seductores ,  ab  aliis  noo  soloni  ve- 
race!«»  sed  et  dii  nominati  snnt.  Non  ergo  miram»  si 
apostoli  sediictores  dicebantur,  cum  ipsum  Domitton 
Judaei  sic  dixerint.  Sicut  ^ks  igno^.  Ab   inlldelibiit. 


niiitciftMsadi/M.  Hic  solum  salutem,  Deo  donante,  q  Kl  co^nt/i.  A  credeiitibus.   Quati  morientes^  et  eece 


|)ossumus  invenire.  Nemini  dantet  utlam  offeneionem^ 
Kt  noH  vituperetur  minitterium  nostrum.  Nemo  exem- 
plo  nostro  ofleiidaiur,  ne  non  tam  nostnim  viiium  pu- 
ititur  esse,  quam  ministerii.  Sed  in  omnibut.  Non  in 
aliqoibos.  Exhibeamut  notmetiptot*  llinc  ostenditur, 
reparaiis  nobispcrgratiamDei,  posse  cum  Dei  ad- 
Jutorio  exhibere  nos  miiiislros  Deo  in  dcscriptis  vir- 
lulibus.  Stcul  Dei  minittrot.  Dei  ininistri  Deum  de- 
bent  in  omnibus  imitari,etex  vita  eiaciu  cognosci 
veri  Dei  cultores,  sicut  iile  se  patitur  ab  omnibus 
blasphemari,  et  in  prscsenti  vita  eiiam  iiigratis  sua 
non  negat  beiieflci».  In  multa  patientia.  Noii  modica. 
Modo  patienti»  membradescribit.  In  tribulationibut, 
Omiiis  lcsio  tribulaiio  est.  In  necetsitatibut.  Omne 
quod  necesse  est,  sic  fer.imus,  ut  iiecesse  est.  /n  an" 
gutiiit.  Aiigiistia  est  omnis  inopia.  In  ptayitf  in  car- 
cenbuSf  in  teditionibut.  A  principibus  locorum.  /n  /a- 
^orihutfin  ti^i/iit.Inlaboribus  discursuum,  siveope- 
rationuin,  quae  mentis  debcnt  csse  magis  quani  cor- 
poris.  Nam  vigiKue  honesia!is  ina<  crant  carncs.  In 
iejuniit.  Notandum  jejunia  cum  virtutibus  nunicrari. 
/n  castitate.  Illa  Cbt  vera  casiitas,  mix  et  corde  et 
corpore  conservaiur.  In  tcientia.  Sciciitia  species  vir- 
tutnm  est«  si  ex  ea  qiiis  erudiatur,  nou  infielur.  In 
longanimitate,  Longanimitas  vcra  esi  suslinentia  diu- 
turna.  In  suavi(a/«.  Suavitasautem  est,  si  nulli  verbis 
nosuris  amaritudinem  generemus,  et  illud  ejusdem 
Apostoli  impleamus  :  Omnis  amaritudo,  el  clamor, 
et  blaspbemia  tollatur  a  vobis  curo  omr.i  ma'itia ;  et 


vvimut*  H4)c  est,  usque  ad  desperationem  vitae  per- 
vcnieutes  :  sicut  quando  lapidatus  put  ibaior    inof- 
luus,  ille  vero  surrexit,  et  docebat  inLystrls.  Simol- 
que  noianduro  qood  adversa   et  temporaria  qo««i 
habeantur  veluti  si  aliquis  somnhim  referai :  Vide- 
liar  mihi  quasi  essem  ibi ;  nam  praemia  aeiema  non 
b:ibent  quasi.  Ut  catttgati,  et  non  mortiliaiU.  Caati- 
gans  castigavit  me  Deus,  et  morti  non  tradidil  me. 
Quati  tristet,  temper  autem  gaudenlet»  Tristea  severi* 
tate  vuUus,  corde  vero  etiam  in  tribulatione  gauden* 
tes  in  spe.  Sicut  egentet,  muttot  autem  tocupletautei* 
In  lioc  ipso  quo  egemus  nobis,  aliis  abundamus,  dom 
per  nos  eleemosyna^  fiunt :  sivelerrenisegentcs,aIlos 
facimus  locnpletes,  quasi  talionem  prsmii  sempitemi. 
|v  Tanqvam  nihil  habentes  et  omnia  postidentet,  Sicot  di* 
cilSalomon  :  Ci  qui  ndelis  est,  totus  mundus  divilia- 
riim  e^t,  excepto  qux  omnia  Domini  sunt :  nenio  plos 
babet  quam  qui  nullo  indiget.  Ille  nullo  indigei,  qoi 
prxier  necessaria  uihil  rcquirit.  Ot  nosirum  patet  ad 
vos.  lia  provocati  sumus  profectu  vesiro,   ut  tacere 
non  possinius  :  proreclus  euiro  discipiili  aperit  os,  et 
cor  dilatat  atqiie  magnifical»  0  Corinthii,  cor  nottrum. 
\}l  scriptum  est :  Quia  dedit  Deus  Salomoni  latilodi- 
nem  cordis,el  vobisdonet.  Ditatatum  est.  Sensibiisel 
doctriiiis.  Nonangnstiamim  tnnoHs.  Non  ex  nobit 
est  sprmonis  angiistia.  Angustiamini  autem  in  visceri* 
bus  vestrit.  Cx  vobis  caosa  proceditangusliae.  ICamifm 
aulem  liabeniet  remunerationem.  Camdem  halientes  re* 
munerationem,  si  eomdem  a«4utorem  Oetnn  baboi- 


KB  IN  EPISTOLAM  II  AD  C0RINTH10S  COHMEMTARIA.  570 

ridi  et  cmQm  :  lol  certe,  si  qnantnm  docemus,  Deo  A  quati  (ales  sitis :  non  enim  pnssnm  lla  de  vubis  sen« 


laspiraiite  capitis.  Tanquam  filih  dico,  dHatamini  e^ 
VM.Qnasi  filii  eiemplomeo,  imptoraiido  graiiam  Dei» 
iatellecta  dilatamini»  ot  majora  ipsius  dono  capiaiis. 
Sht  sacerdotes  docei  exemplo  dilaiarc,  toI  in  Inti- 
tiidlae  cbarilalis  proficere.  Noliu  jugum  ducere  cnm 
inlideHbui,  Nolite  conjongi  illis,  tcI  9cqti:iri  ;  jugiim 
I  simol  pares  trahunt.  QtuB  eHtm  participatio  jii- 
f  cuminiquitalef  Osteiidit  nemiuem  posse  justuin 
t  pariter  et  injustum,  contraria  exempla  propo- 
neni.  Aut  quce  iocietas  luei  ad  lenebrag  ?  NiiHa  :  sicut 
nee  lucis  coin  tenebris.  QwBautem  coneniio  Christi 
§d  Betial?  aut  qua  pan  fideii  citm  infideH  ?  Noii 
iUis  potest  convcnire.  Bertal  diabolum  vcl  Antichri- 
stom  dicit.  Qui  autem  consemui  templo  DA  cum  ido' 


tlre,  quos  tantiim  dilig^^,  sicotd.xi  superius  :  sive  di- 
lecii«»  vestra  taiitam  iiie  Tacit  habere  fidiiciam.  Mulia 
mihi  fiducia  ett  apud  vo».  Muliam  mihi  fiduciain  Iih 
quendi  dedistis,  quia  in  omnibus  ohedistis  :  sive  qira 
multum  roe  a  vubis  d  ligi  nnn  ignoro.  Multa  mihi  glo- 
riatio  pro  vobis.  Apiid  onines  Ecclcsia>i  veslra  glorior 
emendatione.  Bepletm  $um  comolatione.  Post  tristi- 
liam,  quain  pro  Vdb  s  habebam  :  sive  abundat  mihi 
sermo  consolaiionis,  provocanie  vcstro  pmfectn.  Sm« 
pcrabnndo  gaudio  in  omni  tiibulaione  iiostrn :  nam 
et  cum  venissemus  Macedonium^  nullnm  rrquiem  Aa- 
buit  cnro  noslra,  Tantnm  est  gaiidium  moum,  ut  oblr- 
▼isc:ir  omnium  pressurnnim.  Osiendit  (|uaui  ma^^nam 
pressuram  magnitudo  gaudii  superaret.   Sed  ^nuiem 


Hs.' Idolum  dicil  ipsos  b  mines  qui   idola   coUinK  B  tribulationem  patsi  sunius.  Nullumgenus  tribulaiinnis 


foi  Mtm  e$tis  templum  Dei  vtvi ,  sicut  dicit  Deus.  Illi 

aalem  templum  sunl  idoloruin  moriuorum  ,  quos  dx- 

mofiea  possideni.  Guni  Deus  ubique  sit,  lamen  in  11- 

lis  inhabitat,  qui  ejiis  seutiunt  beneficium,  cl  creduut 

IpsittS  donum  esse,  si  aliquid  sunt.   Quoniam  xnhabi^ 

lal«  in  t(/ts.  Hoc  ipsum  probat  tcstimonio,  quod  tein- 

plim  aimus  dos  Dei,  docens  quod   mtindum  ei  in 

sorde  nosM  prasbere  debeamus  ipso  adjutore  hospi- 

liwi.  EiinambuUAointer  eos.  Umneseorum  sensus  ob- 

llnebo,  vel  percurram.  Et  ero  ilhrum  Deus.  Deus  na- 

lara  omnioin  e$t,  volnniate  paucomm :  non  enim  cst 

Htus  mortoorum,  sed  vlvoi  um.  Et  tpseerit  mihi  popu' 

ims»  Qui  volttntarie  servi  sunt,  non  inviti :  id  est  fide 

M  obrdieotia,  non  tanlnm  natura.  Propter  quod  exie 


noii  sumus  experH.  Foris  pugnte.  Pugii:c  contra  iii- 
fidelcs  :  et  a  Talsis  fratribus  limor  :  s.vc  ne  credeiiies 
scaiid;iluin  paterentur,  oinuiiio  vercbamur.  /r(ki  /t- 
mores,  Ne  exacerbati  cssetis.  Sed  qui  consdatur  hu^ 
miies,  consola'us  est  nos  Deus,  Coiitribiilalos.  In  ad^ 
venlu  Titi,  Non  solumautem  in  adrentu  ejus^  sed  etiam 
in  solatio.  Nnn  soloni  quia  deslderatus  advenlt,  8!'d 
etiamquia  illa  nuntiavit,  propter  que  ejus  speetaba- 
mus  advt^nluin.  Qiio  consolatus  est  in  tobis,  referens 
pobis  vestium  (/«$t</«rft(m.  Consolatus  est  postluctum, 
qnem  noliisciim  pro  vobis  habebat.  Vestrum  fletum^ 
vestram  cemulutionem  prome.  Pro  contristatione  nosira 
et  pro  qoorumdiim  iieccatis.  Ita  ut  maqis  gauderem, 
Qu'a  nonsolumcorre\islis,8ed  eliani  ampliusprufeci* 


de  mudio  eorum^  et  separamini^  dtcit  Dominus.  Actu  et  C  stis.Qifomam  etsicon/ris/aoioo<tnep/slo/a,  nonmepmni' 


oOQtersatiooe,  vel  ramiliaritatey  noir  loco.  Et  immun- 
9«  Omnis  qoi  peccat,  immundus  est :  immund:!8 
im  apod  Dcum  omiiis  iniquiis.  /Ve  tetigeriiiu  Ne 
(«^tigeriiia  coiijunctione*  vel  consoriio,  seu  coiisen- 
*iofie»  attt  imitatione  acuiom  iniquorum.  Et  ego  re- 
^^Mmvof.  Si  vosejecerini.  Et  ero  vobis  in  patrem^ 
M  wos  eritis  mihi  in  filios  et  /S/toj.  Diccndo  :  Si  vos  pa- 
Mifttes  abdicav^nt  infideles,  me  patrem  habebiiis 
S^mBpitemum.  Dieit  Dominus  omnipotens.  Addiditom- 
*^|HiteDSy  oe  dicas,  quomodo  possunt  homiiies  fieri 
iUi  DeiT 

Ca».  tii.  Has  igilur  habenles  promissiones ,  charis- 
'■mj,  iKjitidemai  nos.  Tantas  et  tales  prumissiones 
^bentibus,  qiianlo  studio  mundandaestdomiis  t:iiein 


tet:eisi  pceniteret^  videns  quodepistola  illaetsi  ad  horam 
vos  contristavit  y  nunc  gaudeo^  non  quia  conttistati 
e  tis ,  sed  quia  contristaii  estis  ad  peeniientiam.  Eisi 
p<Biiilerct,eo  quod  vosniiniuin  increpassem»  tamrn 
vester  me  facit  non  pcenitere  profectiis.  Contristaii 
enim  estis  seeundum  Deum.  Non  secnndum  saH:ulum, 
Dcc  diabolum.  Ul  in  mllo  deirimentum  patiamini  e% 
nobis,  Ou(g  enim  secundum  Deum  tristitia  est.  ^ui  no- 
sira  negligenti.i,  aut  ne  venienles  aliquem  danina- 
rcmus.  Panitenliam  in  salutem.  Est  eiiim  poRniieiitia 
contra  salufem.  StabHem.  fmpGRnilibilem.  Operaiur. 
Perseveraiitem  poeniieniiam  :  de  propj(i:itione  enim 
peccatorum  non  debemus  esse  sine  metu,  ei  cum  Deus 
non  memoretur,  nos  memorare  debemus  p<pnitendo. 


^^pitem  recepiura!  et  Dei  filii  quomodi»  palrem  de-  D  Sceculi  autem  tristitia  niortem  operatur.  Sxculi  trisiitia 
^^i  io  omnibus  Lmitari  ?  Ab  omni  inquinamento  car- 
^^  H  sf^rituSf  perficientes  sanctificatiouem.  Inquiiia- 

A^tiim  carois  est,  quod  per  carnem  cominiltiiur, 

i^iritos  vcro,  quod  sola  cogilatione  peccaiur.  Tunc 

^perficientes  sanctificationem,  si  utraque  niunda 

to-emus.  In  ^imore  Del.  Non  in  laude  liominum  vel 

lin  re.  Capite  nos  :  neminem  la*simus.  Accipiie  qtiod 
liictmus,  sive  nostrum  exempluro  accipiie  iu  his  oro- 
•jbtts  imiiandnm  :  vel  e<»nsideiate  no«.  Neminem 
eanuiimns  :  neminem  circumvenimtu.  Mdla  dociriiia. 
If«ff  ad  condemnationem  vestram  dico  :  prcediximus 
jmm^modin  cordibus  nosris  estis  ad  commoriendum 
m  ad  cmtpifmdum,  Non  mecxcusando,  voscondemno, 


e.<t,  ai  de  amissis  rebus  prresentibus,  aiit  de  aticnis 
Qoninvasis,  aut  de  aliena  felicitale  lorqueri.  Secim- 
dum  Deum  vero  trisl  tia  est,  aut  sua,  aut  alieiia  pec- 
cata  lugere.  Ecce  enim  hoe  ipsum^  seeundum  Deum 
contfistari  vo5,  quantum  in  vobis  operatur,  lloc  ipsuio 
qiiod  modo  facium  est,  potcst  vos  docere,  quid  sit  in* 
ter  sxculi  et  Dei  trisiiiiam.  SoUicitudinem.  Qiiia  no- 
sin  soliiciudo  iliius  inspiraiio  est  :  et  ubi  cstsolli- 
ciluJo,  non  est  inertia,  vel  somnoleniiu,  aut  secu- 
rilas.  Sed  defensionem.  Defensionem  vel  disci* 
plinae»  vel  fidei.  JSed  indiguationcm,  Yel  contra 
peccnnles  indignamnr ,  vel  geotium  indignatio- 
ncs   sufliBrimus.    Sed   timorem.    Non    sccuritalcm 


m  vnmm\  adrumetani  episc.  sci 

reiis  •eipsmn.  Pro  CkruioneondHammiDe^,  flocest,  A  dicaiar  a  Yobis»  Faoces  ejua  dulccdinis,  ei  totas  deti- 


▼ice  Gbristi  rognmos ,  ut  conTerlamlni  et  credatit* 
Eum  f  tii  non  nooerat  peccalum.  Deus  Pater,  scilicet 
Filium.  Pro  nobis  fecit  peecatnm.  Id  est,  sacrificiom 
pro  peccato  pro  nnbis  peccatum  Tecit.  Hostia  oblata 
propeccato,  peccatnm  dicebatorin  lege,  cum  nihil 
peccaret,  sieiit  scriptiim  est :  Et  Iroponet  manos  so- 
per  capiit  peccati  soi.  Pcr  qoorom  sanguinem  san- 
giiis  ille  qui  pro  nobis  efTusus  est  prxfigurabatur. 
Ita  et  Cbristus  propeccatis  nostris  oblaius,  peccati 
nomi^n  acrepii.  Ui  nog  ef^ieremur  ju$iitia  /'•i.Non  no- 
stra.  /k  Ifito.  Nop  in  nobis. 

Cap.  ▼!.  Adjuvanie$autemexhoftamurvot.  VerboDei. 
19 e  in  vaeuum  gratiam  Dei  recipiaiit,  In  vacuum  gra-< 
liain  Dei  recipit,  qui  com  Dei  ^ratia  non  laboral,nee 


derium.  inSpirilnsancto»  Id  esi,  ita  ucs  ejns  doiii> 
possomosexhibere,8i  nos  ojos  dono  dignot  praepare- 
mus,  ettemplum  suum,  qiiod  mandavitin  baptiamo,  non 
violemus.  in  charitate  non  ficta,  Charitas  sane  non  ficit 
est,  si  omnia  qo»  nobis  fieri  volumus,  aliis  faciamut, 
sicui  ait  sanclus  Joannes  :  Non  diligamos  verbo  ei 
lingua,  sed  opere  et  ycHtate.  In  hoc  qnoqoe  aon  8- 
cta  estcbahtas,  si  delicta  etcolpas  benigno  aflecta 
In  rrairibos  castfgemo<.  In  verbo  veritatis,  VerbM 
veritalis  vcrbom  est  Christi,  quod  ex  Scriptoris  pro- 
fertor,si  tamen  apte  proferatur  :  et  verendttm  oo 
forte  faciamus  de  veritate  mendacium,  vel  iltod : 
Noliie  mentiri  invicem.  In  mrtute  Dei  per  arma  /■- 
stiiice,  In  virtule  Christi  per  ai^a  Justitix  idvenas 


adjungit  studium  suum,  ut  possit  Dei  prtecepta  ipso  £  diaboluro  dimicamos  :  sive  in   virtuie  Dei,  qid  per 


adjotore  implere  :  qiii  non  novos  est  in  Novo  Tesfa- 
mrnto,  ct  novam  vitam  sectatur,  cui  nihil  proficit 
graiia  Dt*i.  Nam  ad  Galatas  idem  dicit :  Non  abjiclo 
-  graiiam  l)ei.  M  enim.  Deos  per  prophetam  Uaiam. 
Tempore  dcceplo  exaudivi  te^et  in  die salutis  adjuvi  le. 
Nihi  adesaudicndum  tempusncceptum,  et  dies  sa- 
liitis,  iii  hac  viui  est,  sicut  ait  Salvator  :  Ambulaie 
dom  lucem  habeiis,  ne  vos  tenebra;  comprehendant. 
Ecce  nunc  tempus  aeeeptabile.  Sicot  alibi  :  Ergodum 
lempos  habemos,  operemur  bonnm.  Dies  auteni>  dl- 
citiir  vita  baec,  quia  apta  est  ad  operandom,  et  con- 
«loditur  norte judicii,  in  qua  nemo  poierit  operarl. 
Ilaec  vita  et  aesias  dicititr ,  in  ciijus  comparatione 
fomiicac  dicuntur  hiemem  S|>erare  venluram.  Eeee 


»rma  legis  diabolum  superavit.  A  dextris  ei  a  snd- 
sfrts.  NequeprospcTis  elevemur,  nec  frangiraiir  ad  • 
versis.  Per  gloriam  ei  ignobJtitatem,  Gloria  virlatim, 
ignobilitate  carcerom.  Per  infamiam  et  bonam  famam. 
Omtiia  haec  per  patientiam  aeqoaliicr  ducamus*  nee 
eilollant  nos  laiidantes,  nec  dcjiciant  detrahentes: 
qtiia  necesse  esi  nonnunquam  uirosque  mentiri.  Not 
vero  ad  conscienliani  respicietites,  nou  debemus  aliis 
plus  de  nobis  fidemaccommodare  quam  nol6U.  Vtm^ 
ductores,  ei  veraces,  Exposult  infamiam  et  bonam  fth 
mam,  quia  ab  atlis  seductores ,  ab  aliis  noo  soloai  fO- 
raceity  sed  et  dii  nominati  sunt.  Non  ergo  miram,  ti 
apostoli  sediictores  dicebantur,  cnm  Ipsom  Domiaom 
Jutlaei  sic  dixeriiit.  Sicut  qm  igno^.  Ab   Inlldelibnf. 


nffftc  dies  saiutis.  Hic  solum  salutem,  Deo  donante,  q  Ei  cogniti.  A  credentibus.   Quasi  morienies^  ei 


possomus  invenire.  Nemini  danies  ullam  offensionem^ 

ut  non  vituperetur  ministerium  nostrum.  Nemo  exem- 

plo  noslro  ofleiidatur,  ne  non  tam  nostnim  viiium  pu- 

letur  es.se,  qoam  ministerii.  Sed  in  omnibus,  Non  in 

aliqoibos.  Exkibeamus  nosmeiipsos,  llinc  ostenditor, 

reparatis  nobispcrgratiamDei,  posse  com  Del  ad- 

Jotorio  exhlbere  nos  ministros  Deo  in  dcscriptis  vlr- 

lotibos.  Sicta  Dei  ministros,  Dei  iiiinistri  Deom  de- 

bent  in  omnibus  imilari,  et  ex  vila  et  acio  cognosci 

veri  Dei  cultores,  sicot  ille  se  patitur  ab  omnibus 

blasphemari,  et  in  pracsenti  vila  etiam  ingratis  sua 

non  negal  beneflci».  In  mnlta  patientia.  Non  modica. 

Modo  patienlise  roembradescribit.  In  iribulationibut, 

Omiiis  Icsio  tribiilaiio  est.  In  necessitatibut.   Omne 

quod  necesse  est,  sic  fer.imiis,  ui  iiecesse  e>t.  In  an- 

gusiiit.  Aiig<istia  est  omnis  inopia.  In  plaijit^  in  car- 

ceribuSj  in  sediiionibut.  Aprincipibus  locorum.  In  la- 

^oributfin  ti^i/iii.  Inlalioribus  discursuum,  siveope- 

raiionuin,  quae  mentis  debeni  csse  magis  quaiii  cor- 

poris.  Nam  vigili:e  honesiatis  ina<crant  carncs.  In 

jejuniit.  Notandum  jcjunia  cum  virtulibus  nunicrari. 

In  casiilate.  Illa  Cbt  vera  casiiias,  (|U9e  et  corde  et 

corpore  conservalur.  In  tcieutia,  Scicnlia  species  vir- 

tutom  esL«si  ex  ea  quis  erudiatur,  noii  infielur.  la 

tonganimitate,  Longanimitas  vcra  est  suslinentia  diu- 

turna.  /n  suavtto/e.Suavitasaulem  cst,  si  nulli  verbis 

nosuris  aroarltudinem  generemus,  et  illud  ejusdem 

Aposloli  impleamus  :   Omnis  amaritudo,  ei  clamor, 

ot  blaspbemia  tollatur  a  vobis  cum  omui  ma4tia ;  ei 


vvimut*  Hoc  esi,  osque  ad  desperatiooem  vltae  per- 
vcnientes  :  sicot  quando  lapidalos  pnt  ibatar   moi'- 
tuus,  ille  vero  surrexit,  et  docebat  inLystris.  Sim«i- 
qiie  noianduro  qood  adversa   et  lemporaiia  qtmA 
habeanior  veluti  si  aliquis  somniom  referat :  YMo- 
barmihi  qoasi  essem  ibl;  nam  pnemla  aeiema  imni 
b:ibent  quasi.  Ut  cattigati^  et  non  mortipcalL  Caati- 
gans  casiigavit  me  Deus,  el  morli  non  tradidit  bm.^ 
Quati  trisiet,  temper  autem  gaudentes,  Tristes  seveH* 
tate  vulius,  corde  vero  etiam  in  iribulatione  gaadoo- 
tes  in  spe.  Sicui  egentes,  mulios  autem  locupletantei» . 
In  hoc  ipso  quo  egemus  nobi^,  aliis  abundamus,  doai  f 
per  nos  eleemosyna^  fiunl :  sivelerrenisegentcs,aNolT 
facimus  lociipletes,  quasi  talionem  prfimli  semplleroLJ 
|v  Tanqvam  nUiil  habentes  el  omnia  possidentes,  Sicol  M-H 
cil  Salomon  :  Ci  qui  (Idelis  est,  totus  muiidus  divilif^ 
rum  e>l,  exceptoqiix  oinnia  Domini  suiil :  nenio  ph 
babet  quam  qui  nullo  indigel.  Ille  nullo  indigei,  qols 
prxier  necessaria  nihil  rcquirit.  Os  nottrum  palet  t 
vos,  lia  provocaii  suinus  profeclu  vestro,   ot 
non  possitiius  :  prorectus  euim  discipuli  aperil  os,  i 
cor  diiatat  atque  magnificau  0  Corinthiiy  cor  nosi 
(jl  scriptum  esl :  Quia  dedit  Deus  Salomoni  latiu 
nem  cnrdis,  el  vobis  donei.  Dilutatum  est,  Sensih 
doclritiis.  Nonangusliamim  tn  n oMs. .  N<HI  OX 
est  sprmonis  angiislia.  An^i&iliaiiiini  smiM  in  \ 
bus  veslris.  Gx  vobis  caosa  proceditnn 
autem  liabentes  remuneraiionem. 
monerationem,  si  eondeniJ^ia*' 


m  IN  EPISTOLAM  II  AD  CORINTHIOS  COHMEMTARIA.  570 

ritii  et  corsain  :  aul  certe,si  qnantnm  docemus»  Deo  A  quati  tales  silis :  non  entm  possnm  lla  de  vubis  sen- 


tespiraote  capltis.  Tanquam  /l/ris  dico^  dilatamini  elt 

fM.Qaasi  filii  eiemplomeo,imp!onndograiiam  Dei, 

iatelleclu  dilataroini,  nt  majora  ipsius  dono  capiatis. 

Shre  sacerdotes  docet  exemjilo  dilaiarc,  toI  in  Inti- 

mdiiie  cbarilatis  proficere.  NoUu  jugum  ducere  enm 

-dnlideHbuM.  Nolite  conjungi  illis,  vel  xqu:iri  ;  jugiim 

I  slmul  pares  trahunt.  Quee  eHim  participatio  jw 

f  euminiquitaief  Ostendit  nemiiiem  posse  jiisiiiin 

I  pariier  et  injustum,  contraria  exempla  propo- 

.  Aut  qucBsocietas  iuci  ad  tenebrm  ?  NiiHa  :  i^icut 

I  Ittcls  cuin  tcnebris.  Qmeautem  eonentio  Chrisli 

^mdBelial?  aut  qua  par$  fideli  cum   infideU?    Non 

pilis  potest  coiivenire.  Belial  diabolum  vel  AiiUcbri- 

Mua  dicil.  Qui  autem  consemus  templo  DA  cum  ido' 

lii?ldolnro  dicit  ipsos  b  mines  qui  idola  colunf. 

Tttentm  tslis  templum  Dei  vtvt»  sicut  dicit  Deus.  liii 

\  templuro  suni  idolorom  moriuorum  ,  quos  dx- 

\  possideni.  Cuni  Deus  ubique  sit,  tainen  in  il- 

lii inbabitat,  quiejiis  seiitiuut  beneficium,  ct  credunt 

iptliis  donum  esse,  si  aliquid  sunt.  Quoniam  xnhabi- 

lilt  tii  t/(it.  Hoc  ipsum  probat  lcslimonlo,  quod  letn- 

ptansirous  dos  Dei,  docens  quod   miindum  ei  in 

iorde  iKMyUi>  prsBbere  debeamus  ipso  adjoiore  bospi- 

\mm,EiinambulabointeT  eos.  Umneseorum  sensus  ob- 

HBebOy  vel  percurram.  Et  ero  iilorum  Deus.  Deus  na- 

tora  omnioiD  est,  volnniaie  paucorum :  nou  enim  cst 

Hios  oionoorum,  sed  vivoi  um.  Et  ipseerit  mihi  popu" 

Aou  Qui  volontarie  servi  sunt,  non  inviti :  id  est  fide 

H  obfdieotia,  non  tanlum  natura.  Propter  quod  exi.e 


tire,  quos  lantuni  diligo,  sicut  d!xt  supcrins  :  sive  dii> 
lecii*»  vestra  lantam  nie  facit  babere  fidiiciam.  ilftt//a 
mihi  fiducia  est  apud  wos.  Muliain  mibi  fiduciain  Iih 
quendi  dedistis,  quia  in  omnibus  obedisiis  :  sive  qna 
multuin  roe  a  vubis  d  ligi  non  ignoro.  Multa  mihi  gto- 
riatiopro  vobis,  Apiid  oiiines  Ecclcsia^  vestra  glori(»r 
emendatione.  Bepletus  sum  consoiatione,  Post  iristi- 
liam,  quain  pro  vob  s  babebam  :  sive  abundat  mibi 
sermo  consolaiionis,  provocante  veslro  pnifectn.  Sii« 
pcrabnndo  gaudio  in  omni  l.ibulaione  tiostrn :  na*n 
et  cum  venissemus  Alacedoniumt  nulimn  r.^^tnVm  Aa- 
bwt  cnro  nostra,  Tanlum  esi  gaudium  ineum,  ut  oblt- 
▼isc.ir  omnium  pres^iurnrum.  Osietidit(|uauima}^nam 
pressuram  magnitudo  g.iu(lii  super;)rcl.  Sed  ^nviem 
B  tribuiationem  passi  sumus,  Nullum  gvnus  tribulalinnis 
non  sumus  experli.  Foris  pugnce,  Pugn:c  contra  iii- 
fideles  :et  a  Talsis  fratrtbus  limor  :  s.vo  ne  credcnies 
scafid;iluin  p^iterenlur,  oinnino  vercbainiir.  Intus  fi- 
mores,  Ne  exacerbali  essetis.  Sed  qui  consdatnr  hn^ 
ffii/et,  consola'us  est  nos  Dcus,  Contribulalos.  In  ad- 
ventu  Titi,  Non  solumautem  in  adrentu  ejus^  sed  etiam 
in  solutio.  Non  solum  quia  desideratus  advenit,  Sid 
eliamquia  illa  nuntiavit,  propter  que  ejus  speciaba- 
mus  advcnluin.  Quo  eonsotatus  est  in  to6ti,  referens 
nobis  vestium  (f estder ttim. Consolalus est  postluctum, 
qiiem  nobisciim  pro  vnbis  habebat.  Vestrum  fletum^ 
vestram  cemulutionem  prome.  Pro  contrislaiione  nosira 
et  pro  quorumdiim  iicccatis.  Ita  ut  magis  gauderetn. 
Qu'a  nonsolurocorrexislis,  sed  eliani  ampliusprufeci' 


iemuUo  earum^  et  separamini^  dtcit  Dominus.  Aclu  et  ^  stis. QMomam  etsicontristavivosinepistola^  nonmepctni' 


eioversatiooe,  vel  ramiliarilale,noir  loco.  Et  immun- 
ini«  Ofoois  qui  peccat,  immundus  est :  immundi:8 
cooo  apod  Deuro  oroiiis  iniquiis.  Ne  tetigervis,  Ne 
ftligeriiia  conjunciione,  vel  consortio,  seu  coiisen 
aot  Imitatione  aclnum  iniqnorum.  Et  ego  re- 
voa,^  Si  vos  ejecerint.  Et  ero  vobis  in  patrem^ 
H  ON  crtitt  miAt  io  filios  et  filias,  Dicendo  :  Si  vos  pa- 
nolea  abdicaveiint  infideles,  me  pairem  habebiiis 
HOlpilemom.  Dicit  Dominus  omnipotens.  Addidiloro- 
o^paleoSy  oe  dicas,  quomodo  postunl  homines  fieri 
KMT 

Car*  Tii.    Has  igitur  habentes  promissiones ,  charis- 

M,  flutodemat  nos.  Tanlas  et  lales  prumissiones 

itibus,  quanlo  sludio  mundandaesldomiis  tilein 


tet  :etsi  poeniteret^  videns  quod  epistola  illaetsi  ad  horam 
vos  contristavit^  nunc  gaudeo^  non  quia  conttistati 
e  tis ,  sed  quia  contristati  estis  ad  poeniientiam,  Eisi 
|XBniieret,eo  quod  vosnimiuin  incre|»assein,  tarncn 
vester  roe  Tacit  non  pcenitere  profeciiis.  Contristati 
enim  estis  secundum  Deum,  Non  secnndum  saH:uIum, 
oec  diabolum.  Ut  in  nullo  detrimenlum  patiamini  ex 
nobis,  Qwg  enim  secundum  Deum  tristitia  est,  ^ui  no- 
sira  negligentin,  aut  ne  venientes  aliquem  d:inina- 
rcmus.  Poenitenliam  in  salutem.  Esl  eiiim  poRniientia 
conlra  salutem.  Stabilem.  ImpcRnilibilem.  Operatur. 
Perseveranlem  poenitemiam  :  de  propitialione  enim 
peccalorumnon  debemus  csse  sine  metu,  elcum  Dens 
non  memoretur,  nos  niemorare  debemus  poenilendo. 


pitem  recepiura!  et  Dci  filii  quomodo  palrem  de-  D  Scecuii  autem  tristitia  mortem  operatur.  Sxculi  trislilia 


i  io  omnlbus  imilari  ?  Ab  omni  inquinamento  car- 
Oil  d  ^pprn/ta,  perficientes  snnctificationem.  Inquiiia* 
Bcaroisesl,  quod  per  carucm  coniinitrnur, 
\  vero,  quod  sola  cogii.iiionc  peccaiur.  Tnnc 
f  .ft|aperficientes  saoclincalioncm,  si  utraque  munda 
In  'imore  Dei,  ^on  in  bude  bominum  vel 
1 10.  Capite  nos  :  neminem  la^simus,  Accipite  quod 
Bs  aive  nosirum  exempluin  accipile  in  bis  oin- 
(ioiiiandum    :  vel  consideiate  no«.    Neminem 
m$  :  neminem  circum':fnimus,  Nala   docirina. 
candemnationem  vestram  dico  :  prcediximus 
flo  eordibuM  oot.fii. jtjHfc^i^japMOoriwdft  m 


est,  ai  de  amissis  rebus  prresentibus,  aiit  de  alienis 
noninvasis,  aut  de  aliena  relicilate  torqueri.  Secun- 
duin  Deum  vero  iristtia  esi,  aut  sua,  aul  aliena  pec- 
cala  lugere.  Ecce  enim  hoc  ipsum,  secundum  Deum 
contristari  vos,  quantum  in  vobis  operatur,  Uoc  ipsuii! 
quod  modo  factum  est,  potcsl  vos  docere,  quid  sit  in- 
ter  sxculi  el  Dei  Iristiiiam.  SoHicitudinem.  Quia  no- 
sira  soliiciiudo  iliius  inspiratio  est  :  ei  ubi  estsolti- 
ciiuJo,  non  est  inertia,  vel  somnoleniia,  aut  seco- 
rilas.  Sed  defensionem.  Defensionem  vel  disci- 
plinae,  vei  fidei.  JSed  indignaiiomcmu  ¥d  enolra 
pecc:intes  indignamor ,  vel  geoiioa  iedif«aiau- 
nes   sufliBrimus.    Sed   timorem.    Koo    afc«ilalcoi 


Ul 


rniMASll  ADRUMETAM  £PISC. 


propheiice  ciniiur :  Bonum  egt  sperare  in  Domino,  A  destniatur,  posteaquam  mortale  boc indu.rtt  inimor* 


quam  sperare  in  homine.  Bonum  est  sperare  in  Do- 
mino,  quani  spcrare  in  princlpibus  :  ni  isla  medita- 
tione  anima  jam  tii  rcgnum  Palris  assurgal,  iiec  co- 
jusquam  potesiatem  prartcr  illum  magnifacien«,  nec 
sua  sibi  ipsa  peniiciosissiine  biandieiis.  Tradit  cigo 
regnaiii  Deo  et  Fairi,  cum  per  illuni  per  spcciem 
cognoscitur  Paler.  Regnum  enim  ejnssunt,  inquibus 
mmc  regnat  p»>r  fi«!em.  Aliier  enim  dicilur  regnum 
Ghrhti  secnndum  polestnlem  divinitatis ,  quod  ei 
ciincta  creatiira  subject  i  esi :  et  allier  regnum  ejus 
dicinir  Kccles  n,  scci*ndum  proprietniem  fidei  qiitt  in 
illo  est,  scciinduin  qnod  oralqui  dicit :  Posside  no^. 
NVqiie  enim  non  ipse  possidel  omni  i,  secundum  quod 
dcilur  etiam  illud  :  Cum  servi  esseiis  peccati,  liUcii 


taliiaiem.  Omnia  eirim  subjccit  sub  pedibus  ^as :  hoc 
est,  iit  eiiam  mortem  destrunt.  Cum  aaiem  dixerit, 
quin  omnia  subjecta  suni,  dixcril  hoc  uiique  prophela 
iii  Psalmis  :  manifeslum,  quia  prxtereumqui  subje- 
cit  illi  omnia, Patrem  vult  inleligiomnia  Fi'io subjc- 
cisse  :  ^icut  mu!tis  locis  idein  Dominus  in  Efangelio 
commesidat  et  pradical,  nun  soiuin  propter  furmam 
servi,  sed  etiam  propier  principinm,  de  quo  est,  et 
de  quo  aequalis  ett  ei  de  qnocst.  Amat  enim  :  d  uiiuin 
princip'um  re^erre  omnia,  lanquam  imngo  cjus  :  sed 
in  quo  inbaMtat  omnis  pleniludo  d  viniUtiS.  Cum 
autem  ei  umnias*bjecla  fuerint,  tunc  et  ipse  Filius 
sulijec  tns  eril  ei,  qiti  ilii  su!  jecit  omhia  :  non  quasi . 
roodo  non  ila  sit,  fsed  lunc  niaiiifestum  erit ,  sccuii— 


era  is  jiistiti;p.  Ev.^cuabit  ergo  omncm  princi).aluin,  B  dum  locuiionem  snperius  tracutam.  Ut  sii  Deus  om 


et  omnem  poie^tntem,  ct  virtutem ,  ut  nulli  Paircm 
iiilueuii  p<  r  Filiiim  opus  sit  aut  libeat  in  cujusquam 
creituro;,  vel  in  i^un  cnnqulescere  potc  tate.  Oporet 
enim  eum  regnare  donec  ponat  oniiies  inimicos  siios 
snb  pcdibns  suis :  id  est,  nporiel  regnum  ejns  i.itnnlum 
niaiiifcstari,  don<>c onmes  iuiiiiiGi  ejus  ipsi  eum  regnnre 
fateantur.  Hoc  non  inlelligiiur,  sub  pedibus  ejus  fu* 
faros  iiiimicos.  Qiiod  si  de  justis  acceperiinus ,  ideo 
«lictum  est  iniinicos,  quia  ex  injuslis  jiisttficauiur,  et 
ei  credendo  siibrfiinlnr.  De  injustis  autem  qui  ad 
^islorum  bentitndiiicm  futuram  non  pertinent,  tic 
accipiendum  est ,  quonlam  ei  ipsi  eum  regnare  ipsa 
rcgni  ejus  n  anifeslaiione  confusi  fatebuniur.  Ergo 
oporlei  eum  regnare ,  donec  ponat  omnes  inlmicos 


nia  iii  omnibus.  Ipse  est  finis  qiiem  snpra  commemo— ^ 
ravii,  cum  totuin  primo  breviter  vellet  concludcre^^ 
deiRde  quasi  membratim  «xplicare  ei  cxpunere.  Lo^ — 
qucbaiur  enim  de  resurrectione ,  ubi  ait :  Iniiiuir7 
Cbrislus,  deinde  ii  qui   sunt  Christi  in  pnesentia 
ejus,  deindefinis.  Ipse  scilicet  finisest,  ut  slt  D*fus 
omnia  in  omnibus.  Aliter  enim  dicitur  fini«  qui  per- 
tinet  ad  consummationero,  aliier  qui  pertinei  ad  con- 
sumptionero.  Aliter  enim  tunica  finiiur  texcndo,  ali- 
ter  cibus  comedendo.  Deus  autem  oninia  in  omnibus 
dicitur,ut  neroo  eorum,  qui  ei  cohjBreni,  amet  adver- 
sus  eum  suam  propriam  voluntatem  :  manifeslumque 
sit  omnibus,  quod  idem  Apostoius  alio  loco  dicit : 
Quid  ^u  em  habcs,  quod  non  accepisii?  Sunt  iteni 


suossubpedibns  suis:  non  ita  diciumesi,quasi,  cum  G  qui  sic  intelligant  hunc  locum  :  Oportet  eum  regnare 


posuerit  inimicos  snos  sub  pedibus  suts,  non  sit 
posiea  regnaturus  :  sed  oportet  eum  regnare,  donec 
ponai  omnes  ininticos  sitos  sub  pc.Iibus  suis.  Oportet 
eum,  inqnit,  ad  laniam  evidcnliam  suum  regnnin 
perducere,  dunec  inimici  ejus  niillo  modo  andeani 
negare  quod  regiiat.  Inicrdnm,  donec,  vcrbum  sacra 
eloquia  pro  conjunctione  suninnt,^aa  et  vel  ul  tii- 
indicari  pulest.  Nam  scriplnm :  Doncc  peperit  (ilium 
suum,  id  cst,  et  pcpcrit  filium  suum.  Scriplum  csi 
enatn  :  Oculi  noslri  ad  Dominum  Deum  nosiruni, 
donec  misercatur  nostri  :  id  esl,  utmisereatur  nostri. 
Nec  ideo  tamen,  cum  misertus  nostri  fuerit,  oculus 
abeo  debcmns  aveitere.  InLinium  cst  enini  beatitu-' 
do  iiostra,  inquanium  ejus  contemplatione  perrrui- 


donec  ponat  omnes  iiiimicos  suos  sub  pcdibus  suis; 
ut  sub  alia  significalione  posi:um  bic  dicani  regnare, 
non  sub  ea  qua  posiium  esi  regnum ,  de  quo  ait : 
Cnm  tradidcrii  regnum  Deo  ct  Pairi ;  ui  illnd  ^ic  ap* 
pellaverii  rcgnum ,  quo  universam  Deus  creaturam 
re;;it :  hoc  auicm  hic  appell.iverit  regnare,  ut  iotel- 
li^atur  tanquam  adversus  hosiem  exerciium  ducere, 
vcl  dcfendcre  civiiatem;  ui  ideo  dixerii  :  Oportci 
cuin  regnare,  donec  potiat  omnes  inimicos  suossnb 
podibus  suis  .  quiu  lalis  regiii ,  qnale  babenl  princi- 
pcs  armaiorum,  nulla  erit  causa ,  liostc  iia  subjecto, 
ui  bellare  non  possii.  Naiu  uiique  dicium  esi  in 
Evangelio  :  Et  regsii  ejus  non  erii  finis,  secundum 
quod  regnai  in  xiemum :  secundum  auiem  quod  ad- 


luur.  Sic  ergo  ei  hoc  diclum  est  :  Oculorum  nostro-  D  versus  diabolum  siib  eo  militatur,  Ui  diu  crii  uiique 


rmn  inientio  ad  Dominum  non  porrigiiur,  nisi  usqne 
ad  impiirationeni  misericordix  ipsiiis:non  ut  postca 
iudc  avertaiur,  sed  ut  nihil  inde  ainplins  rcqnirnt. 
Donec  ergu  procopositumcst,  nl  non  aniplins  intcl- 
ligai.  Quo  cnim  nmplius,id  cst,  usqiicnd  qnnui  innjo- 
rem  manifesiaiioneni  manifesiabiturregnum  Cliristi, 
nisi  qnousque  omncs  inimici  eum  regnare  fntcanlur? 
Aliud  csl  ergo,  nou  ampliu^  manifestari,  aliud  amplius 
iion  permanere.  Non  amplinsmanifestari  esl  non  fieri 
manifeslius;  iion  nmiiliiispernianere^  noii  ficripcrse- 
verantius.QuandoautemmanifesiiuscrilrcgnuniChri- 
sti  quam  cum  omnil)U8  clnruerii  inimicis?  Novissime 
iitimira  dcslniclur  m'irs  :  non  ciiiin  erit  aliud  qiiod 


isla  militia ,  donec  ponat  omnes  inimicos  suos  sub 
pedibus  sifis :  posiea  vero  iion  erit,  cum  pace  per- 
pctua  prrnucmnr.  Ilxcauleni  ita  dicUsunl,  ni  »o- 
verimus  diligentius  eiiain  illud  considerari  oportere, 
sccundum  qnld  rcgnci  nunc  Dominus  :  id  esl  sccun- 
dum  dispensationem  sacramenti  sui  per  incarauiio- 
nem  atque  passionem.  Namsecundum  id  quod  Verbum 
Dei  esi,  Um  sine  fine,  qiiam  sine  inillo,  quain  sine 
intermissione  esi  regnnm  ejus.  Secundum  id  :iuiem 
quod  Verbum  caro  facium  est,  coepit  regnare  in  c<e- 
denlibusper  fidem  iiicariiationis  suae.  Unde  est  eiiatn 
illud,  Dominus  rrgnavii  a  ligno.  Uinc  aulem  eracua- 
vii  otnnem  principatum,  et  omnem  potesuieni,  et 


573  IN  EPISTOLAM  II  AD  CORLNTmOS  COinENTARlA.  574 

enklKm  id  qnca  nw  hahet.  Sicui   hatmeris,  fiir,  sic  A  Neqiiis  Ji?at,  qiioiiMMlo  Chrtotus  le^m  impleTit,  mm 
^te  eleemosyiHim.  Non  en''m  ui  aliif  sU  rcmis$io,  Qiia- 
lct  erant,  «l  boc  illis  neccsse  esset  diel :  Non  ot  voi»if 
oihil  8er¥eti8;sed  ut  et  illis  sufBciat,  et  Tobis!  Vobi 


auttm  iriMtUio.  Inopiae.  Se(<  excrqualilau;  in  prwsenii 

impore.  Sancti  et  serTi  Dei  in  hoe  saeculo  |>eregriiii 

ei  fHlfiperes  sonl,  'm  v\u  vero  aelerna  patriam  habent 

itqae  di?iti»s  :  laiei  vero  vel  qoi  faculiaiibuf^  abun- 

daoty  hic  qna^l  patriam  habcre  videntur,  si  eommu« 

niciBt  saRfits  :  hieilli  els  restituuni,  ut  in  siia  patria^ 

M  eftse  divites  comprobantifr.  Vettra  abundaraia  f(-  ^ 

iorwn  inopiam  snppleat :  ut  et  iUorum  abundantia,  Daie 

illit  earnalia,  ut  et  illi  vacantes  Deo  possint  vobis 

reddere  spiritalia :  isti  eniin  duo  i^radus  sine  alterutro 

stam  noo  possunt.  Tam  ifle  perfectos  non  erit,  eogi- 


videamns  Christianos  ncc  tantam  eleemofCynftHi  fu- 
Cfre,  qiiantam  fiiri  in  lege  praeceptum  est? /fi  glormm 
Domini,  In  gloriam  Domiiii  omnis  pius  gloriflfat 
Deum.  Providemui  emm  bona.  Nihil  qnldem  propter 
bumanam  gloriam  facimus :  sed  tamen  nolumus  iit 
per  nos  aliquis  scandalizeiur  et  pereat :  setf  iff  vfdens 
opera  nostra  bona »  magnificet  Patrem  nostrum,  qni 
in  eoelis  est./Ven  solum  coram  Deo^  sed  etiam  coram 
hominibus.  Conscienlia  nostra  suffirit  nobis  propter 
nos :  fama  vero,  propter  proximos,  qiine  iion  debet 
polhii,  sod  pollero.  Duae  res  snnt,  conscientia  et  fama. 
G^nscieniia  tibi,  fama  aliis.  Qui  fidens  eonscicntio) 
80»,  negligil  famam  suam,  cnidelis  est.  Misimus  otf- 
tem  eum  iUis  et  fratrem  nostrum.  Quidam  diriint  hoc 


i.*«ndode  cirnalibiis»  quam  hie  misericors,  cum  non  B  de  Apolio  dictum;8ed  incerinm  est.  Quem  probavi» 


h;«bel  cni  dare  vel  t  quo  dare  doceatur.  Vestra 
§Hopim  ttf  tuppUmtntzm,  ut  fiat  wqnalitas.  Sic  suiit  in 
hac  taeculo  divites,  quomodo  ulmus  viiem  sustinens: 
illi«4  adminicu'o  vitis  fructus  uberes  dat,  et  per  fe- 
Cfiiiditatem  vitis  ulmus  fructuosa  conspicitur.  Sic  sunt 
•enri  Dei,  et  spiriiii  pnoperes,  siciit  vitis  :  qo'  facul- 
i.ilibo8  dlvitnm  sustentantQr,  sibi  invicem  quod  abun- 
dant,  communicant,  utrique  pleni  ad  vitam  aeicrnam 
peryeflimit.  Slcni  icriptum  esL  Hoc  de  manna  dictnniy 
enjus  exL^mplo  docemur  q^iod  omnis  superabundan- 
lia  geiieret  vermes :  siinul  et  ostenditur,  qu«  Deus 
dbt,  omnibns  esse  debefe  c«imtnnnia  in  praesenti.  Qui 
\mmitlim,im  abundavit.  Iloc  testimonio  vuft  nos  omnia 
ccMiaoiiiter  possidere,  nt  et  perfectl  dt^clrinam  non 


musin  multistaspe  io//t«;t  f  um  e<ir.  Tesiiinonium  eis 
perhibet,  nt  magis  audiatur.  Nunc  autem  multo  soUi' 
eitiorem.  Eum  probamus,  confidoni  s,  quia  vcstri 
obe]|iPiitia  provoceiiir.  Confidentia  multa  in  vos.  lia 
Jam  novit,  ut  confidat  in  vobis.  Sii^e  pro  Tifo,  qui  esi 
ioeiui  meui  et  invoi  adjulor ;  sive  fratres  nostri^  apo^ 
itoli  Eccleiiarum^  gtoria  Christi,  Serisus  hoc  hahet , 
sive quia  Titus ei devobis dixit, qui  ve^tram obedien- 
liam  pnbatam  habct,  sive  quia  etiam  singiilaruin 
Erclesiariim  aposfoli  eidem  nuntiarunt  ad  gloriam 
Christt.  Oitensionem  ergo,  quceett  charitatii  vettrof,  ei 
noitrte  gtoriee  pro  vobit^  in  illoi  o  tendite  in  faciem  Ec- 
cleiiarum  Dei.  Ut  cum  viderint  veruin  esse  quod  dlci- 
tur,  omnibus  hoc  Ecclesiis  deferant  pervidendtrai. 


^bs^ndant:  et  babeutes  substaniiam,  eis  non  dene-  C  Sive  osteiidiie  charitatem,  quam  habeilSy  de  qua 
|eat  Tlctnm.  Dignus  est  eiiim  operarius  eibo  sno. 
^f  qm  modicum,non  minoravil.  Gratiai  autem  ago  Deo, 
qmi  Mii  eemdem  iolHcitudin^  pro  vobis  m  corde  Ttti. 
Sievl  de  Riianna,  si  sludium  rel  Bolticitudinem ,  ol 
il^isqae  pr<>  a'iis  h:ibeat,  Deus  dat,  ot  pro  sefphO  ha- 
iMBsit,  qnis  alhis  est  datiirns?Qu2c  ciim  ftii  sint,  nihi) 
^^cripturis  sanctis  honAini  a  Domino  fobetur,  propter 
Pvtilnndum  liberoin  arbiiriimi ,  quoJ  non  inveniatiir 
^^riab  ejos  bonitaie  :  nec  oiiinin  >  incipit  hoc  ex  inalo 
^i*  WnuM  per  inichim  fidi:i  com.i.ul«ri,  ni^i  lioc  in 
'  itto  agat  iiidebiia  et  graruit:i  niiscricordi:i  Dei  :  quia 
*tHi  nustrae,  sed  dextera;  Excelsi  est  immutatio.  Quo* 
^'^^^  exhoTtaiionem  quidem  tuscepit  :  sed  cum  soltici' 
^^  «fie/,  iua  volumate  profectns  ett  ad  tos,  Cratiam 
^Hlem  exhoitatiouis  accepft.  sed  et  propria  volun- 
^^^  fesliiiBvit,  ut  niercedem  h»beret  non  inviius, 
*KUisi  ei  sit  credita  dispensatio.  Miiimus  etiam  tum 
^^  frantm  noslrum ,  cujus  laus  est  in  EvangeHo  per 
^^ne$  Ecetetias,  lloc  de  Luca  liitelNgiiur,  qui  laudem 

*^  Svan^/elio  prte  ca^teris  habet,  quia  ei  Kvangelium 

^  Kdus  aposlolitruiii  scripsit.  Nonsotum  autem,  ted 

^  otdinatui  ab  Eccletiit  couies  peregrinationis  noitrw, 

1^1  eom  idoneum  esse  demonstret.  In  hanc  graiiam , 

^  iiirniifraltir  a  nobisad  Dowini  gloriam.  Sivemini- 

^'ersanctorum,  sive  docirln.-e  :  quia  oinnia  ad  Doiiii- 

fiigloriam  flunt.  Ei  destinatam  voluntatem  noslram, 

iVniposlt^im  ^fve  paratain.  Devildntes  hoc,  uequis  nos 

rhupiret  in  hac  picnitAdine ,  ffuce  mtnistratur  a  nobii. 


pro  vobis  gloriamur,  ad  exemplura  omnium  Eccle- 
"siarum. 

Cap.  IX.  A'mn  de  mim  ierio  quod  fit  inianctos,  Mo- 
fare  sensum  videlor.  Qnidam  d.cunt,  superliis  eum 
de  saiictis  laicis  dixisse  :  hi(^  vero  de  sacerdotibiis. 
AKi  vero  aiont  eom  ante  de  eleemosyna  inciasse, 
inoih  de  verbi  ministt>rio  commoncre,  quod  sanctifi' 
catis  per  bapiismnm  exhlbetnr.  (li  duo  sensns  osqtie 
"ad  finrm  caus»  diligenier  snnl  obseivandi.  Exabur> 
dantia  est  mihi  icribere  vobit,  Ex  finperHuo  cominc« 
nco,  qoia  ultro  veldoceis,  vel  sacerdolibns  ministra» 
lis,  qui  etiain  CYteris  misericordiam  nun  negatiSp 
Scio  enim  promptum  animum  vestium,  In  hoc  opere. 
Proquo  de  tobit  gtoriorapud  Mucedonai,  Aiiimo.  Quo* 
D  ftiam  et  Achaia  parata  est  ab  anno  pro£terUo.  Achaia 
iQla  pcr  vos,  qui  ejus  capui  esiis,  ad  hoc  est  niini- 
sieriuin  provocata.  Et  vtttra  wmulatio  provocavii  p/v- 
rinios,  Ulc  aemulatio  pro  iniliatione.  Misimui  autem 
fratret,  Quos  superus  nominavit.  (Jt  r.e  quod  gtoria* 
mur  de  \obis,  evacuetur,  Qui  vos  vel  prxparent  vel 
comiiioneant.  /n  hac  parte,  ut  quemadniodum  dixi^ 
parati  titis  :  ne  cum  venerini  mecum  Macedonet^  et  tn- 
vtn  rini  voi  imparatos.  Ne  alittT  inveniam,  quam  pu- 
taliaui.  In  parte,  sive  minislerii,  sive  doctrinae.  ErU" 
be<cnmus  nos,  Si  nos  erubueritnus ,  quasi  falso  pro 
vobis  gloriaiiies,  qunnto  magis  vos,  el  pro  vestra  ne- 
gligeniia,  et  pro  iiostro  rubore  !  Mdtia  ronfiisio  cftl« 
si  pro  te,  qui  te  dili^Mt,  eruboscat.  Vt  non  dicamus 


Sril  PRIMASIl  AnUUMETAM  EPISC.  5  1 

veniliir ,  p<Bniieni:ani  aQcndo  d«lci «  quia  se  cretlii  A  simiix  nx  primo  cx  eo  dicilar  Dominus,  quoil  osqat'  »d 


iii  judicio  raiionem  Cf^se  redditurum.  Nam  qui  resur- 
reeuoiicro  nou  crcdil,  desperans  omnia  inrandn  com- 
iiiinit.  Mulii  sol<*nt  proponere  ulrum  debilia  corpora» 
iu  ul  auoi  deFuncia  ,  resurgant.  Uuibus  respon  lco- 
diitn  eil,quod  iu  resurreciionem  non  indebilitatia 
viiium ,  sed  naiura  rcparetur.  Nunqvam  eniin  tam 
debile  est  corpus  qunui  cum  latet  in  pulvere.  Qai 
ergo  creditur  iotuin  reddere,  cur  ei  parte  repaiare 
dubitetur?  cur  ocnlos  non  rcddat  qui  tolum  reslituet 
eorpus?  Ad  reverentinm  xobii  loquor,  Sed  d.cet  ali» 
outi :  Quomodo  resur^enl  moriui  ?  quali  autem  corpore 
vemeni?  Ignorant  potetitlam  Dei ,  qni  cuin  putant 
innrtuos  susciiare  nnn  p'>sse,  divinitnlein  ex  sua  im- 
)»e(illiute  metiontes,  iit  enibe-calis  vos  talibas  ser- 


ipsum  m  rsab ipso priino iuvenla descendit^quod usqiie 
ad  crucem  Upsus  priml  hominiapotesiaiem  babuil^ct 
ideo  morti  primus^nov-gsiraus  s»iuli  :ille  primus  vi- 
vcns,  iste  vivificans.  Sed  non  priusquod  spiritaleest^  sed 
qttodcarnaleest^  deindequod  spirilaleest,  PrimushonM 
de  ti  rra  lerrenus,  Nolandum,  quod  ciim  daos  Adam 
dicit,  ejusdem  naturae  utrosqne  denionstrat,  qui.i  sicul 
ille  biiiegenrre,  ita  iscbine  seminc.  Secundushomods 
ccelo  coilestis.  llac  mlione  Cbristns  hcnio  de  ccelo, 
qui:i  in  baptismo  Joaunis  non  aqu^  ,  sed  gratiade 
cobIo  descendit.  Et  quia  sine  peccalo  carnem  assuin- 
psit,  et  Deus  ex  Vir^ine  nasci  dignalus  cst.  Qualis 
terrenits,  tales  et  terreni^  et  qualis  cee^esiis,  tales  et  c«- 
lesles.  Sic  iiitelligc  Christun^cQelc^teni,  quia  omiiinob 


monilnis  tanquarn  parvulos  erudire.  IrMpiens^  tu  quod  R  ^iuc  peccaio,  non  quia  d^  o;lo  Cirneni  adnr  rit.  Igi^ 


seminas  non  tivificntur  ^  nisi  prins  moriatur,  Iiisip'en8y 
qui  etiani  iialuralibus  relius  edoccri  dc  uerus,  de 
resiirrectione  non  dubitare.  Adknc  repromissionil.ua 
divuiis  existis  incredulus?  ex  tui  operis  coiisiietiidine 
considerare  debiilsii  quod  dicimis.  Et  quod  seminas^ 
non  corpus  quod  fulurun  esl  seminaSf  sed  nudum  gira^ 
num :  ut  puta  triticif  aut  alicujus  cceterorum,  Deu$ 
autem  dai  Hii  eorpus  sicut  vult,  Sicut  de  gmno  resurgit 
fccundiur  cum  granis  ari^ia,  el  corpuscorruptibilein 
glori»  reiurget  augmentum.  Et  unieuique  semnum 
proprium  corpus.  Unde  B.  Joli :  Et  in  carne  inea  vi- 
debo  Deum.  Non  onmis  caro  eadm  caro,  Atlende, 
quia  proprium  dixil  corpns,  non  alienum.  Sed  alia 
hominum ,  alia  pccorum ,  alia  caro  voluerum^  nlia  au- 


twr  sicut  porlavimus  iniajiiiem  leirtni.  Peccator  ima-^ 
gincm  Adam  porta>,  jiisl'is  veroCUristi.  Portemus  em 
imaginem  coilestis,  velcrHin  lioniinem  aiiti;  bapt  ainim, 
novum  post  bapli^inpm.  Uoc  autem  dico^  [ratres^  quia 
coro  et  sanguis  reynun  Dei  posiidere  non  pouunl; 
neque  corruptio  inco,  ruplelam  possidebii,  Frequenter 
Scriptura  opera  carnis  nominat  pro  substanli:i,  sicut 
ibi  :  Vos  auteni  iii  carne  non  ebtis,  ^ed  in  spirito. 
Aliter :  Caro,  sicut  nunc  est,  regnum  D-  i  noh  posii* 
debit,  iiisi  iinmorlalitate  vestita.   Ecce  mf^^^terium 
)lobis  dico.  Obscurum  siguificat  nomiaando  iny>te- 
rium.  Omii^f  qmdem  resurgemus.  Omnes  resargeiiius, 
qui  inortui  invenicmur,  Christo  venieiite.  Sed  non 
omnes  immulabimur,  Qui  in  corpore  ruerinl  repertl, 


tem  piscinm,  Siniiliier  et  dc  aquis  intellige,  qusc  tin-  C  quia  sancii  agsumentur,  peccatnres  vero  «temo  in- 


tain  divesitatein  vobi^^rum  el  pisciuin  cdiderunt.  Et 
eorpora  ecetestia,  et  corpora  terrslria.  Qnia  (a!ia  fccit 
corpora  eleincntoruin»  cur  non  rellciat  exiguum  cor- 
piis  huinanuni?  Sed  alia  quidem  coslestium  gloria^  aiia 
aulem  lerrestrium,  Alia  claritas  lunae^  alia  claritas  sleU 
liirum.  Omiiis  coinparationis  diversilas  ad  hoc  facit, 
ul  ( redas  unuin  fac.le  reddere  posse ,  qui  tanta  fecil 
cx  niliilo.  Stella  enim  a  stella  differt  in  claritate :  sic 
et  resurreciio  mortuorum.  Stellarom  diversitatem 
jnsiorum  comparat  differcnlix  ,  qiios  virlulcs ,  noa 
pcccata  facieni  esse  diversos.  Nam  peccatorum  di- 
versitas  in  coelo  iion  erit,  sed  in  poena.  Seminatur  in 
iorruptione,  surget  in  incorruptionem,  Ul  ne  febres^ 
IIC4'.  c;cl(ra  paLiatur.  Seminaur  in  ignobilitate.  Quid 


cendio  rclinqueniiir.  Nam  q  i  vlvi  inventi  fucriut 
peccaiorcs,  corobnsti  primo  igiubus,  tiinc  resurgeni  il 
peccatorcs,  qui  inadvcnlum  Domini  vivi  invenieniur. 
Sed  non  omnes  immutabimur.  Quia  jnsti  ad  gloriam, 
pe<  catores  resurgent  ad  poenam.  In  momento^  in  ictu 
oculi  Ureviialem  vult  sigiiificare  momenii,  In  notis- 
sima  tuba,  Qnidain  duas  tubas»  duos  Christi  adveii- 
Ins  inellignnl.  Canet  enim  tuba  ,  ei  ntortui  resurgenlm 
Priino  resurgeiii  luorttti,  et  sic  iminutabunlur  smcti, 
utboc  dicaliir  novissima  tuba.  Incorrupil,  Ut  semper 
dureot  in  po&na.  Et  nos  immutabimur,  Oportet  enim 
corrupiibiU  hoc  induere  incorruptionem^  et  mortale  hoc 
induere  immortalitatcm,  Cum  nutem  corruptum  hoc 
induerit  incorru}itionem  ,  et  morlafe  hoc  induerit  ini- 


Hm  ignubilo  quani  morlnum  corpus  ?  Surgfjim^/orfa.  D  mor«fl/ila/em.   Est   qnod  indne    el  est  quod    indui- 


S«ir}(et  in  gloriain  sp'endoris,  sicut  sul.  Seminalur  in 
tttftrmilate.  Imbecillitatis  human.-e.  Surget  in  virlute. 
In  virtute  £:crn  lalis  angelicx.  Seminatttr  corptisani- 
male,  snrgei  corpus  spiriale,  Ilic  qiiidein  aniinale 
corj^ns,  qiiia  non  scmper  Spiritnm  sanclum  liabemus : 
tiiiic  vero  semper  erit  in  nobis.  Si  est  corpus  animale^ 
est  ei  spiritale.  Quod  possit  ire  obviaro  Chrislo.  Sicut 
scriptum  esi :  Factus  est  primus  homo  Adam  in  animatn 
V  witem,  Iloc  tcstinionium  cx  lege.  Novitsiinus  Adam 
m  Spiritum  vlvificattUm,  Cnr  homo  secundus,  vel 
Adiin  novissimus  post  tot  homines  diiitnr?  Frimui 
Atlain  halielnr  quisquis  vcstigia  ejus  iinilalur  :  po»- 
siremas  lilc  est  qiii  Domini  vesligia  scquitur.  Novis- 


tur.  Tunc  fiet  sermo  qui  scriptus  est  :  Absorpta  est 
mors  in  victoiia,  Evacnatis  caissis  mortis.  Lbi  es\ 
mors^  victoria  tua?  ubi  e^i ,  niort,  stimulus  tuus?  Ibi 
est,  mors,  contcnlio  tua?  Qnx  contentio,  nisi  qnia 
modo  caro  coiicnpiscit  adversusspiritum,  et  spirttns 
adver.^us  carneiu  ?  Ista  pugna,  ista  cont-*ntio  :  sed 
ex  per.^ona  ju>tornin  lo,uitur  insultantium  niorli. 
Stiniiilus  autem  mortis  peccatum  esl,  Sagitta  moriis 
pcccaluin,  per  quod  animae  jugulantur.  Vittusvero 
peccati  lex,  Forlius  fit  |ier  scientiam  peccaluin.  Car 
virtns  pecruii  lex ,  si  lex  bona  est?  Qiiia  peccatum 
per  bo  luiu  operatum  est  niortem,  ut  fi»t  supi^  mo- 
dum,  hoc  esi,  niajon^s  vires  ex  praevaricatione  aeci- 


6n  IN  EPISTOLAM  H  AD  C0RINTI1I03  COMMENTAKIA.  57S 

i9li.«,  5^(cal  nionn  in»p:num  Magum ,  quem  vias  Dci  A  t*oH<  magtfificarL  Qnos  nos  «focemus.  SeeundHtn  re- 


Jbspaialionihus    subvertentem    verbo    excavit.    Et 

mnem  attitudinem  extolienlem  le  adverfUi  icieiitiam 

Dei.   Quid  eiiim  superbius  quam  divinis  cunlraire 

doeirinu?  Elin  eaplivitaiem  redigentei  omnem  iniel- 

iectwnm  in  obieqmum  Chriiti,  Deslrulmus  pseudoapo- 

tlolos,  qui  sub  nomine  Christi  omnium  i.ilellcciam- 

sibi  cupiant  captivare,  et  suae  doclrinje  subdcre,  qiiod 

hoDrelici  facere  conaniur.  El  in  promptu  habentes 

uicisH  omnem  inobedientiamj  cum  impleta  fuerit  vestra 

obeditntMa,  Curo  jam  vero  obedieniia  per  nos  fuerit 

inipleu,  illi  si  non  audientiir,  poiestaieiii  se  vindi- 

candi  accepisse  a  Domino  roentiuntur.  Quoe  $ecundum 

feKciem  <iin/,  videU.  Manifesta  est  rei  proba:lo,  et  fa- 

ciiis  intellectus.  Si  qui$  confidii  sibi  Christi  se  eue, 


gutamnoslram.  Non alieiiam.  In  abundanliam^  etiam  in 
il  aqnce  u'lra  vos  sunt  evangetizare,  Non  eniin  Vtsqne 
ad  vos  stifiic't  pervcnisse,  sed  ciim  veslra  fides  creve- 
rii,  alibi  transiemus,  etiam  ad  illas  genlesquic  irans 
vos  siiiit,  Evangelium  prxdicare.  Non  in  alieua  re- 
guia.  Loca.  In  his  qvce  prwparata  tunt  gtoriari,  Sive 
illi  in  pra*paratam  iiUraiii  gloria:ii :  sive  nos  in  his 
qui  jain  pripparati  sumus,  ad  gloriam  Domini  perge- 
niiis.  Qui  autem  ghriatur,  in  Domino  glorietur,  Eliam* 
qui  gloriaiur,  iii  Doniin«>,  ctijus  donun»  est,  qnod 
«iimus,  et  ctijus  in  tiobis  viriutes  opeiatae  sunt,  glo- 
riclur.  Iloe  contra  Pclagianos.  Non  enim  qui  seipsnm 
eommendat,  Pra*dicalio  euim  nostra,  nisi  Domini 
virtiiiibus  couiirmeiur,  ab  infidflibus  non  siiscipUur, 


Moc  co§ilei  iterum  apud  se ,  quia  s  cut  ipse  Christi  esl,  B  «l  stJainus  quia  et  (ides  ex  Deo,  qui  dai  virtutes  ul 


iia  €t  moe,  Nemo  tam  stuUus  est  quam  qui  se  soltiin 
Ohrisli  esse  gloriatur.  iVatn  etsi  amptius  aliquid  gto- 
riaissa  fuero  de  potestate  nostru^  quam  dedit  Dominus 
m  egdifieaUonemj  et  non  in  destructionem  vestram^  non 
^rubaacam,  Nam  etst  magis  me  poiesiatem  a  Cbrisio 
amrepisse  dixero«  nl  verum  aposiohim,  vindicandi, 
noB  erubescam  :  quia  et  verum  dicam,  ei  non  gloria 
elalus,  sed  vesiras  »>diflcationis  causa  compulsus 
laoe  factaro.  Illi  ergo  ct  usurpatam ,  et  in  destrnciit)- 
M^esn  veslram  voiuot  exerccre  poles  atem.  Uiautem 
fltM  existimer  tanquam  lerrere  vos  per  epistotas  :  quo- 
vaimm  quidem  epistoltBy  inquiunt^  graves  sunt  et  fortts; 
jmaaentia  autem  eorporis  infirma^  ei  sermo  coutempti' 
Mlu.  lioc  ideo  dico,  ne  quls  ine  putet  illud  coiomi- 


signa  fiant,  pcr  qux  credaiil  infideles.  Ilte  probntus 
est,  Laudando.  Sed  quem  Deus  commendat,  Signa 
motistrando. 

Caf.  xi.  Utinam  suslineretis.  Siistinele  nie  p^nim, 
quia  aliosmultumsiistinelis.  Modicumquidinsipienlioi 
mccs ,  sed  et  supportate  me,  Inslpientem  se  diiit,  quia 
illi  necesse  erat  a<iqua  de  se  dicere  vera,  ut  omendat 
mullo  ma^is  insipienies.qui  falso  et  nulla  necessi- 
laie  cogetite  se  1aiid.<nl.  jEmutor  enim  vos  Deimmu" 
talione,  Despondi  enim  vos  uni  virtf  virginem  caslam 
exhibere  Chriso.  Non  sliniulo  livoris  inflamnior  hu- 
uiniii,  sed  vos  tanquam  paier  aeiuulatione  'divina 
custodio,  ut  possim!i8  vos  immaculatos  Christo  con* 
juitgere,  tanto  niajori  siudi«>  e  nservaios,  qiianto 


ari,  quod  im,;lere  non  pos  um,  lifut  de  me  vesirt  C  mcliori  estis  sponso  copulandl.  Timeo  autetn  ne,  ^ut 


jaoaiant  deceptores.   Hoc  cogilet  qui  ejusmodi  est, 

eguuL  guates  sumus  verbo  per  epiitotai  nbsentes^  tates 

•ef  preeoenles  in  facto,  Uui  boc  puiat,  sci  >t  me  oinnia 

posse  facere,  per  eum  qui  manet  in  me,  si  nece>s6 

ffiteril,  quae  promitlo.  Nam  ei  obedientibus  per  hii- 

tniliutem,  infirmus,  et  peccantibus,  per  severiiatein 

iVM*lis  inveiiior.  Non  enim  audenms  interere  aut  com- 

Tparmre  nos  qutbusdam,  qui  semetipsos  commcndant, 

Km  eniro  possumus  de  nobis  majora  jaciare  quam 

simas  :  non  audemiM  iia  Deum  conemnore,  ut  simi- 

l«s  simus  qiiibusdam,  qui  suis  maliint  laudibits  qu:im 

Dei  gralia  commendari.  Sed  ipsi  in  nobis  nosmetipios 

wuiientes,  Non  excedimus  mensurac  nostrae  tertninos. 

£i  eomparantes  nosmetipsos  nobit,  Noii  majoribus,  ui 


serpcns  Evam  seduxit  astutia  sua,  ita  corrumpantur 
sensus  vestri.  Serpens  Cvam  meiiliendo  de  Deo  se- 
duxit,  dicens,  solo  terrore  Deuin  comminatum  esse, 
moriem  non  illaturum,8i  pecci|^sent:  ila  et  nanc 
pseudonpostoli  dicebant  ideo  Evangelii  praicepia 
legi  addita,  vel  ut  sic  custodiretur ,  et  ea  sola  suffi- 
ceret  cusiod  ta.  Sod  et  nunc  serpens  simiiier  seda- 
cit,  gcliennam  propter  solum  lerrorem  assorcis 
nominari :  cam  auiem  ant  non  esse  oninino,  aut  non 
xternam  esse  confirinans.  Et  excidant,  A  vera  casil- 
taie.  A  timpticitate,  Castus  seiisus  est,  qui  uiii  viro 
placere  desiderai,  ei  cui  ejus  solius  semel  promisisa 
Bufficianl.  Quas  est  in  Christo,  Esse  Dei  verba  erc- 
denli.  Nam  si  is  qui  vfnit,  atium  Christum  prwdical^ 


itli  qui,  cam   n  hil  sinl,  non  modo  se  xquniii,  sed  ^  quem  non  prcedicavimus ,  aut  atium  spiritum  accipitis^ 

c^tiani  anteptiuunt.  Nosantem  non  in  immensum  gtoria- 

himur^  sed  secundum  mensuram  regnla^  qun  memus 

esl  fto6fs  Deus^  mensuram  pertingendi  usque  ad  vos : 

tjon  enim  quasi  non  pertingeutes  ad  vos  sup^  rex  endi' 

ntiia  no9.  Nihil  super  homines,  sed  inqii:»ntuni  nobis 

Deas  donare  dignatus  est,  id  esl  aposlolatns  graiiam, 

per  qnam  etiam  vobis  Corinthiis  prsedicamus.  Non 

eiiim  boc  osarpatione  facimus,  sed  praDcopto.  Usque 

md  90$  enim  pervenimus  in  Evangelio  Christi.  Non  in 

t)ostro.  Non  in  immensum  gtoriartes  in  atienis  tabpri- 

bus.  Immensum  est  in  alienis  laborU)us  gloriari,  quia 

illi  semper  ad  fideies  ibant,  qui  signa  minime  reqoi- 

^etmni .  Spem  autem  habentes  crescentis  fidei  vestrce  in 


quem  non  accepisiis,  ant  aliud  Evun^lum,  quod  uim 
TcCepittis^  recte  patcremmi,  Si  vobis  aliquid  ainpi  us 
pnrstarent,  qiiam  per  nos  accepistis,  recte  eos  admi- 
scraiis  contra  nos  venientes  et  nobis  delr  henles. 
Existimo  enim  nihit  me  minus  fecisse,  In  vobis.  A 
mngnis  apostotis,  Si  a  magnis,  quanto  magis  ab  isiis 
qui  iiihil  sunt!  Sive,ne  puietis  vos  minus  quaui 
crterse  Ccclesix  aliquid  :>ccepisse,  quibus  Peirus  et 
csetcri  prxdicanmt.  Nam  etsi  imperitus  sermone^  sed 
non  scientia,  Ostendit  islos  scienlia  imperiios,  in 
scrmone  tumido  gloriari.  In  omnibus  autem  manife- 
stus  sum  vobis.  Osiendit  suam  integriiatem ,  qtiia 
omiiia  secundum  Deum  fecfrit :  cum  noc  avar  ti:im. 


555 


rn:MAS!i  aduumetani  emsc. 


5o6 


icopls  cl  diaeonis;  idco  autcm  poslea  posuil  saicer-  A  simul  hot.in<lum  quod  iiisi  labonns  non  dieitnr  ad* 


doies,  ne  parum  inietHgontibis  ets  in  Ecclesia  non 
cofnpreliendiise  Tiderclur.  Gratia  vobis^  et  pax  a  Deo 
Patre  notirOf  et  Domino  Jeiu  Christo.  Sicut  nos  sole- 
mns  initio  cpistol.inim  prccari  silutem,  pro  hdc 
Apostolns  sempf^r  grntiim  pniiit.  Denedictui  Deut^  d 
rater  Domini  no$lri  Jcsn  Chriiti.  Gratias  agit  Deo 
qnod  consolaiioncm  idco  accipiunt,  irt  ipsi  alioscbn- 
folentor.  Pater  miicrieoTdiarum.  Qnia  ex  ipso  eii 
omnis  miscricor  'ia.  Et  D.*u$  totim  consolattontt.  To- 
tius  consolaiioni^s,  qui:i  pcrfecie  coiis  latiir,  nec  ml- 
nor  est  trilmlationc  consolaiio.  Qui  contolahtr  noi 
in  omni  tri'mtaiione  nostra.  Non  in  aliq  ihus.  VtpoS' 
simus  et  ipsi  consolari  eos  qni  in  omni  pressura  sunt, 
rr«'pti'rca  los  lil)erat,  ut  ipsi  possiinus  alios  co!iso- 


jiivari.  /ft  oratioue  pro  ^nobis.  Multuro  valfft  ora- 
tio  omnis  E(clesiie.  Vt  ex  muttorum  pertouis 
ejus  qua  fn  nobis  e$t  donationis  per  mulia$  gruiim 
etgantur  prp  nobis.  Ut  ex  multamm  conTentii  peno- 
narum,  Tidelicet  Inrantium,  Juvenum,  sennin,  proeo 
qnod  vobis  donati  sumns,  Doinino  grathe  rerenuUir. 
Nam  gtotia  nostra  hcee  est  ,  testimonium  eomdentia 
nostrte,  quod  in  simplieilater  et  sineeritaU  Da.  Idi^o 
gl»iior  in  tribula;ionibii8,  quia  consceniia  mea  n<*B 
reprcbendit  me  lucrt  vel  plnri»  catisa  pi^dicire,  tt\ 
in  simplicitate  vestram  salutem  reqnirere.  El  nonin 
sapientia  earnati,  sed  in  gratia  Dd  eonversati  sumus  k 
mundfl.  Non  sobdole  docentcs,  sicot  est  tapientia 
earnalis,  qus  mcrcede  distraliitur,  sed  gratis,  sicat 


lari.  ac  sic  formam  nobis  dat  alios  coii8*»la  >di.  Pfr  6  a  De'»  accepimus,  vel  Dei  cansa  praetlieavimus*  Akun 


exhorlationem  qua  exhoitamur  et  ip  i  a  Deo.  Et  per 
exbortatimiem  qua  ipsi  a  Deo  ro  solaninr,  agnosci- 
mus  qnod  Dpos  n^minem  doielinquat,  el  .i.nlto  magis 
in  futuro  remunerct,  eliam  quos  iii  prxsenti  non  de- 
serit.  Quoniam  sieut  abundant  pastiones  Christi  in  no- 
b's.  Passiones  pro  nomine  Cbristi.  Ita  el  per  Chri- 
'  stum  abundat  eonsotatk)  nostra.  Sicut  Pelrvs  est  de 
carcere  llberatus,  el  Paulus  visione  Domlni,  et  voce 
eonfirmains  in  templo.  Str«ai<(eiii  tribulamurtpro  «e- 
ffra  exhortatione  et  satuie,  skie  eonsotamuf,pro  vesira 
consotatione.  Qnla  vos  exhonamur  ad  salutem,  sive 
Ht  vubis  exempliim  tulerantia  prxbeamos.  Sive  eM- 
hortamTtr  pro  vestra  exhortalione^  qua:  operatur  tole- 
rah.iam  earumdem  passionum^  quas  $1  nos  patimur, 


daniius  aniem  ad  vo$.  A  qvibos  nec  victoro  qni  notis 
Jnre  debeb  itur,  accepimus.  Non  enifU  atia  eeribimm 
9obin.  Non  enibesco,  qma  eiiam  vos  sciti^  certnn 
esse  quod  dico.  Qnam  qum  tegistis  et  eogno$dtis.  fisrt 
legentes  in  epistola,  qiiie  cognoscaiis  in  conscieotb. 
Spero  autem  qtsod  uique  ip  finem  eognoeee^  Not 
roatalM>  propositiim  ineuro.  Sicin  ei  cognorieih  nes  a 
parte.  Quia  nonduro  esl  linis  :  cum  anlem  ▼eQcrit  I- 
nis,  tone  ez  integro  cognoscetis.  Qiiia  glorlm  snfm 
«amiif,  sicui  ei  ves  noHra,  Sic  est  gtoria  disdptflis  ds 
iKmo  dociore,  quomodo  et  m:tgisier  In  bonis  disclpn- 
lis  gioriatiir.  /n  die  Domini  nostri  Je$u  ChriUi.  Ubi 
et  veri  magistri  et  boiii  disclpiili  probihiinlQr.  Ell 
hae  eonfidtntia  volui  prius  venire  ad  toe.  Hae  ( 


Propterea  nos  liberamiir,  at  i\>8i  reeonAnueroiiii,  C  scientia,  qitia  niliil  aliud  vestruro  q«aesi?iroDS, 


non  vos  debere  pcrtimescere  passiones  :  sive  nt  bor- 
temur  paiicnter  banc  ferre,  quas  prassentem  et  futuram 
h  ibent  consolaiionero.  Ut  spes  nostra  firma  sil  pro 
vobis^  seientes  quoniam  sieut  sodi  passi.num  e$l$^ 
$ie  eritis  et  eonselatioKs,  Qiiia  certi  sumos.  Non  enim 
votumus  ignorare  vo$,  fratres,  de  tributatione  nostra^ 
quei  (acta  e.l  in  Asim.  Suas  narral  passioncs,  ut  illl 
eognoscant  se  parv a  pati,  ma&inie  cum  illi  talia  sint 
perpessi,  qui  vice  Cbristi  fuerant  desiinati  :  conipa- 
ratione  roagistri  erubescant  di.<cipuli  suaro  dolere 
iiijnriam,  cum  magistnim  majora  pertulisse  ccgno- 
vennt.  Quoniam  supra  modum  gravati  snmus  supra 
virtutem.  Pressora  tribulalionuiu.  Ita  ut  taderei  nos 
etiam  vivere.  Ita  ut  niori  cut^eremus.  Sed  ipd  in  nobis 


salutem.  Vt  ucundam  grwiam  haberetie^  ei  perree 
trantire  in  Macedoniam.  Et  iteruma  Maeedosdave^ 
nire  ad  v(  s,  et  a  vobis  deduci  in  iudcBmm.  Qaia  in 
primo  adventu  primam  babnistis  :  aot  certe  ponii- 
lentiaui  sccundam  graliam  voluit  inteltfgi,  qtila  pri- 
roa  cst  baptismi.  Cum  ergo  hoc  votuiseem,  nunqtttd 
teiitae  uxus  sum  f  Quia  pro«iiis8uro  non ezbibomi, 
ne  hoc  icviiatis  esse  putarent,  veraciier  ei  sapieoter 
eKCusat.  Aul  qum  cegito^  secnndum  ^camem  «iytto. 
Secuiiduui  voluuuiem  carnalem.  Carnale  est«  nutla 
eiisipnte  caiisa,  non  facere  quod  prOroilias  ,  siciil 
miilii  camales  boroines  facere  solenL  Ut  eil  mpud 
me  Est,  et  Non  ?  Ideo  non  cogito  secandum  camero, 
ut  non  iiicnCiar.  fidetis  auUm  Deu$ :  quia  earme  ao- 


ipsis  responsum  mortis  hi.buimus.  Ipsa  mors  nos  do-  ^  ster  qui  fuit  apud  vos,  non  est  in  itto  E$t^  ef  Non  :  $ed 


cuit  ornne  humanum  nuxilium  defccisse,  et  ab  illo 
solo  speraiidum  esse  reinedium,  (ui  etiain  mortuos 
sus(.*itare  possibile  est.  {//  non  simus  fidentes  in  nobis. 
Sive  etiam  desperemus  de  vitn.  Facit  lociis  iste  con- 
tra  eos  qui  caiholici  sunt,  ct  siiis  »liquid  roeritis 
iribuere  prspsuniunt.  Sed  in  Dto,  qui  suscital  mor- 
4uos,  qui  ile  tanils  periculis  eripuit  tios,  et eiuit.  Noii 
•n  uo  tra  vcl  prudeolia,  vel  cauiela,  ncquc  iu  vir- 
liilibus  nusiris,  quiQ  maledic:us  qui  ponii  tiduciam 
carncm  bracUii  siii.  In  quem  speramus,  quonium  ad- 
liuc  ct  eripiet.  Prscscit  se  adhuc  passurum,  qui  S|ie- 
rit  se  libcrandum.  Adjnvantibus  et  vobis.  SicnietPe- 
tius  de  carccre  liberalus  est  or.ttionibus  Ecdfsiue  : 


est  in  itto  £«(.  Non  est  i'i  illo  dubietas,  nec  Tobis  su- 
inus  aliquauilo  meiititi.  Deienim  Fitius  Je»usChri$:uSj 
qui  in  vobis  per  nos  prwdicatus  est,  per  me  et  Silvanum 
'et  Timolheum,  non  fwl  in  ilto  EsU  et  Non.  Gonlra 
Manichdcos,  qui  Chrlstum  falsam  carnem  habiii^se 
conrinnaiit  :  €t  contra  Arianos,  qai  negant  Fitlaro 
8emper  fuisse :  cum  ipse  iQCiiias  sit  Moysi :  Ego  sm 
qui  snm  ;  et :  Qui  est,  niihit  me  ad  vos  \  qtiia  ipiC 
et  erai,  el  esl,  et  semp«T  est  ;  qoia  nanqimro  non 
cst.  Sed  esi,  in  ilto  fuit.  Iloc  est,  veritas,  et  iromu- 
tabilitas  ;  sicut  Moyscs  dicii :  Qiii  cst,  mii>il  rae.  Ille 
e^t  eniin  verc,  qiii  seni|>cr  idcm  est.  Quolqmot  enim 
promiitiones  Deisuni,iH  HU>  Est.  Ideo  tt  per  ipsum 


5S1 


IN  EPIS10L\M  II  AD  CORINTinOS  COMMENTARIA. 


m 


me  eredo.  Et  w  non  in/irmor  ?  In  fiile.  Qidi  scanda-  A  sed  magis  credendum  esl  jngcs  Iribnbtiones.  Propier 
•    •  •     ^'    •    '    •  quod  tcr  hominnm  rogavi,  ut  ditcederet  ame,  fntflii- 

gimus  etiam  sanctos  conlraria  aliqna  posluliisse;  fi- 
mnl  ei  discimtts  qiiod  imp  >rtun»  peitiio  vel  responsnm 
mereatur,  si  noR  meretur  effectum.  Nam  quando  qnod 
non  cipedit,  iion  dal  Deus,  tunc  magis  exaudit.  Et 
dixit  mihi:  Sulfieii  tlbi  gratia  mea :  nam  virlus  in  tn/lr- 
mitate  prrficitar.  Quam  habcs ,  sive  qua  te  l.berat  • 
qijnPTirtus  nlsi  ail  quam  pertinet,  non  extollit.  Et  qni& 
duhital  hocad  justiiiam  penincre?  hancporfeclionein 
Tirluiis  utique  noniluni  iiab- hni  Aposlolus,  nondniii 
crat  aequalis  angelis  Dci :  sed  in.  rat  illi  extollendi  fe 
infirmitas,  qiiae  per  angclum  etinm  Satanae  Ibcrat 
corriprimenda ,  ne  revelationum  magnitudlne  extoU 
leretnr.  Uua<e  pcrangeinm  Satnnx?  Quia  fiequentcr 


fiiafiir,  et  ego  non  uror?  Trislitia.  Si  gloriari  oportet. 

In  iiis  si  volunt  gloriari ,  in  bis  gloriemur  in  quibns 

ego,  Iket  coactus;  sed  quia  hxc  non  habent,  ideo  de 

camalibus  gloriantnr.  Qnce  iufirnulaiii  mea  twlt, 

glmtdmr,  Omne^  superiores  passiones  inflrmititis 

■omine  designavH,  qnod    bumanae  infirntitati  isla 

prafTileant.  Beus  et  Pater  Domini  nostri  Jesu  Christi 

seii^  qui  est  benedietus  in  sceeula^  qnod  non  menlior, 

Rem  qaasi  dinicilem  diciurus,  qnod  Judsei  coiitra 

eum  etiam  gentium  principes  concertassent ,  ame 

Dei   testimoiiium  implorat,  ne  rene  boc  jaciantlae 

pulareUir,  qiiod  adversum  eum  etiam  regna  surrexe- 

rim,  et  nibil  potuennt  prxvaleie ;  ideo  autem  iixc 

enomerat,  ut  ostendai  qaid  intersit  inter  veros  rt  fal- 


apostolos^  Damasci  prcepositus  genlis  Arethee  regis  B  ct  nntidoum  eliam  ile  serpeniibns  coulra  Tenena  srr- 


€MMiodiefmt  emtaiem.  Damasrenorum.  Ut  me  compre' 
henderel^  el  per  fenestram  in  eporta  demissus  sum  per 
murmm^  <f  ue  e/fugi  manus  ijns.  Prjrpositus  gentis 
illius  erat,  cui  regnabat  Aretba. 

C^r.  xii.  Si  gloriari  oportet ,  non  etpedit  quidem, 
llec  mihi  expedit,  qnia  necessitate  compellor.  Yeniam 
emum  etd  visiones  et  reyelationes  Domini.  Ac  si  diceret, 
iiiflrmiutes  me»  sont,  Tt^ioncs  autem  non  inex,  sed 


peiKnm  conllcitnr.  Quid  e^t  crgo  :  Stimcil  tibi  grata 
mea,  nisi,  nc  denclcmlo  succumbas  sub  coiapboan- 
geli  Satan.T?  Ct  qnid  est:  Virtus.in  iufirmitate  pcrti- 
ciinr,  iiisi  quia  in  isto  loco  infirmitalls  bactenns 
pcrreciio  potest  esse  virtuiis,  ut  ipsa  inflrmitaiis 
pnesente  eblio  repiimatur,  ut  ad  ejus  perfeciioneni 
pertineat ,  eiiam  ipsins  impi*rfectionls  'et  In  Tcriiati; 
cognitio ,  et  in  humilitate  conrcssio  ?  Libenter  igitur 


bumiiiiatii  quasi  de  alio  loqnator,  sive  vere  de 
•lio,  olniinqNe  stare  potest.  Ante  annos  quatuordet^^ 
9i9€  ht  e&rporef  netcio^  sive  extra  eorpus  ne$cio,  Deu» 
Mlf,  rapflnm  huju$modi  usque  ad  tertium  ioetum.  In- 
ttiere  t|ttaitta  necessftas  ei  incumbat  ut  qnod  qua- 


Homhii.  Scio  liondnem  in  Christo.  Site  de  se  dicat,  et  giorwborininftrmitutibus  meis,  Post(|uani  eognovi  pro- 

desse  qnod  nocere  putabam.  Vt  inhabitet  in  me  wr- 
htt  Christi.  Non  in  potentia.  Propter  quod  phieeo  mihi 
in  iitfirnmatibus ,  in  eontumetiis.  Non  in  bonorilMis.  In 
neeessitatibus.  Nofi  in  o:io.  In  perttcu  iimibue.  Non  lii 
salutationibus.    In  angustHs.  Non    in  diTitiis.  PiO 

toonlteiin  annis  celaverat,  postmoduro  prodere  co-  C  Chrislo.  Non  pro  avaritia  ,  vel  pro  aliquo  crimine, 

SweUir.  Kt  tcio  httjusmodi  hominem  tive  tti  eorpore^ 

miue  estta  eorput^  nescto,  Deut  scit;  quoniam  raptut 

e«f  fn  jMirfldiiMiM.  Quod  iterum  repetit,  sive  iii  cor- 

pore,  sive  extra  corpus,  nescio,  ostendit  al;er  m 

fuifse  vbioncm.  Et  audivit  areana  verba.  Abscondita. 

Qmt  lioit  licet  homini  loqui.  Sive  qHae  nulll  homitii 

fas  est  diei,  sive  qo;»  impossibile  est  humanam  nar- 

Kare  naturam.  Pro  ejusmodi  gloriabor,  pro  me  autem 

wiAtl  fforiabor,  nisi  in  tnfirmitatibus  meis,  Slve  pro 

ejusitiodi  viSione,  sive  pro  ejnsmodi  bomine.  Pro  ine 

Mieiii  nihil,  sixe  pro  inea  virluie,  quia  iion  est  inea» 

frod  Domini  revelatio.  Nam  et  si  volaero  gloriari^  non 

ero  imsipiens^  veritatem  enihi  dieam,    Hic    videlur 
-  OsUffidere,  quod  qna  i  do   ^Ko  dicat,  cum  dicit. 


stcut  et  Salvator  aif ,  ni  sola  cyosajnslitiae  psiiamur. 
Cuin  enim  infirmor^  tunc  potens  swn.  Maxima  potentia 
est  infirinarl  pro  Chri  lo.  Factus  sum  insipiens^  vos 
me  coegistis :  ego  emm  debui  a  vobit  commendcri.  Insi" 
pientis  est  suos  narrare  tabores ,  et  proprias  jactare 
vlrlntes.  Sed  hoc  vos  coegisiis,  qui  ciim  aliis  de  nie 
satisfac-re  debusseiis,  qnia  niliil  minus  fuerim  a> 
magnis  afmstolis ,  moito  i  erum  opns  iiabetis,  ut 
Tobis  nos  ipsi  commendemus.  Nihil  enim  m  nut  feci 
ab  hit  qiii  sunt  svpra  modum  apostoli,  Quanio  magi<4 
istis !  Tametsi  nihil  snm ,  signa  idmen  apostolatus  mci 
[acta  tunt  tuper  vot  in  omni  patientia  in  tign  t ,  et  pro" 
digiit^et  virtutibuf.  Rgoqoidem  nihii  suni  quia  liomo, 
sed  aposlolatns  sua  signa  osiendii  in ^«bis ,  boc esi. 


iiiaiii  se  habere   unde  gioriari,  iied   nolle.   Par^o  I^  p  tcniinm  virtntis  aique  prodigia.  Qiiicf  «s(  e//im  i^rt^  d 


mmum,  ne  quit  me  exitdmet.  Snnt  vi  occulta  q;>2e 
l>OfrSiiD  1n  veritale  prorerre ,  scd  parco,  id  est  noo 
isicio.  Supra  id  quodridetin  me.  Snflic  unt  inaiiifesla, 
^tiaitisi  ctleuiur  oi-ciihik.  Aut  aitdii  ex  me  aiiquid.  De 
KfS  me  tantUin  :i*^linict  unusqnisqud  qn;c  viilet  in  ine, 
^ut  aiidit  ex  me.  Et  ne  magnitudo  rcvehlio.^um  extot' 
ifil  sne,  daius  est  mihi  stimulus  c  rnis  ntecv  amjeius 
Saiamt.  Qu.mia  sunt  quae  celo !  nt  meriio  nilii  csset 
&iiniuiiis  necesS'niis  qui  nie  hominem  esse  r(»inmc- 
Ttioret.  Vt  me  colaphitct^  GolapHizabal  eum  Salauas, 
^ut  tribulationcs  suscitanilo,  aut  inrercndo  dolores : 
r|nlilam  cnimdicnnt  enm  frequenti  dolore  capiiis  la- 
bof^sse.  Alii  Jieunt  titillalione  caniis  siininlaium ; 


miiittt  habuistis  prce  ewleris  Ecc/etr/it.  QniiuH  alii  ap«  - 
ftloli  praedicaverniil.  Nisiquodegoipse  nou  gravavi  voi? 
Qnia  oihil  a  vohis  acccpi.  Doualemiki  haur  injuriam, 
Si  hoc  tnjiiri.iin  esbC  |>ut»tis,  ignosciie.  £cfe  tertio 
hoc  payntus  sum  venire  ad  vot ,  et  non  cro  gravis  vobis , 
no^  enim  quoiro  qute  veslra  sunt,  scd  vos.  Nee  emia 
dclent  filii  pnrenfibus  thesaurizare.  Salniem  Tcslram 
qua^ro,  non  munera.  Se:t  parcntes  fil.is.  Es:o  maKi  •• 
voiiis  dcbco  dare  (|Uod  haheo.  Ego  autcm  libentisKtin  c 
impendiim.  Si  qnid  liaheo,  Et  supmmpendar  ipfc  pr  o 
animubus  veitris,  Licet  plus  vos  ditiffcns,  minus  diligar, 
Quod  h:ib(:0  inborc  impcndo,  et  ipsc  snperimpcni^ar 
pro  vcstris  .inini.Ums  :  pcir«»c;a  oti'»  •' 'cdio   uv.u 


Sn3  PRIMASII  ADRIMETAM  EPISC.  564 

Christi,  FPiam  designavit.  Habemus  auiem  thesaurum  A  depeimus.  In  iribuljtioiiili.is  ni  opprobriis.  Illi  iribiH 

iaiionibns  non  dcficiebaiit.  Nos  «eni  si  non  Inuilaniur, 


iitum  in  vohis  fictilibus,  ut  sublimitas  sil  virtutis  Dei^ 
et  non  ex  nobis,  Thesaurum  gr.itis  spiritalis,  qna 
sigiia  racinuis,  tn  frag  li  corpore  bajulainu< ,  in  quo 
etiam  frequenier  cutn  alios  sauenius ,  ipsi  infinna- 
inur,  ut  qune  facimus,  non  nostra  virtute,  vel  nostris 
meiitis ,  sed  sublimitalis  Dei  esse  iiitelligaiur.  In 
omnibtts  tribulationem  pntimiir,  Tribulutionem  persfe- 
futiouum  vcl  laborutii.  Sed  non  angustiamur»  CaBdi- 
bus  vel  opprobriis.  Aporianiur^  scd  non  destitvimur  : 
verseeutionem  patimitr^  sed  non  derelinquimur»  Per 
eonsolationem  spei  non  destiiuimur.  Dejicimnr,  sed 
non  perimus.  Usque  ad  desperaiioneni  vit»  Tcnimus, 
sed  non  morimur  :  et  eisi  moriamur,  non  perimus. 
Semper  mortipeationem  Jesu  in  corpore  nostro  ctmtffi- 


deficimus.  Sed  licet  is  (jui  foris  esl^  noster  homo  eor^ 
rumpitur  :  tamen  is  qui  intus  est ,  renovatnr  de  Sa  m 
diem.  Licet  corpus  tribiilaiiombus  et  pa^sionlbus  ror« 
nimpatur;  scd  nnima  spe  futuroram  quotidie  coof-T- 
tatur  ad  oinnia  toleranda.  1d  tnim  quod  m  praeMentk. 
est  momentaneiim  et  teve  tribuUaionis  nostree.  Quaiil«- 
vis  poena  praesens ,  et  quandiulibet  fH*rseveraus«  stA 
comparationem  iminens»  et  aBt«ni»  gloriae,  etfacilit, 
et  brevis  esl,  sicuialibidicit:  Cxi>timo  eniiii  quiKl  iioa 
sint  condigiix  passiones  liujus  lemporis  ad  futuraui 
gloriam  quae  revelabitur  in  uobis.  Supra  modum  i» 
sublimiiate.  Qula  nec  c  mparatio  esse  pote^t.  ^ter* 
num  gloriw  pondus  operatur  in  nobis,  Quia  illtid  leve 


ferentes  :  ut  et  vita  Jesu  in  corporibus  nostris  manife-  B  diieral,  ideo  bic  |  ondus  posuit»  servaiis  meiapliorain 


sietur.  Mortificalionem  tribulalionum ,  sicui  alibi : 
Qiiotidie  morior  per  Testram  g^oriam  :  .'i  eni!ii  c<*ro- 
inorimur,  et  convivemos.  Illi  aotem  qui  non  cummo- 
riuiitnr,  nec  conTiTcnt.  Semper  enim  nos  qui  vitimus, 
in  mortem  tradimur,  Qtii  sumus  iu  corpore.  Vropler 
Jesum  :  ut  et  viia  Jesu,  Si  patiauiur  pro  corpore  ejns 
quod  ille  pro  nobis  passus  est,  et  vlt.im  Jesu,  boc 
et,  incorniptibititatem  acc  piet  caro  nostra  morta- 
lis  ,  ut  fiat  imniortalis.  Manifesletur  in  carne  nostra 
mortali.  Quia  nonduro  npparuit  quid  erimus,  vel  per 
iios  illios  potetitia  innotescai.  Ergo,  Nnni]uid  ergo? 
Mors  tfi  iio6t<  operatur,  vitaaulaminvobis  ?hicrep2i 
eos  quia  crediderunt  falsis  apostotis,  dicentihiis  Id- 
circo  P.>uluin  perseculionibus  subj  cere,  quia  mino- 
ris  sit  fidei,  se  Tero  per  fideiu  trifliilari  non  p^sse.  ^  factam,  atemam  in  eoelis.  Quia  lioc  coipr»rale  qoaU 


stater.Y.  Non  contemplanlibus  nobis  4f^ce  videntur^  sed 
qucB  non  videniur.  Quce  enim  videntur,  temporalLi  sutsi  : 
quce  autem  non  videntur^  ccterna  suttt.  Noo  conside- 
ranUbus  ncc  bona  qux  Tidentiir,  nec  mala  :  «fuia 
neutrum  eorum  xternuin  esi. 

Cap.  t.  Scimus  enim  quoniam.  Quasi  aiiqu'8  d  ico- 
ret :  Si  in  liac  vita  bxc  paiior,  qnando  isia  a<  cipiain, 
qiii  morior?  idt^o  incipit  gloriam  resun ectionia  osieo* 
dere.  Si  terrestris  domus  nostra.  Iloc  est,  corpus,.  ^uiid 
de  terra  faciom  est,  et  in  quo  in  lioc  saeculobabiiamo^ 
Ilujus  habitationis  dissoivatur.  Si  ante  adTentoin  Do« 
mini  dissolvatur,  Tel  pasbionibus ,  vei  condilioiie  na* 
tur».  Quod  asdi^cationem.  Ipsam  iiicorruptionero.  Et 
Deo  kabeamus,  Quia  iuunortalein.  Donuun  non  i 


Ohtendit  ergo  econtrariose  non  prop'er  infidelitaiem, 
sed  propler  fidetn  bxc  pati  :  illos  vero  cauj;am  odii 
non  liabere,  per  a.!ulatioiiem  et  desidiam,  sicut  ail  ad 
tialatas:  Ul  crucis  Cbristi  persocutioiiem  non  patian- 
tur,  ideo  cogunt  vos  circiimcidi.  Habentes  autem  «iim- 
detn  spiritiim  ftdd^  sieut  scriptum  es*.  Quem  David  ct 
rebqui  patriarchae  vel  propheix  :  quia  cx  fide  qua 
nos  Tivimus,  una  eademqnevixerunt,  incarnaiiouem, 
passioncm,  rrsurrectiotieiniiue  Chribii  cridiiiies  fu- 
luram,  quam  iios  cre^liinus  faclatn ,  usque  ad  ipsum 
fiaptislam  JoAiineiii.  Credidhpropttr  quod  locntus  sum : 
et  nos  credimus  propter  qnod  et  loquimur,  Hoc  tcsti- 
monio  probat  sc  credere.  Si  enim  iile  ideo  locutus  est, 
quia  credidit  (ueiuo  etiim  aliis  sanx  mentis  afOnuat, 


inanu  corporali  dicilur  factum  :  boc  ipsum  ergo  spi- 
r  tale  per  spiritum  fiet.  Nam  etin  hoc  ingemisciusuSf 
habitationem  nostram  quoe  de  cmlo  est.  Ingeniiscimus, 
pro  quo  iaboramus ,  quia  nemo  siiie  gemitu  labtmt : 
sicut  partus  j>onitur  pro  doiore.  Superindui  cupientetm 
Sumus  ergo  nliquid  iiukiti ,  ut  superiirliiamur.  Ss 
tamen  vcstt  i^non  nudi  inveniamur.  Si  tamen ecs|)oliati 
cor|>or(\  non  iiudi  hiveniamur  ab  opere.  Nani  et  qui 
sumiis  in  hoc  tabernaculo^  ingemiscimus  Ifraroii,  eo 
quod  noiumus  ejspoliari,  sed  supervestiri.  Naih  et  quod 
Tivi  fuerint  iiiventi  in  advenlu  Domini ,  boc  ingeroi* 
scuntetlaborant,  utnonexspoMeuturabignecum  pec- 
catoribus  :  sed  cum  juSiis  inimortalitale  superiudui 
mereantnr.  Ut  absorbeatur,  QuOii  absoriietur,  uon  ap- 


quod  ipse  non  cr.  dii),  ergo  et  nos  qui  loquimur,  in-  ^  parct  quamvis  sil:sicut  rerrum,  si  mitlalur  iii  ignein. 


quit,  crediii.us,  qui  eiiam  propterea  iribulamur,  quod 
illi  eredideruiitfuturum,  noscredimus  factum.  Scien^ 
les^  quoniam  qui  suscitavit  Jesum.  Firmissime  le- 
nentes  :  baec  est  perfecia  fides ,  a  qua  nec  morie 
divellimur.  El  nos  cum  Jesu  suscitabit  et  constituel 
rohiscum.  Simi'itcr  susrimbil ,  si  pro  eo  moriamur. 
i^iimta  fm*in  propier  vos.  Umnia  id.o  p:itiniur,  quia 
perfecte  snluiein  vcstram  curamus.  Illi  >ero  propler 
liogrigentiuni  suam  iiiliil  lale  patiui  t  r.  Vt  graiia 
ubundans  pcr  multos  graliarum  actioue  abundet  in  glo» 
fiam  Dei.  Ut  i  er  mullitudiiieni  cn^detiliuiu  ,  propicr 
ahuiidaiitein  gratiam,  el  gratiaruiu  aclio  abutsdet  iu 
^luriaro  D  i.  Propterauod.  ld<o  noti  C"ssamus.  Non 


el  nianenie  iuateria  totum  ignis  sil :  quia  ipsum  fer- 
riim  8,  lendorem  et  calorem  ignis  assumpsiL  Qnod 
mortale  est.  Quasi  langens  corpus.  A  vita.  iEterua 
Qui  autem  efficit  nos  in  hoc  ipsum  Deu$.  Deum  die  t 
boc  facere,  ne  cui  iiicrcdibile  viderelur.  Qui  dedii 
nobis  pignus  spiritus.  Qui  j.im  nobis  pignus  dedit  spi- 
ritum,  ut  scianius  qu'a  te^iplutu  sui  spirilus  periro 
non  paiiiur,  et  ut  quod  1  >quimur«  Ipsius  es^e  creda- 
tis.  S(M|uiiur :  Audciueb  igitur  sem\er^  et  scieniee  qwy» 
niam  dum  sumus  in  corpore»  Id^o  audenius  sperare. 
Peregrinumur  a  Domiito.  l^ere^rinamur,  quia  adbuc 
non  sumus  in  harredilale  paterua;  ciigo  ut  iierfgriiii, 
non  debemus  de  bujus  saecoli  rebus  oiagDopcro  cii* 


561  1M  EPISTOLAM  11  AD  CORiNTillOS  COMMBiNTARIA.  50i 

Tisibiiis  gloria  e? acualur  per  gloriam  ExangciU  :  sed  A  niiimur.  A  elaritaU.  A  gloiia  prxsenii,  qux  rod  fiM- 

tur,  seJ  proficitad  futufain.  Inclaritaiem,  tanquam  a 


Ita  eTaeuaiiir  ut  proiiciat»  t»icut  inranlia  evacuatur  in 
JtiYeiituie,  et  seuien  in  fructn  :.nielior  quidein  frucius 
■ttiiiiie,  aed  uunquani  sine  semiDe  frucius;  et  non 
peril,  sed  muliiplicatur  aeiiicn  in  fruclu,  sic  evacua- 
lor,  «cnt  ipse  dicit  in  prima  prophetiam  et  scientiam 
destnieDdas,  dicens:  Cuni  venerit  quod  perfectum 
«•1«  evacuabitur  qnod  ex  parte  est.  Quomodo  non 
flMfta  mm9tralioSjnriiu$»  Sicot  enim  iDJoria  fit  Veteri 
TeHaneDto,  si  dicatur  noD  ab  eodero  Deo  condituro 
a  <|oo  NoTiim  ,  ita  Novo  fit  injuria  si  Veieri  compara- 
twr.  Eril  in  yloria?  Nostra,  quae non  eTacuatur,  quia 
perfecta  est.  Nam  ti  ex  miniiterio  damnationit  gloria 
eil.  Exposuit  roifiistralioDem  nM>rti8.  Uulto  mayit 
nkundai  minitterium  juttiiia  fn  gtoria.  Qua  justitia 


Domini  Spiritu.  Gloria  iri  gloriaro. 

Cap.  IV.  Ideo  habentet  hane  ministrationem.  Apo- 
8:olatu8.  Juxta  quod  mitericordiam  conticuti  tumus. 
Quia  per  nos  idoiiei  tanio  minislcrio  non  eramus , 
misericordiaro  iliius,  qnac  nos  prxvenit,  jugiler  im- 
plorarous.  Non  de/i  imut.  Nou  deficinius  iaomnibus 
tribula  ionibus.  Sed  abdicamut  occuUa  dedecorit^  nou 
ambulantet  tit  attutia,  Per  graliam  Dei  abjiciinus  ab 
horoiiiibus  occulla  viliorum.  Dedecus  est  euim  Ciiri- 
stiano,  dedecorose  vivere.  NtqueaduUeraniet  verbum 
Dm.  Sicut  illi  qui  iaetificant  honiines  verbo  Dei ,  scr- 
monem  vilem  admisceuly  et  per  terram  repuiit,  ex- 
cueando  peccala  per  adulatiouem.  Sed  in  manifetia' 


jfislifieat  gratis,  vel  exspectat  ad  pcBDitenliam.  In  ^tione  veritaiit  ^  comnundaniet  notmeliptot  ad  omnein 


gloria  aeterna.  Nam  nec  glorificatum  eti  quod  ctaruii 
M  kae  parte,  propter  excellentem  gforiam,  Ad  compa- 
nlionero  gloriae  Evangeiii  oburobratur  gloria  legis  : 
SBCul  orto  sole  luroen  locernae  cascaiur,  cum  tamcD 
sao  lempore  magDom  videaiur  habere  fulgorem.  Hoc 
ostendit  Doroiuu8,  curo  asccDdens  id  moDteni  solus , 
spleBdore  soiis  dicitur  radiasse  :  cum  tamen  Moyses 
d  Elits  visi  in  g^oria  referaniur,  et  ideo  vox  Patris 
ipearo  jam  solum  audire  nos  prscepit.  Si  enim  quod 
OMeuaiurt  per  gloriam  ett^  mulio  magit  quod  manelf 
ifi  fflaria  eti.  Si  evaciianduro  per  gloriam  datum  esi 
Tesurocntuln ,  quomodo  dod  manens  in  gloria  eait? 
Udbeniet  igiiur  taiem  $,  em.  Talem  spem  gloria ,  qttas 
per  fidero  ambulamus.  MuUa  fiducia  uiimur.  ki  eo 


eontcientiam  hominum.  Sed  ita  maniresturo  esl  ora- 
iiibus  verum  esse  quod  dicimus,  ut  etiam  eoruro 
eonscieDiia  testimonium  Dobis  perhibeat,  qui  resi- 
stuDt.  Coram  Deo.  Coram  Deo  hoc  fadinus,  doo  propter 
homines  :  quamv'8  ex  hoc  ipso  et  homiiiibus  placea- 
mus.  Quod  ti  etiam  operium  eti  Eranye'ium  notlrum, 
in  hit  qtu  pcreunl  eti  opertum.  Quasi  aliquis  illi  dixis- 
set:  Sed  vestram  prjudicationem  noo  omue^  iutell  - 
gunt.  Sed  infideles ,  ioqoii,  vel  pseudoaposloli  non 
iutelliguuL  Naro  credentes  Deo  revelante  iDielligunt. 
in  quibut  Deut.  In  pseodoapostolis.  Hujut  toiculi 
exrcseavU  meutet  infidelium,  Potest  sic  accipi  Deus 
saiculi,  quomodo  princeps  roondi  :  qoia  ipso  sihi  in 
iiifidclibus  vindicat  priticipatum  :  sed  propier  caloro- 


qnod  idoneos  dos  fecerit  Deos.  Et  non  ticui  Mogtet  C  niaiites  iu  pronoDtiandom  est  ot  dicamos ,  Dt  um 


p  nebai  velamen  tuper  faciem  tuam.  Jam  nos  non  sic 
fbcimus,  quia  hic  omnes  gloriam  vldent  Christiahi. 
l/l  Aoii  intendereni  fUH  Itraei  in  faeiem  ejut.  Usque 
mI  re?eLiiioDrro  ejos  :  sic  et  lex  dou  iDtelligiiur, 
niqae  dom  iu  ftne  ejos  Christo  eredator  :  quia  Ipse 
cil  fiots  logis ,  quo  Dobis  est  penreDieodom.  Quod 
aeaeuaiuf,  VehmeD  Id  fioe,  et  dodc  Id  Christo.  Sed 
ckiuti  tuni  tentut  eorum  utque  in  hodiernum  diem. 
Nbi  eniro  credideritis,  non  intelligeti^.  Idiptum  vela" 
men  inJectione  Veterit  Tetiamenii  manei.  Cujos  ille 
•guraro  gestabat  in  facie.  Non  revelaium,  Quandiu 
BOfi  credit  Christo.  Quod  in  Chritto  evacuaiur,  Qui 
e-t  flnis  legis.  Sed  utque  in  hodiernum  diem^  cum  itgi- 
imr  Mogtet ,  velamen  eti  positum  tuper  cor  eorum, 
Ifnoraniix  io  cordibus  Judxoruro.  Cum  ati/£m  con^ 
wnu$  fuerit  ad  Deum  ,  auferetur  velamen»  Aliquis  cx 
iltis  qoomodo  MoySfS  convertebator.  Dominut  autem 
a^tut  eti,  Nihil  in  illo  obscurum ,  neque  composi- 
loni ;  libcr  estspiriius,  et  Idcirco  non  potest  velamen 
orcipcre,  sed  roagis  ipse  revelat.  (Jbi  autem  Spiriiut 
Dwmni^  ibi  Ubertat.  Qui  autero  Spiritum  Doroini  ha- 
bet,  omnia  libere  conspiiit  :  Spiritus  eniro  omnia 
ocrutatiir.  Not  vero.  Fideles.  Omnet  revelata  facie. 
fion  pauci,  sicut  Moyses.  Gloriam  Domini  spfculantet. 
Evidenter  et  ciare  Doroiiii  gloriaro  intelligirous,  vel 
Hdc  cernirous.  In  eamdem  imaginem.  Quaiu  Chrisius 
ootiodit  in  iiionte,  sicut  alibi,  Qui  transforroabit  cor- 
pos  kumiliutis  iiostrx.  Trantformamur,  Quotidie  iU 


Dientes  infideliuDi  hujus  sa:culi  excxcasse  merito  in- 
fideliuium,  sicut  ipse  Salvator  ait:  In  juJiciuiH  veni 
Id  mundum,  ut  qui  vident  exc  fiant.  Cl  ipse  Apo^to- 
Iu8  dixit  alibi :  Quia  non  crediderunt  veritati,  miitct 
illis Deus  spiritum  erroris  :  q<ia  |iermit<it  dtri  non. 
credentibus  sibi  :  sicut  si  medicus  apgrum  inobedienr- 
tero  descrat,  ipse  ei  dicitur  xgritudinem  prolongasse, 
cum  tot«im  fjos  sil,  qui  eum  audire  contempsit.  Si 
Unien  riirsum  obediat ,  veniet  ad  s.llutero.  Ut  non 
fulgeat  illuminatio  EvimgeUi  glorias  Christi.  Quia  c^eci 
sunt,  clare  lucentein  so'em  videre  non  possuiii.  Qui 
ett  imago  Dei.  Sive  iinngo  expressa  8iibstautiai,  sive 
quia  sine  peccato.  Non  enlm  notmetpsofi  prcedicamus: 
ted  Dominnm  Jetum  Christum.  Qiii  cnitn  propria 
D  commoda  quaeril,  non  thrislum  piaedicat,  sed  se  : 
sicut  qui  suo  veiitri  descrviunt.  Not  autem  tervot 
vettrot  per  Jetum.  Qiiia  vcsiris  commodis  servimus 
per  exeinpluni  ejus  qui  forniaiii  servi  suscepit  :  noii 
propter  avaritiam,  necgloriam.  Quoniam  Deut,  qui 
dixit  de  tenebrit  iucem  tplendescere.  Contra  omnes 
Ininiicos  Veteris  Testameoii.  Qui  iUuxU  in  cordibut 
not  rit.  Priiuo  per  Chrlstum,  ut  per  nos  alios  illumi- 
UQrei.  Ad  iUuminationem  tcientio!  clariiatit  Dei.  Ma. 
nirestationero.  In  facie  Chritti  Jesu.  In  persoiia 
CbrisLi.  Scd  ft  lioc  adverle,  quod  hic  Trinitatein  in- 
dicavil.  Deus  qui  dixit  de  tencbris  lumen  splende- 
8cere,Spiritussanctu8inlelUgiiur,etadilluniiiialionein 
scieuti»  clar  talis  Dci,  Pairem  agnosee.  lu  facie  le»a 


9C3  PRIMASII  ADRUMETAM  EPfSC.  564 

Cbristi,  FPiam  destgnavit.  Habemus  auiem  thesaurnm  A  depeimut.  In  tribulalioiiib:iS  «t  opprobriis.  Illi  iribiH 


utum  in  vabii  ficlllibut,  ut  tublimitas  sit  virtutis  Dei^ 
et  non  ex  nobis.  TbesRurum  grniiao  spiritalis ,  qna 
sigiia  facinius,  in  frag  li  ci»rpore  bajulainu<« ,  in  quo 
eliam  frequenter  cutn  alios  sanenius ,  ipsi  infirma- 
mur,  ul  qune  facimus,  non  itoslra  virtuie,  vel  nostris 
meriiis ,  scd  sublimilalis  Dei  esse  iiitelligalur.  In 
omnibus  tribulationem  pntimiir,  Tribulationem  pers^ei- 
niiionum  vcl  laborutn.  Sed  nou  angustiamur,  Cmil- 
biis  vel  opprobriis.  Aporinmurf  scd  non  destitttimur  : 
vertecutionem  patimitrf  sed  non  dcrelinquimur.  Per 
eonsolationem  spei  non  destiiuimur.  Dejicimnr,  sed 
non  perimus»  Usque  ad  desperaifonem  viue  venimus, 
sed  non  morimur  :  et  eisi  moriamur»  non  perimos. 
Semper  mortifieationem  Jesu  in  eorpore  nottro  circirm- 


lationibtis  noii  dcficieliaiit.  Nos  vero  si  non  Inoffaniur, 
delicimus.  Sed  licet  is  qui  foris  est^  noster  honto  cor* 
rumpitur  :  lamin  is  qui  intus  est ,  renovatur  de  dke  t» 
diem,  Licet  corpus  tribiitatiombus  et  paf^tionibos  coiy 
ruinpatur;  scd  anima  spe  fuuironim  quotidie  coofT- 
latur  ad  oinnia  loleranda.  id  tnim  quod  m  prttsenU. 
est  momenlaneiim  et  leve  tribulaiionis  nostree.  Quaiita- 
vis  pobi>a  praesens ,  ei  quaiidiulibei  perseveraus^  ad 
comparationem  immens»  ei  aBleni»  gloriae,  etfacilit, 
ei  brevis  esl,  sicntalibidicit:  Cxi>timo  enim  qutid  ooa 
sint  condignx  passiones  hujus  lemporis  ad  ruturain 
gloriam  quae  revelabitur  in  iiobis.  Supra  modum  iu 
sublimitate,  Qula  nec  ci  mparatio  e&se  pote^t.  jEter- 
num  §loriw  pondus  operalur  in  nobis.  Quia  illiid  leve 


ferentes  :  ut  et  vita  Jesu  in  eorporibus  nostris  manife-'  B  diterat,  ideo  bic  |  ondus  posuil»  servaiis  ine:a)ihonua 


sietur,  Moriiflcalionem  tribulalionum ,  sicui  alibi : 
Qiioiidie  morior  per  vesiram  gioriam  :  .'i  eiiitn  coro- 
iiiorimur,  el  convivemus.  Ilii  aolem  qui  non  commo- 
riuntnr,  nec  conviyent.  Semper  enim  nos  qui  vivimus, 
in  mortem  tradimur.  Qiii  sumus  iii  corpore.  Vropler 
Jesum  :  ut  et  viia  Jesu,  Si  paiiauior  pro  corpore  ejns 
qiiod  ille  pro  nobis  passus  est,  et  vit.im  Jesu,  boc 
et,  incorruptibiiitatem  acc  piet  caro  nostra  morta- 
iis  ,  ut  fiat  imniortalis.  Manifestetur  in  carne  nostra 
mortaU.  Quia  nonduro  npparuit  qiiid  erimus,  vel  per 
lios  illibs  potetitia  innotescai.  Ergo.  Nnni]iiid  ergo? 
ilors  in  nobis  operaturfVitaauiminvobis?h\crepsii 
eos  quia  crediderunt  falsis  aposiotis,  dicentlNis  M- 
circo  P.iulum  persecuiionibus  siibj  cerp,  qoia  mino- 
ris  sit  fidei,  se  vero  per  fideiii  iriYNiIiiri  non  p'  sse.  ^  /arlam,  aternam  in  coelis.  Quia  boc  coipnrale  qoasl 


siaternr.  Non  conlemplanlibus  nobis^i^ce  videutur^td 
qwB  non  videntur.  Qute  emm  videntur^  temporalLi  iuul : 
qute  autem  non  videntur,  aterna  sunt.  Noo  cooside- 
ranlibus  ncc  boiia  quxvidentur,  nec  mala  :  quii 
n^utrum  eorum  aeterninn  esr. 

Cap.  ▼•  Scimus  enim quoniam.  Quasi  aliqus d ee> 
ret :  Si  in  liac  vita  bxc  paiior,  qoaiido  isla  ai  cipian, 
qiii  morior?  idt^oincipii  gloriam  returt  ectioiilt  oitea- 
dere.  Si  terrestrisdomus  nostra.  Iloc  esi,  oorpttS,.^iifld 
de  terra  faciom  est,  et  io  quo  in  lioc  sxculo  babiumai. 
Ilujus  habitationis  dissoivatur.  Si  ante  adventoro  Oo« 
mini  dissolvatur,  vel  pasbionibus,  vei  conditiooe  iia- 
turae.  Quod  asdificationem.  Ipsam  iiicorrupiionem.  Et 
Deo  kabeamut,  Quia  immortalein.  Domtun  non  i 


Ohtendii  ergo  econtrariose  non  prop'er  infidelitaiero, 
1^4  propler  fidem  lixc  pali  :  illos  vero  cau.^am  odii 
iion  habere,  per  aJulationem  et  desidiam,  sicut  ail  ad 
tialntas :  Ut  crucis  Cbristi  pirsocuiioiiem  non  pati.in- 
tur,  ideo  cogunt  vos  circiimcitli.  Habentes  autem  eum- 
dem  spiritum  fidei^  sieul  scriptum  es'.  Qnem  David  ct 
rel:qai  patriarchae  vel  propbeix  :  quia  ex  fide  qua 
nos  vivimus,  una  eadeniqfte  viNerunl,  incartialionem, 
passioncm,  rrsurreciioiiemtiue  Chrisii  cridriiles  fu- 
lurain,  quaiii  nos  cretliinus  r.iclam ,  usqne  ad  ipsum 
fiaptistam  Joannem.  Credldi^pvopttr  quod  locnlus  sum : 
et  nos  credimus  propter  qnod  et  loquimur,  Hoc  tcsti- 
monio  probai  se  credere.  Si  enini  illeideo  locutus  est, 
quia  credidit  (oeino  eiiim  aliis  sanx  meiitis  affirinat, 


manu  corporali  diciiur  factum  :  hoc  ipsuiii  ergo  spi- 
r  tale  perspirilum  fiet.  Nam  etin  hoc  ingemisdatus, 
habitationem  noetram  quce  de  cmio  est.  Ingeniiscimus, 
pro  quo  laboramus ,  quia  nemo  sitie  gemilu  laborat : 
sicut  partus  j>onitur  pro  dolore.  Supermdui  cupientei. 
Sumus  ergo  aliquid  iiitiuti ,  ut  superiiriuamor.  Si 
tamen  vcslt  j,  non  nudi  inveniamur.  Si  tauien  ecs(>oliatl 
corport^,  non  iiudi  inveniamur  »b  opere.  Sam  et  qui 
sumus  in  hoc  tabernaculo^  ingemiscimus  ^ratati ,  eo 
quod  nolumus  ejispoliari,  sed  supervestiri.  Naih et  quod 
vivi  fuerint  iiiventi  in  advenlu  Domini ,  boc  ingenni* 
scuntetlaborant,  uinonexspolien^urabignecom  pec- 
catoribus  :  sed  cum  jos.is  inimorlaliUle  superindui 
mereantur.  Ut  absorbeatur.  Quod  absoritetur,  noii  ap- 


quod  ipse  non  cr.  di'),  ergo  et  nos  qui  loquiinur,  iu-  ^  paret  quamvis  sil:sicut  rerrum,  si  millatur  in  igiiem. 


quit,  crediiiius,  qui  eiiam  propterea  Iribulainur,  quod 
illi  credideruiit  futurum,  noscredimus  factum.  Scien*- 
ifSf  quoniam  qui  stiscitavit  Jesum.  Firmissime  le- 
nentes  :  baec  est  perfec:a  fides,  a  qua  nec  mone 
divellimur.  El  nos  cum  Jesu  suscitabit  et  coiistituet 
robitcum,  Simi'itcr  susiiiabit ,  si  pro  eo  moriamur. 
Omnia  enim  propier  vos.  Ornnia  idro  pntinuir,  quia 
perfecte  salntem  vcstram  curamus.  Illi  vero  propier 
liogligentiam  siiam  niiiil  tale  patiin  t  r.  Vt  graiia 
tibundans  pcr  multos  graliaium  aclioue  abundet  in  glo» 
fiam  Dei.  Ut  |  er  mallilndineni  credeiilium  ,  propicr 
aliuiidaiilem  gratiam,  el  grallaruiu  aclio  abuiidet  iii 
^loriam  Di.  Propter  attod.  ld<o  noii  Cfssamus.  Non 


el  nianenie  materia  toium  ignis  sil  :  quia  i|>siitn  fer- 
riim  8.  lendorem  et  caloreui  iguis  assumpsiu  Quod 
moriale  esL  Qiiasi  langens  corpus.  A  vita.  i£teriia 
Qut  autem  eficil  nos  in  hoc  ipsum  Deus.  Dcuro  dic  t 
hoc  facere,  ne  cui  incrcdibile  videretur.  Qut  dedit 
nobis  pignus  spiritus.  Qui  j.im  nobis  pignus  dedit  spi- 
riliim,  ut  sciamus  quia  te:i  pluin  sui  spirilus  perire 
non  paiiiur,  et  ut  quod  I  >quiinur,  ipsius  es^e  creda- 
lis.  Sei|iiliur :  Audcutet»  igitur  semj^er,  et  scientee  qw}" 
niam  dum  sumus  in  corpore,  Ideo  audemus  sperare« 
Perfgrinumur  a  Domiito.  Perej.rioamur,  qiiia  adbuc 
non  sumus  in  ba^redilale  palerua;  eigo  ut  (leregriiii^ 
non  debemus  de  bujus  saeculi  rebus  migaopcre  ctt« 


rOS  IN  EHSTOLAM  11  AD  CO^LNTHIOS  COMMENTARU.  [;C9 

tire ,  9td  necc^sariii  coiUeiili  oiune  desideriuiii  el  A  <^(us  «l  •  Ego  noii  poiui  voU:»  loqui  quasi  splriialiliiit. 
stu<liiun  babeaniHs,  qu«»nKnio  atl  pairiain  'peiyenire 
I<tib6iiiiiis.  Per  fidem  eniin  ambuUimut^  ei  non  per  spe^ 
^em.  Fiiie  adbiic  sp(T;iniu8 ,  noniluiu  specie  po^side- 


flhQS.  Audimm  autem ,  ei  bonum  voluutaUjn  hubemui. 
TrorsHS  aoilenler  boc  eligim  8,  siculalibi :  Desideriuiu 
Siabefis  dissoWi  ei  CMm  Cbrisio  es&e  niulto  niagis  nie- 
-flius.  Muyis  per^grinari  «  corpore.  Beue  pereg:  inari  : 
^4uia  ad  eum  snmus  iteruin  regressuri.  (^i  prmenlei 
,^U!i>a4  Dew^,  I|le  ubiqiie  praesens  est  :  sed  iios  iili 
«MC  ipagis  sumus  quodammodo  prxseiKes,  cuiii  car- 
^piU  fuerimus  fragililat^  sejuncii.  Ei  ideo  contendimuf^ 
^iu  absenip  sita  preemtes^  placcre  HU.  Jaq)  t>les  c  ii- 
«eodiuias  esse  modo  actu ,  quales  fuluri  sunius  in 
r^gBo  substantia  iiicorruplibiles,  siiie  diibio  ei  pcr- 


Desctndebat,  cuui  diceb-4  ;  r^cque  euiiii  in<iicavi  iiie 
scirc  aliquid  iiiler  vos,  iiidi  Ctirisuim  Jfsum,  et  huue 
crucifiium.  Charilas  enim  Christi  urget  no$.  IJiTe»e 
est  nos  aliqiiam  pnrlem  ejus  repeuderc  ciiaritaii,  iii 
pro  fjns  (orporc  {»a  inmur,qui  mori  pro  noatra  morte 
dignalus  est.  Judicantes  hoc.  Recogitantes^sivearbi^ 
traules.  Quoniam  si  unus  pro  omnibus  mortuus  eht^ 
erijo  umnes  murtui  sunt.  E(  pro  omnibus  mortuus  eU 
Chrittus.  Solus  iuvenlus  cst,  qui  ut  imniaculaia  ho- 
siia  pro  omnihus  morerotiir,  |»ro  «ms  qui  cranl  nioriui 
iii  peccaiis.  Ut  et  qui  vivunt,  Ei  debpinus  vit;iin  no^ 
sirain,  qui  enm  iii  nobis  sua  morte  reddidiL  Jam  non 
sibi  vivant^  sid  ei  qui  pro  ipsis  mortuns  est,  Si  quis 
suas  vuluuiatcs,  ct  nunj)ci  facit,  s.bi  vivil ;  umle  Do- 


feeti.  Omnes  amrn  nos  manifesiari  oport^tante  tribunal  B  miiius  :  Si  quis  vult,  iuquit,  ^)ost  me  ycnire,  alncget 


^ftrint.  Pfo  magnittrdine  potesta  is  et.jiidicis»  niagni- 

SJido  tribunalis  et  judicii  aestiinanda  est :  quanio  eiiim 

«iiajor  putestas  judicis,  tanto  mnjor  terror  jqdicii  sit, 

necesse  est.  Ul  referat  unusquisque,  Recipiat.  Propria 

^Wforis^  proui  gessit,  Quid  est  secundum  ea  qux  per 

^•rpas gessit ,  nisi  secundum  ea  qu;R  gessil  eo  tcm- 

I  ore  quo  in  corpore  fuit?  Quia  de  resurre^tiuiie 

^nciat,  volt  ostendere  in  omnibus  animain  i>er  cor- 

pusoperatam  esse.  qumdiu  iu  corpore  vixiU  Nam 

aoima  sio^  corpire  peccai ,  corpus  sine  anima  iioii 

P**Ve$l.  Siv^malum^  mve  honum,  Disc^djtea  me,  ma- 

Irdtctl;  Teni  e,  lienedicll  Palris  mei.  Nolandum  quia 

{•(Ciia  mali  malum  dicitur.  Scientes  ergo  timorem  Do' 

Miitj  kownibus  suademus,  Deo  autem  manifesti  sumus. 


seipsiim ,  ct  reiiqu:i.  Et  rtsnrrexit.  Semper  morti 
rcsurreciifnem  jungit,propi(Tcalum  iain.  Itaquenos 
ex  hoc  ncminem  novimus  secundum  carnem,  Quia  illi 
vilerum  exempla  Coriuttiiis  propouebant.nemiucm  no-« 
vimus  carnaliter  circumcisum ,  et  carnale  sabbatum 
observanlem,  nullius  vcteris  sequimur  exempluin.  Et 
si  eognotimut  sccundumcariiem  Christum,  Eliam^iii»se 
Cliristus  cani  liter  circumcistis  est,  et  cuiu  Jud;cis 
ouiu  a  celcbravit.  Sed  posi  resurreciionem  ejus  Nu- 
vum  est  Testamentuin.  Sed  nuncjam  non  novimus,  Jam 
non  noviiiTUs  ulierius  passurum  Cliricitum,  qui  splri- 
tajjter  eum  post  resurreciionem  totiim  Dcum  esse  in* 
telligimus.  Si  fjua  ergo  in  Christo  nova  creatura,  vctcra 
tranuerunt.  Si  quis  novus  esi,  nova  iii  Chii  lo  crea- 


Scieiites  qum  us  sit  melus  judicii  Dei ,  bomiidbtis  C  lura,  iutelligat  omnia  veicra  suoiemporeessodisjun- 


luailenius,  ul  cavcant  in  eum  incidere.  Deo  lero  tfta- 
aiTc^i}  smiitts.  Si  quam  docemus ,  aliler  agiinus. 
Spero  aulcm  et  in  corucientiis  vettris  m-mifestos  not 
^«e.  Qaamyis  yoj^is  de  nobis  niale  suggeslum  sii » 
P*Mo  taiiien  quod  noii  recipiat  vestra  conscientia  de 
nobisa'iter  suspicnri  qiiam  novit,  nec  possit  magts 
ttliis  fidem  nccommodare  quam  sibi.  Non  iterum 
*^*tnetipsos  commendamns  vobis,  Qiiia  superius 
^i^erat  se  cominendatiliis  non  egere.  Sed  occasioncm 
^^mus  vobis  gloriandi  pro  nobis,  Conira  pstiido- 
sposiolos,  qui  eis  prinio  per  de  ractionem  odiuin 
^jO«  insereie  volebani,  ul  eis  fides  facilius  bahc.e- 
^**.  (/1  habeatis  ad  eos,  Quid  respondcats.  Qui  in 
fBt  t«  gloriantur^  et  non  in  corde,   Qui  cuiii  ad  fa- 


cin,  et  molo  iiovo  more  viveiidum.  Ecre  [arta  tunt, 
S(xuu(lum  Isaiam.  Omn  a  nova.  Qiiia  etiaiii  prvrcpia 
innovala  suiil,  dum  implentur  per  graii  ni  (.bri!»ii. 
Omnia  autem  ex  Deo,  Et  nova  et  vetera  ab  uiit)  Deo 
pro  divcrsitate  lemporumsunteffccin.  Quireconciliu' 
vil  nos. Qiiiaper  pcccaia ab  eo  fummus  aversi.  Sbi 
per  Chrisium,  Pcr  sanguinem  et  exemplum  Cliri.sti  : 
qiiia  ct  redemil,  et  docuit.  Et  dedit  nobis  ministerium 
reconcdiaiiunis,  Ut  et  nos  nlios  recouciliemus.  Quo- 
niamquidtm  Deuserat  in  Chritto  mundum  reconcilians 
sibi.  Non  solum  homo  < rnt  Christus,  scd  itD  us,  id 
est,  Di^tis  homo  sccuudum  praeseniiam  uLiqtiti  esi, 
nonsecuudumefreclum;  inChristo  aulcin  omiiis  ple- 
nitiido  diviiiitiiiis  i.  babiiat.  iVoti  repiitans  illitdelicta 


oeai  gioriantur  de  sua  justitia  et  noslra  infirmilaie,  *)  tpiorutti.llncest,  iuilulgciis  jiersolam  fi«lem,qu:egra- 


^*r\i\$  sui  testimonio  revincuntur,  sive  iii  carna- 
'i^8  operihus  legis.  Sive  enim  mente  excedimu", 
^^  :  sive  subrii  sumus,  vobis-  Qiiidam  dicunt,  sive 
'**Per  bomlnem  sapimus,  idesl,inexstasisuuius,Deo: 
W^  plus  est  quam  bumanum  quod  loquimur  :  sive 
>^osiro  sensu  loquiinur,  vobis.  Mente  exccilere  dicitur 
^^tor,  qunndo  alia  et  spiritalia  loqiiilur  :  ut  bealus 
^*>^Qnes  :  In  principio  erai  Yerbum,  et  reliqua.  So- 
^''te  loquebatur,  quando  se  humiliahnt  dicens  :  Ver- 
^*iui  taro  fariiim  est;  qiiod  eliamsigniticahantangeli 
^^  scj\a,qiijin  viditJacub.ascendeuteset  de^cendcn- 
^.  id  est,  doctores,  ut  ipse  beatus  Paulu»  asrende- 
^t,  cum  diccbat :  Sa|ueutiam  loquimur  iiitcr  pcrfc- 


tisdoiiata  cst.  Et  posuit  in  mtbis  verbum  reconciliatO' 
nis,  Prai!dication«!m,ut  pro  Clirisio  iios  reconcilieimis 
bomines  Dco.  Pro  Christo  ergo  tegatione  fungimur, 
Ciijus  vice  le;:a(i  siiiiiiis  Dei.  Tanquam  Deo  exhortante 
per  nos.  Non  ex  iiohis  dicimus,  scd  Deus  jicr  nos  io- 
quitur.  Obiecramns,  U\  est,  Inuquam  vos  Cliristus  ob- 
SLtiiei.  Quid  recdiiriruiri  Deo?  qnia  iiiimici  eranius  : 
nomo  cnim  lecom  iliatur,  iiisi  cx  iuimici.iis.  luiiiiicos 
nulein  iins  nou  tiatura,  Sv!«l  ptcca^a  fecerunt:  unde 
iiiiiniciilius,  iiiileservi  peccali.Quomodonutcm  re^ 
coiiciliauiiir,  nisi  solvatur  quod  inieruoset  ipsuin  se- 
parat,  hoc  est,  percatu  u?  ct  idco  mediator  Dnminus 
Lhribtus^  qui  facius  cst  sacriliciuiii,  prO  peccnlo  olT<e- 


867  PHINAfin  ADRUMETANl  CPISC.  m 

reiM  •elpsnm.  Pro  Chri$toneondHammiDe9,  llocest,  A  dicaiar  a  yobis,  Fances  ejus  dulccdinis,  el  toliit  desi- 


vice  Cbristi  rogiimiis,  ut  conTertaminl  et  credatis. 
Kum  ^ui  HOH  Hooerat  pecealum.  Deus  Pater,  scilicet 
Filium.  Pro  nobit  fecit  peecatum,  Id  est,  sacrificium 
pro  peccato  pro  nobis  peccatum  fecit.  Uostia  oblata 
propeccaio,  peccattim  dicebaiurin  lege,cum  nihil 
peccarel,  sient  scriptiim  cst :  Et  impotiet  manus  su- 
per  cnpm  peccati  sui.  Pcr  quorum  sanguinem  san« 
guis  ille  qui  pro  nobis  efTusus  est  praefigurabatur. 
ita  et  Cbristus  pro  peccaiis  noslris  obtatus,  peccati 
nomi^n  acrepii.  Ut  nnt  effiteremurjustitia  X^W.Non  no- 
filra.  /n  ipto,  Nop  in  nobis. 

Caf.  vi.  Adjuvantetautemexhortamurvos.  VerboDei. 
Ne  in  vacuum  gratiam  Dei  recipiatit,  In  vacuum  gra-< 
liain  Dei  recipit,  qui  cum  Dci  ^ratia  non  laborat,  nec 


derium.  In  Spirilu  sancto.  Id  esi,  ita  nos  ejas  dono 
possamnsexhibere,8i  nos  cjus  dono  dignos  praepare- 
mus,  et  lemplum  suum,  quod  mandavit  in  baptismo,  mm 
violemus.  In  ckaritate  non  ficta.  Cbaritas  sane  non  ficia 
est,  si  omnia  qux  nobis  fieri  volumus,  aliis  raciamus, 
sicut  ait  sancius  Joannes  :  Non  diiigamus  verbo  ei 
lingua,  sed  opere  et  veHtate.  In  hoc  qooqae  oon  I- 
cu  estcbaritas,  si  delicta  elculpas  benigno  affecta 
in.rratribos  casligemo^.  In  verbo  veritatis.  Verbom 
veritalis  vcrbum  est  Chrisii,  quod  ex  Scripturis  pro- 
fertur.si  tamen  apte  proferatiir  :  et  verendum  ne 
forte  raciamus  de  veritate  meitdacium,  vel  illad : 
Noliie  menliri  invicem.  In  virtute  Dei  per  arma  j«- 
stiiiw.  In  virtute  Chrisii  per  arma  jostiti»  adversua 


adjungit  siudium  suum,  ut  possit  Dei  prsecepta  ipso  B  diaboluro  dimicamus  :  sive  io  virtute  Dei,  qiii  per 


adjutore  implere  :  qiii  non  novus  est  in  Novo  Tesia- 
mi'nio,  ct  novam  viiam  sectatur,  cui  nibil  proficit 
graiia  DtM.  Nam  ad  Galatas  idem  dicit :  Non  abjido 
'  graiiam  Dei.  Ait  enim,  Deos  per  prophetam  l«aiam« 
Tempore  dcccpto  examdivi  Se^et  in  diesalutis  adjuvi  te, 
Nihi  adexaudicndum  tempusncceplum,  et  dies  sa- 
liiiis,  iii  bac  vita  est,  sicul  ait  Salvator  :  Ambulate 
dum  lucem  liabetis,  ne  vos  tenebrje  comprehendant. 
Ecce  nunc  tempus  aeceptabite,  Sicot  alibi  :  Ergodum 
lempus  habemuB,  operemur  bonum.  Dies  auiem-di- 
eitiir  vita  haee,  quia  apta  esl  ad  operandam,  et  eon- 
«lodittir  nortejudicii,  inqua  nemo  polerit  operarl. 
liaec  vita  et  aesias  dicitur ,  in  ciijus  comparalione 
formicae  dicuntor  htemem  S|)erare  venturam.  Ecce 


»rma  legis  diaboium  superavit.  A  dextris  ei  a  nni' 
stris.  Nei|ue  prosperis  elevemur,  nec  frangamiir  ail- 
versis.  Per  gloriam  et  ignobilitatem,  Glorla  virtutum, 
Ignobilitate  carcerum.  Per  infamiamet  konam  famom. 
Omtiia  haec  per  patientiam  aequaliter  ducamus,  nee 
exiollant  nos  taiidantes,  nec  dcjiclant  detrahentea : 
quia  necesse  e»i  nonnunquam  ntrosque  mentiri.  Not 
vero  ad  conscieniiam  respicieiiies,  nou  debemus  aliia 
plus  de  nobis  fidemaccommodare  quam  nobi<«.  Vim^ 
ductores,  et  veraeet,  Exposuii  Inramiam  et  bonam  fla- 
mam,  quia  ab  a!iis  seductores ,  ab  aliis  noa  solom  ve- 
raeei*,  sed  et  dii  nominati  soot.  Non  ergo  miraro,  sl 
apostoll  scdiictores  dicebanlur,  cum  ipsum  Dominofn 
«Judaei  sic  dizeriut.  Sicut  ^ui  ignoti,  Ab   inlldelibnt. 


fiffiic  dies  satutis,  Hlc  solum  sa|utem,  Deo  donante,  q  Et  cogniti,  A  credentibus.   Quasi  morieHtes^  et  tece 


possumus  invenire.  Nemini  dantes  ullam  offensionem^ 
«f  fioii  vituperetur  ministerium  nostrum.  Nemo  exem- 
plo  nostro  ofleudaiur,  ne  non  tam  nostrnm  vitium  pu- 
letur  esse,  quam  minislerii.  Sed  in  omnibus,  Non  in 
aliqoibos,  Exhibeamus  nosmetipsot.  Ilinc  ostenditor, 
reparatis  nobispcrgratlamDei,  posse  com  Dei  ad- 
iotorio  ezhibere  noa  miiiistros  Deo  in  drscriptis  vir- 
totibiis.  Sicut  Dei  nunistros,  Dei  minislri  Deum  de- 
bent  in  omnibus  imitari,etex  vita  etaciu  cognosci 
veri  Dci  cultores,  sicut  ille  se  patitur  ab  omnibus 
blaspbemari,  et  in  pracsenli  vita  etiam  itigraiis  sua 
non  negat  beneficia,  In  multa  patientia.  Noii  modica. 
Modo  patientiae  membradescribit.  In  tribulationibus, 
Omnis  Ittsio  tribiilaiio  est.  In  necessiiatibus.   Omne 


vvimus*  Hoc  est,  usque  ad  desperationem  vitae  per- 
vcnientes  :  sicot  qiiando  lapidatos  pot  ibator  iiior- 
tuus,  ille  vero  surrexit,  et  docebat  inL^fSlrta.  Simiil* 
qiie  noiandura  qood  adversa  et  temporaila  qouM 
habeantor  veluii  si  aliquis  somnlom  referat :  ViJe- 
bar  mihi  quasi  essem  ibi ;  nam  praemia  aeiema  non 
h:ibent  quasl.  Ut  castigati,  et  non  mortilicatL  Casli- 
gans  castigavit  me  Deus,  et  morti  non  tradidit  me. 
Quaif  tristes,  semper  autem  gaudentes,  Tristes  seTeri* 
taie  vuUus,  corde  vero  etiam  in  iribulatione  gaiiden- 
tes  in  spe.  Sicut  egentes,  multos  autem  tocupletantet* 
In  lioc  ipso  quo  egemus  nobis,  aliis  abundamus,  dom 
per  nos  eleemosynx  fiunt :  siveterrenisegentcs,allot 
Tacimus  locupleles,  quasi  talionem  praemil  sempitemi. 


quod  necesse  est,  sic  rer.imus,  iit  iiecesse  est.  In  an-      Tanquam  niliil  habentes  et  omnia  possidentes,  Sicut  di- 
gustiis,  Angustia  est  omnis  inopia.  In  playis,  in  car-      cit  Salomon  :  Ei  qui  fidelis  esl,  lotus  muiidus  divilia- 


ceribus,  in  seditionibus.  A  principibus  locorum.  In  ta- 
OoribuSfin  ti^i/iii.Inlaboribus  discursuum,  siveope- 
rationutn,  quae  menlis  debenl  csse  magis  quain  cor- 
poris.  Nam  vigili:c  honesiniis  ina<'crant  carncs.  In 
jejuniis.  Notandum  jejunia  cuni  virtulibus  nunicrari. 
7ii  eastilate.  llla  ebt  veia  casiitas,  (|uae  et  corde  et 
corpore  conservatur.  In  scientia.  Scieiilia  species  vir- 
iuium  est«  si  ez  ea  quis  erudiatur,  non  infleiur.  In 
longanimitate,  Longanimiias  vcrj  esl  suslinentia  diu« 
turna.  /n  suavito/e.  Suavitasautem  csl»  si  nulli  verbis 
nostris  amarliudinem  generemus,  et  illud  ejusdem 
Aposloli  impleamua  :  Omnis  amariludo,  et  claroor, 
et  bUspbemia  toilatur  a  vobis  cum  omul  ma'itjki ;  ei 


riim  e.vt,  exceptoqux  omnia  Domini  suiit :  nenio  plos 
habet  quam  qui  nullo  indiget.  llle  nulio  indiget,  qoi 
prscier  necessaria  uihil  rcquirit.  Os  nostrum  patet  ad 
vos.  lia  provocaii  sumus  profectu  vcairo,  ut  tacere 
non  possinius  :  proreclus  enim  discipuli  aperit  os,  et 
cor  dilatat  atqiie  magnifical»  0  Corinthii^  cor  nottrum. 
Ul  scriplum  est  :  Quia  dedit  Deus  Salomoni  latitodi- 
nem  cordis,ct  vobisdonet.  Ditatatum  est.  SensitKiset 
doctrinis.  iVdii  an^usitarriim  in  nobit.  Non  ex  nobia 
est  sprmonis  angiistia.  An^ttifiamint  autem  in  vitceri" 
bus  vestris,  Ex  vobis  caosa  proceditaugusliae.lCaiiiiiaii 
autem  Uabentes  remunerationem,  Eamdem  habeiites  re* 
monerationem,  si  eomdem  adjutorem  Dettm  balHio- 


m  IN  EPISTOLAM  II  AD  CORINTHIOS  GOMMENTARIA.  570 

ritii  et  earsam  :  am  Gerte,8i  qnantnm  docemus,  Deo  A  quasi  tales  skis :  non  enim  possnm  ila  de  vobis  sen* 


fanpirante  capUis.  Tanquam  filiii  tfiro,  dilatamim  ^ 
Mf.QQtsi  filii  eiemplomeo,implorandogratiam  Dei, 
inlellectn  dilataroiniy  ut  majora  ipsius  dono  capiaiis. 
SWe  sacerdotes  docei  exemplo  dilniare,  vol  in  Inti- 
t«dine  charitatis  proHcere.  Nolite  jugum  ducere  eum 
imfidelibui,  Nolite  conjungi  illis,  vel  9cqu:iri  ;  juguro 
enim  slroul  pares  trahunl.  Qmb  eHim  participatio  ju- 
slfluvrtimint7«l/a/e?0stendit  neminem  possejnstum 
€m  pariter  et  injustum,  contraria  ezempla  propo- 
nens.  Aut  quaaocietat  lueiad  tenebro$?  Nnila  :  f^icut 
neeluciscum  tcnebris.  Qweautem  eonentio  Cliritli 
tid  Belial?  aut  quoi  par$  fideli  cum  infideH?  Non 
Hlis  potest  convcnire.  Belial  diabotum  vel  Antichri- 
ilom  dicit.  Qui  autem  consenttu  templo  Dci  eum  ido" 


tirp,  quos  tantuni  dilign,  sicotd.xi  sdpcrins  :  sive  di> 
leciiM  vestratantam  nie  facit  habere  ri(lnci»m.  Ifii//a 
tnt^t  fidueia  est  apud  vos,  Multam  mihi  fiducinm  Uh 
quendi  dedistis,  quia  in  omnibus  ohedislis  :  sive  qtra 
roultuni  roe  a  vubis  d  ligi  non  ignoro.  MuUa  mihi  gto- 
riatio  pro  vobis.  Apud  oinnes  Ecclcsia^  vestra  glorinr 
emendatione.  Bepletus  sum  conselatione.  Post  tristi- 
tiani,  quam  pro  v(»b  s  habebam  :  sive  abnndat  mihi 
sermo  consolaiionis,  provocante  vestro  pnifecin.  Sh» 
perabnndo  gaudio  in  omui  Jiibulaione  tiostrn :  nam 
et  eum  venissemus  hlacedonium^  nullnm  rrqniem  Aa- 
^tifl  cnro  nostra.  Tnnluni  est  gnndinm  ineum,  ut  oblr* 
Tisc.-ir  omnium  prcssurnrnm.  Osiendit(|nainmn^ii»m 
pressuram  magniludo  gnudii  supernrct.   Sed  ^mnem 


fitMdoluro  dicit  ipsos  h  <mine8  qui   idola   colnw.  ^  tribulationem  passi  sumus,  Nnllumgeuns  tribnlntinniB 


fof  enim  estis  temptum  Dei  vivi,  sicut  dicit  Deus,  llli 

auiem  templuro  sunt  idoloram  moriuorum  ,  quos  dae- 

mones  possident.  Curo  Deus  ubique  sit,  lainen  in  11- 

lis  inhabitat,  qui  ejiis  sentiunt  beneficium,  cl  credunt 

ipsiaa  donum  esse,  si  aiiquid  sunt.  Quoniam  tnhabi' 

lab0  initlit,  Hocipsum  probat  tcstimonio,  quod  tem- 

plamsimas  nos  Dei,  docens  quod   mnndum  ei  in 

eorde  nosyiro  prxbere  debeamus  ipso  adjuiore  hospi- 

lliiiii.£li'iiam6ii/a6oin/er  eos.  Umneseorum  sensus  ob- 

tinebo,  vel  percurram.  Et  ero  illorum  Deus,  Deus  na- 

tnra  omniam  est,  voluntate  paucoruro :  non  eniro  cst 

D^us  mortaorum,  sed  vivoi  uro.  Et  ipseerit  milii  popu- 

ist».  Qui  voluntarie  servi  sunt,  non  inviti :  id  est  fide 

m  obedieotia,  non  tantum  natura.  Propter  quod  exi.e 


non  sumns  expcrii.  Foris  pugnw,  Pugn:c  contra  in- 
lideles  :  et  a  falsis  fratribns  timor  :  s.vc  ne  cred«Miies 
scaiid;iluin  paterentur,  omniiio  vercbninnr.  Intns  ti" 
mores,  Ne  exacerbati  essetis.  Sed  qni  consilatur  hn- 
miles,  consofa*us  est  nos  Deus,  Contribnlatos.  In  ad- 
ventu  Titi,  Non  sotumautem  in  adrcntu  ejus,  sed  etiam 
in  solatio.  Non  soluni  qiiia  desideratus  adveuit,  S!*d 
etiam  quia  illa  nuntiavit,  propter  qn  c  ejus  spectaba- 
mus  advcntuin.  Quo  eonsolatus  est  in  tobisy  referent 
pobis  vesti  um  desiderium,  Consolatns  est  post  Uictam, 
qiiem  nobiscnm  pro  ▼(»bis  habebat.  Vestrum  fietum^ 
vestram  eemulutionem  prome,  Pro  contristatione  nosira 
f  t  pro  qaorumdaro  peccalis.  ita  ut  magis  gauderem, 
Qu*a  nonsolurocorrexistis,  sed  etiani  ampliusprufeci- 


dewudio  eorum,  et  separamini,  dtcit  Dominus,  Aclu  et  C  stis.Qifoniam  etsicontrittavivosinepistola,  nonmepetni- 

tet  :etsi  poeniteret,  vident  quod  epistoia  illaetsi  ad  horam 
vos  contristavit  f  nune  gaudeo^  non  quia  eonttistati 
e  tis ,  sed  quia  contristati  estis  ad  peenitentiam.  Eisi 
p<Biiiteret,eo  quod  ▼osniiniuin  incre|>assem,  tamcn 
vester  roe  facit  non  pcenitere  profectiis.  Contristaii 
enim  estit  tecundum  Deum,  Non  secnndum  sxculum, 
nec  dlaboluro.  Ut  in  nulto  detrimentum  patiamlni  ex 
Hobis,  Qu(B  enim  secundum  Deum  tristitia  etl.  ^ai  no- 
sira  negligentin,  aut  ne  venientes  aliqaem  diinina- 
remus.  Pixnitentiam  in  salutem,  Est  enim  pa*niientia 
contra  saluiem.  Stabilem.  ImpoRnitibilem.  Operatur, 
Perseverantem  poeniieniiam  :  de  propiiiatione  enim 
peccatornm  non  debemus  esse  sine  metu,  ei  cum  Deus 
non  memoretur,  nos  memorare  debcmus  poenitendo. 

bospitem  recepiura!  et  Dci  filii  qnomodo  patrein  de-  D  Sceculi  autem  tristitia  mortem  operatur,  Sxculi  trisiitia 


BTersatione,  vel  familiarilate,  iioif  loco.  Et  immun- 
dmm*  Omnis  qai  peceat,  iromnndus  est :  iromundas 
eaini  apud  Dcuro  omnis  iniquus.  Ne  teiigerititm  Ne 
leligeritis  coiijunciione,  vel  consoriio,  seu  consen  • 
siooe,  aut  imitatione  acuium  iniqnoruro.  Et  ego  re- 
cijNamffot.  Si  yosejecerini.  Et  ero  vobit  in  patrem^ 
of  wot  eritit  mUii  in  filiot  et  filiat,  Dicendo  :  Si  vos  pa- 
fOBtes  abdicavelrint  infideles,  me  pairem  habebiiis 
tempilemuffl.  Dieit  Dominut  omnipotent,  Addiditoro- 
■ipolens,  ne  dicas,  quoroodo  possunt  homines  fieri 
iliiDei? 

Caf.  vii.  Uas  igitur  habentet  promissiones ,  charis- 
dmi^  mundemus  nos»  Tanlas  et  tales  prumissiones 
lialientibus,  qiianio  studio  mundandaestdoiniis  talem 


lient  ia  omnibus  imitari  ?  Ab  omni  inquinamento  car- 
ni$  ei  spirilutf  perficientes  sanctificatiotiem.  Inquina* 
loentiim  carnis  est,  quod  per  carnera  comniillitnr, 
spiritus  vero,  quod  sola  cogiiatione  peccaiur.  Tunc 
ergo  perficientcs  sanctificalionem,  si  ulraque  munda 
iirrverous.  In  'inme  Dei.  Non  in  laude  liominum  vel 
liiD  re.  Capite  nos  :  neminem  ta^simus.  Accipiie  quod 
dicimns,  sive  nosirum  exemplum  accipiie  iu  his  orn- 
oilNis  imiisnduro  :  vel  considciate  no«.  Neminem 
Corm;iifHM  :  neminem  circumvenimut.  Maia  dociriiia. 
ifen  od  eondemnalionem  vettram  dieo  :  prcediximut 
tMiimquodin  cordibut  notrit  ettit  ad  commoriendtim 
fC  ad  cmtvivendum.  Non  mecxcasando,  voscondemno, 


est,  at  de  aroissis  rebns  pra^sentibus,  ant  de  alicnis 
qoninvasis,  aut  de  allena  fellcilale  lorqneri.  Secnn- 
dum  Deum  vero  trist'tia  est,  aut  sua,  aut  aliena  pec- 
cata  lugere.  Eece  enim  hoc  ipsum^  secundum  Deum 
contristari  vos^  quantum  in  vobis  operatur,  lloc  ipsum 
quod  modo  facium  cst,  potest  vos  docere,  quid  sit  in- 
ter  sxculi  et  Dei  trisiiliam.  Sotlicitudincm.  Quia  no- 
stra  soliiciudo  iliius  inspiratio  est  :  et  nbi  cst  solli- 
citudOy  non  est  inerlia,  vel  somnoleniia,  aut  secu- 
ritas.  Sed  defensionem,  Defensionem  vel  disci* 
plinae,  vel  fldei.  ^ed  indignationcm.  Vel  conlra 
pecc!inles  indignamur ,  vel  gentium  indignatio- 
ncs   suflierirous^    Sed   timorem.    Non    sccuritatcui 


51 


PMMASIJ  Al^iiU^lllTANl  EPISC 


sn^ 


coDtra  peccaiiU^s.  Sctl  si  qwi.^  soandalizalur ,  ego  A  tiJni  poicsi  facil,  toluin  facil :  aeqiialter  Jivcs  et  pHU- 


urur.  Sed  desideriumf  $ed  wmulationem.  Pesi>ieriuiii 
iiostruni,  ii>  n  fa$4i  iiuni.  Se^.  Quiihnn  dicunl  lioc  lo- 
co  $ed  pr.ipohiiionem  esse  superQuain  io  l^tino : 
apuU  Gm  cos  vero  structuram  haliore  sermoiiis.  V.ii- 
diciam,  Njii  mnl.tm  vciiiam  :  ni«  liiis  est  >usie  vindi- 
care,  qusun  uiale  iudulgere  ;  nam  qui  oialis  parcit , 
perdere  boiios  cupii.  /ii  omuibus  exhibuini$  voi  incon» 
tuminMo$  e$$e*  Prol>.itis  vos  a  ciilpa  iiumunes.  Gonta- 
iuinaiu$  euiui  Micioritalein  non  liabel  in  alio  viudi- 
candi.  Negotio.  Di^  quo  :igi:ur.  Igitur  et$i  $arip$i 
ro6/t,  fion  propter  eum  qui  (ecit.  Sive  non  propler 
euiii  qui  recit  pairi  iiijuriam,  et  excommunieitus  esi, 
lieqoe  propler  eum  qui  passus  esi,  quasi  bosc  soja  me 
deieclasscnt.  Injuriam,  Pat  i.   Nec  propter  eum  qui 


per,  qiiamvisdives  ampltus  dare  vidraiur.  Qui^  $eckm- 
dum  virtutem  $e$timonium  iUi$  redio .  et  $upra  v  rtu- 
t.^m  vclunfar  t  fuerunt.  Pra*pos(eravit  verba :  nstoi  sen- 
^us  liic  est :  Testimonium  illis  reddo,  quod  seciindam 
y irtutem  lecerant,  ct  siipra  viriuieni  voluntarii  fue- 
riiiil.  Cum  multa  exhortatione  ob$ecrante$  no$grattamH 
communcationem  mini$terii,  qnod/it  in$ancto$.  Huliua 
nos  siiadentes  rogaverunt,  ut  graianter  suscipercmus 
eortim  communica  ionem  in  ministerio  ganctorum. 
Et  non  $icut  $peravimu$.  Sed  plqs  quam  speravimos. 
Sed  $einctip$o$  dederunt  primum  Domino^  dcinde  nobi$, 
Non  solum  sua  omnia,  sed  et  se  pritnum  Domino  Ira- 
diderunt  iu  boc  opete,  deinde  nobi.s  id  est,  D«*iis 
volunlatem  eoruni  vidit,  nos  effectuni.  Per  volunta- 


pas$u$  e$t.  Suiiaiidiuir,  iantuui.  Sed  ad  manife^tan-  B  '^"^  ^^^'  ^^"  "^  nobis  placercnt  contra  Doinini  vo- 

-dam  $oUicitudinem  no$tram^  quam  pro  vobi$  haberu$ 

€oram  Deo.  Ne  putetis  nos  alii{uid  posse  luter^  |ier 

solliciludiuero   nustrain.  IJeo  con$olati  ,^umu$.  Eo 

quod  vos  probaveritis  castos  esse  negolio.  In  con^o» 

tatione  autem  no  tra.  Quia  de  vobis  consolaiionem 

accipinius.  Abkndantiu$  magi$  gavi$i  $umu$  $upergau' 

dio  7if},  quiu  refectu$  e$t  $piritu$  eju$  ah  omnibu$  vobi$. 

lilud  adbuc  amp  ius  gavisi  sumus,  quod  iia  a  vobis 

Titi  estspiriius  refectu.s  ul  niinqqam  deejus  mente 

recedatis  :  profecius  enim  discipulorum  refeclio  spi- 

riius  est  magistri.  Et  $i  qnid  apud  iUum  de9obi$  glo- 

riatu$  $um ,  uon  $um  confu$u$.  Gloriatio  profectus 

t-onfusionem  noii  babet,  sicut  i^lorintio  sxiularjf.. 

S^d  $icut  omnia  vobi$  in  veritate  locuti  $umu$,  ita  et 


luQialem ;  sed  ut  illi  boc  f.icerent,  Toluntalis  Dei  fuit, 
qui  illis  boc  nt  f>cerenl,  inspiravit.  Ita  utrogaremn$ 
Ti/tioi,  til  quemadmod^m  cxpit^  ita  et  pcrficiat  in  mHs 
eiicun  gratiam  iitam.  Illorum  exemplo  acc^nst  surons 
miltere  ad  vos  Tiluin,  ut  doctrina  vel  dispositkme 
sua  eiiatn  hoc  in  vobis  Deo  adjutore  perBciat,  ne 
qiitJ  ininus  co^leris  babeaiis.  Sed  $icut  in  owmbu$ 
abundaii$  fide^  et  s/rmoife,  et  $cietiUa^  et  jomni  $oi  ich 
tudine,  et  charitate  ve$tra  in  no$.  Non  tantuiD  cuni  fide 
sernionem  et  scientiain  copu!at.  Ot  et  in  hae  gratia 
abundeti$.  Ne  cum  in  alils  caeleros  vinraiis ,  in  b«<c 
inferiores  inveniamini.  Non  qua$i  imperan$  dico  :$ed 
per  atiorum  $ollicitudinem  etiam  vestree  charitati$  ingO' 
nium  bonum  eomproban$,  Non  impero,  nec  eiigo,  sed 


i,loriatio  no$ira^  quw  fuit  ad  Titam^  verita$  facta  e$t.  Q  consirium  do :  ut  sicul  in  omnibos,  Ita  et  hic  formam 


Cui  iu  rcl)U5  jiisiia  gliTialnr,  in  veriuie  gloriaiur,  et 
in  Deo,  cnjiis  donum  est.  Et  vi$cera  eju$  abundantiu$ 
in  voki$  $unt ,  remini$centi$  omnium  ve$trum  obedien^ 
tiam.  Omnia  vos  ejus  menibra  desiderant ,  ut  oculi 
pr:i'sentltin  ve8lram,ai!ressermonem,  os  colioquium, 
et  cxtera.  Quomodo  cum  timore  et  tremore  $uscepi$ti$ 
eum.  Obedienii;!  siiie  ciniore  esse  non  novlt;  nam  qni 
e\  cbaritate  oled  t,  qiiem  diligir,  limet  ofiVndere. 
CaudeOy  quod  in  omnibu$  covfiio  in  vobi$.  Ul  peritos 
nrcbiatrus  ad  jnm  prope  sana;um  vulnus  lenissimit 
iiiedicameniis  utitur,  ut  cauteriis  ustura  sanetur.  Fe- 
risiis  me  gaudere,  quia  de  vesira  obedientia  nunquain 
dimdo. 
Gap.  Mii.  iV  tam  autem  vobi$  fncimui^  fratre$,  gra- 


altts  prsebcatls :  cum  eiiara  sciamits  obedicntlam  et 
misericordiam  vos  tantam  babere,  ut  non  didicisie 
eain  videamini,  sed  nainralitcr  possidere.  Sciti$  enim 
gratiam  Domini  no$tri  Je$u  Ckritti.  Non  enlm  ignora- 
tis  illum  propter  vos  pauperem  factum ,  qui  uni? erso- 
rum  erat  f.ictor  et  Domlnus :  ut  ejus  gratta  bonis 
coelestibus  ditaremini.  Si  ergo  ille  propier  vos  omnia 
sua  contempsit,  quanto  magis  vos  propter  tos  dam 
debetis  parva,  non  Tcstra,  imosiia  ei  restituere!  Ipti 
enlm  datur,  quidquid  ejns  causia  porrigitur.  Oicoimiiii 
propter  vo$  egenu$  factu$  e$t.  De  Deo  bomo.  Ctcni  e$$ei 
dive$:  ut  iUiu$  inopia  90$  divite$  ei$eti$.  Et  coniHinm-^ 
in  hoc  do.  IIocenimvobi$  utiie  e$t.  Contra  Pbottnom. 
Cllam  hoc  facit,  quia  erat  dives  prius ,  quam  ierek. 


tiam  DeitqucB  dataeUinEccletiis  Macedoniof.  Cxcmplo  D  pauper.  Qui  non  $oium  facer.e^  $ed  et  velle  ccepi$ti$  al^ 


ccelesiarum  Maeedonix  eos  ad  misericordiam  provo- 
c.«t:  ut  non  puteni  grave,  quod  viderint  Pbili;  pensos 
vel  alios  jain  fecisse.  Et  quod  in  muUo  experimento  tri- 
bulaiioni$  abundantia  gaudii  ip$orum  fuit.  Tnnc  ma- 
xime  gaudent,  quando  multuin  fne  ini  tribjnlati,  sicut 
aposloli  ibnni  gaudentes,  quia  d'gni  habili  !>unt  pro 
iiomine  Jesu  Cbristi  conlurneliani  pati.  Et  alii$$ima 
pnuperta$  eorum  abundavit  in  diiitia$  simplicituti$  eo- 
rnm.  Scio  paupenalein  luam,  et  iribulationem ,  sed 
dives  es  :  multum  quidem  paupcrcs  in  opibus ,  sed 
amplius  in  simplicitate  sunt  diviies,  et  plus  cnpiunt 
darequam  liabent:  et  ideo  mat^is  animum  Deu.s  pio- 
Lat,  quam  qiiod  dextcra  po  ri;^ebat :  qui  cnin:  qua:> 


anrio  friore.  Quosdam  osictidit  posse  faoere  non  to» 
luntaie,  tnm  aut  importuniia^  p*  tentis,  aut  aucioritaa 
pr:rcipientis  exegerit.  Nuncvero  et  facto  per^ite,  nt 
quemadmodum  promptus  est  animtt$  voluniatie.  Quod 
voluntate  lacere  coepistis,  cffectu  implfie.  OniQis 
etiam  rei  finis  est  expetendus.  Sicut  eniin  facluin  in- 
Titi  acceptum  non  esi,  iia  et  voluntas  rcnilens  slne 
fructu  est.  Ita  $it  et  perficiendi  ex  eo  quod  habt^$.  In 
finem  usqne.  Si  enim  voluniat  prom\)ta  est  $ecnndiim 
id  quod  habet^  accepta  e$t.  Ne  |)|iieiis  nie  aliquein  su- 
prj  vires  exigerc,  aui  tantum  a  pauperc  quantana 
divite  exspectare  :  oinncs  eiiiro  aeqnaliter  danl ,  si 
nntisqnisque  de  taiito  det  quanUiui  babel.  N^n  <•• 


573  IN  EPISTOLAM  ri  Al)  COni 

rumlKm  i4  qnca  no^i  hahet.  Siciii   h.^lmeris,  filr,  sic  A 

^ae  eieemosynain.  Non  enhn  ut  alii»  tU  rcmls$io,  Qna- 

lcs  erant,  (i(  hoc  itlis  necesse  essel  Uiei :  Non  ot  vohi» 

oiliil  8enreti8;sed  nl  et  illis  safQciat,  et vobis !  Vobi 

oMtem  iriMtaio.  \nopm.Sed  exeequalitate;  in  prtesenii 

impore.  Sancti  et  servi  Dei  in  boe  saeculo  peregriiii 

«iHiaperes  siinl,i»  vit»  vero  aelerna  patriam  habent 

atqne  divitias  :  laiei  vero  vel  qai  faculiaiibu^  abun« 

dant,  bic  ({nasl  patriam  Itabcre  viileniur,  si  coinmu- 

Jiicaiit  saBCtis  :  bieilli  eis  restituunt,  ut  in  siia  palria, 

vbi  Me  divites  comprobantur.  Vestra  abundautia  tl-, 

ir>rum  inopiam  iuppteat:  utet  illorum  akundantia.  Dale 

fllis  carnalia,  ut  et  illi  vaeantes  Deo  possint  robis 

reddere  spiritalia :  isti  eniin  duo  grados  sine  alterutro 

svare  non  possunt.  Tam  ide  perfectus  non  erii,  eogi- 

Mnilo  de  cirnalibus,  quam  hic  miserlcors,  cum  non  B 

ffi^ibet  cui  dare  Vel  a  quo  dare  doceatur.  Veitrm 

inopim  ttl  iuppleifnantum,  ut  fiat  mqnalitas,  Sic  sunt  in 

lioe  aaeeolo  divites,  quomodo  utmus  viiem  sustiuens: 

lltin^  adminicu*o  viiis  fructus  uberes  dat,  ei  per  fe- 

condilaiem  Titis  ulmus  rructuosa  conspicitur.  Sic  sunt 

«enri  Dei,  et  spiriiii  piuperes,  slcut  viiis :  qu'.  facul- 

titilNitdlTitam  susientantur,  sibi  inTicem quod  abun- 

dant,  coitimutiicant,  utrique  pleni  ad  vitam  aeiernam 

po^eillaut.  Sicui  scriptum  e$t.  Hoc  de  manna  dictimi, 

enitts  eieinplo  docemur  q^iod  omnis  superabundan- 

f  ia  geiieret  vermes :  siinul  et  ostenUitnr,  qu«  Deus 

dai,  oinnibns  esse  debefe  c«imtnnnia  in  praesenli.  Qiii 

)Rslnm,i<M  abundofnt.  Iloe  testimonitt  vult  nos  omnia 

coaiOMniter  potsidere,  ut  et  perfecU  tk^ctrinam  non 

abatoiMlant :  et  babentes  substaniiam,  els  non  dene-  C 

^ent  ▼ictnm.  Dignus  est  eiiim  operarius  eibo  sno. 

^f  9»  m';dtciiiii,itoff  minoramt.  Gratias  autem  ago  Deo, 

4o>  Mi<  tamdem  iolHcitudin^  pro  vobii  m  corde  Titi. 

^\tv\  de  nianna,  sl  studium  tel  sotliciiudinem,  ut 

luisqae  pro  a'iis  hnbeat,  Deus  dat,  m  pro  seip^o  ha- 

Wit,  qais  alios  esttlainros?Qu£  cfiim  \i.\  sint,  nibit 

^criptaris  sanctis  honftiiii  a  Domino  jobeiur,  propief 

probandum  libenim  aTbiirium  ,  quod  non  inveniatiir 

^l^riab  ejos  boniiaie  :  nec  omnin  >  incipit  lioc  ex  inalo 

^■i  bt^hu  *>  per  inictom  fld^ii  com.i<ul«ri,  ni^i  hoc  in 

'ittuagat  iiidebiia  et  graiuita  miscricordia  Dei  :  quia 

^OQ  nustrae,  sed  dextera;  lilxcelsi  esl  immulutio.  QuO' 

^iam  eshortaiionem  quidem  euieepit :  ied  eum  iollici' 

^^  enei^  eua  volumate  profeetus  est  ad  voi.  Cratiam 

^nidem  exhottatiouis  accepft.  sed  ei  propria  volun-  D 

^^  festitiBvit,  ut  mercedem  haberet  non  inviius, 

^^iasi  ei  sit  eredita  dispensatio.  Blihimus  etiam  tum 

•'^  frairem  noitrum ,  cujui  lavs  est  in  Evangelio  per 

^"u^et  Ecelesiai.  Iloc  de  Luca  Intelltgiiur,  qui  laudem 

'*^  Kf an'^elio  pr»  ca;teris  babet,  quia  et  l^vangeltuni 

^  Actus  aposUiloruin  scripsit.  Non  sotum  autem,  sed 

*•  ortffiiiifiif  ab  Eccle$Hi  eomes  peregrinativnis  noitrie. 

^team  idoneum  esse  demoustret.  In  hanc  graiiam, 

^^  m:niitratur  a  nobiiad  Domini  gtorinm.  Sive  nutii- 

^'^r  nnetorum,  sive  docrfn.-e  :  quia  oinnia  ad  Domi- 

''*|loHam  Auni.  Et  destinatam  voluntatem  ncslram. 

'^slnnn 'sfve  papatam.  Devitdntes  /loc,  uequii  noi 

^^^vp^et  in  kac  pttftitAdine  ^  fpta  miniilratur  a  nobis. 


NTtllOS  COI^IENTARU.  574 

Ne  quis  di?ai,  qtioiiMHlo  Christus  lcgem  implevil,  rnm 
videamus  Chrislianos  ncc  lantam  eleenioityn.wi  fa- 
cere,  quantam  ficri  in  lege  pneceplum  est?  /ti  gtorimm 
Domim.  In  gloriam  Domiiii  oinnis  pius  glorififal 
Deum.  Providemui  enim  bena,  Nihil  qnidem  propier 
humanam  gloriam  facimus :  sed  lauten  nolumiis  nt 
per  nos  aliquis  scandalizetur  et  pereat :  sed  irt  videns 
opera  nosira  bona ,  magnificet  Patrem  nostrum,  qul 
in  eoelis  est.  Non  iotum  coram  Deo,  ied  etiam  coram 
hominibui,  Conscientia  nostra  sufficit  nobis  propter 
nos :  f»ma  vero,  propter  proximos,  quae  iion  debet 
pollui,  sod  poltero.  Duae  res  sunt,  conscientia  et  fama. 
Gnscientia  tibi,  fama  atiis.  Qui  fidcns  conscientiao 
suae,  nciitigit  faniam  suam,  crudelis  est.  Miiimui  mt- 
tem  cum  iUii  et  fratrem  noitrunt,  Quidaiu  diiunt  hoe 
de  Apolto  dictum;sed  ineerium  esu  Quem  probavi' 
mui  in  mtdtiM  icepe  iotticitum  ear.  Testimonium  eis 
perhibet,  ut  magis  audiatur.  Nunc  autem  multo  fo//l- 
citiorem.  Eum  probamus,  confidcnt  s,  quia  vestr.i 
obe^ientia  proroceiur.  Confidentia  ntutta  in  vos.  lia 
J3m  novit,  ut  confidat  in  Tobis.  Sive  pro  Tito,  qui  ai 
ioeiui  mem  et  in  vos  adjutor;  sive  fratrei  noitri,  apo^ 
itoti  Eccteiiarum^  gtoria  Christi,  Serisus  tioc  habel , 
sive  quia  Titusei  de  vobis  dixit,  qui  ve>tram  obedien- 
liam  probaiam  habct,  sive  quia  etiam  8ingularu<n 
Erclesianim  apos'oli  eidem  nuntianiDt  ad  gloriam 
Cbristi.  Oitemionem  ergo,  quwest  charitatii  vestrcf^  it 
noitrcB  gtoricB  pro  vobiiy  in  ittoi  o  tendite  in  faciem  Ec" 
eteiiarum  Dei.  Ut  eum  viderint  veruin  esse  qood  diei* 
tur,  omnihus  boc  Ecclesiis  deferant  pervideudmn. 
Sive  osiendiie  cbaritatem,  quam  babetis,  de  qua 
pro  vobis  gloriamur ,  ad  exemplum  omnium  Eccle- 
siarum. 

Cap.  IX.  Nam  de  mini  terio  quod  fit  in  ianctot,  Mo* 
tare  sensuni  videtur.  Qnidam  dcunt,  superlus  eum 
de  saiiciis  laicis  dixisse :  bi^  vero  de  saccrdoiibits. 
Alii  vero  aiunt  enm  ante  de  eleemosyna  inctasse, 
=modo  de  verbi  ministcrio  commoncre,  quod  sanciiA' 
catis  perbaptismnm  exhibetnr.  fli  duo  sensus  usqae 
ad  finom  causae  diligenter  siml  obseivandi.  Exabun» 
dantia  eH  mihi  scribere  vobii.  Ex  soperfluo  commc* 
nco,  quia  ullro  veldoceiis,  vel  sacerdolibns  ministrs^ 
lis  qni  etiam  e:etoris  misericordiam  non  negati^ 
Scio  enim  promptum  animum  vesttum.  In  hoc  opere. 
Proquo  de  tobis  gtoriorapwt  Mcccdonoi.  Aiiimo.  Quo* 
niam  et  Aclmia  paraia  eit  ab  auno  prosterito.  Achaia 
tQia  pcr  vos,  i|ui  ejus  capui  estis,  ad  hoc  est  niini« 
sieriiim  provocata.  Etvestra  cemutatio  provocavit  p/n- 
rimos,  llic  spmulaiio  pro  iniltatione.  Misimus  autem 
fratres.  Quos  superiis  nominavit.  Ut  r.e  quod  gtoria* 
mur  de  lobis,  evacuetur,  Qul  vos  vel  pra^pareut  vel 
coniiiioneant.  /n  liac  parte,  ut  quemadmodum  dixi^ 
parati  siiis :  nr  cum  venerint  mecum  Macedoues,  et  tii- 
Vtn  rirt:  vos  imparatos.  Ne  alitcr  iiiveni.im,  quam  pu- 
Inbmi).  tn  parte,  sive  ministerii,  sive  doctrinar.  Eru* 
be<cnmus  nos,  Si  nos  erubueriinus ,  quasi  falso  pro 
vobis  gloriaiiies,  qiinnto  magis  vos,  et  pro  ve>lra  ne- 
gligeiiiio,  et  pro  iiostro  rubore  !  MdTia  confiisio  cftl« 
si  pro  tc,  qni  te  di'igit,  c:ui>osc3t.  Vt  non  dicamug 


y75 


PRIMVSIl  AimUMCTANI  CPISC. 


57« 


vo$  fn  hue  iub$!ant'a,  Necasnrmm  ergo  extsthnm^i  ra-  A  mino  graliae  referunlur,  qni  vos  (anti  sapieinia  coh- 


gsre  ftalrm,  ut  praneniant  ad  vot.  Quod  hopct  ius  Jixe- 
ml,  in  hac  parte.  Et  prcrparent  reproniitsam,  Quain 
eis  de  Tohis  |>romisifnus.  Benedictionem.  Sive  a  bene* 
diceiido,  sife  qiiia  per  cieeinosynam  benedictio  na- 
ftcitur  Dei  ab  liominibus.  Haitc  paralam  e$xe,  Suffi* 
cianlero  be<«ediciioncm.  Sie  quasi  benedictionem,  nom 
0M$i  avaritianu  Bcnedktio  erit,  si  gralo  animo  detur : 
llilarem  enim  ditorcm  diiigit  Deui,  avarus  aulcn 
almmians  esse  non  pntesl.  Iii  i^ricntia  niitein  avanis 
esi,  qui  sensuin,  qnem  cceperii,  diOert  Iniplee  vel 
e%sequ(,  unde  et  Dominns  dicli,  Neiniiieiii  salulave- 
r  tis  iii  via,  hoc  est  nemini  Tcrbnm  saluiis  transilo- 
rie  prxiiicaveritis.  Hoc  autem  dico,  ^ui  parce  temiaat^  • 
parcael  metet.  Noiandum,  qnia  eli»m  hic  gradus  esse 


divtt.  SuppUt  ea  qum  de^unt  saiictit.  Tanluin  tribiiilis, 
qiiod  non  soluro  suppleal  necessilalcm  sanctomm , 
aed  elram  remaneai  uiide  ali  s  erogaretur.  Sedeiiam 
abundat  ver  multa$  graiiarnm  actione$  in  Donnno,  D«- 
plicem  potostis  habere  niercedem,  et  rcfe*  tionis  san- 
clorum,  ct  graiiarum  a  Domino  aciionis.  Per  probo' 
liouem  minitterii  fiujue,  Per  boc  ministerium  ca  e  pro* 
l>aniini  Ctirii»ti:iiii.  Qni:i  {lerfecte  doceiis  etos(e:id  lii 
divhiuin  ense,  in  quo  per  oliedient  am  Deuiu  magiti- 
ficatis.  Gionficante$  Deitm  in  obedientia  confeuionit 
vof^t  <B  in  Evangeiio  Chritti.  Magnlficant  Deum,  qui 
per  obedienti.iro  ceufiieniur  Deum,  sicutquidaro  factis 
neganl.  Et  $implicitate  communicationi»  vestras.  Sve 
simplicitcr  docentes,  sive  siiupliciter  tribueDles.  /« 


monsiratur.  Et  qui  teminat  in  bencdictionibu$t  de  be-  D  H^os  et  in  omne$.  Quia  el  in  iilos  et  in  omnes  eom- 


ned':etionibu$  et  metet,  Potest  et  ecoii>rarioqui  in  ma- 
ledictione  seininai^dem  et  meiere.  Unu$qui$queprout 
deitinarit  in  corde  $uo,  Non  quasi  coactus,  scd  volun- 
larius.  Non  ex  trittiii^^  aut  ex  necetMtate,  Si  volens 
lioc  ago,  merredem  babeo :  s!  auicm  iuvitus,  dispeu- 
satio  mibi  crediia  est,  el  quam  sine  s  mulatione  di- 
dici,  ei  sine  invid  a  communico.  Hoc  totiim  ad  mi- 
Disteriuro  verbi.  Nam  si  deeleemosynis,  unusquifii|ue 
prout  babet.  Hilarem  enim  datorem  diligit  Deu$,  Econ-. 
Irarlo  Irislem  sine  dubio  od  t.  Potent  e$t  aulem  Deus, 
^e  timeas  inopiam.  Omnem  gra  iam,  Donum  gr.ilix, 
id  cst  copiam  fructuum :  quia  exinde  operibus  vesir is 
grati»  referun.ur  :  sive  gratiam  scientix,  Sed  bene 
accipilur  gratia  donum,  quia  gr.itis  donatnr,  quia  el 
boc  doiinin  Dei  est«  ut  nos  largi  simus.  Abundare  fa-  C 
eere  in  vobi$,  A  fructu  friimcnii,  viui  et  olei  sui 
mnllfplicati  sunt.  IJt  in  omnibutrtemper.  Sive  in  spe« 
cicbus,  sive  gratiis ,  vel  doclrinis.  Omnem  sufficieti» 
tiam  habentet^  abundetis  in  omne  opu$  bonunu  Omnero 
sufQcientiam  tam  spiritalium  quam  etiam  carnaliiiro, 
ut  possitis  omne  opus  bonuin  implere.  Sicnt  scriptum 
est :  Dispersii,  dedit  pauperibut^  justitia  ejus  manel  in 
mternum,  De  rebus  temporalibus  o^terna  jnstitia  com- 
paratur :  qui  erogat  prjeseniia  *tcipiel  xterna.  Qtd 
autem  admini$trat  semen  semtnanti^  et  panem  ad  miiR- 
ducandum  prattabit,  lloc  m:igis  ad  verbi  periinet  se- 
mcn  :  i]ui  did  i  oflicium  doceudi,  escam  quo  juc  proi- 
stahit :  si  roodo  vacelis  ad  doclrinam  :  sive  qui  libi 
dedit  quod  dispeiises,  esuriem  minime  p.itieiiir.  Et 


niunicatis  p<ilius  quam  donaiis,  qood  certi  estis  vos 
ciiin  muliiplici  f -iiore  recepluros.  Et  in  ip$orumobte' 
cratione  pro  vobi$.  Etiam  in  boc  abundat,  hate  omiiit 
opcraliir  adininisiratio  hujus  officii.  De$ideraniinm 
vo$,  Quiseoim  non  desi  ieitt  vidcre  hujiismodi?Pr«- 
pler  eminentem  gratiam  Dei  in  vobis,  Sive  scienlic, 
sive  iiiisericordiu!.  Gratia$  Dto  super  inenarrabili  dono 
eju$.  Subaudilur,  rererenies  :  qui  lanUm  vobis  gra- 
lain  suam  inspiraiione  donavil.  Nounduiu  qiiod 
quidquid  boni  vel  facimus,  vcl  habcmus»  doiuim  ease 
ipsius  coinprobctur. 

Cap.  1.  Ip$e  autem  ego  Paulu$  obsecro  vo$  per 
matt$uetudinem  et  modestiam  Christi,  Ea  vos  maa&ue- 
tudine  rcgo  qua  Christus ,  cnm  se  posset  viudi  are» 
injiiriosos  susiiiinit,  ui  corrigerei.  Qiii  in.  facie 
quidem  humili$  $um  inler  vo$,  ab$en$  autem  confido  tn 
vobis,  Qiiasi  qid  nihil  vinuium  babeam  :  sicut  alibi^ 
Quasi  iiutrix  semper.  Prxsentia  sanctoram  per  ni> 
miain  buniilitatem  potest  esse  contemptui  rabseniet 
vero  si  necesse  fuerii,  confidenier  suam  indicant 
potesiatcm.  Rogo  autem  vos,  ne  preueru  audeam^  pa 
eam  confidentiam.  lu  agite  ne  prxsens  meam  inci- 
piam  vindicando  manifestare  virtutem.  Qua  ejasiiwtor- 
audere,  in  quo$dam,  Non  omnis  exlstimalio  falsa  est,^ 
sicut :  Pulo  quod  et  ego  Spiritum  Dei  babeam.  Qm. 
arbitrantur  no$  tanquam  $ecundum  carncm  ambulemu$^ 
Qui  pulaiit  nos  niliil  huper  liuiiiatiam  naturam  babere 
vtrtulis.  In  earne  enim  ambulantet,  Cl  hoiuines.  Non 
secundum  carnem  militamus,  Ut  Christi  ministri,  ei 


multipiicabit  $emen  vestrum,  Sive  >ermonis,  sive  jusli-  D  sic  iiitelligi  poicst,  ut  hi  militare  in  carne  dicanlar, 


tiue.  Et  augcbit  incrementa  frugum  juttitioi  vcstrcB^  ut  in 
oninibus  iocupietati,  Fruguio  justitix,  serino  Dei.  Fru- 
ges  jiisiiiio!  sunt,  et  faculiales»  cuin  de  eis  jiistiiia 
fit :  cnm  voro  aui  iiijque  congrc'ganiur,  aul  inique  ad 
sitperbium  :int  ad  avariliam  abuluniur,  friiges  suni 
iniqnii.itis.  Preiio  eitim  gravans  triticum  in  pojiuio 
malediclus.  Sive  qui  pcr  pecuni»  ainbilionem  luinc- 
ficunt.  Abundeiis  in  oiunem  timplicitatem.  Ut  sinc  dis- 
cretione  oinnibus  simplitiiertribuat  s.  nonquairenies 
cui  deiis,  sed  propler  quid  delis.  Qhco  operatur  per  no$ 
gratiarum  aciionem  Deo.  Qitie  siini.l  citas  dandi  esl. 
Quoniam  minitterium  nujus  officii,  Adminislrationis. 
Non  $oium,  Non  soium  iuficit  sanctos,  sed  eliam  Du- 


qui  \eius  Testamenlum  humiliter  edisseruul ;  qui 
vero  sequunlur  inleiligi^nliam  spiiitalcmy  siot  quideai 
iii  caroe,  quia  earodcm  babeant  lillerain  quain  Judxi, 
sed  iion  juxia  carnem  militent,  a  canie  ad  spiri;uai 
Iransceiideiilcs.  Nam  arma  miruiw  nostree  non  cama" 
ita  sunt,  $ed  po.enlia  Deo,  Armu  noslra  iioii  est  scn* 
iiiinvel  gladius,  sed  potentia  Dei  qtia  p!us  faciemas 
vcrl>o  qiiam  alii  armis  carnalibus.  Et  quia  nobis  noa 
esl  collucialio  adversus  carnem  et  sanguinem.  Ad 
destyuclionem  munitionum,  consiiia  dehtruentes,  Mu* 
niunt  enim  et  circumdant  etiam  pseudoapostoli  do- 
ctriiiam  suani  astuiis  consiii.s  el  callidis  arguuientis, 
qux  aries  aposlolicns  destruil  virlule  graliae  spirU 


sn 


IN  EPISTOLAM  H  AD  COfllNTIIIOS  COMMENTAHIA. 


57S 


i9li.<y  .^icol  illonn  in»p[niim  Magiim ,  qiiem  vias  Dci  A  vobii  magmficarL  Qiios  nos  docemus.  Secundum  re- 


Jijipoiationibos    subverieniem    vcrbo    eaccavit.    Et 

mnem  altttudinem  exiol^entem  se  advemut  uieutiam 

Dei,   Quid  enim  superbius  quam  Uivinis  cunlraire 

docCrinit?  Etin  eaptivitatem  redigentvs  omftem  iniel- 

hetum  in  obtequimm  Chriiti.  Desiruhnus  pseudoapo- 

flolos,  qui  sab  nomine  Christi  omnium  i.ilelleciam. 

sibi  cupiunt  eapiivare,  et  suae  doctrinje  subdcre,  qiiod 

hasretici  facere  conaiiiur.  Et  in  promptu  habentes 

uicisci  omnem  inobedienliam^  cum  implela  fuerit  vestra 

obidienua,  Coro  jaro  vero  obedientia  per  nos  fuerit 

iffnpleia,  illi  si  non  aodientnr,  poiestaieiii  se  vindi- 

oaindi  accepisse  a  Domino  roentiuntur.  Quoe  $ecundum 

faciem  siinf,  tideU.  Manifesta  est  rei  proba'.io,  et  fa- 

ciiis  iiilellectuB.  Si  qui$  confidit  iibi  Christi  te  eue. 


gulamnostram.  Non alieiinm.  In  abnndantiam^  etiam  in 
il  aqu(B  u'tra  vot  tunt  evangelizare,  Non  eniin  ifsqoe 
ad  vos  siiflicl  pervcnisse,  sed  ciim  vcslra  fides  creve- 
rii,  alibi  iransieroiis,  etiam  ad  illas  genlesquic  trans 
vos  siiiit,  Evan$;elium  pisedicare.  Non  in  alieMa  re- 
gula.  Loca.  In  hit  qvce  prcepnrala  sunt  glariari»  Sive 
illi  in  prsKparatam  iiUrani  gloria:ii :  sive  nos  in  his 
qui  jain  pnrparali  surous,  ad  gloriam  Doniini  perfe- 
niiis.  Qui  autem  gforiatur,  in  Domino  glorielur,  Eliam' 
qui  gioriaiur,  iii  Doiiiino,  cujus  doiiuiii  est,  quod 
sunius,  et  ctijus  in  iioIms  virtules  opeiatx  sunt,  glo- 
rieiur.  lloc  contra  Pclagianos.  Non  enim  qui  teiptum 
commendat,  Pr;i'dicatio  enim  nostra,  nisi  Dumini 
virtiiiibus  confirmeiur,  ab  infidflibus  non  siiscipllnr. 


Seoe  eo^itei  iterum  apud  te,  quia  t  cut  ipte  Chritti  eti,  B  ut  SiJainus  quia  et  (ides  ex  Deo,  qui  dai  virtuies  ut 


ila  ai  noe,  Nemo  tam  siultus  est  quam  qui  se  soltun 
Cbrlsli  esse  gloriatur.  Nam  etti  ampiiut  aliquid  glo' 
rioiMS  fuero  de  potettate  nottru^  quam  dedit  Dominut 
in  etdifieaiionem^  ei  non  in  dettruclionem  vpMram,  non 
erutaaeam,  Nam  etst  magis  me  poiesiatem  a  Cbrisio 
•crepisse  dixero,  nl  verum  apostolum,  vindicandi, 
non  erubescam  :  quia  et  vcrum  dicam,  ei  non  gloria 
elatiis,  aed  vestras  %diflcationis  causa  compulsus 
boc  faciam.  llli  ergo  ct  usurpaiam ,  et  in  destruciio- 
Beni  veslram  volunt  exerccre  poles  atem.  Utautem 
•iM  exitiimer  tanquam  terrere  vot  per  epittolat :  quo- 
nimm  quidem  epittolcBj  inquiunt,  gravettuntet  forttt; 
-pweeeentia  auUm  corporit  vifirma,  el  sermo  coutempti- 
^lta.  Iloc  ideo  dico,  ne  quis  ine  putel  illud  comnu- 


signa  fiant,  pcr  qux  credani  inlideles.  Ille  probalut 
ett.  Laudando.  Sed  quem  Deut  commendat.  Signa 
monstrando. 

Caf.  XI.  Utinam  tustineretit.  Suslinete  ine  p;.nim, 
quia  alittsmuUimisiistineiis.  3lodicumquidintipienliaf 
mcce ,  ted  et  tupportate  me»  Insipientem  se  diiit,  quia 
illi  necesse  erat  aMqua  de  se  dicere  vera,  ut  osieiidal 
multo  inagis  insipienies.qui  falso  et  nulla  necessi- 
taie  cogetite  se  1aiid.«nl.  jEmulor  enim  vot  Deiwmu' 
latione.  Detpondi  enim  vot  uni  vin>  virginem  caslam 
exhibere  Chrito,  Non  slimulo  livnris  inflamnior  bu- 
niaiii,  sed  vos  tanquaui  pater  aeniulatioue  'divina 
cusiodio,  ut  possim!i8  vos  iminacolatos  Cbrislo  con- 
juiigere,  tanto  niajori  siudio  e  nservaios,  qiianto 


aari,  qaod  im;:lere  non  pos  um,  lii-ut  de  une  vestri  C  mcliori  estis  spuiiso  copulandi.  Timeo  autem  ne,  tkui 


jaemaiul  deceptores.   Hoc  cogitei  qni  ejutmodi  est^ 

0§mim  qnalet  eunwt  verbo  per  epistoiai  abtentes^  talet 

es  preeeentet  in  facto.  Uui  boc  putat,  sci  »t  me  oiniiia 

posee  facere,  per  eom  qui  manel  in  me,  si  nece>s6 

ftteril,  quae  proniitto.  Nam  et  obedieulibus  per  bii- 

miliuiem,  infirmus,  et  peccantibus,  per  sevcritatein 

fbrlis  inveiiior.  Non  enim  audewus  inserere  aut  com- 

•parmre  not  quibutdam,  qui  temetipsot  commendant. 

Nott  eiiim  possumus  de  nobis  mnjora  jaciare  quam 

sintiQS :  non  aademiis  iia  Deum  con  emnere,  ut  sinii- 

let  ftimus  qiiibusdam,  qui  suis  maliint  laudibits  qunm 

Dei  gratia  commenduri.  Sed  :psi  in  nobis  nosnietipsot 

nuiienies,  Non  excedimus  mensurac  nostrae  lerininus. 

£i  eomparantet  notmetiptot  nobis.  Noii  majoribus,  ui 


terpcnt  Evam  seduxit  astutia  sua,  ila  corrumpantur 
tentut  vettri,  Serpens  Cvam  mentiendo  de  Deo  se- 
duxit,  dicens,  solo  terrore  Deuin  comininatum  esse, 
moriem  non  illaturum,8i  peccii^sent:  ita  et  nunc 
pseudonpostoli  dicebant  ideo  Evangelii  praicepla 
legi  addita,  vel  ut  sic  custodiretur .  et  ea  sola  suffi- 
ceret  cusiod  ta.  Scd  et  nunc  serpens  sinii  iier  sedu- 
cit,  geliennam  propler  solum  lerrorem  assercis 
nominari :  eam  auiem  aut  non  esse  oninino,  aut  non 
xiernam  esse  confirmans.  Et  excidant,  A  veraeasti- 
taie.  A  simplicitate,  C:istus  seiisus  est,  qui  oiii  viro 
placere  desiderat,  et  cui  ejus  solius  semel  promi^sa 
sufficiant.  Quas  est  in  Christo.  Esse  Dei  verba  erc- 
denli.  Nam  si  is  qui  vfnil^  aiium  Chrittum  prwdicat^ 


itli  qui,  cam   n  hfl  sint,  non  modo  se  xqu^nl,  scd  ^  qucm  non  prcedicavimut  ^  aut  alium  tpiritum  accipiiit. 


^liam  antepiinunt.  Notantem  non  in  immensum  gloria- 
6iiNiir,  ted  ucundum  memuram  regulx  qim  mensut 
eu  nobit  Deut^  menturam  pertingendi  usque  ad  vot : 
uan  enim  gua^  non  pertingeutet  ad  vot  tuptrex  endi' 
nnu  na»,  Nibil  super  homines,  sed  inqiinnluni  nobis 
I>eii8  donare  dignatos  est,  id  est  apostolatiis  gra:iani, 
per  qnam  eliam  vobis  Corinthiis  prsedicamus.  Non 
eiiim  boc  asorpatioDe  facimos,  sed  prxcopto.  Usque 
nd  90t  enim  pervenimut  in  Evangelio  Chritti.  Non  in 
nostfo.  i^on  tn  immenwm  gloria}  tet  in  alienit  labpri' 
hue,  Imroensom  est  in  alienis  laboribus  gloriari,  quia 
iUi  seoiper  ad  fldeles  ibanl,  qul  signa  minime  requi- 
rebani.  Spem  autem  habentes  cretcentit  fidei  vettrce  in 


quem  non  accepisiis,  ant  aliad  Evungdlium,  quod  ntm 
TcCepistit^  recle  patcremini,  Si  vobis  aliquid  ainpl  us 
prrstarent,  qiiam  per  nos  accepistis,  recie  cos  adini- 
soraiis  contra  nos  venienles  ei  nobis  detr  benles. 
Existimo  enim  nihil  me  minut  fecitte,  In  vobis.  A 
nwguis  apottolis,  Si  a  magnis,  quanto  magis  ab  istis 
qiii  uibil  sunt!  Sive,ne  puietis  vos  minus  quaui 
C.1  lerae  Ccclesix  aliquid  ;>ccepisse,  quibus  Petrus  et 
cselcri  prxdicarunt.  Nam  etti  imperitut  termone^  ted 
non  tcientia,  Ostendii  islos  scieniia  imperiios,  in 
serinone  tumido  gloriari.  In  omnibut  autem  manife' 
ttut  tnm  vobit,  Oslendit  soam  integritaiein ,  quia 
omiiia  secunduni  Deum  feccrit :  cum  noc  avar  ti:tin, 


hVj  PAIMASll  ADRUMLTAM  RPISC.  5S0 

Rcc  giilam,  neo  gloriam  ab  eis  aliquniuio  qusnsionl.  A  hquer,  fion  hquor  serundum  Dwm,  ud  qnan  in 

iniipiemut.  Si  Aposloliis  ncccssiuilccoiiijrttlsus  populi 
Uci  iiegal  scninduiii  Deiim  e^ise  gloriaodiun,  led  46 


Aul  nNit.yuiW  peecaium  feci^  nieipsum  humiliant^  ul  vos 
exatlemiiii?  Siforte  lioc  solum  peccavi,  quia  propier 
militntcui  vostraiQ  eliam  lici'a  omisi.  Quoniam  gvfL" 
IM  Ewanfffilium  Dei  evanyelizaii  vohis^  alioi  Ecclc$iat 
exspaliavi^  a^eipiem  nipendium,  Qiiia  iiec  panem  qno- 
tidianum  a  vtibis  accepi,  quem  Dominus  ordinavit. 
Ad  ministerium  vetirum.  (^iini  vobis  tvangdium  mi- 
nistrarum.  Etsum  e$.em  apud  vos.  Ciim  essem  vobis- 
cum,  et  a  vobh  iion  accepf^rini,  a  Macedonitius  longe 
posilis  accepi,  iie  creiiorelis  me  iucri  terrcni  catt,<a 
Kvnogcliiim  praedicare.  i^  ei\erem ,  iiti//i  onerozui 
fui,  lloc  aiii{tliu6  esi,  ut  cum  egereoi»  nolim  accipere. 
Nam  quod  mihi  deerA^  $upplevemnl  fralre$  qui  vene" 
ruHt  a  MacedoHia.   Qut'd  nianibua  inifiime  orcurre- 


iu&ipiciitia,  quid  de  iltis  diccndum  sU,  matiireftliiQ 
est.  In  hac  $ubstaniia  gUrlte.  Est  enim  alia  i 
tiu  vcuv.  |;lori;e.  Quoniam  muiii  giorianiur 
carnem,  ei  ego  gloriabor.  Quoniam  in  nubiliUle  ge- 
neris  gloi  lari  camale  est.  Ubi*Hier  enim  $nff0riU  tmt- 
p^entes^  cum  $iii$  ip$i  sppjeniee,  Video  enim  TOt,  com 
edoiti  ^ivis  is(a  nullius  momenU  e&se,  Um  fadle 
iusipeniibu»  conspniisse.  Stcj(fiial.'j etum $i  qme  m 
in  $ervitutem  redigii,  In  aerv.ttileai  legis,  Tel  sacer- 
di>tum,  qiii  domiiiatiim  in  popuHi.exercebant.  Si  quis 
dewrai^  $i  qui$  accipii,  Si  qnls  devor.nt,  id  esi  Mb- 
slantias  vestras  accipicndo  vel  rapiendo  consuaiiu 


bam.  Et  in  omnibus  me  i.ne  onere  utMs  servaii,  Qui  B  Si  qui$  extAfUitur,  Pecunia,  Jn  iaic»  auperbia,  Td  g**- 


p>eudoaposloios  non  lial*ebant,  nec  cr.mt  iniii  mi.  Ei 
$trvabo.  Qma  adhiic  lales  b.ileii,iio  iili  per  nos 
occasiouiMii  iuveniant.  Esivetitas  Chridi  in  me,  Scut 
Cbristus  qiiod  seniel  sutuil,  uon  muiavit,  nec  Cat 
aliqiuindo  lueutitiis.  Quouiam  h(ec  gloriutio  non  tn- 
fringetur,  Gloria  est,  propter  Deum  etiam  ciMicessa 
contemnere :  niaxime  si  inopiam  patiantiir.  In  me 
in  regionibu$  Achaite.  Lbi  ilii  sunt :  alibi  ergo  aece- 
pU.  Quare  ^  quia  uon  diligo  vos  ?  Deu$  $ai,  Deiis  scit, 
■truin  vos  diligam  necne :  Imo  ideo  non  accipio, 
quia  ditigo.  Q:iod  aiiiem  facio  ei  fadam,  ni  amputem 
9cca»ionem  eorum  qd  vulunt  occa$ionem,  liic  reddii 
taiisam,  qti^re  et  ipse  noii  accipiat.  Pscudoapcsloli 
docebiml  scilicet  gulam ,  vel  avaritiam  secunies,  et 


neris,  vei  scieotbc.  Si  quis  in  faeiam  vo$  eeediL^. 
quis  vos  etiam  praesentes  objurgat,  vel  convlciia  agii. 
Secundum  ignobiliiaiem  dico,  IgiiobiliUs  maiitna  en, 
si  filii  Oei  nobilit^ite  terrena  se  jaetent.  Qmm  u$ 
infirmi  fuetimu$  in  hac  parie,  Qoast  n  ig  in  bae  parte 
ab  iltis  miuus  aliqoid  babeanios  et  non  nagia  fobis 
vera  et  foriia  przdicemos.  In  qua  ^tn  andcf ,  ai 
tnaf|N#Ml/a  dico^  audee  tt  ego.  Poaanm  aodere  ai  lelo. 
Uebreei  $unt,  ei  ego.  leraelitee  $uni ,  cT  efo.  Semen 
Abraliw  $uni,  ei  ego.  Si  in  boe  gloriaiilar,  qiiia  Ne- 
brxi  «ont.it  ego  hujos  sum  generia.  Mini$lri  Qknili 
«icnl,  ei  ego.  Ui  minu$  $apien$  dico.  Nelaodnm  ^a, 
ai  quis  eiiam  de  Christi  miuiBterio  glerietor,  eama- 
iiter  gloriatur.  Plu$  ego,  Quam  illi.  iit  /oAeft&aa  jrfa- 


gloriain,  quxrentes  occasionem,  utsi  ilie  pauemac-  C  naiii:tfi  earuribu$  abundantiu$  :  in  pligis  smpra 

eepisset,  illt  exigereol  aururo  :  ut  si  propter  Deum 

praedicaut,  sicut  dieuot,  siatim  appareat :  ulique  &i 

oon  accipiaiit,  nec  docebiiul.  Ui  in  quo  gloriaiiiur^ 

invenianiur  sicut  ei  no$,  Tales.  ^am  ejuimodi  peeudo- 

apostoU,  Diccnlcs,  llxc  dicil  Dominus,  et  Dominua 

non  luisit  eos ,  et  visiooes  a  corde  suo  loquenles. 

SfiNi  operarii  subdoli,  trau$/iguranle$  $e  in  apoi^tolo$ 

Chri$ii,  ei  non  mtrum.  Subdolus  operariua  aliud  fugit, 

alittd  agit,  et  babitu  simplici  pra^dicationis  Chrisli 

rai^ciias  belLuina  coniegitur  :  tales  ut  placcaiit,  el 

pl  ceiido  accipiant,  necesae  est  aduleniur,  el)  adu- 

l.»iido  «l.cipi^iui,  illa dicenie.s  qiue  pbiceani, noii  qii.-c 

«xpi^diant  audieuli.  Ipseenim  Saianae  iran$ligurat  se 

in  anqeium  luci^.  N»n  est  tam  racilo  s«miiiiis  et  a!i- 


modiiiit.  Non  diiit,  untis  praedicavi,  acd  dimiileiit 
oinuia  pnpclara  f.icinorH  sna,  qn»  loleraTll  emnne-   - 

t'A,  In  mortiins  frequenter,  A  Judeas  quinquiee  qua 

drugenae  una  miuu$  accapi,  lo  Aelibus  aposlolora  rh 
seniel  h»bet ,  quinqu^  vicibus  Iricenaa  et  novenas^ 
quasi   transgressor  legis  aceepil.   Ter  virgie  ctnu^m 
$um;  $emel  lapidatu$  $um.  Wstc  in  Ael  btts  apeaielo^ 
nim  non  omnia  reperiuntur,  quia  nee  in  Epiatoliv 
omuia  qu.i^  ibi  sunt  contiiientur.  Ter  mufragimn  fect» 
Ibi  seinel  babet.  Nocu  et  die  in  profundo  nutrie  fm» 
lu  iiltiino  periculo,  cum  iiavem  in  profuodttm  dedu- 
ciam  molea  Oucluum  operlre  puUremo«.  In  kineribvt 
$a*pe  :  periculi$  fiuminum^  pericuU$  ialrofoun^  pmcuin 
ex  genere,  pericuUf  ex  genlibus,  De  genere  ei  genle 


<)iiibus  vi.-iombu»  quasi  aiigeli*  is  rides  babenda  :  ne  ^  Judacoruni  dicit.  PericuUs  .ia  cititate^  pericuU$  in  m- 


forie  irausligiifei  se  Satanas  iu  angeliim  tucis,et  de- 
cip:al  ac  faltal  incaulo.s.  Non  esi  ergo  mngnum,  si 
miimtri  eius  Ifam^figureniur  veiui  mini*tri  juUkiioi, 
Mon  luirutn,  si  miiiisUi  avaritix*  fiogaut  se  jiistitiain 
pra;dicaj-c.  Qii<M«m  finis  erit  sccundum  opera  ipsorum, 
llaia  opem  lualiis  (iniv  exspcctal.  lierum  di:o,  ne 
quis  me  puiei  insipieutem^IiAm  cuiin  superius  dixorat, 
Sustiiieie  modicuin  qiiid  insipienli.T  iue;r,  et  rcitdi- 
deral  raliopom  :  Qiiia  zcio  Dei  eos  zelaret,  non  glo- 
ri:n  dcsiilerio  es^ct  de  se  aliqua  nnrralurus  :  ne  sii- 
liccL  iii  ejus  odiiim  versi  falsos  ai^ostolos  sequercutur. 
AHoruin  vAui  in^^ipieniem  accipite  me,  ul  et  ego  mo' 
d.cnm  ^niJ  y/4iriVr.  Quoiuodo  vutiis  accipilc  me.  Quod 


Utudine,  pericuUs  in  muri.  Quando  navigantes  peri- 
claabaii.lur,  et  iiupegcrunt  navem  ad  liitas,  qoia 
prora  lixa  iiiaiiebat  in.mob  I  s,  puppis  vcro  aolveba- 
lur  a  vi  maris.  PericuUs  in  faLsis  fratribus*  Qui  sub- 
introierunl  explorare  libertatcm  uQalram,  iii  iabore. 
Mauuuin.  Ei  wrumna,  Miscria.  In  vigiii'$  multis^in 
fume  (I  siti^  in  jejuniis  muliis^  in  frigore  ei  nadirare. 
Priines  iiccessitJiis  est,  jejuuium  volunUtis.  Prrnier 
illa  qu(B  ciirinsccus  snnt^  instunlia  niea  quoliUiana.  Ac 
si  dicerel,  i.rxier  illa  qua.'  jaui  us  Uta  suul,  ei  ip  a 
C(Ui$uetudiuc  Icviora  pulaulur.  SolUctudo  omnium 
Ecclesiarum,  Oslcudil  (\ux  s.t  iila.  .Qui$  infirmaHur. 
Cum  iutiriuantibus  infirmor,  cum  |)ei€unlibu^  perire 


SSl 


IN  EPIS10L\M  II  AD  CORINTinOS  COMMENTARIA. 


m 


me  eredo.  Et  ego  non  infirmor  ?  Iii  fide.  Qidi  $canda-  A  sed  mngis  credeiidum  cst  jngcs  Iribnlationes.  Propier 


fhuUmr^  et  ego  non  uror?  Tristitia.  Sigloriari  oportet. 

In  liis  si  Tolunt  gloriari,  in  bis  glorieniur  in  quibiis 

ego,  lieet  coacius;  sed  quia  hxc  iion  babent,  ideo  de 

earnalibus  gloriaotnr.  Qnce  iufirmilati»  mem  $wil^ 

§l9riabor.  Omne^  aopcriorcs  passiones  inflnnititis 

flomine  designaYtt,  quDd    bumanae  innrinitati  isla 

prarTaleant.  Beu$  ei  Paler  Domini  nostri  Je$u  Chriiti 

»eii,  qni  e$t  benedietu$  in  $aeula^  qnod  non  mentior, 

Rem  qaasi  dinicilem  dicturus,  qnod  Judaei  coiitra 

eum  etiam  gentium  principes  conceriassent ,  ante 

Di!i   tcjitimoiiium  implorat,  ne  rerae  boc  jactantlae 

fMitareUir,  qnod  adversum  eom  etiam  regna  surreie- 

riDt^  et  nibii  potuerint  praevalere ;  Ideo  autem  iixc 

enomerat,  ut  ostendat  quid  intersit  inter  ?eros  rt  faU 


quod  tcr  Dominnm  rogavi,  ut  di$ctderet  n  me,  Intelli- 
gimos  eiiam  sanctos  conlraria  aliqiia  postuliisse ;  si- 
miil  etdiscimits  qiiod  imp  >rlunn  peiiiio  vel  responsnm 
mereatur,  si  non  meretur  effectum.  Nam  quando  quod 
iton  cipedit,  iioo  dat  Deus,  tunc  magis  exaudit.  Et 
dixit  mUii:  Sulfieii  tibi  gratia  mea :  nam  virtu$  in  inlir" 
mitate  per/icitnr.  Quam  hahes ,  sive  quae  te  l.berat  * 
q\j:i*Tirtus  nlsi  ad  qiiam  pertinet,  non  exlolht.  Et  qni& 
dubitathocad  jusiiiiam  pertinere?  hancporfectionom 
Tirtuiis  uiique  notiduiii  liab- hai  Aposiolus,  nondnni 
crat  aequalis  angelis  DcJ  :  scd  in-  rat  llli  eitollendi  fe 
Inlirmitas,  qiiae  per  angeluin  etiam  Satan»  Iberat 
comprimenda ,  ne  revelntioniim  magnitudine  extof* 
leretur.  Uua^e  pcr  angelum  Satnnae?  Qiiia  rieqHeiitcr 


«poutolos^  DofmMd  pr(Bpo$itu$  genti$  Arethee  regi$  B  et  antidoum  etiam  ile  ^erpenlibiis  coutra  veiiena  scr- 


€M9iodiebat  civitaiem.  Dainasrenorum.  Vt  me  compre- 
henderel^  et  per  fene$tram  in  eporta  demi$$u$  $um  per 
tnurmm^  <f  nc  effugi  manu$  ijtt$.  Prjrpositus  gentis 
illiuft  erat,  cui  regnabat  Aretba. 

C^r.  lii.  Si  gloriari  oportet ,  non  etpedit  qwdem, 
Mee  mihi  expedit,  qnia  nccessitale  compellor.  Veniam 
et$iUm  ttd  mionee  et  rerelationee  Domini.  Ac  si  diceret, 
lAflrmiutes  me»  sant,  visioncs  autem  non  ineae,  sed 


peiKuiii  condciliir.  Quid  e^t  crgo  :  Siifficil  tibi  grata 
mea,  nisi,  nc  deliclemlo  succumbas  sub  colapbotn- 
geli  Salan.T?  Ct  qtrul  est:  Virtus.iii  innrmitate  perU- 
cilur,  iiisi  quia  in  isto  loco  inflrmitails  bacteiins 
perrectio  potest  esse  virtutis,  ut  ipsa  inflrmitatis 
pneseiite  elaiio  repiimatur,  ut  ad  ejiis  perfectionen» 
pertineat ,  etiam  ipsins  imp<*rfectionis  'et  In  Tcriiati; 
cognitio ,  et  in  huiniliiate  coiifessio  t  Libenter  igitur 


bumiiiiatis  tfuasi  de  alio  loquaiur,  siTe  vere  de 
•lio,  otTQmqtte  stare  potest.  Ante  annoe  quatuordecHH^ 
9i9€  99$  eotpwe^  ne$cio^  eive  extra  corpue  ne9cio,  Deu$ 
Mlf,  raptnm  huju$modi  uupte  ad  tertium  eoetum,  In- 
Uiere  t|iiaima  necessitas  ei  incumbat  ut  quod  qua- 


Homhii.  Sdo  hominem  in  Chri$to.  Site  de  se  dicat,  et  gtoriaborininfirmiiutibu$  mei$.  Postquam  eognovi  pro- 

desse  qnod  nocere  putaham.  Vt  inhabitet  in  me  iwr- 
htt  Chri$ti.  Non  in  potentia.  Propter  quod  phceo  miH 
jft  iitfirnmatibus ,  in  eontumelii$.  Non  in  bonorilMis.  /n 
neeet$itatibut.  f^w\  in  o.io.  In  perttcu  iombue.  Non  In 
salutationibus.   In  angu$tii$.  Non   in  diTitiis.  Pto 

taorJitei^n  nnnis  celaverat,  postmodum  prodere  co-C  Chritto.  Non  pro  ayaritia ,  vel  pro  aliquo  crimine, 

Smeitir.  Kt  $eio  hujusmodi  hominem  $ive  ttt  eorpore^ 

«ive  exira  eorpnt^  ne$ciOt  Deus  $cit;  quoniam  raptu$ 

e«i  ln  jMirediiMiti.  Quod  iterum  repelit,  sive  in  cor- 

pore,  sive  extra  corpus,  nescio,  ostendit  alier  m 

fiikse  vbtoncm.  Et  audivit  areana  verba.  kbictm&iiiik. 

Qmt  fioit  tieet  homini  loqui.  Sive  qnae  nulti  honiiiii 

fas  est  diei,  sive  quae  impossibile  est  humanam  nar- 

Care  naturam.  Pro  ejuemodi  gloriabor,  pro  me  autem 

iclAil  §foriabor,  ni$i  in  infirmitatibu$  mei$.  Sive  pro 

ejusmodi  vtSione,  sive  pro  ejnsmodi  bomine.  Pro  me 

Mteiii  nihil,  si\e  pro  inea  virtuie,  quia  iion  est  inea, 

»ed  Domini  revelatio.  Nam  et  $i  volaero  gloriarif  non 

em»  ituipii:n$f  veritatem  eniln  dicam.    Hic    videlur 

•  Ostendere,  quod  qna  I  do   ^Ko  dicat,  cum  dicit. 


sicm  et  Salvator  aif ,  ut  sola  cyosa  juslitiae  paiiamur. 
Cum  enim  infirmor^  tunc  potem  $um.  Maxima  potentia 
est  inflrniari  pro  Chri  lo.  Factu$  $um  in$ipien$,  vo$ 
me  coegisti$ :  ego  emm  debui  a  vobi$  commendcri.  Insi- 
pientis  est  suns  narrare  tahores ,  et  proprias  jactare 
vlriutes.  Sed  hoc  vos  coegisiis,  qui  ciim  aliis  de  nie 
satisrac  re  debu  bseiis ,  quia  nihil  miuns  foerim  a> 
magnis  apostolis ,  moilo  i  erum  opiis  iiabetls,  ut 
Tobis  nos  ipsi  commendemus.  Nihil  enim  m  nnt  feci 
ab  hit  qui  sunt  etipra  modum  apottoli.  Quanio  magin 
istis !  Tanut$i  nihil  eum ,  $igna  tdmen  apo$iolatu$  mci 
facta tunt  tuper  vo$  in  omni  patientia  in  tign  $,et  prtH 
digii$,el  virtuiibus.  Egoqoidetn  iiihii  suiu  quia  homo, 
sed  aposlolatiis  sua  signa  osicndii  tn^<bis,  bocesi. 


Miain  se  haiiere   uiide  gioriari,  ged   nolle.   Par^o  I^  p  teniiam  virtntis  aique  prodigia.  QMii/ «s(  «//ttn  ^*  d 

minut  habui$ti$  prte  ca-teris  Eccletiit.  Quiiius  alii  ap«  - 
Btoli  praedicaveruiit.  Ni$iquvdegoipte  non  gravavi  voi? 
Quia  oihil  a  vol»iS  acccpi.  Donatemihi  fiatir  injuriam, 
Si  lioc  hijori.fiii  essc  puliitis,  v^MoscUe.'  Ecee  teriio 
hoc  pantu/i  sum  venire  aJ  vot ,  et  nou  ero  gravi$  vobU , 
no^  enim  quwro  quw  vestra  suntj  tcd  vot.  Nee  emia 
dclent  fitii  pnren^ibut  thvtaurizare.  Saltitein  vostram 
quxro,  non  muiiera.  Se>t  parentet  fit.it.  E«;o  maKi  •• 
vobis  dcbeo  dare  quod  haiieo.  Egoautem  libentisnun  c 
impendam,  Si  quid  iialieo.  Et  snpmmpendar  ip^e  pr  o 
animnbus  veitrit.  Licct  pliis  vos  dHitjcnt,  minus  uHigar. 
Quod  habiO  laborc  impcndo,  iBt  ipsc  suierimpcnifar 
pro  vcstris  njiiriKitms  :  pcir«'cta  o  «i  ••  t'!c(lio   iu:b 


f,  11«  quit  me  exittimet.  Sunt  ct  occulta  qctae 
pQ^siro  1n  veritalc  prorerre ,  scd  parco,  id  est  noo 
i^lo.  Supra  id  quod  videt  in  me.  Siiflic  uut  inanifesta, 
eifaitisi  celcutur  ocoulia.  itu<  andii  ex  me  aliquid.  De 
htft  nie  tantuui  irstinioi  unusquisqutf  qiiic  viilei  iii  me, 
^m  aiidit  ex  me.  Etnemagnitudorevctationumextol' 
^fit  «le,  daiut  est  mihi  tlimulut  c  rnis  iv.eje  angelut 
Satamee.  Qa:inla  sunt  quae  celo !  ut  merito  uilii  csset 
^tiroulus  fiecess^nusqui  nie  hominein  esse  roinmc- 
Tnoret.  Vt  me  colnphiid^  GoIapHizabal  eum  Satanas, 
^ut  tribulatioiics  susciiauiio,  aut  iiircrcndu  dolores : 
qutdam  ipiiiindicutit  eum  frequenti  doloro  capiiis  la- 
\»or:i^sc.  Alii  dieunt  titillationc  caniis  siiuiulaiiim ; 


m 


PRIMASll  ADRUMETANl  RPISC. 


584 


soliim  loliim  graiis  impondll  qu  >d  habet,  &cd  eliain  A  es\  r|ii(Kl  vivil,  suum.  £2  i/i/irmi  af«.  IIuniaMe  fuitura. 

ips:i  liheiitcr  iinpcudiuir.  Ul)i  uecessc  esl.  Sed  esto, 

ego  V9S  non  gravavi.Vtt  omuta  se  purgai  ipsorum  semi>er 

coiiscieniiam  inicrrogans,  simul  el  quomodo  ab  ill  s 

caveanl  monstraus.  Sed  cum  estem  astutui ,  dolo  vo$ 

cepi.  Nunquid  per  aliquein   eorum  quo»  misi  ad  vo$ , 

circumveni  vos?  Rogavi  Tiium^  et  misi  cum  Hlo  fra^ 

trem,  Forie.  Nunquid  Titusvos  circumvenit?  Non  uli- 

qiie,  non.  A^onti^  eodemspiritu  ambulaiimus?  Nunquid 

lulii  vobis  aliquid  qnod  mihi  afferrel,  aut  aliicr  do« 

cuil  qunin  me  docerc  videiis?  Nonr.eiisdem  vestigiisf 

Olim  putatis  quod  eicusemus  nos  apud  vos.  Noii ,  ul 

superitts  diii ,  ut  vobis  placeanius,  h;ec  dicimus :  sed 

ne  nobis,  cum  venerimus ,  necesse  sii  acrius  vindi- 

care.  Coram  Deo  in  Christo  loquimur,  omnia  aulem^ 

charissimi.propter  veslram  ofdi/irafiomtn.  Quaro  fallere  B  q^to  nos  non  sumui  reprobi.  Spcro  uos  sensaros  qno- 

iinpo»sibile  est.  Jtm^o  eniin  ne  forte  cum  venero^  non 

quules  volo  iuveniam  vos ,  et  ego  inveniar  a  vobis  qualem 

non  vultis.  Si  vos  non  invenero  justos,  et  ego  a  vob  8 

f^everus  inveniar.  Ulandimentis  miniine  uiilar.  Ne 

forte  contentionesj  (rmulationes  ^  aninuMtate$^  dissen- 

iiones^  detractiones^  su.urrationes^  inflationes ,  seditio- 

nes  sint  inler  vos.  Si  propter  haic  se  dicebal  severis- 

siine  vindicare,  quid  faceret  si  nostris  temporibus 

adinveniret,  quibus  ad  comparaiionem  a  iorum  cri- 

luiuum  ista  nec  putantur  esse  peccata?  Contentio  est 

ubi  nou  raiioue  aliquid,  sed  aiiiiui  pertiuacia  defen- 

disur.  Susurro  est  quia  niiiruiurai,  et  m>n  alicui  in 

facie,  sed  de  ipso  aiiis  inale  loquiiur.  £/  iterum  cum 

veneio,  ImmiUet  me  Deus  apud  vos,  Ct  hoc  timeo.  £( 


Sed  viiit  ex  virtute  Dei  :  nam  el  nas  infirmi  sumui  ta 
i//o.  Sed  et  iios  in  prxenti  quideni  infinnauiar,  sed 
in  riitoro  cain  illo,  non  in  nostra,  scd  Dei  vlrtute  vi« 
vemus.  Sed  vivemus  cum  eo,  ex  virtute  Dei  /n  no^.  Si 
nos  provocaveriiis  infirnios,  invenieii^  nos  viTetecinn 
Chri.sto  in  virlute  Dei ,  cum  in  vos  vindicare  co^peri- 
mus.  Vosmet'psos  ienlate,  si  estis  in  fide :  ip»!  vo»  prc- 
bate.  Si  esiis  in  fide,  ex  vobia  nos  coguoscite ,  dale 
sententiain  in  peccante,  et  videte  si  non  staiim  verbt 
vindicta  procedit.  Annon  eognouitis  vosmetipsost  qtua 
Christus  Jesus  in  vobis  est,  nisi  furte  repnM  ecltf*  Ao 
nesciiis  quia  Chr  stus  Dei  virtus  iii  vobis  est?  si  la- 
men  non  estis  reprobi,  hoc  cst  si  non  deteliqiiii  per 
iiegligenliam  vestram.  Spero  autm  q  od  eogmoietA 


modo  vos  vidco  conversari.  Oramui  auiem  Deum,  ul 
nihit  mali  fadatis.  Si  enim  aliquid  teceritis»  not  viodi- 
cando  probati  purebimus ;  sed  malumos  nos  r  -probi 
viileri ,  tanium  ut  tos  quod  bonum  e&t  raciatis.  Ao« 
ut  nos  probali  pareamus ,  ud  ul  voi  quod  bonum  est 
faciatis.  Subaodiiur,  oro.  Nos  autem  ui  reprobi  mmms. 
Non  enim  poisumui  atiquid  advenus  veritatem^  sei  pn 
veritate,  In  innocentem  enhn  non  prxvaiei  nostra  scn- 
tentia,  nisi  in  eum  qui  peceaveriL  Gaudemms  mm 
quando  nos  infirmi  iumus ,  1*01  autem  polenteM  eHff. 
Gaudemus  si  necesse  noii  est  ut  nostrn  vlrius  apps- 
reat :  sicut  apparuit  in  Auania  et  Saphira  Petri ,  ul 
nostra  iu  Hago.  Hoc  et  oramus^  ifestram  cmkMummU' 
tionem.  Vi  vos  perfecti  «itis  aique  poteutes«  Ideo  kmt 


iugeam  multos  ex  his  qui  ante  peccaverunt,  el  non  ege-  C  absens  scribo^  ut   non  prmsens  durius  agam 


runl  poeiitentiam  super  immundiiia  et  fornicaiione. 
Contra  Novatianos  pcenitcnti»  negatores.  Si  iuget 
pneniteniiam  non  agentes,  utique  de  ageutibusgaudet. 
£1  impudiiitia  quam  gesserunt.  Impudicitia  gravior 
est ,  quasi  monUruosa  fornicatio,  sicut  ille  fecit  qui 
uxoieiu  patris  accepit. 

Cap.  xiu.  Ecce  tertio  hoe  venio  ad  vos.  Jam  enim  bis 
fucrat.  /n  ore  duorumvel  trium  testium  stabil  omnever- 
bum.  Secundiini  legein.  Preedixi  enim  el  prcedico,  ut  pra:' 
sens,  et  nunc  absens,  his  qui  ante  peccaverunt^  ei 
Cftteris  onuiibus^  quoniam  si  venero  itcrum^  non  parcam. 
Qui  postuiodiim  peccaverunt  iiec  ipsis  parctm,  quia 
prioruiii  ruina  istos  facere  debuit  cautiorcs.  An  expe- 
rimentun  quwritis  ejus  qui  in  me  loquitur  Christi  ?  kn 


potestatein  quam  Dominus  dedii  mihi.  Si  eiiim  non  cor- 
rifiitis ,  adbuc  durius  again  quaiu  dico.  in  eedifkmie^ 
ncm.  IJt  et  vos  emende  is,  et  alii  pccare  formideot.. 
Et  non  in  dei'ructiontm.  Vestraro:  sicut  illi  sibi  osar— > 
pant.  De  castero,  fratreSt  gaudele^  perfecti  eette.  fio— 
taiidumquod  omni  EcctesidB  scrbeus  dicitesse  deber0 
perfcctos,  et  quod  laicos  se  jubet  invicem  eibortari* 
sicut  alibi  dicit:  Yellem  onnies  honiiiies  esse  sictii 
meipsuin.  Sed  quia  ibi  sequitur:  Unusquisqae  pro    ' 
prium  dunum  habet  a  Deo  :  in  donantis,  nou  in  acci- 
pientis  est  potestate  perreclio.  Exbortamini^  idem 
sapite^  pacem  habete.  Hoc  est  unum.  £1  Deue  padi  tt 
jdilectionis  erit  vobiscum.  Sin  autem  auctor  dissensionii 
et  odii  erit  voi  iscum,  et  eriiis  cum  illo  in  aetemafli. 


iii  ine  Cbristuin  leiitatis  si  vobis  valeat  vindicare?  £t  D  Salutate  invicem  in  osculo  sancio.  Nnn  flcto.  SalutaM 


uotandiiin  qiiod  doctrina  ejus  non  huiiiaiia,8rdChristi 
esse  probatiir,  quam  qui  reprohcndit,  sine  dubio  Deo 
coiitumax  iiivenitnr.  Qui  in  vobis  non  infirmatur.  Po- 
tiSt  dici  euiu  iiuu  inririnum,  sed  potentem  csse,  nec 
ipsi  ignoratis.  ^ed  potens  in  nobis.  Si  etiaui  in  vubis 
potciis  est,  quanio  inags  in  nobis  caparioribus  sui! 
Nam  etsi  crucifixus  est.  Quod  crucifixus  ea,  nostrum 


vos  sancii  omnes.  Non  divites.  Gratia  Domiui  nMtri 
JiSu  Christi ,  et  charitas  Dei ,  et  ioinmunicatio  eaueii 
Spiritus.  Coiilra  Arianos ,  qui  calumniautur  qood 
Pater  major  sit,  quia  semper  prior  nominetur.  Sit 
cum  omnibus  vobis.  Amen.  Sicut  est  com  aliqtiantis 
jiidiioribus  vobis ,  ita  sit  cum  omnibus  vobis. 


EPISTOLA  B.    PAULI  APOSTOLI  AD   GALATAS. 


ARGUMENTUM. 

Calatof  sunt  Greeci  :  hi  verbum  veritatis  primum  ab 
Apvstolo  accfperuntf  sedpost  diic^ssum  ejus  taUati 


sunt  a  faUis  apostolis,  ut  in  iegem  et  eircunuiiionem 
reverterentur :  hos  Apostolus  revocat  ad  fidem  terita- 
scribens  eis  ab  Eplieso.  Uoc  ut  apparet  argu* 


tis 


£:S5 


\S  EPISTOLAM  AO  GALATAS  COMMKNTARIA. 


5SG 


ntente,  Calata    cront  a  psrwtcapcitnlis   per:^ua\i  \  «lot.  Modo  cnitn.  Osicndcrc  viili,  sc  Iinminum  odiuiii 


/./^Mf  uductij  quod  r/in/i/m,  per  quem  i^ero  Evaugclio 
ctediderantf  non  etse  apoatolum^audi* bnnt;  videlicet 
ifuia  neqme  ae  duodecim  eleclis ,  neqne  Chritium^  nt 
Petrne  ei  ceeteri  aUquaudo  sBcutna  fniuet :  quam  de- 
rogationem  necesse  habet  reris  rationibus  ex  anctori' 
tate  $ancti  Stnritus  refutare^  per  ordinem  probanSf 
non  se  ab  hffminibus ,  neque  per  hominem  niissum : 
ud  per  eum^  qw  ipium,  et  caneros  in  ordinem  apo- 
Blolatus  ele§it. 

Caput  pbimlh.  Paulus  apostolus.  Ut  s:T'pc  dictum 
est,  I  usillus,  ab  liumililnic.  Non  ab  hominibus^  neque 
f?€r  hominem^ud  per  Jesum  Christum.  Non  ab  humaiia 
prxsumpiione ,  neque  pcr  aposiolos,  ut  Aaron  per 
Mojsen;  sed  per  ipsum  Deum  elDominum,  ut  Moyses 
el  aposloU,  et  propheix.  Ab  hominibus  plerique  or- 
diuantor,  cum  populi  favorc,  non  digui,  patientiaro 


110  I  timeniem  iibcro  pirclicarc  deberc  veriLitein. 
Nunquid  propter  homincs  vos  su;tdeo.  sicut  prcipter 
J.iilxorum  traditioncR  aute  faciebam?  Uomiuibus  stia- 
(feo.  Satisfacio.  An  Deo  ?  Scd  Deo.  An  qua^ro  /iomt> 
nibus  placeie.  Ubicuiique  sine  addit imtnto  ali iuo 
I  oniines  nomiuaulur,  niaximc  in  malam  parlom  ae- 
cipilur,  utestlllud  :  Onmis  bomo  mcndax,  et,  Queni 
nic  dicuiit  homines  essc?  et,  Nonne  hominos  estis? 
Igiiurquicunque  talibus  placerc  voluerit,  neccsse  est, 

11 1  coruD)  fariat  voluiitatem :  sancii  autcm  Deo  taotuni 
et  Dcum  amanlibus  placent,  qui  jam  amplius  quam 
homines  essc  dicuntur.  Si  adhuc  hominibus  ptacermnt 
Chiisti  servus  non  essem.  Nam  me  oderiml,  quia  servuft 
sum  Chrisii.  liotum  enim  vobis  facto,  fraires^  Evon- 


Oomiiii  cAnicmncnte« ;  et  ut  mnjorcm  aucloritatem  B  gelium,  quod  evangclizatwn  eu  a  m«,  quia  non  eslse- 


SHaiii  ostendHret,  adjecit  iPerJanm  Christum;  et  Deum 
Pairemj  qui  sutcitavit  t^m.  Qira  et  Filii ,  ct  Patris  una 
est  operatio :  et  ut  scias  quia  Deus  est  Christus ,  a 
quo  ille  esl  raclus  apostolus,  diligeuter  adverte  (|Uo4 
antc  nominaverit  Filium  quain  Patrem.con^raealmn- 
nias  Aiianonim.  A  mortuii.  SecuDduro  hoe  quod  po- 
tnit  roori »  carne  scilicet.  Et  qui  mecum  sunt  omnes 
fratres,  EccleiUs  GaLtiee.  Nesi  M)lti$,  indignc  ferre  pu- 
Uretur^ro  conculcari  doctrinam.  Gratia  vofrit.Quis 
•ola  (ide  salvati  estis  per  gratiam  Dei.  Et  pax  a  Deo 
Paire  ei  Domino  nostro  Jesu.Chrisio.  Quia  remissis 
deliclis  omnibus  reconciliati  fuerant  Deo.  Qui  dedit 
memelipsum  pro  peccatis  nostris ,  ut  criperct  nos.  Os- 
teiKiilbeoe(lciaChristi,quibusingraii  e\istunt,  volen- 


cundum  hominem.  ^\i\i  purgarc  usurpationos,  et  hu- 
n:au£  traditionis  \i\hm\m.Nequeenim  egoabfionum. 
Neque  a  mc  finxi,  neque  ab  alio  accepi,  quod  gentea 
sola  fide  salventur.  Simul  notandum ,  quod  hic  Chri- 
i>tum  Dcum  dicat,  a  quo  acccpit  Cvangeliom.  Aceepi 
iilud^  neque  did''ci^  sed  per  revelaiionem  Jesu  Christi^ 
Intcr  accipere  et  discere»  hoc  interest:  quod  accepit 
Evangeliuro,  cui  priroum  insinuatur,  ct  ad  fldero  ejus 
adducitur,  ut  crcdat  vera  esse  quae  scripia  sunt :  di- 
scit  is  qui  ea  qua;  in  illo  per  aenigmata  et  parabolas 
figurata  sunt»  explanaia  et  disserta  cognoscit.  Audi^ 
stis  enim.  Ncc  vos  ipsos  latet  quod  dico.  ConversatiO" 
nem  meam  aliquando  in  Judaismo.  Hic  en^iQgcrat  qsam 
(irmiter  tciiuerit  Judaiiimum,  et  qualiter  pro  tradi- 


es  iii  lege  vivere,  quae  i^eccatoribus  data  est,  quibus  C  tionibus  patriis  Ecclesiam  expugnaverit,  ut  ostendat 


omnla  sunt  pe<lcaia  diinissa.  De  prasenti  scsculo  tte- 

^uom.  De  saeculi  operibus  malis,  qnae  in  eo  (iunt.  Se- 

eundum  voluntatem  Dci  et  Pattis  nosiri,  cui  est  gloria. 

Non  secttoduin  merita  nostra.  tn  sacuia  scecuiorum, 

IsliQitis  bcneficiis,infinitagloria  debctur.  Amen.  Quod 

prologam  suo  Am^ii,  iiebraeo  scrmone  concludit. 

Ames  SeptuaginU  transUiIerunt  rdvocTo,  fiat;  Aquila 

irffc^ivdaafuu  :  nos  vcro  vere ,  sive  fideliter :  quod 

etiam  in  Cvangelio  a  Salvatore  seroper  assumitur, 

sua  per  Ainen  verba  firmaiite.  Iftror  quod  sic  tam  cito 

iransferimini  ab  eo  qui  vos  vocimt.  Euumcratis  liene- 

ficiis ,  rairari  sc  dicit  quod  ab  illo  poiuerini  solis  vcr- 

bis  relrahi,  a  qiio  nultis  toni.cntis  dcbueriiit  separari. 

ingraiiamChristifin  aiiud  Evaugeitum.tiun  in  legem. 


se  non  potuisse  inde  bumano  consilio ,  nisi  divina 
revelatione  et  iniscricordia  separari.  Quoniam  supra 
medum  persequebar  Ecciehiam  Dci  e^  expugnabam  iUam. 
Suum  excmplum  ponit:  ut  si  ego,  qui  Judxus  natus, 
ct  ibi  cruditus,  non  legis  cxrcmonias  sequor,  quld  vos 
facere  debetis?  Et  proficiebam  in  Judaismo.  Non  in  lege 
Dei,  sed  traditionc  patrum.  Supra  mulios  cocUaneos  in 
genere  meo.  Non  dixit  supra  omucs,  nejactantixvidc- 
retur  occasio.  Abundantius  temuiator  existens  paCemO' 
ruM  mcarum  traditioaum.  Paternas  traditiones»  non 
Domini  roandata  commemorat.  Cum  autem  piaeuii 
ei  qui  me  segregavit  de  utero  matris  mece.  Qiii  me  jam 
in  praesentia  ab  utero  segregaveral,  quando  voluit, 
fccit  quod  sciebat  esse  fulurum.  Uterus  matris  su» 


Quod  nou  esl  aliud^  nisi  sunt  aiiqni  qui  vos  conturbanl,  ^  potesi  ct  Synagoga  intelligi.  Et  vecavit  per  graliam 
Naro  Evangclium  aliud  csse  non  potcst.  Et  voiunt 
tonvertere  Evangelium  Christi.  Pervcrsoordine,  dum 
lex  ad  Cvangcliiim  jiroficcrct ,  illi  Cvangelium  ad 
legcm  revocarc  nituntur.  Sed  licet  nos^  aut  angelus  de 
cceto  evangeiizarct  vobis  pra:terquam  quod  cvdngeiiza' 
vimm  vobis.  Orevitcr  pmni  pcrsonx  pra Judicavit , 
q^iamla  nec  apostolos,  contra  qiiod  semel  prxdicave  • 
rat,  Bcc  vocem  de  coelo  :ingcii  loqucntis  permisit  au- 
diri.  Pkcit  autem  hoc  coutra  omnes  hxrciicos,  qui 
tradiiioncs  apostolicas  muiare  coiiaiitur.  Anathema 
sit.  Abominabilis  sit  vobis.  Sicut  pra:diximus^  et  mtnc 
iterum  dico  :  si  q^is  vobis evaugcllzaverit  prwter  id  quod 
accepisiis  ^  anathema  sit.  Itepeiil,  ut  fortius  commeii- 
Patiiol.  LXVIII. 


suam.  Non  meis  merilis.  Vt  revelaret  Filium  suum  in 
me,  ut  evangeiizarem  iiium  in  gentibus.  Ver  me,  ¥el 
in  me.  Revelavitatiiem  non  soluro  in  via,  sed  etiam 
in  caetcris  locis»  Coti/tnt<o  non  acquievi.  Coniiniio  non 
fui  incrcdnlus  coelesii  vlsioni,  quia  non  carniseisan 
guiuis  vocem  atidivi,  scd  Dominif  nec  conliili  cuin 
c:irne  ct  sanguine.  Carni  et  sanguini,  iit  est,  gcncri 
mco.  Neque  veni  llierosoiymam  ad  antecessores  meos 
apoitoios ,  ud  abii  in  Arubiam^  et  iterum  revertus  sum 
Daniascum,  Ul  aliquid  ab  illis  disren^n;  scd  de  Da- 
luasco  alni  in  Arabiam,  ut  «locrrcin  quod  milii  fiierat 
revplatum.  Deinde  pos:  amostres  llierosoiymam  veni- 
Idco  pi>st  auiios  trc^,   ut  iuiclliKauius ,  non  illuoi 

49 


rs7 


rniMASIl  ADKUMETANl  EPISr. 


m 


hidiguissc  iloclrin:^ ,  qiiia  Inbiis  jim  nniiis  dcxucnl.  A  Sedcontra.cumviiUsseul,  qnod  cretHiumeif  mhlEtan' 


Vadltatil  vidcrePelrum,  «luanJo  rereruir  loniasscse 
jnngcre  'flisctputis.  Videre  Petrum,  Yidendi  gnilia, 
non  iliscendi.  Et  mann  apud  eum  diebu$  15.  Suscc- 
pium  se  ab  lllo  monstr  ( in  cliarilatc,  ct  brcvi  tom- 
porc  niliil  discere  potuisse.  AHum  autem  apostolQrum 
vidi  nemwem.  Ne  si  non  a  Pelro,  ab  aliis  dldicissa 
videretur.  Nisi  Jacobum  fratrem  Domini,  Ex  cogna- 
tione  Marine.  Qum  antcm  stribo  vobfs  ^CGCfCoram  Deo^ 
quia  non  mentior.  DA  :de  veni  it:  partes  Syrioi  et  Cili' 
cicB,  Eram  autem  igmitns,  Noiandinn  qnia  pcst  (rieii* 
niiim  viJil  ignoios.  Fac':e  Eccl  s  i%  Judwce^  qufe  erant 
in  Chriato.  Tantum  autem  auditum  habebant,  quofiiam 
qui  perscquebatur  nos  aliquando,  nunc  evangelizat  fideiti, 
quam atiquandoexpvgniiat.Qul  tuiicsc  r>um ex  Jiidoc  s 


geilum  pra^pntiitSicut  Petro  cirrumcistonis.  \}\  pnrdiccm 
genlibiis,  sicut  Pelnis  Jud;c^s.  Qui  enim  oferatnt  esl  u 
apostoiatum  Petro  ci  cumcisionis,  operatus  est  et  miki 
inter  gcntes.  Non  illi  suin  iiirciior,  quia  ab  U':o  sumus 
arabo,  m  unum  miiiislcrium  xmlin.iii.  Et  cum  cogno- 
visent  gratiam,  qi.af  data  rsf  milii :  Jaeobu^  et  Cepkas, 
et  Joawus.  Hic  redJit  rausam,  cl  nomin»,  ei  qul  es- 
sciil  qiios  supra  ilixerat.  Qui  v.debaitnr  eotnmnff  eue, 
FirmamnUutn  Ecclcsi:i»»  ei  in  qiiihus  incnmbeliat. 
D  xtras  dcdcruni  mihi.  Consenscrunl,  iia  nos  d(*1>cre 
doccrc.  Ei  D:iTnaba  societalis.  Aitiboenim  sfmnl  njKsl 
siimus  ab  Spiritu  F^ancto  grniibus  Evangelium  proE^di- 
rarc.  Ut  nos  in  gcntcs,  ipsi  autem  in  cirrnmcisionem. 
Essent,  suliaudilur.  7/i;  rum  ut  pauperum  mimom 


crcdentcs  suas  Ecclesias  habebani,  ncc  iiis  qiii  erant  D  essemus.  Qui  sua  vendin'c>  ad  :»p  slolrimm   pedcs 


«xgcntibus  niiscrbantur.  Etinme  clarificabanf,  De  te 
difncili  grande  mlraciilum  Ci.t.  D  um,  Qui  soliis  potest 
de  pcrsecQtore  Apostolnm  farcre,  ct  dc  nia!o  bonum. 
€ap.  i*.  Deinde  post  annos  quatuordecim  ilerum 
ascendi  Hierosotymam  cum  Barnaba,  assnmpto  et  Tito, 
Quando  de  oncribus  legis  quacstio  mota  est.  Ascendi 
antem  secundum  rttelationem.  Non  secundum  pro- 
priam  voluniatem.  Et  contaii  eum  illis  Evangeilum, 
Non  didi(i  ab  illis,  Bcd  contuli  cum  illis.  Aliud  est 
confcrrc,  aliud  discerc  :  iner  conferentcs  apqiialitas 
csl :  inter  docentcm  ct  discentem  minor  est  ille  qiii 
discit.  Qnod  prasdico  in  gentibus,  Quod  sola  gratia  ct 
fidti  salvonlur.  Scorsum  autem,  Ne  illos  disc  puli  du- 
bilare  puiarent.  His  qui  videbantur  aliquid  csse,  Vrx- 


posuerani  :  aut  quorum  bona  fiierani  n  /udrvii  in- 
v.isa,  siciit  ad  llebrxos  dicitur  :  Et  inpiiam  bono- 
rum  vcslroriim  cum  gaudio  snscopisis.  Qaod  eliam 
sotHcitus  fui  hoe  ipsum  facere,  In  omnl  epistola  hoe 
agil.  Cum  autemvenisset  Cephas  Antiochiam^  in  faci  m 
ei  restiti,  Galatarum  infirmitas  coinpa!it  eum  nar- 
rare  quod  nec  ipsi  Petro  pepr^rcerit,  Tei  itatem  Evan- 
gelii  non  libere  defendenti,  sicut  ad  profeetnm  Co- 
riiitliiornm  manifestavit  Tisionem  quam  annts  qua- 
tuordccim  occultaverat.  Hoc  autem  totqin  agit,  ot 
ostendat  se  nunqiiam  circumcifionis  fnisse  faaloreffl, 
!>icut  de  illo  pseudoapostoli  j:iclttabnnt.  Quia  repre- 
hensibilis  crat.  A  gentibus  :  qiiia  cos  jiidaixare  cogi*- 
bat.  Pifiii   enim  quam  venirent  qnidam  ab  Jacobo^ 


stanliores.  Ne  forteinvacuumeurrerem,  autcuairris-  c  cum  gentiius  edebat.  Edebat  cum  hisquiei  geniibiis 


scm,  N  n  est  dubitantis,  sed  co:  firmantis.  Sed  neque 
Titus,  qui  mecum  erat^  cum  esset  gentilis,  compuitus  est 
tiicumcidi.  Ncque  scinper  ncgationem  secum  habet. 
Sid  propter  subbitroductos  faises  fratres^  qui  subin" 
troierunt,  Reddit  causas  quare  secnndum  Latita 
excmpl  iria  circamciicrct  Tilum  :  non  quia  llli  cir- 
cunicisio  prodesset,  sed  at  scandalum  vitarctur.  Ex- 
piurare  tibertatem  nostramy  quam  hubemus  in  Christo 
Jeau^  ut  nos  tn  senitut  m  redigerent,  Qiia  libcri  sumus 
a  jitgo  legis.  Quibus  neque  ad  iioram  cessimus  s  bje- 
ctioni^  ut  veritcu  Evangelii  permaneat  apud  vos,  Lntiniis 
babet :  Quibus  ad  horam  cessimus,  ut  periculum  vi- 
taremus,  et  essenl  qai  in  vobis  veritatem  Evangelii 
confirmarent :  non  Impleio  sensu  qaem  coeperat. 


erant,  sciens  sibi  dictum  a  Domino,  nt  neminem  ho- 
niinum  vocnret  inimundum.  Cum  autem  venissent^ 
sublrahebat,  et  segregabat  se,  timens  eos  qui  ex  eir' 
cttmdsione  eranU  ^t  simuiationi  ejns  c  nseHseruM  ec- 
t:ri  Judcei.  Non  idcirco  rr prebenditnr,  quia  cum  illit 
edebat,  sed  quia  se  p'>stea  subtrahebat.  Ita  ut  Bar- 
nabas  duccretuT  ab  ii  is  in  iliam  shnuiationem,  Qtti  ine- 
cnm  niissus  ad  gentcs.  null.^^m  esse  d  ITi*rent-am  pnr. 
dicaver.it  inter  Jiidxnm  atque  gentilcm.  Sed  cun 
vidissem  quod  non  retc  ambuiarent  ad  vertatem  Epo.'- 
geiii,  Qnamvis  bf»c  proplcrscandalum  faceret  indio-. 
nim,  tamen  pubticc  illum  coiiveni,  ut  cl  Judaeis  su* 
perbia,  et  ge:(tibus  dcsprratlo  toncreiiir.  DixiCepkiB 
coram  omnibus,  Publicum  scandalum  non   potmt 


alium  introduxit:  qao  expleto,  redit  ad  conptum.  Ab  D  privatc  snnari.  Si  tu  cum  sis  Judans,  Rationem  re<l« 


his  aut^  qui  videbantur  esse  aiiquid,  nihii  aecepi,  Si 
igitur  nos  inter  tantos  Judxos,  immincntibus  binc 
inde  fratribus,  ex  parte  connivcntibus,  nulla  poiui- 
mus  vi  ac  ralione  compelli,  at  observaremas  circum- 
cisionem,  quam  sciebamas  essc  finitam,  vos  ex  gen- 
tibus,  vos  in  Galatia,  vos  quibas  vls  nulla  inferri 
pofeesi,  uUro  a  gratia  recedcntoB,  ad  legis  jam  alio- 
lilas  transcenditis  ve:astatem,et  cxremonias  jam  non 
necessarias  observatis?  Quaies  aiiquando  fuerini^  ni- 
hil  mea  interest.  Noii  mihi  curae  est,  quOd  cum  Do- 
mino  conversati  sint.  Deus  enim-  personam  homiuis 
mn  accipit :  mihi  autem  qui  videbantur  esse  aliquid, 
uihii  contuierunt,  Quia  tempus  non  prrrjudicat  fidei.. 


didit,  noi)  iiijiiriam  fecil :  si  tu  non  tenes  quod  naius 
rs,  quomodo  illos  facis  lenere  qu^d  nati  non  sunt? 
Centiliter  et  non  Jndaice  viris.  Non  ex  opcribns,  sed 
sola  fide  pcr  gratiam  vilam  babere  te  nosti.  Quomodo 
cogis  gmtes  judaixare  ?  Nos  natura  Judcei^  et  non  $x 
gentibus,  Subtrabendo  lc  tanqu  ni  diXtov  (hoc  est  ma- 
lum)  aliqnid  habenlibus.  Peccat  res,  Tamen  pecca- 
tores ,  qiiia  conclusit  Scriptura  omnia  sub  Deccato. 
Scicntci  autem  quod  non  justificatur  homo  ex  operihut 
iegis,  Lrgls,  non  justiio  operibus.  Opera  autem  legis 
circumcisio,  sabVa  nm,  dies  festi,  bapiisinaia,  etcae- 
tcra,  qux  nnn  prop!er  jnstiliam,  sed  ocrnpandi  po< 
pu!i  gralia  'unl  matidata.  Nisi  yer  ftdem  Jcsu  Cltristi : 


580  IN  EPiSTOLAM  AD  CaLATAS  COMMENTARIA.  590 

gt  not  in  Chmte  Je$u  credimw,  ut  juttificemur  ex  fide  A  neros  oculiis  mihi  fascinal  ngno^?  Quoniodo  crgo  le- 
CAri^t,  et  non  exoperibut  legi$,  id  e^t,  fldero  a  Chri- 


sto  donalam.  Propter  quod  ex  operibm  legii  non  ju- 
ttifieabitwr  omnU  caro.  Hoclemporc.  Jiixla  simplicem 
iniellecium  Justificabantur  quondam  ex.lege,  non 
emnis  caro,  ^ed  hi  tantnro  homines  qui  in  Palxstina 
erant.  Nunc  aotem  et  fide  Jesn  Christi  Jnstrficatur 
omnis  caro,  (|um  Ecclesia  ejus  in  toto  orbc  Tundatur. 
Quod  si  qu(nente$  juttificari  in  ChHito,  inventi  $umui 
ei  ipn  peccatorei.  Si  enim  gentes  (Ides  sola  non  saWa- 
▼it»  nec  nos,  quia  ex  operibus  ncmo  justificabiiur. 
Ergo  adliuc  peccatores  somus,  ei  Chrisius  peccato* 
rum  minister  est,  tanquam  non  valens  peccata  do- 
nare.  Nwiquid  Chri^tui  peccali  minitter  eit  ?  Abxit. 
PeccaiorilMis  ininistrat,  sictit  Moyses,  quia  per  Moy- 
ten,  id  est  legem,  aiicta  siint  peccata,  non  ablata. 
Si  enim  quas  deitrum  hcec  iterum  adifiiO,  prosvaricaio- 
rtm  me  constiiuo.  Dcstnixi  iiihil  amplins  habere  Jii- 
dseutn,  si  hoc  itenim  reaedifico,  ut  illi  dicuni,  ipse 
mea»  sententio!  refragator  invenior.  Ego  enim  per  /e- 
gem  legi  mortuui  ium.  Per  legcm  Chri^ii  vcteri,  sive 
per  ipsam  legem  vclercm  ipsi  mortuus  sum,  quia 
ipsa  se  cessaiuram  prsedixit.  Ut  Deo  vivam,  Non  sa;- 
eolo.  Chritto  cruc  pxui  sum  cruci,  Omnibus  pe^catis 
roortnus  sum,  propter  quod  lex  data  est.  Ergo  lex 
mihi  minime  necessaria  esl.  Vivo  autem  jam  non  ego. 
Non  vivit  vetus  hoflio,  ille  qni  qiiondam  vivebat  in 
lege»  qui  persequebatur  Ecclcsiain ;  vivit  autem  in  eo 
Gbrisius,  sapientia,  fortitudo,  sermo,  pax,  gaudium, 
et  caeier.t!  virtutes,  quas  qui  non  liabet,  non  potest 


nera  .xlas  noccri  dicilur  fascino,  sic  eiiam  C^latc  in 
Christi  fide  nuper  na  i  et  iintriti,  quodam  fa  cinanto 
sunt  nociti  \  etslomacho  fidei  nausea:i ;  Fpiiiius  saii- 
cli  c  btiin  evomuerunt.  Aitte  (luoruni  oculotJetui  Chri' 
ititi  protcriptvi  eU,  Qutbus  tanlum  maniresta  facta 
est  passio  ejus  ine  pra  diranie,  ol  eum  ante  oculot 
vestros  pendero  puiarctis.  Et  in  vobit  crucifixui.  Scn- 
tcntiam  accepii;  sive,  quem  tanquam  damnatum, 
cltam  nunc  vllem  habetis.  Hoe  iolum  a  vobii  vclo 
diicere,  Hoc  unum  vos  intcrrcgo,  Spiritum  sancluai 
vobis  legis  opcra  dcderint,  an  auditus  fidei.  Ex  ope- 
ribui  legii  Spiritum  tauctum  accepiitti^  an  ex  auditu 
fidei?  Si  ex  fidc  Spirilum  accepislis,  quid  vobis  amplias 
coiifcret  lcx?  Sic  ttulti  euit^  ut  cum  tpiritu  cceperiUt» 
B  Ciiin  JudxM  non  aliier  Spirilom  accipiant»  nisi  per  fi- 
dem,  vos  econlraiio  putatis  vobis  SpiriUim  non  suf- 
ficere,  nisi  et  legi  subdaroini.  Nune  carne  conittmma- 
mini,  Tanta  patti  ettit  iine  cauta.  Adverte  qood  qui 
Scripturam  juxta  litteram  sequitur»  con^ummari 
cariie  dicitiir.  Si  tamen  »ine  cauta.  Pro  Christo  si 
passi  cstiB,  tanien  non  gratis.  Hic,  Si  Umen,  non  du- 
biuntis  est,  sed  confirmantis  :  nl  est  illud  :  Si  la- 
men  juslum  est  apud  Dominuni  retrlbuere  his  qui 
vos  tribulant  tribulationem ,  et  vobis  (^i  trbula- 
roini,  rcquiem  nobiscom.  Qui  ergo  tribuit  vobis 
Spirttum  et  operatur  virtutet  in  vobit.  Spiritum  saii« 
ctum  sola  virtute  accepistis,  qui  non  nisi  a  justis  ac« 
citritur.  Justos  ergo  sine  legis  operibus  fuisse  vo^ 
constat.  Ex  operibui  legit,  an  ex  auditu  fidd  ?  Legii 


;  Yivit  aoicm  in  me  Christus.  Hoc  autem  to-  G  opera,  sabbati  otium,  observatio  circumcisionls,  ct 


iQm  sob  sua  persona  adversus  Petrum  de  Petro  dis- 
potnt.  Ftvtl  vero  in  me  Chrittut,  In  illo  vivit  Cbri- 
stos»  in  quo  vivunt  virtiites  ejus.  Quod  autem  nunc 
fivo  in  carne,  Aliud  est  in  cnrne  esse,  aliud  in  came 
Tlvere  :  qui  enim  in  carne  sunt,  Deo  plscere  non 
possnnt ;  unde  ad  bene  viventes  d:citnr  :  Vos  antem 
in  came  non  estis,  sed  in  spirttn.  /n  fide  rtro  Filii 
Dd.  In  sola  fide  :  qnia  nihil  debeo  legi.  Qtit  ditexil 
nie,  et  Iradidit  teipeum  pro  me.  Uti  Patris  suamque 
faceret  voluntatem.  Seipsum  pro  me,  non  aliqu  d 
ilind.  Non  abjicio  gratiam  Pei.  Non  debeo  illa  ingra- 
tus  existere,  qui  me  tantum  dilexit,  ut  pro  me  mori 
non  reeiiMiret.  Abjicio  enim  gratiaro,  si  mibi  boc  so<* 
lom  non  siifQcit.  Si  enim  per  legem  juttitia.  Si  lex 


cxrenioniarum  siipcrst  t  o.  Sicut  tiriptum  ett :  Abra- 
kam  eredidil  Deo^  et  reputatum  eu  ei  ad  jmtitiam» 
lU  ct  vobis  fides  sola  sufficit  ad  justitiain.  Cognetci- 
tii  ergo  quia  qui  ex  fide  iunt.  Sive  Judxi,  sive  Grxci. 
Hi  iunt  filii  Abraha.  Non  qui  carnaliter  circuiuci&i 
sunt.  Provideni  autem  Scriptura.  Anto  videiis.  Quia 
ex  fide  juttifieat  geniei  Deui,  pranuntiavit  Abrahar. 
NiHi  ex  operibus,  sed  ex  fide»  quam  i|se  inspirai 
gratia  sua.  Quia  benedicenlur  in  te  omna  gentes. 
Non  soli  Israeliis.  Igilur  qui  ex  fide  SKnl,  benedicen^ 
tur  euiH  fidelk  Abraham.  Non  enim  omncs  circunicisa) 
sunt  gentes  ut  po.*sinl  ex  operibus  bemdici.  Qui- 
eunque  enim  ex  operibut  legiaunt,  tub  maledicioiunt. 
Quia  ila  prxvaluit  consuetudo  peccnndi,  ut  nemo  jaiix 


poterat  justificare,  superflue  Christus  mortuus  est.  ^  cu»todiat  legein,  et  ideo  non  iinmeri;0  suhja  ent  ina- 


Crabescant  qui  dicunt  quod  lex  ad  regnum  miseril. 
Ergo  Chriitui  gretit  mortuui  est,  Huciisque  cotttra  Pe- 
ln:m,veIcontra  Judseos  :  nuiic  ad  Galatas  reveriitur. 
Cap.  iii.  0  insen$ati  Gatatee.  Non  est  contrarium 
Snlvalori,  qut  fratrem  faiuum  voc:iri  prohibet,  non 
enim  dicitur  sine  causa.  Stultos  vocat  quli  spiritum 
tegis,  1 1  litteram  dijudicare  non  possint.  Quii  ves. 
Qnis  |obis  invidit  ?  sicut  Salomon  dicit  :  Domum  in- 
Tidi  cmciat  ociilus.  Fascinavit  non  credere  veritati? 
Qui  apud  nos  invidus,  in  Gra;co  sigiiificautiiis  poiii- 
tnr  (jBavxavoc)  fascinator.  Dicitur  fascinus  proprie 
inflamibiis  nocere,  ct  iBluii  parvulx,  et  iisqui  nccdum 
firmo  vestigio  figiint  gradum.  Unde  est  illud  :  Qiiis  tc- 


lediclo.  Scriptum  ett  entm,  Matediclus  omnis.  Quaeri- 
tur,  Utrum  fi>!es  sola  sufliciat  Cbristiauo,  et»  Utruui 
n<«n  sii  inalcdictiis  qui  cvangelica  prxccpta  non  scr- 
vat.  Fidcs  sufficit,  iit  primo  crcdentem  el  justum  effi- 
cias  si  dciiiceps  in  justificatione  permancat;  cxtoruni 
sine  operibus  moriiia  est,  sed  fidei  operibus,  non  le- 
gis.  Qui  non  credit  D<o,  attcndit  m:indatis,  et  cos 
qiii  Evjngelii  prsccepta  coiitemnttnt,  malodicios  esse 
et  Salvalor  edocuii  direns  :  Discedite  a  mc,  maledi  - 
cli,  in  ignein  arternum.  Et  Jacobus  apnstoius  :  Qui 
unius  mandaii  transgressor  est,  ommum  reutn  sc  es^e 
monstraviu  Sed  islud  unum  transgrossum  oharita* 
lem  inielligunt  docti,  in  qua  omnis  lex  pendet  ei 


*  Participium  passivitm  Verbi  noceot  <|nod  vulgo  non  nisi  intransitivc  sumitur.  Emt. 


591 


ri\  MASll  ADIU  MLTAiNI  LP.SC. 


pfopheiic.  Nain  qui<la)ti  Jirjiul  i\\u)A  lides  sinc  opc-  A  Mraha    dulce    sunl   repromii^^mm. 

ribus  firosit,  (\mt\  el  si  l>:)|)iizaiiis  Ir.iiioatslaiim,  aiU 

certe  fac  ullas  «lcsit  unile  operetur,  sufricil  fKlcs  siiic 

operibns,  nam  opcra  sine  (ide  uihil  sunl.  Qui  non 

pcfmnmerit  in  omnibus  qnoi  Bcripta  *unl  in  Ubro  legii:, 

ut  fncial  ea.  (3oc  cst»  qui  non  omitia  u&que  ad  fiuero 

inaiiilai:)*)e!*is.  scrvavcrtl.   Quoniam  aulem  in  iege 

ncfno  piiltfuatHr   npnd  Oeum,  manifeslum  ett,  11  c 

teiuporc  \e\  i'UHutn  jusliticat,  sic  ncc   nntca  proruit 

Rfiic  Hilo.    Qnia  )ust:is  ex  fide.  Fi«Ies  pcrfccia  e>l, 

non  sitluin  (^hri.stutn,  sed  etinm  in  Giiri^to  crcilcrc. 

\itii.  Viiani  ha!  ct.  l.cx  nute^n  non  eit  ex  fide.  Ouia 

n>»n  jiisttricd.  iuslus  crgo  ex  fiiic  Tivit,  cl  n>tn  adili- 

lurlN  WS'  sivc  in  illis.  YivonA  nutcni  in  logc,  qui  fc- 

ceril,  vi\il  in  cis,  hoc  csl,  in  his  qu  c  focil,  qune  pii- 


Proniissionc^ 
Aiiraha?  Novum  Tcstamcntuin  vocat.  Et  iem'ni  eju$» 
A  Dco.  Non  dicil^  Fa  seminibus,  quasi  in  multis,  srd 
qnasi  in  uno^  El  semini  tno^  qui  en  Christu^.  Sciiun 
Al>ra!<ac  Chrisluiii  ii>l(Tp:et;itur.  IIoc  autem  dico  (<•• 
siamenlum  confirmaium  a  Deo^  qu(g  post  quadrnaentcs 
ct  triginta  annos  facia  est  lex.  Lcx  qua:  posi  tantuiu 
teuiporis  data  cst,  tostaniculum  iilud  non  potesteva* 
cuar«',  qutMl  :U>ruhx  Dcim» confinnavit in  Chri^to.  Hc 
si  quceramus,  ulrum  Vetus  anNovuin  sit  lioc  TeMa- 
nicntum,  quod  dicit  connrmaiom  a  Deo,  non  iu(ir- 
mari  a  lcgc,  quao  {»ost  quadringciitos  et  irfginli  amios 
facia  cst,  nulli  duhium  quin  Noviim,  scd  in  prophcticis 
latchris  occullatum,  dor.cc  vcnirct  lempus  quo  r«  vc- 
laretur  in  Chrislo.  Ad  Tc5taniciit::in  Vetus  iiit  pe.li- 


tivft  bonn,  mcrccdum  labuis  sui  ha!)cnsf,  ea  l:iiituni  0  n^'»^  nw»  cuin  accepcTiut  legcin  sanctam  el  jiisl  in, 


opnra  qn:c  fccit  in  pia^fcuti  viia,  sive  lougitud'>neiii 
vi  ?e,  ut  JndjBi  pntant,  sivc  dc<iinationcm  prflcscniis 
ptwinR,  per  qiiam  Iransgrcssor  legis  occiditur.  Std 
qni  fecei  ii  ert,  vivet  in  illis,  Siio  loborc  vivit,  8ub  limorc 
vivchat  in  illa  qiiandiu  viguii  Ghristris.  Qui  sub  inalc<* 
d.cinnon  crat,  quia  m.Iii^^  f<er  oirifi*a  irgejn  implcvit, 
ci  htoo  iiidebito  malclicto.cjus  noslniin  compcnsa- 
tum  est  maledictum,  ut  liherc  tran  eiintes  ad  (ideni, 
lcgis  opcra  non  cnre  nus.  iVoi  redemil  de  maledicto 
ietjis^  factus  pro  nvbis  ma/ed/cfi/m.  Qui  cmi',  alicuum 
eniit :  qui  autcm  rcdiMiit,  id  cmit  pioprie  qiiiHl  suuin 
fiiit  el  suum  eSfC  dcsivit.  Rciiemit  crgo  n  t  Chri« 
stus  dc  maledicto  legis,  qiiod  peccantibus  constitii- 
lum  cst,  sicut  dicii :  Eccc   pcccatis  Tcstris  ven^liii 


l'Uiantsibi  ad  vilam  liacMro  p(^  c  sufiiccre,  jusiit ;iiu 
suum  quxrenle.s  staiucrc,  justiii;r  Dci  non  sunt  sub- 
jccti.  Sed  dicel  aliini'»  :  Q  lomodo  vt-ins  appcllu.t!tr , 
quod  post  anaos  {l^  f.«ciuin  est,per  Moyseii,  et  r.v- 
vuin  dicitnr,  <{U<  dautotutannos  facluiu  cst  ad  Al»ra- 
ham.Qui  ex  h  c  uon  liigiuse,  scd  studiose  movciur, 
intelligai  :  pr.inuin  quia  ex  antciiori  tenipore-diciitir 
vctus.  ex  pos^crioic  autem  novuui;  n viiationes  eo- 
ruin  considcran  ur  in  his  noii.inihus,  non  iiistilutio- 
ncs.  Per.Moy^eiiquippeTcstamentum  Veiis,  per  queui 
lcx  data  cst  saiicta  et  bona,  per  Qiiam  h*  rt^t  non  abo- 
lit  0,  scd  cogiiilio  pcccaii :  pcr  qiiani  conv'nct  rentur 
sui>erbi.  Eiat  eniin  occulia  isia  Ux  i\U  initio,  cum 
h^>mines  iuiqnos  nntura  ipsi  convineeret,  altis  f i- 


csiis,  et  rcli(|ua.  Quia  scripium  est: Maledictus  onmis  C  cicntes  quod  sibi  (icri  noluisscnt.  Ucvclalio  auL  na 


qui  penda  in  (igno.  Coitsiderandum  est,  quod  iifMi 
quhNinqne  in  ligno  pependerit,  n>a'edictus  sit  apud 
Dcnm,  scd  qni  pcccaveiit,  et  propter  scelus  niorti 
fiiciit  ndjiidicatus.  Non  idco  malediclns,  quia  cruci- 
Axus  c>t  quicunqne  malus  i^ed  qtda  inenKTit  pro 
rt?aiu  ( rucidgi,  quia  reum  non  facit  poena,  sed  causa. 
Sic  cniin  esi  scriptum,  Si  cni  fnerit  jndicinm  inort  s, 
suspendrris  cum  iu  ligno,  el  non  manebilc.>rpus  ejus 
lii  ligno,  quia  maledtctus  omnis  qui  pcpcndit  in  liguo. 
Non  ideo  mnledtctiis  qtiia  pependil,  sed  id>*o  pe« 
pcndit,  qnia  ntaledictuj.  Cliristus  crgo,  cui  iion 
erat  judiciuin  iiiortis,  nec  erat  causa  crucis,  et  ma- 
ledicti ,  pro  nobis  maledidum  subiit,  quia  omnes  rei 
erainus  mortis,  et  (iehiti  ligno,  quia  maledicti,  quippe 


Novi  Tcstamcnli  in  Chiislo  facta  est,  cuiu  esi  nia' 
nifestalus  iu  canie,  in  quo  .ippnriiii  J^stitia  Dci,  id 
cst,  qu.x  bi>miuibus  ex  Deo  esl.  Sic  euitn  a:t :  Nunc 
autero  sine  legc  jtis:iiia  Dei  inanife&tala  e%t.  Ecce  qua 
causa  illud  dici.ur  Vetus  Tcstanicntum  :  qiiia  priorc 
lempoie  rcvelaium  csi.  Deiude  quia  Testaiucntum 
Vettis  pertinct  ad  homiiicm  vetercm,  a  quo  neccsse 
est  bomincin  incipero  :  Novum  auteni  ad  homincni 
novuin,  quod  debci  homo  cx  vetustate  tran.sire :  qii  a 
in  illo  sunt  prom'ssa  tcrrena,  iii  isto  promissa  coele- 
81  ia.  Non  irritum  fucit  ad  evacuandam  promiuionem, 
Nam  si  ex  lege  harcdiias^  jam  non  ex  promissione» 
Non  posse  pcr  lcgem,  qnae  po.^tca  data  est,  rcprorois- 
sioiies,  qux  antc  facta!  sunt  ad  Abraham,  desirui : 


qni  non  p;  nnansiinus  in  omnihns  qux  scripta  erant  D  ct  posieriora  prioribus  pr.i  jndiiare,  cuih  reproniis- 


iii  libro  lcgis,  ntiumqnc  enim  cadem  iex  decrevcrat 
ronlcdictum.  Ut  in  geniibus  benedictio  Ahrahce  fteret 
in  Cnisto  Jesu.  Ul  s-ola  fide  gentes  benedicercntur 
in  Christo,  sicut  proniissuni  ftierat  Abrahae.  Ut  poi- 
iieitationcm  spiritus  accipiamus,  Qui  per  Johcl  pro- 
misstis  est  omni  carni,  id  esl,  omni  gcneri  hoiniiiuin : 
n  parlo  tomn)»  secnnduin  synccdi^chcn.  Per  fidem, 
Solain.  FratfeSy  secundum  tiominem  dico,  Muinana 
cnmparationc  loquor  :  cnmparari  eniin  humana  di- 
vtiiis  propter  evideniiorem  iiiterectnni  possunt , 
«piari  non  possunt.  Tnmen  howinis  confinnatum  te- 
iiamenlum  nemo  spernit,  aut  supererdinat,  iloc  est, 
jureco'  scripiu.li  tcstamcntum  no^  diciiur  sine  morto. 


situtes  ad  Abraliam  anle  430  aunos  datx  sint,  bciic- 
dicereiilur  in  illo  univors;e  natioaes.  Abrake  awem 
per  repromissionem  donavit  Deus,  Non  ergo  qus  ci 
iege,  qua:  noiidnm  erat,  sod  cum  venii,  osteiidii  pcc* 
caium,  nou  ahstulit.  Quid  igitur?  lUquid  ergoduta 
est  infirinis  necessaria?  ut  lubrlcos  et  crrantes  pnr- 
cepti  s.nhilaris  austeritate  cohiberet,et  ol)servationura 
a  teii  ioitc  <  oncluderet.  Bona  autem  lex,  quia  spiri- 
talis?  ei  erj!0  iion  putat  spirilalcni  (.vtV).  Dona  cst  kx, 
fti  snprn  liiieram  tiKnteiu  eiigas,  qnia  liaeta  occ.dit. 
Lt^x  proptir  trnnsgretsiontm  posiiaest,  l'l  iios  duceiet 
noti  (ransgrcdi,  vcl  coitsiringerot  u  qne  duin  Chrt- 
stus  vcnirci.  Donec  vemret  semen  cui  pomiserat,  Vosi 


IN  EliSTOLAM  AD  GALATAS  COM.ME.XTAIUA. 


5J4 


oflTcnsam  in  cremo  po|Hili,  posi  ailoratum  vihiliim,  ct  A  mcml>n  fier  bn|>lisMii  sancdlicatifHicm  tlTi  i tr.  fHii  Dei 


miirmiir  iii  Domiiinm,  lcx  transgressionSs  tirohibiloria 
s  .ccessit.  Juao  \e\  non  cst  posita,  et  ideo  tam  dnra 
pra.*cipit,  ni  domarei  supcrbiam  Judxorum.  Proptcr 
transgressiouera,  inquit :  nam  non  proptcr  justificatio- 
nein.  Il.i^c  audientts  coniicescanl,  qui  delirant  quod 
lcx  qiieinf|uam  pcr  se  ad  rcgnum  coelorum  transmi- 
scriL  OrdiHQla  per  angelo$.  Iloc  vull  intelligi  quod 
in  omui^Yctcri  Teklamcnto»  ubi  ang«lus  qiiicunqn*3 
sit  visus,  in  iilo  roediaior  loquebalur,  qui  dicil :  Ego 
siim  Deus  Abrabam,  Deus  Isaac,  et  Dcus  Jacob.  N>  c 
eoim  minim  si  De:is  loqnalur  ih  angelis,  cum  ctiam 
per  angelosqui  iu  bominibus  suHt  loquatur  Dominns 
10  propbetis,  dlcente  Aggeo  :  Ei.  ail  angelus  qui  i«)- 
quebalur  in  me;  ct  iDfcrt :  ilax  dicit  Doroimis  Deiis 

omDipoiens.  Aiigel'»s  possiimus  accipere  lioysen ,  ]{ estis  ei  veri  ba-redcs 

AaroB  et  Josuc,  qiii  Dl^||auntii  fiierunt,  pcr  quos  Dcui     ex  divina  pron.issionc 

legem  dedit  ct  ordiiiavii  per  angclos.  Qune  lcx  per 

angclos  ordiuata  esi.  Legimus  enim  angelos  adfuisie 

sive  Moysi,  ut  quidam  putaiil,  sive  Gbristo.  Nam  et 

lloyses»  ioquiuDi,  inter  Dcum  et  populum  medias 

fuit.  Nara  angclus  onicii  nomen  cstf  non  nalur».  In 

tnann  medialorii,  In  potcsiate,  et  potentia,  et  virtute 

Cbrisli.  Uedialor  awem  uniu$  non  esl,  Deu$  autem 

jtAHi  e$i.  Lex  ergo  nd»er$u$  pronns$a  Dei  ?  Ab$it.  Sub- 

audiiur  siibstautise,  vel  unius  pariis:  quiJ  intcr  Dcum 

<i  lionii' ei  cxslitit  mediaior.  Ideo  aut  m  addidit : 

liens  autem  unus  esi,  iie  qiiis  eum  propier  of(iciuni 

—  «nniis  assumpiac  ab  unitate  divin»  subsiantins  scpa- 

.i-aret.  Uuius  non  est,  ul  sobaudias,  substaiitiae  :  qiiia 


siti.»»  neccsse  esi.  Dtqu  d  cr|:o  vob's  lcgeni,  qua»  |«er.i 
catoribus  data  esi,  quilnis  jam  peccata  rcmissa  suiti? 
A«»  e>f  Judeu^  neqne  Gr(ecu$.  Tunc  inter  Jiidjr^um  ri 
prosclytuui,  etiam  inier  tribum  et  tribtim,  et  in  islis 
oinnibus  divcrsilas  crat.  Non  e$t  serrtij,  neque  Viber. 
Non  eonditione  scparantur,  scd  fldc  *  quia  notest  ct 
servus  libero  esse  meHtir,  et  liber  servuiii  in  firfei 
qiialiutc  prxvertere.  Non  e$t  ma^enitts  neque  femina. 
Omne$  enim  vo$  vnum  e$ti$  in  Chri$to  Jetu.  Fortilndinc 
el  inibeeillitate  corporom  separaolur.  Cactcruni  iU\^ 
in  nientis  dcvoiione  cciiseiur  .*  nam  sirpe  mnlier  viio 
fit  causa  SJltitis.  Si  auiem  vos  Chri$ti,  ergo  Abrnha: 
$emen  es/fs,  iecHndum  promissionm  harede$,  S\  ctnr- 
[}os  Cbilsii  unum  omncs  facti  cstis,  Abraba^  seHtn 
non  cx  carnal!  scnilne,  sed 

Cap.  IV.  Dico  autem:  Quauto  tcntpire  h(pre$  parvHl'$ 
e$t,  Secundam  c«*mparalioncm  coepiam  lf>qullur.  iVt- 
hiidilfert  a  $ervo^  cum  sit  dominus  omnium;  sed  $ub 
tu!oribu$  et  actoribu$  est  utqve  ad  prtcfinitum  tempus  a 
patre,  Quia  in  illos  doii!in:itum  saccrdoteset  priiici- 
pcs  etcrcci>aiii,  qnos  tutores  et  actorcs  epp«1'at. 
Mtido  autem  non  flominari,  scd  formam  e\bibere 
jiibcntur  :  quia  omncs  gcnus  suimis  saccrdotalc,  ct 
omiiia  comnuinitcr,  quamxis  prr  iUus  sacramenti 
pciciplir.iis.  Tnlores  aniein  et  actTcs  possunt  et 
ITOjibcta^  accipi,  qu  nnn  vrrbi^  quotldic  !n  advcntum 
Salvdtoris  crtidichamur,  sicut  pa^^dag^gus  Ic\  Mi)y<il 
supcrius  dlcta  esl.  Rccic  ii  sub  tiitoribus  ct  acioribus 


iii  Cbristo  sicQt  ona  persons,  ita  gemiua  substantia.  q  cssc  dicuntur,  qni  bal)cnle?i  spiritum  limoris,  iiccdtim 


\ 


^i  enim  data  c$$et  lex  quie  po$$el  vivifi.  are.  Sicut  aU 

lt«>Miaoos.  Nam  quod  impossibilc  erat  tegis  in  quo  in- 

Anitabatur  :  sciiicel  quia  jain  a  nemiiie  servabatur : 

mk  eiiiin  non  viviflcabatur,  qoomodo  mortnos  ad  re- 

^iium  Diiitebat?  Vere  ex  lege  e$$et  ju^titia.  Ilairedita- 

aem  justitiam  nominavit,  vd  ecrte  justitiam,  qua*  cx 

^ide  cst  Novi  Tcstamenti.  Sed  conelutit  Serlptura  9m- 

^.ta  $ub  peecaio.  Deprehendit.  Ul  promi$$io  Jeeu  C^fi" 

^^x  darelur  eredentibue.  Ut  necosse  esset  sola  fide  per 

^^Mtam  salvari  credentes.  Priu$  auten^  quam  vewret 

^^det,  $ub  iege  cu$todiebamur.  Priusquam  Tcniret  eui 

^ftdereiuus,  vei  per  quam  erederemus.  Si  vcnii,  ubi 

s«atqui  dicuntquodex  natura  sit  flde»?  Conclusi  in 

^^m  fidem  qua^  revelanda  erai.  Servabamur  a  lcgc 

Issiic  fidei,  que  erat  revelanda.  £rg^  non  est  ex  na- 

cura.  qoa;  quaiidoque  p«i6l  legem  esl  revelata.  ifaque 

/es  p(£dagogu$  no$ier  fuit  in  Ckri$to,  Perfecia!  %lalis 

^'Scipuli  noo  iodigcDi  pcdagogo.  (Jt  ex  fide  juslifice- 

^^r^  ^i  K^i  y^iiii  fide$,  jam  non  $umus  sub  pcedujogo. 

'^''^^eoter  adverie,  qiiolics  di(  il,  Ex  fldc  :  ol  confuii- 

^^^ltur  i'li  fjui  dicuui  quod  lcx  ad  rcgniim  luis^  rit 

^>«ie  gratis  :  et  non  intelligunt  qiiod  quicunque  sub 

^Q  sshati  sunl,  gratia  sunt  salvati,  quia  ex  fide, 

^^ain  gratia  thbuii.  Omnc$  enim  fHii  DA  est  $  ptr 

Mtnt  iu  Chri$lo  Jesu.  Otiincs  cnim  xqiialiter  et  Ju- 

^^i  et  gentcs  por  fidem  solsm,  qua  dotio  Dei  credi- 

^^s  Chri  to.  Quicunque  enim  in  Christo  baptiiaii  estis^ 

^riuum  induistit.  Filium  Dci  induti,  ct  toti  cjus 


nicrucrunl  spiritum  libertaiis  ct  afloptionls  accipcr<\ 
A^tas  enim  inf.intix  pcccala  formidat,  pxntagogitm 
mctuit,  iion  ronfidii  sc  iiberain,  llret  pcr  natnram 
domiiia  sil.  Ita  et  no$  cum  es$emu$  parvulL  Pntcst 
intcliigi  quandiu  quls  parvulus  est,  nec  siatutum  a 
patrc  icmpus  implcvit,  ut  filius  et  bxres  appclari 
quc.it.  Sub  eiemenlis  hujus  mundi  eramus  tervienles, 
Dieruin  et  temporum,  qiw  ;  roptcr  infirmitatem,  ct  ne 
Idola  observarcmus,  aliquando  acccplmus  :  clemcnfa 
mnndi  eos  quos  sopra  tutorcs  et  aciores  dixcrat  ap- 
pctl.ivif,  quod  sub  ipsis  pritnum  prxsidib  \z  constltiitl, 
qoii  nccdiim  fihi  Dci  ad  nos  capcre  poterainus  ad- 
vciituin.  Alii  elementa  mundi,  cuclum  ct  tcrram,  et 
ca  qu.T;  inlra  ha»c  sunl,  dixeruiit.  Alii  legcm  inter- 
D  prctaniur  elcmenia,  ct  eloqnia  propbetarum  :  «luod 
pcr  ba!C  qnasi  initia  ct  exordia  lilterarom  Dci  tinio- 
rcin,  qui  sapicntix  principium  est,  susciplamus.  Ta- 
incn  siinplicitcr  clemcnta  pro  litteris  acclpiunlur,  vcl 
lcx  ct  propbetoc,  quod  per  C4i  Initiantur  homincs  :  et 
non  tam  sui  quam  altcrius  rei  utlliuite  discantur  :  ut 
possimus  orationem  legere  coniextam,  tn  qua  sensus 
magis  ct  ordo  verborum  quam  littcraram  principia 
consider.intur.  Ai  ubi  venit  piaiitudo  lemporis.  Qiiaiido 
jam  tcgem  ncnio  poterat  per  consuetudinem  cuslo- 
dirc,  vcl  quod  In  pr<Tsentia  sua  dccrcvorat  sc  faciii- 
rum.  Misit  Deus  Filium  suum.  Mi^sio  t  ilii  Incarnatio 
ejus  intcltigitur,  uoa  dioiinutio  .maj"Slatis.  Factum 
cx  mnliere,  Mulicr,  non  corrnplioncm,  srd  scxum  si- 


595  •  PRIMASII  ADKliMETAM  EmC. 

Rnificai.  Dcniqiie  Eva  staliin  ul  fac  a  csl,  inolicr  ap-  A  o^lendil  aitgc!um  iuaiorcni. 


59G 
Sicut  Christum  Jesum, 


pellaiur.  Quoinodu  sub  legc  Tactus  esi?  ut  eos  qui  sub 
lege  erant  rediniercl.  Nam  si  al  ler  salvari  non  poie- 
rant,  sic  propler  illos  qui  nati  ciant,  ex  mulioRO  el 
femiua  nasci  voluit.  Nuin  ct  bapusmuui  id*  o  (\a'Ai>i 
poeniiens,  cum  e<«8et  a  peccaiis  liber,  accepit,  ut  cae- 
teros  edoceret  mundandos  esse  per  baptismum.  Fa- 
ctum  sdb  lege^  ul  eos  qui  sub  lege  eranl  redimeret.  Quia 
81  sub  legc  factus  noii  esset,  Judasos  salvare  iion  po- 
lerat.  Geiucs  vcro  potcrat  posius  sub  lege  redimere. 
Vt  adopiioaem  filiorum  reciperemus,  Non  eniiii  omnes 
reccpissemus  aduptlonem,  si  factus.sub  iege  non  es- 
set.  Quoniam  autem  estis  filiit  miut  Deus  Spirilum 
Filii  sui  in  corda  veslra  clamantem  :  Abba^  Patcr. 
l^bat  iios  filios  esso  Dei,  ut  spirilum  quem  iii  se 
haliuit,  Cbrisii  acciperemus,  clamantem,  id  est  cla- 
mare  nos  facientem.  Itaqne  jnm  non  es  servus^  ud 
filius :  quod  a  /Wi^i,  et  hteres  ptr  Ueum,  Quid  vis  servus 
fieri,  qui  accipieas  &pirituiu  Filii»  fllius  et  hxres  ef- 
feclus,  non  per  merituiu  propriuiu  oec  pcr  oaturam? 
Sed  tunc  quidem  ignoraiues  Deum.  ConTcrtit  se  ad 
illos,  hoc  est,  ex  geniilius  credentes,  ct  arguit  iilos 
quod  dics  festos  velint  61  tempora  Judaica  observare, 
sicat  antca  ad  idula  faciebant.  Nam  et  Judxis  ideo 
isti  dies  coucessi  sunt,  ne  ros  amore  ft  siivitalis  idolis 
cxiiiberenl.  His  qui  natura  non  sunt  dii  serviebatis, 
JViinc  autem  cuni  cognoveritis  Deum,  imo  cogniti  sitis  a 
Deo^  quomodo  convertimini  iterum  ad  infirma  et  egena 
etcmenta^  quibus  denuo  scrv.re  vuUis?  Quia  iioauovit 
iaiqiios :  uon  crgo  vos  illum  quxsistis,  sed  iile  vos. 


Non  suliim  ut  aiigcium,  qnia  uie  ita  snscepistts.  l'bi 
est  ergo  beattudo  vestra?  Testimonium  enim  perhibeo 
vobis^  quia  si  fieti  po9set,  oaitos  vestros  erniuetis^  et 
dedissetis  mih.  Ostendit  quanU  eum  charitate  siisce- 
perint,  ct  quumodo  se  totos  ejus  doctrinx  tradidc- 
rint,  ut  quae  charis  ima  siint  corpuris  sui  meutbra 
eideui  dare  cupereDt,  quo  vel  .'ic  evangeiioo  iuniiia 
Yicem  reddereut,  &i  sua  lumina  traddis^ent.  Eryo 
udmicus  vobis  factut  itim,  verum  vtfbis  dicens?  liaec  est 
natura  veriiitis,  ut  eam  inimicitias  proseqiiantttr,  sit  ui 
per  adulationera  perniciosae  amicitie  prosequuniur, 
Llbenier  enim  quod  delectat  auditur;  oflbiidit  omue 
quod  nolumns  ;  sicm  et  ii  diligere  coeper^ut  sabbaii 
otium,  6t  dierura  feslorom  epulas,  prard  catites  eon- 
B  (ra  Apostoiuffl,  qui  omnem  conliiieiiiiam  suo  docebat 
eierapio.  JSmulantur  vos  nm  bene :  sed  exclttdere  vos 
voiuni,  ut  Hlos  wmutemini.  i£inulus  el  itaitator  iiite'.- 
iigi  potesl,  et  inimicus  et  invidus.  Noii  bene  sinola- 
tur  qui,  ut  alium  dejiciat,  non  u  ip^e  proGciat,  a^inu- 
iatur.  Bmium  autem  wmulamini  m  bono  semper,  et 
non  tantum  cum  prcestns  sum  apud  vot,  Nolite  illos 
seniulari,  sed  bouum  semper  aeuiulamiiii,  non  ad  tem- 
pns.  Fdioli  mei^  quos  iterum  parturio\  don  c  formetar 
Christus  in  vobis,  Per  Evangeltum  iii  lucem  prodiicti, 
et  per  doctrinam  geiiiti.  Ostendit  per  poDniieiiti:im 
posse  rcuasci.  Ilcruiii  me  dolorem  susliiierc  rects  is. 
In  illo  vero  Christus  firmatur,  qui  Tirtuiem  (hiei 
ejiis  inielligit :  in  quo  omnis  conversatio  ejus  expri- 
raitur  atque  depingitur.  Formatur  Cbristus  in  corde 


Dies  obscrvatis^  et  menses,  et  tempora.  Nos  non  simi-  G  credenlium,  cum  omiiia  iliis  sacramenU  panduiitar^ 


litcr  :  nen  cuim  caleudas  colimiis,  nec  dies  festos  in 
luxuriis,  sicut  illi,  et  eimiis  celcbraraus  :  sed  in  azy- 
mzs  sinccritatis  et  veriuiis.  Et  annos.  Forte  de  scpti- 
mo  rciiti&siotiis  anno  dicil,  aut  de  quiuquagesimo,  id 
est  jubilxo.  Timeo  ne  forte  tine  cauta  taboraverim  in 
vcbis.  Nihil  enim  profeci  Christianos  vos  faciendo,  si 
isU  iterum  observatis.  Estote  sicut  ego.  Sancti  estote, 
01  perfectiora  sapite.  Qtua  et  ego  sicut  vot.  Homo  qui 
sine  querela  vixi  in  lege,  omnia  ut  stercora  arbitratus 
sum,  ut  Cbristmn  lucrifacerem.  Fratres^  obsecro  vos^ 
nihil  me  tccsistis,  Ut  merito  puletis  me  inLmicidarum, 
ot  non  salulis  vestne  causa  moveri.  La^dit  discipulus 
niagislfuni,  si  per  ncgligentiam  suam  prxcepta  iabo- 
remque  eju^  speniit.  Scitis  autem  quia  per  infirmita- 


ot  ea  quae  obscura  videbantur  perspicua  fluni.  Vellem 
mttem  esse  apud  vos  modo.  Quia  scriberc  Unta  noii 
IMSSum  quanU  vos  audire  miremini.  Ei  mutarem  ve- 
cem  meam.  Vocem  blandientis  patris  iu  furoreni  ina- 
gi»tri  verterem  arguentis.  Doctrina  ScripiursR  diTinae 
a^diiicat  et  deleeUt,  sed  multo  plus  prodest,  si  de 
iiUeris  verUlur  in  vocera.  Magnara  slquidem  vim  Im- 
bet  vox  Tiva,  quae  sic  exponitur,  quomodo  in  corde 
geiicratur.  Quoniam  confundor  in  vobis,  Didte  mUn^ 
qiui  sub  lege  vuttis  etse,  legem  non  legistis?  Detrimeii- 
tum  discipulorum  coiifusio  et  opprobiiura  est  iiiagi- 
stri,  sicut  et  profectus  eorum  gloria  cst  praecepturis. 
Coufuuditur  enim  in  eis,  quia  jam  fllii  facti,  sorvi 
essc  desiderant.  Scriptum  cst  enim  quoniam  Abraham 


lem  carnis  evangeUmvi  vobis  jampridem.  Sive  passio^  D  duos  filiot  habuit :  unum  de  anciUa,  et  unum  de  libera. 


num,  sive  naiuralem  inflrmiuteiir  :  quia  habebat 
ibesaurura  in  vasis  flciilibiis.  Per  iuflrmliatem  carnis 
decet,  qui  dicil,  si  se  noo  coniineni,  nubani :  boc  cst 
humiliora  priccpia  dedi  vobis,  quasi  parvulis.  Potest 
et  iu  accipi :  quando  veni  ad  vos,  non  veui  in  ser- 
inoiie  sapientiae,  sed  bumilis  atque  contemptus.  Et 
lefUationem  vettram  in  carne  mea  non  tprevistis  neque 
mpuistit.  Grandis  teniatio  est  discipulis,  si  magister 
aut  iiiflrmetur,  aut  impune  laedatur.  Scd  ideo  hic  a 
Deo  ista  pati  periniltuutur,  ut  virtutem  io  inflriniute 
perflciant,  et  ul  corruptionem  seolicntes  incorrupum 
viia  ti  iHajori  ardore  desidereiit.  Sed  ticut  angelum 
D$i  escepistit  mi.  Cum  se  angelo  corK^aralum  dicit, 


Sed  qui  de  ancilta^  secundum  carnem  natusett;qui 
autem  de  libera,  per  repromissionem.  Ismael  carnis 
fiiitis,  Isaac  fldei  fulL  llhini  eniin  Abrabam  secunduin 
carnalem  consueludincm  genuit :  istum  contra  iia- 
turatn.  per  repromissionem,  credendo  susrepit.  Qui 
suiit  secundiim  carnetn  nati,  nisi  dilfHslores  inandi? 
Qiii  sunt  per  rcpromissiouem  nati,  nisi  araatores  re- 
gni  coelorum?  quia  et  ipsis  proniissum  est  desideran- 
tibus  ViUm  aeternam,  gralis  colentihus  Deura,  Qtim 
sunt  per  atlegoriam  dicta.  Hoc  es  ,  aliud  ez  alio  figu- 
ratuin.  Dedit  regtdain  Apostolus.  quomodo  aile^i- 
sare  debemus  :  scilicct  ut  manenlc  verilate  hisUiria^. 
figiiras  intellignmus.  Nam  cum  divisset  Abrabain  Tero 


597 


IN  EP.STOLAM  A[)  GALATAS  (OMMENTARIA. 


5U8 


dua<  uioiTS  lialNiisse.  poslea  q  lid  hjB  ipsa?  prafigu-  ^  sunt  persequuulur :  quod  mirari  noii  debcmus,  si  ei 

liocnos  spiritalesinieltigamus»  si  talcs  itos  insecteii- 
Inr,  Persequebatur  eum  qui  secuuditm  $ijiritum.  Jii 
Genesi  quidetn  siTipiuiii  esl  :  Quii  ludebji  kmael 
cum  Is-iac.  Sed  liic  ostciidilur  non  simplex  lutus 
fiiissc  qui  perseciitio  nominaiur,  sed  qiiia  scurrileni 
euro  ct  levem  volcbat  faceie  qualis  ipse  erat,  ue  cl 
in  hxredilafe  prsepoiiereuir.  Mco  Abraliaro  dcjicicndo 
co  vocein  Sarae  audirc  Jiibetiir.  Fortc  Ismael  quasi 
ninjtir  naiu,  et  co  tempore  circumcisus,  qiio  jam  po- 
icral  iuiclligere  ci  sciitire,  quod  passus  sibi  primo- 
gcniU  vindicabat,  Scriplura  jurgium  parvnlorum 
luium  vocabat :  bodieque  Juilaji  phis  quam  genliles 
pcrscquiintur  Ecclesiam.  Iia  ci  nunc.  Ita  vos  isti  |ui 
similes  essedes  deraiit  scrvos.  Sed  quid  dicii  Scripiu^ 


rareiit  ostendit  :  et  hoc  ipsum  fecit,  ubi  aliqua  s.\n 
€  orum  facia  refernnlur,  nm  ubi  peccata  damnau- 
tur.  CaMeniin  delicia  mysteria  dicere,  Deuin  aiil 
impo«»tibilil;ilis,  aul  ignoranti»  notare  est,  qui  aut 
aliter  sacramenta  siia  monstrare  nor.  poitierit,  aut 
nesciens  sibi  necessaria,  peccata  quonimdam  amea 
generaliter  condemnaverit ;  deindc  vel  posiea  ea  noii 
reiift  bendisset  ot  viudicasset,  si  iJla  propt^r  mystcria 
sua  fleii  ipse  voliiisset :  pn  eep'a  vrro  diincife  ii<ve- 
iiics  Ua  Interpret.iift,  ne  eonim  virtiitoni  evacnnre  vi- 
cleretur.  Hatc  enim  sunt  duo  Testamenta  :  unum  ^at- 
dem  a  monte  Sinai.  Veliis  el  Nuvum,  quasi  duse  ir.a- 
Ires,  et  qaod  in  monte  Sinai  per  Moysen  datu  u  esl. 
/fi  Merniutem.   Subauditur  legis.  Cenerans,   Jiulai 


melo  ellam  praesenti  cogebantur  ut  servirent :  legis  B  ^"  -  ^P^^  anciUam  et  filium  ejus.  iVoii  enim  hteres  erit 


ininis  errentnr,  Christiant  prxmiis  invitantur  ot  li- 
bt  i.  lUi  qaasi  servi  prxter  moralia  praNcpta  eiiam 
divcrsls  operibus  occupantur  :  nobis  tanquam  Glils 
adimpletis  moralibus  monilis  omnia  servilia  onera 
auferuntiir;  et  illi  sacerdoiibus  ex  debito  servientes, 
eiiam  tribuia  reddere  cogebaniur,  iios  vt* ro  pra*ter 
charitiiem  nihil  debcntes,  eos  voluiitarie  honorainns. 
Ex  ipso  gencrc  fueruntquiDomiiiuincrucilixerunl  c. 
in  eadeni  infideliiate  manserunt :  inde  sunt  per  om- 
nc8  terras  dispersi,  ut  ex  eorum  codicibus  Chrittianae 
iion  desit  tcstiiiionium  ve  itaii.  Ex  Veleri  igitur  Te- 
stanirnio  Deut  condidit^ovum,quiaDeopIacuitusque 
ad  plciiitudinem  temporis  proinlssis  lerrenis  tanquain 
iii  prasmio  consHtiitis  promissa  rcvelare  coelestia,  et 


filiusaneiUce  cum  fiUo  Ubera,  Itaque,  fralres,  non  su- 
ifiu3  Vinc{7/(r /S/fi.  Qiiantumvls  sc  iniquilas  cxtollai, 
ancilla  est,  et  subjicionda  est  sanciis  :  qunitiumvis 
sc  estollant,  et  filios  Abrabae  esse  se  jaciiient,  (|uan« 
diu  ancillx  filii  faerint,  vobiscom  haTcditaiem  ba- 
b  re  non  possunt.  Sed  Uberoi,  Non  ergo  debcmns 
derelictaniaire  nostra  ancillamscqiiiiquia  licctejus- 
dcm  vi.i  :ui*rit  uxor,  tamen  ad  tempus,  quia  noudum 
polMrat  Sara  generare.  Qua  Uberlate  Chiistut  nos  /i- 
beravU.  Hcdcmit  dc  manu  inimici. 

Cap.  V.  State.  Iii  fule  Evangelii  nrmi  estote.  Et 
noUle  ilerum  jugo  serviiutis  conlineri.  Jam  enim  saculi 
lempus  effluxli :  jam  teiicbrx  Iransierunt  ct  veruni 
lunlen  Jani  lucot :  nou  dcbctis  ultra  juguui  traheru 


p«)pttlo  lerrenii  bonis  inhianti  iii  labulis  la|iWeis  le-  C  cum  seryis.  Jugum  servitulis,  legcin  vocat  duram. 


gem  deilit.  Qute  est  Agar.  Aiicilla  Abrahap.  Sina  Mm 
moHM  eit  in  Arabia.  De  qnalitatihus  locoruin  vult  in- 
lelltgi  iKver^ifatem  Tesiamenlorum.  Qui  conjunaus 
eti  ei  qua  nunc  ett  Uierusalem,  et  servit  cum  filis  ejus. 
Confinis.  lUa  autem  qutB  surs  m  est,  Ideo  et  de  ccelo 
advenit  roediator  et  fiontifcx  Novi  Testamen  i.  Et 
Evangelittin  non  in  uno  loeo,  seJ  in  toto  inundo 
esl  prgedicalum.  Hierusalem  tibera  cst.  Filii  liberas 
servi  esse  aon  debent.  Quar  est  maier  omnii.m  no' 
strum.  Hoc  cst  mn  titudinis  creden:ium.  Scriptum  est 
enim  :  Laaare^  steriUs,  quce  non  paris.  rr<>b;it  ali:<m 
matrem  nos  liabere  meliorem  quam  Judiii,  Ilieru- 
salem  plenam  iniquitatis.  Erumpe^  et  ctama^  qutenon 
partmis.  Clama  prae  magna  Ixtitia.  Quia  mitUi  filii 


dini(  ilcin,  laboriosam,  quae  cultores  suos  gravi  onere 
consumat,  quod  Christus  abstulil  a  nobis  illiid  grn- 
vissimum  mnltarum  ubservationum  ji>gum,  ne  cur- 
nalitcr  circomcidamur,  vel  leliqua  hiijiismodi :  sed 
ea  spirituaiiior  iutcllecia  teneamus,  rcmotisque  uin- 
brissigiiifi  anlibus,  iii  rciuin  ipsarum,  qux  signili- 
cnntur,  locc  vigilcmus.  Nnm  et  ad  iios  per.iiiet  :  Ne 
memor  sis  iiijuri»  i  ivium  luorum  :  ci,  Allenum.  si 
quis  iiivciicriv,  rcdd.it,  ct  reliqua.  Maximcque  ipsuui 
dccalogum,  cxcepla  sabbali  observantia,  camaliter 
contiiieri.  Ecce  ego  Paulus  dico  vobis,  Ego  Paulus  au- 
dcnler  vobis  dico,  nemincm  pertimcscens ,  non  oc- 
cultaiis  ni)meii  mcum,  ul  audicntes  non  tam  missi 
qiiain  mittcnlis  aucioritaie  moveaiitnr.   Quouiam  si 


desertce.  Quod  pn£fi{;urabat  Anna,  qua:  dixit :  Sterilis  D  circumcidamini,  Cliristus  tobis  niliil  proderit.  Qiieni 


peperit  sepiem,  ct  fetosa  in  Hliisinfirmaia  cst.  Magis 
quam  ejus  qnas  habet  virum,  Qox  de  fecunditate  glo- 
riatnr,  virum  habcre  se  putant :  aut  quia  tuiic  habe- 
bat,  antcquam  ejiceretur  ancilla  cum  lilio  suo.  Nos 
aulem  fratres  tecundum  Isaac.  Quomodo  dc  Isaac 
pnimisfum  cst  Abrahx,  iia  ci  de  nobis  :  qum  iii  eo 
benedicereutur  omnes  genies.  Promissionis  filiisumus, 
Non  tecundum  ismael  carnis.  Sed  quomudo  tunc  qui 
tecundum  camem  natus  fuerat.  Non  solnm  Juda*i, 
sed  carnates  Christiani  bodie  qutiquc  pcrscquuiiior 
Ecchsiam,  autdetrahendo,  aut  iiniiiitieiidocaluiuTiias, 
aiit  male  vivendo,  quae  lungc  iiiajor  e»t  persccutio. 
Scmpcr  quidcm  qiii  caruales  sunt,  eos  qui  spiritalos 


vobis  soluiu  ad  salutcm  sufncere  non  putaiis.  Tesii- 
ficor  autem  rursum  omni  homini  circitmcidenii  se.  Qiii 
caput  operuin  bgis  susccpit,  nccesse  est  iit  universa 
per8olvnt,et  maleliclo  subjaceal.  Qnoniam debitor  fst 
universa  U'gis  facieuda\  Debitor  csl  noii  soliiin  cir- 
cumcisionis,  scd  etdics  rcbtt^s  llicrosolyiuis  rrequiMi- 
t.iiido,  hostiaruin  holoeausia  oncrrc,  clre!iqu:i.  Evu' 
cuati  eUis  a  Clnisto.  Si  ciiiin  in  lcgc  spcin  pntitis, 
infirniam  Christi  grat.am  judicaiis  :  et  qiiod  gmlit 
jain  accepislis,  tanquaninon  habentcs,  propriis  vuliit 
laboribus  adipisci.  Qiit  m  lege  jusificaminit  a  gratia 
eicidittis.  Justiticari  vultis,  ct  uiibram  magis  qiiain 
veriiatcm  scqui.  Quis  iia  sit  surdus  advcr»us  npo&toii 


5f)0  PRiMASll  AD.UMETAM  EPISC  COO 

Toccs,  al  audeai  dicerc  legem  csse  graiiam  ,  cum  A  venl.  Si  spiriiu  magis  Oeiit,  spiriiu  prspttiiuni  ear* 
clnmel  Aposioius:  Qui  iu  iege  justiiiramini,  a  gratia 


excidisiis?  Sot  enim  sjfiritu.  Spirilualibus  aciibus, 
iion  carnaliUis.  Ex  fide,  Non  ex  lege.  Sfem  juntitue. 
S|)e  eiiim  salvaii  sumu^.  Ex^pectumus.  Moralilcr  spi- 
riliim  ad  dislincli»»n»'m  lilieix  posuii.  Spe^vcrojn- 
slilix  Cliristus  iiileHigendus  :  quia  ip^^e  csi  veriias, 
palieniia,  spcs,  jiistiiij»,  oniiiis  viilus  :  ciijus  nos  se- 
cundum  cxspectainus  advciituni,  quo  judicaturus  est 
omnia  :  eiiam  non  in  pmicntiu.  sed  in  (errore  et  ju- 
stitia  afTulurus.  Nam  in  ChmloJeiu.  Valebat  in  teg<\ 
uon  valebat  iii  Cbrislo.  Neque  ciKumciiio  aliquid  va- 
lei,  neque  preepuiium.  Nec  circumci-i»)  prodesl,  nec 
prxpittium  obest.  Sed  fide$.  Crgo  et  fidcs  operaiur  : 
i|ui  enim   crcdil  Oeo,  attendit  mandatis.  Nam  qui 


nis  abscindaot,  el  ad  spirilus  intenigentiain  altiiis  .lU 
KMidinies  huroilitaiem  iiitera;  dtfrelinquftni.  Sed  ptr 
charitatem  tpiritus  terviie  iniitem.  Non  snperbiam  tlo- 
ceo,  scd  voluutarum  debel  ^se  servitium,  ikmi 
coactum  :  quia  cbaritas  non  quafrit  qu;e  fiu.t  siiui, 
sed  qux  proiimi.  Omnis  enim  lex  in  uno  senmone  vn- 
pletur.  Legij»  etiam  ipsa  moralta  quie  quaemntur, 
uno  posiunt  sermonc  c^dudi,  ct  iiiioprjccepto  com- 
pleri.  Non  crgo  sola  ad  vilam  suflicit  lidcf,  oi  iaci- 
niosa  iegis  prxcepta  ono  dileciionis  capitulo  conclu- 
dantur.  Ditiges  proximum  tuum,  Qiarius,  Tel  diioclio 
in  qiiatuor  modis  complelur  :  boc  es<,  primo  Deiis 
diligendus  esl;  s  cundo  qos  ipsos  diiigamut;  tertio 
proximos ;  quarto  ioimicos.  Deum  p-us  quam  nes, 


credit  futuris,  amplius  operatur  quam  qui  prssentem  B  proYiroum  sicut  nos,  inimicum  qiia&i  proiimum ;  et 


pcenam  inetuit.  Qum  per  charitatim  operutur.  Non 
per  timorem.  Currebatis  bene:  quis  vos  impedivit  veri- 
tati  non  obedire?  Fidei  grcssibus  et  muralibus  disci- 
plinis,  qui  vos  iiernm  vocat,  quis  ille  fuit,  qui  vos 
legis  oneribiis  iiupedivit,  qux  ncc  ipsi  ferrti  potuc- 
runl  ?  Persuasio  bwc  non  est  ex  co  qui  vocat  vos.  Per- 
suasioncm  ibtain  non  dicit  D  i  esse,  sed  eoruin  qni 
talia  asserunt :  liortatur  eos  nullum  co:um  audire 
debere.  Modicum  [ermentum  totam  mauam  corrumpit. 
Ne  quis  diceret,  cur  oinnes  corripis,  dum  nou  omnes 
erraveriol^  prj'dicii  qu«>d  mudicum  fermcntum  ina- 
liliae  lotam  po&&ii  Ccclcsi;e  massam  corrumpere.  No- 
Ht:  putarepaucorumbominum,  qui  a  Jud»a  venienies 
aliud  docciit,  iiisidias  conieinnendas,  quia  modicum 


nisi  Deum  primuro  dilexerimus,  nos  diUgere  non 
possumus,  hoc  esi,  non  peccare  ;  et  si  nos  non  dil:- 
giniiis,  aJ  quani  foriuam  proximos  diiigciiMi^?  si 
autcnrpioximum  non  amamus,  multo  iiiagis  iniuii- 
cum.  Si  crgo  vulumui  dilectionem  babcre,  priiiio 
Deuiu  plus  quam  animas  nosiras  diligamus :  quud  ita 
probalur  :  ^i  propter  Deum  etiam  salutem  nosl  an 
et  ipsas  aniiiias  contcinnainus,  nou  ergo  sola  ad  \i- 
tam  sufficit  lides  ?  Sicut  teipsum.  Qui  dicii  se  diligere 
proximum,  non  sulum  ei  mahun  non  lacit,  quod  sibi 
o<m  vull,  scd  etiam  bouum  facii  ci,  quod  sibi  vuit  ab 
alio  fieri :  etuniversam  iegem  implei,  qu«c  duobabet 
geiiera  uiaDdaiorum  :  boc  esi,  iion  facienAtnu  ii«a- 
lum,  ct  faciendum  bonunu  Qnod  si  invicem  WMrdstis 


fermenium  totam  inas»sani  co  rurapil.  Ego  confido  in  C  $t  comeditis.  Per  contcniionem ,  quia  vos  meliores 


vobis  in  Domino.  In  vobis :  qui  necdum  eslis  pravitate 
corrupti.  Quod  nihil  aliud  sapietis.  Quam  veriias 
babet.  Qui  autem  conturbubat  vos,  portabit  judidum^ 
quicunque  est  ille.  Qui  conlurbat  vos  ab  Cvangelii 
▼eritaie.  Ego  autem^  fratres^  si  circumcisionem  adkuc 
prcedico.  Sicut  de  me  vobis  mentili  sunt  seduciores, 
quod  iia  aliis  prxdicarem.  Quid  adhuc  persecutioncm 
patiorf  Tanqu.tm  bgis  et  circumcisionis  iiiimicus. 
Omnc,  inquit,  in  me  odium  Judaeorum,  et  cum  ad- 
versum  mc  frendeant  insunia,  ob  aliud  non  esi,  nisi 
quia  docco  gentes  non  dcbere  circumciiii,  el  lcgis 
enera  superfliia,  licel  abolita,  custodire  :  quia  ve- 
niente  veritaie  umbroi  ces^aruiit.  Ergo  evacuatum 
est  scandalum  crSicis,  Ideo  enim  scandalizantur,  quod 


aiierntnim  judicaiis,  quando  deirabiiis  alleruirum, 
qiiando  aliena  torquemini  felicitato,  et  ex  alterios 
boDo  vestruDi  iiialum  faciiis,  cum  iuvicem  uionleiis, 
et  quaodo  maledicto  vos  putaiis  ulcisci :  vel  sive  se 
cundum  legem,  oculum  pro  oculo,  et  reliqua  legis 
prxcepta  ad  revinilicanduo^parata  qoaeriliSy  ul  nor- 
sum  seqtiatur  remor^us,  ut  quae  videturjuslitia  essc, 
cimsumpiio  sit :  non  UDum  vindicans,  sed  utmmque 
consii:)iens.  Videte  ne  ab  invicem  consumamiui^  Dum 
alier  alicri  occasio  perditionis  eublit.  Dico  uutem^ 
Spiriiu  ambulate.  Spiritalibus  actibus  quos  iufra  de- 
scribit.  Et  desidsria  carnis  non  perficietis.  Noo  qued 
caro  sine  animaconcupiscat :  sed  ipsa  animay  quamlo 
carnalia  cogilat,  caro  dicilur  :  quando  diviua,  oous 


in  sola  fide  crucis  dico  esse  salutem.  Ac  per  boc  illi  ^  spiritus  cum  Deo.  Quandiu  ergo  duplex  in  nobis  de- 


inimici  sunt  crucis  ejus,  qui  per  Icgcni  dicunt  esse 
jus.itiam,  ad  quain  jubere  perlinet,  non  juvare.  Uti- 
nam  et  abscindantur  qui  vos  conturbant.  Quidam  dicunt, 
utinam  abscindautur  ab  erroro,  ct  inscrantnr  verilaii ; 
alii  dicunt,  si  putani  sibi  boc  prodesse,  non  solum 
cirtumcidantur,sed  eliamabsciudantur,  si  exspoliatio 
inembri  proficiU  Vos  enim  in  libertutem  vocati  estis, 
frairesy  tantum  ne  libertatemin  occasionemdetis  carnis. 
In  libertatem  Novi  Testamenti,  in  tantuin  nc  per  oc- 
casionero  circurocisionis  ad  legis  servltia  revocemiiii. 
Kt  iic  libertate  vivendi  in  occasionem  carnii  uiantur, 
sciricet  ne  juxla  earnom  vivant.  Juxta  carnem  cir- 
eumcidantur.  Juxta  caniem  legis  prxcepta   obser- 


siderium,  vel  voluulas  Cbt,  non  perficimus  quxcwi- 
que  volumus.  Uno  aedificanlc,  clalio  deslruenle  ooo^ 
perficimuii :  dum  rcluctamur  desideriis.  Ct  boc  no- 
landuin,  quod  non  dixerit,  ne  babueritis,  sed  oe 
perfeccritis  :  id  est :  Ne  conseiisum  prxbeatis»  etde- 
sinatis  faccre.  Caro  enim  coneupiscit.  Caroales  acUis. 
Noo  enini  caro  siue  aniiDa  coocupiscil,  qoaoivis  caio 
concupiscere  dicatur,  quia  eamaliler  auima  conenpi- 
scit.  TuDc  enim  erit  juslus  siue  ullo  omoiDO  peocato« 
quia  lcx  nulla  erit  in  membris  ejiis  ri^pugnaiis.  legl 
ineutisejus:  sed  prorsus  ti>la  anima  et  mciite  «liligil 
Deuin,  quod  est  primum  summumque  praeceptom. 
Admsus  spiritum;  ii)irilus  autem  advcrsus  carncm. 


601  IN  EPlSTOLAfil  AD.  GALATAS  COMMENTARLi.  C02 

Hascemm  sibnnwcm  advenaniur.  Adversiis  spiriu-  A  Perspiriium  Tiiam  habcmus,  si  spiritaliler  convcr- 

scrour,  ct  oon  legi  camaliicr  scrviamus.  Quis  csi 


lem  aclum  :  caro  adullcrium,  spiriluscaslilalcm  de- 
sideral.  IH  non  qtuecunquti  vullis^  illa  fadatis.  Wxc 
facil  ralio,  ul  voluitlatem  consequalur  clTeclus,  quia 
in  bacvila  pugnat  caro  conlra  spiriium,  el  spirilus 
cuutfj  carncm.  Quod  $i  spirituducimini^  non  estis  sub 
kge.  Si  vos  totos  spiritiiibas  occupetis,  non  vobis 
Qpus  est  lex,  qu;e  camalibus  data  est.  Si  spirilu,  in* 
quit,  ducimiui,  non  estis  sub  lege.  Lcge  ulique  quas 
timorem  inculit,  non  qusD  tribuil  cbaritatem.  Quia 
chaiitas  Dei  diffusa  est  iu  curdibus  nostris  noti  per 
legis  lltteram,  scd  per  Spiri  uin  sanclum,  qui  datus 
est  Dobis.  Ilaec  ai  lex  libortalis»  aon  servilutis.  In- 
quautum  quisquc  s^  iriiu  ducitur ,  non  esl  sub  lege : 
qiiiaqiianlum  condelectalur  lcgo  Dei,  uon  estsub  legis 


auiem  qui  vivil  spiritii,  nisi  abscondilus  homo  nosler, 
qui  et  juxia  carnem  intenlum  solet  vivere?  Scd  cum 
spiriiu  vixerit,  spiritu  ambulal.  Cum  in  carne  vo- 
lueril  ainbulare,  vivcns  moriuus  esi.  Vlr  |  er'eclU3  in 
Cbfisio.  kemper  vivit  spiritu  ;  spiriiu  obedil,  nun- 
quam  vivii  in  cariic.  Gcoiitra  qui  se  toium  cami  de- 
derilf  et  passiutibus  deputarit,  iiunquam  vivit  in 
spiritu.  Inier  bos  medii  sunt,  quos  nec  spiriiaies  pos- 
sumus  appeliare,  nec  carneos;  sed  qui  inter  virtutcs 
ct  vitia  flucluaiitcs,  nuuc  ad  meliora  retrahuntur,  et 
S|iiiitus  sunl ;  nunc  carnis  lubiico  rupplanlaniur,  ct 
carosunt.  Sispiriiu,  inquit,  vivimus,  s|Nritu  obtein- 
peremus,  nequaquaiH  pcrlegem,  scdpercliaritaiem, 


timore,  qui  timor  t^rineatum  babel,  uon  delecuitio-  B.'^^'^^^  invicem  servienies.  Noudebemus  de  Scriptu- 


iicm.  Manif'  sta  auiem  sunt  opera  carnis.  Nec  dirficlle 
cst  discernere  inler  carnalia  opera  atque  spiritalia. 
Quw  sunt  [ornicaiio,  Principium  opermn  cariiis,  for- 
nicalio.  Inmundiiia,  impudieitia^  luxuria,  idoloruin 
servilus,  Quam  facicbat  Onan  ,  filius  Judc  Ycneficia, 
inlmiciiicBt  contenliones^  eemulaiioneSf  iras^  rixoi,  di*- 
S€KffoiicJ,  scctT^  invidia^^  homicidiay  ebritiates^comes' 
sadones,  lnimicitias  ct  ca:tcra  similia  Caraalia  dUii 
qiUB  animx  sunt,  non  caniis :  ne  Maivicbxam  carntMn 
accusare  putarent.  Sed  oniuc  ntaluin  caniale  dcliiii- 
vit,  quia  carnalia  cogilaiido  eflicilur.  Omue  vero  bo- 
num  bpirilale,  quia  desur  uin  dcscendiu  Et  his  simi" 
Ua.  Pbieslis  ex  liis  caitera  ipsi  coliigere.  Quaprwdico 
vMs^  sicut  pra^dixi,  quonidm  qui  taiia  agunt  regnum 


rarum  inierpret  ttione  contendere,  et  dicere,  verbi 
gratia  :  Circumcisio  meiior  est :  non,  sed  prir|mtiiim. 
Goniemneitda  biAtoria,  et  allegoria  scqneuda  :  iino 
allcgoria  vana  cst,  vi  umiiraiica,  ct  nu  lis  vcritntis 
fulta  radicibus.  Uitdc  venit,  nt  invicem  nnscantiir 
invidia!.  £xclodcre  enim,  ait,  vos  voltint,  ut  illos 
auuulcmini :  noii  inm  vcritaiem  ifgis  volf ntcs docere, 
qu.iin  \incerc.  Non  eficiamur  iaanis  glorice  eupidi^ 
invicem  provocantes,  invicem  imidentes.  Isiae  grandes ' 
exposiiiones  de  commentis  sancti  llieronymi  siint  ad 
Galatts.  Inauis  gloria^st,  si  tn  iis  8untqua»non  pnc- 
cipiuiitiir  in  lcge,  ul  absiincniiam  oranis  carnis  co- 
gamus  facere  quod  fiicimus,  et  cura  ipsu  jain  non 
poiueiimus,haccsuperflua  essedicimus.  Dicam  pianc, 


Da  non  conscquentur,  Nolandiiin  itaque  pla^gendum-  C  ncc  inccbo  passionem  nieain,  passiunem  penc  rom 


quc  quod  conlciidciilcs,  ct  dis-identcs,  ct  ir^ciindos, 
cum  idflolatri»,  vcncflcrs  ct  liuuiici«lis,  pcuitus  ex- 
clusil  a  regiio.  Frucius  autem  Splritus  est  charitas, 
Omnium  viriittutu  prinia  csl  cliarilas,  qnx*,  sicut  no- 
lav;mus,  in  qiiaiuor  dividi  ur  parles,  in  dilectionem 
Dci,  in  suatii  uniuscujusiine,  in  proximi  ct  inintici* 
Caudnm.  Spir  tate.  Pax,  Si  tmnquilla  mens  nullii 
pa^bionibus  penurbeinr.  Lonyaniniiias,  liijurias  illa- 
tas  susimere.  Bonitas.  Seai^tcr  beuefacere  velle. 
B  nijuit.is,  NiiHi  iiijuri  im  facere ,  sed  ct  s  bi  faciani 
paiieuter  iolerare.  Mansueiudo ,  fides.  Nolandum 
quod  ei  Qdes  a  Doo  dctur  :  quani  iuter  fi  uctus  spiri- 
tus  se)itiiiio  loco  Aposiolus  pojuii;  ct  hoc  notandii.ii, 
quta  a  Deo  cbt  lides,  vel  Deo  crciicre,  vel  hominibtis 


miinem,  non  de  divitiis,  non  de  potentitf,  noii  dc 
pulcliriludine,  et  corporum  venusiate  gloriaiidum : 
haec  enim  nianifuste  iiiier  cantis  opcra  nuinerantur. 
Eleemosyna  si  ob  laudem  (iai,  inanis  est  gloria  : 
ionga  oraiio,  pallor  ex  jf^juoio  sequens.  Non  nica 
sunt  verba,  sed  Salvatoris  io  £vangelio  penonantis. 
Ipsa  quoquc  casiiias  iu  niairimonio,  in  viduitate,  in 
virginibus  sxpe  phiusum  quoirit  humanum :  et  quod 
dudum  liiiieo  dicere,  sed  dicendum  esi :  mariyrium 
i|isiim,  si  rdco  tlat  ut  admiraiioni  et  laudi  habeamur 
a  fralribus,  friistra  sanguis  effusus  Cdt.  Loquiiur 
Aposiolus,  loquatur  Vaselectionis  :  Si  tradidero  cor- 
pus  nieum,  ut  gloricr  (sic)^  chariiatem  auiem  non 
babeaui,nihii  mihi  prodest.  llle  qui  dixerat :  Scio  ho- 


promissa  complcrc.  MoJestia,  Non  irasci.  Continen-  D  uiinem  iii  Chrisio,  anie  aunos  quatuordeciui,sive  ii| 


fia,  castiias.  Goiiliiicalia  pro  icnipttre  est  :  casiiias 
senipiUnia.  tli  iion  soluiti  a  ftiruicationc,  sed  ab 
omni  iniquiiate  conlincri.  Adcersus  hujusmodi  non 
tU  lex.  Nun  enim  ista  proliibuit ,  ct  qui  iiovum  im- 
plel,  noii  est  iii  Velcri  Testanienio.  Qm  aulem  sunt 
Ckristi,  carncm  suam  crucifixerunt  cwn  vitis  et  coiieu^ 
piscentHs.  Si  oinnia  ^iimul  viiia  crucifixa  suiit,  et  caro 
qtt:isi  pendens  nihil  concuplscit,  uiquid  nobis  legem, 
quae  daia  est  aJ  vitia  coercenda  ?  Simul  illud  noian- 
dum,  qiiod  eos  diicrii  Chrisii  cssc  qui  camem  cum 
vitils  et  coiiciipiscciiiii^  cruciGguni  :  coulra  ilios  qul 
solam  Gdcm  sufGccre  arbilrabautur. 

Cap.  VI.  Si  tivimus  spiritu,  spiritu  et  ambulemus. 


corpore,  sivc  cxira  corpus,  ne^cio,  Duus  scii,  rapimu 
cssc  US.4U0  ad  tcrtium  cceium,  et  reliqua.  IUi,  iu- 
quam,  qui  plus  omnibus  iaboru\il,  nc  magiiitudo  re- 
velaiioniim  cxiolloret  eum,  datus  est  siiniulus  caniis 
ejus,  angttlus  SaUn;e,  qiii  eum  Golaphizarei,  ui  noii 
exiollcrciur.  Et  certe  ter  l>ominum  rogavit  ut  dis- 
cederei  ab  eo  :  sed  dictam  est  oi ;  Sufticit  libi  gra- 
tia  moa :  virtiis  enim  in  inGrmiiateperGcitur.  Quid  tam 
Dei  opus,  quam  Scripturas  iegerCy  tn  ecclesia  pras- 
dicare,  sac«  riiutium  capere.  an  e  ailare  Domini  mi« 
nisirare.  Sed  bxc,  nisi  aliquis  onini  di  igcntia  €ust<i- 
dierit  cor  suum,  de  cupiditate  hiudis  oriuntur.  Vidcas 
p!crosquc  (quodeiiaro  Tullius  ait)  libros  ddos  do 


G  3  PRIMASIl  ADRUIIETANl  EPiSC.  604 

cuiiicmncnda  gluritf  iusctibere,  cl  causa  glorl»  pro*  Aspiritu  lenTlatis?  Ad  quod  dicimus,  eiiaiusi   vireiit 


piii  nuiuinis  tilulos  pnunolare.  Interpretamur  Scri- 
pluras  sxpe ,  <  t  quo;  di|;na  lcctione  suni  scribimas, 
ci  uisi  causa  Clirisii  (i-jnt,  sed  memorix  in  posleros » 
ei  faniae  iii  populos ,  loius  labor  irritus  Oet :  et  eri- 
inus  qtiasi  tyinpanum  sonans,  et  cymbalum  concre- 
pans.  Videas  plerosque  de  Scripiuris  iiiter  se  con* 
tendeie,  ct  atblelicum  scamnia  Dei  facere  sermonem ; 
invicem  provocant ,  et  si  >icti  fuerint,  invident  : 
iuauis  quippe  glori:c  cupidi  sunt.  Fratres ,  et  &i  prtt' 
Oicupatus  fuerit  humo  in  aliquo  delicte  :  tos  qtii  sptrf- 
tale$  esli$,  huju&modi  iintruite  in  spiritu  leuitatis.  Pne- 
vcniiur  bnniana  rragiiiUis  in  levioribus ,  quoe  ex 
iiisperato  contiiiguut :  cxterum  oon  est  prasventio, 
u>«i  aliqtiid  cum  consilio  diu  meditato  committitur, 
non  illis  dicit  qui  non  fuerant  persuasi,  ut  non  man- 
fiueie  corrigaiit  prxvcnios.  Sciens  Paulus  ejus  Oei  se 
esse  cullorein,  qui  iiulfet  iiioriem  [»cccatoris,  sud  poe- 
niicntiam  ,  et  umnem  creaiuram  ,  licct  non  peccet, 
tainen  posse  peccaro,  cuin  quoque  qiii  spiritualis 
est,  coborlaiMr  sui  limore,  ne  peccet,  el  mauum  por- 
rigere  corruenti :  et  pulcbre  prxoccupaldm  in  delicto 
buinincm  vocat,  qui  mori  posslt,  ex  ipso  nomine 
rragilitalem  coiidiiionis  ustendens  ,  ut  digiius  sit 
▼enia,  qui  \elui  homo  errore  dcccptu»,  ct  mersus  in 
vuKig'nemy  seipsuin  sine  auxilio  ct  adjutore  crigere 
non  pussl',  Notandum  ,  quod  non  iieccatis  pliiribus, 
scd  qui  vitio  aliqiio  praeoccupatus  erravii,  iHi  lcuit^tis 
spiriiuro  et  maiisuetutlinis  in  correctioiie  peccati 
Bpiritnalis  adliibeat,  iie  rigidus,  ne  iratus  et  tristin. 


jusius,  sciensquanto  laborc  superaverii,  magis  pec- 
canti  veniam  largietur.  Si  quis  ergo  tisque  ad  senc- 
ctam  in  virginitate  permaiiserit,  i^noscat  ei  qui  adu- 
lescentix  quudam  calorc  (leceptus  cst,  sciens  quantis 
difficultaiibus  illam  traiisierit  aetaiem.  Si  quis  pro 
nominis  Christi  confessiune  cinciatus  In  inrnieiitis 
viderit  qnempiam  denegasse,  compatietur  vulncribus 
negatoris ,  et  non  tani  illum  victum ,  quam  se  vicissc 
niirctur.  Gautetam  quoque  scribcntis  aUcndite ,  quia 
nondixit:Considerans  te,  ne  et  tu  cadas,  sed  :  ne  tu 
ienfetis.  Yinci  quippe,  vel  vincere,  adjuiore  Deo  in  iio- 
stra  estpotestate.  Caeterom  tcntari  in  potestate  teiit:in- 
tisest :  sienim  Salvator  ientatus  est,quis  potest  esse 
sccurus  inteniatum  se  vitae  bujus  maria  tranbire  ?  Nun 
Bergo  Paulus  desperai  saluicm;  sed  nianum  ponlgit 
deprecanii,  et  quantum  in  se  est,  flet  cuin  fleiite,  iu- 
finitatur  cum  infirmo ,  suaque  judicat  alieiia  peccata. 
Istc  per  cbariiatem  adimplet  legem  Chrisii ,  qux  lcx 
est :  lloc  est  maiidatum  nicum ,  ut  diligatis  invicetii. 
Qui.  lexFilii  Dei  esi?  Diligiie  altenilruui,  sicui.et 
cgo  dilexi  vos.  Qni  clcmeiitiam  non  haLct ,  nec  in- 
dutus  esi  viscera  misericordiae  ct  lacrymarum,  quam- 
vis  spiritalis  sit ,  nou  a Jimplct  legeui  Cbrisii.  Scd  et 
si  quis  ii)fl:inus  in  flJe  est ,  et  adhuc  lacte  nuiritur 
iiifantiae ,  nec  potest  tam  cito  a  legali  observatione 
ad  spiritalia  sacramenta  transire  :  vos  qui  robusiio- 
res  estis,  cjus  onera  portate  :  ne  pcr  scientiam  vcstram 
fraler  pereai ,  pro  quo  Cliristus  est  mortuus.  PorUi 
quoqne  frairis  iiccessiatem»  qui  gravalnm  pauperera 


corrigere  cjupiat  erranlcni :  sed  provccei  eum  spoiiie  G  onere  egestaiis  a^^juval,  et  facii  sibi  auiicos  de  iniquo 


atl  salulem ,  veniam  repromittens  :  et  Cbristi  testi- 
niun>uni  proferat ,  quo  gravi  legis  et  peccaiorum 
onere  depressus  ad  jugiiffl  suuni  suave,  et  leve  invitei 
oniis  :  ui  discai  quia  humilis  sit ,  et  mitis ,  et  inan- 
suetus  curde,  ciinveniatrcquiem  animrX  suae.  Uianiur 
boe  tesiimoiiio  adversiis  hxreticos,  qui  diversas  fin- 
gentes  fabulas,  natura  aiunt  spirilalem  essc  arburrm, 
ei  numiuaro  malos  aflerre  fructus.  Ecce  Aposloliis, 
cu>8  et  ipsi  atictoritatem  sequuntur,  dicit  eos  qtii 
spiritales  suni  posse  peccare ,  si  pcr  altiiudiiicin  cor- 
d.s  sui  inflentnr  ei  curruant.  Qnod  ct  nos  cpio(|iie 
faieinur,  eteos  qtioque  spiriiales  fieri  si  ad  niciiora 
rt^vertantur.  Oppoiii  pot  sl  illiid  quod'ad  Corinlbios 
bcribilur  :  Quid  vuliis?  iii  virga  veniam  ad  vos,  aii  in 


niamnioiia.  Comidcrans  teipsum ,  ne  et  tu  tenteris. 
Quia  et  lu  homo  es,  ct  poles  in  aliquo  praevcnTi ,  et 
adjutorio  indigere.  Sani  cnim  infirmus  susiiiient ,  ct 
mortuos  sepeliont  :  quia  et  Ipsi  iufiriuari  ei  niori 
posse  se  credunt.  AUer  alterius  onera  poriaie,  Verbi 
graiia  :  Iram  fratris  tu  poiiabis ,  cum  tu  adversus 
eum  non  irasceris,  Et  nirsuin  :  Co  tempore  quo  te 
ira  prasuccupaverit ,  ille  te  lenitaie  el  tranquillitale 
snpportet.  Certc  vel  si  quis  in  se  loquaciiatem  \ite- 
rit,  cl  periinaciam  noiidum  vicerit,  alius  vero  adhuc 
loqo;ix,  scd  jani  porlinax  iion  sit  :  debei  ilie  htijtis 
loqcaciiateni,  cl  isie  itlms  pertinaciam ,  dunec  illud 
iii  illo,  ei  boc  in  isio  sanciur,  cliaiitate  portare.  Etuc 
adiinpicbiiis  lcgem  Chrlsti.  Lex  Cbrisii  charias  e>t, 


cliarilaie  et  spiiitu  mansuetudinis?  Si  eniin  ibi  ad  D  dicil  enim  :  Maud.ituui  iiovuni  duvobis,  ut  vos  invi- 


pt^ccalores  non  in  S)'iriiu  inansuetudinis ,  sed  in 
virga  venire  se  dicii,  qiiomodo  nunc  illis  qui  iii 
aiiquo  pcccato  praevcnli  fiieiint,  non  viigain  atlliibvi, 
sed  spiritnin  mansiieludinis  ?  Verum  ad  eos  liicitur 
qui  posi  prcc.itum  non  sentienles  crrorcm  siniin, 
nolebant  tn  jnrib.is  suis  subdi  ei  poenitcnla  corrigi. 
Ubi  vero  peccator  intelligens  vulnus  siium ,  ira Jit  he 
medico  curanduin,  ibi  non  est  virga  i.cc  ssaria,  sed 
spiritus  lenitatis.  Sed  et  iilud  forle  quxritur  :  Q  it.d 
sl  propierea  instruere  quis  debeat  peccatorem  in 
spiriiu  lcnitatis,  quia  ccnsideret  sc,  ne  el  ipsc  tcn- 
tetur,  ergo  jiisitis,  qui  de  sua  cerltis  cst  mcute,  qui 
scii  iion  pjsse  se  labi ,  non  iustrucl  pecc  lurciu  in 


ccin  diligatis  sicul  cgu  dilcxi  vos.  A\.m  si  quis  e»- 
slimat  se  aliquid  esse ,  ckiii  uihil  sit ,  ipse  se  seducit, 
Qui  sc  pulat  nun  posse  tcntaii,  sive  plus  de  se  lau- 
danti  se.  quain  su»  cousciontiae  credit,  seipsum  se- 
diicit.  Si  quis  non  vult  ourra  aliena  porttre  ,  ei  ini- 
iiiiscricors  suo  tiinluin  opere  et  vir.uti*  cttntcuius  est, 
noii  quaercus  quac  atifena  suut,  sed  qu.e  sua  :  boee>t, 
siii  tantum  amator  ct  non  etiam  Dei,  ipsc  se  seJuiNt 
Opus  autem  suum  probei  unusquisqne,  Qui  coiiscicn- 
tiam  babeloperis  boni,  et  sipsum  coiisiderans,  opiis 
suura  nen  reprebcndit ,  no.i  dcbcl  de  hoc  apud  alium 
gloriari,  ei  laudeni  suain  foras  fiindere,  et  commuiii« 
care  cum  cunctis,  ct  ex  buminum  quxrcre  favore  ja- 


C05 


IN  EPISTOLAM  AD  GALATAS  COMMCNTARIA. 


606 


clnnliam  :  sed  in  semclip^  habeat  gloriam,  cl  dicat :  A  merce8  Dci  ii>  acteruum  maitct.  liidcflcienlciii  ergo 


Milii  ahsitgloriari,  iiisi  in  cruce  Doinini  noslri  Jcsu 
Clirisli,  per  quein  ronndiis  ntilii  cnicifixus  cst,  el  ego 
iiiuikIq.  Qiii  gloriam  quaeril  :ib  »ltcro.  Iiuic  ncc  mun- 
dus  crucUixus  est,  nee  crucitixus  cst  ipsccum  Clu*i&to. 
Uec«'pil  qiiippc  quod  qiixrebal  ab  bominibus  merce- 
dcm  suain.  Et  sic  in  semeiipto  taiitum  gloriam  habgbit^ 
tt  Hon  in  aliero,  lii  sua  conscientia  ,  nou  in  alieriuft 
adulalioiie.  liein  aliier  :  Uuc  cst  portare  oicuin  se- 
cam  :  iioii  cx  aliena  laude  pendcre  :  sed  quam  glo- 
riam  In  se  liabcbit,  nisi  in  eum  cui  dicitur  :  Gloria 
mes  et  exalians  caput  meum?  qui  gl<  rialur  in  sua 
iusliiia ,  non  in  alieno  peccnlo.  NiUii  cnim  prodcit 
per  allerius  dclrimon  uin,  ncc  ex  illius  deliclo  in  die 
judicii  qutnld  e^l  justiur  apparebii.  Lnusquisfiueeuiafi 


jiistitiam  indcficieus  pra^mium  subscquctur :  qui  eniin 
pcrseveravcrit  usqiicin  Uncin,  bic  salvus  (Tit.  (lolior- 
iatur  eos  ad  sludium  perseverantix,  tjui  iii  bad  vila 
incrcedein  boni  operis  exspectant :  ncscienies  quia 
sicul  in  seminc  aiiud  sationis ,  aliud  iiies>is  est  tcin- 
puSy  sic  el  in  praeseuti  vila  seaientis  est  opern  quae  tcI 
iu  spiritu  vel  ia  caine  metuniur.  Messis  vero  fulurum 
judiciim;  ct.  pro  qualitate  vel  diversitaie  seincutis 
diversas  non  faeere  messuia^s,  ceiitesiiiium,  sexage- 
sirnuin,  ct  Irigesimum  frucium  :  quaiii  segetem  ncmo 
polcsl  mcterc  dcfi<  iens.  Qui  enim  pcrs  tverayerlt,  ut 
supra  diclum  cs(,  usque  in  fiiieni,  bie  salvus  eriu 
Quale  cst  auteni,  ut  cum  peccatores  quotidie  in  maiis 
operlbus  augeanlur  ,  nos  in  bono  opere  lasseinur. 


onui  iuum  portabit.  Si  unu  quisque  o.ius  siiiiui  por-  B  Tempore  euim  suo  metemui  non  deficuntes.  Ntiiic  teiii- 


labit,  alter  allcrius  onera  porlare  noii  potci  it.  Scd 
viftendum  quod  ibi  prxceperit,  ul  pecc;«iites  iii  liac 
vlta  nos  inviiem  su^t.-ntemus,  ctin  prsscnii  sa^culo 
allcrutruin  auxiI:o  simus.  ilic  autcui  de  Dnmini  dicat 
iu  resurrectioiic  judicio,quod  non  ex  altcrius  )  eccaio, 
a  d  juxta  nostrum  opus  sinms  recipturi,  in  dic  judi- 
cU  lioc  e  il.  Nain  bic  peccantes  iii  bac  vila  inviicm 
BOS  &asteniemus  :  et  ideo  dixit :  luvirem  oneia  votra 
portaie,  etc.  Onus  suum  portabi!.  Non  enim  onus 
ejiu  laus  aurerel  seduccnli.  Communicei  autem  is  qui 
cteehiiatur  verbo  ei  qui  secalechizatin  omnibus bonis» 
Communieci  sive  obedientia,  vcrbo,  el  actibus,  imi- 
tatione,  sive  siibstantia  viftus;  qui  a  magistris  spiriia- 
lia  accipilis,   magistris  carnalia  prxbeie.  JSolite  er- 


pus  seiiiiii.indi  e^t,  non  mctcniii :  nou  eigo  bic  nicr- 
cedein  nostram  quxrainus  accipeie;  ncc  bienie  le- 
ncra  bcrba  dimi>sa  in  ijrxscnli,  ut  b:cc  bcrba  nou 
prcinaiur,  cl  noii  sit  qiia:  iii  futuro  mclaiur.  Diieiur 
cniiii  nobis  :  Uccepistis  boiia  vestra  in  vi^a  vcstra.  Lt 
iicruin  :  Reccpistisniercedcin  vcsiram.  Ergo  dum  tem" 
pus  habemus,  operemur  bonum  ad  omnes.  Teuipiis 
scineii  is,  ut  dixiuius,  teiopus  e^t  prxscns,  el  viia 
quam  currimus  :  iii  bac  jicet  nobis  quod  volumui 
seiuinarc.  Cum  isla  viia  transicrit ,  operandi  tampiift 
aurcreiur,  sive  vgrotemus,  sive  sani  simus  :  bumiies, 
vel  poteiites;  ignobiles,  vel  bouorati;  e^urleuies,  at- 
que  vescentes ,  oninia  in  nomine  Domiiii  cuin  pa- 
iientia  ei  xquanimiUle  faciamus,  et  iinplebitur  in 


fflre.  Deusnon  irridetur.  Hoino  polisi  a  serponte  Dei  C  "^*^'^  *'^"^  ^"^**  scriptum  est  :  Diligentibus  auteto 


▼indietam  negante,  irtideri .  sicut  Eva.  Nam  Deiis 
ealiibet  quod  promitlit.  Nani  ut  omnem  diaboli  astu- 
liam  excludcrei ,  amplius  Adx  et  Evx  reddidit  quain 
pr«miisit.  Etuxori  Lolb,  etiain  quod  non  prxd.xerat, 
fecit.  Quo!  enim  seminaverit  homo ,  heec  et  metet.  Et 
qnanlum  scminaverit.  Qtfo;itaifi  qni  seminat  in  carne 
tira,  de  carne  melet  corruptionem,  Qui  spem  ponit  in 
nrcuuicisio.-e  carnnli,  vel  qiii  vi:ia  scminal  in  spiri- 
laM  coiiversaflone,  vel  in  fidi^  Qui  autem  seminat  in 
spiritu,  de  spiritu  metet  vitam  a:ternam.  Oinne  qtiod 
|.'i|uimur,  ag  mus,  C0j.itainus,  in  dHo!iUS  scmiualur 
agrit,  carne  ei  spirilu  :*si  bona  suni  q*  ae  de  niaiKi, 
ciirde,orcpromuntur,seminataiii  spirilu,viiaex'criiae 
ruciibiis  reduiidabssni  :  si  iiiala  ab  ngro  carnis  ex- 


Deum  omnia  cooperantur  in  bonum.  Quod  si  uos 
oportct  in  cuncios  indifferenter  liberalitats  freiia 
laxare,  qiianto  magis  in  domesticos  fidei,  et  in  Cbri- 
•thinos,  qui  eumdeni  babent  pairem,  et  ejusdcm  roa- 
gistri  appellationecensentur?  Yidetur  mibi  iocusiste 
posse  superioribus  cobxrere,  ut  domestie  s  fldei  ma< 
gi^tros  noininet ;  quibut  supra  bmnia  qn»  putantiir 
bona  ab  auditoribut  suis  jusserat  ministrari.  Ulliiuiiiii 
sementis  boc  lempus  est,  reslincmus  ergo  caiiipos 
oniiies  terere,  ct  maxime  eos  qoi  suni  uberriini  rc- 
pleamiis  :  ne  iacipiarous  lemporc  inessiuni  nliis  cpu- 
laiitibus  csurire.  Maxime  autem  ad  domesiiro%  fidci. 
El  Judaeiif,  ct  pagauis,  alque  Chrisiianis,  el  bonis,  ci 
inalis  miscricordium  fuciamiis,  ne  cis  quod  Dcus  iion 


c.  pia,  corruptioiiis  nobis  scgeicm  pullulabunl.  Itcm  D  "Cgal  dcnr gemus  :  maxiroe  laiucn  iis  qui  peculiareiu 


Bliier  :  Qiii  legcin  cariialiler  iiitelligil,  repromissiones 
qu«M|ue  carn.tles,  ct  qux  iii  praesenti  sxculo  corrum- 
piiiitur,  ex-pedal;  qui  autem  spiritalis  adjutorest, 
teiuiuat  in  spirilu,  el  dc  >piritu  nictet  vitain  xternam. 
Illud  e.iaui  obscivanduni,  quod  qui  seniinatiu  carne, 
^iiin  adtlitanicnio,  sua,  |onitur:  qui  anlem  seminat 
in  spiritu,  non  i^icltur,  in  spiritu  su^,  sed  himplicilcr, 
n  spiriiu  :  qui  cniin  briua  scminnt,  iion  in  suo  spi- 
riiu,  sed  in  Dci  Spirilu;  ct  idco  nenio  sibi  aliquid 
iribnat,  quia  Dci  dona  sunt ,  quicunqiie  boiia  suiit. 
B.mum  wjtem  facicmes  non  deficiumui.  Sicul  in  Ec- 
cietiastico  scriliitur :  Non  i:iipediaris  orarc  senipcr, 
el  iioo  verearis  usquc  ad  u;oilciii  jn  tinc.iri  iquoniaui 


fliici  exbibeni  ramulalum.  \idete  quaLbus  litieiis 
scripsi  vobis  mea  manu.  Inielligite  quain  liducialilcr 
tcripseriin,  el  uemincin  pcrli:iiucrim,  qui  litteras  iiiea 
manu  lUTScripsi.  Quicunque  enim  volunt  placerc  in 
ccrne.  Qui  Judais  cariialibus  placere  desideiaot, 
crucis  Chribti  perseculioueiu  sustincre  tiiiieiites,  iiou 
vestrx'aliquid  saluti  providenics.  lli  coyunt  vos  nV- 
cumcidif  tantum  ut  crucis  Christi  persecutionem  non 
patiamur.  Caius,  qui  ei  Julius  Cxsar,  ei  Octaviauus 
Augiistus,  et  Tiberius  successor  Augusii  Icges  pro- 
niulgaverant,  ut  Judxi ,  qui  erant  in  toto  orbe  Uo- 
maiio  dispersi,  proprio  ritu  viverent,  et  patriis  cxre- 
luouiis  vivcrcul.  Quicunque  igiiur  circumcisus  eral. 


C07 


PRIMASII  ADRUMCTANl  EnSC. 


n(^ 


licei  in  Chrislum  crcdorcl,  a  gciitilibus  quasi  Judorus  A  cisio  aliquid  mlel,  nequt  prcepulium,  ted  nova  creatura. 


Irtilicbalur,  cl  iienio  eiini  |>crsc(iHcbaUir  :  quani  ctr« 
cuiiicisioiieui  nunc  Aposlblus  cnii(idouliatii  nonrnul; 
el  itleo  dicil :  ^)uicunque  voluni  placere  in  c-mie,  hi 
coguni  ¥0S  circiimcidi,  taiituiii  nt  crucis  Clnisli  per- 
secutionem  non  paiianlur.  Net\ue  enitn  qui  c'n'cumci' 
duutur  lcgem  custodiunt^  sed  volunt  vos  circumcidi. 
Velul  si  circuinctsio  legem  faceret  coblodiri ,  aliquid 
\id*  reitir  liabcre  rationis  ista  persuasio ;  sed  propier 


lloc  lempore  fieque  circumci^io  prodest,  neque  pra^- 
putinm  nocet.  Sed  boc  solam  prodest,  si  qiiis  rsr.atus 
noira  coDVcrsationc  utatur,  sicnt  ait  profdicta  :  Iniio- 
vate  Tobis  novalia  :  et  ne  seminaverttis  in  s|>inis  : 
circiimcidite  vos  Deo  Tcstrb,  et  circumcidiic  pncpu- 
tium  cordis  vestri.  Et  quicunque  hanc  regulam  seeuli 
fucrint,  Ilaiic  regiilam  qna  iii  sola  fide  spcs  pom^nda 
est.  Fax  snper  illos  et  miuriccrdia.  Snncr  Chri^tiaiios : 


teirenam  fcliciiatcm,  vcl  cupiditateinadipisccndi,  tcI   .  nam  Judaei  secuudum  cinicm  sunl  Tsr.iel.  Et  super 


tiuKH-c  amittcmli;  et  ideo  non  verc  cuslodiuiit,  quo- 
iiiain  carnalis  cupiditas  qaa  peccatur,  mutatur  potius 
qu.tm  augetur,  cupidiate  alia  noii  sanatur ;  quia  facit 
eos  carnalis  timor  cl  cupid  tas  servos :  quia  carnaliter 
cuncta  observare  se  credunt.  Ut  tn  carne  vestra  slo- 


hrael  Dei.  Est  cnim  Israel,  et  non  Dei,  id  est  cania- 
lis;  noneniin  onines  qui  ei  Israel,  hi  Israeiitae.  De 
eeetero  nemo  mihi  molestus  sit,  Nemo  me  amplius  ib- 
terrogct  qaasi  dubitans.  Oiiinom  enim  veritatem  cx- 
posui.  Ego  enim  stigmata  Domini  nosfri  Jesu  Chrisfi 


rientur,  Sive  quod  discipulos  ad  sc  transduxerin:.  B  m  rorpore  meo  porfo.  Ei;o  euim  signa  ct  characteres 


Hihi  autem  absit  gtoriari.  nisi  in  cruce.  Apud  Jud.ro?:. 
Domiin  nostri  Jesu  Ckristi,  Non  in  propria  ju.^liiia  vel 
docirina,  sed  in  flde  crucis,  qu.i  uiibi  oniiiia  pcoc  iia 
dimissa  siint,  ut  cgo  mundo  niorerer  :  cl  ille  mihi 
solus  polesi  in  criice  Chrisli  gloriari ,  qui  lollii  cam , 
elsequiturSalv.itorcm ,  qui  crucifiiii  carnem  siinin 
cum  viiiisetcoucupisceiiliis;  quim  »riuuscstniundo, 
ct  iiOD  coiiteuiplnlur  ea  qu  c  vidcnltir ,  sed  (pi:e  noii 
TJdentur.  Pcr  quem  mihi  mundns  crucilixus  est^  et  ego 
mun4§.  Ilorluus.  In  Christo  enm  Jesu  neque  cfrfum- 


Doii  circumcisionis,  scd  cruds  pcr  passioncni  in  cor- 
porc  meo  circumfcro ,  ei  pl.igas  vcl  flagella .  qux  pro- 
pter  Christum  sostinui.  Gratia  Domini  nestri  Jesu 
^Christi  cum  spiritu  vcstro,  frares.  Amen.  Subsc:ipt^ 
Panli  tnlis  cst.  Oplatautem  at  gratia  cum  eis  Domini, 
iioti  legis  opern,  comitetur  :  Cum  siiiritn,  inquit,  non 
in  cnrnc,  iu  ciijus  circumcisionc  gloriaiitur  c  iniales, 
Tosautem  spiritualitcr  circumcisi  cstis,  ct  spirlluali* 
tcr  convcrsamioi. 


EPISTOLA  BEATI  PAULI  AD  EPHESIOS. 


ARGUIIENTUM. 
Ephesii  sunt  Asiani,  ///,  ucccpto  verbo  rcr.iuiis,  persti* 
terunt  in  fide,  llos  coUnudal  Apo  tolus,  sciibem  eis 
a  tioma  de  carccre.  Ephesii  ex  Judms  et  gentibus 
Apostolo  prasdicante  crediderunt,  qnibus  firmiter 
stan  ibus  scribit,  In  principio  EpistolaJuda^os  nppel" 
tans  sacramcnla  Cliristi  Incarnationis  cxponit.  Post 
ad  gentcs  conviniiur^  et  hortatur  ut  tanlis  beneficiis 
ingruti  non  sint,  Deinde  conmuniter  usque  ad  finem 
woralia  prncipit  statuta, 

Caput  rniaiuu.  Paulus  apostoius  Christi  Jcsu.  Sicul 
oninilius  Epistolis  aucioriias  prai{  oniiur  .ipustolic». 
Per  vvlunlnJiem  Dci,  Subaudilur  rmris  :  non  meis  me- 
riti<$.  S'mctis  o :  nibus  t\ui  suni  Ephesi,  Oinnis  sanciiis, 
ridclis,  pon  omiiis  (idolis  sniiclus,bnp{iz.lis  (idclibus 
sivcfidelit<!r  servantibus  sn{||liuilcm  :  c.tlt^chuinciiis 
qiii  hnbeiil  fideiu,  qiiin  creduMl,  sed  nou  habe.itsau- 


C  dixit  et  elcgit,  ut  uo»  facoxet  sanctos  et  immacula- 
tos  :  fiou  quia  fuliiri  crainu^,  sed  ut  esstMniis.  Siciit 
elegit  nos  in  ipso.  lii  Cluisto  pr.^edcstinixit.  Ante  iniiii- 
di  constitutionem,  ut  essetjtus  sancti  el  immacutdii, 
Quia  Dco  nihil  est  iiovum,  apud  quein  omnia  craot 
anlt*quaui  ficrcnt  :  nnn  ul  quidam  somiiiaiil,  animas 
ante  muiiduiu  in  cado'ru:$sc  electas  :  scd  Ecclcsia 
sua  siiic  uincula  ci  riiga  iu  illis  est  prxscientia  pnc- 
desliunta  al  luc  elecm,  quia  ipsc  scit  qui  snnt  ejus. 
Non  sicut  Pclag ani  de  iioc  loco  Fcnllunt,  quid  ac- 
ccpiis  prjL'ccpiis  poasiui  solo  libcro  arbilrio  esse  iin- 
iiiacula  i,  d.cetiies  :  Qnoniaiu  prassciviiDcus  nos  tales 
futuros,  idco  iios  anic  inutuli  cotistiiutioiie.u  elegil, 
ci  prxdestiiiavil  iii  Ciirist-j.  Scd  iiou  iia  cst,  necquia 
fitturos  l.ilos  iio^  cssu  prxsci^it,  scd  ut  essenius  talcs. 


ciitatom.  Et  fidciibus  in  Christo  Jcsu.  Qui  lic<l*$  uliin   D  V^''  ipi>^tii  elcclioncm  gratioe  su;c  n;>s  talcs  ipsc  factu- 


liir.  Craiia  vobis.  Siibsit.  Et  \iax  a  Dco  Putre  nastro 
et  Dohiiuo  Jesu  Christo,  Tunc  vobis  cril  gralia,  si  ui 
non  sllis  iiigrali,  cl  .salutem  vestiaiii  nou  vestris  inC' 
i-itis,  Sfd  cjii^  gratix  di*piitatilcs.  Paccm  vero  recuii- 
ci1in;ioiiis  sci  vaviiiius,  si  nihil  ejus  bonitali  vel  jusli- 
tinn  dcinceps  coiitrariuin  faciamus.  Consuela  cjus  cst 
6.')liilniio  :  cuiii  ab  utroquc  graiia  optatur,  unum  csse 
monstrantur.  Bencdictus  Deus  et  Patcr  Domini  nostri 
Jeiu  Chrisli.  A  laudibus  Det  incipit,  qiii  talia  cis  do- 
naverit,  qu:i!  infcrius  continentur.  Qui  benedixit  nos 
in  omni  benedictionc.  Nun  iu  artqua:ilautnihil  iu  ulla  - 
gratia  disii.  Spiritali,  Non  carnali  prosperitaie,  ncc 
terrena  abun<la:itia.  InctBesiibus.  Rebus  non  tn  ter- 
renis.  In  Chriito.   Iii  capilc  oinnia  incmbia  bene- 


rus,  qua  gratificavit  iii  tliUcto  Filio  t^uo.  Cuiii  ergo 
iios  prxdcslinavil,  opus  suuin  pra^siivit,  quo  iios 
saiictos  ct  iiiimaculatos  fucil.  In  conspectu  ejus  el  in 
charitale,  Non  hominum.  Qui  prafdestinavit  nos,  lloc 
proedcdtinavit,  ut  inrundciido  fidem  filios  Dei  facerct 
omnes  credentes.  Loquchantur  quidcm  vcrbiiffl  Dci 
cum  fiducia  omni  volcnti  credere  ;  sed  ul  crederent» 
jam  Deas  cor  eorum  tetigeral^  sicat  in  Ipsis  Actibos 
legimus  :  Et  credidit  Lydia  purpuraria,  cujus  Deas 
aperuit  cor,  ut  iniclligeret  quae  a  Paulo  dicebantur. 
Ei :  Scit  Domiuus  qui  sunt  cjus;  ei :  Prxparatur  vo- 
luiitas  a  Doniino.  In  adoptionem  filiorum.  Non  uaiu* 
ram.  Per  Jesum  Chri&tum  in  ipsum,  Ut  nicmbra  ejus 
siiiiui.  Sccundum  propositum  voluntatit  sn/r.  Non  sc« 


r.00  IN  F.PiSTOLAM  AD  Eriir:ifios  commfntaria.  m 

rniiiliini  m:*rifn  no?lrn.  Inlaudem  rjlnria*  fjrat'(v  $ufr.  A  pars  crctliileril  Jiul.Torum.  Qni  omuifi  ojteratvr,  Oin- 
Vi  lamlcmns  gtothin  jisliiinc  cl  miscriconlix  cjtis,  ni  nn  Ciins:)  vdliinfasnsl  Dci,  qnam  rniionaliilem  csso 
f;ii:im  contulit  non  mcrenlibus.  In  qua  graUficavt  nos»  ri(Ii?liiim  niillus  ignornt«  sinc  (iubio  bonn.  iri  i\  se  om- 
Grntia  vcl  volnnlnic  sun  gralos  nos  sibi  fecil  in  co.      nia,  ubi  cst  snpcrbia  Pclngiana?  Ipsc  crgoet  tit  (rc- 


SiC  dicimr,  graliGcavii,  a  graiia,  sicut  jiisiiric:ivii,  a 
iiistiitn.  /n  dllectj  :  in  quo  habemus  udiniptioijem  pcr 
saugnmcm  ejuSy  remixsio^em  peccatorum.  Iii  dibvio, 
siibauilis,  Filio  suo.  Non  quia  futuros  nos  talcs  csso 
prxscivil ;  sctl  uiesscmus  lalcs,  per  ipsnni  electionem 
graiisc  ?ujc  talcs  focil.  Non  solum  nos  reilemif,  scd 
eiram  peccnla  rcmisit,  iil  sine  tioslro  Inborc  jiisfi  cs- 
^emns.  Secundum  divitias  gralics  ejns,  Subauditur, 
liabemus  nos  redempllonem  :  non  secundum  mcrita 
nostra.  L'bi  sunl  qui  dicuni  sita  industria  pnssc  snl- 
vari  ?  Qu(T?  superabuudavii  in  nobis  in  omni  sapten:ia 


dcre  inripiniHiis,  op«»raliir,  qui  oinnia  optralur.  Sr- 
Ciiiidum  consiiiHin  voiuntoiis  sr((r.  N<  n  srcundiiin 
n^eri^a  no.slrn.  (Jiii  dicuiit  :  Yoluiilas  inen  bnna  fccil 
nic  Cbristianum?  cum  audi\it :  Secundiun  cotisiliiiui 
vnluntalis  sua!!,  laccnnt  de  meritis.  Ut  simus  in  laudem 
gloriarcjus.  Ut  pcr  signn  (|use  fai  iintis,  bnidetur  gloria 
Dci.  Nos  qtii  ante  spcrbvimus  iu  Chrihto.  Nos  cx  Jii- 
dscis,  qiti  priorcs  crcdidimus,  sivc  cx  lege  cuin  sp«- 
ravimus./n  quo,  In  quo  eltamvobis  annuntiata  estsa- 
liis.  Et  vos  cum  audissetis  verbum  veritatiSf  Evangelium 
sa'utis  o^s/ror.  Gcniessubnudicndum.  /n  quo  et  creden-' 


etprudentia  :  ut  notum  faceret  nobis  sacramentum  vo-  B  tes  bigntiti  e*tis,  l:i  quo  Evangelio,  vel  in  Ciiristo,  «no 


luntatis  sucr,  sccundum  bonum  placitum  ejus.  Plusqu.iiii 
abundavit,  ul  non  solum  a  morte  redcmpiis  peccnia 
Jiiniiten  t,  scdctiam  iaiilani  nobis  snpientiam  donn- 
.let,  ul  Yoluntatis  ejus  occultn  mysteria  nosccrrmns ; 
i|iso  pro  sua  clcmentia  rt^vt  lantc  tn  boc  sacrnmr^nfo 
?olfinlatis  sucne  posuit  divitias  graiioQ  suoc  secund<!m 
bnniim  plncilum  ejus,  non  sccundum  nosirum.  Qnod 
fropoMuitin  eo.  In  Clirisio,  in  (luo  electi  et  pr.xdcsil- 
n.tii  sumus,  ui  nos  ipsc  fnccrci  snnctos :  non  qiiod 
prxviderit  sanclos.  Jn  dispensationem  plenitudinis 
temporvm,  In  nov'ssiiiiis  tcmporibus,  qiiando  jani 
wmnis  dispensntio  tcmporum  lcgis  ct  natur-e  irans- 
ada  est ,  atque  propbetarum  ,  sicnt  nlibi  dicit  :  Ciiin 
vcnissct  plcnitudo  temporum,  misli  DoMiinus  Filiuin 


cliarnctcre  s^ignnti,  et  binc  cognoscemini  units  cssc 
g!e\,  qnin  cl  vossiinililrrutnos  virtulcs  per  spiritnm 
0|uTamini,  qu;c  virtiiti'8  nrrlia  sunt  rutiir.T}  bacredita- 
lis.  Si  crgo  mortuos  suscitnre  arrlia  csi,  qiiani:i  crii 
ipsa  possessio?  Spirilu  promissionis  sancto,  Qui  pro- 
niissus  est  per  Joekm  prophetam.  Qui  est  pignus  hcc' 
vtditatisno  trm.  Pignus  dalur,  ut  proinissiscredalur. 
ifi  redcmytioncm  acquisitionis.  Qiios  sibi  ^nnguine  ac- 
qMtsivil.  In  laudem  gloria:  ip»ius,  Ut  etiain  in  lioc 
nomcn  ej-is  glorificcfur  a  iiobis.  Propterea  et  e§o  au» 
dien%  lidxni  vestramt  qua:  est  in  Domino  Jcsn^  ei  ditc" 
ciionem  in  omnes  sanctos,  Qiiam  firmiter  credaiis  Do- 
minoJesu,  ctomnes  sancios,sinccx(ept  onepersonnp, 
vcl  not.t  0!  diligalis.  Cavere  enim  a  falsis  propbetis, 


suum.   Insiaurate  omnia  in  Christo,  lloc  proposiiii.  C  cl  non  oinni  spiritui  crederc  :  non  an;e  probationeni 


Qua  in  ccelis^  et  qua  in  terra  suut.in  ipso.  Multi  super 
hac  re  divcrsa  scnseruhl*  qnidnm  niiinl  coclos  nni- 
niastlcrmmcorpora  accipirnduni.  Aiiicoelosjud.fos, 
qui  ccelestia  prxcepin  linijuemnt,  tcrram  esse  gnrai- 
les.  Alii  vero  asserniit  in  coclis  non  angelos  resiau- 
ratos,  8cd  eorum  scicntiam  cx  Cbrisii  tcmpore  pro- 
fecisse,  qui  tinquam  ignari  inierrogabani :  Quis  esi 
isle  rex  gloiac?  et  doceniur  Doininum  eum  cssc  vir- 
tutam.  Sed  quoniam  restaurati  non  dicitur,  nlsi  la- 
psuin,  meliuscst,  si  eornm  gaudium  per  snluicm  b«- 
ininum  rcsianratum  csse  dicamus,  quod  aniu  babuc- 
ranc  quam  liomines  a  justiiia  penilus  declinurfni.  la 
lerra  vero  geuus  bumanum  restauratuni  cssc  quis 
amlngal?  Iiem  aliicr  :  Reparaiur  iii  coclo  illa  qiK£ 


judicarc  prxcipimur.  Non  cesso  gratias  agens  pro  ro- 
bis,  IIoc  est,  fidem  operibu^  comprobare  :  quia  vobis 
dono  misericordiac  suae  infudii  fideni,  qua  credereiis, 
ctcbariialem,  quadiligcretis.  Memoriam  vestri  faciens 
in  orationibus  nuis,  In  orationibiis^  non  ut  quidaiii, 
juunditate  convivii;  mibi  auicm  nibil  orativnc  ju- 
ciitKiiiis.  Ut  Deus  Doniini  nottri  Jesu  Christi  raler 
g*oriw.  Patcr  glorix  Domini  nostri  Jesu  Cbrisii.  Det 
vobis  spiritum  sapientice et  revdalionisi  Quomodo  Epbc- 
siis  a  Deo  sapicutiam  postulai,  cum  scientiam  inflarc 
dixerit  ad  Corinlbios  ?  sed  disiat  in  cfreciu,  quod  non 
disiat  in  nomine  :  nain  ibi  scieuiia  sxculari  loquitur, 
qux  stullitia  osi  apud  Deum  :  blc  vero  coelesieni 
divinamque  sapientiain  petit,  quam  qui  habuerii,  bu- 


cum  principc  siio  cccidit  angelorum  portio,  per  aug-  ^  miliari  mrgis  poieriiquani  inflari  :cl  pcr  quam  duno 

Dei  Oiunos  possunt  acquiri  virtuies :  qiiia  scientia 
sicut  sinc  cbarfiatc  inilat,  ita  cum  chariute  xdifical. 
/n  agnitiotie  ijus,  Quomodo  opiat  ut  agnoscant  Deum, 
qnem  usqne  adco  sciel»ant,  ui  ci  credenies  pro  eo 
omiics  diligereit  snncios?  Sed  ul  perrecle  cogno- 
scani  qula  Dei  graiii,  nou  suo  merito  sunt  salvati  : 
et  quanta  sit  virtus  ct  magniiudo  cjus.  Virius,  quia 
'  potesi  promissa  praemia  vcl  poenas  implcrc ;  inagni- 
iudo,  quia  ubiquc  esf ,  et  nibil  euiu  poiosi  latcre.  Qui 
cniin  baec  cognoverit,  ci  pro  certu  babucrit,  peccarc 
c.>piialia  pcriiiieseil.  Nam  qni  buinnnam  pra&enliaiu 
erubescit,  ^ulto  magis  divinam.  Iiidc  filii  C!i  snccr- 
dot  s  Dcum  ncscissc  dicuntur,  quia  ejui  pra:scutiaii> 


nienium  et  societatem  sanciorum,  de  quibus  scribitur : 
Sed  sunl  sicut  angeli  in  coclo.  Reparantur  qiioque 
omnia  in  ierra,  cuin  eiiam  |oco  dcncic«iium  Judxo- 
rum  adroiiientur  credcntes  ex  gentibus.  El  aliler : 
Restauranlur  qnx  sunt  in  terra,  duni  nos  pcr  mcdia- 
toris  nostri  sanguinem  reconciliationcmque  rcpara- 
mor.  neparantur  coelcsiia,  cum  dc  salulo  nosira 
gaudium  na>cilur  angclorum.  In  qua  etiam  nos  sorte 
90cati  iumus.  Nos  qiii  ex  Juda:is  credidimus.  PrwdC" 
stviati.  Ahie  destinaii,  sivc  prxcognili  cl  prxsciii  : 
Don  quia  eramus  sed  ^uia  ab  ipso  de  ninlis  futuri 
eramos  boni.  Secundum  propositum  ejus.  Quia  propo- 
ftuit  Jiidxos  primo  rcstaurare,  ci  sic  geutcs  :  licci 


Gll 


rRlM.VSlI  ADRUMETANl  EPISC. 


6)1 


ct  porcnli»m  minimc  limiicrunt.  lllHminatos  ocitlos  \  qito  digiius  cst  :  qfiomod»  filii  irac,  cC  morlis,  el  {le- 


c  ndn  vesiri,  SpiriUtlin  promissa  non  n'si  spirilalibus 

Oculis  prrvidenliir.  Ut  sciatii  quce  sit  spes  vocationis 

eius,  qua  divilicc  glorim  liarediiatis  ejus.  Si  scierili» 

ad  quam  spcm  vocali  estis,  nmnem  spem  s.TCuii  ri- 

cile  cnntemnetis.  Ei  si  divilias  ha!re>iitatis  Oei  vide- 

r.tifi,  omms  tcrre>ia  vobis  sordcbil  barrediias.  Nemo 

pnim   rcgnnm  cum  opibus  suis  sperans  ,    a^s  aut 

p^umbum  pos^^iderc  dignatur.  In  sanctis,  In  justis  et 

sanclis  :  non  omnibus  bomiiiibus.  Et  qutB  sii  super- 

iminens  magnitudo  virtulis  ejus  in  nos  qui  eredidimus. 

Qiiis  potest  comprebcndere  magnitudinem  virlutis 

cjus,  ct  inelTahiiem  bonilatem,  quam  vel  in  eos  qui 

cx  circumrisione,  vcl  in  ens  qui  ex  gentibus  cretlide- 

riiiit  coniulii,  ul  eo>  rarerel  crcdcnics,  ct  Filio  sno 


benn.T.  lu  qmbus  el  nos.  Non  soluin  vos.  Omnes  ali^ 
q  ando  convcrsati  sumus.Gcwles  Deiim  non  credendo, 
Jtidxi  m:ile  vivenJo  :  ontncs  originaii  pecrato  deii- 
nebamiir.  In  dmderiis  carnis  nostra^  facientes  volun' 
taes  carnis  et  cofiitationum,  Quando  anima  n  stra 
ri  bus  terrcnis  ct  cariialibiis  inbxrcbal :  non  soluoi 
desiderans,  setl  ct  faciens  qii;c  cogi:tiio  siiggerebal. 
Et  cramus  natura.  Ita  nos  patcri<x  originis  mala  con- 
siietud*»  possedil,  nt  omnes  :<d  damnationem  nasce- 
rcmur.  FiUi  irm,  sicut  et  ceeteri,  Filii  irae,  sicut  snpra 
diifidentii-e,  (ilii  Ada»,  filli  vindicls.  Ha:C  audiant  ac 
enibcscant,  qui  lantum  viiiatx  iialurx  tribuuni,  ol 
Apostolo  coniradicant,  et  a  fide  cxorbitent.  Deus  em 
Um,  qui  ditcs  est  in  misericordia.  Non  suliim  in  f  ^ritt- 


farerel  mcmbra,  qui  est  capnt  Ecclcsi:r  suae,  et  ad  g  le,  scd  eliam  in  miscricordia.  Misereris  autem,  ai% 


siiam  dcxteram  in  coBlesiiims  collocarcl?  Secundum 
op^rationem  potentiiv,  Non  seciindum  legem  vel  natn- 
rain.  Virtutis  ejus,  quam  operatus  est  in  Christo,  Uxc 
eM  supcrcmincns  magniludo  virtutis  ejiis  super  nos. 
Snsciians  ilhm  a  mortuis,  Nostrae  liatura^  assumplio- 
ne.  Et  constituens  ad  dexteram  suam  in  cmlesiibus 
super  omneni  principatum^  et  potestatem^  ei  virtutem, 
Dcxter;!  pro  boiiore  poniiiir  ac  beatitudiiie;  non  ut 
Deus  corporeus  cs^e  credatur :  nam  el  Pater  a  dextris 
Filii  essc  dicitur,  sicul  scriptum  est :  Dominus  a 
dexlris  Ins  confregil.  Ambo  ergo  a  dexiris  sunt,  qiiia 
nibil  c^it  in  Divinitalc  sinistruni.  Dixtera  ergo  Dci 
bcatiludo;  sessio,  liabilaiio  i-  teUigcnd:i  esf.  Et  do^ 
minntionem.  Qiiia  unum  cum  Deo,  vcl  In  Deo  est.  Et 


omnium,  qula  omnia  poies,  et  diligis  ea  quae  cret>li: 
iiecenim  odiens  aliquld  consituisli.  Prop'er  iriM-Mi 
charitatem-suam,  Nimia  cbaritas  esf,  rjbelles  tcrm, 
et  impios,  vebit  filios  diligere.  Uiide  coHsideraiidM 
est  qiianlum  dil  gal  jam  sanctos  eifecUit,  qui  laMnt 
amtvit  peccatores  et  impios.  Qna  ditexU  «at.  K  aii- 
scrfus  est  nostri.  E:  cum  essemus  mortui  pecaslk.  ttti 
moriis  jam  quasi  uiortui  vive!>amns,  non  solirai  ia 
originali  peccato,  sed  etiam  actiiali.  Convitifiearii  Mt 
Christo,  Sine  pcccato  pcrl)a(  tisnium  faciendo,  ei  re- 
suscit:indo  :  nec  debcmus  desperare  in  Tobts  Sm 
qiiod  iioslra  natura  jam  possidet  iu  Cbristo.  Cifjif 
gratki  estis  satvati.  Cratis,  nou  merito  nostro,  tit  hn- 
inilietur  bumana  soperbia,  qnae  se  de  mcritis  j^citt. 


omne^nomen  quod  nominatur,  Si  quod  esl  aliud  qiiod  Q  el  >=ciat  gratiam  gralis  dtlam.  Ei  eonresuscitani^  ei 


iicscimiis.  Non  solnm  in  hoc  sceculo^  sed  et  in  futuro, 
Et  omnia  subjedl  sub  pedibus  ejus,  In  futiiro,  boc  csi 
in  coelosti,  qiiod  nobis  futurum  est,  non  Deo,  ncc 
sibi.  Et  ipsiim  dedit  capnt  omni  Ecclesice.  Cbri^lus 
caput  EGcIestx  est,  omnium  plenitudo  incmbrorum. 
Qua:  cst  corpus  ipsius  el  ptenitudo  ejus,  Capitis.  Qui 
omnia  in  omnibus  adimpletur,  Qiii  toliis  in  membt  is 
oiiinibus  adimplctiir,  iion  in  singulis,  nc  ulia  divcr- 
sitas  mcriforum  sit  :  quaiido  omnes  crcdiderint,  et 
pcifccti  fiicrint,  tm  c  crlt  corpus  pcrfeclum  in  omni- 
bus  membris. 

Cap.  II.  Et  vos  cum  essetis.  Ilinc  iMis  viilt  ostendcrc 
qiiantum  eis  bcneficii  sit  collatnm.  Mortui  delictis  ct 
pcccatis  vestris,  Morte  pecc!iti,contra  Pelagianos,  qui 


consedere  fecit  in  coelestibus  in  Christo  Jesu.  Qnia  obi 
capiit  est,  ibi  erit  et  corpus,  sicut  ct  ipse  ait  :«Volo 
ut  11  bi  cgo  suin ,  et  ipsi  sint.  Vt  ostenderet  in  smeuii» 
supeivenientibus,  Anie  prsedcslinavit  quod  erat  niodo 
f  iclurus.  Abundantes  divitias  gratim  sum  in  boniiate, 
Vcrc  abundans  gratia,  ul  non  solum  peccala  donarel, 
sed  eti;im  ciim  Clirisio  resascitaret :  ct  nec  iioc  sof- 
fecit,  nisi  eiiam  nos  ad  dextcram  Dei  in  coelestibns 
collocaret  in  assumplo  homine.  Sti;>€r  itos  in  Chriae 
Jesu,  In  corpusCbristi,  vclexemploejns.  Gratiaemm 
estis  salvad.  N(m  meritis  vcstris,  sed  graiia  graib 
d:ita.  Hoc  contra  cos  qui  dicunt  quod  snis  merirs 
snlvciitur.  Pir  fidem.  Pcr  so^am  fidem,  quam  sanelos 
Spirilns  dono  suo  inrundit.  Et  hoc  non  ex  robis^  Dd 


nafuram  tantum  defendnnt  qnantum  rafio  non  b:ibet:  p  ^fiiin  domm  esi.  Sed  dono  grati».  nc  dicerenl  qitod 


ct  dicunt  fidcm  cx  natura  esse.  Quid  enim  boni  po- 
tcit  mortuus  faccre?  In  quibus  aliquando  ambulastis, 
J:im  vero  non  ambulatis.  Secundum  smculum  mundi 
hujus,  Idco  sxculum  homines  sseculi  dicimus,  sicut 
dicimus  domum  vel  bonam,  vel  malam,  dum  habilan- 
les  in  ea  intelligimus  bomines  saeculi.  Idola  colentcs 
nominat  sxculum,  siciit  et  9erpentes,quorum  similes 
eramus  scquenlCB  diaboli  volunltlem.  Secundum  prin- 
cipcm  potestati»  aeris  hvjus.  Secundum  princifcm 
illius  potcsiatis,  qui  in  boc  aere  venloso  est  de  ccelis 
dojectus.  Spiritus  qui  nunc  operatur..  Suasione,  non 
vi.  In  filios  diffidentim,  In  eo$  qui  non  credunl : 
unusquisqite  illios  filius  efficitur,  qvcm  imitatar,  sive 


fides  ex  ipsis  esset,  et  non  ex  Deo.  ffon  ex  operibtu 
Vt^tris,  ui  ne  quis  glorietur,  Ne  quis  gloiietur  se  sois 
meritis  acccpisse.  Ipdus  erdm  sttmus  factura,  Quia 
nupcr  suinus  in  Christo  rcnali,  ut  in  bonis  operibos 
Dei  adjutorio  ambulemus,  quae  iti  Evtngelio  sont  os- 
leiisa.  Creati  in  Christo^  in  operibus  bonis.  Non  de  illa 
crcaiione  dicii,  qna  in  Adam  vcl  ex  Adam  nascimor, 
sed  qiia  in  baptismo  pcr  graliam  reformarour,  tit  ip* 
sius  tdjutorio  in  boiiis  operibus  ambtilemns.  Ilaec 
omniaex  gntia  eTcniuni,  vcl  prseparaniur  :  nam.  quod 
scqiiiiur,  Quse  prcrparavii  Dciis ,  id  est  praRdesli 
navit.  Qum  pra^paravit  beus^  ut  m  illis  amSutemus. 
Prxparavit  Deus  in  prxsenlia  sua  :  et  nonc  dedit  pcr 


Cil3  IN  OPISTOLAM  AU  EPIIESIOS  COMMENTAniA. 

inra:i:uii  siiaiD,  scninilum  imvum   lioniinem  ambu-  A  longe  n  Dco  diicc^seranl !  non  loc 


f  (•iiiiis:  iii  esl,  pr.irdc^linavil;  prflcJeslinalio  sinc  prnp- 

.SKciemia   esse   non   polesi.    Proplcr  quod  ntemora 

^tole,  quod  aliquando  vos  genlcs.  Cominemorai  illos 

cie  quania  ignobiliiaie  ad  suQiiu^im  regni  penlucti 

&unt,  iit  nou  >inl  ingrali  ei  qui  hoc  iil  s  graiia  sua 

i-Bra.*^larc  dignatus  est.  In  carne,  qui  dicebamini  pra- 

^Mifitrm.  Gentes  pnrputium,  Ju(l;ri  circunuisio  dice- 

tiantur.   Ab  ea  qux  diciiur  circumcisio.   Non  in  conle 

f»rr  spiriliim.   In  came  manu  facta.  Iliimana.   Quia 

^raii»  itt  illo  tempore  Hne  Christo,  alienati  a  ro;.v.  rxa- 

tioae  Israet.  Qiiia  il!i  Cbristum  In  multis  mysteriis  ci 

Mer:«iiieniis  liabeb.iitt  promissuiii :  yos  aulem  idola 

eaera  el  muia  seiiuenies  ,   ncc  in  nominc  Cbristnni 

sciebaiis,  qui  Dei  populus  babcbalur.  Et  hospiics 

usimmenlorum.  Elianisi  aliqui  credebant,  pro^elyii, 

iMic  est,  peregrini  babcbanlur:  quia  cxiran*x  rr.-iut 

Hentet  ab  Isracl  ct  a  Cliristo.  rroMii^MOfiti  spcm  non 

hmktmieu  Sicui  illi  srcrabnl  proinissa  Dei  qu:c  pio- 

ilteral  Abra*b.r,  in  Chrisio  saluieui  cs^e  veniuram. 

.  Cl  sIjm  Dio  in  hoc  mundo.  Multos  cnim  falsus  dcos 

Mqiie»u*t,  auum  ct  Ycruin  amiserant.  i^iiitc  autem 

.im  ChrUio  Jesu.  Unum  esiis  in  corpore  ejtis,  id  est , 

•£rck»i».  Vos  qui  aliquando  eratis  longe  a  Deo  facli^ 

esih  prope.   Iia  ut  Judxis  2Bquaroinini.  In  ianguine 

Ch.uii.  Crcdiic  yos  cjus  saugiiinc  liberalos,  qiii  vos 

illis  aeqiiavii.  /  $e  enim  est  pax  nosira.  Reooucil::ilio 

IMipuli  utriusque  a«l  invictMii,  ci  ad  Deum.  Qui  fcxil 

MifnquM  unwn.  Grc(.c  i*.  Et  medium  paricteni  »mrir/(r. 

Medius  quasi   paiics  et   maceria  sepserant :   inler 


611 

scl  idola  co- 
Icndo.  Et^pacem  his  qni  prope.  Judrcis.  Qnoniam  ptr 
ipsum  liabemns.  Ncn»o  vcnii  ad  Patrem  nis'  prr  mts 
Amb')  aecessum.  Popiili.  /n  uno  spiritu  ad  Putrenu 
Uiiuin  corpns  unuin  sptriium  babci.  Ergo  jam  non 
ests  hospiies^  et  advcnce;  sed  estis  cites  sanctorum  ei 
domestici  Dei.  J.i:n  non  exlranei,  ncc  proselyfi:  nec 
cnim  scpnravit  vos  a  popiilo  siio,  S'cut  pr%diiit 
Isaias:  civcs  cjusdrm  Funi  ct  originis  ct  habitationts* 
^uperccdificQli  supcr  fundam  nlunt.  Fundamcntum 
apr.stolonim  ct  propbctnnim  Chrislns  cst,  qui  ciiam 
lapis  d!ciliir  nngulari^;  ui  srriplum  cst :  Lapidem 
♦jiicm  rerrobaveniiit  n-difican^os,  diios  parietes  con- 
J!in^ens  cl  continens.  Et  ruiHlaincnlum  antem,  ct 
sunimns,  quia  in  ipso  ct  riindaiur  el  consummatur 
B  Ecclcsa.  Apostolorum  el  prophetnrum^  ipso  summo 
angulari  lapide  ChrisloJe^u.  Pr.>phetanitn,  Novi,  non 
Velcris  Teslamenti :  alioqiiin  priorcs  prophetns  no- 
minnsse  debtieral.  In  quo  omuis  wdificatio  conslructa 
crescit.  Ad  comparaiionem  leinpli  Snloinonis  dicit 
instnii  corpus  Chiisii,  id  cst,  Ecclcslain  :  ut  mullo 
mnjnrcm  li.ibcat  miindiiiam  ct  sanctitaiem  veritas 
qnam  im^igo.  In  lemplum  sanctum  in  Domino.  In 
tcmplo  sniicto  nOM  possuiit  poni  lapidcs  non  sanctill- 
cati.  Inqnoetvjs.  Ul  ct  vo*  siiis  Dei  liabilaculuiii 
spiriutc,  Id  cst,  non  maiiu  racttim.  Coasdificamini  in 
habilaeulum  Dei  in  spiritu.  Aposloiis  ct  propheiis. 

Cap.  III.  IIujus  rei.  Ilujus,  qunm  superius  memo^vi, 
qiiod  Fil  us^Dei  descendensdcca^liN,clJud:cos  et  gen- 
tes  snlvaverit,  ct  unum  fecev-it  grcgetn.GVatia.  Dono 


ulrumque  populuin  onera  logis,  qne  geolos  dcicrrc-  ^  Dci.  Ego  Pnulut  vinclus  ChristiJesu.  Sivo  viiictus ca- 

icnis,  stve  vinctus  amore  Christi,  non  possum  mcam, 
nisi  Dotniiius  dideri',  facerc  voluntatem.  Quando*se 
vinctnm  nominat,  conllrmat  Evangelum,  ostetidens 
qtiania  sil  spcs  ejus,  pro  qiin  talia  pati  libenteram- 
pleciitnr,  cnm  possii  npud  Judasns  ut  legis  doctor,et 
mngnis  divitiis  abundarc,  el  sutnmo  bonoro  haberi. 
Pro  vobis  geitiibus.  Secuudnm  Evangelium  iHiiiiiei 
propter  vos,  quij  eos  unum  esse  dicebat.  Si  lamcn 
cudisiis.  Si  firntiicr  rciinetis.  Dispensaiionem  gratias 
Dei^  quus  data  est  mihi  in  vo'is,  Qtiis  fidelis  scrvus  ct 
prtidens,  quom  coiistiluit  Doniinus  sn|)er  familiani 
suaiu,  ut  det  iili  cscnni  in  tetnpore  ?  Ihec  est  dtspen- 
satio  prn^dicitioiiis.  Diligenlcr  advcrlc,  quod  gralix 
Doi  iribuil  qiiod  est,  ne  aliquis  de  meriiis  extullatar ; 


bant,  nc  Israelitico  poptilo  jiingercntur.  Ipsc  pnries 

inimieilia  nominaiur.  Vcl  certe  peccata  lam  aciunia, 

^nam  originjlia,  quae  a  Dco  scpararo  noscuntnr, 

laerito  iuimic  lix  diconlur.   Solvens  inimiciiias  in 

unesua^iegem  mandatorum.  Iloc  csl  circiiiiicisiotiis 

el  exieroniHi ,  qux  non  Dei  volunlas,  sed  poptili 

tluriiia  ctigcbat.   Ilas  iniroicitias  tulit  Doininus,  ct 

parem  refudil,  legemquc  ct.  cuans,  ut  diios  con  leiet 

iH  uiio  novo  bomiiie  :  in  quo  iion  s»tuin  iiileriorein 

(t  exieriorein,  sed  eiiam  Jiidxnm  significai,  el  Gr.T- 

com,  ut  csset  omnia  in  omnibns.   Dominus  enim 

tabbati,  SMpcrstitionem  tulit  sabbiti  corponlis,  et 

^i  roedinin  solvii  lcgis  parietem,  qiii  nos  ab  ea 

pitate,  qux  sccundum  Deiini  cst,  decretorum  diffi- 


^liate  prohibebat:  quia  imp*ssibilo  crat  gentibus  D  et  dutn  aibi  tribuit,  quod  habt,  dono  Dei  eiist  t 


JQxta  legcm  Moysi  militnre  Deo.  Decretis  evacuans, 
^idtns  condat  in  semeiipsum  in  unum  novum  hominetn. 
''srlidem  solam  jtist.ficans:  ei  dum  decernit,  sola 
OHiralia  ista  desiruxit,  quo  non  solum  exicriorem  ct 
'Qtcriorem,  sed  etiam  iu  unnm  populum  chritianum 
'X  duobus  populis  faclom.  Faciens  pacem,  et  recon- 
^Hd  ambos  in  uno  corpore  Dco.  Quia  anibo  fticrant 
P*r  peccatum  avcrsi.  Per  crucem.  Per  solam  lldem 
^it,  qu»  neminem  deierrei.  Non  cntm  grivis  csr, 
Ittam  ftubito  accipere  etiam  latro  ptituit  crucifixus, 
^^tirficiens  inimicitiam.  Separnlionis.  In  semetipso. 
Iitame  sua.  Et  ven:cns  evangelixatit,  Ad  hoc  vcnit. 
fteem  wobis^  qui  longe  fdstis.  CcfiJibiis  loqntnr,  qiiic 


ingratiis.  Quoniam  secundum  revelat  onem  ttotum  mihi 
faclmn  est  sacratnenliun.  Jud.TOS  et  gentes  iiiium  esse 
inChiisto,  secundutn  revclmioneni,  non  secundom 
humanam  docirinam.  Sieul  supra  scr  psi  in  brevi^ 
prout  potcstis  legcnles  inteUigere.  Non  qiianlum  ego 
scriberc  poleram,  sed  qiiantum  inlclhgeie  ▼alebaiis. 
Prudeniiammcam  inmgsterioChrisli,^o%\\n  cloqueiitia 
sa!cul:tri.  Qtiod  atiis  generationibus  non  est  agnit  in 
fHiis  hominum.  Sciebant  quidem  nnliqni  propheiac 
gentes  esse  vocandas;  sed  ncsciebant  nullam  distan- 
tiam  ftiiuram  inler  Judneum  et  gentilem  :  sive  n  n 
nl  hnmines  prophetx  loquebantur.  Sicuti  nuve  revela- 
tum  csl  sanctis  oposlolis  ejus  et  proph  tis.  Propheiii 


c!r> 


rRIVIASII  ADRUMETANI  EPISC. 


m 


Novi  Tesinmoiiti,  quibus  niinc  assertl  revelalufii.  A  benon  iis  diligads.    /?a//ic(i/t  el  funduti,  ut  poM»ti$ 


in  spiritu.  Pcr  spirilnm.  Essc  gcntcs  cohccredcs.  Non 
soiiim  C(tlixrciles,  qnoJ  potcst  csso  diversi  generis  : 
ncc  soliim  corpor.Ies,  quia  poi^siinl  cjusdem  gencris 
fiiii,  iion  cju<(dcn)  csse  in  li.Trcditate  subslantinc.  Sed 
ri  cofuorporoles,  cl  comparticipes  promisshnis  in  CAri- 
ato  Jcsu^  Uiiiiis  corpnrifi.  Per  Evangelium,  ciijns  fnctus 
^tm  Miuitter,  Oinnibuft  innotcscil,  proprie  iioc  milii 
donum  collatum  esse.  Secundum  dovum  gratiiv  Dei, 
qtifp  data  est  mihi,  Non  srcundum  mcrilum  meiim : 
undc  rognrscanuis  noii  de  mcritis  gloriandum ,  quis 
di>nu(n  {?ffuis  datur.  Secundum  opcraiionem  virtutis 
ejus.  Cnju^  viriis  luc  conforlavit:  sive  por  viriutf»» 
Kvaiigrliuin  coiifirmniur.  Mihi  cnim  omnium  sancto- 
rum  minimo  data  esl  gralia  hasc  in  gentibns,  Eai  ergo 


comprchendere.  It  ex  omni  partc  magnitiidine  scien^ 
linc  conipreliendcrc  valcalis.  Cum  omnibus  ranciit, 
Qunnris  apud  malos  saiiicniiam,  et  non  inveiiicf.  Qum 
sit  latitudo,  et  tongitudo^  et  sublimitas,  et  profuudum. 
Qiiidam  dicunl  qnod  laiiiudo  spaiiosa  ria  intclli- 
gitiir;  Inngitudo,  viia  .Ttcrna  ;  subfimiias,  roehiiii; 
prorundum,  inrcrna;  ut  scilicet  horum  ornnium  noti* 
ti  im  h:d>ontcs,  sciant  quid  cligant,  qiiid  refalent. 
Iteni  aliter:  in  latitiidine,  bona  opera  chArititis;  Hi 
lon^Mttidine,  perscverantiam  boni  usque  in  nnero;in 
altitudine,  spom  cQnlcstium  pncmiomm;  in  prorundn, 
insciutabiliu  judicia  Dci,  nnde  isia  gralia  in  bominci 
venit,  el  hdnc  iniellccinm  coapfat  sacramento  cnie&. 
LoTigitudo,  nt  longanimiiate  pro  ohariiatis  1  aitttdine 


iii  cr  sanctos  ininimus,  id  cst,  cxtrenns  scrundum  B  mnlcstine  toicreiitur.    A  titudo,  spt  ruom  prxminai. 


oid  n  in.  cl  iiiaximus  pcr  gratiam.  Quamvls  eiiirn  se 
humiliavcrit,  lamcn  Cht  opus  in  quo  se  bumiliat 
uuusiiiiisqtic.  Eranfjclixare.  Annunliare  divilias  rutune 
h.Tri!diUitis.  Incestigibiles  diritiat  Cliruti,  Invcgiiga- 
biles  pcr  se  Inmano  scusui,  non  revclationi  divin:r. 
Et  illuminare  omms,  qmv  tit  dispensatio  sncramcnti 
abicondiii.  Ut  Jud.c^ts  ci  gentes  hacraiiienii  liiijtis 
dtkccrem  rniioneiu.  \  sivculis  in  Deo,  A  firioribud 
8  culis  inira  DtMnn ,  lioc  esf,  ip-i  stdi  noium  cral. 
Qui  omnia  crctivit.  Ki  JuJ.tos,  et  gentcs  :  sivc  orancm 
cro.ttiiram  coutia  Mar.ioncin.  Vt  iunotcscat  principa- 
tibus,  el  poicstaiibns  in  calestibus.  Ut  pcr  iiic  liis,  qui 
rebiis  ccclcsiibus  |>er  omncm  Ecclcsiam  priucipanlur, 
miUliforniui  Dci  graiia  innotescai.  Per  Eccle*iam 
mutlif*rmis  sapit:ntia  Dei^  secundum  prccftmlioue.n  scB-  ^  generationes.  Quia  vcniens  Cbrislus  congregaTlt  Ec- 


Proruudum ,  niide  gratuita  gr.^tin  Dci  seeundum  so- 
crctum  volunlatis  ejus  existit.  Scire  etiam  sufterem' 
ncn'em  scientio!  eharitatem  Christi.  Superemincl  tcien- 
li.t!  cl)arilas  Chri^ti,  ut  ex  ipsa  n.iFcalnr,  rim 
radicem  supereniinet  fnictiis.  Ut  impleamini  im  emmm 
ptcnitudinm  Dei.  Ul  pcrficiamini  in  otiinilHis  Chritli 
vii  tutibus.  Ei  autem  qui  potens  est  omnia  facere  MqwT* 
abundanter  qnam  petimus  ant  infeltigimns.  Freqnenter 
majora  tribuit  non  soltiffl  qu.-^m  petimns,  fed  etiaa 
intclligimus.  Secnndnm  vrrtutem  quce  operatnrinnobii. 
Ex  virlule  signornm  hoc  inielligiinus,  qn»  openilir 
in  nobis  :  vel  quidqnid  boni  ))er  nos  ngiliir,  ipte 
operalur  in  nobis.  Ipsi  gtoria  in  Eccteiia.  No» enm 
non  habemas  unde  glorlari.  /n  Chritto  Jetu  in  on 


chtorum,  quam  fcit  in  Chritto  Jett  Doniino  nostro. 
Qiiai  praifiuivit,  ui  hoc  lcnipore,  quando  bomiiics 
alitcr  salrari  non  poicranl,  sola  fide  Chris  i  salvaren- 
fnr.  In  quo  habemm  fiduciam  et  accestum  in  confidcn 
tia.  Noo  pcr  nostram  justitiam  habcmus  fidudam 
ct  accessum  ad  Dcum ;  scd  in  eo  cujtis  fidcs  nohis 
pcccata  diinisit.  Per  fidem  ejns.  Audi  fidem  cjus,  ot 
noli  hoc  tibi  arrogarc,  quod  de  tuo  haboas  lidcin, 
nisi  ab  illo  dalam.  Propter  quod  peto,  ne  deficiatis  in 
tribulationibnt  meis  pro  vobis,  qum  est  gtoria  vestra. 
Ni>  me  audientes  siiie  causa,  et  impuiie  claudi,  et 
contumcliis  affici,  ad  Dt^um  non  leninero  putelis 
meam  injuriam;  sed  magis  gloriari  delieiis,  inicl- 
ligentes,  roe  tanta  sino  rructu  paii  non  posso ,  quia 
reniiinerationem  in  futuniut  retribuit.  Ilnjus  rei 
gratia^  fieeio  genua  mea  ad  Patrem  Domini  nostri  Jesu 
Christi.  Ex  quo  omnis  paternitas  in  eoelis  et  in  te.ra 
nominatur.  Rx  quo  o:iiiiis  paiernilas  iioiiicu  acccpit; 
ftive  ex  quo  omnis  rcs  pniernitas  noniinalur :  quia 
ciini  ille  nobis  patcr  primus  et  veriis  sit,  ab  illiiis 
fMMniire  derivatur,  a  qiio  Paires  alii  api  cllantur.  Ut 
det  vobis  secundnm  divitiai  gtorice  suce.  Ut  vos  ficr  illii- 
minationnn  scicnii:e  divittarum  snx  glorit-cconfirmet. 
YirtHte  corroborari  per  Spiritum  ejus.  S.tpi<^uti:B  et 
proiecr.onis  su.x\  /n  iuteiioii  homine  habtarc  Cliristum 
per  fidem  in  cordibus  vestrit.  Ubi  inlcrior  liomo  pcr 
fid(>in  robuslus  csl,  ibi  habit.u  Cbrislus,  non  ubi  cx- 
terioi  s:igina'u\  /.i  charitatf.  Ut  cnm  cogniiis  ejtis 


clcsiam  ad  glorlnm  Dei.  Sa^cnti.  Immensa  benefieia 
immonsis  landibus  cclobranda  sunt.  Steeuionmu 
Amen.  nucusiue  de  mysterio  Incarnalionis  Cbristi, 
et  dc  vrcationc  gcntiitm,  et  unilato  cnm  Jadsisper 
Rvangelium  fneia ;  ejtis  mysle:  itim  ipse  snseepit,  ii 
per  omiiia  per  grati.im  Dci  verbo  et  orallone  sua  ces 
rxhiberc  pcrfectos  edocuit. 

C\P.  IV.  Obsccro  itaque  vos.  ego  rinetns  in  Domino^  bI 
digne  ambutetis  vocatione  qua  voeati  estit.  Kgo  vos 
rogo,  qui  veslri  c.iusa  sum  vinctus,  ut  vos  Dci  filioi 
agiioscenlcs  dignc  t.inlo  hon(»re  convcrtemini :  qiia 
unaqnirque  digrdlas  bal>cl  propria  in^lit^iLi,  qaibiis 
agnosrilur,  rt  menli<i,  ol  corporis,  ne  ficta  siL 
Cum  ontni  humilitatti,  et  mansuctndiiu.  Ilumilitas  nifail 
yibi  vindicat:  mansuctiis  nihil  iiocel,  iiolli  malnm 
pro  inalo  rcddit.  Cicm  patientia  supportar,tes  invicem 
in  charitate.  VA  philosoidii  stiflr.ruut,  Fcd  non  in 
cliaril-ilc,  nrc  propler  Deiiin  ;  scd  propter  badcm 
humanaiii.  Nos  yero  non  iit  laudemur,  srd  ut  illa 
qncin  suslincmus  proficint,  non  cnm  dolorc,  Sfd 
•C(tm  atniirc  sulTeramus.  SoIUciti  scrvarc  unitniem  spt- 
ritus  in  vinculo  pacis.  Per  vinculiim  pacis  nnilas 
sancli  Spititiis  rctiii<  tur,  queni  unnm  omncs  acci- 
piintis,  cL  ubieunt;ue  unil.is  cl  coiicordia  cst,  ibi 
Spirilum  saurtnm  (jiisquc  donuin  cs^c  non  dtibile- 
luiis.  U!)i  aiitcm  discordia  cl  disscn^io,  ibi  spirititt 
ci^nirariiis,  id  cst,  r.pcrat-o  anticbri>li^  qui  jam  niT 
s  orium.O|>oiatur  iniquitaLis.   Unum  corpns,  ei  nnat 


617 


IN  EPISTOLAM  AD  EPIIBSIOS  COMttENTAKIA. 


718 


tptriius^  iicui  loeati  ftth  \n  una  »pe  vocathnis  vntnv.  A  knnlM  mnla  %\\n;  quod  lui.c  (ici,  qiiaiiilo  riierit  omiiin 


Uiium  coiisensum  dehci  lial>erc  iu  uno  c<»i  i»ore 
omnium  coiitp:*|;o  membrorum,  qu;i!  ad  un:uii  spem 
sunt  vocata.  P<*tcsl  conln  iltos  dici,  qui  sibi  licere 
puiant  prccare,  et  aiiis  niii  licere:  cum  et  ipsi  in 
rno  corpore  baplizaii,  eumdem  Spiritiini  acceperiiit : 
et  caeiera  qu»  sequnntur.  C/n<  s  Dominus,  una  ffJes, 
U«ta  oinuium  fldes,  in  qia  omnes  credidists.  Unum 
baptismat  unus  Deus.  <^ogiio«cant  bsereiici  qui  re- 
tiapiizanl.  Et  Pattr  omnium,  Omnium  etiam  genlium 
credenlium,  noti  s<ilum  Jud.-eorum.  Qui  super  omneSf 
et  per  omnia  el  in  omnibus  nobis.  Super  omnes  vir- 
lotes,  quia  oinnipotens  per  om:  ia  0|)era  sua,  quia 
immeiisus  in  omalbus  Chrisiianis  secundum  sanciifi- 
caiionem  habilare  dignatur.  Unicuique  autem  nostrtm 


in  omnibiis  Christiis ;  et  omne  schisma,  vcl  con- 
teniio  nioriis  carnisqge  dis<esscril,  ut  voce  libera 
dicaiit  justi :  Ubi  esi,  mors,  cenientio  lua  ?  et  reii- 
qua.  In  virum  perfeclum,  Sicut  Cbristus.  Qui  enim 
dicit  se  iu  Chrisio  inanere,  dobet  sicut  ii:e  »nil)u- 
lavit  ct  ipse  anibulnre  In  mensuram  atatis  pleni» 
tudinis  Chrisii,  Ut  non  annoruni  eju!i  xtaiem,  scd 
pleniludinis  imitemnr,  fiiiei  cjus  perfeclionem  te- 
neamus.  Ut  jam  non  simus  parvuli  fiuctuantes,  et  cir" 
eumferamur  omni  vento  doctrinie,  Ut  ncn  >imii8  igno- 
ranies,  neque  dubii,  neque  vacillanles,  et  niore 
imperiti  gubernatoris,  omni venio nostra! nenlis vela 
pandamus,  ut  facile  nnofragemus,  aul  ad  portum  mi- 
niine  veniamus.  In  nequitia  hominum,   Neqaitia  hu- 


cfola  est  gratia.  Noii  iniilta  suni  corporA,  sed  membra  B  nnana  et  asiuiisr  a  fidei  recto  cursu  detorqoent  quos 


diversa  per  vai  ielaiem  gratiaruin.  Secuiidum  men- 
Wam.  Secuiidum  uiensuram  sux  donationis,  et  dis- 
crrtionem  largitatis  su^ :  mensoram,  fidem.  Dona- 
tioMt  Ckrisli :  propier  quod  dieit.  Dona  illiiis  sunt, 
ui  ei  praeparemur  uuicuii]ue  gratix*,  et  qbomodo  vult 
ip^edspensai.Cognoscainiis  dona,  nun  prtesuinamus 
de  meritit.  Ascendens  in  ultum  capiivam  daxit  eapti^ 
vLaUm^  dona  d  dit  hominibus.  Quos  diabolos  captivos 
lenelMit  in  mortem,  Cbrisius  captivavit  ad  vitam, 
capui  nostrae  naturae  sursum  vehendo.  Quod  autem 
aseenditj  4fuid  est^  mi»  guia  et  deseendit  primum. 
Eiponii  eiirdciktur  ascende.e,  qiii  ubique  esi,  se- 
cuiidiim  fonnam  sciltcet  servi,  ad  quatn  iion  i«'C.ili- 
trr  descendere  est,  sed  dignanter.  Nam  qui  secunilum 


d^^cijiiunt.  In  asiutia  ad  eircumventionem  erroris,  Er* 
rartibus  remediuiii  fuciie  promittentes,  permanere 
faciunt  in  errore,  sive  renied  um  erroris  sui  puiani, 
si  plures  faciant  secum  errare.  Veritatem  autem  fa- 
cientes  in  charitate,  crcscamus  in  illo.  Oinnla  i:i  veri- 
t  te  propter  chnritaiem  Cbristi,  et  nibil  in  hypocrisi 
facienies.  Pir  omnia  tfui  est  eaput  Christus,  In  ipsius 
peifectitme  ex  omni  parte  cescamus.  Ex  quo  totum 
corpus  eompaetnm  et  eounexum  per  omnem  juncturam 
tubministtationis  seeundum  operalionem,  Ei  capiie 
coinp  c!um  et  connoxum  corpus  |«er  omnem  Fubjectio- 
nem  oi  erationis  cresci',  dum  se  alterutrum  xdificant 
diligendo;  ita  ut  nnumquodque  membrum  in  sita 
mensuia  augeaiur,  hoc  est,  ut  qui  est  oculus,  in  ( 


deiiaein  abiqiie  est,  quo  ascendit,  vel  descendii  ?  ^  rom  nnmero  crescat ,  qui  oculi  ofiicium  geront ,  ei 
'Corpus  enm  Doniini,  iu  quo  passus  est  et  resur- 
leiit,  uno  loco  cs^e  potesi :  vefitas  ejus  et  divi- 
oiias  ubi{uecsi.  In  inferioret  partes  terree?  Ergo 
sub  terra  est  infernus.  Qui  descendit,  ipse  est  et  qui 
aMndit  suver  amnes  ctBtos  ,  ut  adimpteret  cmnia, 
Qui  de^cendii  cum  anima  in  infernunif  ipse  cum 
attima  et  forpitre  ascendii  ad  coelos ,  ut  implerei 
omnb  que  scrip:a  sunt.  Et  ipse  dedit  quosdam  (/ui- 
dem  apostoios,  Contra  Arianos,  quod  una  est  FiM 
cuin  Paire  operaiio;  nam  ad  Corinlliios  Deum  Pa- 
trem  dicit  posuisse  priino  apostolos,  secimdo  pro* 
plietas.  Ilic  vero  Cbristum  eos  dedisse  commemoral. 
Qnosdarfi  autem  prophetas.  Novi  Tesiameuti.  Alios 


singula  suo  loco  nicnibra  proficiant.  In  mensuram 
uniuscujusqne  membri,  augmenlum  eorporis  faeit  in 
ced  ficationem  sui  in  charitaie.  Dum  singula  membra 
crescunt,  majiis  effiriiur  coipus,  dutn  se  alterutroin 
roembra  in  cbariiate  x  -ificani.  Boc  igitur  dieo  et  te^ 
stificor  in  Domino,  Quod  superiusobsecrai,  hic  Domlni 
obiesiaiione  constringit.  Ut  jam  non  ambuletis  ticut 
gentes  ambulant.  Nolo ,  aii ,  eolo  vos  esse  nomine 
Christianos,  Deuiu  ore  ronfiientes,  operibns  deue- 
gare ;  sed  qtiantum  inier  diabolum  di«iat  et  Deum, 
lanta  diflerentia  debent  filii  Dei  a  filiis  diaboli,  non 
solinn  nomine,sed  ctinn  operibus  separari ;  ne  Deum 
labiis  bonoranies  ,  cordc  ,  hoc  est  aflfectu  et  timore 


•^ero  cvan§€lista*.  Omnis  aposlolus  evangelisia ,  non  ^  longius  absistamus,  ct  dicatur  de  nobis  :  Sine  caiisa 
tanien  eiuuis  evangttiista  apostolui» :  sicut  Pbilippus,      colunt  mc ,  boc  esl ,  nulb^s  ex  m-  a  cu'iur:|  capiimi 

fiucttis.  Invunilate  sensus  sui.  Vani  sunt  omiips  ho- 


qul  erat  unus  ex  septetn.  Aliot  autem  pastores 
et  doctores,  Pastores  sunt  saeerdoies ,  dociores 
oiMnes  qu.cunqtie  sunt  idtmei  ad  alioi  jiislruen- 
dos.  Oinnes  ergo  pasiores  etiam  doctores  [Siipp., 
tien  autem  omnes  doetores  ]  etiam  paslores.  Ad 
contummationem  sanetorum,  in  opus  mnisterii,  in 
ardifUationem  eorporis  Christi.  Ilos  omnes  posuit 
aJ  hoe  ui  a>dihcent  Ecclesiam  ,  qu»  corpns  esi 
Qirisii,  ei  omnes  ad  fidei  perceptioneai  adducanl. 
D0uee  eccurramus  omnet  in  unitatem  fiilei  et  agni- 
ftonif  Filii  Dei,  Yulo  esse  oiiines  homines  sicul  me  : 
ire  qui  agiio%it  Filium  Dei ,  non  repngnat  contra 
prafcc',)ta   Dei,   oec  commiltit  capitaiin,   ncc  de- 

PAxnqL.  LXVIil. 


iniiies,  qoibus  non  est  scienti:)  Dei.  Tenehris  cbscu- 
ratum  habentes  intelledum,  |]:ibenies  qnidfm  n.iMira- 
lem  ii.hrlleitiim»  sed  ignoraiiti;e  lenebr  s  obscuratum, 
ita  ui  pro  Deo  idola  venerentur;  nos  vero  ccontrnrifi 
soienti.^e  lumine  dou')  grati»  ilusiratum.  Alienati  a 
vita  Det,  llli  idfO  a  vita  Dei  atlenal  jinnt,  quia  'g  o> 
rant  Denm.  Vos  au:eni  qui  cognovisiis  nc«iin  ,  sci}iii 
debetis.  Per  ignorantinm  quo'  est  in  illis.  NoMndiiin, 
quia  idololaitiam  i^iMH-antia  geui*r:\\\t.  Propter  ca- 
cita  em  cordis  ipstrum.  Excxc^iini»  esi  in^ifiirns  ror 
eorum  dicentium  :  Non  cst  Deu<.  Qui  ''e  pcrnnttfB„ 
Despeiantes  poennro  impioruin,  et  piaciiiiiini  c.^sc  jit« 

ao 


MJ 


PUIMXSIJ  ADKIMETAM  ti*lSC. 


Ci^ 


«lurum,  vel  dc  fulura  vil.t.  Semeiipsot  iMdiderunt  im-  A  /ms  rx  ore  veiiro  mn  proceduL  Non  unus  ,  iioii  duv. 


rulicitinB,  Necewie  e8t,  ul  qui  dc  folura  dcsperanl  , 
pnvsentibus  (lu^reant  voiuptatibus,  sicut  in  libro  Sa- 
pieiUis  diciiur  ei  persona  eorum  qui  animam  in 
aere  solvi  prxsumpscrant  :  Venite  et  fruamur  bonis 
<iuae  sunt,  et  caelera.  In  operationem  immundiiije  om^ 
nU ,  in  avaritiam,  Omnia  crlinina  avariliae  nomine 
coniprebendit.  Vot  autem  non  ita  didtciitis  Chrisium* 
Ll  sicut  iili ,  id  est  gentiles,  vivaiis.  llle  enim  vere 
Ciirislum  andivii,  et  ab  ipso  didicit,  qiii  nuilo  vitio 
Keniibus  similis  invenitur.  Si  tamen  illum  audittit  el 
in  ipso  edocii  estis,  ticut  est  veritas  in  Jetu.  Sicut  ille 
vere  est  moriuus,  et  vere  resurrexit,  ut  nos  vcre  in 
iiovitate  vitx  ambulemus,  ut  ait  ad  Roroanos  :  Sicut 
in  die  boneste  ambalemns  ,  et  ca:tera.  Deponere  w 


sed  oiiines.  Sed  ti  quis  bonu$  ad  a;di/icaiiOnetr.  fidei, 
Notandum  quia,  licei  omiii  Eccle:»!.^  prasf  ipial,  »»1 
prsecipue  sacerdotali  ofncio  :  et  non  s  ientium  im^ 
suii,  sed  qualilat  m  loquendi  roulavit,  ul  omnii  ter- 
mo  fidem  aadificet  Christianam ,  et  os  noslrun  ar 
solum  paleat  Dei  verbum.  Ut  dtt  graiiam  aitdiemiikn. 
Ut  ex  sermone  nostro  gratiam  accipiant  audieiiia»-, 
sicut  alibi  dicit  :  Sermo  vester  seuiper  iii  gralia  tak 
sit  conditus.  Ei  no:it€  contriiiare  Spiritum  mattmm 
Dei.  Ei  hum  na  CQraparatioue  hiquiiur  ut  liomiiH- 
bus,  ut  ex  nebis  intetligamus  quant.im  Spirtlui  sasi- 
cto  injuriam  faciaimis,  cum  domnm  (Aitos,  deQUiii) 
ejus  in  nobis  aliqua  peccati  sorde  polluiinus  :  «t  quia 
de  bospiiio  suo  nobis  condolet,  ideo  sie  doient  trUiis 


secundum  prislinam  convenationem  veterem  hominem.  B  ab^cedit.  C;£terum  tris!ilia ,  el  ira ,  el  c«ter«  bujas- 


Exposuit  quidsit  vetus  bomo,et  quomodo  deponalur, 
scilicet  qui  prisiinos  errores  repudiat,  et  secundum 
coitversationem  Cbrisii  mutaiur.  Qtii  corrumpilur  s€*. 
cundumdeiideriaerroris.FACwm  voluntatem  carnis  et 
cdgiialionum.  Henovamini  autem  spirHumentisvehtrai. 
Sicui  ait  Jereroias  :  Facite  ▼obis  cor  novum  et'  spi- 
riluiii  novuni.  Et  nienie  possiimus  accipere  spiritum : 
renovamiiii  ia  aniuia.  Et  induite  novum  hominem»  Ex 
veiere  novum  iniellige.  Qui  secundum  Deum  creatus 
est  injustilia  et  saHctiiale.  Exposuil  quid  sit  boii»ineu 
ad  iuiaginein  Dei  esse  crcnlum,  ut  sit  scilicet  justus, 
ei  sincius,  et  vcrax  sicut  Deus.  Veritatit.  Non  vani- 
utis,  qii.-B  vanam  hominuin  gloriam  aucupatur,  cum 
bcripiuin  sil  :  Jusic  quod  justum  est  persequeris,  et 


modi  in  nobis  passiones  sunt,  quia  passibilea  sttmui; 
iu  Deo  vero  dispensaiiones ;  nos  euitii  ea  iiif.ti  pa- 
timur  ;  ile  vQlunttie  ad  nostraoi  eroendoiioitoin  ai- 
suroit.  U»c  est  iiiier  Deum  et  boroiaofii  banm  ew- 
ditionum  diversitas ,  qu£  el  natune.  tem  ai«ieff : 
Neque  eniui  ipsa  Spiritu^  sancii ,  qii^  esi  quitlqwd 
ipseest,  subsiantia  contrisiari  poiest ,  cubi  liabat 
xteroam  aique  incommuiabilcm  beaiiiudtuein ,  m- 
gisque  sil  ipsa  seterna  ei  iocommutabilia  beaiiludtt. 
sed  quia  iu  sanctis  babitai,  ul  eoa  impleai  charilaia, 
qua  uccesse  est  ui  sp:ri\ales  hominea  gaudeaiii  pnn 
fectu  fideliuro  et  bonis  operibus,  ideo  nece-ie  eit 
etiam  contristeniur  lapsu  vel  peccatiK  eurnm  de  eno- 
ruin  fide  atque  profeciu  gtudebaut.  Proplerci  Spin- 


iierum:  Qni  cu.>iodieriut  juste  jusia,  jusiificabuntur,  C  tus  sanctus  dicitur  contristiri  ab  eis  qui  sk  afum, 


iiou  qiii  iiijiiste  servaverint  justa.  Propter  quod  depo- 
vp.ntts  mendacium,  loquimini  veritaiem  unusquisque 
cum  proximo  suo,  Depoiieiiles  nieiuiacium  liiierarum 
saxiili,  logis  Dci  loquiniiiii  veritaicin.  Ipsas  describit 
&|.ecies  sanciilatis,  quibus  bomo  novus  agnoscitur ; 
sed  et  nieqdacium  nos  fugere  docuit.  Quoniam  su- 
mns  invicem  membra.  Nemo  suum  fratrem  circuinve- 
i.iai,  qui.i  unum  corpus  suutus  ,  ei  non  possunt  al- 
ler-irum  meinbia  se  fallere,  vcl  lacerare;  nec  eniin 
inanus  ori  mentiiur,  nec  denles  laniant  corpus,  nisi 
iibi  spiiilus  inimuiidus  inbabitat.  Irusciminit  et  nolile 
peccare.  Nou  nientem  ira  iiiebriei,  sed  severitas  dis- 
pensciui» :  nec  luam  injuriain,  sed  frairis  animaiiverte 
pcceatum;  vel  irasciniini  vobiscum,inaliquod  prxve- 
nimini  (sic).  Sol  non  occidatsuper  iracundiam  vestram. 
^ olite  locum  dare  diabolo.  Ne  fidei  vcl  scienlix  lu- 
inen  iu  tua  indigualioiic  deficiat.  Ei  locum  damus  dia- 
I  nlt  iracui:di.im  retincndo,  vcl  si  iiidignaiio  in  odiuiii 
rwUNCitalur.  Qui  (urulatur^  jam  non  [nretur.  Irascen* 
lio  \ei  furniido  lucuin  danins  diab  >Io ,  vel  quolibei 
icccato;  porta  eniin  (ii:tl)oli  est  inpina,sicui  Spiriius 
bancli  porta  cst  juslili:'.":J/agi5  aulem  iuboret^  opcrundo 
mambus.  Alienos  laborcs  invasossno  labore  conipeii- 
s<!t  ,  ct  opeiando  Irlhuai  iiidigeiiiibus  .  qui  luullos 
f(ir;iiido  fccil  egenles.  Quod  bonum  esl^  ut  habeai  unde 
inbuui  mccssilutem  pa.ieniibus.  Non  qiiod  nialuui  e^t. 
^niit  ( nini  ntult£  vei  inhoncstn},  Yel  Mialo'  arles,  ut 
Ujaloliria  ci  qna?  volup!:ili  p^oficinr^t.  0:u)ns  scrwoiUQ- 


ui  eorum  faciis  cnnirisieotur  sancii ,  noa  ob  alin^ » 
nisi  quia  Spiriium  sanciuro  babeoi ,  cujiis  dono  M 
boni  sunt,  ui  cos  mali  mQBSiificeni :  sicui  eiiaai  dic- 
tur  Deus  facere  <iuidquid  ipso  ordinante  CioeriMi, 
iu  recte  diciiurDeus  requieicere,  cum  ejiia  minere 
requiesciinus ;  sicui  dicilur  eognoscere,  cuib  encti  a| 
nos  cognoscamus ;  sicut  et  gemere,  cum  nos  generefii- 
cit.  In  quo  siynati  esiis.  Novuro  ligQUHi  habereoflB|iiilis. 
I tt  die  redemptionis.  In  die baptisini  lignaculnm  Spri» 
tus  sancti  accepisiis.  Omms  amari'udQ,  0>lendil  in  qoii 
contrisletiir  Spiriius  sanctui,  iciiicel  amaritodiiie,  id 

'  cst  provocatinne.  Et  ira.  OtniH'»  occasioiiein  ialilne 
irascauiur.  El  indignaiio^  et  clamor»  Imlignaiio  ez  si- 
peibia  est,  cuin  ali(iuem  judicaiuus  indignuro,  ei  idre 

D  eum  non  susiinemus.  Nun  clamabii  iieque  coniet^H 
vir  bonus.  Claiiior  qui  ex  furore  deicendiil»  queno  n  e 
habuit  Cbrisius.  Csierum  ei  Isaiai  claroqre  jubeior, 
el  Dominui  clamavii  in  ieroplo  :  Si  quis  aiUi,  ▼enbl 
el  bibat.  Et  Hasphemktm  Ui  neniinem  blaspbenieiis. 
Tollatur  a  vobis  Cbm  omni  wutlitia.  Qn:e  ▼•!  inimiee 
vicom  referre  potest.  Estote*  mttem  itnicem  kem§m  ^ 
misericordes.  Ser^at  ordiuem  legis,  ut  non  aotmn  nia> 
l:tia  loilaiur,  scdeiiam  benigniias  inseraiur.  Donmf^ 
tcs  invicem.  Ne  nobis  dicatur  :  Serve  nequaai,  fHHne 
dcbilum  rcmiii  tibi,  et  csclera.  Skut  et  Dtue  m  CM- 
sto.  Per  Christum.  Donavit  nobis.  Omnia  peecala. 

C AP.  V .  Estote  erqo  imitatores  IM.tkut  fHu  cketrismmL 
IiiiitutioDeenim  vel  adoptione  estis  Dci  filii.non  natn- 


Ci!  TN  EPISTOLAM  AD  ElUlfcSiOS  CaMIIENTARlA.  C?? 

ra,  stCHt  ail  Dominiis :  Ul  sili*  fiii  Palris  vcslri,  ol  c.t-  A  nodie  eommnmcare  operibus.infrnrtuctis  teneb^arum. 


lera.  Et  ambulBte  in  dilectwne,  $icut  et  Christus  diUxit 
ros,  Sientet  ioannes  ail  :  lii  lioc  cognovimHS  charir 
lalem  cjos,  qaa  illc  pro.nobis  animam  siiam  posoit; 
ct  nos  (lebemns  pro  rratribtis  animas  ffonere.  Ei  irth 
HHH  umetipsttin^  pro  nohis  ohlwumem  et  koetiam  Deo. 
Yi>liinlBrie  ipse  se  tradidil.  /n  odorem  iuaviiath, 
Siiavi^simiis  Deo  odfir  est  charitas.  Fornieatio  autem, 
Omnia  erimina  brcTi  er  c^mprehemlit,  dnas  nom^- 
nMido  radicei.  Et  onrnis  tmmunditia ,  aut  avariti  /. 
Q«iom6do  entm  in  TCteri  l<  ge ,  de  nerandis  ( riinini- 
biis,  qaae  in  occnfto  fiunt,  ct  e.i  nominare  lurpissi- 
mom  est,  ne  ea  dicenirs  os  et  aores  andrentium  pol- 
luetent .  grneraliter  Scripiura  compleifl  est  dicens  : 
Verecondos ,  tel  rcverendits  facite  filios  Israel  ab 


Q:iia  iioc  lui  polesl  C(»mmunicare  cinn  lenebris.  Non 
•prod<Msi  qiiid(fu'«d  sine  limore  vel  sceiili»  esi  Dei,  vel 
qnidqii  d  h0.'i  propier  Deum  fit.  Magis  antem  redar- 
guite»  Non  soluni  communxare  nolile,  seii  eiitim  re* 
(lAr^uite  :  Quce  enim  in  occuito  fiunl  ab  ipsis,  lu  i'o- 
mtl»iis,  vel  in  lemplts.  Turpe  est  ei  dicere.  Nohis  di- 
ccre  lurpe  est  qii«  illi  qiiasi  hi  teiielMis  facere  non 
erulioACiinl.  Omn'a  autem  tfuee  arguuntur ,  n  fumint 
mftnifettantur.  Incipil  lirmen  esse,  cum  Cfe«lii,  et  vo- 
hfs  jiingilur.  Omne  enim  quod  maniftsttrtur,  lumen 
est.  S-cnt  ad  Corinfh  os  aii  :  Ocrulta  ctiam  cordi^ 
ejus  mautrcsiata  Hunt,  ei  lunc  c:idens  in  f  c  emsuam 
ad  r.ifh  t  Dominum,  pronuntians  qola  vere  Deiis  est 
in  v»l»i«.  Propler  quod  dicit :  Si  rge^  qui  dormh.  Qtinst 


omtil  immondrtit.  Et  in  boc  loeo  cxterx  exlraordi-  6  vocem  alicujus  saptenlis  conscieniiam  png^ni  |yil- 


narisp  vo^uplatcs,  ipsarum  qnoqui^  opera  iiuptiaram, 
M  nnn  vereconde  et  com  honesta^e,  quasi  sob  oculis 
Del  flnDt ,  lantnm  ot  liberis  serviaior ,  immnndrtia 
uoainiiiMor.  ffee  nominetur  in  vobis^  sicut  deeet  san- 
€100.  donsideremos  si  Kcel  fie  i  quod  non  licet  nomi- 
uari.  Airf  iurpiiudot  out  siuitilequfum,  StuUiloqnium 
etiam  in  hominom  filiiB  reprehendKor.  Aut  letirrt/i- 
l«t,  qnm  od  re*n  non  pertinai.  ScurriHtM  qnae  risum 
movet,  et  gravitati  non  eonvenit  Cliri8tian«,  qoia  ad 
rem  ccHestcm  divinamqiie  non  perthfiei.  Sed  mogis 
^otiorum  a*iio.  Itoe  magis  agere  et  traeiare  debeta<, 
ul  Deo  non  silrt  ingratl.  Iloe  enim  uitole^  inieiHgen" 
le$  qood  omnis  fomieator,  Contra  illos  agit  qoi  so^ 
iani  ftdem  dieont  posse  sonicere  ad  salutem  sineope- 
ribtts,  qiiod  de  illis  solis  l>ene  dicitor,  qui  post  bapti->  C 
smv.a  rapifintur,  el  lempus  non  habent  operandi.  Aui 
immnmius ,  oni  avarus ,  quod  est  idotorum  sertitus, 
Qo  a  bojiisiimdi  actiis  non  Deo ,  aed  dxmonibus  ex- 
bHienliir.  Avarus  eiiim  dom  sididos  servat  el  pecu- 
nim  fMonlaiar ,  de  qna  nec  sibi  nec  aliis  prospicif , 
o<U|oe  elftgiem faomanam colii,  in  modum  simnlicro- 
PNir,  Ron  ineottgrue  idoiis  sorvire  dicitor.  Non  kabet 
korroifiatem  m  reyno  Ckristi  et  Dei,  Qiue  Dei  filii^ , 
iff*o  dfafKtfi  prrep:iratiir.  Gonlra  Arbnos,  qtii  dicunt : 
lla}*^  ea^qoi  prior  nonrrimitiir.  Nemo  vos  sedncai  ina- 
nibus  oerbis.  Dicendo,  opus  est  nt  fldes  sit,  ei  homo, 
Chrisli  lantom  baptisma  conseqiritur,  quaniumvis 
peccct,  perire  non  potest.  Propter  hac  venii  ira  Dei 
in  filics  diffldentim.  Ex  pr.i  teriiis  fntnra  cognoacrte  : 


saiiiiH  inducit.  Ei  iUuminabil  libi  Ckristus.  Cum  ei 
crediderts,  effieieris  liix.  Vidf^l^  iiaque^  fraires,  qno' 
modo  caufe  ambuleiis ,  non  quasi  insipientes ,  sed  ui 
sarfientes.  Quasi  fiiii  sapieittiae  et  iilii  loris  i:e  aliciri 
oflTendienlum  deiis,  ct  iiicipiatis  caoMi  ei  p  rdttionts 
exislere.  Redimentes  tempus.  Vestra  sapienlia  »  vcl 
caofela,  et  pro  qoiete  vr  8'ra,  calumniattirilNis  nece  se 
esi  ut  aliqtiid  pereal.  Quoniam  dies  mali  suni.  Non 
dies  m&li  sonl,  sed  hotiiiiies;  sictitloctis  diciiur  ma» 
Itis,  in  quoaliquid  maH  commillitur.  Proplereonolile 
fieri  imprudenies ,  sed  inteUigenies  quas  sit  volunias 
Dei.  Seripiuras  scrutainjni ,  quia  ibi  voluntas  ejua 
agnoscitur.  Et  nolite  inebriari  o/no,  tn  quo  est  luxwia; 
sed  impleamini  spiritUy  loquentes  Vubismei  pns.  Eipo- 
nii  f^oiiiiiienli»  bonnm  ,  qui:i  liixoric  luaieriam  ap* 
peiere  non  convenit  crticifixis,  sed  Spirito  sancio 
repleri,  quia  ebrietas  maierTSt  vitiorniu.  In  psolm^s 
>t  hymnis^  ei  canticissp^ritualilnn  cnntHhtes.  Noh  de 
rchiis  sxculi ,  bicnt  alt  David  :  Ui  iion  loqiiatur  os 
meiiiii  opera  hominom.  Et  psai  entes  in  cordihus  ve- 
stris  Den,  Non  o^e  tan  iini  Dei  verba  cnnlenius.  Cra^ 
tias  agentes  umper  pro  omnibus  in  nomine  Domini 
uostri  Jeiu  Chrtsti ,  Deo  et  Patri.  Pro  oninibtib  qua* 
evcirimit,  sctit  Joh,  ^eu  bon.i,  «en  mala,  dicile  :  Sit 
nonien  Doroini  bencdiciom;  secundum  David  :  Bene- 
diram  Doniiniim  in  omni  lempore.  Subjecii  invicem 
in  timore  Ciiritti.  Non  humano  timore,  vel  avariti.-e 
caiisa,  sicul  qnidam  suis  palronis  aJulantur.  Mulieres 
vnrJs  suis  subdittB  «int,  sicut  Domino.  Quia  non  eos. 


ai  Sodoniitis  pcpercit  etfaisqui  in  diliivio  perierunt,  ^  sicut  Corinihi^is,  lactabat  iiicominentes,  sed  perfecto 
parcet  et  vobis.  iVo/ffe  ergo  efici  portidpes  eorum.  Si 
.  iii  peccatrs  p^irticipcs  fueritis,  eritis  et  In  poena  con- 
f^irtei.  Erofts  aulem  allquando  ioadnm*  Qnando  nc- 
sciebatia  Domini  volonlatem ;  nuae  vero  omnia  co- 
gnovistis.  Qnantum  ergo-  iitteresi  inier  Itieem  et  te- 
ntbras,  larrtom  drbetis  a  pristina  eonversatione 
dl^tare.  Nunc  aulem  iux  in  Domino :  ut  filii  lucis  am* 
knlaie.  DiHgeofer  advertendnm  quia  tenehr»  nos 
siiOios;  lox  aofem  tn  D«fmino,  ut  nemo  de  suis  mrri- 
tia  glorietnr.  Fruetus  enim  iucis  esi  in  boniloie,  ei  ju- 
ai:'li<r,  ef  veritoie.  T^lco  babet  vera  scieniia  froctus. 
Ptotenles  quid  s:i  benepiacitum  Beo.  De  loge  probale, 
qoid  Deoa  vciit,  noo  qMlil  hommfs  assevfrent.  Ei 


c  bo  coniineiitix  noiriebat ,  limet  ne  rn  phTisqoe  • 
cessaiile  carnls  orficio,  aut  in  mulieribos  subjectio  , 
aut  in  viris  ce.^^saret  charitatis  affectus  ,  et  non  tani 
contitientiam  quam  divortium  dOicuissc  viderelur. 
Cttieruni  quale  est,  ut  novne  vitae  pr.i'difal(»r  uulla  et 
causa  hoc  doeeret  qnod  ipsa  na*nra  poscebai.  Q«o«« 
nrrini  vir  caput  esi  muiieris,  sicui  Chrisius  capni  Eeeie* 
sim.  Ipso  saivator  corporis  ejuM.  Rediiit  cau»amaubje«'- 
tlonis  :  (|uia  pii*  r  est  vir,  et  otrin^qoe  eorporia  deb- 1 
esse  sah-:it«ir.  Sed  sicut  E.  eiesrosubjeeia  §si  C/brffsfo,  ilo 
et  mulieres  viris  iuis  in  ommbusn  Omoibos  piis  deboni 
parere  pnreept  s.  Vrrt,  diligie  uxores  v^fros,  sicui  et 
Christtis  dilixit  Ecclesiam.  Tam  sanci'4  cliaritate.  £l 


rRIBIASIl  ADRLMETAiNl  tPtSC. 
!tn  et  vos  pro  sanclilate  A  tur.  Sfd  educaie 


nemetiptum  tradidii  p.o  ca 
iiionim  nec  niori,  &!  iieccse  riicril,  rccu^clis.  Vt  il- 
lam  ianctificaret^  mundan$  enm  lavacro  aqncc,  Aqna 
Yavit  corpus,  »nimam  Fanctifi"aiione  verbi,  tcI  do- 
ctrio»,si  ui  ail  Hebrx-us  aii :  Ahluti  curpus  aqiia  mun- 
rla.  In  verbo ,  ul  exhiberet  ipee  ^ibi  glorioiQm  Eccle- 
nifmi.  Ua  it  Yos  corpora  uxorum  continenlia,  animam 
iiiundate  doctrioa.  Non  habeniem  maculam^  aut  ru- 
r/aifi,  aut  aliquid  ejusmodi.  Ita  sibi  Christas  mundavit 
Eitxlesiara  ,  ut  et  vctera  crimina  tolleret ,  ct  novas 
maculas.  Sed  ut  $ii  tancla  ei  immaeulata,  Si  onmi- 
bus  membris  immacoiata  cst,  maculati  in  ea  esse  non 
censenlur,  nisi  rursum  poenis  purgatoriis  expurgen- 
lur;  sed  sine  macula  ct  rngi  in  ruturo  erit  :  nam 
moiio  perroixta  esl,  ut  palea  et  triticum  in  area  ante 


^•1 
ill.s  in  ditcipUna  et  e^rreeion^  i>c- 
mini.  Ne  dum  male  vivilis  aut  rum  uxoribiis,  aut  pnsi 
uxores,  inalo  vestro  cos  perdatis.  Servi^  okedita  d» . 
minii  earnalibus.  Servitium  non  nainra  dedil,  teti 
capiiviias  ad  nvenit;  neque  ex  malrdiito  Cham  cm- 
pit,  ut  quidam  |*uiai»l,  cum  exroges  {egarout  es  < 
gcneratos:sed  in  Chanana^is  impleium  est  qai  Israel 
sunt  filiis  sulijiigati.  Providit  Aposloius  ne  dociriiia 
Dei  in  nliquo  blaspliemelur,  si  credenes  vervi  innii'- 
les  suls  dom  nis  fiant :  t*t  qui  forle  pe:  missums  erat 
etiam  alios  servos  ficri  Christianos,  de  ipsis  jamfaciis 
incipiet  f  oenitere  :  si  vero  videril  eos  in  melios  pm- 
ffcissc,  et  fideles  effectos,  non  soloro  alios  optaliit 
credere,  sed  etiam  ipse  salvahilar  :  non  enina  veaii 
Chiisius  miitarecomlitiones,  scd  roores   CfiiN  iimffre 


veiiulalionem.  Ila  et  viri  debent  diligcre  uxores  $uai  ^  ^t  tremore,  in  iimplicitau  cordii  vetiru  H()C  est,  euHi 


iit  corpora  sua.  Ul  qua^es  ipsi  ciipiunt  invcniri,  tales 
« t  uxore'^  exhibennt.  Qui iuamuiorem  diligity  semetip' 
si:m  diligit,  Quia  diio  in  rarne  siint  una.  Nemo  enim 
unqnim  carwm  stum  odio  habuit;  sed  nutrit  et  fonei 
eam^  ticut  et  Christus  Eccicsiam.  Non  ut  ei  laborcs  et 
d«>Iores  inOigal,  sed  ui  securani  Cacial  et  quietam. 
Non  nuptias  d.nnnat,  sed  ad  continrnt  am  horiatiir. 
Quia  membra  iuwui  curporii  ejui.  Menibra  ejus  de- 
beiit  eum  in  omnihus  imilari.  De  carhe  ejui  et  de  os- 
iibui  ejui.  Ex  omui  6ui-staiiti:i  sumus  cirporis  ejus. 
^  Propter  hoc  relinquci  homo  patrem  ei  matrem  iuam, 
ei  at.harebit  uxori  sua: ;  et  erunl  duo  in  curne  una.  Sa- 
crqmcntum  hoc  mogutim  eu.  Ainore,  noii  loco  solum. 
Ego  aulem  dico  in    Chr  ito  et  in  Eccle»a.  Verumia* 


omni  huM.ilitaie,  evposila  prori  superbia.  Scut 
Chriito.  Christo  facitis,  quidqnid  propler  Christani 
hr.miiiihus  exhibflis.  Non  ad  ocuium  tervientei^tpsm 
hominibui  piaeentes ;  ied  ut  servi  Ckriiii.  tioe  esi^ 
noliie  pncsentf^  tantura  Danrno  operari.  Faderati 
voluniatem  Dei  ex  animo^  cum  bona  volunlaie  f^irMM* 
(M,  iicut  Domino^  et  non  hominibui.  In  bis  qw  Uei 
non  sunt  conlraria  voluiitati ;  in  nultis  euim  c*oo- 
curnint  cum  lege  naturaliter  animi  dominorimi ,  qnit 
servos  et  fideles,  et  sohrios,  et  castos,  et  benigM 
haliere  deslderant.  Servite  df^mjno  non  eum  mnmia* 
ra!ione.  Scientes  quoniam  unuiquiique  fuodcumfue  fe- 
cerit  bonumt  hoc  percipiet  a  Domin».  CnicttiiqM 
propter  D^nm  bcnefeceris,  a  Deo  exspecta   meit«- 


men  ei  voi  iinguli  Lnusquisquc  suam  uxoremncut  seip-  ^  dem.  Sive  servus^.iive  IV er.  Non  vosdesperare  faeiat 


sum  ddigai,  Ego  hoc ,  inquit ,  in  Christo  intelligo  et 
in  Ecclesia;  sed  tamen  non  ideo  vo«  non  aroare  de- 
betis,  imo  amplius,  ut  Chrislus  Ecclesiam.  Quoiii  in 
Ohrislus  rcliiiuit  roatrem,  id  est,  relinquendo  Syna- 
gogaro  Jiidaeorum ,  de  qi*a  secundum  carnem  natus 
est,  et  iiihapreudo  Ecclesiac  suae,  quam  ex  ouinihus 
geuiibus  cungregavit.  Quomodo  reliquit  Patrem?  noii 
quia  rcccssit  a  Patre,  sed  quia  iu  ea  forma  apparuit 
iii  qua  aequalis  cst  Patri.  Vxor  autein  tiweat  virum, 
Suhjeeta  situoquam  iiifirmiur,  ut  regaior. 
CaP.  VI.  Filii^  obcdite  parentibus  v  slriA  in  Domino, 
'  Paraie  eos  disciplina,  qu  a  eosa  parentlbns  secundum 
Deum  praecipil  enidiri.  Hoe  enim  eitjuitum.  Utmutua 
i>rfida  rependatis.  Honora  patremjuum  et  matrem  tuam. 
Sed  l)onos :  nam  ipse  Moyses  docuit,  bontra  Deuro  ve- 
uieutes  non  scquendos,  honorem  tamen  eis  exhiberc 
pro  Dei  timore  dci>erous.  Quod  eit  mandatum  primum 
tn  promiasioiie.  Promissionis  primum  in  secunda  ta- 
bula ,  qiiie  ad  bumanitalem  pertineutia  praecepta  sex 
•lumero  contiiiebat.  Prima  enim  tabula  propria  diviua 
Mfricia  exigcbat.  IJt  beueiii  tibi,  el iti  iongasvui  iuper 
terram.  Non  iu  iiac  terra,  iii  qua  eti)ni  impii  el  sce- 
lesti  scnes  sunt,  sed  super  illam  leirani  quain  et 
Dominus  or.itibus  reproniitUt,  e t  in  qua  justi  iuhalii- 
tabunt;et  quaro  Psalmista  visurum  es^e  se  credii.  Ei 
p<itrett  noiite  ad  iracundiam  provocare  fiiioi  vettrot. 
Sive  simpliciter  aceipendum ,  ne  immoderate  et 
hint  causa  correpti  m:tgis  ad  iracuudiam  provocen- 


conditio  servitutis.  Ei  ros,  domtitt.  Audite  me :  ii  el 
illos  vultis  audire,  date  illis  exemplum.  Radem  /edi« 
>7/ts.  Ne  si  fiigerint,  non  religioni,  sed  inae  inciples 
malitiae  impuiare.  Remittentet  minat :  tdeniet  qma  <C 
iitorum  et  vetter  Dominut  ett  in  cmiit»  Minamini  propler 
disdplinam,  seri  remittite  proi  ter  miserieordiam»  m 
ci  vobis  n  vestro  D<*mino  remiitatnr.  £t  |iersoiMnMi 
accepiio  non  et*  apud  Deum.  Apud  Domlmim  w\vm 
adco  unum  estis,  nt  aequaliter  empti  siti^,  nnavobis 
sit  haeredit^is  reproroissa.  De  eaHero^  frairet^eonfor* 
lemini  in  Domino,  el  in  p^deniia  virtntit  ejut.  Episto* 
lain  gen  rali  exhortatiimc  coiiclodit,  in  exemplo  Do- 
mini  et  virtute.  Induite  vot  armatuiam  De/,  ui  potd' 
tii  tiare  advenut  imidiai  diaboU.  C^ntra  spiriulei 
^  hostes  spiritalia  arma  suroenda  sunt,  ut  dissiini  iliulo 
naturae  armorum  spiritualium  fortitu»iine  protegatur. 
Quia  non  eti  nobis  coiiuclatio  advertut  carnem  er  aoa- 
guinem.  Caro  et  sanguis  homo  dicitor.  Sed  advertut 
principei  et  poieitalet»  Qui  s  bi  principalum  in  bHJai 
muiidi  hominibus  usurparunt,  cl  qui  hominet  igiMK 
rantes,  et  impios  ad  peccaia  commitlenda  ei  lnsli- 
g  >ni,  ct  giihcrnare  vidoiilnr.  Adversut  mundi  reeUtrea 
tenebrarum  harum.  Nequis  spiritusnefandot  cinn  ao- 
ctore  ei  principe  suo  diabolo  regere  cmitim  el  ler- 
ram  et  mare  arbiiraretur,  subjecil  et  expresail  quid 
decerei,  nuiadi.  Tenebrarum»  inquil,  liamm,  id  eel 
tenebrarum  barum,  utique  infideliam  et  knploriuR, 
qualibus  jam  credenlibus  dictum  est  :  Foltlie  aiU- 


r:.-;  in  EriSTOLAM  ad  pww 

f|iiiiMlo  l«'ne!»r:r,  nnnc  ^iitpm  V^x  in  Doir.ino.  Fnislis 
liMiehr;r,  iJe»i  inrHle!e»;niiiic.'iiit«  m  p  r  Doir.inum  rm  ti 
itli>  fKkles.  Ct>ntra  spiriiaba  neqnitia^,  Snnl  riii<?i  rt 
i.pi«it  li.^  boniUttl^. /ii  fcsl(*ttitus,  !n:<ere,  in  <;un  aves 
vobules,  Cirli  volueres  npiieilanlnr.'  Propterta  acci' 
fiti  arma  Dei.  Quia  (ates  liabvi  s  inimiros.  tf  postitU 
retittere  in  die  m  io  Dies  mnl  is  esi  iio!»is,  iinanilo 
iiiip«giia-i!ur  a  maio.  Et  m  omnibut.  Nou  iu  uno. 
Perfecti  stare,  U.  cnui  Dei  adju!orio  dial>oli(  is  iusidirS 
p«*r^'Cte  armis  spiritalibus  restiia.i.us,  tunihos  meii- 
tis  aeHucti,  hoc  e-t  casti ,  et  in  omui  pra^lio  viriiitcr 
prxparali,  et  ab  omnibus  curis  sxculi  expediii.  State 
ertfo  inceincti  lumioi  vettrot  in  verita:e,  Non  bypoi  risi. 
Kt  inJnti  hrieam  justitia:.  Sicut  lor'ca  niuli  s  anullis 
tiilcxitur,  vel  circilis,  iia  et  jusiitia  diversis  virtii- 
Ittm  coi.neciitur  spc^iebus;  munit  antem  noii  soluni 
pecioris  coiiscientiam,  scd  et  ▼entriscontiueniiaui, 
lieenoD  etad  femonim  periingit  libidinem  coercendam. 
Et  ealeiati  pedes  in  prnparationem  Evangelii  pacis, 
Sicut  calciaii  pedes  fiducialiter  anibu'ant,  ita  et  vos 
iiilrepide  praedicale.  In  omnibut  tumentet,  In  oinni- 
Imis  pr»liis  flJe  tegamnr,  quia  scutuni  ipscruni  quo- 
que  annorum  defensio  cst,  el  sine  hoc  iiiflrma  snni 
•muia.  Iia  et  li»  virtutes  sine  flde  salvare  non  pos- 
8IMII.  Scutum  fidti,  in  quo  postiiit  omnia  tcla  nequis' 
iimi  ignmt  exstinguere.  Sicut  scutum  omnia  iiijecta 
re-piiit  et  excutit,  ita  ei  fides  omnes  c jos  suasiones 
exslinguir,  quamvi^,  q!i:.si  rationalcs,  lumen  habere 
vkleantur.  Et  galeam  satutis  assumi  e.  Quae  omncs 
scosus  ca,  itis  a  pravis  otficiis  protegat  aut  abscon- 
dat.  £i  gladhtm.  Nemo  miles  audet  ad  pugnam  sine 
gl.idio  proficisci ;  se  enim  ulcunque  tueri  potest, 
•cil  liostem  non  valet  int^rimere;  nonnunquaro  eiiaro 
ab  aHdaci  hoste  sui^  armis  exspoliatus  occidiiur.  Iia 
sine  Dei  verlio  justiiia  oninls  iutecta  e»t.  Spiritus^ 
gmodest  verbum  Dei.  Spiritalem  gladium.  Peromnem 
orationem  et  obsecrationem.  Nunc  gl:idium  postiilate, 
el  sempcr  habete.   Qrantes  omni  tcmpore  in  spiritu. 


iriENSES  COSniEMAR  A.  (S^rri 

\  Ne  impediaris  orarc  seniper,  scd  pro  rebus  s,  irirali- 
bus  deprecarc.  Et  in  ipso  vigitantes  in  omni  mslanlia, 
et  obseeratione^  pro  omnibus  scuictis  et  pro  me,  ^ihii 
enim  prodest  durmientis  more  jvente  corpore  animo 
pervagari,  dum  hac  vanitate  ncc  ab  homiue  aliquiU 
in)|  elretur.  Vt  dciur  mihi  termo  in  apertione  oris  mei 
nim  fiducia  notum  facere  mybterium  Evangelii,  ftabuii- 
danter  ct  sine  metu  persecutiouis  vcl  odii  Jud.-ro- 
rum  expon.im  aniti  iii  Chr  sto  popull  rationeui.  Pro 
qvo  iegatione  fungor  in  eatena.  Omnes  enim  vcrbi 
leg.tios  talia  necesse  est  sustinere.  Ita  ut  in  ipso  au- 
deam  prout  oportet  me  loqui.  Tunc  eniro  major  fidu- 
cia  erit,  si  rationabilller  dicjtur,  et  sit  abundantia, 
quce  exprimat  ralionem.  In  ipso,  inquit,  et  nou  iii 
meis  viril.us.   IJt  autem  et  vos  sciatis  quas  circa  mn 

j^  sunt,  quid  agam,  cmuia  nola  faciel  vobis  Tycliicus 
charitsimus  frater,  et  fidelis  mmister  in  Domino :  quem 
misi  ad  vos  in  hoc  iptum  ut  cognoseatis  quof  circa  not 
f tffti,  et  consoletar  eorda  ves-ra.  Sollicite  agit,  nou  so- 
lum  ut  proficiant,  sed  eti  im  ne  defii  iaot  In  iribula- 
tion  bus  ejiis,  vel  ne  in  aliqap  contrisleiilur.  Pax 
fratribus.  Et  pax,  charilas  et  fides  perfectum  faciunt 
Ghristlanum.  Simnlque  nntandum  quod  hxc  iiobis 
non  a  n-  bis,  sed  a  Deo  Patre,  et  Domino  Jesu  Cliri- 
ito  Crse  confirmat,  ut  ne  quis  de  suis  g'orictur  meri- 
lis,  ei  iie  dicat  fidem  non  a  Deo  accipere.  A  qun  ergo 
pax  et  charitas,  ab  illo  est  et  fidcs.  Propter  quod  ab 
illo  eaui  quam  nonsolum  augeri  habeniibus  poscimus, 
sed  et  non  babentibus  dari  deprecamur.  Et  charitas, 
Ch:iritas  major  cst  pace  ;  potcst  enlm  eam  hahere 

Q  qiiis,  iion  tanieti  et  ainari.  Cum  fide^  a  Ceo  Paire  no^ 
siro  et  Domino  Jesu  Christo.  Sine  fide  enim  infrucluosa 
sunt  cronia.  Et  diligcnter  allcudile  quod  el  ipsa  fi- 
des  cuin  rcliquis  virtutibus  uobis  donatur.  Gratia 
cum  omnibut  qui  diligunt  Domiuum  nostrum  Jesum 
thristum  in  iucorruptione.  Amen.  Sive  in  c.isiilate, 
sive  in  q:oruro  corde  nullo  adiilterino  ssecuii  aiuore 
Christi  dileci  j  violalur.  Scripta  ab  Crbc. 


AD   PHILIPPENSES   D.   PAULI  EPISTOLA. 


AUGUMENTUM. 
X}nid  wnclut  tlieron.  de  dho  Pauio  dixeril  in  Apolo^ 
getico  ad  Pammachium  videanms  :  c  Pautum  aposio- 
l>,m  proferam,  quem  quoliescupque  lcgo,  v.deor  mihi 
mm  verba  oudire,  sed  tonitrua.  Legile  Epislolas 
e-v^,  rt  maxime  ad  Homanos,  ad  Gaiatas^  a  que  ad 
F.phehios,  in  qufbus  totns  in  certamine  poiitus  esl;  et 
ridebitit  eum  in  testimoniis  quas  sumit  ex  Veteri  Te- 
s'amenlo,  quam  artifex^  quam  prudens,  quam  dissimu^ 
ia  er  hit  ejut  quod  agil,  Yidentur  quiflem  verba  i im- 
plicia,  et  quatt  innocenlit  liominis,  ac  rusUcanif  ei 
qw  vec  facere,  ncc  declinare  nor  t  insidias  :  sid  quo- 
cunque  respexerit,  futmina  sunt.  Harret  in  causa  ; 
mipfl  omne  quod  teiigerit;  tergum  vertit,  ut  superet ; 
fHqatn  simulat,  ut  occidat.  >  Phdippensettuni  Mace- 
d'»nes.  Hi  acceptoverboverilatis,  pertiiieruni  in  fide  ^ 
nee  receperuHi  fat.sos  apostolos;  hot  Apostolus  col- 
lnudat  uiibens  eis  a  Homa.  In  Actibus  apostotorum 
iegimus^  quia  ipso  prwdicanie  crediderint  PhAippen' 
ses  :  tantum  autem  profecerant  in  fide  et  scien  ia,  ut 
eilatn  ridaciatHer  et  prcedicarent ,  et   dnfenderent 


Evnngelium.  Quapropter  ab  istis  solis  si  memorat 
l^  aecepitte,  ttiam  eum  aliis  prtrdicaret.  Hos  ergo 
^  collaudans  monei^  ne  eiu^  passionibus  terreantur^ 
qubufi  non  destruitur  Cnristi  Eranget:um,  sed  ftr- 
matur,  dum  omncs  mteltigunt  tanta  eum  non  posse 
pro  re  falsn  vel  dubia  suitinrre ;  et  hortatur  eos 
ixemplo  suo  libenter  usque  ad  mortem  certare  pro 
thjtsto. 

Caput  primijm.  Paulus  et  Timollteus  scrvi  Jesu  Chri^ 
sti.  Omnis  apostolus  et  scivus ,  nou  omnis  servus 
apo^tolus.  Omnibus  sanctis  in  Christo  Jesu^  qui  sunt 
Philippis.  Non  passim  omnibus  Phiiippeusibus,  quia 
eiaut  iiii  el  pagaui.  Cum  episcopiset  diaconibu$.  Epi- 
scopos  liic  iion  solum  poittifices,  bcd  et  presbyierjs 
inteilig\mus.  Non  eniiu  in  uiia  civiiaie  plures  erani 
episcopi :  hoc  etlani  in  apo^ioloruni  Actibus  iiiNCui- 
tur.  Gratia  vobis  et  pax  a  Deo  Patre  nostra  el  Domino 
Jetu  Chritto.    Donorum  meuioria   cuin  gratiaruiii 


627  PRIMASII  ADUUMCTANI  CMSC. 

vriiofe  cclcliralur.  Cratias  ago  Deo  meo  ia  omni  m^  A  mihi  viiidiceni  st  ienliam  praedieandi 


moria^  venri  $emper  in  cuncli$  orationibM  meis,  pro 
omnibus  vobis,  Ostendii  cirGa  eos  dileolioitein  suam, 
•pro  quibus  semper  eiorat.  Cum  gaudio  deprecaiionem 
faciens.  Non  cuni  moerore,  sicut  pro  peceatoribus. 
Super  communicaiione  vestra  in  Evangelio.  Quia  com- 
niunicatis  in  Cvangelio  prxdicando.  A  prima  die  usque 
nunc.  Ab  inilio  fidei  vesirae  deprecor,  ut  per>everetis, 
Con/idens  hoc  ipsum.  Coufldo  iiie  inipetrare.  Quia 
f Mi  coepil  in  vobis  opus  ifonum^  perficiet,  Notandum 
i|uia,  ut  IncipianDUS,  ipsius  graiia  e  l,  ne  quid  tibi 
burojn»  superbia  arroget ;  quiu  ei  fides,  tt  doctrina, 
et  scieniia  ab  illo  douatur,  <  t  ipse  in  nobis  incipit  et 
coiisumiuat.  Usque  in  di$m  Christi  Jesu.  U&que  ad 
dieni  iiiortis.  Sieut  est  mt/ii  justum  hoc  untire  pro 


Aiii  eiiam  aiitis 
SAlvari  voleiites,  fideliier  annuntiant  Christum,  qui- 
dam  auiem  ex  chariuile  adjnvaut  me  Cvangelium  de- 
fensare.  Alii  autem  dolose  prxdicant  ut  me  ampiiis 
gravent,  quasi  plores  discipulos  facieiiiem,  et  do- 
ctrina  mea  tolum  orbem  implere  cooantem  :  nt  mihi 
majorera  iuvidiam  cumularen*.  Oiiidaiii  exckoniake^ 
scientes  quoniam  in  defensionem  Evangelii  posihtt  SM. 
Scientes  quia  non  a  me,  scd  a  Deo  ad  lioe  sum  pos^ 
ttis.  Quidam  autem  ex  contentione  Christum  annun- 
tiant,  non  sincere^  exittimantes  pressurani  se  suociian 
vinculis  meis,  Non  sincera  conscieniia ;  ituia  propbsr 
lucruin  pr:i!$entis  lemporis  praedicab  mt,  et  illi  sm 
praedicatione  invidiain  excitabani,  et  angebant  pca- 
uas  vinculorum  ejus,  et  de  iilius  pcBnis  gaudebaiit. 


omnibus  vobis,  Charitas  enlm  omma  sperat.  Eo  quod  ^  llle  vero  gaudebat ,  liuia  et  per  fallaces  verum  pr» 


kabeam  vos  in  corde^  et  in  vincuis  mas.  Tantoinvos 
diligo,  ut  mihi  memoriam  vestfi  nec  vistribulationuin, 
«ec  solliciiudo  «lefenaionis  aufena.  £l  in  defensiom, 
€t  confirmatione  Evangetii.  Confirmatio  Evangelii  est, 
Deo  coufirmante,  consiantia  praedicautis.  Socios  gau- 
dii  mei  omnes  vos  ene-  Hoc  senlio  de  vobis,  el  credo 
qu  a  sicui  iribulaiionis  mex  socii  estis,  ita  eritis  et 
gaiidii.  Testis  enim  mihi  at  Deu»^  quomodo  eupiam 
omnes  ro$  in  viseeribu$  Christi  Jesu,  Sive  ejus  ioesse 
viftcerihus,  sive  iia  vos,  tanqiiamviscera  ejus  desi- 
dem.  Et  hoc  oro^  ut  charitat  vestra  magis  ac  mugis 
abuudet.  Notanduni  quod  non  solum  praxipit  ut  ft- 
ciani,  sed  et  orai  pro  eis  ;  iit  sciamus  qnia  noii  sufAcil 
lex  jubcndo,  iiisi  gratia  subvenerit  juvando.  In  scien 


dicabatur  ,  et  per  inalorum  ora  Christus  anniiotia- 
batur.  Quid  entiii  ?  dum  omni  fnodo^  swe  per  ocr- 
casiomnu  tiive  per  veritatem,  Cbrisius  annuntUw. 
Non  iiiiiii  cura  est  qna  mente  prxdieent,  dn» 
niido,  Muod  cupio,  Christi  nomen  omnibus  iBoett- 
scat  et  a  multis  credatur.-Quapropter  et  bhnIo  gas- 
deo,  et  in  fuiurum  gaudebo.  Et  in  koe  gaudoo^sedet 
gaudebo.  Sive  per  occasionem  edii,  vel  invidiaD :  um 
quia  malevolus  erat,  et  de  alieoo  malo  gaodebai; 
sed  quia  et  a  malis  verbum  praBdiciibaiur,  et  per 
malorum  ora  Christus  annuntiabatur.  Sd^  enim  qms 
hoc  mihi  proveniet,  Quod  Don  solum  per  Terbum  el 
passionem  meam,  sed  eiiaro  per  odium  Cbrisii  Eede' 
si;e  augincntantur;  quia  novit  D.iminus  de  malis  bcM 


tia  et  omni  sensu,  ut  probetis  potiora^  Notaudum  quie  ^  operari.  Ad  talutemt  per  vestram  orationem  et  eubink* 

scientibos  majerero  adhuc  scientiam  deprecaiur,  ut 

sinoeri  esse  prxval*  ant :  quae  scientia  cuin  chariiate 

asdificai.  Vt  sitis  sineeri  et  sine  offensa  in  diemChrikti, 

Siuceri,  sicul  b»ptismi  grat  a  rep^ravit.  Repteti  fru^ 

ctuju$:itias  per  Jetum  Cbrietum.  Ut  n.^n  solum  siiiceri 

a  corruplioiie  silis,  sod  etiam  frucUbus  justiiiae  abuu* 

detis  dono  Chri&ti ,  qui  non  uiodo  m  ilitiam  non  habet, 

sed  etiam  lK)nitaie  reilundat.   In  gloriam  et  laudem 

Dei.  Ut  glorifieetur  Diu^  in  nobis :  non  humana  prae- 

sumptin,  et  van»  glorta,  sibi  irdMieus  si  allquid  boni 

hah  re  viiieiur.  Scd  ut  vrdtant  homines  opera  bona, 

ei  glorificent  Denm,  cujiis  donum  est  quod  habemus. 

Siire  autem  vos  volo,  fratres,  quia  ques  circa  me  sunt. 

Consolaiur  eos  de  tribulatione  sua,  quia  audieraiit 

eum  fiuctum  in  ilo  no  Cacsaris  custodiri.  Jfa^is  ad 

profeetum  veneruw  Evangetii.  Noii  solum  noo  obsunl, 

scd  etiam  prosiiiii,  diiin  nianifestatur,  rot*  non  pro 

aliqiio  criniinc,  sed  pro  Clirist»  omnia  susiinere.  Ila 

ut  vittcula  mea  manife*td  fierenl  in  Chri$to  in  omni 

praitorio.  Apud  oinnem  jiidicem.  Et  in  cateris  omni- 

bus.  Subaiiditur  lucis.  Ul  piures  ex  fratribus  in  bo- 

mino  confidentes^  vinculis  meis  abundantius  auderent 

$ine  timore  verbu  n  Dei  loqui,  Yinculorum  meorum 

eiemplo  incitati,  dnm  me  vident  hspc  t<ro  Chrislo 

libciili^simc  pati.  Quidam  quidem  et  propter  invidiani 

et  contiWionem  ,  quidam  auiem  et  propter  bonam  vo- 

tuntatem  Christum  proidicaut,  Ouin  inihi  apud  cro- 

dentc!»  i^oriaiu  auleirt^  deiiderani,   quasi  qui  solus 


D 


niuralionem  Spiritu$  Jesu  Christi,  Qui  ad  maan  i 
saluiem  guberoai,  et  adversa  vertit  in  prt^pera.  Se* 
cundum  ex^pectationem  meam,  et  spem»  Quia  de  oiMui- 
tus  his  exspecto  roercedein,  et  ui  coovorUQiiir  sus- 
tineo.  Quia  iti  nuUo  confundar,  llle  eniro  neqoe 
in  opprobriis  heque  in  contumeli.s,  nos  vero  io 
omiiibus  confundrmur  :  quamvis  secundiim  De>m 
sit  :  unde  ostendimus  ,  nos  budibus  hnmiriiin 
deservirc,  non  Chiislo.  Sed  in  omni  fiducia^  $icnt 
$emper.  NuHa  res  roe  lerret.  Ei  nune  m^gni/ica'' 
btuT  Chri$tus  in  corpore  meo,  sive  per  vitnm,  site 
per  mortem.  E\  vita  niea  ei  mors  ad  mngnificeniaiii 
pertiiict  Christi,  qui  ii  e  in  omnibus  confortat  :iiisul- 
tai  inimicis  snis,  quod  habebit,  si  servaverit  Chri» 
stum  annunltando,  plurimum  fruclum.  JfiAi  e  im 
tivere  Christusest^ et  mori  lucrum.  Nulla |am  hlc  volmi- 
VAi  vivcndi  esl,  nisi  ut  eorpiis  ejos  aedificefn  exem- 
|il!)  meo  :  lucruro  inaxinium  compulans  jam  saccol»- 
rlbus  laqucU  nou  teneri,  pm  nullis  peccaiia  et  vit.it 
carBis  obuoxium  fieri,  qiiod  post  hane  viteio  tiue 
dubio  cst  f\i!unim.  Quod  si'vh*ere  in  eame  hic  ndhi 
fructus  operis  en.  Quia  ucc  bic  sine  frucio  aoiin^, 
doAO  Domini  vivo.  Eiquid  eligam^  ignoro.  In  lamom 
niihi  utraque  expediuiit,  ut  quid  digere  potaim  Igno- 
lem,  quus  mihi nocere  putantur.  Coarctor  autem  e  daca- 
bus,  desiderium  habem  ditsolvi ,  et  cum  Ch  isto  rsse» 
mutto  magis  thelius  est,  Permancre  autem  im  oarnt^ 
necetsarium  proptcr  vosi  Mud  mihi  melius,  iilud  vuUU 


IN  EPISTOLAM  AD^  rillLirPENSES  COMVILNTAUIA.  S^ 

el  m  rtem  i  los  non  ttmere ,  sed  eli-  A  liabes,  etiamsi  laleAi ;  in  (|iio  sinc  dnbio  posslt  1« 


V,  8110  d*cet  exemplo  :  et  ne  contristentur, 
M5  kl  otme  spirttu  propbelico  repromiftU. 
r/W«m  icio ,  qvia  manebo  ei  permanebo  in 
<bh.  Non  sobim  credo,  fc  I  srio.  Ad  profe* 
'vm  et  gaudivm  fidei^  ut  gratulntio  ve$tra 
I  Urisio  Jesu  in  me,  Vi  per  prorectitm  de 
\  festrae  gaiidiam  liabt  atis.  Per  meum  ad- 
rMH  ad  908.  Ut  me  viso,  iierum  abundan' 
Miiiii.  Tantum  digrie  Evangelio  Ckri$li  eon'- 
«I  ftve  cvm  renero  et  videro  vos.  Omnia 
Splt  BerTetis.  •Stre  absenif  audiam  de  vobi», 
h  vno  spiritu.  Sicnt  legimns,  qula  eral  eis 
ei  •nliMi  ima«  nee  qnidqnam  soum  diee- 
irant  eia  omnia  eommunia.  Vnanimei^  col- 


esse  superior  :  qure  cogitalio  ad  coninndendnm  et 
edoniand»m  auperbiam  valet,  ne  arbitreris,  qnonlani 
aut  qiisednm  rminenl  et  apparenl ,  ideo  allenim 
nulla  Iiabere  qute  latcant,  ct  rortasso  mftjoris  ponfe- 
rts  illi  inesse  Nma,  qnibiis  te  sdpcr  t  nescientcm. 
Non  quof  sua  Itml  iinguli  comiderantes  ,  sed  en  qnm 
aHorum,  Non  qnae  iiobis  stdis  eipediant,  sed  qu.T  et 
aliis  prosunt.lfoe  enim  sentiie  in  vobis.  Tanla  hnmili- 
taa  in  vobis  ait ;  qtiia  quamvis  §e  quisque  liumiliet. 
hnmilior  CbrSlo  non  erit.  Vult  Dsiendere  Christam 
iion  propter  se  passum,  sed  propier  alios.  Aliqni 
hunc  locum  tla  iiHellignnt,  qa.'  d  secnndnm  divinlta- 
lem  se  humiliaverit  Christiis  sef nndUm  formam,  sei 
licet  Dei,  teeundiim<|uam»quaruatemDeitfon  rapt- 


fUei  EvangelH,  Omnes  an»niroes  iu  ptigna  6  n^m  usurpaverity  quam  naturallter 'posaidcbQt,    ei 


teianl.  Et  in  nullo  terreamini  ab  adversttriis; 
Xi  eauva  perditionis.  Neque  Callidla  dispu* 
,  Mipie  paaBionibus,  neque  opprobriis.  Vo- 

9niMlis,  Qnia  vnlt  snos  probaios  coror.tri. 
•UU  ilant  gaudcnie!( ,  quia  d  gni  habiii 
Mniioe  Jesu  contUTneliam  pnti;  et  Job 
r  lentari,  quia  Dei  adjuforio  protectus,  nec 
Imi,  et  ejus  g'oria  amplianda  e;iit  adversa- 
10  atque  confaso.  Ei  hoc  a  Deo  ;  guia  vobis 
t$  pro  Christo^  non  solumut  in  evmcredatis» 
dei  a  Deo  donata  est,  quia  iiisi  venisset 

ei  non  solum  dociiisset ,  sed  etiam  corda 
inanis  fiteral  prxdicatio  nostra  :  et  quani- 
ikM  legamus  (idein  volnntariani  esse,  ta# 


ciinaniverit  ae,  non  sulmantiam  efaeaans,  sed  ho- 
n  rem  abscondena,  fomiam  servi,  hoc  e^l  subst&ii- 
tiam  bominia  induendo,  et  per  omnia  ut  lioino  tan- 
tunimodo  apparendo,  atqoe  hamili  oliedicntla  ner 
crncis  morlcm  rccusando.  Scd  quoirtodo  hsc  eipo.sl- 
tio  Arii  calamniam  effugiat ,  eonsiderandiim  est : 
qui  nihil  aliud  agil^  nisi  ut  Filium  asserat  minorem  : 
ac  81  dicatnr  eialiMiua  a  Patre  a  cundiim  divinita- 
lem,  el  nomen  accepisse  qnod  amea  non  habebai , 
iiisi  fbrte  pronuntiaia&  prrson.-e,  qn»  aecundnm  for- 
mam  bomiiiia  dicta  sunt,  Deo  ascribantur.  Quia  Chri- 
stus  Deua  homo  recie  creditur ;  et  ideo  bene  senlit, 
qui  sic  sentii,  nec  contra  fidem  sentit.  Quod  et  in 
Ckristo  Jesu,  Secondum  quod  Chriatus  est,  ei  Jesus. 


Blerliic  docet  qitod  Dei  donum  sit  ut  cre-  C  Qui  cum  in  forma  Dei  esset.  idest,  iinagine  Dci  absque 


Ideo  nihil  nobis  donemus,  quia  ut  credamiia 
Wveremus,  vel  pro  ipso  patiamur,  ipsins 
1  :  ttnde  evidenter  patet  fidem,  qua  credi- 
is  .donum  essc;  nempe  utnimque  diiit  esse 
et  cred:imus  et  ut  patiaraur.  Sed  ut  etiam 
tffemmt.  Non  solum  ffdei  insipientiam,  sed 
iyrii  donum  ac  prainiom  ab  Ipso  habemus. 
aiMen  habentes,  quaU  et  vidistis  in  me,  ef 
iifts  de  me,  Nihil  iiovl  palianiini,  sed  boc 
raesentes  vidistis  de  me,  et  i>unc  absenies 

•  Si  qua  ergo  consolatio  in  Chritto,  In  omni 
le  in  Chrisio  stilo  c<tnsolamiiii.  Si  quod  10- 
nrUatis,  Non  nm-coruni.  Si  qua  societas  Sfn- 


peccatOi  sive  in  quo  erat  Dens,  id  est,  plenitiido  di- 
vinliatis.  Non  rapinam  arbitratus  est^  esse  se  eequaiem 
Deo,  Qiiod  erat  humilitate  celavil,  dans  nobis  eicm- 
plum,  ne  de  nobis  in  aliquod  gloriemur  :  iion  rapuit 
quod  habebal,  i  i  esl  iTqualilatf^m  Palria,  quatn  nn- 
turaliter  habeba  ,  non  lapuil.  Sed  semetipsum  extuaw^ 
vit.  Assuiiiendo  quod  non  cra',  non  amittendo  quod 
erat.  Fovmam  servi,  Ita  ut  pedes  lavaret,  nili  I  i^ibi 
vindicans  potesiatis,  quum  baberet  omnium  doniina- 
turo,  quasi  IJiiigeniii  a  Patie.  Accif^ens.  Carnem  no- 
strnm  peccairiiem  sine  peccato.  In  similiiudinem  iic* 
minum  facius.  Non  semper  simirriido  vera  est ;  n.iiii 
genuit  Adam  niium  secunduin  imagioem  et  similiiu- 
dinein  suam,  etvocavit  nonien  ejusSeih.  Et  habitu 


it.ilium,  non  eariialiuin.  Si  qua  viscera  mi'  D  inventus  ut  homo^  humiiavit  semetipsum\  factus  obc- 


Veatri  niisercmini,  110:1  parentnm.  Implcte 
mum.  in  lalibus  discipulia  doctor  eisulial. 
pptolft.  Iloe  ipsuin.  Eamdem  ckarilaiem  ha^ 
\mim€s,  Oinnes  in  alterulrum.  Ipsum  sen- 
eoiieri  eniio,  quo  libi  (sic).  Nihil  perconten' 
iqna  per  inanem  gLrianu  Ne  aliquid  in  Dei 
16  faeiamut,  sed  iie  qnis  iir»bis  melior  esse 
M  tii  huntiUtate  stiperiores  sibi  invicem  ar- 
Si  emnes  a  qnibus  injiirias  patiiiAtir,  supe- 
lareaiua,  patienier  ferreinus  :  nemo  enim 
il  0  domino  iodigne  fert  se  iitjuriam  acce- 
pilMidiim  eliam  nollum  este  lioroinein,  qui 
t  iMbero  altquod  bonum,  quod  lo  iiondum 


dieiiS  usque  ad  mortem.  Ut  nol:i$  perfectaeobcdienliap 
iDonslraret  eiempium.  Mortem  autem  crucis.  Quia 
nuKa  ittors  pejor,  propier  diuturiium  cruciatum. 
Propter  quod  et  Deus  Hlum  exaliavit,  etc.  Divinitas 
Don  eialiaiur,  quia  nec  hi.mili  ri  potesi :  et  illi  do« 
Datur,  qui  ncn  babel,  unde  secuiiduin  bnmanam  nia- 
git  naturam  potest  inteirgi,quamsecundumdtvinam. 
Si  et  not  esaltari  cupimut,  eieioplo  Cbristi,  fratribus 
servia.i.ut.  Si  eaim  ille  Dominut  et  magistcr  servis 
ct  discipulit  roinislravii,  qiianto  magis  not  roajoribui 
el  aequalibns  servire  debcinus,  el  Dco  ae  t»iictis 
usque  ail  roortein  obedire^  iic  magistrum  buinileia 
superbi  diicipuli  non  sequaniur  I   (Jt  in  nc:niii€  Jcsh 


651  rRIM\SlI  ADKUMETANI  EPI8&  €3% 

omne  genu  flectalur,  etBlettium ,  terre$tiium  et  mfer-  A  tniissa  incommuUbili  sUbililata,  sed  taB<|UMi  ve- 


Horum»  Ui  onioes  simul  adorcnt  boininem  assumptum 
1(1  Y.erbum.  El  omnit  imgua  confiteatur  quia  Donnnu$. 
Onmiumgentium  el  9in%t\or\im,  Jesu$Christuting'oria 
e$t  Dei  Patri$,  Voz  est  iu  natura,  et  gloria  dcititis, 
id  tki  ejusdem  e»t  glon»  et  aBqualilaits.  De  loco 
isto  integram  eipositionem  D.  Augustini  posuimus. 
De  eo  quod  scriptum  est :  Et  iiabilu  iuventus  ut 
boroo.  Multis  modis  babitum  dicimus  :  vel  h«ibitum 
animl ,  siculi  est  cujusque  dis'  iplinae  perceptio  usn 
roborata  atque  finiiota ;  vel  babitum  corporis,  f econ- 
duui  quem  dicimus  allum  alio  esse  succutentiorcm  et 
validiorem,  qux  magis  proprie  bibitudo  dici  solet; 
▼el  babltum  eonim  quae  membris  nostris  acconmo- 
daotur  eiirinsecas,  scconduin  quem  dicimus  Testi- 


rum  hominem  soscipiendo,  ipse  suscept  r  in  sfmili^ 
tiidine  bomioum  facliis,  non  sibi ,  sod  eis  qnibas  1« 
bomine  apparu  t,  et  habitu  ioveotus  hC  bomo,  14  csl, 
babendo  hominem  inventuSy  ut  homo  esi.  Noq  ealm 
poterat  inveniri  ab  bis  qui  cor  immundum  babebaot, 
et  Verbum  apud  Palrem  videre  non  poierant,  oisi  boc 
suscipiendo,  quod  possent  videre,  et  per  quoJ  ad  il- 
lud  interius  lumen  ducereutur.  Iste  ametn  babiios 
non  est  et  priino  geuere;  noo  eniro  maoeas  ia  se 
natiira  bonniuis  naturam  Dei  commutavit :  oeqoe  ei 
secuodo,  non  eniin  et  iromutavit  boroo  Deum,  ei 
inunuiatus  ab  ilio  est :  neque  ei  quarto,  noR  eoia 
sic  assuinptus  liomo,  ut  n«N|tie  ipse  miitaret  Deom, 
nec  ab  illo  mutarelur,  sed  potias  ei  tertio;   sie 


toro,calciatum,  armalam,  et  sl  quM  ejusmodi  e>L  B  en  m  assumptus  est,  ut  commuUretur  in  nelioB, 


lo  quibus  omoibus  generibn,  siquidem  nomen  boc 
dictum  est  ab  ilio  vcrbo,  quod  est  habere,  maiiire- 
stum  est  In  ea  re  dici  hobitum,  qu»  accidlt  alicoi,  ila 
ut  eam  possit  etiam  mm  i  abere  ;  nnm  ct  doct^ina 
accidit  aniino,  ct  succns  ac  robur  corpori :  et  vestis, 
atqiie  arma,  non  dubiiim  esi  quin  accidant  membris 
iiostris  ;  ita  ut  et  imperitus  possil  esse  aninius,  siiei 
doctrina  non  accidoril ;  et  eiHe  atqiie  languidum 
corpus  sine  succo  \iscernm  et  ^obore  ;  et  nudus  S'ne 
vesie,  et  inerinis  sine  armis,  et  pede  nudo  siiiC  cal- 
ciameutis,  esse  homo  possit.  Ilabiius  ergo,  in  ea  re 
dicit*  r,  qu»  nobis  utbabeatur,  accidit :  vcrumtamen 
boc  intercst.  quod  qunedam  eorum  qnae  accidnnt  no* 
bis,  ut  habitiim  faciaiil,  non  matanlur  a  nobis,  sed 


et   ab   eo    formareiur    ineffabiliter ,    eieelleotiai 
aique  conjuoctius,  quam  vestis^tb  bomloe,  coa 
indnitnr.  Hoc  ergo  nomine  babitum  salis  sigiiifieaTii 
Aposiolus,  queinadmodum  diierit :  la  similitudinefli 
bomnnm  factus;  quia  ooo  transfiguratiooe  io  bosu- 
nem,  sed  hahitu  lactus  est,  cum  ioduius  esi  booiiua, 
qneiu  sibi  vivens  quodam  modo,  atque  cooformast, 
iromorlal  taii  aiternitatique  sociarei.  Sed  iilam  Im- 
bitum  qui  est  in  percepiione  sapieoliae ,  vel  poiiis 
d  sciplins  quam  Grsci  i^y  vel  vx^n  vocaot;  km 
auiem  secuudum  quem  dicimus  ve&titum  vel  aroa 
tum,  9x«.^  potius  appellani.  Ei  quo  inielligitarde  j 
isio   getiere  babilus  locutum  Apostolum,  qoando- 
quidem  in  Grscis  eicmplriribiis  vx9{ieett  seriptQiB 


ip£a  nos  mnlanl,  in  se  ipsa  integra  el  iiiconciissa  ^  ^^**  4**^^  ^^*  ^^  Latinis  babitum  babemas.  Quo  no- 


inancntia  :  sicuii  sapientia  cnm  accidii  l.oniini,  non 
i|«a  muiatur,  sed  honiinem  nintat  qurm  de  >tulto 
sapiencni  facit.  Quxdam  vero  sic  acciilunt,  nt  mn- 
tcnl  el  niulcnlur;  sicuti  cibus,  et  ipse  innUiis  spe- 
riein  su>m  in  corpus  noslrum  vertilnr,  <i  nos  reftci 
ciho  ab  exililate  atqiie  langnor»*,  in  robnr  aiq:  e  v  - 
lentiam  commutamur.  Tertinni  geiins  cst  cnm  ipsi 
qux  accldunt,  niutantur,  ut  Ii.iiii  u<u  facianl,  sirnl 
^al  vesiis ;  Qaui  cuin  pr  j  cUi  v*il  icj  osita  esl,  non 
lialjcl  eam  furmam  qnum  suniit  cum  induitur  aiquo 
i  dncitiir  membr'S:induta  e  go  arcipit  formam.quani 
non  babcbat  cvuta  :  cum  ipsa  menibra  et  cuni  in- 
«luuniur,  ct  cooi  eiunntur,  in  suo  staiu  prrmanoanl 
Potest  etiam  esse  quarium  gcnus,  curo  et  ea  q'inp  ac 


mine  oportet  ioteliigi,  nou  muiatoui  eae  VeilKiai 
su9cepiione  nominis,  sicuti  nec  merobra  vesie  iodou 
iiiulantur,  qtianquam  illa  susceptio  ineffdbiliier  sus- 
copium  suscipienti  copolaverit;  sed  qaantum  verba 
liumana  rebiis  ineffabil.bus  coaplari  possunl»  oe  mo- 
lalus  intelligaiur  Deus  humanae  fragiliiatis  assumpiur^ 
ciectuin  esi,  ut  Grxce  ax^Sfia  et  Laline  bobitus  liiee- 
leiur  i!Ia  tusceplio.  Iiaque^  chari$$imi  mei,  gicut  sm- 
per  obeditti$,  Eiemplo  ejus  qui  usque   ad  moriem 
obedicns  fuil.  Non  ut  in  pra!$eniia  mea  tantum,  Qoasi 
servi  ad  oculum  servicntes.  Sed  multo  ma.j%$  nmmc  tn 
ab$en'.ia  mea,   Quia  si  quid ,  lue  pras&eiiiey  liberius 
agcbaiis,  corrigi  poieraiis.  Cum  metu  et  terrore.  N^ni 
ii(*g)igonler,  sicut  ait  lob  :  Yerebar  omnia  opera  mea. 


cldiint  ad  facitndum  habiinm,  nec  mutant  qnibns  ^  ^«so am  <a/ulm  operammi.  Mutuam  s.iluteiu  curate: 

el  q^iia  liixerut,  vestrain  ipsorum  saiulem  operaailot, 
ne  sibi  aliquid  bumana  fragilitas  arrogarei  et  ^oae 
industrix  faluiemsuaro  ascriberet,  secolosadJQniii: 
Teus,  inquit,  qui  operatur  in  vobis.  Noh  tolum  ▼'  b^a* 
c.iin,  sed  intus  in  vobis  miro  modo  infundilar  et  do- 
nalur :  quando  eniio  jubentur,  ui  opereoior»  liberoM 
eonim  convenitur  arbitrium,  se  I  ideo  enfli  Uaaore 
ei  tremore,  ne  sibi  triboendo  quod  bene  Operaiiiur, 
(le  bonis  tanquain  suis  eitollantur  operibiti.  Onu  ssl 
efiim  ^iti  operatur  im  vobi$.  Coiiticescal  homioa  saper^ 
bia,  et  non  dicat:  Ei  me  habeo  booofli  velle;  qiilo  ci 
boc  in  vobis  occulia  iospiratioo^  Deut  operaliir,  qiil 
non  soluro  fidom,  sed  ei  perseveranliaoi  donou  Soi 


acridnnt,  nec  ab  cis  ipsa  mulantur,  sicuti  aiinulns 
in  di^'ito,  si  non  nimis  subiiliier  atlcmlatur.  Veiuin- 
tamen  hoc  genus,  aut  nnllum  ess  si  diligentcr  disca- 
li.is,  aut  oinnino  raris  iinuin.  Cum  igitur  Apostoius 
de  unigcnilo  Dci  Filio  loqnerclur,  qu.mium  periinet 
ad  divinitatem  ejus  «ecundinn  id  qu  d  verus  Dens 
est,  aqualem  csse  dixil  Palri,  qnod  non  ei  fiiit  lan- 
quani  r»|»iiia,  id  est,  quasi  alleruin  appeleret.  La- 
tuissi^t  it»que  iiiisoricunliie  opus,  si  seinper  nianens 
in  ea  uqualilate  nollet  homin^m  indiii,  et  homiuiiius 
ut  h(*njo  :ipparere ;  sed  seinetipsum  eiinanivit,  Hoii 
f<«riiijiii  siiam  niutans,  sed  forpiam  servi  acripirns, 
ficque  CunverAUS   et  tran&mutatus    in    lionannM, 


615  IX  EPISTOLAM  AD  rillLIPPEiNSES  COMMI.NTARIA.  cni 

forle  dicet  ar<|uiH  :  Ergo  meum  nibil  esi,  foliim  tunm  A  opuf  Evangelii.  Fa  commilitonem  meum.  Propter  gra- 


Cff»  sed  gr.ilia  donalori,  quia  bona  voliinias  a  Do* 
BUAo  pnepaniiur.  El  veile,  et  perficere,  PerG'  ere  sine 
dobio  ipsios  est  qui  dfiit:  Sinc  me  niliil  poteslis 
ficere.  Perficit  in  nobis,  duro  implet  quod  dixit : 
Ecee  ego  vobiscum  sum  iisque  ad  cousummalioneni 
saeciili;  qai  coepit  in  nobis  opus  bontim,  ipfe  peiO- 
ciet  osqQC  in  finein.  Pro  bona  voiuntaie.  Stihaudicn- 
dum  su  s  id  est  Dei.  Omnia  auiem  f.iciie  sine  mur- 
murciionibui  et  lunttationibug^  ut  sHis  $ine  quereia. 
Ingralus  s-rvus  qul  gravia  damini  siii  qiieritur  es$e 
prspcepta :  oniois  qui  murmiiml,  diibitai  de  prxce- 
ptis.  Et  $imp'icfi  fiiii  Dev,  $''ne  repreltensione.  Conside- 
raie  rujiis  filii  siiis,  qoi  cum  siinplcis  talurd:  sit,  d' 
rios  non  vult  babere  degeneres.  In  medio  nationlspravw 


«luin  apostolaius  quem  iii  vodis  accepit.  Vestrumtsu- 
tem  apostolum ,  ct  ministrum  necessitalis  mece,  mittere 
ad  ros.  Qui  mex  venii  iiecessiiaii  ininistrare  pro  vo- 
bis.  Quoniam  qwdem  omnes  vos  desiderabat.  Chtrita- 
teiii  ejus  iilis  iiiiitnr  commend»re.  ut  et  ipse  ab  eis 
amplius  diligalur.  Ei  moestus  erat,  propterea  quod  aM- 
dicratis  iitum  infirmatum,  nam  et  iufirmafus  es(  utque 
ad  mortem.  Tristiiiae  vestrx  causa  moeslus  eral,  eo 
quod  vo^  per  inlirmitaiis  sux  niiniium  contriststoe 
timerci.  Sed  Dominus  miserlus  estejus :  non  soium  autem 
ejtts^  verum  etinm  et  mei,  MiEertus  esi  ejus,  ui  majo- 
rem  docetulo  colligai  rruclum.  Ne  trisii:iam  tuper 
tristitiam  ita^^erem,  Ne  trislitiam  carceris  desolallonis 
aiigeret.  Fesiinantius  ergo  misi  iilum,  ui  ti$o  eo,  ite- 


etperverese.  Qu»  omnein  raiionabilcni  o  diiiem  por-  ^  rtim  gaudcatls.  Pro  cujus  absentia  trisiabamini.  Et  ego 


veriit  ei  perdit  Infidelitate  siia.  Inter  quos  iucetis  sicut 
ktmissarist  in  mundo.  Sic  luceai  Dei  geiius  in  gcncrc 
bamano,  sicut  sol  et  luaa  in  muniio  :  id  esi,  oiniics 
catbolici  intcr  hxreticoSy  Juilxos  et  p:)gnnos.  Ver^ 
bum  vitee  eontinentes,  Ut  exemplo  veslro  iilumineutur 
ft  verlH).  Ad  giorinm  meam,  Gloria  patris  filius  sa- 
p''ettS,  ait  Saliunon,  perrectio  discipulorum  roaRislri 
gloria  comprt>balur.  In  die  Cliristi,  In  diem  judicii 
Cbrisii.  Qifia  non  in  vacuum  cucurri^  neque  in  vacuum 
Uboravi.  Qui  lalem  Deo  populuin  acqiiisivi.  Sed  et  si 
immoliMr  super  sacrificium.  Scd  ciiamsl  orri(far,,quia 
sacriliciiim  et  ob^equium  fidei  vcsirae  obt  .!>  Deo, 
vincii  gaudium  profectus  vestri  jusiiliam  poen.u  vel 
mortis.  Et  obsequivm  fidei  vestrte,  gattdeo  et  conjratu- 


$ine  trisiitia  sum.  Quae  milii  de  vestra  tristit'a  erai. 
Excipite  iiaque  iiium  cum  omni  gaudio  in  Domino, 
Quasi  Domini'm,  et  ne  quod  scnipuhira  de  e]u8  lar- 
ditate  nascatur.  Et  e  usmodi  cum  honore  hahetote. 
Non  Siiium  bunc,  scd  ei  bouiiiies  biijiismodi.  Qtio- 
niam  propter  opus  Cliristi.  Qui  qoasi  reo  non  timnit 
ministrare.  Vsqueadmortem  accetsit,  ti  adens  animam 
suan,  Paratus  ad  moriein.  (Jt  impieret  id,  quod  ex 
tobis  deerat  erga  meum  obsequium,  Ut  vestrum  erga 
me  ofncium  pro  omiiibus  solus  impleret. 

Cap.  111.  De  calero,  fratres  mei,  gaudete  in  Domhto, 
Non  in  rebus  sacculi,  vel  in  aliquo  p^^artcr  Dominnm. 
Eadem  vobis  scribere  nviti  qutdcm  non  pigrum,  vobit 
atttem  necessarium.  Eadem  repetdre  quae  etiam  prae- 


laromftibu$vobi$.  Sive  quia  ves  rae  fidei  minislravi,  ^  sens,  sicut  plantas  su^pius  ad;eqoaii,   non  est  ina- 

nt  Deo  in  vobis  id  opcrante,  ei  me  praKiicanle  cre- 

deri*ti8.  Idipsumdutemgaudeteetcongratuiaviini  milii. 

Pnemiuin  est  pro  vobis  occidi.  Spero  autem  in  Do- 

uiino  Jesu  Timotlieum  cito  mittere  ad  vo$,  Dal  exem- 

pluro  oon  iimerc,  $-  d  oniiiia  sub  spe  T.omini  proini  - 

leiid».  (Ji  et  ego  bono  animo  sim,  cognitis  qu(B  circa 

ics  sMHt,  Si  vos  mex  passioiies  niiniuie  terruerinl. 

Semincm'  enim  habeo  tam  uvanimeni^  qui  sincert^  a/fe- 

ctione  pro  vobis  soilicitus  si' .  Qui  iia  meruin  pro  oiii- 

nium  salute  sollicilus  sit.  Omnes  enim  sua  quoirunt. 

^  enim  in  Ecclesia  Cbrisii  luna,  pra^icr  Pauluin 

aposioluro  et  Timoiheum  eral,  qui  germane  degrege 

^iliciius  essol;  sed  conligerai  ui  iHo  tempore  qiio 

Tiiiioiheum  misii,  circa  se  al.uiu  de  filiis  non  babc- 


tile.  Videte  canes,  Contra  Evangelium  latrantes.  Hinc 
jain  conlra  pseudoaposiolos.  Videie  maio$  operario$, 
Quidquid  nos  xdificamus,  destruere  conantur.  Videte 
(*onci<tonem.Concisioisla,  non  circumcisio.  l!9o$  enim 
$umus  circumciaio.  Nos  surous  veri  Jud»i,  quia  noii 
uiiiu<  mcuiliri  pellem,  scd  loiius  cartiis  simul  viii  i 
ainpuiavimus.  Qui  spiritu  Deo  servimus.  Qui  secun- 
dum  JfTcmiiim  cordis  prxputium  circumcidimiis.  Et 
gloriamur  in  Christo  Jesu^  et  uon  in  carne  fiducfam 
iinbetiies,  Cujus  lide  so!a  jii»>iincaii  sumos,  noo  cir-. 
cumcisione  carn:ili.  Quanqtiam  ego  habeam  confiden* 
liam  et  in  carne.  Nc  quis  puiei  me  boc  ideo  diccre» 
qiinsi  ego  gloriaiidi  iion  habcam  causam,  et  idcirco 
gloiier.  Si  q^tis^alius  videtn-  confidere  in  carne^  ego 


'•  l,  sed  merceiiarii  cum  iilo  esscnl,  id  esi,  sua  qu.x-  D  magis^  circumcisus  octava  die.  Quia  forle  allqui  ex 


'^ni*».  Sua  qnxrunt  commoda  vei  quielem,  nol'  n  e- 
P^^  aliorum  iribulari  salule.  Non  quce  sunt  Chisi 
•*<■««.  Experimentum  autem  ejus  cognoscite,  Qui  pro 
••Inte  omiiium  nec  roori  recusavit.  Quoniam  sicut 
P'*tri  fiUus  mecum  servivit  in  Eiangeiio.  Secunduiii 
'^tiiincro,  proptcr  homiuera  factus  csi  usque  ad 
•^»or;em  obediens  ;  et  aliler  :  Sic  servivii  tanquam 
^to  eimi  caruaJiier  geui|  sscji.  llunc  igitur  spero 
•*«  mittere  mox  ut  videro  quce  circa  me  sunt  :  confido 
^^tm  in  Domino^  quoni  m  et  ipse  veniam  ad  vos  cito, 
^uia  iDOdo  adbuc  incertus  suro,  qtii  de  Timoiheo  lo- 
*|iHir.  Piecesiorium  autem  existimati.  Nccessarium 
^Qbis.  Epapkrodilum  'ratrem^et  cooveratorem.  Pr(»pier 


illis  |»ro-elyii  erani.  Ex  gcnere  Israei,  de  Iribu  Denja" 
tum,  Hebrceus  ex  Ihbrwis.  Qirc  scmper  fuit  eum  Jiida 
conjuncli.  Sectmdum  ieijem  Pharisasus.  Legisperiios. 
Secutidum  (emulationetn  pers,quens  Ecciesiam  Dei, 
Tautani  rcmulai  oncm  habui  et  legis  amorein,  nt 
cilaMi  Eccle^io!  Dei  persocutor  cxistcroro.  Secundum 
justiiium  quce  in  iege  est.  Oiiinium  ju$ti(icalionuin  ct 
{:\vviii\\\m\Ar\\\\\.ConversatussinequereLiy  cic.  Implehain 
Irgeio,  pra  ler  lioctanlutn,c|ulanoncredebaniCiiridi«s 
quoin  lex  priMiiiscral;  prior  fui  in  ofnnibus  in  qui))ii« 
itli  giori  fntiir,  sed  qtiia  hoc  iempore  illa  non  valerc 
cogiiovi,  idco  ea  lanquam  deirimenla  baieo,  ei  nul- 
lius  nioin^nii  duco.  Poiuii  euim  esec  iDtos  in  alla- 


cs,- 


PRIMASII  ADRUMETANI  CPrSC. 


€5r. 


cuoiiibus  pravis  prxvaricalorkgis  ct  inmcn  conspi-  A  Inns  ad  po:iora  fcstino  :  sive  legcm  oMivlscetHi  t*l 


cua  opera  legis  iinplere,  vol  im  re  Iioittiiiuin,  vel 
ipsiu«  Dei,  sed  p<Bnae  formidine,  non  dileciiottc  ei 
delectaiione  jusiiiiae.  Nam  profecto  in  ipsa  inlus  vo- 
lunlate  peccat,  qui  non  Toluntaie,  scd  timore  non 
fieccat,  iu  qulhus  interiorilHis  siiis  falein  sc  fui^se 
sciens,  quibus  8e  vilam  pulabal  acquirere.  Wxv^  in- 
quit,  propter  Chri^tnm  tanquaiu  impediinejiia  ahjcci. 
Ad  comparaiionem  inventi  auri  contemiiilur  a^ra- 
menlum,  quaiiivis  utrumque  sit  ei  suo  rempore  ne- 
cessarium.  Tunc  erii  apud  homines  eminens  Christi 
scientia,  quaiido  fuerit  ah  eo  propter  Clir  slum  mon- 
dus  cuntempius.  Oinnia  cxTenionialia  legis  projecl. 
iSiercora  ciborum  suiit  reliquise  et  rerum  quond.im 
utiiittin  purgamenta.  Vi  Chrisium  lucrifacianu  ei  inve- 


perfecta  GTangelii  praecepla  me  extendo.  heruquor^ 
ad  brObium  iuperrnB  voeationh  Dei  in  Chrtito  Jesi, 
Quod  perfertui  Chrisius  promisit  i:i  coelis.  Quiemmiue 
ergo  porfeeii^  hoe  $en'iamus.  Qiiicunque  perfeclos  esi, 
hoc  sential^  Teiera  ohlivisrendai  el  nova  seclanda  : 
qiiia  perfccti  debcn  esse  discipuli  ChrisU.  E>t  ergo 
iiunc  imperfecia  peifec  io  ;  nam  in  futuro  efll  pef- 
fecta.  In  aliqua  rc  orit  perfectus  :  sed  in  iliqaa  im- 
perfectus*Ve'ut  sit  jam  si  aliqois  sapicnlix  perfectiH 
auditor,  cujus  nomlum  ^it  perfectns  ei  doctor.  Pctest 
esse  perrectus  ut  diligat  inlinicos,  qui  nondum  e<t 
perfectus,  ot  suflferat.  Ct  qoi  peifec  us  est  in  eo  qnnd 
omnes  homiues  diligit,  (;uippe  qui  eiiam  ad  inimito- 
rum  dilectionem   pervencrit,   qu.i*riiur  ulrum  jan 


niar  in  iilo.  Ct  Cliristum  habeain  caput,  et  manens  B  sit  in  ipsa  dilectionc  perreclu$,  id  est «  ulrnm  quoi 


in  eo  ejus  roembrum  inveniar.  JSon  habens  meam  ju- 
stitiam  qucf  ex  lege  est.  Meo  lab  re  qua^sitam,  quasi 
ualuraiem  ,vei  legalem.  Sed  iUam  qux  ex  pdc  est 
Christi.  Sed  ilUm  qus  pr«  prie  a  Deo  per  solain  fidem 
Clirisli,  quam  ipse  donavit,  collata  est.  Qu(b  ex  Deo 
tsl  jnstiiia  in  fide  ad  cognoscendum  iUum.  Qiii  hoc 
aguoscit,  satis  agt,  i»e  sibi  aliquid  arrogel,  ot  id 
«tuod  ei  ex  gralia  Dei  donaiuin  cst,  ille  vel  legi  tii- 
biiat  vei  nalune,  sed  Deo  suli,  cujns  donum  esi,  de- 
^tet.  £i  virtulem  resurreciionis  ejus.  Ut  cngnoscam 
1  erfecte  bcneficium  et  vim  rcsurreclionis  illius,  quia 
ideo  re-urrexit,  ut  nos  simiiiter  resurgamus.  Et  so- 
cielatem  passionum  itUus^  configuratus  morti  ejus,  Si 
eiitm  compaiimur,  et  convivemus.  Si  quo  modo  oc- 


diligit,  tantnm  diligat  quantom  il)e.  IncommiAsbirit 
regula  veriiaiis  diHgendos  csse  (raseribit :  ut  ostea- 
dcrct  Si^cundum  istius  vit2C  modom  esse  quamdai^ 
p  rfeciionein,  eique  perfectioni  hoc  qnoque  depulan, 
si  se  qiiisqiie  noverit  iiondum  esse  peffectum  :  qaii 
iii  isla  vita  [terfectam  perfectionem  non  habet  qais, 
quia  C)ro  concopiscit  adversos  spiritum.  Hie  ergo 
praecejttum  est,  ut  desideriis  peccaii  non  obediami». 
Ibi  eril,  ut  desidei  ia  peccati  non  Iiabeamus;  tonc  enin 
ei  secundum  hanc  infirniitatem  pro  suo  modulo  pe^ 
fecta  in  hoc  saeculo.Ista  prirva  Jiistitia,  qiiaudo  etitai 
quid  sibi  dcsit ,  inlelliglt.  Ideo^iue  Aptistolus  et  im- 
perfectum  pcrfectum  se  dicit :  iiiiperfectum  sciHeel 
cogilando  quaniom  illi  ad  jusiitiam  desit,  cujiisple- 


f  MjTani  ad  reeurrectionem^  quce  est  ex  mortuis,  Ad  G  niludinem  adhuc  esuril ;  perfecluin  autem,  quod  et 


p  rfecioruin  resurrectionem,  non  ad  iilam  quaro  etian 
iiiviii  habebunt.  Nonquod  jam  acceperim.  Perfectio- 
«lem,  quia  fliiis  iiondum  advenit.  Aut  jam  perfectus 
«tui.  Adhuc  debac  perrectione  etde  tali  rcsurrectione 
4lemc  incertus  suro,quia  est  perfeciio  alia  post  hanc 
vilam  :  illud  perfectum  de  quo  dicit  ad  Corinthios  : 
iMiin  venerit  quod  perfecturo  est,  et  alibi :  Donecoc- 
lurramus  omnes  in  unitatem  fid>l,  et  sgnitionem 
Filii  Dei,  in  virum  perfecliun,  ei  reliqua,  quia  in  hoc 
iiiundo  pcisiius  veram  perfectionem  nullus  habct, 
quia  ipse  diiit :  Yidemus  nunc  per  specuium,  et  re- 
iiqua.  Pcrfecius  siiii :  qiiantum  ad  perfeclionem  qus 
in  iiat*  vita  haberi  poiest  a  sanciis,  perfectus  fuit ; 
4|iiaiitiHu  vero  ad  illain  peifectionem  periinel,  qtiae 


suam  Imperfectionem  non  erubcscit.  Si  perfecte  cor- 
rimus,  hoc  saptamus,  quod  nondum  perfecti  sumitt, 
ut  illic  pernciamur,  qiiod  perfecte  adhuc  currimos: 
ut  cum  veiiertt  quod  perfectum  est,  desiruatur  qaod 
ex  parle  e^t.  Et  si  quid  aliter  sapiiis,  Sl  qiiid  vobls 
alia  ratione  Dcus  revelavit :  atilcr,  non  aliud ,  hoe 
est,  alio  scnso.  Et  hoc  vobis  Deus  reveiabit,  Eiiamsi 
quid  uiinu>  perfecte  sapiiis,  humilitcr  exspecta'e,  et 
a  Deo  poscile.  Ipse  potest  revelare  ambulantiby»  el 
perficientibus  in  vla  recl%  fidei.  Verumtamem  ad  quod 
pervenimus,  Ad  pcrfcclioneiii  Novi  TestamentL  Ui 
idem  sapiamus.  Idem,  licet  aliter  dsseratur.  El  in 
eadem  maneamus  regula,  Non  enim  scite  sufncit 
sine  faciii.  imiatores  fnei  estote,  fratres.   Me  iinit:i- 


lerit  posl  resurreclionem,  imperreciiis.  Kt  ideo  hic  ^  iuifii,  non  pseudoapostoh  s.  Et  observate  eos  qm  ita 


quamdam  inipcrfectani  pcrfeciioucm  liabuissc  intel- 
iJigendiis  est :  quia  pcr  fiJcm,  non  |er  speciem,  et 
|)er  i>peculuin,  non  facie  ad  faciem  videbat.  Sequor 
MWem  si  comprehendam  in  qno  el  comprehensus  sum 
uChtisto.  Sic  in|>rchendain  nierilum  apo.^tolatus,  in 
i)uo  apostobtti  a  Christo  suin  coinpreheiisus.  Fra- 
ires^  cgc  we  uon  arbiiror.  Se  huiiiiliaiido  oniiiitms 
g  oriuiii  lulit,  ct  provocai  »d  profeclnm.  Comprehen- 
diase.Tuuc  cerlus  ero, quaiido  finis  adveneiit.  (Jnum 
auiem.Porro  unum  est  iiecessai  ium.  Qua^guidem  retro 
jMii/  obUvisccns :  ad  ea  vero  quce  sunt  inter.ora  exten- 
iwnsme  ad  (ie<lina/tiiii. Ilocsokjm  scio,quiadono  Dei 
4juoiidi.»  Droficio.  ci  pracic  ituin  laborcin  non  coinpu- 


ambulant,  sicut  haietis  formam  nostram,  Dupliriler 
diciiur  oliservari,  vel  ad  imitandum,  ut  bic  ;  vel  ad 
cavendum ,  ut  :.d  Rdroanos  ait :  Observate  qui  dit- 
sensioncs  et  ofTendicuta  f^ciunt.  MuUi  enim  antbu' 
laut,  quos  scepe  dicebam  vobis.  De  pseudoaposiolis, 
qui  spem  passionisChristi,per  qiiam  peccala  dlmisaa 
siiiit,  tolleiiles,  in  I»gis  caeremoniis  coll  cahanl.  Po- 
lesi  de  Jovinianistis  accipl,  qui  cniciaiom  corpoiis 
in  epulas  et  Inxuriam  converterunl.  Nunc  aafeiii  ec 
fltns  dico,  inmicos  erucis  Christi,  quorum  /ftils  er?l  fn- 
teritus.  Noianduin  qiiod  alfeciu  etiam  inliniconnii 
salutem  optet.  Quorum  Deus  venier  est.  Qoi  se  ptnaRt 
in  lioc.  Deo  servirc,  si  epuleiituf.  Et  gtoria  tnconfk^ 


C37  IN  EPISTOLAM  AD.PIllLlPPtNSES  COMMENTARIA.  CTA 

$ione  ipsorum^  lo  circumci»ioiie  iiiciiibri  pud  iidi.  A  liotiein.  Ei  vidistis  in  me,  Oculis.  Uwc  agiie^  el  beu$ 
QmiUrrena  sapiunt.  Noslra  autem  eonver$atio  in  cceiis  pacii  erit  vobiscum,  Tiific  Deus  pacls  erit  vi  bi^ciini. 
ftf.  Uoc  iion  polcsl  dicere  qui  terrcnis  vitiis  manci-  si  fiieriiis  is(a  se  laii.  GaviiUi  sum  autem  in  Domino 
patus  esl.  (Jnde  etiam  Salvatorem  ex^peetamus  Domi-     vehcmenter,  quoniam  tandem  aliqnando  reporuistis  pro 

me  sentire  sicut  el  sentiebafis.  Iterum  fli)rnistis  flure 

boni  operis,  qoem  non  oblivin  arefccerat,  sed  occu- 

patio  imi^edierat.  Occupati  autcm  eralis  :  non  quoii  ■ 

propler  penuriam  dico.  Non  p  opler  mcaiii  p<>ouria«n, 

«ed  projler  vestrum  fniciuni  dico  m«*  gavisnm.  Ego 

enim  didiei,  in  quibut  sum  sugieiens,  esse,  A  Clirisiu 

oinnia  aquaMter  ferre  suro  dociu».  Scio  et  humiliari^ 

$cio  ei  abumdare  ^ubique  et  in  omnibKsinttittttns  Mini,  et 

satrari^  €t  esurire,  et  abundare,  et  penuriam  pati,  Ui  noc 

abundanil.i  extoliar,  iiec  Trangar  iiiopia.  Omma  pos 

sum  in  eo   qui  me  confortat.  Dstm  Jitelligentiam  , 

B  quare  sciat  ei  Liiniiliari,  e(  abundarcy  dum  dicit : 

Oiniiia  possum  in  eo  qui  confortat  me,  dum  sibi 

iiiliil  trlbuit,  sed  et  quolidianum  adjuioriura  impln- 

rat  (it  possil  ejus  iiuplere  pracepia.  Verumtumen 

benefeeistis  eommunicantes  tribulationimeig.fioueMM 

debuit  mea  aeqoanimius  vesiram  impedire  merce- 

dein.  Sci:is  autem  et  vos,  Philippenses,  quod  in  prin' 

cipio  Evaugclii  quando  profectus  sum  a  Macedonia, 

Qui  I  V08  bolos,  a  quibus  neceisaria  acciperemus,  cle- 

giinus,  fidelores  vos  omnibiis  judi  aotes.iVuntt  m/Ai 

Ecclesia  communicavit  in  ratione  dati  et  arcepii,  hi$s 

vos  soli.  Illi  datl,  ego  accepii :  sive  dantes  oarn:ilia, 

accepcrunt  spiritalia.  Quia  tt  Thessalonicam  semel  ei. 

bis  in  usum  mihi  misistis.  Nun  sulum  Corinthiim,. 

sed   etiam  Tliessalpnicain  transinisi^is.  Non  quia 

nlfiii  et  David  et  Dominus.  Caudete  in  Domino  sem-  G  quairo  dutum,  sed  requiro  fructum  abundantem  in  ra- 

fMf.Quia  in  saeculo  gaudium  non  babetis,  sed  pres- 

smm.  itemm  dicOf  gaudete.  Repetit  ut  conrirme'. 

ModeMa  estranola  sit  omnibus  hominibus,  Et  Juduiis, 

«t  geBiibus  :  sed  et  omnibus  qut  vos  tribulant.  Oo- 

'wmmut  prope  ezt^  nikil  soUiciti  sitis,  Videte  si  quid 

«lee»l  vobis,  buII  e  co^itare  quid  manducetis,  aut 

w|ulil  iBduamini.  Sive  Doniinus  prope  esl  ad  liberan- 

mhntk :  oolite  iimere  persequentes.  Juxta  est  ciiim 

Somious  bis  qul  tribulaco  sunt  corde.  Sed  in  omm 

^Brafione,  ef  obsecratione^  cum  gratiarum  actione^  peti- 

VitiKt  vestras  innotescantaffhd  Deum,  Non  cum  muimii- 

v-atibne  atque  trisiitJa.  Tunc  digna  Deo  erit  vestia 

aratio,  si  pro  omnibiis  qux  patinr.ni  graltas  referaiis, 

fli&icat  apo  tolf  faciebanl.  El  pax  Dei ,  qua:  exsuperat 


ifiosfnmi  /fssm-CMsftim.Qniestcapnt  oostrum. 
Qus  refarmabis  f^fie  knnuiitatit  not  rir,  eonfigura^ 
tefn  corpcri  claritatit  tuce,  Sic  ut  itrjLflguravit  in  moiile, 
enui  nnum  ex  viventibus  et  unum  ex  mortuis  clari- 
tatl  sni  corporis  contigiiral,  cxemplum  resurrectio- 
uis  osteodeos.  Secundum  operationem  qua  possit  eiiam 
tubjicere  sibi  omnia,  Sive  sectuidum  banc  virtiiteiii 
elLim  boc  1111  po^sibilc  est,  qua  sibi  cui.cta  siihjecit. 
Cap.  i^i  Itaqae,  fratres  mei  charissimi  et  debideratis- 
timi,  Plus  caeteris,  quia  perfecUores.  Caudium  et  co- 
Tona  mea.  Per  vos  enim  siim  coronaiidus  et  remunc- 
randus.  Sie  state  in  Domtfio,  charissimi,  Quomodo  su- 
perlus  dixi,  iii  sola  Clirisii  fide  spem  poiientes  et  iii 
conversatioiie  coelest:.  Evodiam  rogo  et  Syntychem 
deprecor.  Mulieres  erant  scientiam  habentes,  qiias 
siuitliier  scntire  comnionet  ei  bortaiur.  Idpsum  sa 
pere  ia  Domino.  Idipsum  quod  dixi.  Etiam  rogo  et  te, 
Cermane  eompar,  adjuva  Ulas,  Germanus  noinen  bo  • 
miois  e^i,  compar  officii.  Qwe  mecum  laboraverunt 
tn  Euangelio.  Liaboraveruiitfiion  viros,  sed  feminas 
dieit,  oec  in  e  clesia,  sed  In  domo  docentes.  Cum 
QeimenU  ei  eceterit  adjuioribus  mets.  Clemeos  ex 
philneopho  magnae  doctrinae  vir,  qui  Romae  episco- 
pos  fuit.  Quorum  nomina  sunt  in  Ubro  vitce^.  Ne  mo- 
lesle  ferant,  se  in  bac  Episiola  nou  scriptos,  cum  in 
Ubro  V  tas  sint  scripli,  cujus  libri  eti  im  Moyses  me- 


liOR<  vestra,  Supcrabundans  frucfus  orationis  cuiii 
s:inctis  eiiam  absentibus  liiinisiratur  datum,  est  res 
ipsa  quam  das  :  fructus  autcm,  boiia  et  recta  voluii- 
Us  datoris  :  itl  quod  (ribiiit,  propter  Doniinuin  tri- 
lu.it ,  veluli  qni  suscipit  propheta  <>  In  noniine  pro- 
phetae,  et  justuin  in  nomine  j  sti,  mercedem  pro- 
phelae  et  justi  suscipiat.  Ilabeo  autem  omnia^  et 
abundo^  repletus  tum,  acceptis  ab  Epaphrodilo  quoe 
nusistis,  pDvocat  illos  ad  simite  opiis  laiidando  et 
g-atias  referendo.  In  odorem  suavitalis.  Odor  suavi- 
ratlsiion  in  «e  oblata,  sed  in  memis  devo:ioiie  con- 
.«isiit,  sicut  sacriflcium  Noe  grate  Deus  desciibitur 
<»dorani«,c«m  ipse  po-imodiim  d  cit,se  iiec  carnib«is. 
nec  sanguine  auiinaliuni  delectari.  Bostiam  acc»ytam^ 
\em  tet.tum.  Quai  malos  sustinet  et  ingratos :  vcl  ^  p!acentem  Deo,   Noiaiidum  qncd  eleemosyna  hosti^k 


■mi  Cbrisii,  qua  pro  p*  rsequentibiis  urabat,  recogi- 
m^aomnem  nieniem  foriosam  exsu,erat  et  inclinat. 
Crowarfiiir  eorda  testra  et  inteUigentias  vestras ,  in 
^^^sto  Jesu,  Ista  corda  et  intetligentlas  vi'blr;is  iii 
^^emplo Cbrisii  cos(odia(.  De  caHero^  fratrcs^ quacnn' 
^^  tunt  tera^  qumcunque  pudica^  queecunque  justu, 
V^Ccm^foe  tancta,  Ad  extreiniim,  ul  omnia  hro\i(cr 
**"^m.  U^cunque  amabiUa,  qua'cunque  bono!  fanue, 
"^h  oinols  oatura  huinaiia  novit  dtligere  et  laudarc 
2^d  boooro  esi.  Si  qua  vtrliii,  st  qua  laus  toleruntix^ 
^c  cogitale,  Meditamiui  oibilque  aliud  coi;ilelis.  Quce 
^^'cijiff.  Verbo  vel  exemplo.  Et  accepistis.  Dono 
^^tiaBChris»i».  Etaudistis,  Aur.bus  ba?c  per  prajJica- 


appellatur,  et  sicut  a  sanctis  ohlata,  est  acrcpta,  iia 
ab  his  q'>i  in  pecca(o  duraverunt  data,  reprobatur. 
Deus  autem  mcus  impleat  omne  desiderium  vesirum.. 
Qnia  ut  perfecti  malum  desidcrare  non  crcdehaniufv 
Secundum  divitias  su  ts  in  gtoria*in  Chrisio  Jesu :  Deo* 
autem  et  Patri  nostro  gloria  in  tcecula  scecuhrum^, 
Amen,  Quod  secundum  diviiias  Del,  ad  gloriam  pt  iw 
tinet  Chrisli.  Satutate  omnem  snnctum  in  Christo  JesU; 
Satutant  vos  qni  mecum  »unt  fratres,  Salutant  vos  om- 
nes  sancli,  Graiit  ergo  sancii,  quos  solus  vult  salutarl: 
prae  cscteris,  quos  e  iam  lii  omnibus  Epistolis  nonn-^ 
navii  :  cnpitalia  non  babui>se  peccab  intelligondi 
sunt.  Nam  quis  tinv  peccato?  Sed  el  Scriptura  linpii-* 


b:9 


rniMASU  ADRUMCTAM  EPlSC. 


Cttf 


titum  frequenler  appellai.  Maxime  atttem  qui  de  Ca-  A  vel  iii  fide  pcrsisiereiit,  vd  flilucialius  prafdicareM, 
torts  domQ  «mrI.  Graiia  Domini  Je$u  Chiiai  cum  ipt-  quando  audiebant'  etiam  de  officio  Caesaris  mullof 
riiu  vestro.  Aimh,  Ut  eos  cunfortaret,  et  iili  liberius      fut8i>e  conversos. 


AD  THESSALONICENSES  EPISTOLA  PRIMA. 


ARGUMCNTLII. 

Thessalonicenses  $unt  Macedonci.  Binc  Christo  Jesu 
accepto  verbo  verilatis  perstiterunt  in  ^de^  eiiam  in 
perte  utione  civium  suorum.  Praterea nec  rtceperuni 
falsos  apostolos^  nec  ea  quas  a  falsis  apostolis  dieo- 
bmitur,  Hos  coU^udat  Aposiolus^  scribenstisabAlhe» 
ittt ,  per  Tycldcum  diaeonem  et  Onesimum  aco- 
Ifftum. 

ChVtsT  FRiMUM.  Pauluf,  ct  SHvanui,  et  Timothens 
Eutesia  Thessalonicenhium,  Ver  Stlvantim  ei  1  imo- 


tRMs  ad  vos.  Et  noslrae  constanii»»  et  Tesire  coove^ 
sattonis  opinio  omnibus  nou  est.  Et  quomodu  cou- 
versi  euis  ad  Deum  a  simuUicris^  servhre  Deo  v.to  et 
verOf  el  exspectare  FiUum  ejus  de  ealis  quem  suscita- 
vit  ex  moriuis  Jesum.  Notandum  dici  conversos  ad 
Ditniinuui  ab  idolis,  non  soluin  autem ,  sed  et  cr^ 
denies  saspe  in  propbetis  dicuniur  converii  debere 
a  malitia  ad  fldem  Dei.  Qui  eripuil  nos  abjra  ves- 
tura,  Gratia  et  niisericordia  sua  ab  ira  nos  joJicii 


tlieum,  non  snlum  hi«,  sOil  eiiam  Corinthiis  cum  B  liberaTit ,  quia  Jam  habetuos  io  spe  libertaleoi  repa- 
Aposlolo  Yerbuin  Dei  fuerat  nuttliatum  ,  sicui  ipse      rari  per  baptismum. 


ait  in  secunda :  Prr  iue,  et  Silvanumy  et  Timolheum. 
in  Deo  Patre^  ei  Domino  Jesu  Christo,  gra  ia  vobis  et 
pax,  PraBposterato  ordine  anie  dicit  in  Deo  Patre, 
eiCbristo  Jesu,  et  sic  ([ratia  vobis  et  pa\.  Gratias 
agimus  Deo  seotper  pro  omnibus  vobiSf  memoriam  ve- 
stri  facientes,  Pro  uniniltus,  quia  oronium  nobis  grata 
nieiiioria  t  st.  In  orationibus  nostris  sine  intermissione, 
Non  impediaris  orare  seniper.  Memores  operis  fidei 
vesirte,  et  luboris  ei  iharitatis,  Non  sol.us  fidei,  nec 
ifi  solo  vetbo  laboris  ei  cbaritaiis,  sed  in  re.  Et  sus- 
tinentice  spei  Domini  nostri  Jesu  Chrisii.  Omnis  siis 
lincntia  pri»ptcr  spem.  Ante  Deum  et  Putrem  nonrunu 
Non  :iiitc  iiomines.  Scientes^  fralres  dHecti,  a  Deo  ele- 


Cap.  II.  Nam  ipsi  scitis^  fratres,  introitum  nos  nm 
ad  vo<,  quia  non  inarUs  fuit^  »ed  ante  passi^  ei  conts- 
meliis  afftcii,  Non  est  inanis  serino.  qui  firmai.r 
c«>n>ianli.i  passioiiid.  Sicui  scitis,  in  Philii>pis,  /!</«• 
ciam  habuimus  in  Domino  nostro  toqui  ad  vos  EvM' 
gelium  Dti,  Qtiia  aliquanti  vesiruji  %ideruht  m 
Philipi»is  pas>os  non  esp.ivisse  iribulaiionejt,  bcc 
predicare  cessasse.  Iit  mM7a  sottlcitudine,  Noo  b«- 
gligenter,  nec  transiiorie.  Kxhortatio  enim  ifostra,  Ideo 
iion  lerreinur.  Non  de  errore,  Ernti  quicuiique  pu- 
lat  vel  ducei  malos  rcgiiare  cum  Chrisio  :  Nolite 
crrare,  fie.|ue  foriiicarii  itcque  adulieriy  otc.  Nequs 
de  immundiiia,  Quomodo  Joviniaoi  doclrini.  Sequ0 


ctionem  vestram,  Kx  hoc  cognoscimus  vos  ver^a  Deo  C  in  dolo,  Conira  conscieniiam  loquentes  aiqoe  soa> 


c^se  electos,  q.  ia  reales  esiis.  Noiaudum  quia  c!c<  ii 
siint  potius  quani  elegeruiit.  Quia  Evangel  um  nostrum 
tton  fuit  ad  vos  in  scrmone  tanlum,  Quia  iiec  nu^Jilur 
tantuin,  sed  elium  opiis  appaiuii.  Sed  et  in  virtute, 
et  m  Spiritu  sancto,  Quein  acc^pislis.  £l  tn  pleniiU' 
dine  multa,  rerreciioiiis  v.slru;,  sive  abundantix 
•lostrae.  Sicut  scitis  quules  fuerimus  in  tobis  propier 
vos.  Eiiaiii  a  Itcitis  abatinuimus.  Ei  vos  imitatores 
vostri  fucti  estis^  et  Domini  excipientei  verbum,  Pcr 
passionein  suscipientes  verbutn,  sicut  et  nos  et  Do- 
iitiuus  praedicavimos./n  tribulaiione  muUa,  Quod  vix 
e\cipiiur  in  qutete.  Cunt  gaudio  Spiritus  sancti,  Hoc 
est  veregaudere  in  Spititu  sancio,  sicut  apostoli, qui 
ibant  gaiidentes,  quia  digni  habtii  sunt  pati  coniunte- 


denles\  Sed  sicut  probati  sumw  a  Doo^  ui  creder,utr 
nobit  Evangelum^  ita  loqumMr,  Integre  loqaimor, 
quasl  a  Deo  probaii,  qui  omuium  ntenles  jiovit,  ei 
ab  ipso  in  boc  officio  de.«tioaii.  xVoji  quasi  homimbus 
p!acentes,  sed  Deo,  qui  probai  corda  nostra.  Qu«  blU 
possunt.  Neque  enim  aliquando  fuiiKus  in  ^momg 
adulationis,  sicui  uitis;  neque  in  occasione  avariiimt 
Deus  teslis  est;  nec  queerentes  ab  hominibus  gloriam^ 
neque  a  vobiSj  neque  ab  aliit.  S  cut  qui«  h><uiii«ib.ts 
placent,  infirmis  omnia  qutc  desideraut  conccd«riiU:»« 
ei  e.  rum  mortem  noii  curaotes.  Oinnis  qui  adulatnr» 
atii  propter  avaiitiam  vel  gloriam  adulatur.  lUe  ergo 
\  robatur  proptcr  Deum  loqui ,  qui  isia  non  quwiu 
Cum  possemus  oneri  esse  ut  Christi  apostoti,  Cum  pos-> 


liaiii  pronomino  Chrisli./<a  ui  facti  sitis  formaomni'  ^  siinus  vus  vel  in  hoc  gravare,  quod  nobis  Deus  or 


bus  credeutibus  in  Mocedonia  et  in  Achaia,  Pcrfecto- 
rtiitt  e  t  formam  ciedeotib  iS  exltibere :  vestro  exem- 
plo  omites  suni  prov^icali.  A  vobis  enim  diffamatus  esi 
termo  Dei.  Naiura  famae  hxc  est,  ut  sive  bonuin, 
sive  nialum  nuntians,  ubique  discurrat.  Non  sotum 
in  Macedon.a  et  in  Achaia,  sed  in  omni  loco.  in  quo- 
1  iiui  pcne  confinio  esi  Thessalonica.  Eides  vestra  qum 
est  in  Deum,  profecia  est.  Ab  idolis  ad  Doitiiiuin  con- 
versa.  Ita  ut  non  sit  nohis  necesse  quiJquaiu  loqui,  lia 
111  nobis  iiicipienlibus  aiiquid  de  vobis  ad  e  runi  a:di- 
ficaiiunom  loqui,  ipsi  opiinic  scire  se  d;c:uit^  Jpi 
«MJm  dc  nvbis  annunlian^  r^unten  intr.AturA   hcbucri' 


din.ivit.  Sed  facii  sumus  parvuli  in  mMo  vestnum. 
lliimilianles  nos  ei  oec  debitum  quxientes  boooreoi. 
Tanquam  si  nutrix  foieat  fHios  suos,  Humilians  to, 
ei  in  oinnibus  parvulo  coaequans,  ut  i!luin  id  oaajon, 
sua  imitalione  perducai.  Nain  ei  in  liogua  balbutil, 
ci  parutn  edit ,  ejl  cum  eo  lente  ainbtiiat ,  ui  oonsoo- 
scai.  Ita  desiderantes  vos  cupide  vo!ebamu$  tmdere 
vobis.  Vos  pruficere.  Non  solum  Evangelium  Dei^  sed 
e:iam  animas  nostras,  Sicui  nutrix  seiisum  perfedio- 
n  s  sux  in  parvulum  vuli  transfiiudere»  ui  ei  sii  si- 
niilis.  Quoniam  charissimi  nobis  fadi  esiss,  PropM 
fiJein  ^estram.  Memoresenim  facti  estis^  fratrts^  fo^ 


fil  IN  FTISTOLAH  l  AD  TIIESSALONICENSKS  COMMEM.\H!A.  6il 

tori»  no.'»ri.  L  ib  res  maniiuiii  excrccbat  noctibiis,  \  $pes.  Utiac  noa  delineat :  Aui  gaudium,  cut  ccroaa 


faiigAtinnein  veibi  diebus.  Nain  si  semper  operaba^ 
ivr,  quando  doccbat?  Et  fatigaiionis^  nocte  et  die  ope- 
runtes»  Apud  hos,  ei  CorinilHos,  et  Cphcsios  labora- 
vii,  quibiis  occaFionem  auferre  cupiebai  vel  acci- 
p  en«Ii  Tel  detrahendL  Ne  quem  vearum  gravaremus, 
fTirdicavimui  in  vobis  Evangelium  Dei,  IIoc  cs( ,  ciim 
possintiis  oneri  esse,  quod  superiiis  dixeraL  Voi  testit 
eiiii  et  Deut.  Sicul  Saniuel  populo  diiit.  Quam  saucie 
el  juBte  et  nne  quere!a.  Ne  vobis  ullom  ofTensioiieiii 
dnreroiis.  Vobis  qmi  credidi$'is  adfuimus.  Non  iiicre- 
diilis.  ^icut  scitis^  q':aliter  unumquemque  veptru  n  tau' 
quam  pater  filios  deprecantes  vo».  Parvulum  ut  nulrix, 
proficienlem  jam  ut  paier  iii^tituil.  Et  comolantes^ 
tesiificati  sumus.  In  tribulatione  consolali  sumus  pro- 


glurics?  Nonne  tos  unte  Dominum  nostrum  Jesnm 
Christum  estis  in  adrentu  cjhs?  Voscnimcstis  glor a 
nostra^  et  gaudium.  Boni  niagi>tri  omiiem  spem,  eC 
gaudiiiin,etcoronani  in  perrcctiunediscen.iuin  ponunt. 
Cap.  III.  Propii  r  quod  non  sustinentes  ampUus.  Ne  • 
mnem  nostrum  ad  vos  veuire,  tt  consoiari  vos  de 
no^is,  et  iiieo  .solIiciluJine  turqueliamur.  Placuit 
nobis  remnmre  Athenis,  solis.  Maluimus  soli  re>iu'i« 
nere,  q  inni  nescire  quid  agcretis.  Et  misimus  7i- 
motheum  fratrem  nohtrum.  Quomodo  smul  scripsii 
si  iiii^sus  cs  ?  sed  hic  ractiiin  ante  refert,  et  reo* 
piltil;)t.  Et  minisirum  Dei  in  Evangdio  Christi,  Adju-' 
tores  firo  di  cipulis  etiam  vulgo  dicuntiir.  Ad  eou' 
fortandos  vos,  et  eihortaudos  pro  fide  vtstra.  Qu  a 


miss'»  Christi.  Vt  ambularetis  digne  D:o.  Digne  Deo  B  j»"»  fi*Jem  recepistis  ,  t;imum  conlirmari  opus  habe- 


aiiibolat  qui  niliil  Deo  agit  indignum.  Qtii  vocavit 
w>s  in  suum  regnum  t  gloriam.  Quod  non  nisi  GdeliS 
posftdehunt,  qiiibus  dicitur:  Venife,  benelicti.  Idco 
et  nos  gr  tias  agiinus  Deo  sine  inlermssione :  quoniam 
ciun  accepisseiis  a  nobis  verbum  auditus  Dei.  Quod 
prirootn  de  Deo  aiidistis,  sive  iit  audirelis  Deum  : 
Avcepii^li  illud^  non  ut  verbum  hominum,  sed,  sicut  e&t 
vere^  verbum  Dei.  Ut  verbum  hoiiiinom  qui  contem- 
n't ;  vos  aulem  ila  credidistis,  ut  ab  ipso  Deo  vos 


tis.  Vt  nemo  moveatur  in  tribulationibus  isiis.  Nuii 
dico  omnes ,  sed  ne  vel  ali(|ui.  Ipsi  enim  scids.  Ni»ii 
ergo  moveri  ac  mirari  dcbets,  scie:itcd  nos  alilcr 
tiraiisire  non  po.-ise.  Quod  in  hoc  positi  sumus.  X 
Christo,  qui  dixil :  Ccce  ego  niil  o  vos  sicut  agncs 
iotcr  lupos,  et  mulla  ali.i.  Nam  et  cum  apud  vos  es- 
semus^  prasJicabamus  vobis  pishuros  nos  iribulatioms. 
sicut  tt  factum  est^  et  scitis  :  propt  rea  ei  ego  ampHui 
n^in  sustinens  migi  ad  cognoscenJam  fidem  vesiram,  Ul 


aiidire  pataretis.  Qui'  operatuf  in  vobis,  qui  credidi"  »  noii  vos  rei  novitas  deterrerel,  sed  D0»tra  prophe  ia 

sih.  Operatur  inspiratiofie,  vel  sigois,  vel  si  quid  flrroaret,  unde  ei  Salvator  passionein  aoain  aole 

boni  fa  iiis,  ille  lo  vtibis  facit.  Adverte  quia  in  vobis  praediiiL  iVe  forte  ieHtaverit  voi.  Ne  si  vobls  dtieril 

diiii,  ei  non  vobiscum,  ut  Deo  semper  gloria  detur,  lentator  :  Ecce  in  qitibua  speratis  Deum  esse,  de  tri- 

eniiis  esi  omne  qood  possumiis,  et  qui  in  nobis  ope-  bulatioitibus  liberari  non  possunl,  et  fldem  veslrain 

rator,  ut  operemur,  ^icut  dicit  in  cantieo  Isaiae :  Do-  C  rorsitan  turbarel.  Is  qui  lentat,  Q  li  eliam  Deum  len* 

tnine  Deos  no  ter,  pacrm  dabis  nobis,  et,  omiiia  laviL  Et  inanis  fiat  labor  noster,  Si.  vobis  per  haitc 


opera  nostra  operaius  es  in  nobis.  Vos  enim  imita" 
torci  faeU  estii  Ecclesiarum  Dei  quae  sunt  in  Judasa 
ffi  Christo  Jesu.  Qu'bus  dicit :  Nain  et  vinciis  com- 
pnasi  eslis,  ei  r.)pinam  bonorum  vestrorum  curo 
gsndlo  suseepisiis.  Quia  eadem  passi  estis  et  oos»  De 
vi»bis  plns  miror,  quia  nec  legem  edocti,  nec  exem- 
plis  propheiarum  estis  provocaii.  A  contribulibus  ve- 
strs^  sicut  et  ip»  a  Judans.  Conlribules  de  eadem 
siint  nali<»ne.  Qni  et  Dominum  occiderunt  Jesum  et 
proplutaSy  et  nos  persecuii  sunt ,  et  Deo  non  placent, 
Qiiid  mirom  si  nos  perseqiiantur,  qni  occideriini  et 
l><*'*m  ef  prophetas?  Et  omnibus  hominibus  adversan- 
tnr^  prtthibenti^s  nos  geniibus  loqui,  ut  non  saM  fiant. 


suggestionem  sc  upulum  iujecisNet.  Nunc  autem  we- 
niente  Timotheo  ad  nos  a  vobis^  et  annu  JioHie  nobi$ 
fidem.  Qui  firmiler  creditis  Chrislo.  Et  ehariiatem 
vestrum,  Quia  nos  solilo  plos  diligilis.  Et  qma  ou- 
jnoriam  nostri  habetis  bonam,  Esl  entm  el  mala  me- 
miiria.  Semper  desideranles  nos  vtdere^  ticut  ei  noM  quo^ 
que  vos.  Firmiter.  Ideo  consolati  sumus^  fratru,  oi 
vobis,  in  omni  necessitate  tributaiionis  noitrw  per  »«- 
stram  fidem,  Omnem  necessiiatein  el  Iribulalioueia 
non  seniimus  propter  magniludineni'  gaudii  slatus 
vesli  i.  QNoniaiii  nunc  vtvinttts,  si  vos  staiii  in  Domino. 
Ctiamsi  occidamiir,  vila  noslra  ei  vobis  peiidel. 
Quam  enim  gratiamm  aelionem  pouumus  Deo  iribuen 


N«ni  solnm  sui<.  Vt  imf.leant  peccata  iua  semper,  Qiiia  0  pro  vobis  in  onm  gaudio^  quo  giU(temus  prapier  tm 


ron  solis  Jufteis  impediunt,  sed  etiam  geptibus 
iiiTident,  ad  suorum  cumulum  peccatoruin.  Peivenit 
aktem  ira  Dei  super  illos  usque  in  finem,  Sive  qnia 
oblalus  esl  non  cVedentibus  intellectus,  sive  quia 
praeeoqn.1  poena  caplivi,  el  in  universa  terra  di- 
spersl.  Noi  amem^  fratra^  desolati  a  vobis  ad  tempus 
koree^  Oipectu^  non  corde^  abundantius  festinavimus  fu' 
ciom  vestram  videre  cum  multo  dcsiderio,  quoniam 
vciuimui  tenire  ad  eos.  Sictit  alibi :  Absens  corpore, 
pra*s>*ns  aotem  spirilu  jnm  judicavi.  Ego  quidem 
PauluSy  et  amelt  et  iterum,  sed  impedivit  nos  Satanas, 
Tribulalionibos  persequetftium ,  vel  imbecillitalibus 
kiflrm'»rum,  non  sua  vfrtute.  Qtctr  est  enim  nostra 


ante  Domiitwn  nostrum  nocte  et  die.  Yrlplicem  cao- 
sain  Ixiitix  nobis  vesira  conversatio  pra^tal,  qdb 
et  vos  profioitis,  et  Domiuus  per  vos  benedicilur,  »1 
aliis  prxbeiis  eiemplum.  A^Mn^attltiis  orantei^  ui 
videamus  faciem  vestram.  Oaieoiiit  quanlum  aii  illis 
desiderandus  sil  fratribus,  quos  tanium  ipse  deside- 
rat.  Quis  enim  cuin  de  fama  compererit ,  vldere  ooo 
optat?  Et  compleamui  ea  quce  desunt  fidd  veUros,  Si 
qiiid  veslra  fides  minus  poiesl  habere  dociriu»  : 
quando  enim  compleiur  quod  defuil,  noo  improba- 
lur  (lood  fuil  ei ;  quod  mitnis  erat  addiiur,  uou  quod 
inerai  lollilor;  sed  qoia  recUe  fidei  eos  wt  sciebal» 
qoia  fundamcoiuii^  Clirisiom  babebaol,  cl  ideo  addi* 


C'.3 


rRIMASII  aiuumetam  episc. 


lur,»il:Cili(iciHin,  non  suhlraliilnr  runJunientum.  Ipse  A  ^nitm  inucium  in  mjbh 

anlem  Deut^  et  Pater  noHer,  et  Dominui  Jesut  ChrUtn$ 

diri^t  viam  no$tram  ad  vo$,  Kemoiis  diRbolicis  scan* 

dalis,  et  teutatioiiibus,  qnihus  ncister  impcditnr  adven- 

tu^.   Vo$  autem   Dominu$   mutliplieel ,  et  abundare 

faciat  chiritatem  ve$trnm  1n  invicem,  Multiplicet  in 

Aumcro  creflentium,  tcI  in  fide  et  scientia.  Et  no* 

fandum  qiiod   Dominus  hoc  facit,  et  non  sine  Dei 

humana  rragilitas.  Et  in  omne$j  quemadmod&m' et  noi 

in  V06I1,  ad  confirmanHa  corda  ve$*ra  $ine  quereia,  Ut 

non  solum  Cbristianos,  sed  ctafu  omnis  secue  homi- 

nc9,  non  propier  errorem ,  scd  propter  subslaniiam 

dUigatis,  et  eis  in  quo  indiguerint,  misericonliam , 

qnam  eis  Deus  in  pnesenti  exhihef ,  non  ncgetis.  H«c 

omnia  ut  faciatis,  sabaudiendum  est  quod  illud  su{ie- 


Gii 

•Vui  non  nisi  in  sanctis  ha« 
bilat.  De  charitate  autem  IraternUuig  non  neee$M 
hahemu$  $cribere  vobi* :  ip$i  enim  a  Deo  didiei$ti$  aU 
dHigati$  invicem^  etenim  faciti$  iitud,  Propter  Cbri- 
stiim,  qni  dixit  :  Mandatum  novum  do  Tobis,  al  dili- 
gatis  inviccm.  Novum,  \\yc  es  ,  ut  pro  allerutro  ro«* 
riamiir,  qui:i  h^c  vetus  noo  ju^serat  Testamehtaai. 
/11  omne$  [ratre$^  in  umver$a  Uacedonia.  Siiie  exce- 
ptione  pers'>nae.  Hogamu$  autemv0$^  fratret^  utahmh 
deii$t  et  operam  deti$,  Eiiam  erga  peregiinnt  Tel 
inimicos  amandos.  Vt  qu*eti  sitit^  et  «1  vdslriiiii  ne- 
gotium  agaii,  et  operemini  manibu»  ve»tri$^  »'ent  prg- 
cepimu$  vobi$*  Quosd  «m  a  superfluis  et  ssecubrilHK 
negotiis  revocit,  quae,  qnantum  daiiir  inte!ligi»  hKti 
causa  agebant :  multo  ergo  justius  est  propriis  ma- 


Hns  dix  t,  Yos  antem  Dominus  roalt  plicet,  et  abao-  B  »>>>»«  ^l^^lvoa  qoaerere,  quam  caasis  laiibus  Impli- 


dare  faciat  in  charitite  :  quia  ipsius  donam  es* » at 
facamns,  cujus  estdonnm,  utdiigamus.  /n  $ancti- 
tate  ante  Deum  et  Patrem  iios^fKnt,  in  adventu  Doniini 
noitri  Je$u  Christi  cum  omn'ibu$  $anctit  ejus.  Amen* 
Non  aiite  homincs. 

Cap.  IV.  De  cmtero  ergo,  fratrei^  rogamu$  vo$  et  ob^e- 
cramuh  in  Domino  Je$u^  ut  quemadmodum  accepi$tk  a 
«toM«,  qnomodo  vo$  oportent  ambuiare  tt  plaeere  Deo. 
Vos,  qnibiis  via  Ghristus  est ,  di^nis  eam  grcssibus 
ainbulate,  mansueiadinis  scilicet,  charitatis,  pacis,  et 
cxterorum  siinilium.  Sic  et  ambuktijtt  ut  abundelit 
magit.  Scitit  enim  quce  prcecepta  dederim  vobit  per  Do- 
minnm  Jetum.  Qnia  cuiii  setate  et  flde  debelis  pro- 
fecttis  aagere  et  morcs,  sicttt  pro  xiaie  earni^  et 


cari ,  et  per  has  ab  his  aliquid  qni  foris  sa  t  %ft- 
rare  beneflcii,  pro  quolil)et  quam  juTando  atios  lc- 
debat.  Aliqui  pntanl  quod  non  olficiam  doeenti<,  lel 
viiium  gentis  exprobret :  d«*ntqne  tn  secunda  adeoi 
dicit :  Si  qois  operari  non  vnlt,  nec  mandoccL  Cl 
ut  honeste^ambuletit  ad  eot  qui  forit  fimc,  et  unUm 
aliquid  detideretit.  Ne  vos  ipsi  deii«*teot ,  ^oi  prx- 
stare  videntur.  Solumnt  auiem  vot  ignoran^  ff^t^ 
de  dormimtibut^  ut  non  eontritlemim,  Lax  imai  Sal- 
vator  dixerat  donmre,  quem  noveral  svrreetarwa. 
Sic  et  ceeteri.  AKter  deliet  flt^  q«tt  pere^re  prel- 
eiscitur,  aliier  ille  qui  moriinr.  Qui  sfMai  aea  At- 
bent.  Fuluroruni.  Si  enim  cre^mut^  quod  Jeamt  Wf* 
iMiu  e$t  et  returrexit.  Si  hoc  credimus  quod  ai^oe  oae 


cibas  cresclt  et  studium.  Ileec  e$t  emm  voluntas  Dei  ^  videmus,  el  per  ejus  n<)-  rcsurre*  tiouein  certi 


aanaificatio  ve$tra.  S»iicilficalio  ab  omni  incontlnen- 
lia  temperat  Christiannm,  cum  Hoyses  sanctificare 
voletis  popubim ,  ab  ontnl  femina  praM!eperit  conti- 
nere,  ut  Dei  legem  accipere  merereiur.  Vtnb$iinea:it 
vas  a  forniratione^  ut  tciat  nnutqultque  vestrum.  Con- 
sideraNdum  est  quia  noii  eis  nt  Corinthiis  scrlbiH 
Suum  vat  pottidere  i^  honore  et  tanctificatione.  Suuin 
corpus  casinm  s*rrv:indo  sanctificct  et  honoret ,  vel 
eene  laiilimi  propier  filios  nxorein  cogiioscat.  Non 
in  panione  deMerii^  $icut  et  tjenle$  quas  ignorant 
Deum.  Ne  eiira  CMijn^mn  liciium  torniceminl.  Et 
ne  qui$  $upergrediatur.  Propositum  contiuendi.  Ne- 
qne  drcmnveniat  in  negotio  fratrem  $uum.  Ne'  qiiis 
post  devoiam  ex  consensu  contincntiam  pari  suo  ali-  ^ 
<|ua  cn*eumventione  vim  inreral,  s  ve  in  quolibet  ne* 
golio  trans  fiat.  Quoniam  vindex  ett  Dominu$  de  hi$ 
omnibu$.  Non  solum  de  fornicaiione,  sed  etiam  dc 
Iran^gressioiie  propnsiii,  qnia  ipsi  i-ibi  movcndo  ferc- 
rtiiil  ilficitum  quod  licebal.  SiCHt  prcEdiximus  vobi^, 
tft  tettificnti  $umu$.  S\  enim  CorinUris,  mnllo  magis 
Itis  prxdicaverat  castititem.  iVofi  ^ifim  vocavit  no$ 
Oeut  in  immunditiam.  Nimia  incoiitiiienliu  in  coiiju- 
gio  poterit  immiindithe  deputari ,  qnia  corpus  Cbristi 
iion  p^rmittit  accipere.  Sed  in  $anct  ficalionem.  Dt 
e\einplo  Chrisii  vivatis.  Uaque  qui  htec  $pemit,  non 
hominim  $pernit,  sed  Deum,  iNon  inea  verhn  spernit, 
e»f#  ejus  qni  in  me  loqnitnr  ,  ctijiis  Spiritni  injur  ain 
ficif  omnis  qni  contemni:.  Qni  diam  dedit  Spiriium 


veniain  consecutos,  cur  illud  simititer  aon 
mus,  quod  gentes  ideo  uon  creduui ,  qui:i  non  vi- 
dent?  Ila  et  Deu$  eot  qui  dormieruHl  per  iesM,  atf- 
ducet  cum  eo.  Qni  caput  resuscitavit,  ipse  et  cxicra 
membra  resus  i'are  repromisit.  //ec  enim  vobis  di- 
cimus  in  verbo  Domini.  Non  iii  nostro.  Qicta  noi  fit 
nviititui,  qui  re$idui  $umus,  Su^peusa  Cva:igelii  seo* 
leiitia,  semper  cos  diem  Doin.ni  U  cii  lubere  suipe* 
cliim ,  quasi  eos  in  corpore  inveniret  dies  ip^  /* 
adventum  Domini  nostri^  non  prceveniemut  eos  qni  dor- 
nuerunt.  Tam  celer  erit  eorum  rcsurrectio,  quasi 
nostra  assumptio.  Quoniam  ipse  Dominus  snjnssutt 
in  voce  archangeli.  TerribilL  Clias  terribilem  Dd  vi- 
dit  adventum.  Et  in  tuba  Dei  descendet  de  «0<o,  d 
'  mortui  qui  in  Christo  sunt.  Non  homUiea.  /Usvrftaf 
primi.  Ab  illis  qui  sunt  meriui  non  in  Ghri^ta.  Dandi 
nos  qui  vivimus^  qui  relinquimur^  simul  rapiomur  am 
iUii  in  ttuhib  ts  obviam  Domino  in,  aera.  Peccatores 
iii(irtai  cum  liis  qui  vivi  invcniuntur,  et  ig^  aolvoir 
tur,  siroul  resurgent  ad  pceoam:  et  jasii  \iTi,  !«• 
mntaii,  et  incorruptibilcs  eflTeiti,  in  momonlo  cam 
jnstis  resu  geniihus  rapientur  ad  gloriam ,  qui  noo 
jutlical>u»lnr,  sed  judicabuni.  Et  sie  semper  emm  Dv 
mino.  In  eadem  gloria.  £nniics«  Uhicunqiie  fueriL 
haque  con$olamini  invicem,  Nolandum  quiHl  se  Ui- 
cos  dicii  debcrc  consoiari.  /11  r^r^ii  ittis.  ^e  eon» 
trisiciuiiii. 
Cap.  v.  l)e  iemporibu$  autem  et  momentis^  frutret. 


6:: 


IN  EPISTOLAM  II  AD  THESSALOiNICtNSES  COM.MENT\R!\. 


Ci6 


fn>u  imiiyeih  ui  scribamuf  vobis  :  ip$i  enim  diligener  A  cinae.  Nunc  praeposilis  loi|iiilur,  el  bucusqne  plebi. 


•n/rs.  Eviilenter  de  Evangelii  leciione.  Quia  diet 
Domini  sicut  fur  in  nocte^  ita  venit,  Quando  omnea. 
icierit  dormire  sccuros.  Cum  enim  dixerint,  pax 
tt  ucuritaiy  tunc  repentinui  eit  $upe![venit  interitut, 
Tnnc  maxime  (imendus  esl,  quando  eum  nemo  li- 
met.  Sicut  dolur  in  wero  habemis,  Id  esi  partus.  Et 
non  effugient,  Sicut  i\U  venieulibus  doloribis  non 
elTugiel  parlum.  Vot  autem^  fr^^h.  ^o^  ^<'<  '^  ^^'>^' 
bris,  Non  estis  in  ignorauii.i,  qu^  sci^is  vos  semper 
pa*:itos  csse  dcbere.  Ui  vos  diet  ille  tanfuam  fur 
eoiHprehendrt.  Simiuo  ia<^rtiae  dormientes.  Omnet 
enim  cot  fiHi  lucit  ettitj  et  /ilii  diei,  Ipse  est  Lui , 
et  dies  seienlix,  el  operalioiiis.  Non  tumut  noctit 
meque  tenebrarum,  Sicut  lepebra»,  iia  ei  ignoranlia 


Consolamini  putillanimes,  Qui  eiasperaii  deQiiant. 
Sutcipite  inlirmos^  Sustineie  nuper  credentes.  quia 
noniium  suut  Grmi  in  Gdc.  Faiienies  ettote  ad  om- 
net.  Eliam  ad  illos  qni  corripiuniur*  Qui  in  palientia 
nou  est,  non  cnrrigit,  <ed  irrital.  Videte  ne  quit  mm- 
lum,  Ouini  ddigentia  el  catiiebi«-/Vo  nialo  alicui  red^ 
dat,  Tiiuet  ne  vel  redda;ii  q  oa  Cicere  nou  posse 
creilebat,  bdc  jam  generaliter.  M  temper,quod  bo» 
num  ett  sectandni  in  invicenu  Red*lere  pro  maki  h^ 
num.  Et  in  omnet,  Nou  sotum  in  iavice:u ,  sed  etiain 
in  omues  bomines.  Semper  gaudete,  Quasi  Iristcs, 
semper  auteui  g  iqdeutef,  id  est,  spe  Tuturoe  vi:s.  Sin^ 
intermittione  orate,  Corde,  sicut  Moysi  lacenli  diri- 
(ur :  Quid  clamas  ad  ipe?  /n  omnibut  gratiat  agite. 


dat   fidaciam   delinquendi.   Jgitur  non  domiamut,  B  lu  omnibus  quae  acctderint,  sicut  B.  Ji<b,  iu  omui- 


Mente.  Sicut  cceteri,  Qui  sic.  Sed  vigilemut,  et  tobrii 
sfmtis.  Atiendite  volds,  ne  graventur  corda  vestra 
erapula,  et  ebrietaie,  ct  ciiris  bnjiis  viiap :  ergo  et 
eurae  iuebriant.  Qui  enim  dormiunt,  Ideo  oliosi  sunt 
et  eaeteri,  quia  in  tenebris  sunt.  Sequitur  compara- 
tioiiein.  Nocte  dormiunt,  In  peccatis.  Et  qui  ebrii 
SMiif ,  noAc  ebrii  tunt,  Id  est,  de  peccatis.  Not  autem 
^i  diei  tumut,  Nos  qiii  diem  babemus,  ncc  otiosi 
Bcc  ebiii  esse  debemus.  Sobrii  tlmus,  Ab  omul  pec- 
eaio.  Induti  loricam  fidei  et  ch  ritatitf  et  galcam  tpem 
talutit.  Fido  ei  cbaritate  jiistiiiae  vosiem  ioduti, 
(^iiam  alibi  loric«  comparavit.  Quoniam  non  pomt 
no$  Deut  in  iranu  !d  esi  in  perditionem.  Non  cre- 
dcDles  in  ira  sunl  posiil,  qui  jam  judicaii  sun?.  SeU 


bus  actibus  vestris  Doininc  graii»  rererai4iir.  Ilice 
ett  enim  voluntat  Dei  in  Chritto  Jetu  in  omnlbut  vo- 
M<.  Sicui  iu  illa  impleta  e4  per  oinnia,  ita  et  in 
fobls  omnibus  implcatur.  Spiritum  nolite  exstinguere, 
Spiritum  eiliortautis  objec  ionibus  nolite  eistin- 
guere  qusestionum.  Eistingu-  re  nialis  op  ribus,  id 
est  opera  sancti  Spiritus,  quia  quidquid  illo  inspi- 
rante  facimv^^,  -He  facit :  qui  auctor  esl  operis  boui, 
aicut  diabolus  mali.  Prophetiat  nolite  tpernere,  Siv(| 
futura  prxdicentes,  sive  prxterita  dis  erenies,  taQium 
probetis  si  Gdei  non  snnl  cootraria ,  qiiae  dicuuuir, 
et  si  quid  lale  fticril»  rcfuiaie.  Omnia  probme^ 
qnod  bonum  esi  tenete ;  ab  omni  tpecie  mala  ab^iinete 
ta<.  Quia  mulix  species  suut  malorum-  Ipte  auUm 


ifi  aequititionem  talutit  per  Dominum  nottrum  Jetum  ^  Deut  pacit,  Qui  omues  8ustin<*t  eliain  blaspheiuau* 


Chrittum,  Ut  acqiiirnnius  salutein.  Qui  mortuut  est 
pro  nobit,  Nam  sive  morimur,  sive  vivimii^^,  sive  iu 
eorpore,  sive  eilrj  corpus,  cum  ipso  semper  vivi- 
mQS.  Vt  tive  vigilemus,  sive  dormiamut^  timul  cum 
Ulo  vivamut.  Bonis  operibiis.  Propter  quod  contola» 
wini  inviceiu,  et  cedificate  alterutrum^  ticut  et  facilit, 
Sicut  felii  esi  ({ui  aediGcat,  ita  infelii  qui  destruit. 
Bogamut  autem  vot,  fralret.  Notandum  qiiia  boc  lai- 
eis.  qnos  pracpositis  monet  exhibere  ofGcia  chariiv 
Ms-  Ui  noveritit  eot  qui  laborant  inter  vot,  Ut  intel- 
ti^lis  laborem  ipsorum.  Et  prcetunt  vvbit  in  Domino, 
Domini  riemplo,  nnn  potestale  terrena  :  quii  bonus 
docior  non  siiie  labore  poiest  docere,  vel  pra  esse 
elils.  Ei  monent  voty  ut  habeatit  illos  abundantius  in 


les.  Sanctificet  vos,  Jugi  cusio  iia  prolegeudo  :  qii*  S 
aulein  jusiiQravii,  bos  el  san:li(lcaviu  Per  omma» 
Ui  perfecli  silis  in  omuibus.  Et  integer  tpiritut  t«- 
tter,  Gratia  spir.lus  quoecuniue  ia  se  integra  til, 
Don  tamen  integra,  uisi  ab  iniegrie  rustodiiar.  Hici 
lur  frrquenler  spiriius  ipsa  mcqs  Mtlousibilis,  ulii 
^si  quiddam  lanquam  oculus  auim:r,  ad  quau)  por- 
tinet  iuMgo  et  aguilio  Dci,  et  nliquo(ie!$  splritus 
pro  sp  ritali  inl^!leclu  accipitu/.  Et  anima,  CogUalu. 
Et  corput  tine  querela.  Ab  open*.  /n  adventum  Do^ 
mini  nostri  Jetu  Christi  terveiur,  VidcHt  ett  qui  voca-- 
vii  vos,  Qni  dixit:  Yenitc  ad  ine,  oninesqui  laboraiis 
ei  oneraii  estis,  ct  cgo  vos  rciuiesrerd  faciam.  Qui 
eliam  faciet,  Ut  p>Tseveretis.  Qnod  |  r.iiiiisit  diceiis : 


ckt.rita:e,  Presbyleri  qui  laborant  in  verbo,  duplif:!  ^  Ecce  ego  vobiscuin  sii-n  usque  ad  consnmmalionem. 

Fratret,  orate  pro  nobit,  Sulwate  fratnt  omnet  in 
otculo  sancto,  Adjuro  vos  per  Do-uinum^  ut  legainr 
Epistob  hcec,  Adjurare  licet,  jnr  re  non  lical.  Om- 
ni6us  saneiis  fiatribus.  Gra^ia  Donvni  nostri  Jetu 
Christi  vobitTum,  Amen.  Sanctos  p  ssumus  baptizlttos 
aeclpiTe. 


Imoore  digni  suut,  el  chaiitaiis,  el  loci.  Propter  opus 
illorum  :  et  pacem  habete  eum  eis,  Ne  ciiui  pro  aliqua 
fa:!«^a  corriperentur  a  sacirdotibus,  iniinici  et  in- 
graii  existerent.  Hogamus  autem  vot^  fratres,  Huc 
sacerdotibiis  pr%>cipii.  Corripite  inquietos,  Pro  divcr- 
eitat«^  morborum    diversiias    adhibentJj   est  inedi- 


AD  THESSALONICENSES  EPISTOLA  SECUNDA. 


Cahut  rniiiuii.  Paulut^  et  Silvunut,  et  Timotheut 
Ee<leti<g  Thettahnicensium  in  DiO  Patre  nottro  et 
Domino  Jetu  Christo.  Gratia  vobis  et  pax  a  Deo  Patre 
nosfro,  et  Domine  lesu  Chrislo,  Suncii  suht,  id  cst 


Ecclesia  ei  omnes  fldeles  b.iptiz^iti.  Crofm»  agne  dc- 
bemut  Deo  temper  pro  vobit,  fratret,  ila  «l  digntiin 
ett.  Qui  V09  ules  fecit,  Ulenique  ti  y  h\h  Cccle- 
4iani ,  doiioque  mi^ericordis  prftparavii ,  «t  tautif 


rnniASli  ADUUMtiTANI  l^P.SC. 


r>;g 


tr.btttalionihus  m  »i   codaii*.  Qnomam  $npcrcTct  it  fi-  A  arrogel  liuiiiuna  prj:sumpii.>,  el  suis  ineriiis  qiiid- 
dei  vettra,  et  abundai  charitits  unu»cvjtisqve  vcsrum      ^jnam  ascribal. 


in  invieem.  Anle  dono  Dei  crcdidil :  uunc  supcrcre- 
scil  fidos.  ideo  el  laus  a  :gciur.  Juslam  rral,  iu  su- 
pcrcrcsreuie  eorum  fi»le  ci  cliariialc,  el  cjuc  super- 
cresccrei  l.ius  slmul :  e«  illud  e  s  pr.Tiiuntlat,  quod 
M  novo  argunieulo  eos  ciiiidamTi  fiJe  tenialuri  esseni 
avcrlcrc,  quod  diccrent  Clirisluin  ciio  adesse,  cl 
qiicm  vcllciil,  pro  Christo  induccent  ad  suadcndum. 
Ita  ut  et  nos  ysi  in  vobit  ghriemur  in  Eccletiit  D«, 
vro  fMtienia  vestra  et  fide.  Tanlum  profccistis,  «t 
non  solu:ii  alii  vos  latidcnt,  sed  eliam  nos  ipsi  pru;- 
lcrainus  omnibus  vos  imilandos.  /n  omnibut  perte- 
cutionibut  restrit  et  tribulationibut  ^  quat  tuttinetis. 
Qiiia  nisi  crCilcrciis  dono  Dei  futura,  ista  miniine 


(^AP.  II.  Rogamut  autem  vot,  frare$,  per  adventum 
Domini  nostri  Jetu  ChritU.  Quo  vo'  is  nih!l  esl  clia* 
rius,  quasi  sanct'8.  £l  nottrm  congregaiiowt  ii  iptum. 
Quando  a  qualunr  vcniis  <  c^i  eongregtbuiaiT  elrcti. 
Vt  non  cito  maveamini  a  lestro  sensu.  Non  f  clf, 
8cd  raiionabili  er,  secundum  Evangelii  ct  den  issi- 
mam  sentcniiam  de  illa  die.  Qui  crcdit  cito,  levls 
coide,  et  niinorabitur.  Neque  terreaminlt  neque  per 
tp'iriium.  Nec  sigiia  vos  terreatit  quae  per  spirit^ra 
traiisfiguratum  in  saiictum  fienl;  quia  et  b()C  Sa^va- 
lor  ihiie  prjcmonuit.  Neque  per  sermonem,  Di  tleciica 
fallaci.T,  vel  rhetor.cx  siiasioni^.  Neque  per  et^ttO" 
iam.  Poterat  enim  etiam  boc  ttiabo'ica  invenire  ver- 


suflcrrctis.  S<'d  graiia*  agimiis  Dro,  nijus  cst,  nt  ^  stitia :  sicut  in  niuUiit  apocryphls  apparei ,  qux  a4 


possitis.  I n  cxemphou  jttsti  ju.Hcii  Dei.  Ut  exemplum 
dctis  j.istum  Dci  judidum  cxspt^ctamli  :  qiiem  ita 
crcditis  vc!iissc.  Vt  d^ijni  habeamini  retjno  Dei,  Digni 
suiii  rcgiio  Dei,  qui  gloriaui  ejus  scicntcs,  nullam 
coiidiguam  csse  piitant  passionem.  Pro  quo  et  pali- 
mini :  niti  ti  tamen  justnm  ett  apud  D  um  retribuere 
tribuiiUionem  hU  qui  voi  tribuiant.  Ilic,  si  tam*'n  in- 
suUantis  csl,  non  duhitanis,  quasi  dical:  Si  lam^^n 
fons  justitijK  potCdt  judicire,  quod  justum  rsl.  Et 
foHi,  qui  tribttiamini^  reqiiem  nobitcum  in  retelaiio- 
nem  Domiui  de  ccelo.  Quia  nobiscuin  compatlmini. 
Cum  angciit  virtutit  ejut.  Qui  vindiccnt.  In  pamma 
ignit  duutit  viudictam  hit  qui  non  noverunt  Denm,  Si 
potuit  flamma  trcs  pucros  non  taiigcre,  qu:ire  non 


fidem  perfldise  faciendaiii  apobtoloruui  nomine  titn* 
lantur.  Tanquam  per  nos  mi:itaiit,  Noslro  nomiiit 
tllulalim.  Quasi  intl*t  diet  Domini»  Dies  judici.  Ht 
quis  vot  teducat  uiio  modo,  Dicens,  Fcce  bic  Cbri- 
stus,  ecee  illic.  Quoniam  niti  venerit,  Nisi  Antidiri- 
sttts  vcnerit,  non  veuiet  Chrislus,  quii  ila  ipse  pro- 
niisit.  Ditcessio  primum.  De  ertio  \eriialis,  vel  mn 
principatus;  Mve  disccssio  gentiuui  a  Itouiano  in- 
peiio,  siiUt  in  Daniole  per  besliam  ei  iuiagiais  I- 
guram  monstralur.  Dsccsio  aiitoin  diaboiiis  bm 
immerito  diciiur,  ab  eo  quod  discessit  a  Dt^o.  Ei  r»- 
vehtus  (uerii  htmo  peecati.  M  e  t  diabJi,  qui  se* 
condum  Isaiam  iroiJietim  contiirbal  gentrs,  ele. 
-  Filius  perdiiionis  qui  adversatur^  et  cx  cHi  U9.  Qttia 


eadcm  aliis  sai^ior,  aliis  initior  credatur?  El  qui  non  C  eum  quasi  bibi  natum  exci|»iel.  Supra  omne.  Supra 


obediuttt  iCoangelio  Domini  nostri  Jesu  Chiiiti.  Non 
solutn  qui  iiou  novcratit  D<*uu!,  sed  et'a:u  qui  non 
obediuiit  Evaii^clicls  di-ciplinis.  Qu:  puenas  dabunt  m 
tnteritum  aicrua,^.  Pirna  snc  paticii>e  dici  non  po- 
test  scmpitorna.  A  \ncie  Domini ,  et  a  gioria  virtutit 
ejus.  A  cuius  conspcctu  scutcmiani  ?cclpioiit.  Cum 
tenciit  giorificari  in  sunctis  suit.  Ipsc  in  suis  glorifi- 
cabitur  niend)ris,  qui  solis  splendorc  rutilaluin'.  Sive 
gloriflcabilur,  cum  exhibebit  qund  promisit.  Et  ad^ 
mndfiiit  fieri  in  omnibut  qui  crediderunt.  Rlif  abuntiir 
eniiu  impii  in  sublimatioiie  jiisiorum  inspirante  sa- 
lutis(<rc).  Qifia crcditum est tChtimonum noslrum titper 
ros  in  die  iiio,  Quia  muUi  crcdiiis  icslimonio  uosiro 
dc  die  illo.  in  quo  etiam  oramut  umper  pro  vobitf  ut 


seteruitatem  et  omuipoteutia  n  se  ja  ttabii ,  et  sa» 
cramtnta  culturas  augere  se  dicet.  Nam  ei  tein|iUMl 
lli.rosolymi^  re»tituet,  et  omnia  legis  caerenioiii^ilia 
re$tau  abit,  tantuin  ut  Kvangelium  Cbri^li  dissol* 
vat :  qune  rcs  miserabiles  Judx^os  enm  pro  Christo 
suscipuic  persuadebit,  in  suo,  non  in  Dvi  nooiint 
venicntctii.  Quod  dicHur  Deut^  aut  quod  colitur :  ia 
ut  in  tem,  lo  Dei  tedeat,  otlendent  te  Unqumm  tU 
Deut.  Non  retinetit  quod^  cum  essemus  apud  roa,  Ac< 
dicebamus  vobit? Qii(id  dcitur  Dens,  E<clcsia  64: 
quod  auiem  colitur,  Deus  summiis  est.  Ut  In  tempio 
Del  scdeat,  osteudcns  se,  quod  ipse  sit  Deus,  id  est 
quod  ipse  sU  Ecclesia  :  quale  est,  si  diceret,  ia 
teni.  luin  Oci  sedeat,  ostendens  se  quod  ipse  sit  Dei 


diyneiur  vos  voc^tione  tua  Deu4.  Ut  digiti  invenaniiiil  D  temp'uin;  aut  in  Deum  sedoai,  ostendens  qnod  ipta 


ad  quod  estis  vocali ;  quos  citim  Voca\it,  illos 
et  Juiificavit.  Certe  jam  bapiizatis  loqut^haiur.  Et 
impieot  omnem  voluntatcm  bonitatis,  ct  oput  fidei  in 
virtute,  Ad.utorio  quotidijoo  grati;i^et  scientias :  ac 
eonsolatio  virtutiitn,  qt£  ^pus  sunt  fidei.  Ut  clarifi' 
eetur  nomen  t^omini  Hottri  Jetu  Citritti  in  vobis,  tt  vos 
in  iiio.  Ui  Christi  noiiien  in  ^estiis  aciibus  clarum 
sU,  et  vos  in  ejus  sig'tis  atque  viriulibus  gloriosi.  Se- 
« undum  graiiam  Dei  nottri  et  Domini  Jesu  Ciiritti.  Non 
hicunduoi  virlutem  nostrain,  scd  s  cundum  graiiniu 
Dei.  Dilgenter  cons dera,  quod  secaudttui  gratiatu 
Uei  dUii ,  non  secundoni  merita  nosira  *  ut  nihn  sibi 


sit  Deus.  Istiid  de  Ticonii  Regulis.  £l  nune  quid  tfecf 
neai  sciiit.  Adveiitiim  Anlichristi.  Ut  rev  ietur  iu  /«• 
tempvrc.  Idciii  Anli.  hrislii'.  Nam  mysterium  jam  o^- 
taiur  inquitatit.  lu  pa^cnrsoiibiis  ejiia  Auticbnsti, 
qiii  exierunl  in  mundo.  Tanlum  ul  qui  tenet  Mwr. 
Scilicct  iinperium.Tenear,  donec  de  medio  fsut,  Hegnttfli 
Romaiioruin  de  mcdio  prius  anferclur  qnain  Antl- 
ciirisliis  revclelur.  Kt  tunc  reveinbii  r  ilie  iui.mus^ 
quem  Dom\nus  Jesut  interficiel  spiritu  ori*^  et  dtsUuet 
Uittstiati.ni  adventut  sui.  Quia  sicut  fulgor  cora  ca- 
bil  in  Miuiido.  Eum,  cujiis  eU  adventus  teem»dmm 
operaiionem  Salana^.  Eisurgeiit  pseudopropbelae,  cl 
psvud^chrisii,  ei  dabuni  signa  ^nagna,  lU  ut  in  tr- 


rM  IN  EP:ST0LAM  II  AD  TnESSALONICSNSES  XIOMMENTAHIA.  650 

rmm  mittaiilnr,  si  fieri  poest,  eti.im  cVcii.  /n  A  acrevelando  qiiinta  sint  quae  prorosittel  boiiit,  Tel 


omitt  virlutef  ei  iignii^  et  prodigiii  mendacibns.  lii 
pbaiilasia.  El  in  omni  ieductione  iniquitatis.  Est  eiiini 
scdiictio  verilaiis.  Hii  qui  pereunt :  eo  quod  chari" 
iaiem  veritatis  non  receperuni ,  «l  salvi  fieient,  Qui 
veriiatcro  non  dilexerunt,  diligent  Yanil.item.  Ideo 
miltet  iUii  Deui  operalionem  errori,  ut  credant  men- 
daeio.  Pennitii  deserendo.  Natn  si  Deus  imitit,  quo- 
roodo  operatio  Satan»  e^t  ejus  adventus?  Ut  judi- 
centur  omnei  qui  uon  crediderunt,  lU  uon  se  per  in- 
carnationis  Chrisii  obscuritatem  cxcusent  diviais 
virtutibus  non  crcdidi^se,  cum  homini  diabolica  arte 
ralleuti  credideriiit :  quia  in  bomiuis  efflgie  appare- 
bit.  Yerital  Chnito.  Sed  comenserunt  iniquitati.  An- 
ticliristo.  Noi  autem  debemui  gratiai  agere  Deo  um- 


nialis.  Et  notanduin  qt:od  bic  Dominum  Splritam 
sanctum  dixerit,  contra  Arianos  hic  prior  nomlna* 
tur.  Idco  hic  ineriio  Spiriium  sanctum  Dominnm  ac- 
cipiiuus  qui  in  charitate  Dei ,  et  in  Clipisti  patientia 
corda  Qdelium  diriget.  Et  patientia  Chriiti.  Ut  InleU 
ligatis  nihil  nnvum  pati  pro  vobi»,  quod  ille  pro  vobis 
^non  anlepertulerit.  Denuntiamui  aulem  vobii^fratres^ 
in  nonune  Domtni  noitri  Jesu  Christi.  Quia  in  prima 
lenius  commonuimus;  ei  emendaie  noluenntyUt  vel 
sic  erubescani.  Ut  iubtraliatii  voi  ab  omni  (ratre  am- 
buiante  inordinate.  Notandiuu  quod  subtraheiiduin  sit 
ab  hointne  Christiano  non  secundnm  apostolica  pni;- 
cepia  vivtmie.  Et  non  iecundum  traditionem ,  quam 
acceperunt  a  nobii.  Inhoneste.  Ipii  enim  icitii  quem- 


per  pro  voiis,  fratrei  diUcti  a  Deo,  Qui  charilaiem  B  admodum  oporteat  imitari  noi^  quor^am  non  inquieti 

f%imui  inter  vos.  Qui  forma  sumus  credeniium.  Ne* 
que  gratii  panem  manducavimui  ab  a/i./KO,  itd  in  ia" 
bore  et  fatigatione,  noete  ei  die  operaitei,  ne  quem 
veitrum  gravaremus,  Ecce  traditiom^m  eonim.  Non 
qu"M  non  habuerimui  poteitatem.  Dicente  Domiiio  : 
Dignus  est  operarius  roercedc  sua*  Sed  ui  noimet- 
ipiOi  formam  daremui  vobii  ad  imilandum  noi.  Ne 
alicui  occasionem  avariiias  vel  uiiqoe  fomitem  in- 
qdietudinis-  preberemiis.  Nam  et  cum  euentui  apud 
voSf  hoe  denunliabamus  vobis»  Quod  videbamus  Kli- 
quos  lales  futuros.  Quoniam  ii  quii  non  vuli  operari. 
Ut  anl  sedeant  quieti ,  ant,  si  veri  suntapostoli,  i«os 
sequaniur,  si  non  avaritiaey  sed  Dei  ambulant  causa. 
Nec  manducet.  Hiec  sit  inquietudinis  noii  soluro  poe- 


recepiinus  veritatis,  et  propterea  a  Deo  diligiinur. 
Quod  elegerit  vos  Deus.  Fecerit  paraios  ad  creden- 
duin  :  sieut  ei  alio  ire  cupienti  de  viro  Maceilone  re- 
velatiiin  est.  Primitiai  in  salutem^  in  sanctificatiune 
i^ri  usy  et  fide  veritatis ,  in  qua  et  vocavit  vos  per 
Evangel  um  nostrum.  Quia  primos  nos  fectt  creJerc, 
qiiam  gcntes.  In  acquisilionem  glorite  bomini  nostri 
Jesu  Christi.  Ad  hoc  vocati  estis ,  ui  Christi  gloriam 
acquiratis  :  sciiiiusque,  cum  apparuerit,  siaiiles  illi 
erimus :  sive  ad  Dei  gloriam  pertinet ,  cum  major 
credcniium  numerus  crescit.  Itaque^  fratres,  nate  ei 
tenete,  Hxc  In  fide,  et  veritate,  et  sanciificatione  spi« 
rltus.  Traditionei^  Cum  suas  vuit  teneri,  noi  vult 
allas  superaddi.  Quai  didicistis^  sive  per  sermonem^ 


me  per  Epietolam  nostram.  De  bapiismi  sacrameitto  G  na ,  sed  eliam  emendatio.  Atuii^iii  enim  inter  voi 


etcxieris  quae  toto  niundo  servantur,  et  per  boc 
ipostolice  comprobaoinr^  Ipse  autem  Dominus  noster 
JeiUi  Chriituif  et  Deui  ei  Pater  noiter,  Qui  haec  nobis 
pronia  attulit.  Conlfa  Arianos,  qui  majorem  putant, 
qui  prius  fuerit  nominatus :  ecce  hic  prius  tilius  no- 
Biinatur.  Qui  dilexii  noi.  Impiis,  cum  non  mercre- 
ffiur.  El  dedit  comolationem  cBternam.  Prom  ssio- 
niiro  :  sive  Spirituin  consolatorem ,  hoc  esi  Para- 
detuiii.  El  ipem  bonam  in  graiia.  Est  eniin  ei  spes 
niala.  Exhorletur  corda  veitra.  Virtutibus  vel  revela- 
lione.  Et  confirmet  in  omni  opere,  Confirma  me  in 
Ycrbis  tuis  :  quia  si  ille  non  confit  roaverit ,  vana 
est  salus  hominis.  Et  iermone  bono,  Noii  solum  iii 
opere. 


quosdam.  Reddit  hiijus  senlentiae  causas.  Ambulare 
inquiete,  nihil  operantes.  Non  sedete  quiete.  Sei  cu^ 
riose  agentei.  Quid  in  qua  proviocia,  vel  civitae  gc- 
ratur  inquirentes.  Uis  autem  qui  ejusmodi  shnI,  de- 
uuntiamus,  ei  obsecramui  in  Domine  Jesu  ChriHo* 
Nec  ipsos  post  alteram  correptionem  desiuii  coni* 
roonere.  Ut  cum  iilentio  operantei,  mandueent  suuin 
panem.  Cum  quiete  et  iranquilliiate  :  ne  vel  cuni 
inquieludine  operentur.  Voi  autem^  fratree,  nofite 
deficere  benefacientei.  Quod  si  quii  non  obedit  terbo 
noiiro  per  Epistolam^  hune  notate^  et  ne  eommiieea» 
mini  cum  illo.  Non  omnibus  prohibeo  dari ,  sed  ta- 
libus,  ne  puietis  roe  «onsuetudinero  tollere  benefa- 
ciendi.  Ut  eonfundatur.  Et  noUte  quasi  inimieum  exi- 


Cap.  ui.  De  ccetero,  frairei^  orate  pro  nobii,  Sicut  ^  nimare.  Non  ut  penitus  abscindaiur.  Sed  corripte 


pro  Petro,  et  dat  humiliiat«s  exemplum ,  et  occasio- 
Bem  charitatis,  ut  pro  alierutro  oremus.  Ui  sermo 
Domini  currat^  et  elarificetur^  sicut  et  apud  vos.  Cur- 
rat  affluentia  :  magnilicetur  profectu  auditorum.  Et 
«I  liberemur  ab  importunis  et  nialii  homimbus,  Con- 
iradi^^eniibiis  el  persequentibus.  Non  enim  omnium 
eet  fidei.  Non  omnes  caste  annuntiant  Evangelium  Dci. 
Ftdelii  autem  DtUi  est^  qui  confirmabit  vos.  Non  relin- 
quet  nisi  re'inquentes.  El  custodiet  a  mulo.  Teit^alio- 
iiilius  diaibolic^  infesUtionis.  Confidinm  autem  de 
vobii  in  Dvmino,  quoniam  quat  preecepimui  faeitii,  et 
fufietis.  Dominui  auiem  dirigat  corda  vestra  in  charitate 
Dei.  Iiispiraiido,  gubcrnando  Jugiter,  et  adjuvando , 

Patrol.  LXVIII. 


ut  fratrem.  Corripite,  utemendetur;  nolite  abjicere, 
ne  despe  ei.  ^er  sanandus  est,  non  necandus :  ne 
de  iiiquieto  fiat  aposiata.  Ipse  aulem  Dem  pacie  det 
vobii  paum  sempilernam.  Ut  possitis  omnes  curare 
pacifice.  In  omni  ioco.  Dominus  tti  eum  omnibui  vo- 
bii.  Ei  iii  0111  ni  loco,  ubicunque  fueritis.  Saiutatio 
mea  mauu  Pauli ,  ^ifo^f  eU  iignum  in  omnl  epistota. 
Jta  icrio,  Ut  sciatis  falsas  epislolas  invenire.  Cratia 
Domini  nostri  Jeeu  Chriiti  cum  omnibas  vobis^  amcn. 
His  verbis  oinnes  Epis!olis  8uliscril>ebat ,  excepia 
Calaiaruin,  quam  propria  manu  perscripsit,  ut  post 
eam  nec  ad  semetfpsarn,  nisi*manu  pro.  ria  pcrscripta 
reci[>creiil. 

21 


C51 


TRIMASH  ADKUMETANl  EPiSC. 


^J 


EPISTOLA  PAULI  AD  COLOSSENSES. 


ARGUMENTUM. 

Cotoiunsei  et  hi^  skvt  Laodiceniet^  iunt  Asiani ;  ei 

ipti  pmventi  erant  a  pieudoapostoUi^  nec  ad  hoi  aC" 

cmti  ipie  Apoftolui ,  ied  et  hos  oer  epiitolam  corn^ 

git.  Audierant  enim  verbum  ab  Archippo,  qu^et  mi- 

uitlerium  m  tOi  accrpit»  Ergo  Apoiiolui  jam  ligatui^ 

icribil  eii  nb  Epheto,   Ei   imprimii  fidem^^eorum 

magnam  auditte  taudat.  Deinde  monet,  ne  per  phito^ 

tophiam  vel  legit  cceremoniai  ieducantur, 

Capdt  priiiuii.  Pautui  apoitotui  Chriiti  Jesu  jnr 

voltmtatem  Dei,  $t  Timothem  frater»  Non  meis  merilh, 

sed  Dei  Tolunlaie.  Hii  qui  iunt  Cotossii,  Hoc  est  Eo- 

clesiae.  Sunctii  et  fidetibui  fratribui  in  Christo  Jesu, 

Non  in  carne.  Gratia  vobis,  et  pax  a  Deo  Patre  nosiro, 

iirulia^ agimui  Deo,  et  Patri  Dominl  noitri  Jetu  Chri- 

sft,  iemper  pro  vobii  orantei  fidem  vestram  in  Christo 

Je$u.  Notandum  quod  gmliam  semper  prapniiuat,  qua 


A  tentiam,  Ul  et  yos  siniiKter  omni<i  saireratis.  Ctarita" 
Iti  ejui,  tn  omni  paiientia  ei  tonyaHimitaie,  Gloriae.  Cum 
gaudio  gratiai  agentei  Dco  et  Patri.  Non  ex  necctti- 
tate.  Qni  dignoi  noi  fecit.  Plqs  yos  ▼ocatio  Ixtificel, 
quam  passiones  cuntristent.  Jn  partem  tariis  ionfUh 
rum.  Sortem  baeredititem  in  Scripturis  freqaenler 
invenimus.  /n  tumine.  Scientiae  Dei  ab  ignoranlia. 
Qui  eripuit  noi  de  poteitate  tenebrarum.  Quia  quis  a  quo 
superatur,  hujus  est  servus.  Notandum  est,  quia  ipie 
nos  eripuit,  non  nostra  virtus»  Tel  natura,  qua  en- 
mus  filii  irs.  Et  tranitntit  in  regnum  FUU  ditecUomt 
tute.  De  regno  erroris  et  mortis,  ut  nos  dilecti  esse 
mus  et  filii.  In  qua  habemus  redempUonem.  Per  ssd- 
giiinem  ejus.  Et  lemiaioneni  peccatcrum.  RedeiD(>ti 
sanguino  suo,  per  baptismum  peccata  remisit.  Qmeu 


'  saWamur  sine  uilis  meritis  nosiris.  Et  dilectionem  ^.  """^*  ^^'  invisibitii.  Secundum  huroanitatem  abNqoe 


quam  kabetii  in  sanctos  omnes.  Sine  cxceptione  noti- 
tis  Tel  personae,  solam  In  omnibos  diligitis  sanciita- 
tem.  Propter  tpem ,  quoi  repotita  ett  vobii.  Non  ui 
sancti  ab  hominibus  Tideamini.  In  eoelii  :  quam  audi» 
itit  in  verbo  veritatii  EvaHgetU,  quod  pervenit  ad  voi. 
VerboTii»  «tern».  Sicut  et  in  univeno  mundo  eil,  et 
fructificat,  Aliud  trigesimum,  aliud  sexagesimum, 
aliud  centesimum.  Ei  creidt,  iicut  et  in  vobis,  In  nu- 
mero  crLMJentium.  Ex  ea  die  qua  audistie^  et  cogno- 
mtii  gratiam  Dei  in  veritate.  Ille  Dei  gratiam  in  veri« 
tate  cognoscit,  qui  graiiae  Dei  non  exislii  ingratus, 
qui  suis  meritis  nibil  aiiribuit ;  sed  illi  dal  gloriam , 
cujus  do!io  esl  quidquid  esl.  Sicut  dididstis  ab  Epa- 
phra  chariidmo  comervo  noiiro.  Qui  eis  exposuerat, 


peccat ) :  quia  secundum  divinitatem  non  est  iinagn, 
sed  veriias.  Per  hanc  imaginem  Pbilippo  P<itrem  Do- 
ininus  demOnsirabat.  Imago  ista  veritas  est,  imafo 
ista  juslitia  est,  iion  mata,  quia  Dei  Verbum  :  doq 
Inseiisibilis,  quia  sapientia  est ;  non  inanis,  quia  vir- 
tus  est ;  non  vacua,  quia  plenitudo  vit:e ;  non  mortip, 
quia  resurrectio  est.  Imago,  et  aequalitas ,  et  simili- 
tudo  distinguenda  sunt :  quia  ubi  imngo,  contioaoLti- 
militutJo,  non  continuo  xqualitas.  Ubi  aeqaalilas, 
continiio  siiuililudo,  non  conlinuo  imago.  Dbi  siiuiii- 
tudo,  non  conlinuo  imago,  non  continuo  aeqoalitai : 
ui  in  speculo  esl  imago  bominis,  qiiia  de  illo  expreasa 
esl  :  est  eiiain  necessario  similitudo,  non  tamea 
aequalilas  :  quia  multa  desunt  imagini  qoje  tamcft  io- 


Dei  esse  omne  <  uud  poterant.  Qui  ett  fidetit  pro  vobit  C  sunt  illi  rei  de  qua  expressa  est.  Ubi  squalitaa. 


tmniilfr  Ch  itti  Jetu.  Fideliler  pro  vobis  in  ornt^one 
incuuibens,  voluntali  Cbrisli  ministrat.  Qui  etiam  ma- 
nifettaiit  nobii  ditectionem  vettram  in  ipiritu.  Quam 
babetis  in  spirilalibus.  Ideo  et  voi  ex  qua  die  audivi- 
mMi,  noii  c^iiamui  pro  vobii  orantei  et  poHutantes ,  ut 
impleamini  agniiione  votuntatis  ejui.  Qui  aliler  eam 
facere  non  potestis.  Quod  propbeta  intelligeus  dice- 
bal  ad  Dominum  :  Doce  me  facere  voluntatem  tuam, 
quia  Deus  meus  es.  /ii  omni  iapieniia.  Legis  Dei.  Et 
intettectu  ipiritali.  Qui  ct  inteliigentem  et  audientem 
Taciat  spiritalem.  f/l  am6if/e<ti.  Exposuit  quae  ob  cura 
dicebat  quomodo  Deus  dei  veUe,  et  adjuvet,  alque 
coutinnel  inspirando,  doceodo  sapienliain,*  et  intel- 
lertum  donando  per  graliam  suam ;  iibcrtatem  arbi- 


linuo  similitudo,  non  conlinuo  imago,  yelut  io  doo» 
bus  ovis  paribus,  quia  inesi  xqualiias,  ineai  ^  timi- 
liludo  :  quaecunque  enim  adsant  anl,  adsunt  et  alteri. 
imago  tamen  non  est,  quia  neutrum  de  altero  ekprea- 
sum  esl.  Ubi  similitudo,  non  continuo  imafo,  mmi 
continuo  arqiialitas  :  omne  quippe  ovum  omni  ovo« 
inquantum  ovum  est,  simile  est ;  sed  OTum  perdicis, 
quamvis  inquantum  ovum  esi,  simile  esi  ovo  §alliiMe, 
nec  imago  tanien  ejus  esi,  quia  de  illo  expressam  nou 
esl ;  nec  aequale,  quia  brevius  esl,  et  alterios  generis 
animaniium.  Sed  ubi  dicilur,  non  conUnao,  utiqae 
intelligilur,  qula  esse  aliquando  potest.  Potest  ergo 
e^se  aliqua  imago,  in  qua  sit  etiam  «qaaliias  :  ut  in 
pareniibus  et  filiis  invenirelur  imago  et  aequalllas  el 


trii  reparando  et  confinnando  quoiidiana  gralia  sua  :  ^  similitudo,  si  inlervallum  lemporis  defuisset  :  nam  et 


sicul  in  prarsenti  orat  ut  iinpleantur  agnilion'^  voluu- 
lalis  ejus,  in  omni  s»;  ienlia,  qua  pos6inl  digue  Deo 
in  omnibus  ambulare.  Digne,  Deo  per  oinia  placeH- 
tei ,  tti  omnt  opere  bono  fruciificantes^  el  crescentes  in 
icientia  Dd.  Digne  Dco  anibulal ,  qui  ei  per  ouinia 
placet :  boc  est,  in  omni  opcre  bnio,  ut  scit*nl:a  hei 
errscal  el  fruclus.  In  omni  virute.  Virlus  est  cum 
invelerata  vilioruin  consuetudine,  vel  in  passione  in- 
firnuiaieni  caniis  superarc.  Confortaii  secundum  po- 


de  pareiite  expressa  esi  similitudo  fllii,ut  rede  diea* 
tiir  imago  :  et  potesi  esse  tanta,  at  recte  ellam  diea- 
iiir  aequalitas,  nisi  quod  parens  tempore  iraecesalL 
Ex  quo  intelligitur  et  aliquando  aeqaalitalera,  non  so« 
lum  similiiudinem  habere,  sed  eiiam  imaginem  :  qoo4 
in  soperiori  exemplo  manireslum  csl.  Poiesl  eiiaoi 
aliquando  similitudo  esse  et  aequalius,  quaniTis  noa 
sil  imago  :  ut  de  daobus  ovis  paribus  dicium  esi.  Po- 
tesi  etiam  similitado  ei  imago  esse,  quimvis  iioo  sii 


»3 


IN  EPISTOLAM  AD  COLOSSfiNSeS  COyMCNTARlA. 


crii 


squalltai.  yl  lu  spccule  osleiidiimis.  Polcsl  el  simi- A  9«orf  audistii.  Spcm  Evnngelii,  iM  qul  Eecunduiii 


l.tudo  essc,  ubi  ei  aequairias  et  imago  sil ,  sicui  de 
filiis  commemoraTimua,  exccpto  temporc  quo  prxc<>- 
donl  parentcs.  Sic  cnim  xqualem  syllabam  syllabx 
dicirous  :  quamvis  aliera  pr.i:cedat,  allera  subsequ.i- 
lur.  In  Dco  autem  quia  ccTnditio  temporis  vacai ;  nun 
eiiim  potcftt  rccte  tidcri  Deus  In  lempore  generasse 
Fllium,  pcr  qucui  condidit  tempora  :  cousequetM  est 
ul  non  solum  sit  imago  ejus,  quia  de  illo  cst,  ctsi- 
militudo,  quia  imago;  sed  etiam  xqualitas  (anta,  ul 
nec  teinporis  quidem  intervallnm  iinpedimenlum  sit. 
Itein  aliter.  Cur  imago  similitudincm  liabet  in  pictu- 
ris,  bumincs  nolunt  essc  dissimiiesT  et  Arius  dissimi- 
lem  contendit,  ct  vult  ut  palcr  dissimilcm  generei  sui. 
Primogemlui  omnii  creatura;.  Oinnis  rationabiiis  crea- 


ipsum  vivuiii,  sperare  non  possuni,  Quod  pngdicatum 
e$t  in  univeria  cr^aura^  qua  iub  calo  eit.  Noianduin 
hominem  dici  OTnnem  creuturam.  Cujm  factui  sum 
eyo  Paultti  nHnister^  (fui  nunc  gaudeo  in  pauionibui 
Tpre  vobii.  Pro  nobis  pali  ur,  iit  «pdificaret.  Sed  ct  pro 
ipso  ante  passus  cst  Christus.  El  adimpleo  ea  quce  dc- 
iunt  poisionum  Ckriili  in  carne  mea  pro  co  pore  ejuf, 
C'Ar;s/uf  euim  a  solis  Judxis  adducius  ad  mi«rlem  est/. 
ergo  pio  Kcclesia  ejiis,  et  a  genlibusClirisius  iiiclto.i- 
vil  passionem,  non  iinplcvil.  Sed  in  corpore  suo,  id 
est  in  EccKsia,  nunc  adimplelur.  Quod  at  Eectesia. 
Cujui  faclui  ium  ego  miniiter,  eecunJum  di^penfatio^ 
nem  Dei,  quas  dala  en  mihi  in  vo$.  Dono  Spiriliis  san- 
cti,  ct  doctrinae  cvaugelicir,  quam  vobis  jiissus  est 


lurx  secuudum  carncin  primus  elTcctus,  primogeni- B  ^''^CS''*©.  (Jt  impleam  Verbum  Dii,  mgsterium  quod 


lus,  inquii,  non  priiuo  creatus,  ut  ct  genilus  pru  na- 
liira,  ct  priinus  pro  pcrpeiuitaie  credatur  :  vel  certe 
piiiiiogenilus  e.x  mortuis.  Quia  in  ipeo  condita  iunt 
uMvena  in  calii  et  in  terra^  v.iibilia  et  inviiibilia^  iive 
tkroni^  sive  dominalionei,sive  principatui^  iive  potcitO' 
i<s.  Itt  ip^o  ;  quia  semper  .deui  esl,  sicut  ait  Judas, 
Jesus  populum  suum  dc  tcrra  iEgypii  liLcravit.  Et, 
Nemo  aacendit  iii  coblum,  nisi  qoi  de  coelo  desccodit 
Fiiin^  hoiniiiii:  Omnia  per  ipium  et  in  ipio  creaki 
iunt.  Et  pcr  ipsum  omnia  facta  sunt,  et  quod  facium 
esl»  in  ij>80  vita  esi.  Et  ipte  eet  unte  omnes.  Creaturaa. 
Et  omnia  in  ipio  connant.  Vivuiit.  Et  ipie  eit  caput 
tprfOfli  Eccleee^  quieit  principtum^  primogenitui  e% 
worfitis.  Uoc  modo  caput  est  Ecciesiae.  Et  iU  in  om* 


abicondiium  fuit  a  ia:cui\i.el  generationibui,  Ul  per 
me  praedicatio  impleaiur.  Nunc  autem  manifenaium 
eit  ianctii  ejui,  Temporc  qiio  vuluit  revelare.  Qu  6ns 
voluit  Deus  notas  fucere  divitiai  .gtorice  iacramenti  Au- 
jui  in  gentibui,  Quia  idem  Deus  omnium  dives  in>>m- 
nibus,  quomodo  voluii ,  sic  et  (ecit,  qnia  voluntas 
rjiis  jusla  cst.  Quod  eit  Christui  in  vobii.  Ipse  esl 
mysierium,  quod  pateractum  est  gcntibus.  Spei  glo- 
rice^  quem  noi  annuntiamui.  Yobis,  per  qiiem  fulurain 
gloriarn  sperat'8.  Corrifnentei  omnem  Aoiiitn^m,  et  do' 
eentei  omnem  konunem  in  omni  iapientia.  Jiidxum  ct 
Graecom,  scrvum  ct  liberiim.  Et  boc  noiandum,  quod 
omnes  homines  vuli  exhibcrc  pcrfeetos,  secundiim 
illam  pcrfccionem  qiiaro  alibi  dicit :  Quotquoi  euini 


nibu»  tpee  primaium  tenem,  Pioptcrca  prius  rcsur-  (^  pcrfccti,  bocsapiamiis:cumretrodixerii,Pratrcs,  ego 


rcxlL  QaiJa  in  ipio  complacuitj  omnem  plenitudinem  du 
winiiatii  habitare»  In  nullo  enim  alio  ita  diviuitas  habi- 
lavii.  Ib  aliis  cnim  graiia  ex  partc  fuit,  in  istOBatura 
perleeu.  Carparaiiter.  Nequcenim  divinilas  corpus  esU 
Sed  qula  sacrame.iU  Veteris  Tcstamculi  appcllat  um- 
bnm  folori ,  propicr  orobrarum  comp^ratioacm ,  cor- 
pQfaliter  dixit  habliarc  in  Cbrisio  plcnitudincmd.vini* 
taife»qttod  iD  iliu  iiiiplcanturomniaquaiin  illis  unibris 
figurala  aunl,  ac  8*c  quodum  modo  umbrarum  illarom 
i|»sc  sit  corpus,  boc  e^t  figurarum  et  significationum 
r.larum  ipsc  sit  veritas.  Itcm  alitcr  :  Pcifcctc,  quSsi 
dical  summaliier.  Et  per  eum  recondliare  omnia  in 
ipium.  Terrena  coelestiLus  qua:  ab  cis  per  cootrarie- 
utem  vitae  faeiant  scparata,  unde  Dominus  orare  not 


nc  noo  arbitror  comprehct  dissc,  ci  reliqua.  Sed  esl 
qussdam  Imperfecia  perfcctio,  ut  sciat  homo  se  non 
essc  perfccturo  in  hac  viia.  Vt  ejrJiibeamui  omnem  ho^ 
minm  perfectum  in  Chriito  Jeiu.  Secunduro  synccdo- 
chcn  dictuni  totiiro  pro  partc.  /it  quo  et  iahoro  cer» 
tando  iecundum  operationem  ejue^  quam  operatur  in 
me  in  virtute.  Slgnoruro. 

Cap.  II.  Volo  enim  voe  idre,  quatem  ioUicitudtnem 
kabeum  pro  vobii^  et  pro  hii  qui  iunt  Laodiceof.  Ago- 
nxAm.Et  quicunque  alil  non  viderint  faciem  meam  in 
carne,  ul  cont'  lentur  corda  fpiomm,  instructi  in  ehari- 
tate^et  in  omnesdivitia$  ptenitudinii  intelleeiui^in  agni- 
tione  mysterii  Dei  Palrii,  et  Demini  Jesu  Ckriiti,  Quia 
8i  roe  vidisscnt,  el  charitatero  mcain  erga  ae,  et  di- 


docct,  ul  iu  voluntas  Dci  flat  in  tcrra,  sicut  in  coelia.  D  vitias  mystcrii  Dei  plenius  coguovissent,  dum  et  ina- 


Paafieani  per  ianguinem  crucii  ejuif  iive  quas  in  calie^ 
dee  quee  iit  terra  iunt.  Pcr  quae  sunt  homiiics  cmen' 
fiail.  £l  801  cmii  eMelts  aliquando  o/jetia/t,  et  inimici 
aensu  in  ifperibui  malii.  Exposuit  inimicitias  nostras 
cuia  Deo  el  cjus  roinisiris.  Nunc  autem  reconcitiavit  in 
eorpare  camii  ejut  per  mortem.  In  qua  baptizati  cstis 
oiiinea.  Ut  exliiberH  voi  ianctoi^  et  immaculatoi,  Ne 
ejiis  beneficium  irritiiro  faciati!»,  et  iterum  8i{is  ini- 
mici.  Ei  vrreprekeniibilei.  Cousideranduro  quaui  pcr- 
fecliim  vull  esse  unuiiiqucinque  i^redeutem.  Coram 
ipio.  Non  coram  horoiuibus.  Si  tamen  permanetii  in 
fide  fundati  et  itabitee  et  immobilei.  Tuiic  potcriiis  iro* 
suacuhui  esse,  ai  vos  homiiiom  cxeuipia  non  deci^ 
IHrfUty  scd  flmiiter  futura  crcdatis.  A  ipe  EvangetH^ 


jorem  praescniis  affectum  proharcni,  ei  abundaniiam 
raiioiils  a  me;  qui  propric  a  Christo  didici.  doccrcn- 
tor.  /r  quo  omnei  tkaauri  iapientia  et  ieiMim.  Qui 
latcbani,  quamvis  es8"iii  in  littcris  legis,  sicut  Isaiat 
aii,  In  thfsauris  saliis  nostra ,  Chrisius  vcnii  snpicn- 
tia  et  sciontia  a  Domino.  Ili  soot  thcs  uri  scptifonnes 
gratianim  ^piritus  saiicli.  Abiconditi.  Qui  erani  Moysl 
lecti  ve!aminc.  Hec  autem  dico^  ut  nemo  voe  decipiat 
in  iubtimitate  eermmtum,  Idco  dico  melius  folsse  ui 
cgo  vos  pnesens.  Instmerem,  aed  tatnen  brovitcr 
complcxus  sum ,  omDcm  thesaurum  sapieniiae  ^ei 
scicntiae  In  ipso  essc,  ot  ^mncro  scrronnem  vcl  scn- 
siim,  qui  praeicr  illuro  cst,  noti  solum  non  roiremini, 
sed  eiiam    stuliiiiaro   deputelis.  Nam  etei  corpore 


«nfi  PRIIIASn  ADRUMETAM  EPISC.  Cr% 

ttbtens  ium,  $ed  spirilu  vokiicum  sum,  Ihbcbal  banc  A  enim  :  Maledictas  omnis  qtil  pcpcnd.t  in  ligno.  Et 
graliam»  ut  alibi  positus,  quid  atibi  agcretur,  agn'tsce- 
ret :  siciit  Elisaeus  \idit  in  spiritu  Giezi  post  Naaman 


currentem.  Vaudem,  et  videm  ordinem  veiirum,  Et 
video  et  cupio  praesens  iroplere  omne  quod  deest. 
Et  'undamenlumejuiquiB  in  Chriito  eit  fidei  vestrm.  Sop- 
picroentum  credere  Deum  verum,  et  homineni  venim, 
unam  personam  ex  duabus  subsianiils,  quia  boc  est 
fidei  rundamenluro,  quod  vobis  sufncit  ad  vitam, 
eliamsi  aliquid  scientiae  minus  interim  babeaiis.  tiicut 
ergo  accepistii  Chriitum  Jeium  Dominum  noitrum^  in 
ipso  ambulate^  radieati.  Deum  credentes  et  homincm. 
Et  iuperadi/icati  in  ipio.  Secundum  robur  funda- 
menti  validum  aediGcium  hupercrescat.  Et  conprmati 
in  fide^  iicut  et  didiciitis.  Futurorum.  Abundmntei  in 


ipsum  tulit  de  medio^  (tfigem  iltud  cruci,  Noii  soImi 
peccata  mortiHcavii  in  cruce,  sed  etiam  incorru- 
ptionem,  et  praemia  donavil  per  Indebitaro  unorieiti. 
Exipoliam  principatui  et  potestoUi.  Ut  per  morteui 
destrneret  eoro  qui  babebat  mortls  imperiara,  se 
offerendo  pro  reis  morti.  Traduxit  eonfidenter.  In  sa 
peccata  suscipiensy  ei peccatores  absolvens,  dum  ili 
criici  alflgit.  Palam  tnumphttm  illoi.  Publiee  cruci- 
fixus.  /n  setnetipio.  Conftisione  contempta,  non  cc- 
cidendo,  sed  roorietido,  nec  viro  inferendo ,  sed  sos- 
tinendo,  ut  nobis  confracta  ODinl  soperbia  vlnceiidi 
daret  exemplum.  Nemo  ergo  voi  judicei  in  dbo,  §nt 
itt  potu,  Ntillum  f  igo  iii  hoc  judirium  est,  quia  coiii 
nrobra  esset,  cossavit  corpore  veniente,  nec  imagige 


illo  in  gratiarum  actione.  Semper  cresccntes  iii  lllo,  ^  opiis  esl,  veritate  prxsente.  AifC  tii  parte  diei  festi. 


et  pro  douis  ejus  abundantius  gratias  referentes.  Vt- 
dcie,  ne  quii  voi  deeipiat  per  philosophiam^  et  innnem 
failaciam,  Coiitra  pbilosopbos  agil,  (;uorum  omnis 
(i.spuiaiio  de  elemcnlis  esl,  et  visibilibus  crca  uris  , 
ei  qui  cx  rebus  Dalutalibus  virlulem  aeslimant  Dci, 
dlccules,  ex  niliilo  fieri  nihil  posse  :  el  animdm  aut 
biiiium  iiOii  hnbere,  aut  esse  mortalem  :  et  virgiiicni 
parere  non  possc  :  et  Deum  ex  hoinine  nasci,  mori, 
aique  resurgere  stuitum  esse  credere.  Setundum  tro' 
ditionem  homimm^  secundum  elementa  mundi,  Si-du- 
cliHiieiii.  Et  non  iecundum  Chr  itnm.  Qui  scciindum 
Chrislum  saiit,  sanum  sapit.  Qua  in  ipso  inhabitat 
omnii  pUnitudo  divinittttii.  Oiiinis  plenliiido  divinae 
virluiis  111  curpore  ejus  iiihabilai.  Corporatiter,etestii 


Calendae,  sive  lona  nova.  Aut  neomeniee^  aut  iabbato- 
rum,  Neomenia  novae  vitae  vcl  secundx  flguram  ba- 
buit,  sabbatum  reqniem  viue  futur.e.  Qnce  sant  um- 
bra  [ttturorum,  Umbra  legis  erat,  corpus  est  Chrislu 
Corpui  autem  Chriiti,  Fulura  erant,  quae  modo'pr»- 
(Cniia  sunt.  Nemo  voi  ieducat  volem  in  kumilitatetl 
religione  angelorum  quce  non  viditf  ttmbulani  /nutni 
infltttui  iensu  carnis  iuoe.  Nemo  flcta  humilitate  sq- 
perbus,  quia  se  angeloa  videre  meniiator,  et  idea 
frustra  se  super  homiiies  jactet,  qui  visiones  a  soo 
l'>qiiitur  corde.  El  non  tenem  caput,  Christo  nna 
credens  cipiii  omniom  sanctorum.  Ex  quo  totum 
corpus,  Eeclesi:e.  Per  nexui  et  conjunctiones  mbu»' 
niitratum,  Quia  uiembris  a  capite  usqoe  ad  pedes 


iR  i7/o.  Subianiialiier  et  realiter.  Hepleti,  qui  est  ca-  C-membra  iungiintiir.  Qolcunque  ergo  exlra  hoc  cor- 


put  omnis  principatus  et  potestatit.  Si  illius  scieiitiaro 
doceuiiiii,  qui  dcdit  iuitiuni  eiiam  invisibili  creaiurae, 
quid  vobis  confcn  nl,  qui  uihil  plus  fntelligunt,  qnam 
qiiod  viiie.itf  Itt  qtto  etcircumci  t  tstii^  circumeiiione 
non  manu  facta,  Hic  jam  Judacos  el  pseu.loapostolos 
taxat,  ue  vei  ab  ipsis  seducantur.  In  exspoliaiione  cor^ 
poris  carnist  scd  in  circumcisione  lau  Christi.  Per 
quam  vos  tolum  veterem  homincm  exspoliastis.  (.on^ 
sep%lii  et.Comiiionui.  Inbaptismo,  Uaecestcircumclsio 
C  risii.  In  quo  et  resurrexinis  per  fidem  operationis 
Deit  qui  snscitavit  iUum  a  moriuii,  liesurrcxistis  in 
iiovain  viiam,  credenies  ct  intell  gentes  iliius  esse 
operaiioneni.  £(  vvi  eum  mortui  essetis  in  delictis  et 
privpuiio  curnis  vestrce,  Quan«lu  non  soium  pr.Tpuiiati, 


pus,  quantumvis  sejactet  iion  vivit,  qai  caput  noa 
hahel  et  vitam.  Et  constructum  crescU  in  augmenUm 
Dei,  In  augmentum  illius  corporis  qood  unltantesl 
Dto.  Si  morhd  eetii  eum  Chiiito  ub  elementiM  hujui 
mundi,  Elementa  bujus  miindi  possunt  defioiri  etiaoi 
avariiia  et  ambitio  bonorum,  et  caetera  mundana* 
Quid  ttdhuc  tdnquam  viventei  mundo.  Nec  similitodi* 
hem  viveniiuin  in  mundo  voluit  nos  habere.  Dtar" 
nilti?  Sirut  illi  qui  futura  non  credunt.  Ne  teiigeritii^ 
neque  gustaveritii^  neque  contrectaveritii.  lllorum  ta* 
cCu,  et  gusiu,  el  conirectaiione,  qui  in  concupiacen- 
tiis  abutuntur,  et  diligunt  pro  aetemis.  Quee  tnni  oik* 
ma  in  interitum  ipso  usu,  Ex  parlibus  mimdi  condl- 
tionem  ejus  adverie,  cujus  etiam  roerobra  corniai* 


sed  et  circuuiciai  pariter  morti  aeternx  eraiis  obnoxii.  ^  panlur  necesse  est ,  ut  totus  qiiandoque  tolvatar. 

Nec  cofi  ergo  clementa  ejus,  uf  morulia,  debent, 
nec  diligi  pro  a^ternis.  Secundum  prcecepta  et  doeiri^ 
nam  /lonunirm,  quie  iunt  rttiionem  quidem  kabetuitt 
ittpienticB  in  iupentitione  et  humilitate^  el  non  ud  par^ 
cendum  corpori^  non  in  honore  ttliquo  ad  ittturiiatem 
carttii,  Aliqui  sic  accipiunt,  contra  eoa  dicl  qai  ox 
Jiidjeis  credidcrunt,  el  dicebanl  legis  eaeremonias  ob- 
servari  debere,  ideo  el  doctrlnas  homiBam  vocat, 
quia  praecepta  earnaliter  inU^IIigant,  dicentea^  in 
lege  prohibita  non  debere  manducauri ;  sod  oouies  il- 
lae  observationes,  licet  aliquaro  aapientiaiB  pra  so 
ferre  videauthr  lege  praecepu,  tamen  ia  sa|Hiiii 
tione  sunt  in  aliquo  honore  Dei|  qiiia  hiim  nd  < 


Cuiii  ergo  dupliciier  indigni  essetis,  riltorum  estis  con- 
sorles  eiTecti.  Convivificavit  cum  Ulo,  donam  vobii  om* 
nia  delicla^  delens  quod  advenutt  nos  erat.  Aufcrendo 
cau  asmortispeccali.CAiro.^rapAKmdecrflt.  Evacuaiis. 
Quod  erat  contrarium  nobii,  Chirographum  quidam  di- 
cuii:  esse  quasi  scripiam  Mlquan  apiid  Deum  memo- 
Fiani  peccaiorum,  unde  ip>e  dicil  in  Cantico,  Nonne 
hxc  congregaia  ;«pud  iiie,  et  signaU  sum  in  thesau- 
ris  flfieis?  Et  io  ieremia  :  Peccaium  Jodae  scriptum 
est  in  ungua  adamantino.  itee  ergo  deleta  sunt  bi 
cruce,  dum  diroitiendo  peccata,  eiiam  roemoriani 
abolet  delicioruro.  Christus  nos  redomlt  de  maledi- 
e:o  logis,.  faclus  pro  nobis  maledictum.  Scriptum  est 


057      ^  IN  EPISTOLAM  AD  COLOSSENSES  COMIItNTARlA.  65» 

I  ftm  ▼oluntorcm  ob8t;rvanlia  cnrnalis.  Alii   lolnm  A  simllari.  Ubi  non  eit  mascutui  et  fenjina,  gentWs  et 


koe  cat^ituliim  iu  intelliKUnt,  ut  dicant,  ab  elemen- 
Mrmm  B08  raiionibus  Yoluisse  Aposlolum  revocare, 
ad  qtia^  a  philosopbis  snadebaDtur,  qnamvis  rntiona- 
bflla  videanlur,  ne  per  bona  eonim  indiicamur  nd 
mala.  Etiam  bomines,  nalura  docente,  tradidernnl 
qood  mundus  essel  quandoque  solvendiis,  et  ideo 
nnnm  Deum,  quem  seium  acternum  inteliexerant, 
licet  super-tiliose,  tamen  humiliter  venerali  sunt,  et 
DOn  parcendum  dizerunt  corpori,  nec  raniem  satu- 
riLiie  onerandnm,  qiiod  esset  et  ipsa  moritura. 

Cap.  III.  Igitur  si  coHSurrexistis  cum  Christo,  Con- 
aeqnenter  primo  coir.mortuos,  deinde  surrexisse  nos 
dici',  nec  solum  terrx  mori,  sed  etiam  coelo  nos  vi> 
vere  bortatur.  Qua  sursum  sunt  qucerite^  ubiChristus 


JudiSis,  circumcisio  et  pnepuiium,  B.rbarus  et  Scg- 
tha,  servus  et  tiber,  Apud  Deum  non  pr:idicat  sexus» 
vel  coiidiiio,  vel  genus,  ac  provincia,  seil  sola  con- 
v.rsalio  ciiin  (i.Je  recia  requireiur.  Sed  omnia  in 
omnibusChiistus,  Oiniies  qiiicunqtie  baptizati  esiis, 
Clirisium  iniluisiis.  Induite  vos  ergo,  sicut  electi  Dei. 
Illa  deponcnie^!,  h»c  imluiie.  Sancti  et  dUecli^viscera 
misericordicc,  benignitatem,  humilitatem,  niodesliatv^, 
patientiam,  Qiiia  ilh'  mimbra  dixerai,  ideo  hxc  vU 
scera  nominavit.  Supportqntes  invieem,  Exemplo 
Chrisli  qui  inQrmitates  noslras  portavil,  tam  spiriia- 
les  qiiam  eiinm  corporales.  Et  donantes  vobis  ipsis. 
Indulgentes  alierntrum,  siont  omnibus  Christus  iii- 
diilsil,  eiiam  persccntoribiis  suis.  Si  quis  adversut 


ett  in  dextera  Dei  sedens,  Quoe  sursum  sunt  sapiie^  B  aiiquem  habet  querelam,  Nolile  exigere  paVva  con- 

servis,  ne  indulta  reddatis.  Stcii^  et  Dominus  donavii 
vobis^  itaet\os,  Ilic  exponit  quomodo  indulgcre  de- 
bemus  alterutrum,  si  ille  inJuIsit,  qut  potuil  vin-^^ 
dicare;  quanto  mngis  vos,  qu<»rura  vindicta  auc 
parva,  aul  nula  cstt  Super  omnia autem  haecharitA. 
tem  habcte,  Super  hsec  omnia  est  charitas,  qiila  onw 
nem  quem  dlligimus,  sastinemus,  non  omnem  quent 
sustinemus  dlligimus.  SeJ  omnes  debemus  propter 
Deuin  diligere.  Quod  esl  vincutum  perfectionis.  Cha- 
riias  miilia  membra  in  unum  conglutinat  corpus.  Et 
pax  Christi,  Chrisli,  non  sxculi,  quod  solum  diiigit 
diligentes.  Exsultet  in  cordibus  vestris,  ia  qua  ei  vo- 
cati  esiis  in  uno  corpore.  Non  in  facie  ficta,  et  se- 
rena,  vel  ore  di^loso.  Et  grati  esiote,  lioc  est,  iiolite 


iioit  quce  supra  terram.  Nihil  lerrenum  ambiatis,  ni- 
bil  mbrtale  quxratis,  coeleslem  seclamini  sapien- 
tiam,  non  terrenam.  Mortui  enim  estis^  et  vila  vesira 
abscondita  est  cum  Ch  islo  in  Deo.  Mortui  estis  terre- 
ns  vitx,  per  convcrsationem  coelestis  pairix.  Cum 
euim  Christus  apparuerit  vita  vestra.  Qiiia  iilii  Dei 
eum  simus,  nondum  apparuil  quid  erinius;  sed  hoc 
solum^  scimiis,  quia  cum  apparuerit,  similes  ei  eri- 
nius.  Tunc  et  vos  apparebitis  cum  ipso  in  gtoria,  No- 
lite  eigo  inodo  bic  quaeiere  gloriam  vcbtram.  Morti^ 
fieate  ergo.  Implete  professionem  vestram.  Membra 
vestra,  quce  sunt  suver  terram.  Menibja  viliorum,  qu.ne 
nostra  sunt»  quia  ex  nobis  sunt  :  sive  membrorum 
malum  asum  (sicut  solet)  nominat  membra.  Forni- 


emionem^  immunditiam^  llbidinem,  Omnis  inconti-C  legi  assimilari,  qnae  vicem  reddil,  scd  grati»,  qu»> 


nentla,  imniunditia  dici  polest,  atqOe  lihido.  Concu- 
pisceniiam  malam,  Est  enim  et  concupisren.i  i  bon.i. 
Unde  et  Daniel  vir  desideriorum  esi  appcllatus.  Et 
ava  tl/afii,  qucp  est  simulacrorum  servitus.  Dum  i  lis 
mi^iallis  de  quibus  fiunt  siinulacra  servimus,  et  au- 
rum  pro  Dco  vcneramur,  qsia  qui  soli  Dco  servit 
utique  erilgiem  unam  inefrahilem  vencratur.  Propter 
qum  vent  ira  Dei  super  fitios  increduliialis,  Siiper  So- 
dumara  et  eos  qui  in  diluvio  perierunt.  Ex  praeteritss 
ergo  futura  tlmcuda  suut.  Vel  super  eos  qui  iiicrc- 
dnlrfuerunt  in  descrto.  Notandum  quales  fuerimus 
aole  gratiain  CbristL  Jn  quibus  ct  vos  ambulastis  ali- 
quandOf  eum  viveretis  in  iHis.  Nolite  nunc  ambulare,  ne 
fni«tra  videamini  credidisse.  Nunc  aulem  deponite  et 
eot  omnia,  iram^  indignationem,  Quae  nobis  de  Adam 
riiiianserunt,  id  est  vitia  qu»  seqauntur.  Malitiam, 
llaliiia  fst  alteri  infierre  quod  pati  non  vis.  Blasphe- 
mmm.  Dei  vel  imaginis  ejus.  Turpem  sermonem  de 
are  testro.  Quia  bxc  indiscipliiiatio  nec  filiis  homi- 
oom  convenit  honesiius  educatis,  quanto  inagis  Dei? 
Notite  mentiri  invicem,  Non  oportet  mentiri  filios  ve- 
Htaiby  curo  mendaciuin  de  diabolo  sit*  Exspotiantes 
tfOf  veterem  hominem  cum  actibus  ejus,  Peccata  origi- 
Aalta,  sea  delectationcm  carnis.  Et  induentes  novuni, 
Cbrlstam»  et  vlrtutes  qu£  ab  ipso  suni.  £^iim  qui 
rcvotaiMr,  in  agnitione  secundum  imaginem  ejus  qni 
€retmt  fNm.  Cum  cognoverit  qualis  sit,  cujus  imago 
e»4  ei,  mqaantam  pote$t,  dcLei  niti  ipsius  adjutorio 


ignoscil  ctiain  inimici^^,  et  pro  eis  exorai.  Verbum 
Chrnli  habitet  in  vobit  abundanter,  Et  hic  ostendi- 

^  tiir,  verbum  Christi  non  solum  sufnclenic,  sed  etiani 
abiindantcr  habere  debere  etiam  laicos,  ei  invicero. 
semelipsos  monere  et  docere.  Jn  omui  sapi,n'ia  dO' 
.  centes,  et  commonentct  vosmetipsos.  Ut  sapienier  et 
raiionabililer  proferatur.  In  Psatmis,  David.  Hymnit* 
Trium  puerorum.  Canticit,  Moysi  et  omnium  prophe- 
tarum.  Spirilatibut.  Non  carn»libus,  more  srcculari. 
In  yralia  caniantet.  Nunqnam  iCgimus  cantari  siiie 
voce.  In  cordibut  vettris  Deo,  Ut  non  soluin  ore,  sed 
ctiam  in  corde  cametis,  at  cor  cum  voce  concordet, 
vel  intelligatis  quod  cantatis.  Omne  quodeunque  faci- 
tis  in  verbo^  aut  in  opere^  omuh  tn  nomine  Domini 

^JetUf  gratiat  agentet  Dec  ei  Pwri  per  ipsum,  Sive  do- 
cetis,  sive  operamini,  niliil  ad  ve*tram^gioriam,  soil 
ad  Domini  faciatis,  gratias  Deo  referentes,  qiii  Fi- 
lium  suuin  ad  haec  inspirnnda  et  docenda  destinare 
dignatus  est.  Mutieres^  tubdito!  estote  rirts,  itcuf 
oportet  in  Domino.  Iii  hls  quae  conveniunt  Domliio, 
Viri,  ditigite  uxores  vettrat,  et  notte  amari  ette  ad  it- 
tat.  Fitii^  obedite  pareniibus  per  emniat  hoc  enini 
ptacitum  est  in  Domino^  Nunquam  rem  naturalem 
boriaretur,  nisi  continentes  es^e  ccepissent,  axutad 
Ephesios  plcnius  adnotaium  est.  Paties,  notite  ad 
indignationem  prorocare  fitiot  vettrott  ut  non  putitto- 
animo  fiant,  Ne  exasperati  iracandi  flant,  sed  veatro 
cxeroplb  dlscani  esse  paticntef^.    Servi^  otedite  per^ 


^.9  rmuxsn  adrumctani  cnsa  ceo 

gmma  dpminii  carnu^bui.  Quia  carni  serviiiiit.  non  A  ite  siuliiiia  nostra  religio  a  philoaopliis  el  femilibua 


•ptritui.  Kon  ad  oculum  tervientei,  quati  hominibui 
placetitei.  Qiiaiidi>  tos  vident  doinin!.  Sed  iimpliei* 
inte  corditf  timentei  Deum»  Quodcunque  facnii^  ex 
mmmo  operamni^  iicut  Deo,  et  non  hominibui^  icien- 
tei  qnod  a  Domino  accipieli$  re(ributionem  ha:rediiatii. 
Qiii  tth  que  seinpcr  fitiei,  el  odit  oinne  figiiicntum. 
Nam  Iiaiminna  oeulus  fjlli  iiotpst,  ei  ideo  sic  agite; 
iit  condiiioiiis  nccessitatcm,  Yoluntniem  Taciaiis  re- 
igitttis,  ut  per  vestra  opera  bona  Domino  gratiaa 
referantiir,  cum  tos  omi.es  Yiderini  ei  Gliri&tianiia- 
tis  lempore  profecisse.  Domino  Chriito  eervite.  Ipsi 
enim  scrvit,  qui  propter  ipsum  liomini  scrvit.  Qui 
enim  injuriam  faeit^  recipiet  id  qiiod  inique  geaitt 
et  non  e$t  penonarum  accepiio  apud  Deum.  Sive  ser- 


aestimeiur.  Ut  iciatii  quom^do  voi  opwteai  unicuiqug 
reipondere.  Sieui  el  Peirus.  Parati  estoie  semper  id 
satisfaciionem,  aliler  pagania,  aliier  Judaeia,  aliier 
lixreiicis,  aliter  pliilosophis,  aliler  aslrol<»gis»  el 
castcris  est  rcspondenduui.  Quce  circa  me  gunt^  om^ 
nia  vobli  rtota  fcuiet  Tychictu  chariiiimus  fraUf^  et 
fidelii  miniiter^  ei  coniervui  in  Donuno,  Secoros  ilkw 
▼ull  esse  de  se,  ne  vel  a  tristitia  oecqpeutur.  Qmem 
miii  ad  voi  ad  hoc  ipium  ut  cognouai  qum  circa  rei 
iunl^  et  comoletur  corda  veitra^  cum  One$imo  cikarif- 
Sfmo,  et  fideli  fratre^  qui  eel  ex  vohii^  qui  omma  q%m 
hic  aguntur  nota  faciant  vobii.  Pro  Dobis.  SainttU 
voi  Ariilarchui  coneaptivui  meui,  et  Marcui  conM^rt- 
nut  Barnabce  de  quo  aceepiitii  mandata.  Qui  uiecom 


vus,  qiii  dominum  coniempserii :  sWe  domiiius,  qui  6  tenetur  In  vinculis,  aut  compalitur  roihi  charilalis  af» 


servuni  inique  iraclavcrit,  ui  consoletur,  scieiis  apud 
Deum  mulom  non  esse  suam  injnriam. 

Cap.  IV.  Domini^quod  justnm  eil  et  wquum^  tertii 
prmttate,  Patres  vos  dcbent  inagis  sentire  quam  do- 
lainosMinde  vulgo  palres^amilias  ap;ellamiiii.  Scien- 
t€i  quoniam  et  vot  Dominum  habeiit  in  ccelo,  Qualem 
ergo  voliis  Dominum  esse  vultis,  lales  esioie  circa 
conservos  potius  qnani  servos.  Oratiuni  inttate^  vi- 
gilantet  in  ea,  Negligens  enim,  cl  dormiians  peiilio, 
nec  ab  hoinine  poteril  aiiquid  impetrare.  In  gratia^ 
fum  aetioney  orantet  timut.  Pro  omiiibus  qiiae  vobis 
aunt  concessa,  vel  e:iam  in  aJversis,  quae  ipso  dis- 
pensanie  eveiiiiint.  Non  enim  orando  peteretur  ab 
eo,  nisi  ab  ipso  tribui  crederetur,  ut  ostium  aperi- 


rectii.  Si  venerit  ad  vot^  excipite  tMtim,  et  Jesut^  qui 
dicitur  justut.  Qw  tuni  ex  circumcinone,  Hxc  mao* 
dal.i  ab  60  acceperant.  Hi  toli  tunt  udjutores  in  repto 
Dei,  qui  mihi  fueruni  tolatio,  Hi  solomniodo  mecQia 
sunt,  sive  bi  soli  ex  circumcisione  adjuiores  In  Novo  , 
Teslamento,  per  quod  iniratur  in  regoum,  sieoi  Sa- 
tauas  dicitur  mors,  quia  causa  esl  moriis.  Saiutaitet 
Epaphrat,  qui  ex  vobit  eti^  tervut  Chritti  Jetu,  temper 
9oUicitut  pro  vobit  m  orationibut.  Ille  vera  servH 
Cliristi  est,  qui  pro  ejus  corpore  sollicitus  invenitor. 
Ut  ttetit  perfecti^  et  pleni  in  omni  voluntate  Dm.  Ora- 
lionibus  siiis  Deum  poscit,  ut  perseveretis  in  volao- 
ia'e  Dei,  et  qui  ccapit  in  vobls,  ipse  perficiat.  Tcsit- 
monium  enim  illi  perhtbeo,  quod  kabei  mmituM  idbe* 


rctur  sermoni,  id  est,  iit  initiuin  Odei  cordibus  au-  C  rem  pro  vobit^  et  pro  hit  qui  tuni  Laodicem^  ei  qtA 


ditorum  trbuereiur.  Et  pro  nobit^  ut  Deut  aperiat 
uobis  ottium  termonit,  ad  hquendum  mysterium  C/irt- 
a/f.  Quoil  pro  nobis  oraiis,  vobs  peificiei  lu  doctri- 
iiam.  Nam  qiiomodo  apenlar  osiium  verbi,  nisi  ciiin 
aensus  aperitur  audienlis,  ut  credai,  el  inilio  fidei 
facto,  ea  qiix  ad  xdificandam  saiubrem  doctri.mm 
prxdicaniur  el  disputantur  recipiat,  ne  pcr  infide- 
litatein  cnrde  clauso,  ea  qux  dicuntur,  itnprobct  nc 
repellal?  Propter  quod  etiam  vinctut  suhi,  ui  manife- 
ttem  illud,  iia  ut  oponet  me  loqui.  Ut  ipse  dct  qiiid, 
quando,  el  cui  rationaliler  debeat  prnedicari,  quia  et 
nobis  ad  aurem  prxdicantibus  ille  intcrim  corde 
operainr.  In  tapientia  ambulate  ad  eot  qui  fo^ 
rit   tunt ,  temput  redimentet.  Quoniam   dies   mali 


Bierapoli.  Tales  erant  primi  lemporis  disdpuli,  el 
imilatores  Pauli  el  Cbristi.  Salutai  vot  Lucae  utedi^ 
cut  charitdmut,  ei  Demat,  Saluiate  fratrea  qn  tuui 
Lnodicece ,  et  Nympham ,  el  qum  in  domo  ^ut  ett 
eccletiam.  Et  cum  lecta  fuerit  apud  vot  Epitioia^ 
facite  ut  et  in  Laodicentium  eecletia  leqatwr^  <f  ea 
qum  Laodicentium  ett^  vobit  legatur.  Quia  lales  ia 
domo  sua  habebat,  qualem  Apoatolus  deQnivil  eccle- 
siam.  fif  dicite  Archippo :  Vide  mimtierium  quod  aeee' 
pitti  in  DominOf  ut  Hlud  impleat.  Satutatio  mea  mauu 
Pauli,  Diaconus7uisse  intelligitur,  noD  epiacoiMis, 
neque  enim  episcopus  haberel  necesse  io  eedesit 
conimoneri,  ut  snum  servarel  minisleriam.  Memmret 
ettote  vineulorum  mejrum.  Sive  orate  ul  reddar  Tobis, 


snnt.  De  malo  tempore  bonum  vestra  fuciet  sapien-  D sive mcmentote,  quia  vestri causa bxc pallor,  eilnii- 
1x9,  vel  ei  ain  pro  quiete  vesira  aliquid  lemporale,  lamlni  exemplum  meum.  Gratia  uabitcum.  Amtu. 
si  necoi^se  est,  ut  pereal,  conie  i:niie.  Sermo  vetter  Cum  illis^ere  6>t  gratia,  qui  curo  ea  permaDseriiil, 
temper  in  gratin  sale  tit  conditus.  Sapienilx  ratione,      et  eam  se  gratis  accepisse  falenlur. 


AD  TIMOTHEUM  EPISTOLA  PRIMA. 


ARGUMCNTUM. 

Timotheum  mKmtf,  et  docet  de  ordinatione  ephcopa* 
tut,  ei  diaconiit  et  omnit  eccletiatticm  disciplincF, 
Scripta  de  urbe  Roma,  Timolheut  epttcoput  fuit 
ditcipulttt  Pauli ;  huic  per  titterat  aucioritatem  dat 
eorrigendi  omnem  ecctetfauicam  disciplinam ,  ei 
tpitcopot  et  diaeonot  crdinandji ;  prteterea  inttruit 
oum  quomodo  pscudoapotiolit  respondeat,  deirahen" 


tlbut  Paulo,  rationem  reddent  quod  uon  mt  MtrM, 
ti  ipte  ex  persecutore  tjhatut  itl,  cum  Chritiue  pee^ 
catoret  venerit  liberare.  Ad  extremum  atiter  daeeu" 
tes  monet  ette  vitandot  et  eaveudot  omuibut  utadiM. 

Caput  PRmuii.  Paulut  apOtiolut  Clsritti.  PropoBit 
et  iioiniiiis  auctoritaiem  ei  ordinis.  SecMiidiciii  impa^ 
rinm  Dei  Salvatorit  nottri,  et  Chrieti  Jeeutpm.tim- 


m 


IN  EPISTOLAM  I  AD  TIMOTIIEUH  COSBIENTARIA.  mn 

Non  secundum  lAcnamprarsumplionem.  Simulet  A/br<ait<  tH  CAm/o  Jesu  Domino  noitro.  Cum  eisem 


PalrU  el  Filii  nnum  imperium  esse  demonsiral.  Ti- 
matheo  d  iecto  filio  infide.  N m  in  carne.  Gratia^  mi' 
mitordta  et  pax  a  Deo  Patre  et  Chrislo  Jesu  Domino 
ntfetro.  Sieut  rogaH  re,«vl  remaneret  Ephtsi,  cum  irem 
m  Macedoniam^  ut  denuntiarei  quihusdam^  ne  aliler  do- 
cerent.  Qnos  prxdixerat  in  Aciibus,  inlraturos  lupos 
{raves  non  parcen.es  gregi.  iVe^iie  intenderenl  fabu- 
ih»  Uuas  de  Genesi  appellat,  id  est  secifnduro  legem, 
«nde  a  Domino  accusantur,  docentes  doctrinas  lio- 
irinum.  Et  geneatogiii  interminatii^.  quce  quceitiones 
prcntant  magii  quam  adifieationem  Dei,  quce  est  in  fide. 
Geoerationibus  antiquorum,  in  quibussibi  summa>n 
scientiam  vindicant,  si  ab  iniiio  generationes  enu- 
nnerent:  tam  deuteroseon  contrarietas,  quam  geiie* 


infirmus  et  inulilis.  Quia  fidelem  me  exiitimavit ,  po- 
nem  in  miniiterio.  Ad  ponendum  in  niinisterio.  Qm 
priui  fui  blasphemuij  et  penecutor,  et  contumelioiUi^ 
ied  miiericordiam  comecutui  stim.  Xusius  quidem  in 
primordio  accusaior  estsui,  utcum  coeperit  adversa- 
rius ,  confundatur.  Sed  iste  hoc  verum  dixit ,  sicu  i 
legimus  in  Actibus.  Quia  ignoraru  [eci^  Levius  pec- 
cant  ignorantes.  /n  increduliiate.  In  qua  naius  fucrani. 
Superabundavit  aufem  gratia  Dotnini  nostri  cum  fide  et 
dilectione.  Tam  abundans  fuit  graiia  ejus,  vel  est,  ui 
iniquiiatum  mearum  vinceret  cumulum,  quae  mihi  et 
fidem  donavit,  etdilectionem,  ul  non  necessitaie»  red' 
cbaritate  servirem.  Quee  eit  in  Chriito  Jeiu,  Per 
Cbristum  qui  mibi  majora  dimisit  :  nam  non  in  nai- 


Tatlonum  solliciludo  superflua.  Finii  autem  pra^cepti  B  Inra.  Et  fidelii  iermo^  et  omni  acceptione  dignut:  quisL 
csl  chariias  de  corde  puro,  et  comdentia  bona^  et  fide  Chriitui  J esui  venit  in  mundum,  Quem  omnes  credunf» 
ntmficta.  Cbaritas  Dei  et  proximi,  in  qua  tamen  pen-  ^  et  quem  omnium  conscientiae  verum  agnoscunt.  Pec- 


det  lex  et  prophtt».  Haec  si  de  corde.puro  sit,  Deo 
eslplaci  a,  etsi  nihil  aliud  quamid  quod  diligondum 
eal  diligatur.  Gonscientiam  vero  bonam  subjunxit , 
firopter  spem  :  ille  enim  se  ad  id  qaod  credit  ct  dili- 
gil,  perventurum  esse  desperal,  cui  malae  conscientis 
scrupalus  inest.  Tertio  :  £t  flde,  inquit,  non  flcta  :  si 
eiiim  fldes  nostra  mendacio  caruerit,  ut  et  non  dil>ga- 
iDnsqiiod  lion  es  diligendum,  etrecte  vivendo  id  spe- 
remus,  ut  nullo  modo  spes  nostra  fallaiur.  Et  con- 
•cientia,  inquit,  bona.  Conscientia  pura  lestimonium 
perbibeat  cbaritati,  et  flde  non  flcta.  A  quibui  ab- 
erranies  quidam,  Est  enim  fldes  fl(  ta,  quae  iii  verbis 
eslsois,  vei  haereiicorum,  qui  in  Ecclesia  inlrare  vi-  C 
denlur»  vel  fictorum  catholicorum.  Conveni  iunt  in 
vaHiloquium^  volentei  eise  legii  doctorei^  \n  vanilo- 
qoium  fabularum  sxculariuhi.  Non  inteUigentei  neque 
quee  loquuntur ,  ne^ite  de  quibus  affirmant.  Grandis 
stiiliiiia  est,  non  intellecta  de  magis  non  intelleclis 
velle  affirmare.  Scimm  aulem  quia  bona  est  tex,  Con« 
ira  Mjnichxos  ad  Romauos  aU :  Lex  quidem  sancta, 
et  mandatum  sanctum.  Lex  ut  a  Dt  o  data  pro  lu>ini- 
nnin  qualita  e.  Si  quis  ea  legitime  utatur :  scientes  hoc. 
Si  qnis  scit,  quibus,  quare,  et  quandiu  habenda  sit 
dala  spiriialiter.  Quia  justo  lex  non  est  posita,  sed  m« 
justis^  et  non  subditis.  Si  ergo  ita  est,  Christianis  non 
etiopus,  quia  justiflcaii  sunt  per  Cbristuro,  et  qui 
didiceruDl  occasionea  cavere  peecatorum.  Nam  qaare 


catores  satvos  facere.  Ergo  et  me  salvavit  inter  caele- 
ros  peccatores.  Quorum  primus  ego  sum,  Sum  pro  fui 
poni  solet.  Sed  ideo  misericordiam  eonsecutus  sum^  ut 
in  me  primum  ostenderet  Christus  Jcsus,  Sicut  David . 
aii :  Docebo  iniquos  vias  tuas,  et  impii  ad  te  conver-- 
tentur :  scilicet  si  mibi  indulseris,  docebo  Demineoi 
desperare  debere.  Omnem  patientiam,  Quam  etiani:. 
persecutoribus  non  soluin  indulgei,  sed  eiiam  aposio^ 
latus  conferl  honorem.  Ad  infprmationem  eorum  qui 
credituri  sunt  illi  in  vitam  ceternam,  Ut  nemodesperet... 
Regi  autem  saeulorum  immortali^  invisibili  soli  Deo^. 
Uui  mibi  veniam  tribuit  non  merenii.  Honor  et  ^/e-^ 
ria^  in  scecula  sceculorum,  Amen,  Rex  parvi  tempori!«^. 
el  mortalis,  ac  visibilis  et  capax,  consortes  bonocem  . 
et  gioriam  liabet  tem^oralem ,  non  aeternam.  Hoa^ 
prceceptum,  Doctrinam  banc.  Ilucusque  dc  slatu  suo : 
modo  dat  auoioritatem  docendi.  Commendo  /i6i,  fili . 
Timothee.secundumprcecedentei  in  te  propheiiai.  Quia  . 
etiam  anle  hoc  habebas  hanc  gratiam.  (Jt  milites  in 
iUii  bonam  militiam,  Bona  iiiililia  est,.  in  qua  coittra 
diabolum  et  vitia  dimicatur,  et  Dei  yoluntaii  patetur. 
Habens  fidem  ei  bonam  comcientiam,  Fidem  perlecUim  ^ 
in  Cbristo,  et  bonam  conscieniiam  in  conversatione ,. 
sive  doctrina.  Quam  quidam  repeUentes  circa  fidem 
naufragaverunt :  ex  quibui  eit  Hymeneeui  et  Alexandei\ 
Non  integram  eain  tenentes,  jam  vit>is  impl.cati,  fi« 
dem  et  vltam  macalantes.  Quoi  tradidi  Sotanoe^jit  di-f- 


^lieatur  his :  Non  occides  :  qjjoniam  nec  irasci  jussi  D  gcant  non  blaiphemare,  I3t  ex  praesenti  cocreplione  di-^ 


ftunt,  nisi  ut  eam  spiriialiter  impleant  ?  impiis  et  pec- 
catoribus^  seeieratii  et  contaminatii ,  patricidii  et  ma' 
triddiSf  homicidiSf  fornicariis,  masculorum  concubito^ 
ribus^  plagiariis^  mendacibusy  perjuris,  lllis  omnibus 
dala  esl,  ul  ab  istis  criminibus  revocenlur.  Et  si  quid 
aliud  sance  doctrinee  adversatur ,  quee  est  seeundum 
Evangelium  glorias  beati  Dei  quod  creditum  est  mihi. 
Sunt  enim  multae  insanae  docirinae,  quae  homines  fa- 
ciuot  jnsanire.  Contpa  illa  lex  est,  quae  contraria  sunt . 
evargelicis  praeceplis  :  ergo  quid  quaerunt  ibi  ui  no- 
vum ,  quod  etiam  in  lege  habent  7  Simnl  ei  legem 
Evangeliis  concordare  demonstral.  Gratias  ago  ei,  Ne 
dicercnl^Qois  esl  ille»  coi  creditum  est?  Qui  me  eofi« 


scant  futurum  judicium  non  negare.  Ad  emeiidanduiu . 
traditi  sunt,  non  ad  perdenduin,  el  ut  exemplo  eoriini , 
alii  terrcrentur. 

Cap.  II.  Obsecro  igitur  ^mo  omnium  fieri  obsecra^ 
tiones^  orationes,  postulationes,  Obsecratio  llrmec 
oratione  esL  Item  aliter :  Obsecratiooes  flunt  p-^o  pec- 
catis  prxteriiis,  vel  praeseniibus :  oratlones  pro  adi- 
piscendis  quae  speramus  :  postulationes,  cum  pro  aliis 
intervenimus  :  graiiarum  actiones,  eum  ea  quae  po- 
sclmus,  impetramos;  vel  certe,  eum  pro  immeoMS 
Dei  beneficiis  gratias  laudesqoe  referimus.  Cratiarum. 
actiones,  Gratias  agamnsei  qui  nosdignos  feclt  ^tiam 
pro  aliis  iropeirare.  Pro  omnihus  fconitni^iif.  Etivj^ 


(i63 


rniMASII  ADRUMCTANI  EPISC. 


m 


pnY  )icrscciUoribus  orarc.  Pro  reyibns  el  omnibus  qjii  A  dl$C't  cum  omni  iubjectione.  Discat  quidem,  sed  ciiiii 


in  tttblimitate  sunt,  ut  qnictam  et  tranqniUam  vitum 
agamn$  in  omni  pietale  et  castitate.  L'l  cogn  •scant 
Dcum,  siYc,  ui  subjecUs  habcant  gcntes  :  in  illoriim 
enim  pace  quie^  nostra  consislit:  si  enim  Chrisiiani 
Mml,  cessabit  pcrsecutionis  impetus.  Hoc  enim  bonum 
est  et  acceptum  eoram  Satvatore  nottro  Deo.  U(  ci  tos, 
sicul  ille,  omnes  homines  salvari  cupi:iiis.  Qui  omnes 
homines,  llinc  probatur  Deum  nemini  vim  inrerre  ut 
pereat ;  sed  qui  perit  suo  merilo  perit ;  et  qui  salvan- 
tur,  Dei  gratia  et  miseratione  salvantur.  Nam  jnxla 
llguram  sy>'ecdochen  hic,  oniDes»  a  parte  totnm  tle- 
bemus  accipere.  Vult  salvos  fieri.  Sed  quare  non  oni- 
nes  salventur  7  Quia  justus  esi  et  mibeiicors  Deiis  : 
quod  mulli   damnanlur,  pcreumium  est  merilum  ; 


oinni  liumilitate  aique  silentio.  Docere  aulem  mntieri 
non  permitto.  Viriim  non  debet  doeere.  Caeierum  ipM 
dizit,  juniorea  feminas  doceri  a  senioribos  debere ; 
sed  et  filiuro,virum,  tel  fratr^ro  potest  moiiere  pri- 
vaiim.  Neque  dominari  in  virum.  Magisteriuui  usor- 
pando,  vel  roariio  se  prxferendo.  Sed  ene  in  mUa^o. 
Ne  in  ecclesia  loqiiantur.  Adam  enim  primus  formatn 
est,  deinde  Eva,  Reddit  caiisas  cur  velil  eas  esie  tob- 
jcctas  :  scilicet,  qiiia  et  posteriores  sunt  in  ordine.  et 
priorcs  in  eulpa.  El  Adam  non  e$t  $edue:us.  A  ser- 
I  eiite.  Mulier  autem  seducta  jn  prwvaricaiione  ftdt, 
Mandati  praevaricatioiie ;  sed  noii  ideo  de«peret  ni«- 
lier,  quia  por  bapiismum  et  Ipsa  salrabiiur.  SalvoH- 
turautem  per  fiUorum  generatiotiem.  Non  CTa,seA 


quod  multi  salvantur,  salvantis  est  donum.  Ut  cniin  6  mulier :  quia  Eva  ad  eiemplum  adducu  est»  non  de 


reos  damnetur,  inculpabilis  est  Dei  justitia ;  ut  reus 
jiistiflcetur,  ineflTabilis  Dei  esl  gratia  :  rouliis  eniro 
beneficiis  obdurantur.  Et  ad  agnilionem  veritatis  ve^ 
nire,  Constat  Deum  omnia  bona  velle  ;  sed  htmiines 
8U0  vitio  prxcipitantur  in  malis.  Unus  enim  Deus. 
P.  ter,  et  Filins,  et  Spiritns  sanctus  omnium  ho- 
minum  Deus  est  :  el  iiloo  cuf>it  omnes  8>lv;iri, 
qiios  fecit.  Qiiicunqiie  atitem  s.ilv.mlur,  ipsiiis  do- 
no  salv  nlur.  Surficiat  nobis,  qiiia  non  est  iui- 
qniias  apiid  Deum,  et  (luia  infcriilabilia  sunt  judicla 
ejus.  Vnuset  mediator  Dei  et  hominum  Sicut  unus 
Deus,  ita  et  unus  medialor,  hoc  cst,  nullus  lulis 
roediator,  nequeMoyses,  neque  aliquis  propheiarum. 
Ilomo  Christus  Jesus,  Conlra  Manicliaeos,  quia  de  r.i- 
ditore  erat  dicturus,  ideo  honiinem  lantumniodo  no-  ^ 
iiiinavit.  Qui  dedit  redemptionem  semetipsum  pro  om- 
nibus.  Pro  omnibus  quidem  clTusus  est  sangiiis  Oui- 
sti ,  sed  credentibus  prodcsl :  incredulis  vero  ei  ii  in 
condemnationem  :  sicul  ulibi  ipse  dicil,  Aliis  suniiis 
odnr  vji.ie  in  viium :  aliis  odor  raorlis  in  mortem.  Cm- 
;ii«  testimonium  temporibus  suis  confirmatum  est,  Quia 
et  prophclpc  suis  lemporibus  tcsiimonio  fueruni.  No- 
vissiine  inisit  eis  Filium  suum.  In  quo  positus  sum  ego 
prmdicator  el  apostotus.  111  teslimonium,  quia  Jesus 
ei»t  Filius  Del.  Veritatem  dico,  non  mentior^  doctor 
gentium  in  fide  et  veritate;  volo  ergo  viros  orare  in  omni 
toco.  Ut  mngister  gentium  dat  legem  orandi :  nunquam 
de  oraiione  statuisset,  nisi  aliqua  huic  quxstio  a  Ju- 
dxis  rooveriecepia  essei  volentibus  in  templo  solum 


ipsa  proprie  dicebatur,  per  fiiiorom  generatianen, 
iiuiriendo,  et  non  necando,  nec  abortiendo.  Sipet^ 
manserit.  Sicut  superius  de  plurali  nuroero  ad  singiH 
larero  transiit :  iia  et  hic  redit  ad  pluraleai.  Cmlnm 
quomodo  justitia  justi  super  ipsum  erity  et  quomodo 
Noe ,  Job  et  Doniel  filios  suos  et  fiiias  uiinime  libe* 
rabunt,  si  per  filios  £va  salvabitur  ?  sed  oniuet  rat- 
lieres  sic  salvabuuiur,  si  in  bonis  operibus  cum  fide, 
castitate ,  et  Deo  placiu  dilectione  permanserini  io 
Rdt  Cbristi.  Et  dilectione.  Dei  et  proximi.  Et  satud- 
ficaiione.  Mentis  et  corporis.  Sanctificate  vos  per  tri* 
duum,  et  ne  acccsseritis  ad  mulierem.  Ergo  castilao 
siiiciincalio  dicitur.  Cum  sobrielate^  Quia  sine  sobrie* 
tate  diflicile  custoditur. 

Cap.  111.  Fidelis  sermo.  Si  qme  epiteopaium,  deude^ 
rai.  De  hoc  dicit  qui  ordinandiis  esi,  qoalis  eligi  de- 
beat :  primuro  laicos  instiluit  utriustoe  sexus,  quia 
et  de  ipsis  in  sacerdotium  eliguntor.  Bonum  apus  de^ 
sidcrat.  Opus  dixit,  non  bonorero.  Oportet  ergo  «pt- 
(hcopum  irreprehensibitem  esse*  Sicut  ad  Titum  dixit 
siiie  (riniinc,  geiicraliier  primo,  postea  specialiter 
ineiiibra  ipsa  di^lingountur.  Unius  uxoris  trirum^  Vi- 
gilaiitem,  si  illi  ne  boc  licel,  qiiod  vel  laico  licel, 
qiiid  de  ca:ieris  sentiendum  est  7  Sohrium,  Ab  omni 
ebrieUie.*Prtcd£n/m,  omatvm,  hospitalem,  Omnibus 
spiritalibus  ornamentis.  D^torem*  Ut  tam  verbo  do- 
ceat  quain  exemplo.  Si  orones  debent  scire  quomodo 
unicuiqoe  respondeant,  quanio  magis  sacerdos,  de 
cujus  ore  legein  exquirent,  quia  angelos  Domini  ora- 


modo,  quod  erat  Hlerosolymi-! ,  adorare.   Levantes.  ^  nipolentis  est  ?  Non  tino!entHm.  Ut  fidudatiter  possil 

Tesutio  innocentix  est  maniium  oraiio.  Purjs  ma^ 

nut.  A  canle  et  sanguine,  omni  opere  malo.  Sineira 

et  diseeptatione.  Non*8oliim  opere,   Simitiler  et  mu- 

lieres.  In  oninibus  quae  de  viris  dixit.  In  habitu  orna- 

to,  cum  verecundia  et  sobrietate.  Ilxc  sunt  ornameaia 

fcminae  Cbristianne.  Ornaniet  te  non  intortis  crinibns. 

Noii  debet  occ^sionem  prjFSia  e  concupiscenii;i*.  Aut 

auro^  aut  margaritis.  Quac  terrae  sunl  ornamenia,  cu- 

jiis  bomo  e»t  deus.  Vet  vette  pretiosa.  Ut  qua  iie  unus 

quidem  calefiat,  unde  poHsunt  ejusdero  nalur»  vesiiri 

qu  iropluriroi.  Sed  quod  decet  mulieres^  promitientek 

pietatem  per  opera  bona.  Isia  ergo  sunt  non  promit- 

tsiiiinm^sed  negaiitinm  ca:>litaiein.  Mutier  in  tilentn) 


subrietitem  doeere.  Nen  percutsorem^  ted  modettmM; 
non  tiiigiotum.  Sive  ne  peiulans  sit  incedendo,  sivo 
nc  exemplo  suo  conscientias  feriat  infirmurum.  Nom 
cupidum.  Cupidiias  enim  provocat  ad  lites  et  jurgia. 
Sua  domui  bene  precpotitum;  fitiot  habentem  subditos 
cum  omni  castitau.  Ipse  exposuit  in  sequentibus.  IIoc 
est,  si  filios  in  castilaie  et  huniililate  nutrivit,  ut  in 
hoc  ejiis  dili^entia  comprobelur  :  si  euini  paucos  fi- 
lios  suos  eriidiie  ncscivit,  qiiomudo  lantos  fi'ios  Dei, 
lioc  cbt  oiiinem  populuin  gnbcrnabi' ,  cujus  luoros 
secunduin  nuroerum  diversi  sunl  ?  Si  quit  autem  do^ 
mui  tufepraet  e  netcit^  quomodo  EvctesiiB  Dei  dMgen  • 
tiam  iiabebt  '  Xe  eos  sic  negiigeiitcr  aduioneai.  Qe- 


6cr, 


IN  EPISTOLAM  I  AD  TIMOTHF.UM  COk\«EN'TARIA. 


606 


l*Tii»n  si  bcnc  nulriti  in^^oleverint ,  culpa   non  oril  A  scclur  cx  le  sanclum  vocabiiur  Fiflus  Dei*  ApparuU 


P.ttris.  Non  neophytum,  Nuper  renalum.  xVe  m  super- 
Ina  eiaus.  Quia  cito  potest  per  ig  ifirantiani  exaiiari, 
et  pniare  se  non  tani  olticiiiin  liunuliiatis  quain  ad- 
niDistralionein  sa^culi  ^uscepissi;:  et  quia  iili  in  fonle 
dimis&a  sunt  peccata,  et  recens  assumitur,  elaiio  ei 
inde  nascatur.  /11  judieim  incidat  diaboli,  Qui  per 
superbiam  dejectus  est.  Oportet  autem  illum  et  /ei  t- 
momum  habere  bonum.  Sine  olTensione  estoie  Judxis 
etGraeciset  Ecclesiis  Dei.  Onmes  enim  norunt  naiu- 
raliter  ilamnare  vitia,  et  laodare  virtutes.  Ab  his  qui 
foris  iunt ,  ut  non  im  opprobrium  incidant»  Foris  Ec- 
cleftiam.  Et  iaqutmm  diaboli.  Ne  per  illum  diaboius 
mttltos  illaqueet,  qui  poterant  fieri  Chri.Nliani.  Diaeo- 
net.  Quairitur  cur  de  presbyterii  nullim  fecerilmen- 


augcUs.  Quaitdo  mullitudo  angelorum  dicebant :  Glo« 
ria  in  excelsis  Deo,  et  quando  ei  in  eremo  minisira- 
bant.  Prwdicatum  est  gentibus.  Sirui  ail  Siineon  :  Lti- 
men  ad  revelalionem  geiitium.  Creditum  est  in  mundo, 
Ab  utroque  populo.  Assumptum  est  in  gloria.  Videii- 
tibiis  apostulis  assumptus  est  in  coeluin. 

Cap.  IV.  Spiritus  auiem  dficii^quia  in  ncvissimi$  tem* 
poiibus  di^cedcnt  quidam  a  fide,  aliendentes  spiriiibus 
erroris.  Hu-c  dieil  Spiritus  sanctus,  more  propbeia* 
rum.  Et  doctrinis  deemomorum.  Omnis  haertiica  do- 
cirina  dasmoniorum  arte  co&nposiia  esi.  /n  hypucrisi 
loqnentium  mendaciumf  et  cauteriatam  habenlium  suam 
comcientiam.  lii  hypocrisi  loquunlur,  qui  eum  forni- 
cari   mn  timeaiil ,  tani  casti  volunt  videri »  ut  etiatn 


Ifoitein  :  sed  in  episcopis  «tiam  ircsbyienis  compre-  B  nupiias  d^imnent,  et  tam  absiliientes,  ut  creaturai!i 

Iitodit,  qiiia  secundus,  et  peue  unus  est  gradus,  sicut 

muMs  Scripturarum  lcstimnniis  comprobatur.  Simi» 

liter  pudicos ,  eontinentes.  Ii  repreliensibiles.  A'on  6t- 

i'ngues.  Ne  et  maledicant :  boc  estcnim  unius  linguas 

officiuni  duplicare.  Vel,  aliud  corde,  aliud  ore  profe- 

renies.  Non  muUovino  deditos.  Concessitpro  necessi- 

lateparum,quia  multum  denegavii.  Nonturpe  lucrum 

ieetanus.  Turpe  lucrum,  de  coelestibus  sacrameniis 

terrenas  opes  conquirere.  Habenies  mijsierium  fidei  in 

eimsdentia  pura.  Mysterium  iidei  e&t,  qtiod  passio 

Cbrbti  remtdium  est  salutis  buinanae.  Si  ergo  tioc  in- 

telligit  pure,  el  non  confunditur  de  bumiliiaiibus 

Cbrisii.  Siveut  propter  boc  solum,  qnnd  debet  prx- 

dicari,  ne  existimet  quxstum  esse  pieiatem.  Ei  ki 


Dei  parce  roanducantem  judieeut,  cura  ipsi  coifiessa* 
tionibus  vacent.  Paulus  vero  ila  castitatem  et  absti* 
neniiam  praedicat,  ut  nec  naturam,  nec  erealurain 
daiiinet:  ad  illud  hortatur  fortiores,  istud  cnncddil 
inlinnis.  11  i  enim  hoc  non  aiiiore  casiitatfs  el  abs* 
tineuliae ,  sed  ad  obumbrandam  ejus  prjedicationem 
faciebanl,  jusliores  ct  sanctioFcs  videri  Tolentes, 
quani  ille  qui  propier  filios  liciias  nuptias  concede* 
1  at ,  ne  rornicaiioiiis  crinien  iiicurrerenl.  Illi  porro 
casiitateni  liiigeoles,  coiitra  eain  faciebaut.  Prohibeti' 
tium  nubere  :  abstinere  a  cibis ,  quos  Deus  creatit  od 
percipiendum  cum  graiiarum  actione  fidelibus «  et  kit 
qui  cognoverunt  veritatem  :  quia  omnis  creatura  Dei 
bona  e$t^  et  nihil  rejiciendum  quod  cum  gratiarum 


antem  probentur  primum,  et  sie  ministrent.  Non  solum  ^  aciione  percipitur.  Sanctifieatur  enim  per  verbum  Dti 


episcopus,  sed  et  bi.  Nullum  crimen  habentes,  Crimcn 
dixit  esse,  si  aliquid  de  his  viriuiibus  roinus  sacerdos 
vel  levila  babeat  Cbrisli  :  vel  cerie  de  cipiiaiibus 
peccatis.  Noiandum,  quia  uon  dixil,  nuilum  peccatum 
babentes.  Mulieres  simjliter  pudicas^  non  detrahentes^ 
t^rias,  Similiter  ut  diacones  eligi  jubet.  Unde  mani- 
f  stum  est  quod  de  illis  dicit  quas  in  Orienie  diaco- 
nissas  appellant.  Fideles  in  omnibus.  Iii  nullo  dubi- 
lanles.  Diacones  sint  unius  uxoris  viri.  Non  ut,  si  non 
babuerint,  ducant :  sed  ne  duas  babiterint :  si  enini 
digniorem  uxor  /acil,  quarc  non  et  digami  ordinen- 
tur?  Qui  filiis  suis  bene  prasunt^  et  suis  domibus.  Re* 
petit  quod  minus  dixerat.  Qui  enim  bene  ministrave 
rint^  gradum  sibi  bonum  acquirent.  Suiit  enim  gradus  , 
minores.  Bonuro  hic  pro  grandi  posuit.  Et  multam  ^ 
fduciam  in  fide  queeestin  Christo  Jcsu*  Et  apud  Deuin 
petendi,ei  apud  hoinines  docendi.  Hcec  tibi  scribo,  fili 
Timothee^  tperans  me  venire  ad  le  cito.  Et  plenius  te 
instriiere.  Si  autem  tardavero^  ut  scias  quomodo  opor^ 
Uat  te  \n  domo  Dei  conversari,  Ui  auctoriiaiem  habeas 
omnia  pro  iiie  probe  ordinare.  Quce  est  Ecclesia  Dei 
tnvif  columna  et  firmamentum  veritatis,  In  qua  so'i 
nuiic  veritas  stat  firniaia,et  qux  sula  totum  aedificiuin 
sustioeiveritaiis.  Et  manifeste  magnum  est  pietatis  sa- 
ermmentum,  IncarnaiioChristi,  perquam  pieias  eslin 
omnibus  liacta.  Quod  manifestatum  est  in  carne.  Quan- 
do  Verbum  caro  facium  est.  Justificatum  est  in  spiri^ 
tu.  Spiritas  Dei  veoiet  super  te  :  propterca  quod  na- 


et  orationem,  Si  ad  proprietatem  sermouis  attendas , 
monslruosa  nescio  qu»  praedicatio  pra*dicabitur,  nt 
tJiii  iiubere  quam  abstiuere  prohibeant  ista  dicentes 
qiiae  scquuiitur.  Meec  proponem  fratribus,  bonus  erie 
miniiter  Christi  Jesu.  Libram  in  omnibus  tenens,  ei 
omnia  rationabiliter  el  nioderate  disponsans.  Enutri^ 
tus  vcrbis  fidei ,  et  bona:  doctrinm  quam  atsecutus  es^ 
Quia  ab  infaiitia  sacris  litleris,  boc  est,  lej^is,  fueral 
eruditus.  Ineptas  autem  et  aniles  faiulas  devita,  Non 
aptis  religioni  vel  fidei.  Exerce  teipsum  ad  pietatemm 
Pielas  est  etiain  cum  tua  tribulatiope  alii  subvenire» 
sicut  vidua  Sareptana  fecit  Eliae.  Nam  corporalig 
exercitatio,  Escarura ,  balnearum  et  talium  caetero* 
rnni ,  vel  labor  corporis.  Ad  modicum  utilis,  Modicum 
iempus.  Pietas  autem  ad  omnia  utilis  est^  promis^o^ 
nem  habens  vitw ,  qua;  nunc  est ,  et  futume.  Pietas  et 
ad  praesens  tempus,  et  ad  futurum  utilis.  Ipsa  vidua 
et  ad  praesens  pasta  est ,  et  merces  ejus  manet  iii 
coelo.  Fideiis  sermo^  et  omni  acceptione  dignus.  Verus 
apud  omnium  conscientias,  ei  cui  nemo  resistit.  /n 
hoc  enim  laboramus  et  maledicimur.  Cum  eniro  cer« 
tuin  sit  apud  omnes,  nihil  nos  dignom  odio  perpe» 
tra&se ,  quid  aliud  seqnitur,  quam  quod  propter  vi* 
Um  dissimilem  blaspbemamor?  Quia  speravimus  in 
Deum  vivum.  Et  sperando  justitiam  cn-^todimus.  Qtii 
est  Salvator  omnium  hominum.  In  pixseuti.  Maxitiie 
fidelium,  Quibos  salutem  largietur  sternaui.  Venile, 
benedicti.  Quia  novit  Domlnus  qoi  suni  e|ai.  Pfen 


667 


PRIMASll  ADRU^lETANl  GPISC. 


6J8 


eip4  h»c^  tt  doce.  Prascipe ,  ul  facianl,  el  doce  quo-  A  quiclqiiid  modum  nalur»  excedil.  Si  quh  autem  iuth 

modo  vel  quare  flant,  hoc  est,  pro  pruimio  viix  ac:er« 

iise.  Kemo  adoletcenliam  luam  coniemnaL  Sic  age ,  ut 

admiralioiii  potius  quam  conteiMplui  bal>earis.  Sed 

excmplum  esto  fidelium,  Parnm  est  iiifidelibus  eiem- 

plo  esse,  apud  quos  qui  crimina  graviora  non  facit, 

iiiagniis  liabelur.  Sed  hoc  niugtiuiii  est,  ut  talem  se 

exbiheut,  per  quciii  eliatirpeifecli  proficiant.  /h  vfr- 

ko^  in  converMtione ,  in  chariiate,  Id  est  doctrina. 

Vult  ergo  fidelibus  vcrhi  praebere  exemplum.  Simul 

ut  nibil  aiiitd  loqiiaiiiur  quam  Dei  verbum  :  quod 

maxiine  lioet  ad  omnes,  sed  maxime  ad  sacerdotes 

et  religiosos  periinet  in  fide  catboirca.  Jn  castitate. 

Cujus  insignia  parvitate  babitiis  praeferuntiir.  Dum 

venio,  aitende  iectioni,  Soiliciiiis  sis  intelligere  qoae 


mm,  et  maxime  domeilicorum  euram  non  habet^  f.dem 
negavit.  Si  quis  Yiduas  abjiclt»  aut  pupillos,  vel  |iau- 
peres,  et  maxime  parentes.  Infideti  deierior  en,  Quia 
etiam  illi  babent  erga  proximos  pietatem.  Si  qua  vi» 
dua  filios  orpbanosdereliquit,  et  est  infideli  dcte* 
rior.  Notanduni  esse  quosdam  Cbristianos  deteriores 
infidelibus.  Vidua  eligatur,  Quas  diaconissas  appcN 
lat,  tales  voluit  eligi ,  quae  omnibus  essent  exemplo. 
Non  minus  eexaginta  annorum,  De  plurihus  viduis. 
^  Quaifuetit  uniug  viri  uxor^  in  operibus  bonii  tettimo- 
nium  habens.  Si  ex  tempore  viduilatis  suae  isu  om- 
iiia  custodivit.  Si  filios  educamt  Si  natos  educavii,  et 
aborsum  noD  accipiendo,  aut  jam  natum  non  occidit. 
Si  hoipitio  r/cepit,  sisanctorum  pedes  lavit.  Sinoa 


legis ;  hoc  attende,  et  fac  quod  legis.  Exhortationi^  B  sulum  hospitio  recepii ,  sed  etiam  propriis  manibus 


doctrines,  Exbortare ,  ut  fiat :  doce  quomodo  intelli- 
gantur  obscura^  vel  quomodo  possint  fieri  quae  legun- 
tur.  Noli  negligere  graliam  quee  in  te  est ,  quas  data  ent 
tibi,  Negligit  gratiam,  qui  acceptum  talentum  non 
exercet.  Per  prophetiam  cum  impositione  manuum 
presbyierii»  Prophetiae  habebat  gratiam  vel  doctrinae 
cuin  ordinatioiie  episcopaius  :  sive  cum  ordinatione 
acceperat  gratiam,  vel  docendi,  vel  intelligendi. 
Umc  mediiare.  Omnem  eniin  profectum  generat  jugis 
mediiaiio.  In  h's  esto,  Non  enim  omnis  qui  niediia- 
tur,  iu  ipsis  est  qua*  mediUtur.  Ut  profectus  tuus 
manifeiitus  sit  omnibus,  Tuiic  manilestus*  erit  profe- 
ctus,  si  in  meJitatione  sis  seinper  aitentus.  Atttnde 
tibi  et  doctrinm.  Primo  tibi ,  deinde  doctrinae :  utro- 
biqae  S(»llicitus,  ut  et  te  vita  salves,  et  illos  doctrina  C 
exemplo  firinata.  Insta  in  ilUs  :  hoc  enim  faciens  et  te 
ipsum  iaivum  faciet ,  et  qui  te  audiunt,  Quos  doces. 

Cai*.  V.  Seniorem  ne  increpaveris ,  ted  ebtecra  ut 
patrem,  Ne  indigne  ftrens  juuioris  iiicreputionem , 
exas)  eratus  non  proficiai :  sed  ut  suo  quasi  exemplo 
destruat  juniores.  Juvenet  ui  fratres,  Fratres  liberius 
commoncntur,  ut  cuaevi,  similiter  ei  sorores.  Anus  ut 
matres,  Cum  reverentia.  Juvenculas  ut  sorores,  in  omni 
eastitate,  Et  mentis  et  corporis.  Viduas  honora^  quce 
vere  viducB  sunt,  Uonorandae  sunt,  necessaria  inini- 
strandOy  vel  solatia  praebendo.  Si  qua  autem  vidua 
filiot  aut  nepotet  Aa6er.  Veras  viduas  definivit  ab  om- 
nibuo  desolatas,  et  universis  curis  exutas.  Diteat  pri' 
mnm  domum  tuam  regere^eimutuam  vicem  reddere  pa- 


lavit  pedes ,  quod  deliciosae  tix  faciunt.  Si  triktda- 
tionem  patientibut  tubminiilravit,  In  earcere  positis 
^  vel  apgrotis.  Si  omne  oput  bonum  tubtecuta  eU,  Bre- 
viter  conclusit.  Ado'eteentioret  autem  viduat  devila, 
Devita  ordiiiare,  ne  malum  pro  bono  flat  exempluiii. 
Vel  noii  eligas  ad  ministerium  :  vel  certe  ramiiiari- 
tatem  fuge.  Cum  enim  luxuriatm  fueriui ,  tn  Chrit:$ 
nubere  roluni,  Per  incontinentiam :  yt\  certe  cum  ett- 
perint  inhonorari ,  dicentes  se  nubere  Telle  taiitoiD 
in  l^imino,  Habentet  damnationem  :  quia  primam  /E- 
dem  irritam  fecerunt,  Quia  fecerunt  sibi  iflicltam 
quod  licebat,  vovendo  castitatem.  Haec  Tero  rcgula 
non  soium  in  viduis ,  sed  eiiam  in  vir^inibus  conti- 
nentibusque  servanda  esf.  Simul  autem  et  otioses  ilf- 
scunt  circuire  domos,  Nulla  cora  domas  occu|»alc« 
nec  mariii  potestate  ligatae»  neque  divino  tiraore  re- 
tentae.  Non  totum  otiotce^  ted  ei  verbota^^ei  emriotce^ 
loquentet  quce  non  oportet,  Voluntatero  siiam  excusare 
cupientes ,  inaluin  aliis  pra^bent  exemplum.  Voio  er- 
go,  Concedo  antequam  promiitant,  quod  non  babent 
iinplere.  Juniores  nubere,  Taes  quales  supra  dixiL 
Filiot  procreare «  matresque  familiat  eue.  Non  occi- 
dere,  quia  quae  de  adultfrio  suscipinnty  freqoenter 
occidunt.  Nullam  occationem  ddre  advertario  malC' 
dicti  gratia,  Vel  non  per  illas  religio  blaspliemetur, 
si  incontinentes  sint.  Jam  enim  qucedam,  Reddit  cao- 
sas  quare  eas  velle  nubere  praedixerii ,  ne  eom  hoc 
optare  putares.  Convertoi  suni  retrortum  pott  Sanr- 
nam,  Vel  fidera  Dei  denegantes ,  vel  etiaro  forniean- 


reniibus :  hoc  enim  ai^ceptum  est  coram  Deo,  Tundiu  ^  les.  Si  quis  fidelis  habeai  viduas,  subministrei  iUis^  ui 

non  gravetur  Ecclesia,  In  domo  sua ,  vel  parentibos 
paupcribus.  Ut  his  quee  vere  viduce  sunt  suficiat,  Quae 
sunt  ab  hominibus  de^olatae.  Qui  bene  preesuni  pre^ 
byteri,  Qui  implent  of  Acium  suum.  Dupliei  konare  di» 
gni  habeantur,  Ut  offlcii  et  laboris  in  verbo.  Maxime 
qui  laborant  in  verbo^  et  docent  in  doctrina,  Non  dixil» 
maxime  qui  habent  verbum ,  sed  qui  laborant.  Nam 
omnes  habentes  dari  jussit,  hoc  est«  docibiles.  Dtdf 
enim  Scriptura:  Nen  infrenabis  os  bovi  trituranii;  et : 
Dignus  est  operarius  mercede  sua,  Vult  illis  prjcstari 
carnalia ,  a  qnibus  accipiunt  spiritalia  :  qula  occii- 
pati  in  doctrina,  necessaria  sibi  providere  iioa  pos- 
suiit.  Adversut  prcsbyterum  accusatiomem  ttoli  reci^ 


regat  domum,  quandiu  edocet  filius  parvulos  aut 
iiepotes ,  ut  qiiod  a  pareiitibus  accepil ,  filiis  reddat : 
ilu  tamen,  ut  non  ex  hoc  excusationem  avaritiae 
stcdeat,  sed  sufflcientiam  tantum  sibi  el  liberis  ser- 
vet,  nec  eis  ipsa  occasionem  det  iu  sxculo  luxu- 
riandi.  Ques  antem  vere  vidua  est  et  desolata ,  sperat  in 
Domino,  Tales  sunt  honorandae.  Et  instat  obsecratio- 
nibus  et  oratiombus  nocte  et  die.  Sicut  Anna  filia 
Phanuelis.  Nam  qum  in  deliciis  est  vivens,  mortua  est, 
Et  hoc  prmcipe  ^  ut  irreprehensibiles  sint,  Hic  nostri 
ti^poris  viduas  taiigit ,  qux  cum  hominem  siiac  na- 
turae  qualicunque  panno  non  vestiant ,  parietes  pre- 
tiosis  marnorom  crustis  exornant.  Delicije  sunt*, 


6m»  IN  IDTISTOLAM  1  AD  TIMOTIIEUM  COIIIiENTARIA.  670 

pere^  msi  $ub  duobiu  tt  iribus  lenibui.  Injustum  C8t  A  conira  per  religionem  in  delerius  defecisse.  Qmi  tm» 


adversuft  quenuris  absentem  accusaiionem  recipere  • 
cum  boc  nec  taecularia  judicia  (aciant:  quanlo  magit 
de  Domini  ueerdote?  Peccimtes  eoram  amnibus  argue. 
Si  illis  probatum  fuertt,  ut  aut  ipse  qui  plectilur, 
eorrtgalur  experimento,  aut  alii  terreantur  exemplo. 
Vt  cwleri  itmareyn  habeant.  Videntes  te  nec  pr^sby- 
tero  pepercisse  pecc:»iiii»  Te$tar  coram  Deo  ei  Chriuo 
hm»  Obtestatur  illum  divina  et  coelesti  obtesiatione, 
ut  nulia  res  ei  pra^judicet  ad  isu  servanda.  Et  etecti$ 
angelie ,  ut  hcBC  cu$todia$  eine  ftriPjvdicio.  Qui  sacris 
assistu  t  altaribus,  vel  qui  suam  dignitatem  senra* 
runt.  Nihil  faeiene  in  aliam  partem  declinando.  Neque 
in  dcxtra ,  neque  i»  sinistra.  Manu$  cito  nemini  im- 
poitMns.  Non  est  enim  Icyo  peccatum  miitere  mar- 


tm  fidete$  habent  domino$,  non  conlemnant,  quia  frm^ 
tre$  sunt.  Ne  sihi  squaUtiitem  vindiceni.  Sed  magh 
eerviant ,  quia  fidelee  $unt ,  et  diiecii «  qui  beneficH  DH 
fHorticipee  stin/.  Si  serriebant  infldelibus  timcire  odio* 
so ,  quanto  magis  debent  servire  fidelibus  per  chari- 
tatem  quorum  p:irticipes  esse  meniernnt?  Hcec  doce^ 
et  exhortare.  Ilaec  omnia ,  quae  dixi ,  doce  debere  de^ 
ri :  et  cxboriare,  prspmium  osiendendo.  Si  qui$  atiier 
docet,  et  non  acquieecit  $ani$  termonibu$  Domini  no$tri 
Je$u  Chri$ti,  Domini ,  qui  per  me  loqnitiir,  Gbristl. 
Et  qwB  $ecundum  pieiatem  e$t  docirinie.  Novi  Testa- 
menti :  Veteris  enim  severa  potius  quam  pia  doctrina. 
Superbue  e$t ,  nihit  sriens,  $ed  tanguen$  circa  qum$tio^ 
ne$.  Super  homines  se  exiollens ,.  nihil  sciens,  cnm 


garitas  ante  porcos,  et  dare  sancturo  canibus,  et  or-  B  non  est  desursum  iUa  sapientia.  Et  pugna$  verborum^ 


dinationem  clericatus  nequaquam  sanciis  et  in  lege 
Dei  docti^simlSy  sed  asseclis  snis  triluere,  et  vilitim 
ofliciorum  mlnlstris,  quodque  his  dcdecorosius  e>t, 
muliercularum  precibus.  In  quo  consideranda  lo- 
qiieniis  in  se  Christi  Apostoli  sapientia ,  qui  ui  ordi- 
■aiionis  pericolum  demonstiaret ,  junxit  tormenta 
peecantium.  Neque  commumcaveri$  ^  ioquit,  peccatie 
alienia.  Sicut  ergo  in  ordinationibus  malorum  parti* 
ceps  est  peccaiorom,  qui  tales  constiiuit,  s  c  in  or- 
dinatione  sanctomm  particeps  est  eorum  justitix  qui 
bonos  clegit.  Neqne  conimunicaveris  peccatis  alienis; 
communiciri  dicit  peccatis  ejus  qui  non  probatus  or- 
diiiatiir.  Teipeum  ca$tum  cu$iodi.  Ut  possis  alios  au- 
deuter  arguere.  Noli  adhuc  aquam  bibere^  $ed  vino 


ex  quibu$  oriuntur  invidia,  Relicto  sensu  veritatis , 
ambiguitatibus  verbonim  caplanlor.  Conteniione§i 
btasphemiiB,  Qnx  generant  lites.  Su$picione$  malm. 
Sive  suspicantur  hsprefiim  de  alterutro ,  sive  audien- 
tes  putant  deficere  veritatem.  Conftictatione$  homi- 
num  mente  corruptorum\  et  qui  a  veritate  privali  $unt. 
Ab  integritate  Evangelii  vel  naturae.  Exisltmanitiiiii 
qMe$tum  e$u  pietatem,  Qui  putant  propter  qucstum 
sunm  venisse  Novum  Testamentum.  Si  autem  queeetut 
magnu$,  Multum  acquirit,  qui  habet  pielaiem  cuni 
sufficientia  :  non  nvaritise ,  sed  naturas.  Pieta$  eum 
$ufficlentia,  Pieias  est  culiura  Dei ,  sic  impietas  est 
contemptiis.  Nihil  enim  intulimu$  in  mundum ;  haud 
dubium  quia  nec  auferre  quid  possumus,  Nudi  naii  i 


modieo  utere ,  propter  stomachum  tuum ,  et  frequentes  G  mus ,  nudi  etiam  moriliiri ;  quidquid  hlc  inventun 


iNSs  inprmitatee.  Dat  ei  consiliura  ul  plus  aliorum 

profectum  qoam  suam  abslinentiam  curet.  Poterat 

enim  verbum  impedlre  infirmiias.  Quorumdam  homi» 

num  peeeata  manifeeia  $unt.  Sive  dum  deieguntur, 

eicommunicantur ;  sive  dum  plagis  praesentibus  prae- 

d^mnantur,  quod  in  fnturo  judicio  accipiendum  est. 

Prteeedentia  ad  judicium.  Pcccata  sunt  quae  ante  hic 

Dfiusquisque  commisit ,  verbi  gratia ,  si  qui  a  vobis 

l^cQltale  privati  ctiam  post  obituin  nostrum  afnigan- 

lur  inopia.  Quo$dam  autem  ei  $ub$equuntur.  Simililer 

^t  facta  bona  manifeeta  suni.  Prsecedentia  ad  judicium 

Pcceaia  sunt ,  dum  omnibus  nota  sunt.  Quosdam  au- 

tem  et  subsequuntur,  dum  po$tea  in  judicio  compro- 

^itiur.  Item  aliier  :  Praecedunt  nos  in  judicium  illa 


hic  reliuquetur,  non  esi  nostntm ,  tanquam  peregrini. 
Ergo  sufficientia  coiitenti ,  illas  diviti(is  aequiramns 
quas  nobiscum  ad  palriam  perferamus.  Habentes  eti- 
tem  alimenta ,  et  quibu$  tegamur^  ki$  contenti  snmue. 
Quod  superius  dixerat  sufTicientinm  ,  quidquid  his 
amplius  est,  diviiiae  sunt.  Nam  qui  volunt  divitee  fieri, 
Qui  sunt  divites,  bene  utaniur  divitiis  :  nam  qui  vo- 
luDt  divi  es  fieri ,  siiie  tfntaiione  non  sunt :  quia 
quod  illis  creseit,  utique  aliis  nuimitur.  Incidunt  in 
leniaiionem,  Occaslo  ergo  tentaliouis,  et  laqueus  diu- 
boli  est ,  habere  divitias ,  quas  ncc  parentes  sui  ba* 
biierunt :  cum  uiique  quibus  pnreiites  dimiserunt ,  in 
bonis  debeant  operibus  dispensari.  Et  taqueum  dia- 
6c/t.,  et  de$ideria  multa ,  ei  inutilia,  Nunquam  enim 


Peceata  quae  ante  hic  unusquisque  commiserit :  sub-  D  diviiiarum  desideria  satiantur :  quia  semper  egeiis , 


*cqnuntur  illa  quibus  nos  caiisas  dedimus ;  sed  post 
^<^tnim  ir^nsitum  consummantur  :  ergo  subs^quun- 
^tir  nos  hujusmodi  pcccata.  Si  (verbi  gratia)  alicujus 
^■«opias  causas  aitulitnus ,  et  fame  atque  egestate  post 
^I>itom  nostrum  ^^nsumitur.  Sive  in  futururo  judi- 
^Qi  JGdicentor :  quia  diu  latere  non  possunt.  Nihil 
^^<^ltnm  ,  quod  non  reveletur.  Etiam  quae  laient  ad 
^mpus ,  uon  possunt  in  judicio  occuluri.  Et  quos 
^'<<er  ta  habent ,  ab$eondi  non  possunt,  A  manifestis , 
•*'  e  a  bonis. 

CIap.  vi.  Quicunque  $unt  $ub  jugo  $ervi  dominos  $uo$ 
^^ti  konore  dignoe  arbitreniur,  Etiam  infideles.  Ne 
^^nten  Domini  ei  doctrina  blasphemetur.  Ne  videaris 


dum  quidquid  viderit ,  ciipii.  Et  nociva,  Nou  solum 
iriulilia.  Quce  mergunt  hominee  in  interitum  et  perdi- 
tionem,  Dum  ambitione  bonoruin  tumentes,  usque  ad 
coelum  elevati  usque  ad  inferos  demerguntur :  sive 
desideraiiies  alienas  opes,  ut  adusque  homicidii  per- 
veniuiil  faciiunes.  liadix  enim  ommum  malorum  e$t 
cupidiia$,  Quia  aut  fons  est  omnium  criminum  i^it 
adjumentum.  Quam  quidam  appetentee  erraverunt  « 
fide.  Recessemnt  a  fide  promissorum  Dei.  Et  in- 
s^uerttnl  $e  doloribu$  mu/ai.  Quanto  plus  habuerit» 
tanto  majores  soUicitudinum  sustlnet  cruciatus.  Unde 
et  Dorainus  divitiarum  a:rumnis  verbum  asseruit ,  et 
circum  rciiqua  concupiscentiis  suflbcari :  deniqoe 


CTl 


PRIMASn  ADKUMETAMI  EPISC. 


m 


i:nn  dominantur  diviliis,  scd  serviunt :  its  ui  dlca-  A  nam  el  solnm  taiito  amplius  Yidtmus,  qaanto  purior 


lur,  qnaniariim  divitiartim  esl  liomo  ille  ?  quasi  di- 
rns  mannpium  diviliarum.  Tu  autem^  o  homo  DeL 
Naii  diviiiarnm  homo,  ^ed  liomo  Dei,  cujiis  omnia 
Kuiii ,  ei  uni  Oeo  mancipatu*.  H(cc  (uge.  Quae  sunt 
cniisa  perfidisD  ct  doloriim.  Seciare  vero  jnstitiam, 
pietatem ,  fidem ,  charilateiH ,  pniieiitiam  ,  mauiuetU' 
dinem.  In  h  s  diviiiis  cnpio  le  esse  Imupleiem.  Certa 
botntm  c^rtamen  fitte',  nonnm  crrlnire  i  esi,  non  pro 
p*  ssessione ,  >cd  pw  (ide  cert.ue.  Apprehende  vi:am 
mie^nam,  Sicut  de  se  dicit :  Si  qiioinodo  comprehen- 
dam  ,  in  qno  comprehtinsiis  suni.  Jn  qua  vocatu%  ei, 
licnantiando  saeculo  et  pompis  eju<.  Et  confessui  bo- 
nam  confeaionem,  In  haptismo.  Coram  muttii  tetti^ 
bui.  Corani  sacerdoiibus  et  ministris ,   ali|ue  virtu- 


fuerit  acies  oculorum.  Divitibus  hujui  iwculi.  Sont 
enim  et  alierius  saeculi  divites,  qni  eniunt  sibi  aii- 
rum  Ignitum  a  Doinino.  Prcecipe.  Nnn  adnl^^ris.  Son 
wblime  iapere.  Imprimis  primum  corum  tei^i  mor- 
bnm.  Difflcil  ime  enim  divitem  invenies  non  saper- 
biini,  qni  panperes  vel  parenles  agnoscal,  et  quf 
non  graviter  ferat  iiiinime  sibi  ab  inreriore  delatom 
hoiiorem.  Pieque  iperare.  Non  sperando  vilcscont: 
cnm  vilurrint ,  crogantur,  /n  incerto  ditnliamm.  De 
quibns  Incertus  es,  ntrumiil»  tihi,  an  to  illis  subtra- 
haris  celerius  :  mnltis  eniro  cum  vita  sablatae  sont: 
alii  propriis  eas  alienari  ocnlis  praeTiderunt ;  non- 
m  lli  Inviti  eas  eitraneis  reliquerunr.  Sed  in  Deo  rt- 
vo,  qui  praital  nobii  omnia,  Cujus  sunt  omiiia.  i46iiii- 


iibus  coelestihus  ac  divints.   Prcecipio  libi  coram  Deo,  B  de,  Qui  ideo  ahunde  prxsiat,  at  uiamar,  eiiam  aliis 


Pra!cipit  potestate.patris  el  auciorliale  mngisiri.  Qui 
tiviftcat.  Cujiis  potentla  et  jussii  ctlam  arida  revire- 
scunl.  Omnia,  Qiiae  vivunt.  Et  Chrisio  Jesu.qui  testh- 
monium  reddidit  iub  Pontio  Pilato  bonam  confessio» 
nem,  Amodo  videhitis  Filium  tiominis  sede  tcm  a 
dexiris  virtntis  Dei.  Ut^ervei  m  mdatum  iine  macula. 
Sicut  ille  servavil  usqne  in  flnem.  Irreprehemibilii. 
Maculai  enim ,  et  comprehendi  facit ,  qui  se  pec- 
catis  capitalibus  inquinal.  Vique  in  adveutum  Domini 
notin  Jeiu  thritti,  Qni  eiiiin  perscveraverit  usqne  in 
iUwm ,  hic  salvus  erit.  Quem  iuit  temporibui  ottcndet 
beatui,  et  tolui  poiensHex  regum  et  Dominus  dominan- 
/tiftiN.  Quando  volnerit ,  ostendel ,  qiii  hoc  solus  po- 
tens  esifacere.  Qui  lo/ui  habet  immortatitatem.  Ille 


largicntes  :  non  ut  grandi  labore  destruenies  horrea 
majora  faciamus.  Ad  frnendum.  Non  ad  re}>onendum, 
ei  super  eis  incubandum.  Bene  agere  :  diviiei  fieri  in 
operibui  bonii,  Non  in  auro  el  argento.  FaiHe  tri" 
bi.ere.  Qui  facile  tribuit ,  cito  dives  esse  ccssabiu 
Communicare*  Rem  propriam  cominunem  facere  :  vel 
bic  dare,  et  in  futurum  reciperc.  Thesauritare  »bi 
fundamentum  bonum  in  futurum.  Yende  omnia ,  da 
pauperibus,  et  habebis  thesaurum  in  coelo ,  et  veni, 
sequere  me  :  hoc  perfectionis  est  fundameniom.  Ut 
apprehendant  veram  vitam,  llaec  enim  non  esi  vera, 
qnia  in  suo  non  permanet  slatu  :  vanius  cnim  oniOia 
snb  sole.  0  Timothee,  depoiitum  cuttodi.  C'»mmen- 
datum  a  noMs  serva  mandatum  :  sive  fidel  custodi 


Sidus  proprie  babet  qui  angeiis  ct  bominibus  dedtt  C  depnsitum.  Devita  profanat  vocum  novitatei,  Quas  a 

me  non  audisti ,  nec  ab  angelo  si  dicatnr,  lilienier 
adini:las.  Et  oppotitivnei,  Opponcntes  quaesiiones 
dialeciicse  nrtis ,  el  infinitam  rerum  scientiam  po!li- 
centes.  Falti  nominis  tcientice ,  quam  quidam  promii' 
tenles  circa  fidem  eiciderunt,  Haereiicornm ,  qui  ma- 
jorem  ,  sicut  serpcns  fcivx,  scieuiiampromliientes,a 
fidei  veritate  cecidernnl.  Gratia  teeum.  Amen.  Per- 
maneitt  in  xiernum. 


Iiabere.  Nos  autem  ncc  soli ,  nec  ex  nobis  habemus, 
tit  ille.  Idem  solus  babet  incommutabililatem  ,  quia 
soluB  veram  habet  xlernitatcm  :  nam  anima  imintir- 
ialis  quidem  est ,  sed  mutabilis  :  in  Deo  vero  nulla 
inutabilitts.  Et  tucem  habilat  inacceaibitem,  Omni 
creatur».  Nemo  enim  novi:  Patrem.,  nisi  Filius. 
Quem  vidit  nutlui  hominum :  sed  nec  videre  potett : 
£ui  €tt  honor^  et  imperium  tempilemum.  Amen,  Ne- 
mo  vidit  quantum  est ,  sed  upusquisque  pro  merito: 


EPISTOLA  AD  TIMOTHEUM  SECUNDA. 


ARGUMENTUM. 

Timolheo  icrtbit  Uerum  de  exhortatione  martyrii  et  om» 
nii  reguUz  veritalii^  et  tfuid  fulurum  iit  temporibui  no» 
vtiitmis,  et  de  iua  paatone,  Pautui  cum  eiset  Romce 
ffi  viticuliiconititutut,  icribitTimotheo^  eommonem 
eum,  ne  per  ejtu  abientiam  vet  propriit^  vel  magiitri 
tribulationibtu  terreatur^  aut  tetlimonium  Domini 
erubetcatf  pro  quo  tuque  admortem  ipte  certavit ;  it- 
mul  et  de  hasrettcii  viiandit  atque  hii  qui  iimi  potiui 
fabuloi  quam  Det  presdicant  veritatem. 

Caput  PRiMoii.  Patilifi  apoitolui  ChriitiJesu  per  volun^ 
fa/mDM.Consuetaveritateethuroilitate  non  suo  me- 
rilo,asserilse  aposlohim  factumy  sed  Domlni  volunlate. 
Seeundum  promiiiionem  vitas  quce  estinChriitoJesu. 
Quia  iiohis  per Chi  istum  est vita  aeterna.  Timotheo  cha 
rUiimo  fitio  gratia^  misericordia^  pax  a  Deo  Patre^  ct 


D  Chriito  Jetu  Domino  noitro.  Talisestsalutatio  Pauli, 
ut  omnia  Christi  etPatrisheneficia  mereretur,  ideo 
graiiaro  semper  commendat.  Gratiai  ago  Deo^  cui  ler- 
vto.  Gratiasago  ei  qoinobis  talem  ii<  alierutro  cha- 
ritatem  donavit,  el  dignos  aposto|atu  feciu  A  proge- 
nitoribui  in  eomcientia  pura^  quod  iine  intermistioiu 
habeam  tui  memoriam  in  orationibui  meii.  Omnis  origo 
mea  solum  coluit  Deum,  pro  qua  re  et  Ccclesi^m  Dei 
legis  scmulationefum  persecutus.  Nocte  ae  die^  dende- 
ram  tcvidere,  Etchariialemostendii^etjugileronndi 
pnebet  ezeroplum.  Memor  lacrymarum  tmarum^  ut  gash 
dfo  tmp/ear.  Lacrymarum  quas  me  aheunte  fudisU, 
undemead  tristitiam  provocasti,  quam  toa  oplo  pr»- 
seniia  temperarl.  Itecordationem  aceipiem  ejue  fidoi 
qttas  eit  in  te  non  ficta :  queB  et  kabitmfit  primvm  tn 


fI75  IN  EPISTOLAM  II  AD  TIMOTIIEUM  COMMKNTARIA.  .  C7V 

nvia  /iw  LuitL\et  matrelitu  Euiiice, Qu.e  verainlecsse  A  auditti.  Secunliim  eain  rormnm  el  vive,  el  (Toce,quiji 


operibus  compntbatur,  stcul  Jacobus  definivit,  etqna 
id  le  ex  ea  vita  succe^sioiiis  institutione  dono  Dei 
qnasi  bxrediUrio  jure  descendit.  Certus  sntn  autem^ 
quod  et  in  te.  Quia  comprobnyi  ftdem  tnam.  Cpmmo- 
veri  indiges,  non  doceri.  Propier  quam  eautam  ad- 
MOfieo  f<',  tif  resuseites  gratiam  Det,  quce  est  in  te,  llt 
resu^ciles,  quasi  iribulationibos  dormiiantem,  qiix 
tibi  prius  Tuerat  fidetn  in  infundendodonata.  Per  im- 
posttionem  manuum  mearum,  Bt*nedictionem,quamiu 
episcopatu  per  mnniis  ejus  impo*iitionem  acceperal. 
Non  enimDeus  deditnobis  spiritumtimons,  sedvirtKtis^ 
et  ditectionis^  et  sobrietatis.  llli  habent  8piri:umtiino- 
risqui  injustitiam  operantnr,  sicut  ipse  alibi  ail  :  Si 
antem  malefeceris,  time.  Sive  legis  spiriium,  quae  in 


a  me  breviteiv  accepisti.  /n  fideet  tiileciioMinChrisiO 
Jesu,  Qnomodo  integre  credamits,  ei  atteiulrum  dili- 
gamus.  Bonum  depositum  custodi  per  Spiritum  san^ 
ctum.  Quod  apud  le  deposui  per  sanctum,  quod  fldes 
intelligitur,  quge  inler  frucius  Spiritiis  sancii  ad  Gala- 
tasnomiiialur.  Qui  habitat  in  nobis,  Dutus  est  noi>is. 
Scis  e  :im  hcc,  quod  aversi  sunt  a  me  omnes,  Idcirco  te 
commoneo,  quia  qnos  me  noii  puiabam  deserere,  re* 
Hquerunf.  Qui  in  Asia  sunt  :  ex  qubus  est  Pk  gelus  et 
Hermogenes.  Det  misericordiam  Dominus  Onesiphori 
dvmw,  quia  siepe  me  refrigerarit,  et  catenam  meam 
non  erubut,  Vituperat  desertores  ei  laiidat  perseve- 
ranles,  bunos  ut  provocet  :id  exemplum.  Sed  eum 
Itomam  venisset,  sotlicite  rtke  qucesitit^  >t  inveuit,  Det 


peecamibus  yindicabat,  Noli  itaque  erubescere  testi'  B  illi  Dominus  invenire  misericordiam  a  Domino  in  itta 


moniumDomini  nostri,neque  me  vindumejus,  Quia  ni- 
bil  Christiis  confusione  dignum  exercuit :  nec  eg'>, 
qnem  nosti,  nonobaliquodcrimen,sed  propler  ipsum 
liaec  onmia  sustineo.  Sed  coUabora  Evangetlo  secun- 
dum  virtutemDei.  Quae  nos  semper  c6iiforial,  et  caiisa 
sui  adjuvat  laboranies.  Qui  nos  tiberavit,  A  peccatis, 
el  a  diaboli  potestate,  vei  capt  vitate.  Et  vocavit  vo- 
eatione sua  saneta,  Hocestpia.  Qiios  autem  vocavil, 
illos  et  justificavit.  Non  $ecundum  opera  nostra,  sed 
ieeundumpropositum  suum,  et  gratiam,  quce data  estno» 
Ni  jfiC/inKoJfsti.  lu  quo  proposuii.  nos  per  Cfiri- 
•lnm  gratis  salvare,  nuHis  praecedentibas  meritis. 
Et  hoc  notandum,  quod  dicit,  non  secundam  opera 
nostra,  ut  ne  quis  gbrietur.  Ante  tempora  sceeutaria. 


die.  Et  quanta  Ephesi  minisiravit  melius  tu  nosH.  Idco 
invenit  quia  sollicite  reiui^ivit  :  unde  osteiiditiir, 
quia  idcirco  non  nmrei^qui  quxruni  iuveniunt,  qiio- 
niam  ncgligenler  inquirunt. 

Cah.  II.  Tii  ergo,  fUi  mi,  confortire  in  gratia,  quce 
est  in  Chrislo  Jesn,  et  quce audisti  a  me  per  muttostestes. 
Sive  prsesentibiis  muliis  libi  maitdaia  dedi  qiiali*er 
dcbeas  liocere  :  sive  quae  dixi,  mullis  propheiaruin 
exemplis  et  testimoniis  connrmavi.  Uxc  commenda 
fidclibus  liominibus,  Qui  fidelitcr  pos^int  Dei  graiiam 
dispensare,  hoc  est,  proptcr  Denm  doccntes,  et  non 
propter  mundi  commodum  adulautes,  vel  suam  glo- 
riam  q< 't£rei>tes.  Qui  idonei  erunt  et  alios  docere.  Qui 
non  solum  raciant,  sed  el  doceani^  Labora  sicut  bonus 


Q  ^autum  ad  l^raBscienliam  Di^i,  atite  saecula  jam  do-  C  ^,,-^^^  ^/,„-,,,  j^„^  Idcirco  milites  dicimur,  quia  con- 


navit :  namet  homines,  quamvis  incerti,  solent  filiit 
destinare  pra^dia  antequam  nascantur  :  siciit  et  alibi 
dicit :  Qui  ito^  prTdestinavit  in  adoptionem  filiorum 
ame  tcmpora  sxcularia^:  qiiia  apudDeumomnia  futura 
j.im  facia  esse  noscuntur.  Manifestata  estautem  nune 
per  illuminationtm  Salvatoris  nostri  J esu  C/irisf i.  Qoae 
ante  laiebat;  et  paucis  in  uno  lantum  populo  dona- 
batur.  Qtii  destruxit  quidem  mortem,  Gratia  poientiae 
suae  destruxit  peccata,  quae  mortem  generabant,  et 
donavit,  aique  ostendit  quomodo  vita  et  incorruptio 
quaere*etur..  Iliuminaiit  autem  vitam  et  ineorrupiionem 
per  Evangetium^  in  quo  positus  sum  ego  prcedicator  et 
apostolus,  IJ  esr,iiIo  illuuiinante,  et  me  praedicante 


trri  ho.^iesDei  adjUlorioarmis  spiriialibus  diuiicamus. 
El  idcu  j:<m  tu  dono  Dei  armatus  et  structus  Idbora^ 
ui  pra^niia  digna  tui  laboris  accipias.  Nemo  militan^ 
Deo  implicat  se  negotiis  saicularibus,  ut  ei  placeatt  cui 
se  probavit.  Comparalione  miiitan<ium  ulitnr,  ut 
osteudalmuito  magisnos  a  negotiissaeculariims  libe- 
ros  esse  debcre,  ut  Christo  plaot-ainus,  si  eiiam  s:c- 
cuii  miiites  a  reliquis  ejus  aciihus  vacant,  ut  possini 
rgi  suo  plicere  perfecte,  et  opiaiit,  praes>enic8  as- 
gistere.  Nam  et  qui  eertat  in  agone.  Multi  certant^ 
sed  ille  coronaturquj  yiccrit.  Nos  autem  omnes  Do- 
mino  adjutore  ita  deiiemns  agere,  ut  oiniics  per  ejiiV 
gratiam  trluinpheiuus.iVo/i  coronatur^nisi  tegitimecerta^ 


crcdideruut,  quia  neque  qul^plai.lat  est  aliqiiid,  ne-      «^„7.  Perfecte.  Labomnttm  agricolam  oportet  primun 
qnequirigai,   sed  qui  incrementum  dai,  De.is.  ^/ *'rfe /•rttc/i/^iiiaccV'^.  Ne  dlceret,  uiide  viclurus  sum,. 


niagister  gentium,  Ad  comparationem  aliorum  dicun- 
liir  magis  rl  !  ad  Chiisti  \ero  compaiationem  iicmo 
Riagi^ter  est  verus,  nisi  ipse  snlus.  Ob  qtmm  eausam 
hmc  etiampatior,  Non  propter  aiiquod  crimen,  sicut  et 
nos  pali  Petrus  hortatur.  Sed  non  confuudor,  Paulus 
boii  embescit  in  caieois,  cum  nos  in  solis  opprobriis 
roiifaiidamar :  et  non  solum  non  operamur,  si  non 
lamlainiir,  ted  et  lepescimus.  Scio  enim  eni  eredidi. 
Seio  ego  esse  fldelem  retribuiorem.  Et  certus  sum  quia 
polens  nt  depotitum  meum  servare  in  iltum  diem,  Fi- 
^  &any  qola  et  apud  me  ipse  deposuit,  conservabil : 
i|«iae  meif  viribus  sine  illiut  adjutorio  servari  non 
pi>lesl.  Formam  habens  umomm  verborum  qua  a  me 


fti  me  10  nm  occupavero  indocirina?  Osiendit  etiaii» 
primilias  fruc  iiuin  a  populo  hic  debere  percipere,. 
prxter  mcrcedem  me  sis,  quam  a  Domino  accipi<;l 
in  fuluro.  Intellige  qu(e  dico :  dabit  enim  tibi  Dominus^ 
Nou  aJmoneretur,  «i  omn>'S  intelliKere  possint.  //» 
omnbus  intellectum,  Non  solum  in  his  :  et  diligenler 
advcrie  quod  ut  inlellig  >mus,  Dominus  doiiat  iiileU 
lcctum,  ne  iiobis  aliquid  ascr.bamus,  sed  doiiatori  gra» 
lias  referamus,  qui  nostrum  fecit  esse,  quod  souii» 
est.  Memor  esoJesum  Christum  resunrexine  a  luertui» 
ex  semine  David,  llic  contra  illos  qui  carnis  resiir* 
recti  ncm  iicgautes,  conseqvienter  nrgabant  etiank 
Christi;  scil  el  adversum  illos  qui  iiegabaiit  Cbri  tiiua 


67.>  rRiMAsn  AnntiiETANi  ensc.  cre 

iii  carne  yeiiisse,  qiios  aiaiclirislos  Joanncs  appcllat.  A  niiicn  Ezechielit  samunt  de  ossibus  :  quot  di<  ii  oui- 


Secundum  Evangelium  meum.  ^pcunduin  qiiod  ego 
prsdico.  In  quo  labofo  wufue  ad  vincuht  quasi  male 
operanu  Non  taroen  vcre»  se«l  qiiasi.  Sed  verhum  Dei 
ncn  e$t  alligatum,  Quia  el  prcf  enlcs  fidurialiter  doceo 
verbum,  ct  litteris  absentes  insiituo  aique  confirmo. 
ideo  omnia  su9tineo  prOpter  elecioiy  ut  cl  ipsi  iolutem 
contequantur,  Ideo  .luxilium  pciii  a  Iribuiio  :  ideo 
appcllavi  Carsarem,  ut  per  me  connrmeniur  electi, 
cum  bas  passiones  jam  potucrim  finire  moiiendo. 
QucB  est  in  Chriilo  Jetu  cum  gloria  calesti.  Quae  salus 
In  Christo  est :  et  non  nuda,  sed  cum  gloria  ;  nec  ter- 
rena,  sed  coelesii.  Fidelis  sermo.  Yeriiatis  ratione 
tubniius.  Nam  si  eommorlui  sumus,  el  convlveinus,  Si 
cpmmortui  a  vitiis  et  voluptatibus  sumus,  vivenius 


iiiiio  viiandos.  Std  firmum  Uei  [undamentum  Uetil* 
lii  quorum  corde  fides  crAt  Chrisli  fundat.i,  nou  siidi 
nioti  ueque  seducti.  Babens  sigMuulum  hoc.  Quod 
lempore  Moyti  factum  ettMe  liit  quiaDaiban  el  Abi- 
ron  tubverti  miDino  potnerant.  Cognovii  Damunus 
quisunt  ejus.  Ili  minlme  cum  peccatoribus  pericrunt, 
qui  illis  miuime  coiiteni>eruiil.  Cogaovil  Doiiiiuus 
qui  sunt  ejut :  qtiia  in  pratcientia  tua  n<  n  fbUitar, 
qui  not  elegii  ante  coustitutionein  uiuiidi,  nec  (.er 
mitiil  illis  erroribus  implicari  :  quia  qui  nou  ustiue 
io  fincm  perseveraverini,  Mue  dubi'»  ejus  esse  noa 
possuiil.  Et  discedat  ab  iniquilate  omnis  qui  nominai 
nomen  Domini.  ^e  cum  iniquis  pereal.  In  magnaau' 
tem  domo,  Ne  dicerent  aliqui  :  Quare  ei^o   b;vretici 


Christo  :  alioquinquomodo  (fonvivimus  ?  quia  nulla  B  ^el  oiali  Christiani  in  Ecclesiam  ingrediantnr  7  poiiit 


conventio  Cliristi  et  Belial.  Si  sustinebimus,  et  conre- 
gnabimus,  Sisuslincbimus,  qu£  ille  et  verbo  docuit 
ct  esemplo,  tunc  demum  simul  regnare  poterimus  : 
nam  ti  non,  utinam  velveniam  consequamur !  Si  ne» 
gabimus^  et  ille  negabit  not.  Sicut  in  Cvan  elio  ipse 
prondsit,  se  coram  bominibus  neganles,  coram  Patre 
et  angelis  negaturum.  Si  non  credimus,  ille  fidelis  per- 
manet,  negare  seiptum  non  potest.  Sive  credimus,  sive 
Don  credinius,  veritat  noii  mutatur ;  sed  si  credimus, 
nobit  praeslamus.  Nam  ille  non  aliud  exhibere  poie- 
rit  tiiigulis,  quam  promitit,  quia  Veritas  non  menli* 
tur,  nec  enim  evacuai  promissum  suum,  etsi  non  om- 
net  credideriut,  sicut  ad  Romanos  dicit :  Nunquid  il- 
lorum  iiicredurua*'  fideni  Dei  evacuavit  T  Nam  ille  fidelit 


comparaiionem  magnae  domus,  qualis  modo  EccleUa 
aiiie  returrectionein.  Magiiam  domum  Ecclesiam  di- 
cit,  In  qua  sunt  mixli  boni  ei  mali,  cerli  et  ficti,  jo- 
sti  et  iuiqui,  sicut  ei  arca,  in  qua  iriticum  et  palea 
Simulcum  zizania  teritur  usqiie  ad  ventilatioDem. 
Nam  sine  macula  et  ruga  Ecclesia  post  resurrectio- 
nem  eritfulura,  cum  zizania  a  triiico  fueril  teparala. 
Nam  modo,  quod  pejut  est,  multi  ficii  Chrittitni  in* 
trant  Ecclesiain ,  et  p<ipulo  Dei  mitceniur :  ticoi  smrt 
llanichaei,  vel  reliqui.  Non  solum  sunt  veua  anraa  <f 
argentea^  pretiosa^  €t  fortia  :  sei  ei  lignea^  et .  ficiUia : 
et  qucsdam  quidem  in  honorem,  qumdam  auUm  im 
contumeliam.  Vilia  et  infirma.  Si  qui»  auiem  emsii- 
daverit  se  ab  tKts,  eril  vas  in  honorem.  Sl  qais  te  a 


manet.  Bcse  commone^  tesiificans  coram  Domino.  Sub  C  seductoribiit  ittis  bxreiicis  emundaverii,  credii  r  - 


teslificalione  Dei  contiringe.  /Voli  verbis  contendere  : 
ad  nihil  etdm  utile  est^  nisi  ad  subversionem  audien" 
f.'um.Sine  tesiimoniis  Scripturarum  :  hujusmodi  enim 
conteniio  iion  a^dificat,  sed  destruit  audieiites.  Solli' 
cite  autem  eura  teipsum  probabilem  exhibere  Deo.  Anie 
omnia  hoc  labora,  ut  lalem  te  apiid  Deum  exhihei** 
quo  merito  possit  libi  populut  obedire.  Operarium 
inconfusibilem.  Inhono  opere  noli  confundi.  Rectetra- 
ctantem  verbum  veritatis.  Qui  dictuni  exemplo  c  >nfir- 
mat :  quia  ticut  ornamenium  vitx  doctrina  esi,  ita 
ornamenturo  docirinx  conversatio  bona  :  quia  non 
bene  doceniur  verbis,  si  destruantur  exemplis.  Pro* 
fana  aulem  et  vaniloquia  devita  :  multum  enim  pro^ 
ficiunt  ad  impietatem.  Irreligiosas  rabulas  haeretico- 


taroBCfiouemfuiuram,  eijudicium  Del«  tc  per  Imc 
omne  oput  bonum  Dei  tdjuiorio  implero  contendis 
ei  erit  vat  aureum  ci  argenieum*  qood  igne  pOT|a- 
iurroagisquam  contantitur.  Sanctifieatum^  i  alitf 
Domino,  ad  omne  opus  bonum  paratum.  Noo  peccaiido 
capiulia  :  nam  tine  minutis  peccatis  etse  non  pot- 
sumas.  Juvenilia  aulem  desideria  fuge.  Juveoilia  de- 
tlderia  ei  iii  senibut  esse  possnnt,  ti  bsc  aguni  qme 
gravitati  non  conveniuni  Christians,  ei  a  Javeaibot 
Dei  juvamine  vinci  possunt,  ti  caveani  leviutem.  S«- 
ctare  vero  justitiam^  fidem,  charitatem.  Hit  fidem  ia- 
tegrilatem  fidei  dicit.  Paeem  cum  his  qni  invacani  />o- 
minum.  Pacem  illam  qua^  religioni  debeiur,  pvram  eC 
simplicem.  De  corde  puro.  Beati  roundo  corde,  qno- 


rum  re^urreclionem  neganlium,  per  quod  utique  ei  D  niam  ipsi  Deuin  videbuni.  Stultas  autem  ei  eiae  t&^ 


jndieii  timore  sublato,  ad  omneiu  impietatem  ei 
ad  cuiicu  crimina  pervenitur.  Et  sermo  eorum  ut  can- 
eer  serpit,  Caiicer  dicitur  esse  vulnus  quod  in  mamiU 
lis  nasciiur  feminarum  ,  et  iiisi  els  siibilo  fuerit  sub- 
ventsim,  ciim  ad  cor  serpendo  pervencrii,  nuUum 
ullra  reinediuin  est.  Ita  el  ha^reticorum  sunt  vilaiida 
colloqiiia,  iie  per  aures  irremediabiliter  vulnerent 
roeiitem.  Ex  quibus  est  Bgmenceus  et  Phiietus^  qui  a 
ueritate  exdderunt.  Nomina  designantur,  ut  noverit 
quos  caveret.  Dicentes  resurrectionem  jam  factam  : 
et  subvertunt  quorumdam  fidem.  Re«urreciionem  po- 
nentes  in  fiiiis,  sive  iti  anima,  cum  a  vitiis  resurgil. 
Sed  ei  ad  decipiendos  qnos  pcrdunt,   illud  iestimo* 


sefjjtlina  quastiones  devila^  sdens  quia  §en€ranl  Hieti 
Siultae  tunt  omnet  quae  tine  ditciplina  Scripiiiranioi 
tuiii  qusstiones.  Servum  autem  Donmd  nan  aperui 
/tltgorf .  Servut  Chritii  debei  Christom  imiuri,  qol 
non  clamavit,  neiiiie  conlendit»  nec  audivii  qulsqotn 
iii  platei-i  vocem  ejiis,  ete.  Secondum  qood  de  «n 
proplieia  prjdixil.  Sed  maneuelum  e$$e  ad  Mii«a 
Non  tolum  ad  amicot.  DoeibUemt  paiieniem^  Qui  poe- 
sit  omnes  docere  patienler,  ted  ei  ditcerenon  erolio* 
scal.  Cum  modestia  corripienUm  eos  qui  re»'»siuni  ao- 
rtfa'i.  Noucumiracundia,  vel  elamore.  Ne  quanJa 
del  illis  Deus  pmitentiam  ad  cognoscendam  oeniaMi. 
Contra  Novatianos,  qui  pceniteutlam  negaai :  aimol- 


C77  IN  EPISTOLAM  II  AD  TmOTIILliM  GOMMENTARIA.  678 

qiie  n<'landum,  quia  poemtenlia  Dei  cst  donum  :  per  A  qui  tania  sum  passus,  non  mca  viriuie,  vel  indusiru- 


tuam  iniiem  el  blandam  correptionem  :  boc^uidi- 
ctum  esl,  conira  Novatiaoos  dictuni,  pcenitentiae  ne- 
(atores :  quia  eiiam  bis  venia  promitlitur,  qui  in 
lali  hsreti  detineniar.  Et  reiiphcant  a  diftboU  laqueisp 
i  quo  capli  tenentur  ad  iptiut  voluntalem,  Accepla  ra- 
lione. 

Cap.  iu.  Hoe  autemteito,  quod  in  diebus  novissimii. 
Noo  srt  libi  mirum»  qnod  quotidie  pejora  perveniuni. 
Init4ibunt  tempora  periculosa^  Difflcilia.  Et  erunt  homi" 
nes  seipsos  amantes,  Quando  nosirum  commodum  ei 
gloriam  quaerimus,  nos  ipsos,  et  oon  Deum  amainus. 
Qiianto  enim  quts  in  infimis  delectatur,  tanto  a  sii- 
perioribni  dUjungitur.  Cuptdif  elati.  Avari,  alque  ja- 
ctanles. Snper^t,  bUuphemi.  Nolenies  discere,  et  usur- 


El  omnet  qui  volunt  pie  vivere  in  Christo^  persecutio^ 
nem  patientur.lion  soluin  pgo,  sed  ei  omnes  qui  noa 
occidunl  animas  adulando.  Unde  timendum  nobl^ 
est,  ne  non  pie  vivamus,  qui  nibil  paiimur  propier 
Dcum.  Mali  autem  homines  et  teductores  profident  tn 
pejus,  errantet,  et  in  errorem  mittente^  lloc  de  adula'- 
tonbus  vel  de  hsereiicis  ilicit,  qui  dum  ab  liomiui- 
bus  diligunlur  atqiie  laudanlur,  roagis  soducti  sedu- 
cunt.  Tu  vero  permane  in  liis  qucB  didiciiti  et  credita 
tunt  tibi,  Nolo  ialatelerreant.  Sciens  a  quo  didieerit, 
A  vero  aposiolo  Clirisii.  Et  quia  ab  infantia  tacrat 
lilterat  nosti,  quce  te  potsunt  instruere  ad  talutem^  per 
pdem  quoB  est  in  Chrisib  Je-tu.  Siiie  fide  Cbristi  modo 
non  possunt  instruere  ad  satutem.  Omnit  enim  Seri^ 


panlcs  doctrinam.  Parentibut  non  ofredienf^^s.  Veris  B  prura^iiti/it/itintspira/a.Qu.icunqu)  enim  scripuisunl 


scilicel  docioribas,  qui  eos  per  Evangelium  genue- 
runt  vel  docuerunt.  Ingrali,  tceletti,  sine  a/futione, 
lloc  est,  sine  pieiate.  S:ne  pace  crimifiafores.  Sancto- 
rum  :  quia  ita  se  babet  natura  viiiala,  ut  quando  se 
excosare  Bon  potesl,  alios  sibi  falsis  criminibus 
complices  quxrat.  Incontinentet,  immitet,  tine  beni' 
gni  aio.  Vitiorum,  vel  avariti».  Proditoret,  proiertif 
tnmidu  Invicem.  Voluptatum  amatoret  magit  quam 
Ad.  Hinc  cognoseilur,  qaid  amplius  diligarous,  in 
qiio  majorem  sollicitndinem  babere  fuerimus  invenii. 
Habentet  quidem  tpeaem  pietatit.  Speciem  babitus, 
vel  doctrinae.  Virtutem  auiem  ejut  abnegantet.  Rcm 
ipsam  operibus  denegantes.  Et  hot  devita.  Ex  hit 
euim  aunt  qui  penetrant  domos,  Ne  corruinpant  bonos 


inIege,adnoslram  docirinam  scripla  sunt,  sicut  ipso 
alibi  ail.  Ett  utilis  ad  docendum^  nd  arguendum,  ad  corii^ 
gendum^ad  erudiendum  in  justitiOyUt  perfectus  nth^- 
mo  Dei,  De  ipba  legc  doceliir  ignorans,  arguilur  iik 
solens,  corripilur  errans,  ertidilur  ad  justiiiam  qui 
inodum  servare  non  novit.  Ad  omne  oput  bonum. 
Non  ad  unum.  Instructus,  Propterea  esl  dala  Scriptn- 
rarum  instructio. 

Cap.  IV.  Testificor  coram  Deo,  et  Christo  Jesu.  Con* 
testatur  ilium  pe.r  universa  qu»  credit.  Qfii  ydiea" 
turus  ett  vivos  et  mortuos  :  et  per  adwenlum  ip  iut  ei 
regnum  ejut.  Quia  el  mortuos  suscilabit,  el  vivo» 
inveniet.  Prcedica  verbum,  insta  incettanter.  Fei  veiv- 
ter.  Opportune,  importune.  Opportunum  est  libeiit<T 


fnores  colloqaia  mala.  Et  captivat  ducunt  muliercu!as  C  audienti,iinporiunum  invilo.  Argue,  obtecra,  increpa. 


onera!as  peceatit.  Illascapiunt,  quaesunt  oncratx  pec- 

caiit,  imponitaiem  cisdem  et  veniam  pi-omiiienies; 

ftive  anlmas  infirmas,  qoae   feminis  comparantur. 

Quee  ilueunlur  variit  desideriit,  Nova   semper  audire 

cupienles.  Semper  ditcentet,  et  nunquam  adtcientiam. 

Qaia  nibit  definitum  tencl  qui  omnia  vult  tenere» 

«liam  non  probata  :  quia  qus  ab  nno  audierit,  ab 

^lio  deslniuntar.  Veritatit  pefcenientet.  Tanquam  si 

<liets,  gemper  ambulantes,  el  ad  viam  non  perve- 

viientes.  Quemadmodum  autem  Jannet  et  Mambret 

^^iHterunlMcffiiJlaethiretistunt  veritati.  Sicut  illi 

Per  magie»  fallaciam,  iia  et  hi  pfer  argnment.jriim 

P^tigtas,  ac  vcrboram  argutias.  Homines  corrupti 

**iM.  Comiptl  ab  integritaie  doctrinx,  \ela  fide, 


in  omni  patientia  ef  doctrina.  Argue  peccantes,  ol«e- 
cra  ne  peccent,  increpa  resistentes  ;  sed  bxc  oniiiia 
cum  palienlia  secnndum  legis  doctrinam.  Erit  enim 
tetnpus  cum  sanam  doctrinam  non  su$t  inebunt.  Veriim  av> 
dire  nolenles,  sicut  popnlus  l-rael  proplieias.  Sed  ad 
tua  dessderia  coacervabunt  tibi  magittrot.  Tales  sibi 
magistros  inquirent,  qui  ea  dicunl  quae  ipsi  desido- 
rant,  ut  securi  delinquanl.  Pruri^tet  auribut.  Qui 
deleciari  desideranl,  non  compungi.  Et  a  veritaie 
quidem  auditum  avertent^  ad  fabulat  autem  eonverten^ 
tur,  A  veritate  Scriptiirae,  qua  vitia  damnnmus,  et  ra- 
liones  humanas,  qu:c  Deum  non  vindicare  concinnatii. 
Tu  vero  vigila  :  in  omnibut  labora.  Quae  ad  uiilitatem* 
[>er{\ueui3i\ii\ieui\um.  Oput  facevangelittas.  Ul  ver« 


^^oH  ckca  fidem.  Licel  vitam  probabilcm  boinini  ^  bum  tuum  opere  confirmetur.  Minitterium  tuum  im- 


*€rsitan  vfdeanlur  agere.  Sed  utira  non  proficient  :i«- 

••pwmia  enim  eorum  manifettata  eritommbut.  Noii  de 

^oibns  haereiicis  dicil,  sed  de  bis  Untum  qiios  tune 

^iiodesirui  praevidebal.  Sieut  ei  iliorum  fuit.   Cum 

^'nfessi  sonl  digito  Dei  se  esse  superaios.  Tu  auUm 

^^^iieuiut  et  meam  doetrinam^  inttitutionem,  propoti- 

'^*,  fidem^  fonganimitatem^  ^ileciionem,  patientiam. 

*^'of  iibi  de  me  crede  quam  illis  :  sive  idcirco  tibi 

'*^i  limeo,  quia  seio  te  vitam  roeam  optime  cogno 

^'^.  Perteeuiionet,  pauionet,  qualia  tiii/ii  facta  tunt 

_ ''iorAur,  Ic^niiet  Lyttrit  :  qualet  pertecutionet  tus' 

'''*»,  et  e%  ommbut  me  eripuii  Dominut.   Ex  Iiis  po« 

'^U  cogno  cere,  roe  nibil  propter  bominea  facere^ 


p/tf..Episcopatos;veluniisquisqae  in  sua  prorcasicjttt 
ministerium  suum  impleat.  Ego  enim  jam  detibor  : 
et  temptu  mem  resoiutionis  instat.  Delibor  :  hoc  eal 
immolor.  Mortem  suam  qnasi  sacrificium  Deo  fulu- 
rnm  dixil,  uteum  ad  marlyrium  provocarel.  Bontmi 
certamen  certavi :  cursum  consummavi,  Modo  jam  con- 
fidenier  bocdicit,  in  exiremo  viiac  limiie  conslitulus. 
Ita  utique  jain  merita  sua  bona  commemorat,  ut  poal 
bona  merita  conseqoatur  coronam,  qui  posi  mala  me- 
riia  consecuius  est  graiiam.  Deiiique  aliende  qoi4 
seqnalur.  Superest^  ini|uit,  milu  corona  justitioB^  quam 
reddel  mihi  Dominusin  ilia  die  justus  judex.  Cui  r«-d* 
derei  coronam  jusius  x*idcx ,  si  iion  donasset  giai' 


CTO  rnni.vsTi  aokdmktani  episc.  m, 

liiim  mfscricora  Patcr?  el  qnomodo  essec  isla  coro-  A  ffT/irms  nmUamala mihi  estendU  ;  reddat  ei  D^miuns 


iia  jiisUti»,  nisi  j)M'cessissel  grar1.i,  quae  jiiAlifical 
iinpfum  T  Quomtido  isla  debila  redilereiur,  nisi  priut 
illa  gratuita  donarelur?  Fidem  iervnvi:  in  reliquo  re- 
potiiaesi  mikicoronajuititim,  Fiilein  quam  accepi,  in  fi* 
nem  usque  per  gratiam  rjtis  servavi,  quam  reddet 
inibi  iii  il!a  die  justus  judex,  qui  me  novit  usque  ad 
morlem  pro  juslitia  ipsius  ailjutorio  dimicasse.  I<ion 
iolum  autem  mihi,  ied  et  iis  qui.  Qui  me  fuerint  ad- 
jiitore  Deo  imilati.  Dlligttnt  adventum  ejui.  Gaudent 
Chrisium  veitisse,  et  juslitiam  docuisse:vel  quotidie 
plena  fide  dicunt :  Adveniat  regiium  tuum.  Feitinaad 
me  venire  cito  :  Demoi  enim  me  dereiiqnit^  diligeni 
hoc  itceulum^  et  abiit  Theuatohicam.  Nccesse  est  ut 
diiigeiis  sacculivoluptates  relinqoeret  non  amantem  : 


iecundum  opera  ejm,  Quoniam  verbis  Dei  reslitit,  lia- 
bo-tt  cum  Deo  rationem.  Qnem  et  fs  detitm  :  valie 
emm  reifiiit  verbii  noitrii,  Si  nostrit  restitit ,  qaanto 
magisiuisT  Monet  cavere  pervertot.  In  primamea 
defeniione.nemo  mihi  ef  i7,  ied  omnei  me  dereli- 
querunt :  non  ilUi  reputetur,  Quando  priinum  Ev:in- 
geliuin  coepi  defendere.  Dominui  autem  asiiHl  mihi^ 
ei  co*ifortavit  me.  Cum  dicit  sibi  Doroinutn  omnibus 
deserentibus  adfuisse,  graiiam  commi  ndat.  et  ne  ti- 
me.it  CfhoiUlur.  Ut  per  me  pngdicatiB  impleatur,  et 
auifiant  omnei  gentei,  Non  quod  ego  mort  limen*m, 
qiii  Domiiii  nuxilio  jugiter  defendebar.  Et  liberatui 
ium  de  ore  leonii.  Eruit  roe  Dominus  de  ore  Fe  ti, 
qui  in  ine  saeviebat ;  vel  diaboli.   Liberavit  me  Do- 


quia  omne  animal  adsibi  simile  conjun;;itur.  Creicem  |$  minm  ab  omni  opere  malo^  et  iaboum  faeiet»  Ab  omni- 


ift  Gulatiam,  Tttui  in  Dalmatiam  :  Lueai  eit  mecum 
iolus,  Isti  non  sxculum  diligebant  :  a!io<iuincoininu- 
niier,  diligentcs  saecnlnm  dixisse  debucr.  t.  Marcnm 
asiume,  etadduc  tecum  :  eit  en'm  mihi  utilii  in  mitfi- 
ilerio.  In  niinistcrium  eiiam  Beriiionis  ct  prTdicatio- 
nis.  Tychicum  autem  mlii  Ephcsum.  Penulam,  qnam  * 
retiqui  Txoade  apud  Carpum,  veniem  affer  teeum,  et 
iibroiy  maxime  autem  et  membranas.  Peniila  vestis 
erat  consularis  anliquorum  Uomaiioruin  :  quam  pe-. 
nulain  non  dixit  ruisse  suam  :  po!uit  ciiim  eam  ad 
pcdes  Apostoli  inter  ca>t  ra  aliquis  conversus  ad  fi- 
dcraChrisii   posuiste  vendeiidam.   Alcxander  faber 


bus  insidiiseonim.  /nrff/numsttiim  cmleite,  cui  glorii 
in  siEcuta  steculorum.  Amen.  Quoiiiam  biac  me  liberavtt, 
ct  In  regnurn  Indiicet.Sa/ttfa  Priicam,  et  AquUam^et 
Onesiphori  domum.  Erastn  remamit  Corinihi,  Tro* 
phimum  autem  reliqui  vifirmum  Mileii.  II ic  osteDdi- 
tiir  qux  apostoli  non  propter  infirmitatem  anU 
curab.int,  sed  ut  signa  monstrareni,  cum  suosdisci- 
polos  non  sanarent.  Festine  ante  hiemem  venhre.  S§» 
lutani  te  Eubolus,  et  Pudem,  et  Linm-  et  Claudia,  tt 
fratrei  omna.  Dominm  JeiUi  Christm  eum  ipirits 
tuo.Gratiavobi^cum.  Amen.  Qui  came  mortiinsest 
spiritaliicrvivens.  Scriptx  ab  U:bev 


EPISTOLA  DIVI  PAULI  AD  TITUM. 


AUGUMFNTUM. 

Titum  commovefacit,  e' instruit  de  coustit!*t:one  pres- 
byteri^  et  de spiritali  conversfitione,  el  hareticis  vitan- 
dis  qui  in  scripturii  Judairii  credunt. 

Caput  PRiMON.  Paului  iervui  Dei,  Servuscrat  Dei, 
iion  peccali.  ApoHolui  autem  Jesu  Chriiti.  Discrevit 
apostolatum,  quia  non  omnis  qut  scrvus,  ctatiin  et 
apostolus.  Ideo  apostolus,  quia  per  ipsum  missus 
fiierat  pnedicare.  Secundum  fidem  elutorum  et  agni- 
tionem  veritatti,  qno!  iecundum  pietatem  eit  in  spem 
ttlof  tBterna:.  Secundum  eam  fidein  quain  ipsc  infuri- 
dit,  et  facit  credentes,  quos  et  in  prasscicntia  siia 
elegit,  sicut  dicit :  Non  vos  me  ele;;ist'8,scd  cgo  clegi 
Tos.  Quam  promisit.  Agnoscitis  veritatem,  et  veritas 
liberabit  tos,  quia  veritas  Christiis  ett.  Qui  non  men- 
titurDem.  Si  non  mentitur,non  aliud  exbibet  quam 
promisit  et  justis  scilicei  e:  injustis.  qunmvis  dunim 
boe  bominiiius  videatur.  Yel  s«c  ;  Qnod  promifcit 
Abrahge  el  semini  ejus,  iii  Ghristo  im|ilebit.  Ante 
temporastecularia.  Ante  omnia  tempora  pcr  Fiiium  sa- 
iutarc  credcntes,  qnos  clegit  ante  constitutioncm 
mundi.  Manifestavit  autem  temporibus  suis  vcrbum 
iuum  in  preedicationem,  quee  credita  est  mihi.  Tiinc 
inanifeslavit  consiiium  suum,  quando  q:iod  pra:8cie- 
r:il  86  faeiurum,  oninem  scilicct  mundum  a  justitla 
doclinaiiteni  in  fidem  adduccret.  Secundum  pracc" 
pium  Salvntorii  noitri  Dei.  Tiio  diteclo  filio.  Quod 


C  Paulum  ct  Barnabam  scgregari  praect*pit  u  genibot 
prj'dicarent.  Secundum  communem  fidem  :  gratiM  ei 
pax  a  Deo  Paire  Jau  Christo  Satvatore  nostro.  Se- 
ciintliiin  communem  (idem  filio,  uon  natura.  Hmjm 
rei  graia  reliqui  te  Cretce^  ut  ea  qu(e  desunt  corn^ 
et  conifituai  per cvitaei  preibyteroi  Quac desoot, re- 
cio  tenore  corrige;  et  tunc  demuui  presbyleroi 
poteris  ordinare,  cum  omnes  in  Lcclesia  fuerini  ra- 
cii.  t.icut  et  ego  tibi  diipoiui.  lilo  ordine  quo  io  prs* 
senti  mnitdavi.  Si  quii  iine  crimine  fil,  uuiu$  uxa.ii 
vir.  Notandum  quia  in  saccrdole  eiiain  li<  ita  probi* 
beiitur.  Filiot  habem  fideles,  non  in  accuiatione  lusu' 
ria,  aut  non  subditoi.  Ne  non  pos.<lt  aadenier  eorri- 
peie  delinquentes,  sive  ut  experinientum  docirius 
ejus  de  domo  sua  disciplina  na  catur,   ei  tiroeat 

^  exempIumHeli. Oporref  en'm  episcopum  sine  crimiae 
esse.  Ipsum  dicit  cpi-copum  quem  superius  presby- 
terum  noniinavit.  Sicul  Dei  dispensalorem.  Si  eiiin 
faumanarum  Icgum  dispensatores  probi  qusnntor» 
quales  esse  delienl  qui  divina  jura  dispeiisaiit?i^im 
supsrbum,  non  iracunduin^  non  vinotentum.  Non  sibi 
placent(*m.  A*on  percusiorem,  non  turpii  /koi  c«jn- 
dum.  Non  debet  Christi  discipulus  percntere  pro  quo 
Christus  percussus  est.  Iiem  aliter  :  Nc  mala  convir- 
salionf  sua  conscicntiam  percutiat  alio  iiiu  :  qut  nee 
turpe  lucrum  per  adulationero  8<'Ctari  JMbeiit  ,  ijnl 

<     CQB:esti.i  sperat.    Secuiidum   morein  Scr:|tiirariM 


IN  EPISTOLAM  \\)  TlTUM  CO.VIMtNTAKIA. 
(Tiiiio  vllia  daffinavU,  ei  sic  ? irtulcs  inscruit :  ut  cst ;  A  «rgo  alius  non^sanctus 


6 


IMTene  a  malo,  et  fae  bonum.  Sed  hotp.talm^  K*- 

RffMvni.lJt  bospiies  ciim  benignitalc  suscipial.  So- 

ktinm^  eastum.  Ab  omni  criuiiiic.  Jnsfiim,  sanctum. 

Jasium  in  jtidicio,  sanctuni  in  opere  per  coniinen- 

liam.  Contintntcm,  lloc  diclt,   ne  qnia  uxoris  iin  us 

dixor&l,  locum  incontinenliac  dedissc  putaretnr.  Am- 

pleclentem  eum  qui  secnndum  doctrinam  est^  pdtlcm 

icrmonem.  Di  diligal  doctrinam,  et  sempcr  indc  io- 

quotur,  non  rabolas  vanas  ct  otiosas  sccteiur.  Ut 

polens  $it  exhortari,  Talis  eligendiis  est,  qui  et  eibor- 

lari  p«>ssit,  ct  contradiccntes  arguere.  /n  docirina 

gana^  et    eoi  qui  contradicunt  redarguere,  Sana  do- 

ctf  Ina  illa  est  quae  sanat  nudienle9,'ut  quod  donu 

r>ei  habet,  non  ei  esistat  ini;ratus,  sibi  boc  ascri- 

beiiiio.  ^Kfil  enlm  mutti  etiam  inobedientcs^  vaniloqii» 

tl  sedMefres.  Inobcdientes  aposiolic»  doctrinac  ad 

niilluin  profecium  loquuntur.  Ma,iime  qui  de  circum- 

eigions  tunt^  quos  oportet  redargui :  qui  universas  do» 

tnoM   aukvertunt.  Qui  bumanas  traditiones,  non  Dei 

maiidaU  loquuntur.  Docentes  quce  non  oportet  turpis 

iucri  gratia.  Quas  jam  superflua  sunt  lemporibos 

CbiUti,  ccreroonias  scilicet  ludxorum.  Dixit  quidam 

ex  t//fs.  Qiiales  su>it :  ut  etiam  a  suis  lale  babeant 

urstifnoniam.  Proprius  ipsorum  propheta.  Epimeni- 

tle5>«  aiye  Callimachus.  Cretenses.  Epimenidis  versu^ 

liexameter,  qui  in  Grxco  suis  pedibus  slat.  Sem;cr 

mcndacest  malce  bestiffs.  Amantcs  incndaLiain,  et  non 

quomodosulet  incurri,  scd  scmpcr  :  voratorts  ciiam 

cl  otiosi.  Ventrespigri.  Idcirco  rciiasctoiia  libentcr 


Non  vino  mutto  servientt 
Scd  parum  bibciitcs.  Detie  docentis  ut  prudentia\ 
doceant.  Docerc  perniisit.  sed  feminas.  Adolcicentu 
las.  Sivc  qtiia  continenles  erant,  sive  ne  Tcrbum  Dci 
tanqunm  dissidiinn  propdicanS,  blasplicmetur.  (Jt  vi- 
ros  suas  amen',  Non  aliciios.  Filios  diligant:  irudentes^ 

*  castaSf  dotvus  curam  hubintes,  benignas,  iubditassuis 
viris.  Nc  vros  suos  in  aliquo  conlristent  per  negli* 
gcntiam.  Vt  tion  btasphcmctur  xcibum  Dei.  Ne  vel  ipsl 
blasphemeiit ,  si  gcntes  sunl;  vel  alii  videntes  eti 
pcjofes  etffitla^.Juvrnes  similiter  hortare,  ut  sobrH  iint. 
Aiifcr  juvcnibiis  luxiiri;c  cnusain  tollendo  ebrletalein. 
In  omnibus  teipsum  prcebe.  In  oninibus,  vel  qii:e  de- 
ccnl,  vel ,  non  solum  corporc,  sed  ei  mcnte.  £jieiii* 
plutn  bonorum  operum.  Ne  cxemplo  destruas  verbum, 

B  vel  audentcr  corripias  alios.  In  doctrina  integritatem^ 
gravitatem  :  verbunisamim,  irreprehensibitx'.  Ul  sciant 
qiioinodo  doccant.  Vt  is  qui  cx  adverso  est  reverti" 
tur ,  nihil  habcns  ttialum  dicere  de  nobis.  Quis  polesl 
conliadicere ,  si  quid  talc  nolaret?  Servos  dominii 
suis  subditos  esse  ,  in  omnibus  piacentes,  lii  omcibus 
quae  iinperanl  jiisie.  Non  cotitradicentes^  non  frauJaii' 
tes,  Nc  cnm  inurmuraiione  faciens  et  bomiid  iugraius 
sis,  ct  mcrccdem  non  babeis  apiid  Deuin.  Sed  in 
omtiibus  fidem  bonatn  osletidentes»  Sive  in  iis  qiie  sibi 
creduntur ;  sivc  ut  osiendant  opcre ,  bonum  esse 
fjiiod  crcdjiit*  (Jt  doLt.inam  Sutvatoris  nostri  Dei  or^ 
tient  in  otnn.bus.  Lt  ccrum  operibus  collaudetur,  ul 
videant  opcra  vc.^lra  bona,  ei  gloiificenl  Palrcm  ve- 
sirum.  Apparuit  auletn  DA  graiia  Salvatorls  oitiiiibui 


adinittunt.  Testimomum  hoc  vctum  est.  Si  boc  solum  C  homittibus  erudiens  nos.  Nuilain  cxci)>ien>coiiditi;ncui 


vorum  est,  alia  fal>a  dicit.  Ob  quam  causam  :ti:repa 

illos  dure  ut  sani  situ  in  ftde.  Sevcrc.  Non  iittendentes 

Judaicis  fubulis  et  tttandatis  Itotnltium,  Tradilionibiis 

kHimanis,  dequibns  a  Salva^.orc  arguuntur,  secundum 

Uatain,  Deum  non  corde,   scd  labiis  Iionorantes. 

^'^tertentium  se  a  terilate,  Ottinia  ttiunda  mundis.  Quia 

^dUuc  secundum  lcgein  quaedam  vocabant  iniin.inda. 

Coiuqniaatii  autem  et  infidelibus  niliil  est  munduni  :sed 

^^uinaia  sunl  eorutn  et  mcns,  et  conscientia.  Coin- 

U^nnaii  sunt  et  inOdcIos,  qui  iion  credunt  ju^jum  le* 

SisChristum,  donando  fidetn,  a  collo  credentiuin  abs* 

^ulisse :  id  est  omnia  qu»  temporaliter   ia  figura 

fuennl  data.  Confitetitur  se  nosse  Deum,  (aciis  autem 

.*^^nt.  N  minem  ita  se  dicuut  nosse  Cbrisium ,  qui- 

»1hiux  legc  proinisMis  est;  sed  fact!s  negant  adven-  D 

^unejus,  avericniiiim  sc,  inquit,  a  veriiate  ejuii,  ciim 

^unelfgisanxJliopuianl  justificarinon  posse.  Cum 

^iskominati,  ct  incredibiles,  et  ad  ottme  opus  bomtm 

'^^bi,  In  boc  se  religiosiorcs  dicunt,  ctiui  iili  non 

'^cijmt  qiiae  jubentur. 

Cap.  11.  7ti  autetn  loquere  quoe  deccnt  sanam  doctii- 

'^^  lloc  est,  quae  ad  vitam  perlincnt  Cbrisli.  Seties. 

'''cieoes  Ecclcsix  seniore»  appcUat,  quos  ncccssc 

-'^omuibus  formam  praibere.  Ut  sobrii  stit,  pudici, 

^*^/€S,  sont  in  fide,  in  dileciione ,  in  patientia.  Vi- 

*laa;es8ifit,  neiunioribuscxeniplum  prxbcani  ebrie- 

^^-  Anus  similiter.   Qujc  cligcbaniur  ad  aliarum 

^pillin.  In  habitu  sancio  non  criin':::atriccs.  Est 

PlTRJI.     lAVlII. 


v.I  scxuin,  tl  piJcc.  piis,  cl  cxcinpo.  Ut  detieganlei 
iinpielatctn,  el  nrcularia  dc^idetia.  Sacu!ate  cst  oinno 
desdcrium,  el  oinnis  amb.li.)  :(in}oralis.  Sobfie  rl 
ju^^e.  PioplerqiioJ  ct  Salvatorail;  Alieiidite,  ncga- 
vcntur  corda  vcs  ra  in  cr-pula,  ci  ebrioiate,  ct  curis 
li!)j(is  vit;r.  Et  pie  xivamus  in  hoc  ivcculo.  Juslilia! 
ftingaiivMS  piciaicin,  ne  inleini  erala  sil.  Exspectantcs 
beaiatn  spem.  Illc  (iduciiiliter  ba.c  exspectat ,  qui  iu 
vixeiit,  feicul  dixit.  Et  adventutn  gtorix  magtii  Dei  it 
Salvatoris  tiostri  Jfsu  Chrisii.  Ip^um  dixit  uiagnuni 
Dcum  Cbristum,  de  quo  aii  :.ngc!us  ad  bcatiui  iMa- 
riain  :  llic  cril  tungnus  ,  ti  icliqua.  Qul  ctiain  (uiii 
gloria  vcuiurui  Csi  judicare  vivos  ct  inurtuos.  Qui 
dedit  seipsum  pro  nojis^  ui  tios  rcdimeiet  ab  umni  itii- 
quitate.  Sicul  ail  Isaias:  Dcdit  in  moitcm  aniinaiu 
siMin,  el  cuin  sceleraiis  d«'putatus  cst ,  ct  ipsc  pcc- 
cata  mulloroin  lulii.  Et  mitidarcl  sibi  populum  accv 
ptabilem  ,  scctatorcm  ionornm  operum.  rroj»tcr«a  s  i 
dedlt ,  ul  nos  ab  omni  iniquitate  muii  inr(.'t ;  i  avea- 
inus  crg»  iic  bcneficiinn  'jiis  iniiuin  tt  iujne  facia- 
inus.  liac  loquere  ct^  cahortare,  Oiiinis  luiis  sernio 
iii  boc  exboriaiio  sit.  Ei  argue  cum  oinni  imperiOi 
Acritcr  arguil,  qp.i  ili  non  vivit  ut  docec.  Amo  te 
contetnmii.  Tuleni  te  cxbibe  qui  contenini  non  possis: 
auctorila  em  eiiini  doclriiix  vita  facit. 

Admone  itos  principibus  ct  potestattbus  suhditos 
esse,  dicto  obedire,  ad  ottwe  opus  ban,  tn  yaratos  esse, 
Non  ad  ari«iuod  muluin.  Scminem  bla^phcmwe,  Nd 

22 


0B5  raiMASII  ADRUMETANl  EPISC.  C9i 

illos  quidem  qui  blaspbemari  merenlur.  Non  liilgio-  A  carnalem  liaeredilatero.  FidelU  strmo  e$i:  ei  de  kk 


so<  etse,  ted  modestos^  omnem  oslendenles  mansuetU' 
dinem,  Litigiosus  aiitcm  est  qui  vicem  reddendo  pro- 
vocat  liiem.  Ad  omnes  homines.  Non  solum  ad  bonos. 
Eramus  etenim  ft  nos.  Ne  desperareut  correctionem, 
suum  proponit  exemplum.  Sive  quia  et  nos  taies  fui* 
mus,  ait,  debemus  eorum  insipicntiam  ferre  patienter. 
AUquando  insipientes  el  increduli,  Notandum ,  quales 
nos  Christus  invenerit;  ct  non  de  nostris  merkis 
prxsumamus,  nec  de  naturae  bono  gloriemur.  Erran- 
teSf  servientes  desideriis  el  voluptatibits  variis,in  mfilitia 
ei  invidia  agentes:  odMes,  odientes  invicem,  F:cce 
quales  eramus  anle  graiiam  per  arbiirii  libertatcm. 
Cum  autem  benigni:as  et  humanitas  apparuil  Salvatoris 
nostri  Dei,  Humanitas,  sivc  secundum  hominem  Chri- 


volo  te  conprmare ,  ut  eureni  bonis  operibut  prcteste, 
qui  creduni  Deo.  Ad  bona  opera  doccnda  praeetst. 
Hase  tuni  bona  et  utilia  hominibut,  Haec«  non  qum  si- 
quantur.  Stultas  auiem  queestiones  el  genealagiat.  (k- 
cupari  nos  non  vult  in  superfluis  qu3>slionibas  el 
contentionibgs  qu£  de  generaitonibus  in  lege  oriiui- 
tur;  sed  haec  loqui  semper,  de  quibus  proriciaiit  ««• 
dientes.  Ei  eonteniiones^  ei  pugnat  legis  deviia:  sum 
enim  inutiles  ei  vancB.  Quasi  contrarietates,  qu;is  b«* 
reiici  captant.  Hmretieum  hominem  pcsi  unam  ei  se- 
cundam  correptionem  devita,  sciens  quia  tubvertus  ett 
qui  fjutmodi  esi,  Nec  circa  ipsos  nos  vult  occur«ri , 
qui  correpti  secundo  non  corriguntur:  ne  tem|ias 
inani  contetione,      perdamus.  Et  delinquii^  eum  lir 


stus  ;  sive  largitas  Dei.  Kon  ex  operibus  justilias.  No-  B  proprio  judicio  eondemnatus.  Quia  posl  tnditam  et 


tandum,  quia^  nuHis  nostris  meriiis  sumus  salvali, 
sed  sola  misericordiu  iledemptoris :  coiiticescant 
prxcipiiatores  magis  quam  defensores  arbitrii  libe- 
ri.  QucB  fecimw  nos,  Quae  nos  Judaei  fecimus;  quanto 
magis  geiitilesl  &ed  secundum  suam  misericordiam 
salvos  nos  fecit.  Non  secutidum  inJuistriam  vel  labo- 
reiii  nostrum ,  sed  secundum  misericordiam  illius 
qni  nos  in  omni  opere  bono  et  prx^enit  el  cousum- 
mat.  Per  lavacrum  regenerationis  et  renovationis  Spi* 
ritus  sanCli,  quem  effudit  in  n.bis  abunde  per  Jesum 
Christum  Saloatorem  nostrum.  Plusquam  in  prioribus 
justis.  Vt  justificati  grat'a^  ipsius  hceredet  simus,  Ad- 
verlendum  quod  gratia  illius  justidcamur,  non  noslris 
meritis.  Sccundum  spem  liice  (vtern(r.  Non  secundum 


cognitam  veritatem  in  sua  pertinacia  pcrseverat;  fa- 
niculis  enim  peccalorum  suorum  unusquisque  coo- 
stringitur.  Cnm  misero  ad  te  Arthemamf  aui  Tgekkum^ 
fcttina  ad  me  vemre  Neapolim :  ibi  enim  staiui  hiemare» 
Zenam  legis  peritum^  et  Apollo  sollieiie  prccmitie,  m 
nihil  Ulis  desit.  Ut  nibil  perdant  de  fructu  doctriBS 
tardantes.  Discani  autem  et  vestrit  bonit  operkm 
prceetse  ad  usus  necessarios ,  ut  non  sini  infrueitta, 
U  ipsi  repetit ,  quod  superius  diverat.  Curentboiii 
operibus  praeesse  qui  creduni  Deo.  SalutmUtefi 
mecum  sunt  omnes,  Saluia  eos  qui  nos  amant  m  /Me. 
Gratia  Dd  cum  omnibus  vobit.  Amen.  Yere,  siveiide- 
litcr.  Scripta  dc  Nicopoli. 


AD  PHILEMOINEM  EPISTOLA  DIVI  PAULI. 


ARGUMENTLM. 

Philemoni  famHiares  litteras  facit  pro  Onesimo  servo 
ejus,  scribil  aulem  ei  a  Homa  de  carccre, 

Paulus  vinctus  Jesu  Christi^  et  Timotheut  fratcr 
Philemoni  diUclo  et  adjulori  nostro,  ei  Appice  sorori 
charissimce.  In  Evangelio  erat  adjutor.  Appia  vero , 
vel  soror  creditur  cjus  csse,  vel  conjux.  Et  Archip- 
po  commililoni  nostro ,  et  EccUsce  qute  in  domo  tua 
est.  Cralia  vobis^  et  pax  a  Deo  Patre  nostro  et  Domino 
Jesu  Qhribto,  Arcliippus  vel  cpiscopus  eraf,  vel  dia- 
conus:  de  quo  ad  Colossenses  ait :  Diciie  Arcbippo: 
Yide  miirblerium  quod  accepisii,  ut  ilud  implcas. 
Gratias  ago  Deo  meoy  semper  memoriam  tui  faciens, 
in  oradonibus  meis,  Cum  gaudio  orat  pro  eis.  Audiens 
charitalim  tuam,  et  fidem  quam  habes  in Domino  Jesu, 


C  tam  fiduciam  habentes  in  Christo  Jesu,  Cum  cbariias 
tua  nubis  fiduciam  dctlerii  imperandi,  tamen  nulai- 
nuis  obsccrare.  Imperandi  tibi  quod  ad  rcm  perdtd, 
propier  churitatem.  Quod  ad  rem  perlinct  ebaritatb 
Chrisiianae.  Magis  obsecro ,  cum  tis  talis ,  ut  PitlM 
senex :  nunc  autem  et  vinctus  Jetu  Chrisii  obsecrt  tt 
pro  meo  (Hio,  quem  genui  in  vinculis  Onedmo.  \a  mmr 
bus  mibi  consimilis.  Qui  tibi  aliquando  inutilis  fiil« 
nune  autem  et  tili    et  mihi  «ft/fs, quem  remia  tiH 
Qnando  erat  carnalis.  Tu  autem  itlum  ut  mea  mseen 
suscipe,  Id  e;i  filium.  Quem  ego  volueram  mecum  i^ 
tinere^  ut  p^o  te  mihi  ministraret  in  vincult  Evatgeia» 
Ex  boc  cognosce  qualis  sit  qui  mihi  ita  placuit,  tt 
credeient  eum  posse  pro  te  mihi  ministrarc.  Sbm 
consilio  autem  tuo  niliil  volui  facere.  Ita  loquitur,  «t 


Qux  bonis  operibus  inuotescii.  Ei  in  omnes  sanctos,  D  eum  ad  ipsum  remiitat ,  sive  ul  magis  ejus  uintn 


Qni  dili^it  caput,  oportet  eum  omnia  meml.ra  dili- 
gcro.  Vt  communicatio  fidei  tuw  evidens  fiat  in  agni- 
tioue  omnis  operis  boni  in  vobis ,  in  Chri^lo  Jesu,  Sive 
boc  oro,  nt  opera  tua  in  Cliristo  clarescant.  Alilcr: 
Omnrs  ditigil  sanclos  in  (aulum,  utomnes  inter  nos 
boui  in  Chrisio  evideutcr  agnoscaiit  te  esse  fidelem. 
Gauaium  enim  magnum  habui ,  ei  consolationem  in 
charitate  tua,  quia  viscera  sanclorum  requieverunt  pir 
le,  fraicr  Quos  hospi  Jo  rccepisli.  Propter  quod  mul- 


commeiidelur.  Uti  ne  velut  ex  necestitate  6onMii  tmms 
essei,  sed  voluntarium:  foreitan  enim  ideo  ditcestUti. 
horam  a  te ,  ut  celemum  illum  reciperet,  jam  meu  tl 
tervum.  Non  enim  jam  qutsi  cx  neccsttlatc  tcrviet, 
sed  voluntarius.  Sed  pro  servo  charitmmums  frctrot, 
maxime  mihi:  quanto  aulem  magis  iibi  et  in  canrm  fCn 
Domino!  Cui  et  carnaliter,  et  secundum  quod  crcdi 
dit,  debet  obsequium.  Si  ergo  habet  me  tocium^  tw 
eipe  illum  sicut  me ;  si  autem  aliquid  nocuit  IfAi  tt 


c«i.rfuo,  g„°i""2'"*'»e  «eoere:  /^am?     !''*-«  J-J*/      J"'"»  "^»«0//  ^"^'"o-e  scr/psew/  ^'  *'*''«««.  J 
J^P'*^  »'  Pos.^lt"""'"»  '*^f «  P^? ;  '^**»""»        C  """  ''■"«'•«m  s/r"  '^«"'orfo™  7  *''"-o«e  e 


"'=»«•  'PM72.T""''""  '«'^nJriir"'  "'"«••'eior      ;  ^-  «  «66«»:    7--«  es,  „,  .  .     -  •"«e»,/o  &« 
S^  9ood  n  '"*  P'*'erm/s//  L?    "''  ""•neo     nZ    '^'  "'mJJl'  '■'""'mdcn,  v,,    """  esi  /„ 

S?'."».'fei  i^;*;-  »»>'«»»  2,  ''*"»"•  <e^^  ■*""•«»  .»r' '"'"»•»  »1  "'"•'»• 


6:>7 


rniM\s;i  adiu 


aliquanJo  in  liabitu  inlilii^  ,  til  Josnc  ;  aliqiiJiido 
in  cordo,  ul  laviJ  ,  qui  irccbal :  Audiam  quid  lo- 
qualur  in  mc  Dojninus  Deus  ;  caclcrisque  proplielis. 
Aliquando  pcr  somnium ,  sicul  Danicl.  Qiianla  vero 
di-lnnlia  csl  iuier  graliam  Evangclii  ,  qudc  per  Fi- 
lium  data  esl,  eileg«m,  qu.x  xer  scrvuin  admiDi- 
sirata  esl:  lanla  differenlia  esl  inter  minisiros  et 
adjiitores  lcgis:  quoniam  servi  ad  servos  missisunt; 
ei  inier  promissioncm  et  graliam,  qusc  per  Filiumdata 
est  fiiiis,  ac  postmodum  per  niios  (lliis  administrata 
seqiiitur. Quemco^Mf/^tiit  hocredem  tinitmoruni.  Ilaeres 
dicitur  ab  hero,  id  esi,  domino :  eo  quod  libera  pote- 
statcin  haereditatc  tlomit.etur.  Constituit  ergo  Dcus 
Pater  Filium  hneredcm  universorum,  hoc  est  totias 
mundi,  scu  omnium  creaturarum  :  non  tamen  secun- 
diim  diviniiatcm,  quacosciemuscsl  Patii,  etcoxqua- 
lis  illi  in  omnipotontia  dcilatis ,  ( t  qu.^x  asternaliler 
ipse  possidet  omnia  cum  Patre  ;  sed  potius  secundum 
humanitatcm  a  verbo  assumptam  constitutus  est  ille 
Dominus  et  hxrcs  supcr  omncm  crcaturam :  sicut 
ilti  Deus  Patcr  promisii,  diecns  :  Postulu  a  me,  et 
dabo  tibi  gentes  hnprciiitatcm  tuam,  el  po.«sessioncm 
tuam  termtnos  tcrrae.  Et  ipsc  Filius  resurgeiis  a  mor- 
tuis  sic  loquilur,  ex  persona  humanilatis  :  Data  est 
(inquie:i^)  mihi  omnis  potestas  in  coclo  et  in  terra. 
Non  crgo  dividamus  personas ,  sed  distinguamus  na- 
turas.  (Jude  animadvertendum  est  solerlef  Aposto* 
lum  in  Episto'a  nunc  de  substaniia  huinnni  aiis  lo- 
qui ,  nunc  vero  de  substaniia  deitatis  :  nam  quod 
dixit  consiitutum  illum  e-sc  a  Dco  Patre  liaeredem 
omnium  crcalurarum,  ad  humanitaiem  illius  retulit : 
volcns  aiitcm  d  scrclioncm  facere  inter  diviuiiatls 
cjiis  naturm,  et  humanilatis,  el  os'endere  quid 
proprje  p  Tiinerel  ad  Dnaroquamque  naturam,  subin- 
tulit  d  cens  :  Perquem  fecUet  scceula,  Saecula  dicuh* 
tiir  a  sequendo,  eo  quod  scquuntur,  iu  semet  re- 
dcundo  ac  revertcndo  :  hic  autcm  per  sxcula  debe- 
mus  inl<  lligerc  omnia  ^uae  facta  sunt  in  lempore.  Ut 
ergo  ostcnderet  Apostolus  eu^dcm  novissimis  diebus 
vcnissc  in  mundum,  ac  tcmporaliler  hxTcdilatem 
pei  cepisse,  qui  ante  omnia  saecula  erat  cum  Patre, 
dixit :  Per  qucm  fccit  Deus  Patcr  oronia  qii£  in  tem- 
pore  factn  sunt :  nam  quod  evangolista  Joanncsdixit: 
Omnia  per  ipsum  facta  sunt,  ct  sine  ipso  faclum  est 
nihil  :  hoc  Apostolus  signiricavit  dicendo  :  Perqucm 
fecit  et  sancula  :  refercns  hoc  ad  divinitalcm  ejus. 
Deiiide  vero  qu.busdam  gradibus  ascensionum  ele- 
ganter  utcns,  pcrvcnit  ad  id  qiiod  oinnibus  his  ntajus 
est,  et  insonuit,  diccns  :  Qui  cum  sil  sptendor  glorice^ 
et  figura  tubstantioi  ejus.  Dciis  Patcr  lux  cst,  sicui 
idcm  Apostolus  ail,  loquens  de  Filio  :  Qui  babital 
(inquil)  liiccm  inaccesslbibm,  cl  Filius  lux,  etSpiii- 
tus  sanctus  lux.  Item  Pater  splendor,  el  Filius 
splendor  :  et  qnomodo  splenJor  procedat  ex  splcn- 
d()rc,  imposibile  est  deniiire.  Idcirco  au  em  appcl- 
laLur  Filitts  splendor  Patris ,  qni.i  sicut  in  ignc  tria 
snnt  inseparabilia  :  ignis  videlicel,  calor  cl  splcn- 
^or  :  et  tamen  Fplendore  nobis  ostendiiur  \gnU  ct 
calor  :  licet  humana  non  sint  comparanda  divtnis  : 


MKT.VM  F.PlSr.  6ia 

• 

A  iia  njtura  Patiis,  «l  Fiili,  cl  Spiritus  sancti  insepi* 
rabiliter  conjuncta  et  uniia,  per  Yerbuni  suum,  qoaii 
per  splendorem  dignnla  est  seroelipsam  osleDdere, 
et  insuper  mysterium  sanctae  Triiiitaiis,  dicenieipso 
Filio  :  Ego  et  Pater  unum  sumus,  el:lfe,  baptinte 
omnes  gcntes,  in  nomine  Pairis,  et  Filiiy  el  Spiriuv 
sancli.  Mirabili  igilur  modo  Apostolus  onmcni  sib- 
stantini^^  deitatis  Pairis  et  Filii  ostendil  :  ut  duas 
porsonas  aperiret  in  gl6ria  et  splendore.  Per  splea- 
dorem  quippe  unitalem  dcclaravit  essentiae  cum  Deo 
Patre  ;  in  nomine  autem  glorine,  personam  Dei  Pa- 
tris  exprcsst;  in  splendore  au  em,  per  onam  Filii; 
et  sic  est  Filius  splendor  de  S}  lendore,  sicut  lox  de 
luce,  Deiis  de  Deo,  lumen  de  luroine,  psiocipium  ds 
principio.  Sequitur  :  Ei  figura  substantim  ejus.  Qoai- 

B  tum  ad  hoitiines  periinct,  aliud  est  flgura,  alud  ss^ 
slaiiti,i  :  quia  dum  pingilur  iinago  et  figura  alicojiig 
hominis  in  pariete,  oonest  il!ud  (igura,  qiiod  estsob- 
stantia.  Apostolus  autem  nguraui  in  hoc  loco  pruipn 
substanlia  ct  xqualitate  esscntio^  posuit  :  el  qooil 
hic  dixil  figt>ram,  alias  dixit  formum,  inquiens  :  Qui 
ciim  in  forma  Doi  esset,  non  rapinam  arbitratos  esl 
esse  se  uiqualem  Deo;  sed  semelipsum  eiinaoiTit, 
formam  servi  accipiens;  fornia  enim  illic,  el  flgufa 
hic ,  unam  declarant  qualitaiem  e&seniije  :  Cbriitas 
crgo  splenJor  Pairis  est)  et  figura  substantix  ejos: 
quia  per  illum  Pater  manifestaius  csl,  sicot  ipse 
di«il :  Paler,  manifestavi  noinen  tuum  hominibus  :et 
a*qualis  est  illi  in  substantia  deitatis.  Sequilur:  Ptfr* 
tansque  omnia  verbo  virtutis  suas,  Diccndi)  porlans,  fa- 

C  cilitatem  conllncndi  voluit  eiprimero  :  posuitque 
portans,  pro  eo  quod  esl  gubernaiis  et  regens.  Ver* 
biitn  igitur  Dei  Patris,  omnia  quae  fecll  veibo  virlutis 
sii.ie  portat :  hoc  esl,  potentia  virlutis  $ua>,  el  verlio 
jussionis  sua  omnia  gubernat  et  regit.  Noa  eniii 
minus  cst  gubernare  mundum,  quam  creasse  ;  mm 
in  crcando  ex  niliilo  stibstanti.-e  renim  produeUB. 
sunt :  in  gubernando  vcro  ea  qux  facta  sunt,  ne  «1 
nihilum  redeant,  coulinenlur.  Ergo  dum  baec  oani) 
regiinlur,  et  ad  invicem  sibi  piignanlia  coapttnlori 
magnum  ct  admirabilc  virtutis  Dei  jadiciiiro  dec'iri« 
tur.  Post  tantam  diinae  majestatis  in  Fillo  clariu* 
tcm  ad  humilia  inearnaiionis  ejus  de»cendjt :  part- 
tcrquc  discernit  naturam  divinitntis  atqoe  hBuiani- 
latis,  (licens  :  Purgationem  peccatotum  faeiens,  Nait 

D  qiiod  dixit  :  Porians  omuU  gu!  crnatione  sua  etre- 
gimine  virtutis  su%,  ad  divinitatem  rctulit.  (}oo«i 
vcro  subdidit  :  reccatoruin  purgaiionem  faciens,  »1 
huiiianiiatcm  illius  propiie  pertinct :  vei  per  redeoi- 
ptioncm  ulique  passionis  sujc  etaquam  baptisiuatiS'' 
jUxta  quod  Joanncs  in  Apocalypsi  sua  dicit :  La^i^ 
nos  a  pcccaiis  nosiris  in  sanguine  suo.  Sedet  adda- 
teram  majestatis  ejus  in  excclsis.  Considerandus  est  oruo 
verborum  :  primum  siqiiidcm  perbibuit.  puigationeu 
Dominiim  sua  passione  nobis  procurasse;  ac  deiii*I< 
dixit,  lllum  scdcre  ad  dextcram  majestaiis  in  eifiiil' 
sis  :  nam  Christus  primuin  nos  redemit  sanguiue 
passionis  suae,  et  sic  postmodum  altitudiuem  coio- 
.  lum  penetravit,  ubi  nunc  ad  deiteram  Patris  sedet* 


e:0  IN  linSTOLAM  AD  1IEBI\^0S  COMMENTAUIA.  690 

Scdere  au(em  illius,  pro  liabitarc,  clesse,ponilur  in  A  <iixit  paulo  supcrius,  lloJie  genui  lc,  ad  diviuiiatcm 

aeiernilatis;  at  vero  quod  subinltdir,  Ego  ero  illi  in 


loco  isto  :  sicHt  et  dextera  pro  honore  et  dignitate 
sumina.  Nain  non  est  puiandum  quod  omnipoiens 
Pater,  qui  splriius  est  incircumscriptus ,  omnia  re- 
pleiis,  dexteram  aut  &iiii  tram  habcat,  sicut  nos  ha- 
licmus  :  aut  q<iod  ita  sodcat  in  dexiera  iiiius  Filius 
tf*jus,  sicut  soleul  filii  rcgum  sedcre  jiixta  Pairem, 
aipposito  sibi  solio;  scd  sicut  dicimus,  dcMera  pro 
^l  ria  et  dignitatis  bonore  accipitur;  siquidem  et 
Pater  a  dextris  esse  scribiiur  Cbrisii,  ut  in  psalnio 
iiabeiur,  Bominus  a  dextris  tuis  confrcgit  in  die  irae 
si:ae  reges.  Ambo  ergo  a  dextris  suut,  (luia  nibil  est 
iii  divinitate  sinistrum;  quia  unum  est  jam  cum  Dco 
in  gloria  homo  assumptus  a  Yerbo,  et  quadragesimo 
die  exaluius  ad  cocle^tia.  Quid  est  crgo,  sedei  ad 


Patrcm ;  ad  bumaiiilatis  refert  esseuiiam,  sine  aliqtia 
dubiialione.  Unde  et  congrue  verbo  futuri  lemporis 
usus  esl,  dicens:  Ero,  Quoniam  quando  Dcus  Paicr 
dixii  ad  D.-iviJ  :  Cum  donnierii  cum  pitribus,  susci- 
tabo  semen  luum,  qupd  egredielur  de  lumbis  luis;  ei 
finnubo  tbronum  ejus  supcr  tbrofium  luum :  ipsc- 
quc  erit  ii.ibi  lijius,  ei  ego  ero  illi  Pater,  fulurum 
erat  adbuc,  ut  Verbum  Dci  Patiis  assuroerel  homi- 
nem  in  uiero  virginali,  in  unitate  su:e  person»  :  sivo 
quia  Filius  Dei  esset  in  veritate,  non  adoptivas,  scd 
proprius.  flxc  aulem  sententia  ct  ad  superiora  potest 
respiccre,  ut  ila  legalur  sub  interrogaiione  :  Riirsuni 
cui  angelorum  dixit :  Ego  ero  illi  in  Patrcm?  El  sub- 


dexteram  majestatis,  uisi  ul  dicalur,  babital  in  ple-  B  audis,  Nulli ;  vel  ccrle  absoluie,  et  afnroiative,  hoc 


iiitudine  patern.ne  majestatis?  Et  cum  dixit,  in  excel- 
sis«  oslendil  illum  bominem  super  omnero  creaturam 
anselicamet  bumanam  exaltatum  esse;  unde  et  se- 
quiiar.  Tanto  melior  angetit  e/fectus,  quanto  differen' 
ihts  jpras  illit  ncmen  hcpreditavit.  Factum  hic,  vcl  ef- 
rectum  pro  susceptuni  delemus  accipere ;  tanquam 
diceret :  lllis  differcntius  alque  excellentius  nomeii 
fllialioiiis  baendiiavit :  nam  quanta  distantia  est  in- 
\er  nooien  fdii  etservi,  tanto  Ule  majoris  dignitatis 
Mi  prae  angelis  :  qutiniam  ille  creator  (sccundum  di- 
vinilatem  dico),illi  crealura.  Ipse  quoque  bomo  in 
boc  est  major  omnibus  angelis  omnique  creaiura  : 
c|aia  potestas,  qtiae  erat  in  omniVerbo,  antc  omnia 
8.1  cula,  rfequievit  in  illo  bomlne  assumpto  a  Verbo 


modo :  Kursum  de  iilo  Deus  Patcr :  Ego  ero  in  pa- 
irem.  Et  cum  iterum  introduxit  primogenitum  in  orbem 
terr<B  dixit :  Et  adorent  eum  omnes  angeli  Dei,  Oinnis 
unigeniitis  potcst  dlci  primogeiiiius,  eo  quod  primui 
aperiat  vulvam  malris  ;  non  tamcn  omnis  primoge- 
nitus  unige.dtus,  qui  habct  alios  fratrcs  sub  e.|uen- 
tes-  Dominiisauiem  Jcsus  um  secundum  diviiiitatem 
quam  .«ccunduni  humanitracm  et  unigenilus,  et  pri- 
mogenitus  dici  polest.  (Jn>geniius  cst  secundum  di- 
vinitatem,  qnia  in  natura  divinitatis  non  habel  fra- 
trcs  subsequenles ;  secundum  bumaoiiatem  quoque 
unigeniius  est  tealie  Mariae,  fjuae  posl  illum  alios  non 
genuil:  sicut  calumniatur  Ilolvidius.  Deinde  primoge- 
nitusest  sccundum  divinitatis  esseniiam,  sicut  pcr  Sa- 


tempore  conceptionis.  Quapropier  illi  sunt  mini-  C  lomoncm  teslatur,  dicens :  Ego  sapientia  ex  ore  Allis- 

simi  prodivi,primogenita  ante  omuera  creaturam.  Sc- 
cundum  bumanitaicm  qua  primogcniius  cst  i.i  imiltis 
f  atribus  ado|  tivus  :  de  quibus  ipse  dixil  Mariae :  V.ide 
ad  fratres  mcos,  et  dic  eis.  Quod  aulcm  dicit  Aposto- 
lus  :  Com  iteriim  introduxit  Deus  Paler  Filium  suum 
primogenitiiiniu  mundum,  sic  videntur  bxc  vtrba  so 
nare,  quasi  jaro  aliera  vire  Introductus  essei.Scdquo- 
modabocsiiinlelligendum.EvangelstaJoannesapcrie 
manifcslat,  dicens  :  In  mundo  erat ,  ct  miindiis  per 
ipsum  factiis  est,  et  mundus  eum  uon  cognovit.  Vcr- 
bumergo  Dei  Palris,  perquod  omnla  facia  sunt,  uuius 
cssentiae  existens  cum  Patre  ctSpiritu  sanclo,  ubiquc 
est,  et  on.n\f\  implct.  Quia  cingendo  implet  omnia, 
implendo  cingit  :  gubernando  prxsidei,  propsidendo 


ex 

stri  el  famuli,  sicut  in  ejus  tcntutione  el  passione, 
resurrecti  ne  quoque ,  atque  ascensioue  declaratuni 
e&t.  Ille  autem  filius  proprius  et  bxres  exlstit  :  quod 
ei  Apostoltis  nobis  innuit.  dum  subjungil  :  Ctit  enim 
eiixU  aliquando  angetorum,  tilius  meui  e$  In,  ego  hodie 
genui  te?  Subandi,  nulli  angeiorum  bcc  dictum  est. 
H.  c  de  Vcrbo  Dei  intelligendum  est,  quod  o^ternum 
et  concubstintiale  est  Patri ,  non  de  qualibet  crea- 
tura ;  licei  lcgamus  in  libro  Jub,  angclos  appcllatos 
csse  Glios  Dc.  In  Genesi  quoquc  lilios;  sed  quod  uti- 
<|ne  quando  Ot,  abusive  fit.  Qiiando  ergo  dixil  ci :  Fi- 
Itus  meus  es  tu  :  lempoie  baptism:)lis,  ct  in  monte 
iritonoitvox  paterna  coelitus,  diceiis  :  liic  est  Filius 
iTieus  dilectus.  Et  in  hoc,  quod  dixil,  Filius  mcus  es 


I,  manif.  stat  ex  fpsa  sua  essentia  illum  cssc  gf^ni-  ^  gubcrnat.  Ei  quia  in  mundo  erat,  ubi  cn 


lum.  fiotandumque  quia  nou  dixit :  Aiifo  omnia  sx- 

culagenui  te,  vel  in  praterito  tempore;  sed,  hodle, 

.inqu  t,  genui  te,  quod  adveibium  est  prx'seiilis  tem- 

P^^ris  ;  in  Deo  enim  ncc  proelerita  trauseunt,  nc<:  fu- 

lum  succedunt ;  sed  omnia  tempora  simul  ei  C(m- 

»M»cia  sunt,  quia  omnia  praeseniia  habet.   El  est 

•«nsus  :  Sicut  cgo  scmper  aternus  sum ,  ncque  ini- 

<'xia),  ncque  flnem  habeo  :  ita  to  sempcr  habeo  coae- 

^'''^Um  mihi.  Talc  est  el  illud  quod  alibi  dixit :  Ante 

'^^ifcnim  geuui  le  ,  id  est  anlc  angolicam  creatu- 

^"^»  el  aule  omnia  saecula.  Et  rursum,  Ego  ero  ei  in 

***r^m,  el  ip?e  erit  mihi  in  filium.  Videsnc  quomodo 

•^Ceri  il  gcniiif.i!n.  fiaturain  in  Chrislo?  iium  quod 


irncin  assum- 
psit,  et  cuin  inacces^ibile  erat  noslris  aspeclibus, 
quia  nou  viJebatur  :  ij  sam  assumptionem  carnis  ap- 
pellal  alterum  introiium  ;  duni  enim  qul  invisibilis 
eral  bumauis  aspcciibus  ,  assumpta  carnc  visibilpin 
se  pr%'buit,quasi  ilerum  inlroductus  rsi.  iN(t.indum- 
qiie  quia  quod  Apostolus  inlroiium  nominal,  hoc  in 
Evange!io  ipsa  Veriias  cxitum  vocal,  dicens  :  Exivi  a 
Palrc,  ct  veni  in  munutim.  Merito  ergo  exitum  vorat 
iucarnalionissuaeassunipiionemmanifcslation^Muqiic, 
quia  nos  foris  eramus ,  a  Dco  expuisi  extra  :iuiain 
paradisi,  palatium  Regis  cTicrni  iposiii  in  carcere  hu- 
jns  mui:di  ci  exsilio  reiegaii.  Vcrbi  grati:»,  sicut  ex- 
( luJuiitur  ab  nula  ngia  rci,  ejus  ofrciiFam  iucurreii- 


m 


PRIMASII  ADRLMErANl  EPISC. 


los,  elde$rniaolurin  exsilium,  atquc  in  carcere  clau- A  coelorum.  Et  :  Fulgebunt  juni  sicut  £oI,  et  eront 


duntur ;  sed  sicui  bonus  mediator  Tolens  eis  Teniam 
impeirare,  non  primum  eos  introduclt  in  aularo  re- 
gis,  sed  ipse  furas  egreditur,  ibique  cum  eis  miscet 
sermocinandi  negotium  :  i-icque  correctos  et  castiga- 
tt>s  inlroducil  eos  in  conspecl|^regis;  stmililer  se 
Dominas  Jesus  exbibuit;  nam  egressus  est  ad  nos  a 
conspeclu  pafernae  m.ijestatis;  carnem  assumendo, 
▼isibilemque  se  prebendo,  et  collocutus  est  nobis- 
cum  prxcepta  R.  gis  aeterni ;  sicque  nos  suis  praedi- 
cationibus  ei  miraculis  correcios  et  castigatos,  atque 
sua  flde  coiiQrmaios ,  suaque  passione  a  peccalis 
emundatos,  iniroduxit  in  aulam,  in  coospectum  pa- 
ternae  majestaiis ,  quaudo  aseendens  ad  cobIos  pate- 
fccit  nobis  adilum  regni  coelesiis.  Dicendo  autein 


sicut  angeli  Del  in  coelo.  Flamma  veio  ignit  suot 
quando  terrorem  ignis  gchennx  suis  aiidiloribus  mi- 
nantur,  dicentes  :  Ojiinis  arbor  non  Taciens  fractoiD 
bonum  excidetur  et  in  ignem  miuetur.  AdFitium 
autem,  Subaudis,  dicit  Psalmista.  Thronui  luuh  Deus 
in  steculum  mcuU  :virga  a-qui/atis,  virga  regni  im. 
Intuere  quomodo  et  cura  quanta  clariute  disceriiit 
crealuram  angelicam  a  Filio,  qiii  cuncta  creavit. 
Thronus  (6p6vo; )  Grsece,  Latine  dicitur  sedes  jregia, 
sicut  et  solium,  Per  tbroiium  autem  uno  modo  pos- 
sumus  intelligerc  regnum  :  pcr  sccpinim  autem, 
quod  est  virga  aurea ,  potestas  'intell  gitur  regni. 
Dicit  ergoPsalmista,  loquens  ad  Filiuin  Dei :  0  Deo.<, 
regnum  luum,  et  potestas  imperii  tui  in  saeculuro  Kt- 


iiitroducium  eum  in  orbem  terra;,  hoc  signiHcat,  cum  B  cuU  manebit.  Tale  quid  Gabriel  dicit  ad  Mariam  : 

ei  commiitat  orbem  terrae,  manifestat  illum  Domi- 

qum  esse  totius  mundi :  Tunc  enim  possldeblt  or- 

l)cin,  cum  ab  universis  erit  agnitus  Dominus  toiius 

firbis.  Ilocautem  non  de  substantia  Verbi,  sed  de 

cssentia  hominis  accipedictum.  Quodque  sequitur  : 

tt  adorent  eum  omnes  angell  Dei,  tale  est  ac  si  dl- 

ceret:  Omncs  angeli  mei,  et  illius  :  quia  per  illum 

^uiii  facti.  Tunc  ergo.adoraverunt  eum,  qoando  nati- 

vitatem  illius  annuntiaverunt,  et  quando  illo  esu- 

riente  accesserunt  et  miniblrabant  ei  :  sive  quando 

^epulcrum    ejus   custodierunt  :    quotidie   quoque 

adorant  eum,  quia  visioni  iliius  obtemperant.  Scd 

(tunquid  sol.s  aiigelis  praecepit  Deus  Pater  adorare 

iilum?  Non,   qum   poiius  omni  creaturae.    Ei  ad 


Ipse  regnabit  in  domo  Jacob  in  xternuin,  etn^gni 
cjus  non  erit  flnis.  Istiid  est  regnum  de  quo  luibjs 
acclainabant :  Benedicium ,  quod  veitit,  regnum  Pa- 
tris  David,  de  (]uo  ipse  Doininus  ad  Pilatum :  KegnQia 
meuro  non  est  de  hoc  mundo.  Aliter :  Tbronumsicut 
sedem  judicantium  non  incongrue  possumus  iutel- 
ligere  judicium,  qqod  procedit  a  sede.  Istod  eit 
]udicium,de  quo  Filius  bominis  dicit:  Paier*non 
judicat  qucmquam,  sed  omne  judicium  dedit  Pi« 
lio;  et  de  quo  Psalniista  dicit :  Dcus,  judiciBoi 
tuum  regi  da,  et  justitiam  tuam  filio  regis,  id  cst 
Cbristo.  Tbronus  ergo  Dei  in  saeculuui  saecuU  ma- 
pebit,qiiia  judicium  novissimum ,  quod  dabit  e!e- 
clis,  dicens  :  Venite,  benedicti  Patris  mei.  £|  repio- 


ungdoi  quidem  dicit :  Qui  (acit  angelos  iuos  spiri-  G  bis  :   Ite   in  ignem   xternum  :    xierna    discr  tione 


fui,  ei  minislros  suos  flammam  ignis.  Quod  dicit, 
i:t  ad  ange'os  quidem  dicit  Deus  Pater,  vel  Scri^ 
piiira  divina  :  tale  est  ac  si  diceret,  de  angeli?» 
od,  poncqs  pro  dc;  non  enim  serval  Apostolus  o. 
<|ine(p  siye  sensum  prspposiiionum ;  el  est  seasus. 
Ipsc,quein  praecipiuntur  angeli  adorare;  de  ipeis 
>>uis  spiritibus  quotiescunque  vult,  facit  angelos;  mi- 
liisiros  etiam  facil  flammam  ignis;  quia  qiii  in  con- 
.^pectu  illius  assisiunt,  in  amorc  suo  incendentes 
cl  inflammantes  reddit  :  juxta  quod  alibi  dicitur:  In 
qucm  desiderant  aitgeli  prospic^:  e.  Nam  quod  dixit : 
Qui  facit  angelos  suos  spiriius,  pr^po^tero  ordine 
protulit;  debuerat  ^nim  dicere  :  Qui  facit  syos  spiri- 
lus  angelos.  Sciendum  autem  quod  angelus  nomen 


stabil  intcr  utrosque,  testante  Evangelio  et  dicen  e : 
Tunc  ibunl  bi  in  ^upplicium  aeternum ;  josti  auteia 
in  vitain  a;teriiam.  Quodtiue  sequitur :  Virga  xquildt'S, 
virgj  regnl  tui.  Pcr  virgam  xquitaiis ,  intelligitur 
rectitudo  sentenlix,  etjudicii  illiu<;,  sive  potesias 
r^iii  jusia  :  quae  virga  regit  justos  justitia ,  et 
perculit  impios  juste  ct  recte,  sine  aliqua  persona- 
rum  accep  ione  cunctos  gubernans  et  judicans.  IH* 
lexisti  jusliliam ,  et  odisti  iniquitatem.  Ista  virga  recta 
facit,  et  utdiligalur  justitia,  el  odio  habeatur  iniqui- 
tas  :  nemo  enim  perfece  potest  diligeFe jii&iiliam , 
nisi  odio  habuerit  iniquitatem.  Iniquitas  aulem,  qos 
et  ccvojixia  nomina!or,  inlelligitur  quidquid  coutra 
legem  divlnam  fit  :  vcritatis  etenim  amer  odiom  .est 


ra  officii,  non  naturx;  qui  semper  sunt  <,uidem  spi-  ^  filsitatis.  Et  quia  Dominus  dilexlt  j*isliiiam,  qui^  non 


ritus,  sed  nequaqiiam  semper  vocantur  angeli,  nlsi 
quando  mitluntur  :  angelus  (  ayytlog )  eienim  Graeco 
vocabulo  Latlue  dicimr  iiuntius ;  si  quasris  nomen 
natura»,  spiritos  est  :  ex  eo  quod  mittitur,  angelus  : 
verbi  graiia,  sicut  homo  nomen  est  naturae;  miles 
auiem  nomcn  est  officii.  Dicltur  etalio  modo  :  Elmi- 
nistri  omnipotentis  Del  sunt  sacerdotes  el  prxlati 
Eccie^-ix;  juxta  quod  Malachi^s  dixit :  Labia  sacer- 
Uot  s  cuslodiunt  scientiam ,  et  legem  requirunt  ex 
ore  ejus ;  quia  angelus  Domini  exercituum  est.  Sa- 
eerdotes  ergo  Ecclesiae  aiigeli  sunt,  quaiido  gaudia 
patriae  coelestis  suis  auditerlbus  annuntiant,  dicen- 
|C9  :  Pceniientiam  agite,  appropinquavit  cnim  regnum 


peccavit,  et  odio  habuit  iiiiquitatem ,  qu  d  prinios 
meruit percipere  cxponit,  dicens  :  Propterea  uiujile 
Deus ,  Deus  tutts ,  oieo  lcctitia:  prcc  consoriibus  tuis. 
P.salinista  alloquilur  Filium  Dei,  et  diclt :  O  Deus, 
unxit  le  Deus,  Deus  luus  Paler,  oleo  exsultationis, 
propterea  quia  odio  habiiisti  iniquiiatem,  ei  dilexisti 
jusiitiam.  Non  ergo  intelligcndum  qood  Filius  Dei 
secundum  naturam  divinitatis ,  in  qua  aequalis  csi 
Patri ,  possit  Deum  babere  :  quia  ipse  cum  Patre 
verus  est  Deus.  Secundum  autem  quod  homo  esl , 
Deum  Patrem  habet  :  quia  ab  illo  faclus  esi ;  eoquo 
dicit  Psalmista  :  Unxit  le  Dcns,  Deustuus.  Uncius 
csl,  non  oleo  visibili,  scd  plraUiidinc  Sptiitus  sziicii, 


cm 


IN  EriSTOLAM  AD  IJLLn.EOS  CUMMESTAKIA. 


m 


^iii  a  die  ba|Mismali8  in  specie  coluinliae  supcr  eiini 
rc<|uievit  :  nec  et  temporc  bnptismatis  solummodo 
plenitudo^piritus  sancti  in  eo  niansit,  sed  potius  ex 
tempore  conceptionls  :  juxta  quod  Isaias  lesiatur, 
dicens  :  Requiescil  super  eum  Spirilus  Dqmlni ,  Spi- 
Titus  sapientiaD  et  intellectns,  eic.  Oleo  autem  exsul- 
t::tlonis  seu  Ixiiiix  dicitillum  nnclum,  quia  Christus 
nunquam  peccavit,  nunquam  tristitiam  babuil  ex 
recordatione  peccaii.  Quid  cst  enim  oleo  Ixtiti»  ungi, 
nisi  maculam  non  babere  peccati?  Sanciorum  etenim 
conscicntia  tunc  magis  ac  magis  bilarescit,  a!que  in 
Jjciiiiam  prorumpit ,  quando  nulla  peccaii  gravioris 
recordatione  mordetnr  :  Spirltus  siquidem  sanctus, 
qui  requievii  in  Chrisio,  custodivil  illum,utsine  pec- 
cato  couciperetur,  sine  poccato  nascerctur,  et  sine 
peccati  maculaab  boc  mundo  tiansiret  :  juxla  quod 
«le  illo  scripium  est  :  Peccalum  non  fecit  :  nec  inr 
Tenlas  est  dolus  in  ore  ejus.  Sed  quid  est,  quod  diiit 
Psailmista  :  Unxit  te  Deus  prae  participibus?  Qui  sunt 
ergo  ejus  parlicipes?  In  Veteri  quidem  Testamento 
fueruut  patriarcbx  participes  Cbri&ti  in  hac  unctionc : 
juxta  qnod  in  psalmo  legitur ,  diecnic  Domino  de 
Abraliaro,  Isaac  el  iacob  ad  Ablmelecli  et  ad  c.Ttc- 
ros  reges  Palxstinorum  :  Nolite  tangcrc  cbri^ios 
n  eos.  Fuerunt  quoque  reges  sacerdotes  et  propbetae 
parlicip^  illius,  qu!a  illis  specialiiCr  unctio  periine- 
bii,  per  quam  donum  Spiriius  sancti  merebantur  ac* 
cipere  :  nam  legimus  Sauleni  unctum,  ei  Samuc\  et 
Datid  :  Salomon  quoque  unctus  csi  in  Gihon.  Sacer- 
dotes  ungclumtur,  sicut  unctus  esl  Aaron  a  Moyse, 
dj<  enlQ  sibi  Domino:  Ungcs  Aaron  et  fllios  ejus  mihi 
iii  sacerddtes  jure  perpetuo.  Propbctx  niliilomiiius 
uiigebunlur,  sicut  unctus  est  Eliseusab  Elia,  cui  dixii 
Ouniiuas  :  UngesEiiseum  propbetam  pro  te.  Isti  trts 
ordiocs  Dominum  praefigurabant,  qui  est  \erus  Rex, 
SacerdosatquePropheU.  In  Novoautem  Testamento 
fariicipes  illius  suntapos  oli,  maiiyres,  conressores, 
omnesque  qui  gratia  baptismatisabluii  donum  sancii 
Spiritus  consequuutur;  eta  Christo,  Cbristiani  di- 
cuntur.  Cbristus  ergo  prx  omnibus  paiiiciplbus  suis 
iincius  oleo  Ixiiiiae  :  quia  oinncs  ad  niensuram  ac- 
cipiant  Spiritiim  sanctum;  ipse  autem  non  accipit 
ad  mcnsuram,  sed  per  plenitudinem,  secunduro  illud : 
Mon  enim  ad  m.<-nsurain  dat  Deus  P.aer  spiritum 
Filio  suo;  sel  in  ipso  babitat  omnis  plenitudo  divi- 
nitatis  corporalitcr.  El  tu  in  principio,  Domine^  lerram 
fundasli^  el  opcra  manuum  tuarum  iunt  cceli.  Post 
bunianitaiem  Ftlii  Dei  excellentem  converiit  se  itc- 
mm  ad  aeiernilaiem  diviuitatis  ejus,  diccns  :  Tu 
(iiiquit),  Domne,  in  principio  crcaiurarum  terram 
fundasti.  Ubi  fundavii  lerram?  si  recie  perpendimus, 
videbimus  qu  a  nutu  ei  dispositione  diviiia  subsisiit, 
fundata  super  nibil  nisi  u\  seinclipsa.  Et  quud  dixii  : 
Opera  manuuni  luaiumsunicocli,  non  est  pulaiKiuiu 
quod  Verbum  Dei  Patri<,  quod  incorporeuni  esl,  nia- 
iiibus  0|;eretur,  quia  nuJla  lineamenta  corporis  in 
nalura  divinitaiis  sunl  sicut  nos  babenius.  Opera 
ergo  manuum  ejus,  viriutein  jussionis  ejus  debeinus 
acclperc  :  qaumodo  verLo  el  potcntia  ju:bionis-sux 


A  qunpque  vull  opcratur  :  juxta  quod  psalmus  ait  :  Ipse 
dixii,  ei  facta  sunt;  mandavit,  el  creata  £unt.  Vlrtate 
igiiur  Verbi  Doi  ccelnm  el  tcrra  subsislnnt;  quia  vir- 
tutc  jussionis  cjus  omnia  facta  sunt,  ct  sine  ipso  fac- 
tnm  csl  niliil.  Scd  cum  Moysps  in  principio  Geneseoi 
coelum  dixit  prinium  f:icl<.m,  ac  deinde  lcrram,  sie 
dicens  :  In  principio  frcit  Dcus  ccelum  et  terrani  : 
qua*slio  oiiiur,  quare  Psolmisia  poniticrram,  ae 
deinde  coelum ;  qiiasi  lcrra  ante  fucrit  facta  quam 
coelum  :  quac  ita  solvitur :  Quod  ille  proposuit  coelura 
terrse,  iste  supposuit,  idcirjo  ractum  esl,  ut  osiende- 
retur  simul  duo  facta  esse  :  sed  quod  divlna  majestks 
simul  fecit,  humana  vox  >imul  proferre  nequivk  : 
quaproptcr  necesse  erat  unum  ante  altcrum  dicere. 
Ipii  peribunt,  tu  autem  permanebis.  Positus  est  hic  plu« 

B  ralis  nuiberus  pro  singutari,  slcut  multis  aliis  in  locls 
divinx  Scripturae  :  non  enim  de  Grmamenlo  hoc  intel- 
ligcndum  cst,  ubi  sidera  coniinentur  :  neque  de  cdelo 
setbereo,  perquodcursusseplem  planelariiniaguntur; 
sed  de  isto  coelo  aereo  a  quo  et  aves  cali  dicuntur, 
potius  accipienduni  cst.  In  die  ergo  jndicii ,  peribit 
isiud  coeluni  aercum  unde  aubelituin  alirahimus,  et 
remitiimus  :  non  ut  penitus  desinat  esse  a  sua  natura, 
£cd  mut:<biiur  ab  bac  specie  in  roelorcm ,  et  ab  bac 
densiiate  In  subtilitatcm  et  claritaiem  xthcris  :  uiide 
Aposiolus  alio  in  loco  dixit  :  Praelerit  figura  hajiis 
mundi.  Si  figura  praetcrit,  substantia  manebit :  nam 
Ifuantum  spatium  occupavit  aqua  tempore  diluvii,  ila 
ut  altior  esset  quiudecim  cubitis  super  omnes  montes 
sub  omni  ca:Io,el  ut  qu.dam  dicunl,  pertingens  usque 

C  ad  circulum  lunae  :  tantuiii  spatium  tencbit  ignis  io 
die  j  idicii,  comitans  Domini  adventum  :  justa  quod 
Psalmisia  dicit  :  Ignis  ante  ipsum  pncedet,  quia 
consumclomnianubila,  omncmquedensilatem  istiiis 
aeris;  eritque  coelum  novum,  et  tcrra  nova.  De  hac 
immutaiione  et  D jminus  in  Evangelio  loqniiur,  dl- 
cens  :  Coelum  et  lerra  iransibunt :  transihunt  quid«!iii 
ab  hac  ligura  ct  s^ccie  in  inelius  per  iniiovalion  Okg 
et  perinaiiebuiil  in  substaniit  propria.  Et  omiiet  nt 
vestimenium  veterascem,  Vestiinenluin  bic  (lebenius 
icciperccorpus  huinanuin,quod  consuin  tur  Ioii^.t- 
.citatclemporis,  ctdoloreinnrinitaiis,  acrcdigilur  iii 
puIv<rcin:sicutergbcorpushuinaRuin  veterascilqui 
dem  ct  in  pulverem  redigitur,  scd  in  die  judicii  per 
resurrcctionem  innovabitur  ;  ita  isiud  ccelum  aenmiu 

D  pru*  nimia  longaevitate  quodammodo  jam  veterascii , 
sed  in  die  judicii  per  iuQammationom  ignis  innova- 
bitur.  Elvelut  amictum  mutabiseos,  et  mutabunlur. 
Amictus  dicilur  ab  amiciendo,  id  est  circumdando  : 
bene  ergo  cicliim  amiclui  comparatur,  quo  circum- 
damur,  quoniam  sicul  amictus  bumanum  corpus  hinc 
inde  cingit ,  ita  cceluni  ex  omni  parte  cingit  terram 
xqua  lanc^  libratam  :  uiide  et  pelli  animantis  alio  in 
lococomparalur.dicente  Psnlmista  :Extend(;nscoelum 
sicul  petlem.  Mutabis  (inijuii)  cceluin  sicui  amictum  : 
ac  si  diceret,  Sicut  amiclus  racile  plicabilur,  si  fue- 
rii  exicpsus  ,  rursusque  }<Iicatus  leviier  eitcnditur; 
el  si  fueril  sordibus  coinquinatus,  facile  potest  muu- 
dari :  iia  coelum  a  te  exteosum  atfjue  composilum ; 


(.55  rUIMASIl  ADUIMKTAM  EMSC.  6CG 

8irque  facililaie  incompreheiisibili  in  die  judicii  mu-  A  ci,  ci  deci#^  cciilena  millia  assiscebani?  Quomodo 
Ubitur  ab  hac  fijrura  e(  spccie  in  ineliorcro ,  el  ut 


osiendcret  jam  facia  Domini  sub  xlernitale  mansura, 
addidit  :  Et  niutabunlur;  quasi  diceret :  Postquam 
mutati  fueriiit,  in  ea  noTiiate  permanebunt;  nunquam 
ad  hoG  corruptibilc  rcdiluri.  Tu  autem  idcm  ipse  es , 
</  anni  tui  non  ieficienl,  Ccce  diflerentia  inter  creatu« 
ram  lemporaliter  facum  et  Creaiorem  in  sna  Kter- 
niiateaequaliiermancntem  :  in  omnipolentem  elenim 
Deuro  non  cadit  praetcri  um  vel  futurum,  neque  all- 
qua  mutabililas;  sed  omnia  sunt  ei  praesentia,  sero-^ 
perque  e&t  immuiabnis ;  unde  Psalmisla  xternilaiem 
et  immutabilitatem  Yerbi  Dei  subtili  considerationc 
perpendens ,  suhstantivo  verbo  prxseniis  temporis 
nsus  est,  loquens  de  illo  :  Coelum  (inquii)  et  terra 


enim  omnes  mittunlur,  si  decies  cenlena  millia  ci  as- 
sistuni?  Iniclligcndum  e  go  quod  omnipoiens  Deus, 
qui  spirilus  esl  incircumscriplus ,  omnia  iroplet  el 
ubique  lotusest;  quaproptcr  angelicusspirilps  ,  qui 
circumscriplus  est,  quocunque  niiltalur,  inlra  Domi- 
nura  curril,DominUinquesemper  praesentem  habet : 
idcoque  ipsi  qui  miUuntur,  ipsi  eliam  el  assistunl  ci. 
Vel  cerle  idcirco  omnes  miili  dicunlur,  qula  sicul 
Didymus  Graecus  in  libro  de  Spiritu  sancto  ail ,  cx 
omnibus  ordinilms  coelesiium  dignitalum  miitunlur; 
sicul  Gabrielem  ,  Michaelero  archangelos  legimus 
missos  in  voluminc  Danielis,  Raphaelem  ad  Tobiam; 
unus  etiam  de  seraphim  legitur  missus  ad  Isaiaro , 
quando  calculo  teiigil  labia  ejus,  et  sicut  frequenler 


mutabuntur;  tn  autem  idem  ipse  es  :  roodo  qui  erns  B  angeli  leguntur  ad  sanclos  missi.  Generaliler  autem 


ante  omnia  saecula.  Ct  anni  lui,  id  est  xternitas  tua, 
non  deficient.  Ipse  ergo,  qui  semper  habet  essc,  dicit 
dc  semctipso  ad  Moysen  :  Ego  sum  qui  sum.  Iliiec 
dices  filiis  Israel :  Qui  est  misii  me  ad  vos.  Quaprop- 
ter  omnis  creatura  rationabilis,  qiise  per  sc  mutabilis 
est,  aut  temporalis ,  summopcrc  laborare  debet  qna- 
tenus  ei  posset  conjungi  et  haerere  qui  scmper  idcm 
inanKt.  Ad  quem  autem  angehrum  dixit  aliquando: 
Sede  a  dextris  meis^  quousque  ponam  inimicos  tuos 
scabeHum  pcdum  tuorum  ?  Posiquam  majestateai  ji- 
vinae  aeternitatis  ostendit  in  Filio  esse ,  ilerum  con- 
ycr  il  beatus  Aposlolu>  sermonemad  glorincalioncm 
^jus  humilitatis,  dicens  :  Ad  qucm  angelorum  dixit 
aliquando:  Sede  a  dexlris  meis?  subauJis:  Nullum  : 


sicul  doctores  dicunt,  unicuique  fidelium  ab  orlu 
naiiviiatis,  vel  potius  a  tempore  bapiismaiis  dalur  a 
Deo  angelus  ad  sui  cusiodiam,  el  qui  suadeat  bona 
agere;  unde  A,'.ostolus  hicdicit :  Missi  sunt  aJ  mi- 
nistcrium  salutis,  proptcr  eos  qui  haereditatcm  patriae 
coclestis  sunt  percepturi.  In  boc  ergo  loco,  sicut 
dixirous,  omnes  mittuntur,  quia  ex  omnibus  ordiai- 
bus  millunlur  ;  cjusdemque  dignilalis  suot  qui  mit- 
tunlur,  cujus  et  qui  assislunl :  vel  ccrtc,  quia  omncs 
ejusdem  voluntatis  suni,  el  dum  illi  qui  semper  as- 
sistunl,  consenliunlcum  eis  qui  mit:unlur,  quodam- 
modo  in  iliis  oinnes  veniunt,  omnesqae  miltunlur. 
Et  esl  sensus :  Quid  mirum,  si  unico  Filio  Dei  mi- 
nislerium  suuro  cxhibentangeli,  cura  eiiara  nostrae 


nuHi  enim  archangclorum,  nuI!idomiiiationum,  aut  C  salutis  roinistros  eos  conslet  cffecUJS?  quapropter 


yirtulum ,  sive  principaluum  hnnc  gloriam  concessit 
Dcus  Paler,  ut  ei  diccrel:  Sede  a  dextris  meis  ,  hoc 
est,  habitamecum,  etquicsce  in  plenitudinc  meae  ma- 
j^^staiis  :  Viclori  aiHcm  Filio,  ct  totiusmundi  per  in- 
«arnaiionis  sux  dispensationem  Iriumphatori,  pogt 
resurrectionis  gloriam  quadragcsimo  die  ,  dicit  ci  : 
Lahorasii  in  passione,  laborasiiin  rcdemptionegenoris 
liumani,  quiesce  mecum  in  gloria ,  quoadusquo  po- 
iinm  inimicos  tuos  ut  sin  scabcllum  pedum  tuorum. 
(}iioadusque,  vel  donec,  non  significat  fincm  alicujiis 
icmporis  isto  in  loco,  sed  pro  infinitoet  scmpilernO 
posilum  est;  qunsi  dicerel  aiiis  vcrbis :  Tu  scmper 
iiabila  in  plenitudine  mnjestatis  meac;  quia  semper 
hubjiciam  aetcruiiali  luac  inimicos  tuo^  Judaeo.s  alios- 


ncmini  illorum  dixit :  Sede  a  dcxtris  mcis. 

Cap.  u.Proptereaabundantius  observare  nos  optnrtst 
ea  qux  audivimns,  ne  forle  percfpuamus.  Propierea, 
quid  minim,  quia  Filius  Dei  exccl  enlior  cst  oninibus 
angclis,  qui  Gvangclium  suum  dedii?  Yel  certe,  qiiia 
angeli  nobis  minislrant,  qui  Deo  sempcr  rcnunlianl 
opera  nostra*,  licet  ipse  ubiqiic  sii,  abundantius  atque 
plenius  oporlet  nos  observare  ca  quae  audiviraus  a 
Clirislo  in  Cvangelio,  et  ab  Aposlolis  ejus ,  quam  in 
legc  solebamus,  qux  per  servum  data  est.  Et  qnare 
abuiidantius?  Ne  forte  pQrefnuamus  :  id  est,  ne  forte 
perenmus,  et  a  salute  excidamus.  V.^1,  ne  for:c 
evanescamus ,    Iranseuntes   in    pcrdilioncm    more 
flumiiiis  currcntis  in  roare ,  dum  scnsus  noslri  pcr 


que  incredulos.  Pedes  ctcnim  Domiiii  s:abiliiatem  J)  inaniaquaequc  discurrunt.  Jungit  autcm  personaw 


aclernitatis  dcsignant;  ubi  ile  tanquam  in  ve.-^ligiis 
finnis  virtute  omnipoienliae  suae  consistit.  Possumiis 
et  pedesnon  incongrue  myslerium  incarnntionis  ejus 
inicUigere  duobus  modis  :  quotidie  suhjiciunlur  ini- 
roici  illius,  dum  videliccl  vitiorum  atque  infidclil^itis 
con  rarietnte  dcrelicia,  spontc  se  subdunl  illi  ad  »:>- 
lulem,  ut  sub  illo  tucanlur;  vcl  certe  dum  iiolunt  in 
eumcredcre,  cor^cli  subjiciunlur  illi,  ct  calcanlvr 
dominio  polestalis  cjus.  Nonne  omnes  sunt  admrni' 
stralorii  spirilus  in  ministerium  missi  proptcr  cos  qni 
ha:rcditatem  capiunt  salutis?  Si  omnes  spirllus  coelcs- 
tium  virliitum  mittuntur  ad  salutcm  crcdcnlium,  quid 
cst  quod   Dan  cl  dixit  :  Millia  milituin  ininistrabant 


suam  il  is  ,  more  suo  agens.  Ci  quare  dixcrit  abun-* 
daniius,  redd.t  causam ,  dum  in  sequenlibus  vcrbl» 
cx|)licat,dicens  :  Si  enim  qui  per  angelos  dictut  esi 
sermo,  factus  est  firmuSt  et  omnis  prcvvaricatio  el  m*- 
bcdlenlia  accipitjustam  mcrcedis  retributionem  :  quo^' 
viodo  nos  Pifuijiemns,  »i  tantam  neglexerimus  saluumf 
Scrmo  legis  el  prophetaruro  pcr  angelos  dictus  est  a J 
patrcs  nostros  :  quTii  per  subjoctam  creaturam  Ioch- 
tus  csl  Moysi  el  prophelis  :  juxla  qnod  cl  bealu» 
Sloplianiis  in  contcntione  sua  manifcsiat  dc  Moyse  : 
Iji(;  cst  Moyscs,  qui  fuit  cum  angelo,  qui  loquebatur 
ci  in  montc  Sina.  Faclustuc  firmus,  id  cst  veroi, 
idem  scrmo  pcr  ansclum  dictus  :  quoniam  sicut  ibi 


m 


IN  KPiSTOLVM  AD  UEBI\i£OS  COMMENTARIA. 


C03 


prxdiciufii  csi,  ila  omi)ta  evcneinnl*sive  bona  ,  sive  A  i^nncliS)»irilu8clistributionibiis,  arflucntiain  signiflcat 

graliarum.  quam  non  lialiucrunt  Patres  Velcris  Te- 
hLiiucDii,  quac  fuit  data  posfquam  glorifiralus  cst 
Jcsus,  lesie  Evanf?»  lio,  quod  ait :  Nondura  eniio  cral 
Spirilustiuius:  quiaJosus  nundum  fucrat  glurllicatus. 
Istoisunt  distribvilioncs,  scu  divisioncs,  quas  Apo- 
sl4;Ius  in  aiio  luco  conimemorar,  dicens:  Alii  datur 
per  Spiriiuni  serroo  scieniix,  el  c«tera  qua  in  ^cqucn- 
libus  enumerat,  usquc  dum  suhjungii :  [iaec  opora- 
tur  unus  nlque  idcm  Spiriius,  dividens  singulis  prout 
vuli.  lindcet  hic  dicit :  Sccuudum  su^m  voluniaiem: 
diviiia  enim  volunlati,  atquc  consilio  cunclarontri- 
buit,  nc  quis  in  suis  meritis  confideret.  Jpse  eniin 
Spiritus  sanrtus  novii  quid  cuique  prosit,  vel  quid 
ciilque  sitCommodum.  Non  enim  angelU  suhjecU  DeuM 


iiiala.  Omois  pr^evarica-io  sive   transgressio   logis, 

aique  inobedientia,  contra  illuni  scriiioucm  patraia, 

arcepit  justam  roercedis   relributionem ,  judicium 

seilicet  aeiernx  damualionis  :  slc  illis  contigit  qui 

inurmuraverunl.  Noiandum  auiem  quia  cum  merces 

jn  bonam  partem  roaxinie  accipiatur,  bic  pro  malo 

posuit  Apostolus,  more  solito,  non  curansde  proprie- 

t^tibas  verboram ;  sed  indiffereitter  unum  pro  alicro 

fKHiens  :  sicut  bic  mcrcadem  pro  malo,  et  alibi  cap- 

SiTitatem  in  bono,  ubi  dixit  :  In  captivitatcin  redigi.e 

omneiii  sensum,  ad  obediendum  Gbristo.  Facil  ergo 

i^postolas  comparationem  a  sermone  legis,  qui  per 

anf^elum  dictus  est  ad  gratiam  Evangelii  per  Fdinm 

datam,  et  dicit  :  Si  enim  sermo  legis  per  angelos 


dictui,    est  factus  vcrus  in  omnibus  qu:c  proniisii  6  orbevi  ierrcc  futurum,  de  quo  lotiuimur.  Ad  ea  respicit 


bnnis,  vel  qux  niinatus  esl  malis  :  quanto  magis  erit 

firmus  sermo  Evangelii ,  datus  per  Filium  !  Ei  si  illi 

€|ui  inobedienies  exsliterunt  legi ,  damnationein  ba- 

buerunt ,  et  judicium  non  potuerunt  effugere  :  quo- 

■nodo  nos  cffiigiemus  vindiciam  Dei ,  si  tanlam  ne- 

gtexcrimus  sali.tcm?  fidem  scilicet  Evangelii  viiamque 

aeternam,  tam  magnam,  ut  potc  pcr  Filium  nobis  an- 

vmntiatam  atque  promissam?  Subaudi,  nullo  modo. 

nis  verbis  manifesiat  Apostolus  non  fuisse   Inntnni 

ivaluteih  iii  lege  quanta  est  in  Evangclio  :  !cx  cuim 

firomittebat  lerniro,  dicens  :  Si  voiuerilis  ct  aiidicri- 

^is  me,  bona  lerrse  comedetis.  Evangelium  promit- 

C-ebat  regnuin  coelorum,  dicens  :  Pocnitenliam  ngite, 

9  ppropinquavit  cnim  regnum  coelorum.  lllaprxsia!  at 


qu«  supor^us  dikil  Deuin  Patrcin  dixisse  ;  Sedc  a 
dextris  mcis,  d^nec  }.onam  ininiicos  tuos  scabelluin 
pcilum  tuorum,  sed  Fiiio  suo  tradidit  illum  :  cui  ipse 
dixit  in  psaimo  :  Poslula  a  nte,  ei  dai)0  tibi  gentcs 
bxredUatcm  tuam.  Lnde  el  ipse  Filius  congratuians 
sibi  traditum  orbem  ciediluruui,  dicit :  Ego  autem 
constilutus  suin  rcx  ab  co,  id  est  a  Dco  Paire.  TestH' 
tus  eit  aulem  in  quodam  loco  quis^  dicens.  Quoriim 
nomina  prophclanim  rcticet  iu  liac  epislola,  quorum 
testimonium  novit,  non  causa  invidix  aulabsconden- 
lis  aflTcctu  boc  a^iu  sed  bonorantis  voto  ei  osteu- 
dentis  llebraeos  muliam  baberc  scicniiain  diviiiaruin 
Scriplurarum,  quibus  ista  scribcbat  intnnlum  ulncc 
opus  baberct  nomen  ponere  dicentis.  ilocerg)  tcsii- 


indicUmdc  tenenisbosiibus;  istud  prxslat  dc  spi-  C  nioniumex  PsallciioDavidico  sumpium  csl :  quaUicr 


^^Btualibtis.  Illa  promittebat  longxvam  vi  am  teinpo-^ 

^  ^\em;  Cvangelium  concedil  vitam  siue  fine  mansu- 

^-'^m.(/N<F.  Subaudi  salus.  Cum  initium  accepisset  enar- 

^.^Mnii  per  Dominumj  ab  eis  qui  audierunt  in  nos  confir' 

:^Ui  ffi.  Salus  ergo  qnx  in  Evangelio  continctur,  a 

I  acceplt  initium  euarrandi :  qui  ipsc  primum  an- 

fB 0 niiavit  eam  per  scmetipsum,  dicens  :  PoDniientiam 

^^'le,  eic. ,  et :  Qui  credidcrit  et  baptizatus  fuerii,  sal- 

WMMS  erit.  Deinde  veroconfirmata  est,  boc  cst  crediia  est 

•t»  eis  qui  audierunt  eum  :  ab  apostolis  videlicel,  qui 

cum  eo  fuerunt  et  successoribus  ef:ru;o  :  vel,  certc, 

eoQrimiata,  idest,consoIidat3est,  et  perfecta  in  nobis 

**>  «18  qui  ab  ipso  Domino  eam  pcrceperunt :  quia  sa- 

qux  per  Spiritum  sa:ictum  nobis  data  est,  perma- 


los. 


loqiiiturad  Dcum  Talrcm :  Qui</rs(  homo.  Supprcs<ie« 
et  cum  dc^pcciu  pronunliandum  cst  istud.  Quid  est 
bomo  ?  subaudi  fri>gilis,  morlalis,  caducus,  et  qui  ex 
Adein  vcteri  peccato  generali  pravitateestdevincio*- 
Qucd  mcmor  es  ejus,  Subaudit  :  ita  ct  miscricurdiaB 
sune  dona  largiiur.  Seqiiitur  :  Aut  fiHus  hominis, 
Subnudi,  quid  est?llocidem  doctorcs  referunt  ad 
Cbr  sium,  qui  in  Evangclip  siRpissiiuc  Filium  bomi- 
nis,  id  Cot  (iiium  Marix  s^  vocai  :  ac  proplerca  sub 
iutcrrogatione  sursum  erigenda  est  vqx  :  ti  ei^l  scn-» 
sus  :  Quid  promefuil  iile  bomo  assumptiis  a  Ycibo, 
ut  Filius  Dei  fierel  ?  Quodque  sequitur :  Quoniam 
visitas  enm?  ad  -gcnus  bumanum  rcfcruiit :  dc  quo 
paulo  supcrius  sub  nomine   hoininis  dicium   cst : 


^^^  in  steruiun.  Causa  humiii:atis  suam  jungit  perso-  D  Quid  est  bomo?  Ei  esi  seusus  :  Quod  visita^  gcniis 


o»iH  curo  eis,  dicens  :  In  nobis  connrmata  est  ab eis 

,  fl**»  ^udieront.  Ad  b»c  poterat  aliqu  s  dicere  :  Quo- 

;  "*oao  conflrmaia  est  ab  eis?  Cui  ille :  Contestanie 

*•  iignis,  et  portentis^  ct  variis  tirtutibus^  et  Spiritus 

^^€ii  distributionibus    secundum  suam  voluntatem. 

^''^lirmata  esl,  ioquit,  in  nobis  ab  cis  qui  audierunt, 

'^«iiesuinte  Deo,  id  est  simul  testimonium  praibenle 

■*^in  docirinx,  et  praedii  atioui,  non  voce,  scd  vir- 

^i  ct exhibitionc  miraculorua),  cl  varietatc  lingua- 

**J:quia,   ut  dicebat  aliquis  apostolurum  niortuo 

ioQrmo,  Surge,  eslo  vivus  aut  saniB  :  statim  sur- 

J^**ai  iocolumis.  Signa  auiem,  ei  prodigia,  et  virlu- 

^tpro  uoo  h^c  accipiuulur.  Q'iod  vcro  subjungil, 


humanum  per  Filium  tuum,et  pcrpelua  largiris  benc- 
Gcia,  non  est  meriluni  iliius,  srd  tua  graiia  :  idcoquo 
subsi^tit,  quia  a  te  visitalur.  Yisilaiio  ad  medicum  et 
ad  aegrotum  pcrlinei  :  nam  visiutionisofiicium  dici- 
tur  quis  medicus  implerc,  quaudo  ad  inflriuum  ingrc- 
ditur ;  et  gcnus  humanum,  quod  iunrmum  ct  lan- 
guidura  erat,  Dcus  Paler  lunc  visitavil,  q  «ando  misit 
Filium  suum,  qui  Yerbum  caro  factum  e&t,  et  babi- 
tavit  in  nobis.  Dc  qua  visitationc  eiiam  Zacbarias 
pater  beati  Joannis  ait :  Yisitavil  nos  oricns  cx  &l4o. 
Quidam  doctores  hoc  quod  dicit :  Quid  est  honio, 
quod  memor  es  ejus;  aut  filius  honiiuis,  quid  cst, 
quoniam  visitas  cum ?  lotum  rcfirunt  ad  genas  hu« 


m 


ri\IMASll  ADUUMETAM  LllSC. 


100 


fii.iniiin;  lioc  vcro  quod  scquitiir  referunt  concordi-  A  voluniariam,  scilicel  per  ndem,  et  necessariam,  qna 


istr  a«l  Citristuin.  hlinuiili  eum  pnulo  minut  ab  angelit, 
Per  imoriem  corporis  e(  opprobria  passionis,  mino- 
rpin  fc  ii  Deus  Pjicr  Filiuin  suum  aiigelis,»qui  se- 
cuiidum  divinilalem  a^.qua^is  ei  erat  in  omnipoten- 
lia,  quia  angeli  immorlales  el  impassibiles  exislunt: 
minoraius  est  autem,  non  nccessilale,  sed  spoula- 
luapieiate,  sicuiidem  aposlotus  aliasVit:  Qui  cum 
in  forma  Dei  esset,  semeiipsum  exinanivit,  formam 
sorvi  Mccipicns  :  f.iclusque  est  obediens  P.itri  usque 
ad  niorlem  :  mortem  auiem  crucis.  £x  ea  enim  parte 
qua  mnii  potuil,  creaior  angelorum  minor  facius  est 
argeli?.  Bene  aulcm  d<xit  :  Paulo  minus:  quia  etsi 
niorta!e  corpus  assumpr^it,  pcccati  tamen  maculam 
non  habuit.  Gloria  et  honore  coronasti  cum,  Psalmista 


cogitur  omnis  creatura  subjecla  esse  suo  Creatori. 
U.c  vero,  ubi  dixit :  Nccdum  videmut  omnia  ftubjecta 
ei  :  taiitummodo  de  voliintaria  subjectione  accipere 
dehemus ,  quse  per  fldem  constat :  qoa  in  eom  cre- 
di  re  nolunt.  Quia  enim  tunc  temporis,  quando  Apo- 
stolus  ista  loquebatur,  evangelica  praedicatio  necdum 
peri  tum  mundumdivulgataerat;  necdumque  omnes 
praedestinati  ad  vitam  credebant,  recte  dicit  nnnc : 
Necdum  sunt  ei  omnia  subjecta  :  et  non  solum  toue, 
sed  eiiam  adhuc  omnes  prxdestinati  non  credunt. 
Eum  autem^  qui  modicum  quam  angeli  mtnora/iif  esi^ 
videmus  Jesum,  propter  patsionem  mortis^  gloria  elAo- 
nore  ccrojtatum,  Hic  aperte  manifestat,  quia  gloria  cl 
hooor  Ghristi  crux  ejus  fuit,  pro  qua  modicum  niino- 


loquitur  ad  Deum   Pairem  de  humilitate  el  exalta-  B  ratus  est  ab  angelis,  moriendo  pro  nostra  6.ilute: 


lione  Filii,  dicens  :  Miniiisli  (inquit)  Fiiium  luum 
poulo  minus  ab  angclis,  duin  eum  mortalem  creasti: 
sed  quia  ille  libi  obcdiens  exstilit  usqiie  ad  mortem, 
gloria  et  iionore  coronasli  eum.  Tale  cst  et  illud 
quod  Aposiolus  dicit  in  alio  loco:  Propter  quod  et 
Dcus  exaliavit  iilum,  ctdedil  illi  nomcn  quod  est 
super  omne  nonien,  ut  in  nomine  Jtsu  omne  gcnu 
fleclatur,  coplesiium,  terrcslrium  et  infcrnorum. 
Gloria  crgo  coronavit  eum  Deus  Paler  in  resnrre- 
ciione,  lionore  atitcm  in  ascensione,  qnando  qua- 
dragesimo  die  resurreciionis  su.x  cxallavit  illum  su- 
per  omnem  creaturam.  Aliter  :  Gloria  coronatus  est 
in  muliitudinc  credentium  :  viilelicel,  fum  post  re- 


unde  et  Apostolus  alibi  cum  dixissei :  Factus  eu 
obedicns  Patri  usque  ad  mortem,  mortem  autem  rrih 
cis,  siatim  subsecutus  est  dicens :  Propter  quod  ei 
Deus  exaltavit  illum,  et  donavit  illi  nomen  qnod  cst 
super  omne  nomen  :  sic  etiam  ipse  Dominiis  provo- 
cabat  eam  dicens  :  Ut  glorificetor  Filius  homiQis.  8i 
ille  qui  Dominus  est,  ea  qux  pro  servis  passas  esl 
gloriarii  vocat,  multo  magis  tu,  homo,  quae  pro  Dco 
pateris,  tibi  aifg^oriam  pertinere  sempitcrnam  duln- 
lare  non  debes.  Eum,  inquam,  id  cst  Jcsum,  vide- 
mus  coronaium,  non  oculis  corporeis,  sed  ocolis 
menlis,dum  sedet  in  plenitudine  paternae  majestalis. 
Vt  gratia  Dci  pro  omnibus  guttaret  mortemm    Gratia 


surreciionis  triumphum  hjcredilalem  tolius  mundi,  p  I>e'  ^^i^ris  appellatur  Filius,  eo  quod  nobis  a  Deo 


in  hoc  quod  liomo  cst,  accepil;  honor«3  autcm,  in 
confessione  aeternse  majcsiatis,  hocest  in  eo  quod  In 
plenitudi  e  patcrnac  glorix  habiiat.  Et  conslltuitii 
eum  super  opera  manuum  tuarwn,  Per  hoc  quod  homo 
factusesi,  constituiusest  a,  Deo  Paire  super  opera 
visionis  :  supcr  coeieslia  videlicci,  ct  lerreslrla,  ct 
Inrerna;  quisccundumdivinitatis  poientiam  sicut  cum 
Deo  Pairc  oinnia  creaverat,  ila  cum  illo  omnia  pos- 
sidebal.  Dicendo  enim  :  Gonsiltuisli  eum  super 
opera  manuum  tuarum,  omnis  creatura  nionnnftur 
essc  subjecla  iili ;  quiasicut  verbo  omnia  crcatasunt, 
ita  ille  honio  assumptus  a  veibo  cum  verbo  possidel 
oinnia.  Omnia  subjecisti  tub  pedibus  rjus.  Id  est  aiter- 
nitaii  ill.u^  et  pote  laii,  ut  oinnis  crcatura  illum  ado- 
ret.  Ei  hocest  quod  ipse  posl  resurreciionis  glo^iam 
«pparciis  dixil  eis  :  Dala  csl  mihi  omnis  potestas  in  *^ 
coelo  et  in  icrra.  Ineo  enim  quod  omnia  ei  subjrct, 
mdl  dimisit  non  subjertum  ei,  In  eo,  id  est  in  hoc 
dojio,  vcl  faclo,  quod  ci  oninia  snbjeLil,  iiec  coele- 
stia  videiur  cxcepisse,  ncc  lerrestria  :  ut  dlcerct, 
post  angelicam  crcalurum ;  scd  ita  conclusit,  diccns  : 
Oinnia suhjecii  ei.  Nnnc autemnecdum  videmus  omnia 
subjecta  esseei,  Qiiid  enlm  quodbeatus  Apostolus  lo- 
qui  ur?  N  m  cum  dlxissel,  omnia  subjecia  Chrisio, 
siulim  subinlulit,  dicens  :  Nunc  nutem  nondum  vi- 
dcmus  omnia  subjccla  ei.  Si  omnia  sunt  subjecia  ei, 
qunmodo  non  subjecta  ?  Inielligendum  est  ergo  hoc 
modo,  ul  superius,  ubi  dixit :  Nihil  dimisit  non  sub- 
jectum  ci,  intc  ligauius  univcrsa'cm  suUjectio:icro,  ct 


Patre  graiis  sit  datus,  et  quod  gratis  pro  iiobis  mor- 
tem  susiinuit ;  non  cniro  debebatur  noliis  nostro  me- 
rlo,  ul  Filius  Dei  pro  nobis  gustaret  moriem ;  &cJ 
ineflabili  gratia  lioc  fccit.  Quod  autem  dicit,  pro 
omnibus  illum  gustasse  mortem,  quidam  doclorcs 
iia  absolute  inteiligunt,  ut  dicatur,  pro  omnibas  pro 
quibus  gustavit,  id  est  pro  electis,  ad  vitara  actdmam 
prrdesiinalis.  Al  vero  quidam  ita  gcneraliler  acci- 
piuiit,  ul  dicatur,  pro  omnibus  mortuus  est ;  licet 
oinnes  non  falveiitur.  Et  quid  si  omnes  non  cre- 
d  ni?  ille  tamen  quod  suum  erat,  fecit.  Undc  bcalus 
Prosper  hanc  ponil  similitudinem  :  Est  quilibet  mc- 
dicorum  peritissimus,  qui  veniens  in  civitatcm  po- 
pulosam,  ubi  muhi  infirmi  habentur,  teniperai  po- 
tioiiem  contra  omnia  genera  infirmitulum»  ct  convo- 
cai  omnes,  dicens  :  Venite,  omnes  populi,  qui  variis 
infirniitatibus  laboratls,  et  bibite  ei  bac  potionc, 
quam  causa  salutis  vestrae  praeparavi :  spondco  volns 
cum  obtestatione  quod  si  quis  biberit  ex  ea  mcdelam 
slaliin  consequi  lucrebitur.  Qui  crednnt  verbis  illius, 
accedunt,  bibuntel  sanantur;  qui  vero  renuunthiberc, 
non  saiianiur,  sed  in  sua  infirmitatc  contabescunt . 
Quantum  ergo  ad  medici  devotioncm  pertinct,  pro 
omninm  iilorum  salute  potionem  temperavit,  licet 
non  prosit,  nisi  his  qui  ex  ea  biberunt :  ita  et  Gbri- 
stus,  quanlum  in  se  fuit,  pro  oninibus  mortuus  cst, 
quanquam  non  prosit  cjus  passio,  nisi  solummodo  iis 
qui  in  eum  credere  volunt.  Simulque  notanduin  quia 
non  dixit  Aposiulus  :  Subjacuit  roorti,  sed  propric  : 


»01  IN  W  iSTOLAM  AD  nEBRiCOS  COMMENTARIA.  705 

Cuslavit  nioitem,  pcr  quoJ  velocilalcra  resurreclio-  A  Vilius  quando  aposiolis  rcvcrsis  dc  prnrdioaiione  dl- 


iiis  Toluit  o&iendere  :  brcvi  cieiiim   tempore  morte 

lciicri  poiiiii ,  ct  ea  dcvicla  confcstim  viclor  rcsur- 

rciil.  Decebat  ^mm  eum  proptr  quem  omnia  et  per 

meni  Qmnia^  qui  mulm  filios  t/i  gloriam  adduxerat, 

^uctorem  talutis  eorum  contummare  per  pastionem, 

Dicclxat  (inquit)  eum  auctorem  scilicel  ct  salntis  co- 

«rum  pcr  passionem  consummare,  id   esl  pcrncerc 

^Knnium  salutcm  pcr  passioncm  Clirlsii ,  qui  est  an- 

^tor  omnium  salutis  crcdentium,  ct  qui  antc  passio- 

MiK-m  soam  multos  filios  adoptivos  adduxcrat  in  glo- 

viani  fidei,  spei  et  cliariiatis  ;  qui  certam  spero  ha- 

3)ebant  gaudia  pairis:  ca^lestis,  cl  liaereditatem  xteriii 

M*4*gis  sc  posse  pcrcipere :  vcl  cerle  pcr  passioncm 

^ecebat  eum  perficcre  oinnia  qux  de  illo  prspdicala 

^ranl.  Unde  ipse  dixit  pendeiis  in  crucc  :  Gonsnin- 

malum  est.  Propter  quem  omnia,  id  cst  pcr  ra  ricm 

^jus  restaurata  siint  omnia  coilcsiia  ei  terrcstria  : 

Aomo  scilicct  redcmptus  ct  numerus  angelorum  rcd- 

-^nlcgratus.  Pcr  qucm  omnia  :  subaudi,  Tacta  sunt  : 

^ju\ia  quod  Joannes  dicit :  Omiiia  per  ipsum  facta 

^UDt.  Vides  quomodo  est  in  medio  nostrum,  nobis- 

^uc  conjuncins :  ipsc  filius.ct  nos  filii :  iile  proprius 

^oi  adopiiti :  sed  ille  salval,  et  nos  &-Jlyamur.  Yides 

^uomodo  nos  conjungit  et  discernit;  nam  cum  dicit  : 

J3IuItos  filios  addaierat  in  gloriam,  hic  conjuiixit. 

'^Cum  Tcro  addit ;  Auctorem  salutis  eoruin ,  hic  dis- 

eroit.  Qttt  eidm  tancli^eat^  et  qui  sanclipcantnr^  ex 

omnes,  Qub  est  qui  sanctificat  ?  Christus  per  fi- 

deiD  passionis  suae,  ct  prr  donum  baptism.itis.  Qui 


xit:  Confitcor  tibi,  Pnlcr  Dominc  oa^li  et  terrap,  id 
est,  laudo  le,  cl  glorinco:  quia   abscondisti  h»c  a 
snpientibus  ct  prudentibus,  ct  revclasti  ei  parTulit. 
Ipse  quoque  in  roedio  Ecclcsix  laudai  Dcum  Patrem, 
dum  fideles  quique  ejiis  passione  redcmpti,  ejusqne 
baptismale  abluli,  indefessas  laudes  Deo  P.itri  refe- 
ruiit  corde  ct   opcre.  Ilis  aulcin  trihus  modis  lan- 
dandus  cst  Ocus.   Et  iterum ,  Ego  ero  fidcns  in  ewni. 
Iloc  est,  in  Deum  Palrem.  Vox  csl  Fiiii  Dei  de  Deo 
Patrchuroanilatis  loquentis  :  n.im  liomo  susceptus  a 
Vcrbo  totamconndentiaui  suaro  in  Deuin  Patrcm  po' 
siiam  habcbat :  undedicebal:  Pntcr,  g'orifica  nomon 
luum.  El  pro  fidclibussuissutiplicans,  aiehal :  Paler,* 
volo  ut  ui)i  cgo  sum,  et  isli  sint  mecum.  Quos  etinm 
B  exhorlans  ut  confidcntiam  hahereni,  prxccpit :  Gon- 
fidite,  Ci;o  vici  mundura.  /Cl  ilerum:  Ecce  ego  etpueH 
meif  quotmilii  dedit  Dcus,  Ilxc  duo  testiroonia  suni- 
pta  sunt  ex  oraculo  Isaix  propheix  loqucnlis  fn 
persona  Filii  Dei.  li  autem  siint  sancii  videlicet  apo- 
stoli,  quibus  Drvninus  ait  :  Pueri,  nunquid  pulmen- 
tarium  habetis  ?  Qni  hcnc  pucri  voc:intur,   propter 
in::occir.iam  el  humiliintem,  de  qujhi:s  ipsa  Ycriln» 
di(  il :  Siniie  parvulos  venire  ad  nie,  talium  est  rc- 
gnum  coelorum.   Quia  ergo   pueri  commwncaverunt 
carni  et  sanguini,  ct  ipse  limiliier  participavil  eitdem, 
lloc  de  apostolis  omnibusquc  fitlciibus  dictum  esl, 
quod  pcr  hoc  fratrcs  fuerunl  Domini,  qiiia  vcrum 
corpus  ct  sanguincm  habuit,  sicul  illi  habucrunt.  ki 
quo  loco  confunditur  manifcste  cum  suis  M^rciou, 


Dl  qui  sanctificautur?  Omncs  qui  crcduni,  qui  san-  q  qyi  a„sus  cst  diccre  Domiuiim  nostrum  vcrum  cor- 

piis  non  habuissc,  cum  Apostolus  dicat,  quia  assu- 
rocndo  larnein  parliceps  exstititillorum:  sicut  enini 
illi  pucri  et  nos  carne  ct  sanguine  conytamus,  ita  ct 
Cbiistus  participavit  carni  et  snnguini  homo  ricliis: 
cl  sicut  communicavit  Chrisius  nostrx  subslnnlix 
per  a  sumplionem  horoinis,  sic  ei  nos  parlicpc^  cjus 
sumus  per  a-si  in|  tioncin  corpoi is  ct  sanguinis  cjus* 
Quarc  autem  coinmunicavc/it  Christus  cariti.  et  snn- 
guini,  in  sequcniibus  nianifcsiat,  cum  subdit:  Vt  per 
mortem  destrucret  eum  qui  hiMbat  mortis  imp  rium^ 
id  est  diabotum  ;  etliberaret  eos  qi  timore  mortit  per 
totam  viiam  obnoxii  erant  senitutK  Admirahile  hic  de<* 
roon^trat  Apostolus,  ostenden^  diaholum  per  hoc 
dcvicium  a  Christo,  per  quod  poicst:itcm  in  mundo 


^tiQcantur  fide  passionis  Christi  ei  gratia  bapiismi. 

^sed  qui  sauciillcat  Christus,  et  nos  qui  sanctifica- 

KJ'ur,  ex  uno  Deo  Patre  sumus,  quia  ab  illo  oninin 

^>riginem  acceperunt :  unus   est  enim  Dciis,  a  quo 

«.^mnia.  Sed  aliter  ille,  aliter  nos.  Ille  quasi  proprius 

^ilius  potest  sanctificare ;  nos  Tcro  quasi  adoptlvi  ab 

illo    sanciificamur  :  aitamen  unum  habemus  Patrcro 

iii  crtBlis.  lllc  proprium,  nos  adoptivum.  Propter  quam 

^^•^Mom.  Subaudi,  quia  et  ipse,  et  nos  ex  uno  Deo 

^ACre  sumus,  licet  discrele.  Non  con(unditur  (ratres 

^octMre  eot.  Qui  sunt  filii  adopiivi.  Dicens  :  Nuntiabo 

>*ov»«en  Itftim  fratribut  meit,  Non  erubescit  fratres  eos 

▼OG^re,  o&tendens  iion  csse  eamdcm  fralcrnitaiero 

nasirx  bumauitatis  :  ted  in  misericordia  ejus  multa. 


^^  JbQmilitate  maximn,  qui  nos  fratres   clcgii.  lloc  ^  tcnebat :  arroa,  quaefuerunl  illi  qiiondaro  fortin  ad 


<1tioqoe  propheiico  affirroat  testiinonio,  nc  quasi  iio- 

^^*ii  puiaretur,  et  non  inulium  anie  pr^dictum  :  ait 

^*^  na  :  Nunliabo  nomentuum  fiatrihus  rocis:  id  csi, 

^cram  passionem  ct  gloriosani  resurrcctioncm;pro- 

'*^^t.iii  Mgloriam  divinilatispaternae,et  noincn  eliam 

^2us  ,  qao  pater  dicelKitur,  vulg.iturum.   Nuntiabo, 

'^ai:  i(i  est,  narrari  faciam  a  pr;edicaiorihus  nici», 

^^  ciiihi   credaiis;   nam  rCdUrgens  a  rooriuis  dicit 

'■■  ^lieribus  :  Ite  et  nuntiate  fratribus  rocis.  Et  ad  Ma- 

'^<ii :  Vade  ad  fratres  meos.  Fratrcs  autcm  dicui- 

''''*   et  qui  diligunt,  el  qui  diligunlur.  Adjccil  vero  : 

^  *•      mudio  KcclctuB  taudabo  te,    In  rocdio  Fcclcsiu», 

^^  estiu  ccBlu  fidcUum.  LauJavit  Doniinum  Patrem 


vcrsum  rounduni :  hnc  est  roors,  pcr  ram  Chrisius 
ilium  pcrcussil:^irui  Divid,  ni>stracto  g!ndio  Coliap, 
in  co  Ciipiil  illius  ampulavil,  in  quo  quond.ini  victor 
ille  solebal  ficri.  Quia  crgo  diuboius  per  mortem 
hominis  in  miindo  prinripalum  pransuropscrai,  |cr 
niorlcm  Christi  tcmporalcm  vincchatur.  Quaproptcr 
patiicipavit  (.hristus  carni  cl  sanguini,  ut  inori  po- 
luissct  ad  ten:pus ;  sic«|<'e  dum  roortuus  est,  qui 
pcccntum  non  fccerai,  desiruxil  diaboltim  et  mor- 
lini ;  qiiia  seropcr  rooriuus  cst  peccaio,  dum  non 
pccca\ii ,  destruclo  aulcm  diaboli  iinpcrio,  nberavil 
clectos  siios  qui  liroorc  moilis  pcr  lotnni  vllam 
suam,  qun  vivvbmi  in  hoc  mundo,  ohnovii,  ij    e^i 


703 


PRIMASII  ADRUMETANl  EPISC. 


'm 


dibiii  etobslricii  cranl  sorviluli  iiiorlisel  diaboli.  h\  A  feclt»  qiioniam  aperuit  nobis  januam  palris  coeleslis» 


boc  cnini  limebaitt  morlem,  qiiia  scrvi  erant  mortis, 
dum  onincs  ini^rli  suhi'\cth2ini,N usquamenvnangelos 
npprehendHjtedsfmen  Abraha;  appreliendit.  Quodsiipe- 
rius  dixoial,  piioro.^  coniiuunicasse  carni  elsanguinl, 
ei  quod  Chris  us  participavcril  ei,  exscquituramplius 
hiinc  sciiSiin),  volens  osiendi  rc  unde  par:i'  i[wtrel  eis, 
cl  dicil  :  Niisqiiam,  id  csi  nu'lo  loco,  n  'quc  in  coe- 
lo,  ncque  i:i  lcrra  angclicain  creatiiram  ass'impsil ; 
£od  corpns  bumanum  de  scminc  Abrahse  as<u  i  psit. 
Quibus  vcrbis  fiivet  illis  blanilicnclo  :  quos  cnim  ilio- 
lum  assumpsit?  Quia  er^o  homo  retinendus  crat 
inorle  Filii  D<:i,  idcirco  angelicam  naturam  non  as- 
Fumpsit,  qua*.moricin  non  potest  pali ;  scd  buinanam, 
i.i  qua  nioii  poluissct, 


ubi  modo  coQsi^til  interpetlans  pro  iiobis  Deum  Pa- 
trem.  Jn  eo  enim  in  que  passui  etl  ipse^  et  tcntatus, 
potens  est  et  eis  qui  tcniantur  auxiliarL  In  eo ,  inquit, 
id  esi  bomine.  Quo  ipse  tentatus  esl.  &ed  non  Eupe- 
raius  et  passus  a  ministris  illius  :  poiens  est  ▼inctos 
liberare,  tcotatosifue  adjuvare  ne  viiicantur,  quia 
tenlationes  non  soluni  sicut  Deus  cognovit ,  sed 
etiam  sicutbomoeiporimentoprobavit.  Ac  proplerea 
non  soliim  per  boc  quod  Deus  est,  potest  nobis  mise- 
reri,  scd  insuper  per  boc  quod  boino  est,  guoniani 
cjusdem  pote^lalis  est  bomo  assuroptus  a  Verbo,  cq- 
jus  eral  el  idem  Verbo. 

Cap.  111.  Unde,   fratres  sancli;  vocationii  ccelcstis 
participe$,  considerate  Apostotum  el  Pontificem  confei' 


digniias,  ut  in  una  pcrsona  eorura  natur»  F.lius  Dei  ^  sionis  nostrce  Jesum,  (jui  fiddisestei  quifecii  itlum  , 

sicut  ei  Moyses  inomni  domo  HUus.  FrdiVres  eos^oc^ii 
tam  carne  quam  spiritu,  qui  ex  eodem  grnere  erant 
eamdemi|ue  fidem  babebant :  sanctos,  qui  sanctificat, 
fucr.mt  Ode  passionis  Christi  et  aqua  bapiif matis, 
quia  parihcipes  erant  coelesiis  vocationis»  boc  est  pa- 
triae  coelestis,  ad  quam  omnes  Yocavit,  dicena  :  Ve* 
niie  ad  me,  omncs  qui  laboratis  et  onerati  esiis,  et 
ego  reficiam  vos.  Considerate,  inquit,  Apostolum  ct 
Ponlificem  fidei  nostrx  Jesum.  Apostolus  Grjece, 
Laiine  dicitur  missus;  et  Dominus  Jesus  aposlolos 
Tuit,  quia  gratis  a  Doo  Patre  missus  est,  sicut  ipse  te- 
staiur,  diccos  :  Non  suni  missus  nisi  ad  oves  perditas 
domus  Israel.  Et :  Sicut  misit  me  Pater,  et  ego  mtlo 
Yos.  Unde  cgrcgius  prscdicator  alio  loco  dicit :  llisit 


conjungenrctur;  quam  digaitalem  ei  bonorem  buma- 
nx  naiurui  divlna  graiia  conlribuit,  ui  Deus  et  b  >niio 
una  cssct  persona.  Lt  qiiare  dixit  :  Apfrehendit, 
quod  poriinet  ad  fugienleni?  Quia  nos  quasi  reccdon- 
les  a  se,  ei  longe  fupicnles  insecutus  apprcheitdit. 
Unde  dibuit  per  cmnia  assimilari  fralrijius.  Pro  bac 
(iuquii)  raiione  qua  non  assump^i  angelicam  naiu- 
ram,  sed  humanam  de  semine  Abrahx,  debuit  per 
onmia  fralribus  assiniilari.  Quid  esr,  Pcr  omnia?  id 
est,  educalus  Crevit,  esuriit,  passus  est,  ac  moriuus: 
peromoia  ista  simii.s  est  fral.ibus,  quia  conditione 
fiubjccii  suut.  Sed  foriasse  quxrit  aliquis  :  Quare 
boino  sil  rcparatus  potius  quam  angelus  lapsus.  Cui 
rcspondendum  est,  hominem  non  tanlum  deliquisse» 


qiiam  diabo!uin  :  iile  cnim,  diabolo  suadente,  pecca-  p  Deus  Filium  suum  facium  ex  muliere.  Pontifex  auiein 


Y  t ;  di:iho!us  vero,  nullo  suadent<*,  sed  superbiendo, 
corruit.  Ilomo  quoque,  quia  corpus  habebat,  maitdu- 
care  i.idigi-bal ;  diabolus  vero,  qiiia  spiritus  est,  tolus 
inexcusahilis  cst.  Fuil  ct  tertia  causa  :  vidvjlicct , 
boino  necdurn  vencrat  ad  locu  ii  ,  ubi  xtern  ili  er 
cuni  Deo  n  gnainrus  crat,  sed  in  paradiso  tcrreno 
inornbalur,  de  quo  iransferendus  eraliuccelum,  com- 
pl(  t »  numero  cle  torum ;  diabolus  autem  in  coelo 
jam  cral  colIocatu>.  Ut  misericvrs  feret,  et  fidelis  poK' 
ti'ex  ad  Deum,  cl  ut  propiiiuret  delicta  popnli.  Mise- 
ric  Ms  diciiur  a  niiscro  cordc,  videlicct  qui  misericor- 
(liani  sustinel,  ctcognoscit  per  cxperiutentum  inisc- 
rcri.  Iiaqu'^  no.i  fuit  alia  ciusa,  illum  peromnia  fr;»- 
l:ibii8  assiiiiilari,  nisi   ut  miscricordiam  nob-s  prx< 


confessionis  nostrx  est,  quia  .confessionem  M6\  no- 
strae  prxtendit  anie  Deu  n  Pafrem,  Qui  fidelis  est  ei- 
dem  Deo  rairi,  qui  fecit  illum;  juxta  quod  alibi  di- 
citur :  Qui  factus  est  ei  ex  semiiiC  David  secundum 
c.iruem.  Non  lautum  au  em  de  bumaniiatis  essentia 
dicium,  Iii  qua  ipse  fidelis  fuir,  Deo  Patri  obediens 
usqucadmorlcm.  Nonnefideliser^tDeo  Palriyquando 
omnia  quae  agebat,'  non  sujc  gloriae  repulabai,  sed 
Patri$?d:cens  :  P.it^ir  iu  me  manens,  ipse  facitopera. 
Sicutet  Moyscs,  inquit,  fidelis  erat,  vel  fuit,  in  outni 
domo  cjus.  Domum  Dei  bic,  populum  Dei  deberous 
iiittiliigeie  plcbcm  sc.licet  Israelilicam,  cui  Hofses 
prxposilus  est  a  Deo,  de  qua  domo  dicit  Isaiai  :  Vi* 
nea  Sabaotli,  domus  es.  Israel.  ¥A  iterum  hortando : 


siaiei  nos  redintcndo,  ot  fieret  fidclis,  verusq^e,  ct  D  Domus  Jacob,  veitile  ambulemus  in  lumine  Doroin'. 


polcns.ponlifex,  Deum  Paircm  inierpellando  pro  n  > 
bis,  nostrisqne  propiii  irct  peccalis.  IIxc  auiem  hu- 
jus  miscrandjcdispensaiioiiii  cau  a  fuit :  vidit  quippe 
buinanum  genus  morti  intenium,  peccatorum  vincu- 
lis  llgatum,  et  miscrlus  csl  ejus,  sfcut  fidelis  ponti- 
fcx,  reconcilians  nos  Dco  Pa;ri,  ct  rcconciliando 
p^.rgans.  Ministerium  ctin  m  sacerilolis  al(|ue  ponti- 
ficis  esi,  fidcletu  esse,  ut  pcssil  cos  quorum  sacerdos 
cst  libcrare  a  peccatis.  Poniifex  dicilur,  eo  quod 
pontcm,  id  esi  viam  prxbeat  suis  sr.quentbns  suo 
bono  cxemplo.  Ita  et  Dominus  pontem  fecit  nobis, 
id  est  vit;?  viam  ostcndil,  dum  diceret  :  Disciic  a  ino 
quia  mi.is  su«n  elhumili^  cordo.  ronlcin  eiiaih  nobis 


In  qua  domo  Moyses  fidelis  fuit,  id  cst  devolus  et 
bonu:  voluntatis,  defercns  ea  qux  Dei  erant,  sibique 
non  nsurpaws  gloriam  Dei.  Amptieris  enim  glorue 
iste  pras  Alotjse  dignus  habitus  est  :  qnanlo  anipliorem 
honorem  hahet  Dominus,  qui  fabricuvit  itiam,  liec  in 
ioco  aiitem  er.t  hypallage  in  sensu,  aul  satis  neoessa- 
li.i  siibauditio,  supponetur  hocmodo  :  Tanto  niajoris 
^loriijc  Chribtui  prac  Moyse  dig»ius  inYentus  «st, 
quaulo  majorem  habet  honorem  ;  subaodi,  Dominus 
domus,  qui  fabricavit  eamdem  domum.  Sive :  Tanlo 
majoiis  glorix  Christos  prx  Moyse  digiius  inveDlus 
est,  quanto  majorem  bonorem  habel  fabrlcftiur  a 
domo,  q«am  ip^e  fabricavit.  Rcdditque  cnusaro  quare 


705 


IN  t:j'ISTOLAM   \n  IILBR.EjS  COMMKNTAniA. 


706 


majoris  glorix  sit  Dominus,  quam  domus  ab  co  fa-  A  <piomoiio  eos  clausos  in  mcdio  tanra  cYorcilus  mul- 


bricata.  Omnii  nam^ue  donxus  (abricatur  ab  aliquo : 
qui  autem  omnia  creavit,  Deus  est,  11  ic  facloreni  a  fa- 
ctura  di8cern't,  utriasqnedomus  auct^em  Deum  essc 
intelligi  volens,  et  popiili  vidcrcet.  Et  Moyses  qui- 
dem  pdelis  erat.  Uoc  est,  devolus  ei  bonx  Toluntatis. 
/n  tota  domo  ejus  ,  tanquam  famulus,  in  testimonium 
eorum,  Subaudi  verborum.  Qucb  dicenda  erant.  CAri- 
stus  autem  tanquam  fiiius,  in  domo  sua.  Ilabilat,  ordi- 
nans  et  disponens  iilam.  Quanta  difTerentia  est  inter 
famolum,  quem  paierfamilias  praeponit  domui  sase, 
et  Alium  quem  relinquit  hxri  dero,  lantn  dilTerenCa 
et  distanlia  inter  Moyscn  et  Cbristuro.  Moyses  autero 
Gdelis  et  devotus  famulus  fuit  in  domo  Dei  omnipo- 


titudine  iEgypliorum  cripucrit,  de  pericuiis  ctiaui 
fluviorum,  fontes  dc  peira  sinc  dcfcc  tu  donaveril ; 
mnnna  tribuerit,  aMaqtic  innunicrabilia  bciicflcia  cis 
con  ulerit ,  nccrluin  crcdiilcrunt ,  despcranlcs  d<5 
ejus  poienlia,  nec  \n  rum  :iliquid  leiuorati  suiii;  scd 
timore  desperabili  pertorrlli  murniuran.iodixcninl  : 
Ulioam  non  introducat  nos  Doinimis  iii  tcrram  iU 
lam  !  revcrlamur  in  iE^^yplum.  Deus  igitiir  iiatus, 
quod  sic  cito  obliti  fuernn!  operum  ac  miraluliiini 
ejiis,  juravit  quoil  nm  essct  iiilratura  gemratio  illa 
in  requiem  ct  patriam  (dini  pat'ibus  promissam,  sic- 
que  iila  sexccnta  mill  a  quse  egrcssa  snnt  dc  ifigy- 
pto  perienint,  prxler  tant^immodo  Calepb,  videlicct 


lcmis,  hoc  est  in  plebe  Israelilica,  in  lestimonium  B  ^^*"*?  Jephonae,  ct  Josue  filium  Nun,  qui  ^ediiionem 

popnli  compescere  nisi  sunt,  rreduli  proinissioni 
Domini.  Nutandum  aiiicm,  tres  requit^s  ab  Aposto!o 
in  bac  epislola  commemorari,  unam  sabbati,  <]uo 
requievii  Deiis  ab  opcribus  suis,  Femndam  Palxsli- 
nam,  in  quam  ingressi  Israclila,  requieturi  eranl  a 
miseria  et  la!  oribus  miillis;  terliam  quoque,  qii;e 
era  est  requies.n  gnum  videlicel  roelorum,  ad  quam 
qiios  |.crveiiire  cont'g*Tit.  f<Ianlssime  requiesrent  a 
laboribus  ct  aBrnmnis  bojus  snnculi,  de  qua  hic  Apo* 
stolusprophetandospiriialiterloquitor,  dicens :  Qia- 
propter,  snbaudi,  quia  domus  Dei  sumus,  si  fldem 
reciaro  et  gloriam  Spci  firmam  retinoerimus,  noliie 
obdurare  corda  vestra,  ne  similia  paliamini  qualia 


eorum  verbonim  quas  per  illuro  dicenda  erant  ad  po- 

puluro,  qnonlam  tesiis  erat  verboruro  Dei  ad  popu- 

Inm,  iterumque  populi  ad  Deuro.  Christus  vero  Miere 

ordlnat  domuro  suam,  tanquaro  (ilius  hxredilatem 

l>aieinam,  de  qna  roodo  subjungit  Apostolus,   di- 

cens  :  Quce  domussumus  nof,  si  fiduclam  et  gloriani 

^pei  ttsque  ad  finem  firmam  retineamus.  Ilorlatur  ile- 

Tuin  Aposl«los  Hebrxos  fortitor  stare  in  flde  ct  por- 

severare  in  bono  opere,  jnngens  se  more  sollto  illis. 

Domus,  inqoil,  Dei  snmus,  si  flduciam,  id  est  fidem 

rectaro,  et  g'oriam  spei  nostrse  firroam  reiinuerimus 

■isqiie  ad  fineni  morlis  nostrae,  vcl  usque  ad  dieni 

jiidicil.  Gh>ria  spel  nostrae  est,  qua  gloriarour  nos  in 


«pe  jam  esse  filios  Dei,  et  qnomodo  tenemus  in  spe,  r  progenitores  vcstri  pnssi  sunt.  privati  reqoie  pr  i 


«redimus  nos  possessuros  esse  in  re.  Bona  enim  ou» 

Miobis  proroissa  simt,  in  hac  poenali  vita  babere  ne- 

^iraqoam  possumus,  qnamobrcm  habentes  fidero  re- 

^Uro,  spero  certaro  spectcmus  paticnler  pranmia  no* 

K^ls  a  Domino  promissa.  Seqiiilnr  :  Quapropter  sirut 

^icit  Spiritus  sanctus:  ttodie  si  vocem  ejus  audicritis, 

^m^lite  obdurare  ccrda  vostra  :  ei  ccljra,   nsqiie  :   Si 

^r^troibunt  in  requiem  meam.  Dc  spe  pnulo  superius 

locatiis  fuerat  bcatus  Aposlolus,  quo  i  oporteat  sperare 

^n  quae  futura  sunt,  ct  deinde  testimonium  proplicli- 

«•om  siib  comparationc,  quomodo  illi  perierunl  qui 

€f^speravenint  de  potentia  omnipolentis  Dei,  ct  qiiTd 

profneniefnnt  pauci  qui  sub  spc  ceria  promlssi^  Dei 

credidernnt  :  quia  ergo  obscure  loculns  est  Aposio- 

■*»»»    necesse  est  replicari  hisloriam  Veleris  Trsia- 

"*ertii,  iit  manifestior  fial  oraiio.   Fduclus   popiilu>i 

lsr:ieliiicus  de  ifgypliaca  serviMiic  in  signis  et  mira- 

■•*nbij8  Domini,  curo  rauhaiu  viam  desertam  peram- 

"^» -nssent,  pastla  Oomino  manna,  aqua  de  pelra  po- 

cjusqiie  protectione  tutati,  consilium  inierunt 


ir<ti 


<>iTtnes  mUtere  dc  singulis  tribubus  priiicipcs  cxplo- 

■'^«on^s,  qui  dcbcrcnt  spe^ulari  aiiiiii!  consideiarc 
^'  **ain  sibi  a  Domino  conccssam.  Qui  pcr  {;cnics 
^■siraveruirt  lcrram,  rcvcrsiquc  suni  post  spaiiuin 

RunUraginta  dicrum  ad  multitudinem,  rennniianlcs 
*^''*'ani  fcriilissimam,  magnorumi;uc  fructuum  pro- 
-»*e;iiricero,  sed  habere  urbes  incxpiignabiles,  viros- 

?'■«  roriissimos  csse  in  c.i,  ulpote  de  slirpe  Enac, 
^  *ist  giganium.  Israelit»  vero  ingrati  ci  insensali, 

^^^s  oportebat  tanloruro  Dei  bcneficiorum  rcminisci. 


itiissa.  Qortat  r  Apostolus  flebrseos  his  verbis,  ut 
non  essent  infideles  et  increduli,  et  perderent  re- 
quiero  xternam  sibi  a  Domino  promissam,  sicnt  per- 
diderunt  patres  eorum  rcqiiie-n  temp:>ralcm.  /Vo/;/e, 
inquit,  obdurare  corda  vcs'ra,  sicut  obduraveruiit  pi- 
Ires  vcslri.  In  exaarba^ione.  IJ  cst^  amaricati'«nf', 
qnan<!o  inj  ad  aLiariludincm  provcciveruiit.  Secun» 
dum  diem  liWationis  eortim  in  desoto^  ubi  tcn^avcruut 
me  patrcs  vcstri.  Muliis  nif^dis  ,  iliccciles  :  Nunqiiid 
poicril  Dc!i8  parar?  mensain  in  deserto?  Et  :  Nuu- 
qui'l  poicrit  nos  in  rudncorc  in  irrram  patribns  pro- 
missam?  Qnod  aiitcm  dirit  :  llodie,  iion  loquilur 
Psnlmista  ad  illos  qui  niortui  sont  in  dcscrto  murmu- 
rnndo  contra  Deum,eti[:crc(luli  existcndo,  sed  potius 
ad  illos  qni  domii;icsB  pr.rdicationis  teinpore  fu<  runf, 
aposiolorumriue,  et  us  luend  fiiicm  s.TCiiIifuiuri  suni, 
llodie,  inquil,  id  esi  in  dic  Novi  Tcsiamcnti,  vel  omni 
lcmpnre,  quand  ii  diciiur  liodic,  noliic  obdurarc  corda 
vestra ;  hodic  namquc  pro  s  inpiicrno  poiiitur,  doncc 
mundus  ei  vita  pra»scns  manot.  Seqnitur  :  Probave- 
rhnt  et  viderunt  opcra  mca,  Quadraginta  annis.  Qiio«l 
dicil:  Prolravcruntopera  ei  mirabilia  mcn,  non  e  I  iia 
inieiligendiim,  utdicalur:  probaverunl,  id  est  clcgc- 
runt  causa  gratiarum  aciionum,  '-(■d  poliusproliatio  \)xc 
ad  curiosilaicm  est  ref  rdnda  et  lcntationem.  Probave- 
runi,  inquit,  opcramea:  boc  csi,  curiosilatiscausa  ex« 
qui  icrunt  tentantcs,  utrumnam  oinnipotcns  csscm, 
Scd  quid  faclum  est?  Yideru»t  illa  pcr  qua<lraginta 
onn'»s,  ef  permanscrunl  ingrati.  Potcst  qiiod  dicit,^ 
Qundrag'nlaannis,  laJ-cqiieniiaconji:ngi.  G«admgc? 


7^^  rhLMASll  ADRlMLTANk  EIISC.  T0« 

narius  aulcm  numeras  mysiicus  in  divina  Scriplara  Amei  carne,  fraires  ciiaai  fiile,  vi(Ieic,:il  c  l  cavete« 
liabeiur.  Quadraginta  diebus  Doniinus  in  dcserto  je 
lunavit,  ut  triunipbaret  de  illo  per  quem  ili  quadra 
ginl   aunis  murmuravcrunl  in  deser.o  conira  Deum 


consumuiatique  tot.  A  gioria  victorine  in  passione  et 
rcsurrectione  quadraginia  dicbus  fuil  cum  discipulis, 
aniequam  coBlorum  allitudinem  ponelrftret.  Primis 
ergo  quaiiraginla  diebus  tentatioucm  liujus  peregri- 
uationis  ostetidit,  posterioribus  quadraginta  diebus 
consulationcm,  qua  consolandi  sunt  in  pairia  :  corpus 
eniin  ejus,  id  est  Ccclesia,  necesse  est  ut  tentaiionei 
patialur  in  prxst  nti  ^aeculo  ,  ut  posimodum  perve- 
itiie  possit  ad  gauJia  patriae  codledtis  :  tameo  et  in 
pix&enti  non  dcest  ille  consolator,  qui  dixit :  Ecce 
ego  vubi^cum  sum  onmibus  diebus  usquc  ad  consum- 


summaque  diiigenlia  aitendite,  ne  forte  sti  in  aliquo 
vesirum  voluntas  nou  boiia,  et  cor  malani  incredu- 
litatis  discedendi  a  Deo  vivo,  sicut  fuit  iu  iliis,  qui 
eiraveruni  in  deserip  aJorando  idola,  ei  pereails 
sicul  illi  perieniut.  Sed  exhqrtamini  vomelipm 
per  singulos  dies  ^  donec  hodie  cognonunalur  ui  non 
obduretur  quii  ex  vobit  fallacia  peecati,  Quia  iilis 
iudxh  scribebat,  qui  jaro  crediderant,  et  interquos 
tales  erant,  qui  alios  in  Gde,  spe,  bonisqae  operibus 
exbortari  poterant,  ideo  Uliter  loquitur  :  £xboria- 
mini,  inquieut,  vos  invicem,  et  corrigiie  vosmet- 
ipsos  pcr  singulos  dies,  donec  bodie  cognominatur, 
id  estomni  fempore  prxsentis  vitae,  iu  quoest  ^pa- 
lium  poenitendi :  si  quisquam  pecciverit,  non  de- 


niatiuncm  stcuii.  Se«iuitur  :  Propter  quod.  Subaudi,  B  speretde  venia  quandiu  vivil;  necobduretur  aliqus 


qitia  tentaveiuiil  ine,  causaque  curiosilatis  quadra- 
ginta  annis  op  ra  mea  probaverunt.  Offensui  fui  ge- 
uerationi  huic.  Ptus  est  dici  oiTensum,  sive  infeosum, 
quani  iratum  :  quoniam  qui  irascitur,  facile  potcst 
ab  ira  revocari :  qui  vero  inrcnsus,  sive  oiTensus,  aut 
vix,  aui  nullo  roodo  potest  placari.  iia  omnipotens 
Deus  o(feu.<>us,  td  est  valde  et  iniplacabilitcr  iratus 
fuit  illis  sexccntis  mi(libu<,  qui  perierunt  in  deserto. 
tt  dUi.  Ad  Moyst  n,  ei  Aaron,  vcl  etiam  aJ  Josuc. 
Semper  hi  errani  corde,  Hullis  modis  castigavil  eos 
omnipoteus  Deus;  sed  iliisempercordc  erraverunt,  a 
\ia  veritaiis  et  rectitudinis  dcviantes;  quicunqi*e 
enim  vo!untati  Dei  non  obsecundat,  errat  a  recillu- 


veitram  faliacia  peccati,  id  est  desperatione,  ded- 
pienie  peccato  infldelitaiis,  quasi  per  poenitentiaai 
non  possit  promereri  indulgeutiam.  liie  enim 
qui  salutero  perfecte  non  credit ,  solet  pleram« 
que  in  desperatitmem  riiere  ;  redditque  caasaai, 
quare  bemo  debeat  desperare  de  venia  dicens  :  Par- 
(icipe$  enim  Chrisu  e/fectl  iumus,  Quid  8t,Participei 
Chiisti  eflecti  sumus  ?  Christo  participamur  et  jungi- 
iniir,  utpoie  unum  ct  iu  illo  cxislenleg  :  stquideiD 
huc  participamur  illi,  quia  ipse  caput  iiostrum ,  et 
nos  menibra  il'i.;s  ,  cohsredes  ct  concorporales  illi 
secunduffl  spirilalem  bomiuem,  qui  ireatus  estin 
ipso.  f n  eo  etiam  participamur ,  quia  corpus  et  san- 


dine  ju^titix.  Ipsi  vero  non  cognuverunt  viat  meas.  p  guinem  ejus  sumimuS  ad  rcdempiioncffl  nostrani, 


Noo  cognovcrunt  dicit,  lioc  est  non  approliaverunt 
ine,  nec  elcger  nt  aclioncs  meas  ct  pr  ici^pta  nien. 
Vel,  Non  cognoverunt,  quia  nuluerunt  adhuc  C0o'iio- 
§cere,  ut  el  tenerent  et  observarent  iila.  Quibut  ju- 
ravi  in  ira  mea,  $i  introibunt  in  requiem  meam.  Si  ali- 
quando  ponilar  pro  anirmatione,  aiiquando  pro  du- 
bitaiione,  aliquando  pro  abnegatione,  ui  in  praeseitii 
locopro  non,  elin  psalmodicentepropheta:  Si  reJdidi 
leiribuentibus  mihi  mala  :  id  cst,  non  reddidi.  Ordo 
verborum  est  :  Non  inlroibunl  in  rciiuiem  meam, 
sicut  juravi  in  ira  mca.  Ira  cniin  Dei  vindicia  illius 
est :  loqui  enim  Dei  magnum  e^t :  jurare  vcro  niniis 
metuendum,  cum  enim  oinnis  sermo  illius  pro  jura- 
mento  accipi  debeal,  quoniam  verus  est,  dici.ur  ali- 


quapropler  non  esf  despcrandum.  Si  tamen  iniiim 
iubstantia  ejus  usque  ad  finem  fi^mum  retineaMus, 
dum  dicitur  :  hodie  si  locem  ejus  audicritit,  nolite  ob- 
durare  corda  vestra.  Contra  Deum  per  infidelitatero. 
QueniQfimodum  in  iila  cxacerbatione.  Suhaudi ,  t;[)du- 
laverunt  palres  vestri  corda  sua.  Initium  sabstautios 
dicil  fiJem  Chri^ti ,  pcr  quaro  subsisilmus  et  reuati 
sumus,  quia  ipsecst  fundamentum  oninium  virlutum. 
El  bene  substaniiam  eam  vocat,  quia  sicat  corpus 
anima  subsisiit  et  vivificatur,  ita  aitjnia  fide  sobstsiU 
ii?  Deo,  ct  vivit  hac  fide,  sine  qua  nihil  est,  unJe  di- 
ciiur  per  prophetam  :  Justus  autem  meus  ex  fide 
vivii.  El  iJem  egregius  pra:dicator  :  Sine  fide  im- 
possibile  cst  placere  Deo.  Substantia  autcm  Cbri^il 


quandojurare  ^d  exaggerandani  vim  rei,  etutteiro-  Dappellalur  fides,  vel  quia  ab  illo  datur,  vel  certe. 


rein  incutiat  auditoribus.  Sic  dicitur  et  irasci  more 
humano,  cum  semper  ipse  idem  maneat,  quatenus 
dum  aud.inus  illuni  iratum,  metuamus  peccare.  Quod 
aulem  dixil :  Non  intrabunt  in  requieui  meam,  hic 
sicut  supra  dicium  est,  geminam  regulam  debemus 
intelligere,  unain  scilicet  tcrrenac  promissionis  pro- 
missain  Abraliae,  qiiam  illi  perdiderunt  propter  infi- 
delitatem  suam,  alteram  vero  vitam  a*ternam,  de 
qua  Aposiolus  spiritaliter  loquitur,  in  quam  non  in- 
irabunt  Judsi  in  infiJelitatc  maiicntes.  Videte,  fra- 
ircSf  ne  forte  sit  in  aliquo  vcsirum  cor  malum  incredu- 
iilaiit  discedendia  Deo  vivo,  Hortatur  itcrum  eos  Apo- 
8toIu8  blandiendo,  vocans  eos  fratres,  et  dans  coiibi- 
iiuui,  quomodo  intrarc  possini  in  rcquiem.  Fratres 


quia  ipse  pcr  eam  habitat  in  cordibus  fideliiim,  juxu 
quod  idem  apostolus  aliasdidlt,  optando  in  interio^e 
homine  habiiare  Christum  per  fldem  in  cordibus 
vestris.  Tunc  cigo  veraciter  Christi  participes  sumos 
si  fidein  ejus  usque  ad  finem  niortis  nostr»,  vel 
usque  ad  dtem  judicii  firmam  reiinuerimus,  oinni 
vi Jelicct  temftore ,  quandiu  dicitur  per  propheiam  : 
ilodie  si  vocem  cjus  audicriiis,  iiolite  obdimre  corJa 
veslra.  Quidam  enim  audientes  exacerbaveruni ;  ted  non 
omnes  qui  profecti  tunl  ab  jEgyplo  per  Moysen,  lllius 
Listoriae  tacite  meiui  nem  facit,  quando  leversis  ex- 
ploratoribus  dixcri}nt  murmuiando  :  Uiinam  nou 
introducat  nosDominus  in  terram  illam!  Josm^  aulcin 
ct  Cali-ph  glurlficaverunl  Deum,  dtccntes  aJ  oniiicm 


700  IN  EPISTOLAM  AD  llEim.EOS  COMMENTAHIA.  7!0 

mullitudinem  :  Potent  esl  Dominus  in  (ide.  Meoqne  A  et  lii,  iU  e&l  sevcenia  millia,  quibus  priorilus  annuii- 
nihil  eis  profuit  quod  siudierunt,  quoniam  in  caui  tiaiumesl,  non  intrave:unt  iu  eain,  sed  (adivera 
intrare  non  meruerunt.  eorum  prostrata  supt  in  deserlo.  //.  rum  termimi  diem 

Cap.  it «  .  .  •  • quemdant  hodie  in  David  ditendo  :  posl  laniu  n  lempo^ 

r/s,  sieut  supra  dictum  esl  :  hodie  $t  vocem  ejut  au» 


Post  liaec  verba  exhortationis  sobjungens  Aposto- 
las«  et  diceiis  :  Ingrediemur  enim  in  requiem  ejus^  qui 
eredidimus ,  ^Kemiu/iiiocfiim  diiit  :  Sieut  juravi  t/i  ira 
mea  si  introihunt  m  requiem  meam.  Isto  in  loco  ad 
eomplerionem  sensus  necesse  est  adjicere  aliquid.  In- 

^rediamur,  inquit,  in  requiem  palriae  coelestis  a  Deo 
nobis  promissam,  ne  forte  dicatur  nobis,  si  fuerimus 
iucrediili ,  quemadmoduro  illis  qui  oon  introierunt  : 

^i  inlroibunl,  id  est,  non  introibunt  in  requlem  meam. 

-^uibus  verbis  hortatur  omnes  intrare  in  reqniem 


dieritit ,  nolite  obdurare  corda  testra.  Ordo  ?e  boruui 
est,  pust  tintuui  (emporis,  quod  illi  murmuravernni, 
et  moriui  sani  iu  deserto,  leriniuai,  hoc  cst,  siatuit 
et  dcfinil  Sptritus  sancliis  iterum  queuidam  diem^ 
teinpus  videicet  Novi  Tesiamcnti  dicendo  per  David , 
llodie ,  eic.  Ubi  ApoAolus  ex  p«  rsona  piophet^e  lo- 
quilur :  Hodie  si  vocem  ejus  audierilis  :  quasi  dice« 
rei  aliis  verbis  :  0  Judxi,  coucives  mei,  norlite  putare 
quod  istud  quod  Dasid  dixit :  Kodiesi  vocem  ejus 
audieritis  ,  nolite  obdorare  corda  veslra ,  ad  illud 


J)oinini,  ne  forte  ob  rnfidelitatem  nobis  dicatur,  quod  B  pertineai,  quod  illi  murmuraverunt  in  deserto ,  ▼el 


lllis  dictum  est;  nam  sicut  certum  eit,  quod  incre 

^uli  non  iutroibunt «  sic  certum  fixumque  habetur 

•^uod  credentes  Introibunt.  Et  quidem  operibus  ab  in- 

^iluiione  mundi  perfectis.  Id  est,  ornatu  mundi  per- 

tfecto.  Dixit  enim  in  quodam  loco  de  die  uptin\a  sic  : 

^JSf  requietit  Deu$  die  septima  ab  omnibns  operibus  suis. 

Mn  Genesi  dixit  Deus  per  Moysen  istud.  His  verbis 

"^ult  Apostolus  ostendere  aliam  esse  requiem   ad 

^Tiuaro  Toca  i  sumus  quam  fuerat  illa  in  Palxstina,  ad 

^C^VAtn  Judxi  vocati  sunt.  Non  dicit  nos  intraiuros  in 

^  llam  quae  fuit  in  PaLTSiin.i ,  sed  ostendit  illos  non 

^  tftnsse  propter  duriiiam  cordis  soi,  nec  in  Palaesti- 

^wm,  iiec  in  requiem  coelesiem  ,  dicit  ergo  de  prima 

^^uie  sic  :  Requievit  Dominus  die  septima  ab  om 


quod  causa  salutis  illorum  dixerit ,  qui  jam  morltti 
erant,  quoniam  ad  aliud  tempus  perlinet,  videlicetad 
tempus  novi  Testamenti,  a  die  enim  murmiira  ionis 
eorum  in  deserto  mulium  tempus  est  usque  ad  Da- 
vid  et  usque  ad  nos ,  quibus  David  ista  loquebatur, 
simulque  considerandum  diem  pro  tempore  domi- 
nici  adventus,  novique  Teslamenti  accipiendum.  El 
quod  dixit  :  In  DaviJ,  Ule  e^t,  quasi  per  David,  mo« 
Uns  prjpposilionein  more  soliio.  Potest  et  ita  intel- 
ligi,  quod  dixit  :  Termiiiat  quamdam  dieni ,  boc  cstt 
lerminum  et  finem  ponit  Spiriius  sanctus  pra^teriti 
temporis,  quod  tuit  a  die  murmuralionis  eorum,  et 
datinitium  alleri  lempori,  diceudo  per  David,  Hod  e, 
sequitur  :  Nam  si  eis  Jesus.  Filiiis  Nave,  ductor  po- 


iftus  opeiibos  suis.  Requicvlt  quidem  a  condiiione  C  P^*^  Israelitici.  Prcestitisset  requiem.  Subaudi  veram. 


nofarum  creaturamm ,  sed  non  icquievit  a  guberua- 

t.ione  eorum  quas  fecerat,  et  ut  quotidie  ex  ipsis  etiam 

nuDC  producat,  unde  Yeritas  in   Eyangelio  Judxis 

«iicii :  Pater  meas  usque  modo  operatur,  et  ego  ope- 

■*or  ,  non  eniro  plus  fuit  Deum  mundum  ex  niliilo 

creare,  qnam  facium  gubernare.  Praeraissa  ergo  prima 

reqiiie  septimae  diei,  in  qua  rcquievit  Deus,  subjunxil 

•eciiiidam ,  quae  promissa  est  populo  Dci/iicens  :  De 

iU;i  quidem  quodam  loco  iu  dixit  Deus  per  Moyscn. 

^*  in  isto.  Subaudiiur  loco.  Itursum  dicit :  Si  iniroi- 

^^»U  in  requiem  meam.  Si  vero  conjuTictio ,  sicut  jain 

•«Pra  dictum  est,  pro«ffirmaii«'ne,  pro  dubilatione 

▼el  pro  abnegaiioue  accipi  potest ,  superius  nanique 


Nunquam  de  alia  loquerelur.  David.  Post  hac  die.  Id 
est  deinceps,  postquam  illam  adepti  suiit.  Hic  osieii* 
dit  tertiam  quamdam  requiem,  de  qiia  David  dixit, 
Hotie,  etc,  non  iilam  significans  ad  quam  Jesus 
fllius  Nave  popuium  iniroduxit ,  sed  aiiam  quamdam 
multoexcelientiorem,  ad  quam  non  typiciis  Jesus,  sed 
verus  introdiicit  quotidie  eos  qiii  sunt  ejus  :  si  enim 
Josus  filius  Nave  veram  praestitisset  requiem  populo 
cujusductor  exsiitit,  nequaquam  de  alia  requie  lo- 
queretur  David  postea.  Certom  est  ergo  qnasi  fuiu- 
rura  est  quosdam  accipere  rcquiem,  qiiae  per  illam 
signiflcata  est,  qnx  fiiit  in  Palaestina.  Itaque.  Sub- 
aiidi,  quia  Jcsus  filius  Nave  non  praestiiit  veram  re- 


pro  ncgatione  duobus  in  locis  posita  cst ,  uhi  ait  ju-  D  ^"^^"^  populo,  cui  praeerat.  Relinquitur.  Id  csl  reser- 


J^sse  Deum  propter  incredulitatem  illorum.  Si  intfoi 

■***ni  in  requiem  meam,  hoc  est,  non  intioibuiit,  hic 

^jTo  pro  afflrmatione  potest  accipi ,  sub  alio  sensu, 

**<iui  Joann.  Chrysosiom.  aliiqire  doctores  exponunt, 

^^^«i  diceret:Si  itjtroibuni  in  requicm  meam,  subin- 

lelligilur^  bene  habebunl,  et  hoc  de  requie,  qua  ruit 

*■*  i^aiaestina  accipe  :  tJnde  protinus  addit ;  Quoniam 

Oo  tuperest  quosdam  introire  in  eam ,  et  ii  quibus 

^^^bus  annuntiatum  est ,  non  introierunt ,  propter 

S^^finlitatem.  Quia  pauci  intraverunt  in  e..m  le- 

^'■'«ai ,  quae  fuit  in  Palisiiiia,  id  est ,  duo  tantum  , 

^^.'^Ph  et  Josue,  ex  omnibus  illis  qui  de  iilgypto 

^      •**'iinl ,  ideo  di^it :  Quuniam  superest ,  vel  reslat 

^^^am  introire  in  requiem  lerrae  rej^romissionis, 


vatur  in  futurum.  Sabbatismus  populo  Dei.  Credendi 
veraciier  reservatur  in  fulurum,  vita  scilicet  aterna, 
quae  praecellit  sabbaium  legis,  quoniam  iu  illo  re- 
quiesccbaiit  lantum  corpora ,  in  ista  autem  animae 
populi  Dei.  Uiido  et  scqiiitur  :  Qui  enim  ingressue  est 
in  requicm  ejus.  Dei  omnipotenlis ,  qui  esi  vit:i  xter- 
na.  Etiam'ipse  requievit  ab  operibus  suii.  Terrenis, 
omnibusqiie  laborlbus.  Sicut  cl  a  suis  Deus,  Requie- 
vit  die  seplima.  Requies  Dci  perfeciio  operum  illius 
intilligenda  est,  videlicet  dnm  sexia  die  finita  pri- 
mordiali  rerum  creaiione,  iu  septimo  cessavit  a  crea« 
tione  novarum  naturarum ,  per  illara  vero  requieni 
Dei,  qua  non  est  aMerua ,  studiose  provocat^  nos ,  ut 
ad  reqaiem  aetcrnx*  beatiiudlnis  il!am,quani  sabbnti«- 
mum  Dpptllat,  lotis  nisibus   anhelcmus.  0"i-q>ii 


ni 


rmMASIl  AuUUMETANI  EPISC. 


7li 


crgo  L>lU(l  Dei  sabkatum  intravcrii,  reqnicscit  perpc-  A  dere.  Scqutiur.  El  pcrttngens.  Idem  sermo  l>ei.  Vtifue 


tuo  ab  omni  labore  ct  opcre,  sicut  Deus  rcquiescit 
a  crcatione  novarum  rerum.  Feitinemus  ergo  ingredi 
in  illam  requiem  :  ut  ne  in*ipsum  quis  incidat  incredu» 
Ulalis  cxemplum,  Magua  quidem  rcs  et  salutaris  est 
fides,  Quoniam  sine  hac  non  cst  salvari  possibilc 
alicui ,  sicut  scriptuni  est :  Sine  Gde  impo.^sibile  pla- 
cerc  Deo.  Sed  ad  salutem  non  surficit  sola  iides, 
necessarium  ost  enira  operari  per  dilectionem  ftdei 
ei  conversari  digne  Deo,  quia  fldes  sine  operibus 
inoriua  est.  Considerans  proinde  Apostolus  fldelila- 
i«<in  perpeluas  vitx,  hortatur  dicens  :  Festinemus 
liderec:a,operatione  sancla  introire  in  illam  requiem 
patria:  ccbie^tis  nobis  promissaro,  ne  aliquis  vestruro 


ad  dimionem  animce  ac  spiritus^  compagum  quoque'  ac 
medullarum,  et  discretor  cogitationum  et  intentionum 
cordis,  Anima  vivimus ,  spiriiu  ratinnabiliter  inicUi- 
gimus,  vita  nobis  carnalis  cum  bestiis  conimunis  e»t, 
ratio  spiritalis  cum  angelis ,  et  sunt  qnaedam  pecca'a 
qu£  pertioent  spccialius  ad  cerpus,  ut  est  odium, 
ira,  dolus,  invidia,  caeteraque  hnjusmodi,  qut  siiie 
actu  corporis  non  coostant,  el  quia  corpus  anioia 
vifiHcatur,  non  incongnie  per  animam  poscumas 
intelligere  pecca'a  corporalia,  per  spiritum  ▼ero  pec- 
cala  spiri  alia,  qux  in  seereio  mentis  vcriantur.  Ite- 
rum  per  coinpa^ses  debemus  intclligere  cc^tationes, 
qus  S'bi  invicem  compaginautur,  dum  una  alteram 


incidai  in  idipsum  excmplum   incredulitatis  et  de-  B  subsequitur   per  inedullas  vcr  >,  subliles  inlentioafs. 


sperationis,  in  quod  illi  ceciderunt.  Festinemus,  in- 
quit,  quoniam  non  sufficit  sola  fldes  ,  sed  debet  adJi 
et  vila  fidei  condigna ,  sufficienter  enim  exemplo  pa- 
rcntum  nostrorum  docemur ,  ne  in  idipsum  inciden- 
tes,  in  qiiod  illi  cecideiuni,  talia  patiamur,  qualia  et 
illi  passi  sunt.  Vivus  est  enim  sermo  Dei  eiefficax^ 
et  penetrabilior  omni  gladio  ancipiti,  Apostolo  dicenio 
vi  hortanle,  festincmus  ingrcdi  in  requiem  pAirioi 
roele^tis  fide  et  operatione ,  ne  aliquis  nostrum  inri- 
dut  in  idipsum  infideiiiatis  exemplum,  in  qu«)d  illi 
ccciderunt,  et  non  veniant  nobisialia  qualia  iliis  ve« 
nerunt,  qui  proitrati  sunt  in  deserlo,poterant  illi  Ju- 
dxi  rcspondere  :  Nequaquani  nobis  talia  cvenicnt, 
quia  non  habemus  prophetas  et  judices ,  per  quoruni 
ura  nobis  loquatur  Dominos,  sicul  illi  riabucruni, 
ideoque  quidquid  egcrimus,  excusabiles  crimns.  Ad 
Ihc  Apostolus  volens  ostendcre  eumdcm  nos  h.^^here 
judiccm  quem  illi  habucrunt,  qui  illos  proptcr  incre- 
dulit.  t  m  damnavit,  diiit :  Non  est  ita,  vivns  cst 
enim  sermo  Dei  cl  erficav.  Sermo  Dei  Putris  et  vcr- 
buiii  Filius  est,qni  polcniialiler  interrccitillaseicenia 
niiilia  in  dcserto  ob  suam  iiifi<lclitalcm,  ct  qiiia  ei 
no-uciunt  crcdero.  llic  cst  scrmo  qui  nuiiquam  mo- 
ritur,  sed  semper  idem  manet,  jiixia  quod  Psalniista 
dicil :  Tu  autcm  idt'm  ipsc  es  ,  et  aniii  tui  non  di  fi- 
cie..i.  Ilic  est  sermo,  qui  de  seipso  dicit:  Si  quisser- 
moncm  meum  ser\averit,  mortcm  non  gustabil  in 
xiernum.  Si  enim  illi  sermonem  Dci  servassent  recic 
credendo  ,  ct  bene  vivendi> ,  viverent  temporali ,  et 
auema  vila,  tcrramque  repromissionis  inlraicnt.  Si- 
iniliter  etnos,  st  scrvavcrimus  sermonem  ejus,  vive- 
miis,  reqnicmque  coelestem  intrabimns.  Iste  scrmo 
Dei  ratiis»  qui  semper  vivit  cnm  Deo  Paire,  ct  per 
qnen)  omnia  Pater  Judicat,  effieax  cst,  hoc  cst,  ad 
operandnm  fjcilis,  quia  hiiic  dinicijllate  0|)eratitr; 
Ipseenim  dixil,  et  faeta  sunt,  et  omnia  quaecunquc 
voluit  fecit.  Penetrahiiior  quoque  esl  omni  gladio 
ancipiti,  hoc  csl,  cx  ulraquc  parte  acuto,  qula  gladius 
nia:eria!is  uiraquc  parle  aculus,  mcmbra  pote^t  di- 
videre  a  c»>rfiorc,  et  penelrare  sccrcia  carnis  adeo  ut 
.nnimnm  a  corporc  faciat  cxire,  ipsum  quoque  cor- 
pns  in  iiKTtem  redigal,  scd  tamcn  ipsnm  animom 
non  polca  dividcrc  minutatim,  ncque  sccreta  cjos 
penctrare;  unde  Dominus  dicit  :  Nolite  timere  eos 
qui  occiduot  corpas,  quia  animam  non  possunt  occi- 


Et  hoc  est  quod  suhjungit;  Discrelor  cogiulionum  ei 
inientionum  cordis.  Sermo  crgo  Dei  Patris  in  tantirm 
cst  effioax  et  penctrabilior  omni  gladio  ancipiti,  ot 
discernal  intcr  opera  carnis  et  opera  spiritus,  inter 

■  carnalia  peccata  et  spiritalia,  et  inter  cogiiationes 
bonas  malasve,  ei  inteniiones  bonas  et  malas ;  potest 
cnim  cogitatio  ulcunquebona  esse,  ct  in  entio  mala : 
verbi  gratia,  ut  sub  comparatione  loquamur  :  E*t 
qiixdam  vidna  cu]us  possessio  hxteditaria  a  fortiore 
invadiiur;  accedens  autem  ad  judicem  legisque  doc- 
lorcm,  deprecatur  quatenus  suscipiat  ejtis  causam, 
sitque  ci  in  auxilium ,  qualiter  obtinere  possil  bcre- 
ditatcm  sibi  abstraclam ,  promi.tcns  ei  aut  cenlum 

^  soliJos,  aut  etiam  uon  modicam  partem  ejusdem  lis- 
rediiatis;  qui  ingredicns  eccles  aiu  Dei  prosternit  se 
in  faciem  orans  et  dicens :  Dcu6  acterne,  qui  omnia 
jusie  judicas,  ct  qui  dixisti :  Judiiuitc  popnlo,  defen- 
ditc  viduam,  pracbe  mibi  auxiliuni  hodie,  qa7<tenas 
causam  hujus  vidux  obtinere  possini.  IIocc  dicens, 
cogiiatio  quidcin  et  vcrba  bona  sunt,  sed  intentio  ne- 
quam,  quoniam  nisi  ilii  vidiia  ali  |uid  promisisset, 
quod  ille  sperarct  se  accepturum ,  ne<|uaquam  rau- 
sam  ill.us  susccpi^sct.  Ilanc  subtilitatem  cogitatio- 
ntim  ct  iiiten;ionum  cordis  disccrnit  et  dijudical 
sermo  Dei ,  considerai:s  quo  animo  vel  quo  deside- 
rio  qnisque  scrviat  in  corde,  tanturo  penetrabilis  ett 
ejusiniuitns,  utomnia  nosiraquxagimus,  vel  cogiu- 
nius,certius  ab  illo  quam  a  nobisipsis  cognoscanUir. 
Illiim  ergo  habeamus  in  tcstimonium  actuum  nosiro- 
rnm,  cogiiationumque  vel  iuteniionuin  n  siraroin, 

^  qucm  Judiccm  habituri  sun:us ,  limeamus  eju>  pra^- 
sentiam ,  cujiis  scientiam  nullatcnus  erTugcre  valea- 
mus,  unde  se(|uitur  :  Ei  non  cst  ulla  crcatura  intUibi' 
lis  in  co*ispcclu  ejus^  omnia  autem  nuda  ei  aperta  sunt 
oculis  ejus,  lloc  csl,  prxseniiae  iilius.  Quomodii  er^o 
potcsl  aliqua  rcs  illi  incognila  csse,  a  quo  omnia 
facta  snni?  Nec  mirum  si  lotus  ubique  lotam  soam 
.'>gnosrat  creaiuram,  hinc  maxime  terruit  Apostolns 
Judxos  diccns  :  Omnia  autem  nuda  et  aperta  sunt 
ocnlis  ejns.  Ad  quem  nobii  sermo.  A*d  quem  filium. 
Nisi  quia  ipsi  reddituri  sumus  raiionem  actuiifh 
nosirorum,  simulque  cogitationum  et  intentionum. 
Uahentes  ergo  pontificem  ma^fium,  qui  penetrmt  cm- 
iosJesum  fiitumDei,  teneamusspeinastrceeonfeuiimim» 
Id  cst,  fidem  nominis  ejiis.  Pauhilum  in  SDperloribas 


713  IN  EPISTOLAIi  AD  IICBRiOOS  COMHENTARIA.  1U 

dedWinliate  Filll  Deidisserens,  dixit  :  OmDia  nnda  A  antem  caro  non  fuii  peccati,  sed  mundiiix,  et  casi- 


el  aperla  snnt  oeulis  ejus.  Nunqnld  auiem  ,  qnia  de 
earne  loquitdr,  et  de  pontificaiu  dlspuUit  illius  qui 
iemetipsom  obtnlit  in  ara  crucis  causa  nosirae  sa* 
Intis?  ipse  enim  pontifex  sive  sacerdos,  ipse  dt  sacri* 
fieium.  Pontifex  namque  dicitur,  eo  quod  pontem  et 
Tiam  prxbeat  populo,  et  ipse  Dominus  tiaro  rectitu- 
dinis  nobis  exhibuit ,  per  quam  ambulare  debemus, 
dicens  :  Discite  a  me  quia  milts  sum  et  humilis 
corde.  Et  pontem  ad  patriam  coelcstem  perveniendl 
prrttitit  sanguine  passionis  sus  cnm  aqua  baptisma- 
tis,  Tel  qnia  ipse  primus  coclos  penetravit.  Ergo 
Moyses  dnctor  popull,  cui  promissa  est  rcquies  tran- 
sitoria^non  iiitravit  in  requiem  popnlo  sibi  credilo 
prom{8sam;unde  etmagnum  poniiOcem  eiim  appeUai, 
qui  babet  aiternum  sacerdotium ,  semper  Yivens,  ad 
iBtcrpellandum  pro  nobis;  sic  enlm  dixit  de  illo 
angelus  ad  Mariam  :  Bic  erit  in.ignos ,  et  Filius  Al- 
t\asimi  vocabitur,  ostendens  illum  esse  Filium  Dei  : 
diiit  Jesum  Fillnm  Del ,  quod  nusquam  de  Moyse 
dicere  voluit,  sed  potius  eum  famulum  ejus  dixit. 
Sequitur  :  Non  enim  habmu$  ponti/icem  qui  non  poi' 
iU  eompaiU  Sive  condolere.  In  infirmitaUlnu  noitrii, 
lloc  est  dicere»  Non  ignorat  quae  nostra  sunt,  venit 
enim  pcr  viam  humanae  conditlonfs  per  omnia  sine 
peccato ,  quapropier  non  solum  qiiia  Deus  est,  et 
omnia  novjt ,  cognoscit  inflrmitatem  fragilitatis  no- 
strx ,  et  potest  misereri ,  verum  etiam  per  hnc  quod 
particeps  factus  est  fragiliiaiis  carnis  absque  peccato, 


latis,  atque  innocentic;  quapropter  non  est  teiitaius 
in  carne  peccatl ,  nt  peccatum  faceret ,  sed  in  siniili« 
tndine  camts  peccati,  ut  absque  peccato  manerei. 
Adeamui  ergo  eum  fiducia  ad  thronum  gratia ,  ut  nd* 
iericordiam  comequamur,  et  gratiam  inveniamus  im 
auxiUo  opportuno,  Quia  pontificem  habcmns  qai  teit 
compati  infirmitatibus  nostris,  per  hoc  quod  omnia 
similia  sostinnit,  et  polest  adjuvare,  per  hoe  qtind 
Deus  est,  qni  jain  penetravit  propria  viriuie  coelorum 
altitndinem,  hortatur  Aposiolus  accedere  nos  ad 
thronnm  ejus  cum  fiducia,  et  dicit :  Adeamns,  mente 
et  cootemplatione ,  per  fidem  quoqne  bonis  operibus 
exornaum,  ad  tbronom  grati»,  hoc  est,  ad  fidem  Filii 
Dei,  qui  nobis  datus  a  Deo  Patre ;  et  qui  sedel  in  ple- 
nitndine  patemae  majestatis ,  gratis  potest  nobis  di* 
mittere  peccata  nostra  :  gratia  namque  Dei  Filios 
illiusappellatiir  nobis  gratis  donatus.  Juxta  quod  idem 
apostolus  In  hac  ipsa  Epistola  manifeste  dicit :  Ut 
gratia  Dei  pro  omnibus  gustaret  mortem.  Et  quare 
debeamus  accedere  ad  thronnm  ejus  fide  et  deTotitme, 
subdit,  inquiens  :  Ut  misericordiam  consequamur,  id 
est  remissionem  peccatoram ,  et  gratiam  donorum 
Spiritus  sancti,  sive  indulgeniiam  InTeniamus  In 
auxilio  opportuno,  iJ  esi  in  prjesenti  s^ulo;  nunc 
enim  opportunum  est  tempus  auxilii  et  misericordias 
ilHvs ,  de  quo  Apostolus  alias  dicit :  Ecce  nunc  tem- 
pus  acceptabile,  ecce  nnnc  dies  salutis.  Et  de  quo 
propheta :  Tempore  (inquit)  accepto  exaudivi  te.  Cuin 


ei  cognoscit ,  et  indu^gere  Talet.   Mulii  pontifices  C  enim  iii  praesenii  saeciilo  misericordiam  suam  praesti- 


Ignorant  eos  qoi  in  tribulatiooe  sunt  constituti,  neque 
qiUB  sit  tribulailo  inquolibct  sclont:  impossibile  est 
afOicUones  afnietorum  nosse  ei  qui  experimenturo 
afDictionis  non  habuit  et  senslbiliter  omnla  non  sua- 
tinnit;  Poniifex  autem  noster  competenler  omnia 
sostlnuii,  qoae  fnenint  illata  humanae  miserise  poai 
peccaiun  primi  hominis ,  et  tunc  lnteriora  velaninie 
ad  thronum  paternae  majestatls  ascendit,  unde  et  ae- 
quitur :  TeiUa/iim.  Subaudi,  habemus  pontificero.  Per 
,  omnia.  Tentamenta.  Pro  iimiUtudine  camii  pecaai 
ahique peecato.lenlSLlns  estChristus  multis  modis  per 
omnia  teniamenta,  sed  non  est  superatus  tentaiionibus, 
quin  potius  probatus  victor  exstitlt.  Tentamenta  au- 


tit  dimiuendo  ei  peccata ,  et  gratia  donoram  spirita^ 
lium  reciplet  illum ,  utique  in  futuro  regno  ^eeuro 
regnare  permittit,  et  quia  pontifex  noster  est,  sedens 
In  throno  gloriae  pateraae ,  oronia  tribuit ,  quae  nobit 
ad  salutem  Tenire  certiasimum  cst. 

Cap.  t.  OfltRii  Rom^  ponlifex  ex  homimbui  oi» 
tumptui  pro  hamimbui  coniiituilta'  in  0$  quce  ad  Deum 
perfMeRl,  ut  eferai  dona  et  iacrificia  pro  peccalii. 
QiM  poi^t  condoUre  m  qui  ignorant  et  errant :  quoniam 
$t  ipie  circumdatui  eil  infirmitate^  et  propterea  debet^ 
quemadmodum  et  pro  populo,  ita  etiam  et  pro  iemetipte 
oferre  pro  peccalii.  In  his  verbis  qiiaedam  poiilt  Apo- 
atolus communia Christo  et  sacerdotibos  legis  vee- 


leoi  qiiibus  tenutus  est,  haec  fuerunl,  esuries ,  siiis,  D  ris  :  nam  quod  ait»  Omnis  pontifex  ex  hominibus 


fenUiio  diaboll,  persecutio  Judaeorum ,  sputa ,  accu- 

Sationea,  calumniae,  repulsio  a  propria  gente,  ad  ul- 

Umaoi  crocifixio,  et  mors.  Tentatus  est  his  modis 

%iq«iidem  iii  &imilitudiue  carnis  absque  peccato,  sed 

«cum  veri!ate  Christus  veram  carnero  habuisset,  qoare 

^lcit  proslmilitudine  carnis  illum  esse  lentatum  T  In 

i&oc  enim  quia  homo  factus  est ,  veram  carnem  ha- 

K^iiit  ;  in  hoc  vero ,  quia  carnem  peccati  non  habnity 

^«d  absque  peccato,  siiniiiiudinem  nosirx  c:irn'S  ha- 

(^uit «  quae  est  caro  pcccati  :  nam  peccatum  non  ha- 

^iMl*  nec  doius  inventiis  est  in  ore  ejus.  Quod  si  pec- 

^atuio  liabcre  potiisset ,   haberet  utiqiie  jam  non 

^ifiiilitudinem  carnis  peccati,  sed  in  veritate  camem 

^K^cciti :  earo  enim  nostra  caro  peccati  e>l,  quia  cun 

^^eccato  concipimur,  cum  pcccato  nascimur.  Illius 

Patfol.  LXVIIL 


assumptos ,  sicut  Aaron ,  et  Christus  pro  hominibus 
constituitur  in  his  ofliciis  qoae  ad  Deum  periinent, 
Of  ando  pro  ilioram  salule  ;  hoc  commune  est  Christo 
et  illis  saccrdotibus :  pontiflcis  eniin  est  ofiicium  in- 
ter  Deum  stare  et  populum ,  Deum  dt*prccari  pro 
populi  deiictis.  Iloc  Christus,  per  hoc  quod  homo  et 
Deus  M,  fecit,  sci|isum  ofl^erens  pro  peccatis  nostris, 
semper  vivens  ad  interpellandiim  Dcom  Patrcm  pro 
nobis.  Semel  quidein  ex  liominibus  assumptus ,  sem- 
per  pro  omnibus  interpellat.  Iteruin  quod  dicii  :  Ct 
oflferat  duna  ct  sacrificia  pro  peccaiis,  ex  parte  com- 
niune  est ,  et  ex  parte  roinime,  atque  fiissimile  :  nam 
in  hoc ,  qiiia  Christus  sacrificium  obtulit  pro  populi 
delictis,  quod  et  illi  agebanl,  communio  est;  sed  in 
hoc  quod  ille  pro  se  non  obtulit ,  sicut  illi  pro  siiii 

23 


715 


PRBIASll  ADRUMKTANI  EPISC. 


7i(i 


deliciis  offerebant  sacrillcia,  boves  sciliccl»  arieies*  A  dicenie  :  llic  esi  Filius  roeus  dilectus.  Qu«  glunOca- 


hircot  et  cxlcra  Ulia  :  Chrisius  vcro  raiionale  animal 
pro  lolius  mundi  salute,  boc  est  seipsum  ,  qui  ett 
Af  nus,  juita  quod  Joaones  dicit  :  Ecce  Agnus  Dei 
qui  tollit  peccaU  mundi,  ct  reliqua  quae  sequuntur, 
jaro  non  sunt  communia;  etenim  quod  dicit  :  Qui 
posslt  condolere  bis  qui  igiiorant  et  errant,  quoniam 
et  ipse  circumdalus  tst  inflrmitate  carnis ,  in  qua 
tfBtari  potuit  per  omnia  simllitudine  carnis  peccati 
nb^que  peccato.  llic  jam  excellentia  est ,  pf  rtinens 
id  Cbristum,  de  qua  paulo  auperius  pleuius  disserui- 
rous ;  per  boc  enim  quod  similia  passus  est,  potest 
compati,  et  per  boc  quod  Deus  est  in  utraque  sub- 
ktantia,  poieiis  est  misereri.  Quod  vero  adjunxit,  Et 


tio  sive  clarificatio  mulio  ante  per  propbetain,  Spiriia 
sancto  inspirante,  prsedicta  est,  loquenle  in  persiNia 
Filii  Dei  et  dicenie:  nomiiins  dixit  ad  me»  Filiut  mes^ 
es  lii«  ego  hodie  g^nui  te.  Et  quia  om«ipotcnli  Deo 
omnia  futura  qua^i  jaro  pra^terita  aut  prxtentia  sun\ 
quod  ci  post  baplisronro  dicturus  erat,  quasi  jana 
dicturo  habebat  :  quaproptir  praeteriio  tempore  osus 
est  inquiens  :  Doroinus  di&it  ad  me.  Nomin«  anteffi 
Domini  Deum  Patrem  intelligere  dcbemiis,  el  ut 
in  Cbristo  unam  pcrsonain  esse  cietlamus,  adje- 
cit  :  Ego  bodie  genui  le  :  boc  est  dicere,  quod 
proprie  Deo  competit.  Soquitur  :  QuemaelmodMm 
et  in  alio  loco  dicit^   Tu    e$  sacerda  ia  eetenmm 


propterea  debet ,  quemadmodum  et  pro  populo,  iu  B  »^cundum  ordinem  Mekhisedech.  Ex  superiori  ver- 


eiiam  et  pro  semetipso  ofierre  pro  peccaiis ,  boc  est 
ad  sncerdoies  legaUs,  sive  nostri  teinporis  roagis 
periinct  quam  ad  Cbristum ,  qui  peccaium  non  feciL 
Potest  et  illud  quod  dixit ,  Quoniain  et  circurodatus 
csi  inriruiitate,  referri  ad  sacerdotes  legis ,  sive  no- 
stros;  iu  ut  infirroitas  accipiatur  pro  percato,  et  quia 
ipsi  circurodati  sunt  infirmitate  carnis ,  boc  est  pec- 
cato,  indigent  ut  propopulcitaetproaeofflerre.  Hit 
ver!)is  ostendere  voluit  Aposiolus  quid  sit  ille  ponti- 
fex«  ei  demonstrare  qua;  pertineant  ad  pontificem,  el 
quod  sit  ejus  mini&terium,  et  qiiae  sint  signa  pontifi* 
caius,  videlicet  ut  ofletat  dona  et  sacrificia  pro 
peccaiis,  scicns  condolere  bis  qui  ignoranter  errant ; 
ac  deiiide  dispuiarc  aggrcssus  esl ,  quomodo  quis  ad 


siculo  ista  pendent ,  ubi  dicit  Apo8t<Jus  :  Qnia 
Cbristus  non  semetipsiiro  clarificavit,  nt  pootirex  ti^ 
ret ,  sed  Deus  Pater,  qui  locutus  est  ei,  Filius  i 


es  tu,  ipse  clarificavit  euro.  Quemadmodam  et  in 
alio  loco  psaluii  dicitur  ad  Filium  :  Tu  es  sacerdos 
in  xlernum,  etc.  Considerandum  aotero,  CbristDni 
non  esse  sacerdotem  secundum  id  quod  genitus  cst 
a  Deo  Patre  ante  omnia  saecula,  coa^temus  gigneati 
et  consubsUntialis,  verus  Deus  mancnsapudPatrtBi, 
sed  secunduni  hoc  quod  natus  esl  cx  utero  virginali, 
in  fi  e  lempMrum  bomo  factus  non  propter  victimaa 
quam  pro  nolU  obtulit,  a  nobis  acceptSro  cameui 
videl  cel  ei  saiiguinem  suum.  Sed  quare  seconduin 
ordinem  MelcbiseJccb,  et  non  secundum  ordifien 


sncerdoiium  accedere  debeat,  dicens  :  Nec  qHitquam  C  Aaron  dicatnr  existcre  sacerdos,  diversx  cauSK  exi- 


sumit  sibi  honerem  Sacerdoiii.  Sed  qui  vocalur  a  Deo^ 
tanquam  Aaron,  Subaudi,  vocatus  est  sigiio  Oorentis 
virgx,  sive  signo  incendii  illorum  qui  ejus  pontlfica- 
tui  invideiites  digniUteoi  sacerdolii  afiectando  inva- 
dere  nioljebautur.  Ilis  enim  duobus  signis  ostensis, 
denionslratiis  cst  sacerdos  a  Deo  electiis.  Confundit 
autem  ac  percui  t  beatus  Aposlolus  saccrdotcscupidos 
liouoris  ac  sacerdoiii  avidos,  qui  sponte  se  iniiniltunt 
ei  iiigerunt  ad  mini^terium  sacerdoUle,non  vocatione 
Dci  vel  voluntale,  sed  potius  interventu  munerum, 
quia  non  pro  populi  salu^e,  sed  pro  ambitione  saeculi 
boc  aguiit.  Sic  et  Chrislut  non  semetipsum  clarificavit^ 
ui  pontif  X  fieret  :  sed  qui  locutus  est  ad  eum^  Filius 
n^eus  es  lu  ,  ego  hodie  genui  te,  Gloriftco ,  honorifico , 


sluiit,  et  prima  quidero  est  quia  Melcbisedecji  se* 
cundtim  legalia  roandjiu  non  fuit  sacerdos,  sed  se- 
cunduro  cujnsdam  singularis  s  Ct^rdoiii  digniutcm 
panero  olferens  Deo,  non  brut>rom  animaliom  sao- 
guinein  :  in  cujus  ordine  sacerdotii  Cbribtus  lactus 
est  saccrdos,  non  temporalis,  sed  xiernus  :  nee  of* 
ferens  violiroas  legalcs,  red  instar  illius  panem  et 
vinuro,  carncro  vi']e!icet  et  sanguineni  suum,  unde 
dixit :  Caro  (inquiens)  roea  vere  est  rilNis,  et  sangnis 
nieus  vere  cst  polus.  Ista  quoque  duo  munera,  panein 
videlicet  et  viniim,cororoisit  Ecclesiie  su»  in  memo- 
ria  siii  ofTerenda  :  unde  patet  sacrificiuro  pecudam 
periisse,  quod  fuit  ordinis  Aaron,  et  illnd  roanere  po- 
lius,   quod  ruit  ordinis  Melchisedecb,  quia  Christas 


clarinco,tria  quidem  sunt  verba  unum  sensuro  haben-  B  curroboravit,  et  Ecclesiaro  tenere  docuii.  Secumia 


tia,  quod  Grapce  pro  Latino  positiim  habetur  So^aC» 
nnm  qimd  in  Evangeiio  cvangcl.sta  dixit  Domiuom. 
dixisse:Si  ego  glorinco  meipsum ,  gloria  mea  niliil 
e<(t,  liic  Apostolus  g'orincationern  noroinavit.  Chrislus 
crgo  seroetlpsuin  non  gloriOcaf  it  sive  clarificavit ,  ut 
a  seinetipso  pontifex  fteret,  ponlificatusqne  honorero 
baberet,quianon  erat  aseroelipso,  et  hoc  est  quod 
)p«e  Dominus  in  Evangelio  dicit,  Non  veni  a  meipso, 
sed  ilte  me  misit.  Ei  iierum  :  Gloriam  meam  non 
qu.rro;  et :  Est  Paier  meus  qui  gloriflcat  me.  Sicot 
cfgr)  a  semetipso  non  Vcnit  quia  a  seipso  non  erat, 
iuaniquc  gloriani  non  quxrebat,  iu  non  seipsuro 
cUriGcavit,  ut  pontificatos  bonorero  a  seip^o  haberets 
seo  a  Patre  clarificatus  est  ad  euro  die  biptismatis 


cau  a  cst,  qiiia  Melchisedecli  rex  et  sacerdos  fuil, 
unciusque  fuit  non  oleo  vis.bili,  sicut  sa<erdules  le- 
gis,  scd  oleo  Spiriios  sancii,  ei  Chrislus  hac  geiuuia 
dignitale  insignitus  inanet :  naro  qiMxi  rrgiam  digni- 
Utero  posside.ii,  ipse  maniresie  dicit :  Ego  aou*m 
c  nsiitutiis  sum  rex  ab  eo,  id  est  a  Deo  Paire.  V.l 
post  resurrectionem  suain  dicit :  Data  est  (tnquit) 
mihi  omnis  potestas  in  coelo  ei  in  lerra.  Psalmisu 
quoque  dicit  ad  Deum  Patreiu  :  Deus,  jttdicium  tnn 
regi  da.  Quod  vero  sicut  sacerdos  exislat,  satis  palsl 
quoniam  seipsum  obiulit  in  ara  crucis  pro  nolNS,  cl 
nunc  inlerpellat  Dcnro  Patrero  pro  nosln  salaie; 
quodque  etiaro  unctus  sii,  non  oleo  vislbili,  soil  pk- 
nitudine  Spiritus  sancti,  PialroisU  nobis  ioaaii  4i- 


717  IN  EPISTOLAM  AD  IICBUiEOS  COMMkNTARlA.  718 

cens  ad  ipsum  :  0  Deps,  unxit  te  Deus  tutis  oten  1«-  A  ei  ipse  reddit  cansam,  dicens  :  Quoniam  imbedile$ 


liti»  pne  coDSorlibus  tnis :  boc  est,  plenitudiue  Spi- 
ritns  sancti.  Tertia  quoqnecausaest,quare  secundum 
•rdinem  Melchisovlecb ,  et  non  secundum  Aaron 
dbristus  dicatur  sacerdos  :*Tidelicet  quia,  sicut  de 
Melchisedecb  semel  legitur  in  divina  Scriptttra,  ctde 
ejtts  sacerdotio  :  ita  Christus  seroel  sei|«um  obtttlii 
irorookindiim  pro  uobis.  Sequitur  :  Qni  in  diebus 
eaniu  iuw  preces  iupplieuiioneique  cof  eum ,  qui  poa- 
»t  illum  ialvum  facere  a  morfe^  eum  clamore  vaiido  ei 
lacrymii  offerens.  Ad  Deum,  id  est  ad  Deum  Palrcm. 
Diescarnis  Domini  nostri,  dicesuntinqiiibuscamero 
siimpsit,  io  quibiis  naltts  estet  passus,  et  in  qnibus 
roortale  corpus  inhabitavit :  omnia  autero  qu»  ipse 
egit  ia  carne,  preces  suppliciiioiiesque  fuerunt  pro 


faai  estis  ad  audiendum.  Ac  deinde  subjungit :  £'efiffn 
cum  deheretii  maginri  esse  propter  tempus,  Sub  quo 
pene  ab  iuitio  legem  babuistis  et  prophetas.  Rursum 
tudfgetis^  ut  vos  doceamini.  A  me  aiiisque  apostolis. 
Qum  sint  elementa  exordii  sermonum  Dci  :  ei  fadi 
esHi  quibus  lacte  opus  sit,  non  soiido  cibo,  Ad  eos  lo- 
quitnr  qui  diu  morantes  in  lcge  exercitalum  sensum 
debnerant  babere  de  adventu  Chrisii  per  dicta  leJs 
et  proplietarum,  per  gratiaro  quoque,  quae  per  eum 
credentibas  aliata  est.  Qui  oerte  cum  debuissent  ma- 
gistri  esse  gentilium,  propter  tempus  prxteritum,  tn 
quo  omnl)  superius  memorata  habuerunt,  rursum 
indigebant  ut  doeerentnr  ab  ilio  csBterisque  aposto- 
lis,  quae  slnt  elementa  exordii  ierroonum  Dei.  Cle- 


peccatis  generis  bumtni  :  s^icra  vero  sanguinis  ejos  B  ^^^^  dicnntur  quasi  elevamenta,  eo  quod  ex  ipsis 


effusio  clamor  validus :  in  quo,  Exmiditus  e$t,  A  Dco 
Patre.  Pro  sua  reverentia.  Iloc  est  prop;er  volunta- 
riam  obedientiam  ei  perroctissimam  cbaritatem. 
Nonne  cam  lacrymia  preces  fundebai,  dicens  : 
Tristis  est  anima  mea  usque  ad  niortem ;  et,  Pater, 
Iransfer  calicem  istum  n  me  ?  Gt  quia  vojunlarie  fuit 
obediens  Deo  Patri  us  iuc  ad  moriein  ,  exaudivit 
Ulum,  die  leriia  rcsuscitando  :  juxta  quod  P.^almista 
dirU :  Non  dabis  sanctum  tuum  videre  corruptio- 
nero.  Dicitiir  autem  fudisse  preces  supplicationesque, 
non  tiroore  roortis  quam  sponte  siiscipiebat,  sed  po- 
lius  causa  nostrae  salutis  ToUiniateni  paiernx  dispen- 
•alionis  praeposoit  voluniati  carnis  suae  :  ut  veram 
osteoderet  in  seipso  naturam  bumanitatis  iiostr». 


cxiera  originem  snmanl,  lAKia  vidclicet,  et  funda- 
menla  crcaturarum.  A  quibusdam  etiam  dicuntur 
e'imenta  peti,  quasi  fabricamenta,  ab  eo  quod  est 
e-imo»  elimas,  quasi  ex  eis  fabricata  sint  omnia.  Ilic 
autero  elementa,  sive  elevamenta  Juobus  modis  poa- 
sumus  inielligere,  sciiicet  ip  os  characteros  et  pro- 
nuntiationes  litterarum,  a  quibus  etordium  sumnnt 
serniones,  vel  certe  ipsa  initia  et  fundamenta  Qdei, 
qoasi  diceret,  Hoc  indigetis,  ut  doceamiai  quae  sint 
elementa  liiterarum  vel  initia  fidei,  cum  debueritis 
profandltatem  Dysteriorum  intelligendo  strulari,  et 
perfecti  esse  in  fide.  Facti  estis  (inqnit)  quasi  infan- 
les  quibos  lacte  opus  sit,  id  est  simpUci  doctrina, 
non   solido  cibo  ,  id  est  rerfecta   doctrina   pro- 


Notandnm  autem  quia  reverontia,  sccuodum  senten-  C  fundisque   roysteriis  :  bcatus   enim  Apo^tolus   faa^ 


tiam  Cassiodori ,  accipitur  aliquaodo  pro  amorei  ati- 
quando  pro  timbre  :  hic  Tero  pro  suroma  ponltur 
ebaritate,  qua  Filius  Dei  nos  dilexit,  ct  pro  sumroa 
obedtentia,  qua  fuit  obediens  Patri  usqiie  ad  mortero. 
Et  quidem  cum  esset  FiUus  Dei^  didicit  ex  his  qua  pas* 
ssu  est  obedieniiam,  et  consummatus  factus  est  omnt- 
kus  obtemperanlibus  ubi  causa  salmis  aHerniS :  appel' 
lalus  a  Deo  pontifex  juxta  ordinem  Melchisedech,  Ciun 
esset  (inquit)  filius  in  veritate,  dedit  obedientiaro  ex 
bis  opprobriis  et  torroentis  quas  passus  est,  boc  est 
Toluntariaro  exhibuit  Palri  obedicnliam  ex  parte  hu- 
manitatis ;  hanc  obedieniiam  quam  hic  dedisse  Filium 
I>ei  dicit  Apostolus,  hoc  est  voluntarie  suscepisse, 
alio  lotip  Qstendity  nbi  ait :  Cnm  in  forma  Doi  esset, 


bel  coiisueludinem  ut  simplicem  doctriniim  lactis  no- 
roine  designet,  perfectam  autem  solidum  cibum  ap- 
pellat,  unde  dicit  Corinthiia  minus  perfectis  :  Lac 
vobis  dcdi,  non  escam,  quia  necduro  potestiscapere. 
Lac  ergo  simplicis  doclrina  est»  incarnatio  Filii  Dei, 
passio,  resurrectio  illius,  ascensio  ad  coelos.  Solidus 
vero  cibus  perfecti  sermonis  est  mysterlum  Trini- 
latiSf  quomodo  tres  sint  in  personiSt  et  unum  in 
substaniia  deiiatis.  Sed  qui  non  potest  inteHigerc 
quod  Evangelisu  ait,  Verbum  caro  facium  est  et  ba- 
bitavit  in  nobis  :  quomodo  poterit  ad  altitudinero  ejus 
pervenire  ubi  ait,  In  principio  erat  Verbum,  et  Ver- 
buro  erat  apud  Deuro,  et  Deus  erat  Verbum  ?  Sequi- 
tur.  Omnis  enim  qui  laciis  est  particeps,  Id  est  sim- 


seroetipsuro  exinanivil,  formam  servi  accipiens ,  fa«  D  plicis  tantum  doclrinae.  Expers  esi  sermonis  justitia:. 


etosque  obediens  Patri  usque  ad  roortem.  In  eo 
▼ero  quod  ait,  Et  consuminalus,  id  esi  perfecius  in 
tacerdotio  omnique  obedientia  factus  est  omnibus 
obtemperantibos  sibi  causa  salutis  xternae :  quantum 
lacram  sit  ostendit  ejiis  passio  ejusque  obedientia, 
<|oi  omnibus  crcdentibus  surficit  ad  vitaro  xternam. 
Sequitur  :  Do  quo,  Non  de  Melchisedech,  sed  de 
Christo.  l9obis  tjrandis  sermo^  et  inmterpretabilis  ad 
dieenaum,  Non  incarnationis  culpa  cuin  revelaia  sunt 
niysteria.  a  srcui  s  abscondila,  sed  potius  iilorum 
larditaie,  quia  imbecilles,  id  est  infirmi  in  fidc,  et 
fragilea  Mnsu  ad  inteJligenda  profunda  mysleria, 
qui  etlam  pro  lempore  magistri  debuerant  esse:  unda 


IIoc  est  alienus  est  a  discretione  perfectx  justitio', 
quia  nondum  polest  penetrare  arcana  mysterEorum, 
pec  scit  ut  cxpedil  discretioncm  facere  intir  boiiuin 
et  roaluro.  ftcdditque  causaro  quare.  Parvtiiiis  (in  • 
quit)  enim  est.  Sensu  et  iniellectu.  Perfectorum  au- 
tem,  Ilominum.  Est  solidus  cibus.  Id  est,  qui  per- 
fectos  habent  sensos.  lllis  pandunt  alta  et  obscura 
roysieria  de  divinitate  oronipotent  s  Dei,  uude  et  se- 
quitur  :  Eorum.  Dico  esae  soliduro.  Qui  pro  eonsue^ 
tudine,  ElecUonls.  Exercita^os  kabeut  sensus,  Uoceat 
ttudiis  lilteraruro  estensos.  Ad  dtscrslionem  6oni  ef 
maif.  Non  ad  discretionem  .baereiicx  pravitatis.  Si^- 
Qt  parvultts  inier  cibum  et  ctbum  d\sc«rnerc  nescit 


710 


PniMASll  ADUUMETANI  EPBC, 


T^) 


el  sxpe  iii  noxiis  sumcndis  cibis  i>enclilaiur,  ^i  noii  A  dem  concurrcntihus :  PoDnhentiam  agit^,  ei  )*n(>ti/€liir 


prohibelur  a  seniore  ;  ita  indoctus  quisque  qui  dis- 
creiionein  doctrinarum  nescit,  faci!e  decipitnr  atque 
in  errore  periciitatur.  Qua  rupter  dtcil :  Quia  omnis 
qui  lactis  est  pariiceps  expers  est  sermnnis  justiiis: 
quod  enim  in  lacte  et  solido  cibo,  hoc  in  indocto  et 
sapente  differt.  Sicut  lac  par? ulis  congrait,  et  soli- 
dus  cibus  xtate  perfeciis»  iu  indt>ctis  humilis  sermo, 
ei  snpientibus  arcanum  mysterium  nosse  convenit, 
qai  I  xercitatos  babent  sensus  studio  lectionis.  Ex 
nsu  sifluidem  lectionis,  frequenii  mediutione  di?i- 
naruiu  Scripturarum  efficiuntur  sensus  nostri  exer- 
citati  et  exici»8i  ad  majora  intelligenda.  Unde  PsaU 
niista  beatuin  dlcit  esse  virum  qui  in  lege  Domini 
nieditabiiur  die  ac  nocte. 

Cap.  VI.  Quaprop:er  intermiUentet  inchoationis 
Chritti  termonem  ad  perfectionem  feramur.  Qnapropter^ 
qiiia  exercilatos  sensus  decet  nos  babcre  in  lege  Do- 
inini,  intermiitentes  sermonem  inchoaiionis  Christi» 
ad  profunda  et  alta  mysteria  divinitatis  ejus  ducamur. 
Sermoiiem  inchoationis  Gtiristi  vocat  iniiium  lidei, 
instrnctionem  videlicet  denativitnteChristi  humana, 
de  passione  ejus,  dc  resurrectione,  ascensione,  et 
grntia  haptismatis  :  sicut  enim  eum  qui  litteris  im- 
buendus  esl  cleinenta  litteraruni  oportct  primum  ^a- 
dirc,  sic  ei  Chrisliinus  priino  omiiium  dc  his  debet 
instrui,  ct  posimoddin  ad  mysteria  divinitatis  veiJre. 
Nun  rursum  adcntet  fundamentum  patmientlce  ab  ope- 
riknt  moriuitet  fidei  ad  Deum.  Fundamentum  piBiii- 
lentiae  vorat,  unde  prlmom  instrui  debet  qui  bapti- 
fandus  cst,  si  tanieii  ad  astalem  intelligibilem  perve- 
ntt :  hoc  est,  ut  credal  Dominum  Jesiim  Christain 
genitum  ex  Deo  Patre  ante  omnia  sseula,  natuni  de 
\  irgiiie  in  fine  temporum  pro  saiute  generis  huuiani 
s.Bc  semine  viri,  passum,  inorluuin,  resurrexisse  ter- 
tia  die,  asrendisse  ad  cobIos,  venturum  ad  judiciuin, 
iit  i-eddat  unicaique  secundum  opera  sua,  rc^urre- 
4  tioncin  corporuin ,  incommutabilitatem  animarum  : 
bonos  in  gloria,  nialos  in  poBna  manere  :  oronipoten- 
tem  Deum  Trinliatcm  babere  in  personis,  uniiateni 
III  substantia  :  postqnam  omnia  ista  confessus  ftierit 
se  credere,  debet  conGteii  peccata  soa,  sicque  injun- 
genda  e^t  ei  paenitenlia  aut  quadraginta,aut  viginti, 
aut  ctiam  septem  dierum,  sicui  in  passionibus  san- 


unnsqui^que  ve^lriim.  Non  debet(inquii)  csse  iK^eesae 
vt  itenim  jaciamus  Aindamentum  poRnitentix  ab  ope- 
ribus  morluis  :  et  fundamenium  Gdei  per  quam  acce- 
4itar  ad  Deum,  quud  in  vobis  jactum  esl  aiiteqvaa 
ad  baptismi  gratiaro  venissetis.  Pasniteniiam  ab  ope- 
ribus  roortuis  agere,  est  ipsa  opera  mala  perlNMii- 
tentiam  delere,  qax  animam  mortificabant ;  opera 
namque  mortis  sunt  peccata  :  nam  sictit  anioia  vivi- 
ficatur  fidealiisqne  virtuiibos,  Ita  infidelitate  moriHir 
et  peccatis.  Seqaiiar  :  nnn  rarsain  jacieniea  ronda- 
IQCntum.  Bapiismatum  doctrinm.  Fundamentom  ba- 
ptismaturo  doctrinae  est  inatitotio  et  doc  trina  bapii- 
smatis ,  videlicet  quid  contineat  in  so  baptismns,  et 

^  quid  conferat  ad  fidem  accedentibus.  Sed  qood  dixit 
plurali  nomero  baptism.iium  fiindameDtam,  pro  va- 
rietate  accipientium  posoit,  non  quodplura  bapti- 
smata  debent  intelligi,  sed  UDom  :  qoia  sicut  onas  est 
Deus  ct  una  fides,  ita  et  nnum  bai  iisma.  ImpoeiiiO' 
nitquoque  manuum.  Fundamcntum  nondebemos  mr- 
suni  jacere.  Imposltionem  maiioum  appellat,  perqa  >in 
plcnissime  creditur  accipi  donum  Spirittis  sancti, 
quodTkOst  baptisinum  ad  confirmationem  unitathii 
Ecclesia  a  pontifieibus  fieri  solet.  flrsigiiur  in  Eccl^ 
sia  perceptis,  fiJes  resurrectioiiis  ei  judicii  fatori 
habenda  e>t.  Unde  sobjungit  Apnstolus  dicens  :  Ac 
resurrectionis  mortuorumy  ei  judicH  atemi,  Funda- 
mentnm  non  debetis  rursus  jacere,  iit  itcnim  instma- 
mtni  de  fide  gcneralis  resarrectioiiis  et  judicii  astfmi, 

p  quod  dabitur  justis,  pariterqoe  injustis  :  quasi  |ant 
lion  sitis  do  istis  instructi.  Notandumqne  ad  omiia 
aemper  siibaiidiendum  esse,  non  rur^uin.  Et  hoc  fa- 
ciemus,  si  quidem  permiurit  Deus,  IIoc  est,  el  ad  roa* 
jora  vos  diicemus,  et  de  his  omnihus  quae  eiiomera- 
vimus  plenissime  docebimus  vos,  iit  iion  sit  itemm 
necesse  ex  toto  et  a  capite  ponere  fundaiueotom.  Ne 
vero  ullatenas  qiiis  secundum  vel  teriium  ssiimarei 
post  pcccala  fieri  baptisroa,  mox  subintulit,  diceos : 
impossibite  est  enim  eos  qui  semel  sunt  UlumnalL  Sob 
luce  sancti  Spiritus  in  baptismate  fidei.  Gunaverunt 
'etiam  donum  oBlette.  IIoc  est  remlssionero  pereepe- 
runt  in  bapiisroate,  sivc  communicavenint  corpori  et 
sanguini  Domini  post  baptisma.  £l  partkipes  faeu 
sunt  Spiritut  sancti.  In  distribulionibus  scilicet  dono- 


ctorum  tegimus :  ac  debet  deinde  baptizari  abrcnun-  ])  ruro.  Guslaverunt  nihitominus  bonum  Dd  verbum,  Id 


tians  diabolo  ct  oronibus  pompis  ejus,  oronibusque 
operibiis  cjns.  Baptizatus  vero  debet  plenius  instrui 
de  divinitate,  ot  credat  Patrc  m  ingenitum,  Fiiium  ge- 
iiitum,  Spiritum sanctum  nec  genitum,  nec  iugeniium, 
sed  ab  utroqoe  procedentem ;  regulam  qtioqiie  vi- 
vendi  secundum  doctrinain  evangelicam  atque  apo- 
stolicam,.  qiix  debcai  agere  bona,  et  quae  vitare  mala. 
Quia  ergo  Judses  qnlbus  Apostolus  ista  scribebat, 
]am  baptizati  erant,  jarnque  fundamentum  saporius 
descrtptum  percepemnt,  honntur  ilios  ad  Isti  majora 
tendere,  et  opiis  non  esse  ut  iierent  illud  fundamen- 
tum  poei»keniiae,  quod  ideo  sic  vocat,  quia,  sicut  di« 
etnm  est,  baptizando  pcenilentia  prius  injungebatur. 
Uode  in  Actis  aposiolorum  Paulus  dicit  Jadoeis  ad  fi- 


est,  doctrinam  evangelicam  intellexeront.  Virtutesqve 
sa^cuti  venturi.  Iloc  est  gIorificnti'*ncm,  resorrectio- 
iiem,  vitamque  futurain.  Et  prolapsi  sunt,  A  fiile 
Christi,  negando  illum  :  aut  etinm  ad  criminalia  pm- 
lapsi  peccala.  Henouari  iterum  ad  poenitenliam,  lloc 
est,  novos  fieri  per  poenitentiaro  :  subauditur  a  sope- 
rioribus,  impossibile  est :  Imposvibile  est  (iuqoit) 
iteruro  renovari  posse  eos  per  pceniientiam  et  ^t 
baptismum,  qiii  postquam  omnia  isttiierius memoraa 
prrceperunt,  prolapsi  sunt  ad  immundiiiam  crimina- 
lum  peccaionim,  aut  eiiam  ad  infidelitatem.  Non 
dixit  :  Difflcilc  est,  sed»  imposslbile.  Qood  enim  dif- 
ficile  utcuitque  potcst  agi :  impossibile  Yero  esl,  qaod 
nulio  modo  fieri  potest.  Quid  ergoT  exclosa  est  pac- 


781 


IN  EPISTOLAM  AD  H&BRiEOS  C0M&1ENTARIA. 


722 


niieud>  post  baptisnmin,  et  veniadellciorum?  Absil:  A  ribus,  a  quibus  excoUiur,  sivc  sihimet  ipsi,  accipii 


duo  siquidem  sunt  genera  poRnitenti»  :  unum  qul 

dcffl  ante  bapiitmuin,  quod  deprecatio  baptismi  po* 

test  appellari :  de  quo  superius  diiimus,  quia  injun- 

gilur  illis  qui  instruuntur  antequam  ad  baptismum 

penrefiiant :  quam  B.  Apostoliis  hic  excludit,  dicens : 

Non  posse  iterum  renoyari  per  poeniteniiam,  quate* 

nus  pcenitentia  bcta  iicrum  bapiizetur.   Altcrum 

autem  genus  pceoitentiae  esi ,  per  quod  post  bapti- 

smnm  delentur  peccata :  quod  B.  Apostolus  non  ex- 

clndit.  Terret  ergOxOmnes,  ut  timeant  post  baptismi 

gratiam  gravioribus  peccatis  se  implicare  :  quia  non 

potest  fleri  secunda  renovatioper  lavacrum  baptisma- 

tj8.Nam  sicutCbristus  semel  mortuus  et  semei  resur- 

gcns  jam  non  moritur,  ita  semel  gratia  baptismaiis 

ageuda  est,  nec  potest  iterari :  nisi  dubium  fuerit  B  liorum    proferet 

ulruronam  quis  captus  ab  hostibus  sil  baptizaius.  Re-     curas   superOuas , 

Dovtri  autSm  dixit  novum  (ieri ;  novum  aufem  racere 

hominem,  sacri  baptismatis  est,  de  qiio  PropheU  di- 

cji  :  Renovabitur  sicut  aquil;e  juventus  tua.  Impos- 

sibile  esi,  inquam,  iterum  renovari  posse  aliquem 

per  poenitentiamy  qua»  flt  per  baptismum,  ad  lioc  ut 

itenim  beptizeiur,  posnitentia  espleta  :  quia  ea  qux 

sopra  memorau  suni,  perceperunt,  virtutes  sxculi 

veoturi  gustaverutit.  Quod  dixit :  CusUverunt  vir- 

lates  sseculi  venturi,  tale  est  ac  si  diceret :  Si  co- 

gnoveront,  quod  in  resurrectione  ventnri  sunt  electi 

licul  angeli  Dei  in  coelo,  quod  et  justi  fulgebunt  slcut 

sol  in  regno  Patris  sui,  nullo  modo  possunt  iterwa 

novari  per  poeniteniiam  et  baptismum  iteratum,  si 


benedictioncm  vitx  «tern»,  vel  abundaniiani  virtu- 
tom,  ut  feratfructus  trigosimos,  scxagesiiiios,  pari- 
terq  ie  centesimos  :  nihil  enim  opportunius  flde  peN 
fecta  in  Filium  Dei  cum  vita  optima.  Pro^crens  ergo 
Apostolusde  animanorcnti  virtutibus  liocexempliim, 
Deique  benediciionem  dignam,  mox  subjunxii  aliud 
paradigma  de  illa  quae   suam  negligit  salutem,  dum 
frequenter  imbrem  coelestis  doctrinae  posset  sii«ci- 
pere.  Proferefu  autem  spinat  el  tribulos ,  teproba  eu 
el  maledielioni  prosdma,  Per  spinas  et  tribulos  pnn- 
ctlonea  peccatorum  possumus  intelligere,  qiiihus 
puogiiur  anima  :  de  quibus  Doiniuus  Ad;c  dixit  : 
Terra  tua  spinas  et  tribulos  germinaliit  libl,  id  csi, 
caro  tua  punctiones   peccatorum ,  et  aculeos  vi  • 
libi.  Sive    spinas  et    iribulos , 
sollicitudinesque  isiius   saeculi 
del>emus   accipere  :  de  quibus  Domiuus  dicit  in 
Evangelio :  Curae  ergo  isiius  mondi  et  sollicitudines 
divitiarum,terra  reproba  esi«  boc  esi,  laude  indigna, 
et  maledictioni  proxima.  N  Undumque,  quia  non 
dizit,  Maledicu  est,  sed,  Maledicti^mi  proxiina  : 
qn:»ndin  enim  reservatur  ad  poenitentiam,  quasi  non 
est  maledicu;  sinvero  poeni-entiam  noluerit  agere, 
japi  roaledicU  erit.  Unde  sequitur :  Cujus  contumma» 
tio.  Id  est  flnis  illius  anim»  in  pravo  opere  et  per- 
scverantia  mala  usque  ad  ezitum  vitae.  In  combustio- 
nem.  Subaudi,  ignis  aeterni  eriu  Nuncqoidemquandiu 
spatiuro  poenttendi  babot,  maledictioni  cst  proxima. 


...  .      .       .      !      ri  sed  si  permanserit  in  iniquiute  sua,  combustioni 

pMX.Tcr.ni  cnmmalo  peccalum,  sicul  m  pr.mo  Ur  C  ^^^.  ^^^^.^^  ^^^^^^^  ^  ^^^  ^^.^  ^^^^^^^^  ,,^„ 


ptismate  novi  effecti  sunt :  erant  enim  qui  volebant 
biptismuro  iterare,  dicentes :  Quidquid  peccavero, 
Bon  ost  mihi  cursp,  quoniam  prsecipiam  me  baptiiare 
mrsus,  et  renovabor  totus,  sicut  prius.  Quod  Apo- 
iiolns  ex  toto  denegat  nuUomodo  posse  Geri,  et  qoia 
Tirlus  baptismatis  in  criice  ct  in  sepultura  Cbristi 
maxime  consut,  proinde  subjunxit :  Rursum  erueifh' 
gemtes  sibimetipsie  Filium  Dei,  et  ostentui  habentes. 
Tamen  non  ideo  denegatur  poenitentin,  quia  licet 
Bon  renoventur  in  baptismate  itenim,  indutgontiam 
lamen  videbunt  accipere  per  coufessionem  peccato* 
twt^  per  humilitatem,  per  poenitentiam,  per  eleemo- 
sjnam,  si  habetur  facultas,  et  si  dimiserint  fratribus 
in  se  peccauiibus.  Iloc  est,  qui  iterum  baptizari  vo- 


eril  nisi  iis  qoi  usque  In  fliiem  permanserint  in  per- 
catis  suis :  quia,  In  quacunque  die  conversus  fiierit 
peccator,  vita  vivet  et  non  morietur.  Postquam  surfl- 
clenter  increpavit  eos,  terruit  ac  percussit,  blandieiido 
alloquitur  eos,  ne  desperatos  redderet;  sed  Umen  ne- 
queinomnibus  adulatur>  neque  in  omnihus  percutit : 
dicit  ergo:C(m/idtmtu  anttm  de  vobis,dHeetisiimi,mC'' 
Hora  et  vidniora  saluti,  tametsi  iia  loquamur.  Qiiia 
non  habuit  unde  ad  praesens  laudaret,  laudat  eos  de 
spe  futurorum,  quam  babebat  de  illis  :  quasi  dice- 
ret,  Non  dicimus  veluii  putantes  vos  splnis  plenos, 
sed  timentes  ne  Ules  efttciamini :  melius  est  enim  vos 
verbis  terreri,  quam  ut  rebus  doleatis  :  optima  qiinc* 


lonl  ct  derisioni  habere,  hoc  est  enim  osientui  ha-  D  que  operanda  a  vobis  confldimiis,  vesiraeque  salmi 


bcre  :  sed  non  potest  fieri,  quoniam  sicut  Christus  se- 
mel  mortuus  est  carne  in  cruce,  ita  el  nos  semel 
mori  possumus  in  bapiismate  pro  peccato.  Terra 
mdm  smpe  supervenientem  bibens  imbrem^  et  generans 
kerbam  opportunam  illis  a  qmbus  colitur^  accipit  bene-. 
dieiionem  a  Deo,  Hoc  paradiginate  Judxos  arguit, 
jqul  sae|.e  biberunt  imbrein  coelestis  doctrinae,  sed 
nunquam  germina  fldei  bonorumque  operum  protii- 
lerunt.  Ponit  autem  primum  comparationcm  de  boiia 
mrra,  ac  deindc  de  mala  :  Terra  (inquit)  bibens  im- 
brem  :  id  est,  l)ona2  volunUtis  anima  accipicns  gra* 
liam  Spiritus  sancti  imbremque  divinorum  eloquio- 
ram,  et  generans  berbam  opportunam,  hoc  est  vir- 
tines  fidemque  perfectam  proferens  :  suis  pra^dicato- 


proficua,  quamvis  ita  loquamur.  Nam  quod  superius 
dlximus,  scilicet  de  reproba  terra,  et  corobustioiii 
proxima,  non  de  vobls  hoc  diximus,  quia  meliora  de 
Tobis  credirous  ;  reduxit  quoque  els  pract^Tiia  bona 
illoruro  in  memoriain,  quatenu»ex  prxteritis  posset 
adducere  ad  bona  quaeque.  Ideoquc  subjunxit :  Non 
enim  injustus  esl  Deus^  ut  oblitiscatur  operis  vestri  et 
dilectioniSf  quam  ostendistis  in  nomine  ejus,  Crce 
quomodo  recreavit  animos  eorura,  ct  conforiavic, 
praeterila  bona  opera  ad  mentem  revocans.  Quia  in 
omnipotentero  Doiiiinum  oblivio  noii  cadit,  ideo  uon 
oblivisciiur  operum  et  laborum  fidelium  suorum.  Et 
in  hoc  est  justus,  quia  remunerat  electos  suos  pro  se 
laboranles  :  sl  eolm  obliviiceretur  operum  illoruin» 


7iS  raillASIl  ADRUMETANI  EPISC.  734 

nee  eos  remunerarei,  atcunque  Injustas  putaretur  :  A  niDte  per  9emetii>8uin.  Siy  pramiUente  I>eo,  iiJqttim 


quod  om  iiio  mTas  est  di^ere  :  unde  Apostolus  :  Non 
(inquit)  injtistus  est  Deus,  ut  obHviscatur  operis  li- 
borisque  vestri,  dilectioiiis  quam  ostendistis  pro 
amore  nomiDis  ejus  in  invicem  et  in  omnes.  Qui  mt- 
ninrtutU  ianetis^  ef  minislraiis.  Adhuc  secundum  ve- 
strum  posse.  De  iilis  sanctis  dieit  qui  venientes  ad 
(idera  Cliristi,  exspoliati  suiit  a  Judaeis  :  quos  laadat 
in  hac  Epistola,  dicens,  Rapinam  bonorum  ▼esiro- 
rum  eum  gaudio  suscepistis ;  el  de  quibus  Isaiasanle 
prsediierai :  Et  qui  recessil  (inquiens)  a  malo,  Ju- 
dneorum  praedae  pafuit.  Istis  talibus  exspoliatis,  ii  qui 
iion  fuerant  exspoliali,  prout  poterant,  ministrabant. 
Quale  vero,  quaiilumve  desiderium  haberet  desalnte 
eorum,  sequentibiis  vei  bis  ex  parte  exprimit,  dicens : 


etl  100  eredere,  quam  impium  esi  Dee  juranie  fidem 
DOB  aecoromodare !  Juravit  autem  Deos  Pater  Abraba 
per  semeiipsom  :  qoia  neminem  babuit  majorem  per 
qoem  juraret,  dicens  :  Nisi  benedicens  benedican 
te,  etc.  Repeiirio  verbl  eonfirmatio  esi  rei.  Nisi  ia 
boc  loce  affirmative  ponitur  pro  eerte  sive  pro  qwa  : 
elest  sensus!  Certe  semper  benedfcam  le  in  fitiisiai^, 
semperque  multipiicatio  le.  Et  tic  tonganimiter  ferens^ 
adeptus  est  repromissienem,  Hoe  est  diu  per  patien- 
liam  credendo,  sastinens  consecolus  esl  promtstio- 
nem  in  filiis  sois  de  terra  repromissionis,  qnara  eis 
promisit,  dicens  :  Terram  hane  libi  dabo,  et  filiif 
tois.  Et  insuper  promlssionem  de  Christo,  de  qoo  ait : 
In  semine  tuo  beuedicentur  omnes  gentes.  Seqpitttr: 


CufHmus  autem  unumquemque  vestrum  eamdem  ostfti'  B  Uomines  enim  per  maj&rem  sw  jurant,  et  omnis  cffa- 


dere  soUiciiudinem.  Subaudi ,  quam  terlio  habuisiis. 
Ad  expleiionem  tpei  utque  ad  finem,  Vilx  vesliae  :  sive 
de  die  judicii.  Vt  non  tegnes  effieiamini.  Hoc  esi,  de- 
sides  ei  pigri  in  bono  opere,  el  in  mandaiis  Dei  per- 
ticiendia.  Desideramus  (inquii)  vos  noa  laaiom  circa 
verba,  sed  etiam  iii  vtrtutibus  conversari :  non  quasi 
vestra  propria  eulpantes,  sed  ut  de  futuris  soUicitt 
admonentes  :  boc  est,  quaks  fuiitis  primum,  tales 
ciipimus  et  iiiodo  esse,  et  in  ruiururo.  Et  non  disit, 
Volo  :  qiiod  est  auctiiriiatis  diviiia^;  sed  quod  erat 
paternae  diiectionis  :  hoc  est,  Cupimus  unumquem- 
que  eaindem  erga  Tratres  semper  osten<Jere  maximam 
coram,  quam  oliin  habuisiis  ad  coropletionein  spei 
humanae,  a*ternam  resurreciioiiem.  Expletio  enim 
spei  est  adepiio  rerum  q^as  nos  conseculuros  spe-  < 
ramus.  Verum  imiiatores.  Cupiiiius  vos  esse.  Eorum 
qw  fide  et  paiieniia  hteredilabuni  promitsionjs.  Horta' 
tm*  iierum  eos  ut  fiJe  non  ficta  ei  patieniia  perGecta 
exspecieiit  promissiones  Del,  ei  lia^redilatem  quam 
sanclis  suis  proinisit  :  quod  dupliciler  accipi  )>otest, 
sciiicet  lU  referalur  ad  patriarchns  el  sanctos  Veterii 
Teslameiiti,  qui  mnlias  promissicnes  acceperunt  de 
Cliristo,  rt  hjereditatem  terrae  repromissionis,  qui 
fidem  habenies  peu^fectam,  qui  crediderunt  Deum 
implere  posse  qux  promisit;  et  patientiam  solidissi- 
•nam,  quia  non  in  se,  sed  in  lili  s  siiis  promissiones 
e.\spectaveruni  implcBdas,  meruerunt  amici  Dci  e.^se, 
et  in  filiis  suis  easdem  repromissiones  bairedilare. 
Poiitsi  et  ad  apostolos  atiosque  sanclos  referri,  qui 


troversia  eerum  finis  ad  confirmationem  e$t  juramen* 
tum.  Quasi  dicerei,  Si  homiuibui  in  rolumm  crediior, 
de  quibos  per  Propbeiam  diciior  :  Omais  boaio  me»- 
dax,  quanio  magi>  Dei  jiiramenlo  creiH  oponel,  qiii 
esl  verltas,  et  nec  lalli  nee  mentiri  poiesl,  ei  coi  io- 
super  sine  juramento  credi  oportei!  liomlBes  (io- 
qoil)  per  majorem  sui  jurant,  hoc  e&i  per  Dorainom, 
qui  ett  eoruin  creator.  Juramenlooi  qaoq«e  eat  fiais 
omnis  coiiieotionis  eorom  ad  coofirmationeiD  :  quia 
per  jorameninm  credendom  est,  itec  debei  posinodoa 
qoerela  fieri  juramento  completo»  sed  ftnis  conlea* 
lionis  debet  esse  juramentum  sob  eoofinBatione.  h 
quo,  Subaudi  juramento  :  vel  propierea  qoia  confr* 
maiie  rei  juramemum  est.  Volens  Deus  ottndm 
\  abundantius  immobilitatem  contilii  nti  pollieiiatioHt 
kctredibus,  Id  est  patribus,  sive  promisaionis  bsredi- 
bus.  Interposuit  jusjurandum^  ut  per  duas  res  iatmskh 
les,  quibus  imposubile  eet  mentiri  Deum ,  fortittinam 
solaHum  habeamus.  M  est,  firmiier  illi  cred  >nius.  Qti 
eonfugimus.  Credendo.  Ad  tenendam  propoeUam  epem, 
Hoc  est,  ad  accipiendam  promissam  remuneratiofleoi. 
Duas  res  iinmobiles  hie  debemus  accipere  promissio- 
nem  Dei  de  Chrislo,  qua  dixit :  In  seroine  tuo  bene- 
dicentuf  omiies  gentes  ;  et  jusjurandvn  illios,  qaod 
dixit :  Per  memeiipsum  juravi  tibi :  promissio  eoin 
Jllius  immebilis  est,  quia  non  potuit  muiari,  el  jnrt- 
mentum  illius  veridicum.  Quidam  eii.im  oiiam  reia 
immobltem  inleHigi  vulunl,  promissioneni  el  jun- 
mentun  illius  :  alierum  autem  compleiionen  ipsios 


pcr  litfem  et  patieniiam  meruorunt  consequi  et  h«-  D  ft\,  Propositam  vero  spem  dicit  veriiatem  rerooi  ge- 


rcditare  promlssiones  aelernae  benediciionls  a  Domine 
sild  et  omnibus  promissas  fidelibus.  Abraha  namque 
prominen%  Deus,  quoniam  neminem  habuit  majorem^ 
pcr  quem  juraret,  iuravit  per  semetipsum,  dieent : 
Piiti  benediuns  ien^icam  te  et  multipUeans  multipU^ 
cabo  te.  Ut  firmiui  corroborarel  ea  quse  superius  dixe- 
rnt  de  sanctis,  quod  haeredit.iverunt  promissiones 
Dei  flde  et  patieniia,  idcirco  miiur  exeinplis ;  sed 
mira  sapientia  ejus  :  aliquando  enim  laudibus  extol- 
lendo  blanditor  eis,  aliquando  midis  terret :  nam  in 
aoperioribos  terret  eos,  ne  infideles  essent,  el  ninos 
creduli  promissionibos  Dei*  nunc  aotem  exemplis* 
bortator  ad  pcBniteniiam  et  fidcm,  ut  iodobitaoter 
crcdaat,  non  solum  Deo  diceniey  Terum  etiam  Ju- 


sianin,  promissionero  videlicet  patrt»  ccelestis ,  ad 
qoam  percipiendam  confogimus  per  fidem  :  Qacm 
spem  sicut  anchoram  habemus  ammee  tuiam  ac  fir" 
mam,  Sicut  anchora  jactata  in  navi  noo  permitlit 
eam  circumferri,  nec  periclitari,  lieel  venii  comoui- 
Teant  earo ,  sed  jacuta  flrroiier  tenei  iiavem  uiier 
procellas  et  fluctus,  iu  ftdes  ape  futuronim  Ikmhh 
rum  roboraia  firmat  mentem  nostram  imer  protpera 
bojos  aaeculi  ei  adversa,  et  inirodocit  noa  io  spedem 
rerum ,  quam  modo  fide  et  spe  teDemna.  Ideoqoa 
addidil  Apostolua,  dieens,  EHncedentem  usqMe  in  ia^ 
teriora  wetaminis.  In  inleriora  velamiois  Tocai  aecreia 
regnicoelorumy  ei  gaodia  patriae  coeleatia:  Tdon 
ealm  quod  erat  aoie  saneta  sanctorsn  sigiiiflcat  cca* 


735  IN  EPISTOLAM  AD  llEDRiEOS  COMMENTARIA.  7i6 

luDi :  qiiae  ▼cro  eraiil  intra  velum,  secreia  rcgni  coe-  A  gelio  legitur  :  Crat  ( inquit  Joannes )  bapiixant  in 


lorum  :  spesautem  interiora  velaminis  penelrat,  diim 
niciiiis  contemplaiione  fuiura  bona  conspicii ,  dum 
roelestia  prxmia  absque  ulla  dubitatione  oredit  sM 
provenire  :  sperai,  amat,  operibusque  ostendit  quid 
^redat  et  quld  speret.  Si  hano  spenr  non  habueri- 
muSt  utiqiie  8ubmergemur,  non  tantum  in  spiriialibus, 
verum  etiam  in  carnalibus,  sicut  submergitur  navis 
oon  habens  jaciatam  ancheram:  sed  si  Prophetae  voci 
obaudieriuius ,  dicentis  :  Jacta  in  Domino  curam 
luani,  et  ipse  te  enutriet,  tnnc  nostra  spes  fixa  in  In- 
teriora  ^elaminis  nulla  infideliute  roergi  poteriU  Se- 
quitur :  Ubi  proRcunw  pro  noblt  introut  Jems  Pontifex 
faetui  et  conftitutui  a  Deo  Patre  in  memum  tecundum 
ordinem  Melchitedech.  Ut  flrmioFem  spem  nobis  adde- 


Ennon  juxta  Salim,  quia  aquae  muliae  erant  illic.  Id- 
circo  autem  fit  ista  varietas  nonilnum,  quia  llebraeis 
muUis  In  locis  pcr  consonantes  sotummodo  scribmit 
iubtractis  vocalibus,  atque  ita  secundum  arbitriutn 
Itgentis  proiiuniiaiur  uon  uno  semper  eodemque 
modo.  Oste;nditur  autem  in  eodem  oppido  palatiom 
Melehisedech  regis,  ex  magnitudine  roinarum  osten- 
densveieris  operis  excellentiaro.  Ad  quam  civitatem, 
sive  oppiduin ,  iegitur  Jacob  desccndissf ,  qui  fuit  iii 
terra  Gbanaam  regionis  Sichem.  Consiilerandum 
^uoque  est,  quod  Abrabam  de  cKde  hostium  revcr* 
lens ,  quos  persecutus  est  usque  Dan,  non  in  via  re« 
versioni»  habult  Hterosalem,  sed  potius  Salero  oppi* 
dom  sopra  memoratom.  Printum  quidem  Meichise- 


ret,  idoo  hoc  de  Chrislo  sobjunxit.  Prxcursor  autem  B  dech,  qui  interpretatwr  rex  jutdtvje ;  dmde  autem  ec 


dicitur  a  praeeundo  et  praecurrendo ;  ei  est  alicujus 
praecursor,slcut  Joannes  Christi.  Considerandum  au- 
Iflin  quia  non  dixit  slnipliciter,  Introiit  Jesns  in  In- 
leriora  velaminis,  seJ  cum  additamenio,  diccns,  Ubi 
pipaecursor  pro  nobis  introiit :  veluli  absqne  dubio 
nos  oportea^  prosequi  praecursorem  nostrom.  Prae- 
cnrsorem  vero  et  consequentem  In  eadem  via  esse 
convenit.  Chriatus  itaque  resurgens  a  moriuis,  pr.v- 
corrit  nos  ad  aliiiudinem  coelorum  :  factusqiie  est 
nobls  praecursor,  aperiendo  nobis  coelum ,  et  gaudii 
patriae  coelestis  reddendo.  Si  ergo  vohimos  snbiequi 
praecursorem  nostrum,  debemus,  sicut  et  ille  ambo- 
lavit,  et  nos  ambulare.  Hoc  autem  ad  n;ituram  huma- 
niutis  Filii  Dei  refertur,  in  qua  semetipsum  obiuiit 


rex  Saiem,  quod  ett  rex  pieis,  tine  patte^  sine  matre^ 
ime  genealogia,  rnque  initium  dierum  neque  finem  vita 
habem.  Saepius  autem  beatus  Apostolus  Melchisedech 
in  typom Domini  salvatoris fntroducit;  quamvis e<iin 
P'ne  omnes  saiicti  et  patriarchx  et  prophetae  priores 
In  aliqiia  re  figuram  Domini  salvatoris  expresserint, 
hinc  umen  Melchisedech  specialius,  qni  non  fuiide 
genere  Judaeomm,  in  typum  praecessit  sacerdotii  Fi- 
lii  Dei,  de  quo  dlcit  Deus  Pater  in  psalmo  ctx  :  To  es 
Sicerdos  in  aeternum  secundom  ordlnem  Mcicirise- 
dech.  Ordinem  tutem  ejus  muliis  roodis  interpreUri 
possurous,  (icut  siipra  dicium  est,  scilicet  qood  solus 
rexfuerii  et  sacerdos,etante  circumcisionem  functns 
stcerdotio,  ot  non  gentes  a  Juda^is,  sed  Judasi  a  gen- 


Deo  Patri  in  ara  crucis,  sacrificiom  saiuiis  nostrae.  G  tibussacerdotium  acceperint;ne«]ue  uncius  oleo  visi- 


Quare  Chrlstos  secuiidum  Melchisedech  dicatur  cxi- 
steie  Sacerdos,  satis  aperte  (ut  reor)  paulo  superios 
ostcnsoin  est ;  sed  qood  dicit  illum  introisse  in  iote* 
riora  velaminis,  more  poBtifieuin  Judaeororo  loquitur, 
qui  semel  in  aniio  ingrediebanlur  iatra  velum  et 
•ancu  snnctorum  ,  oraiuri  pro  popolo  :  et  Christus 
lecreta  regni  coelorum  penetraiis  orat  assidue  pro 
Salote  fidelium  soorum. 

Caf.  vii.  11  ic  eniiu  Meiehitedechy  rex  Salemf  saeerdos 
iM  summi  fuit ,  qui  obtiaift  Abrahce  regretto  a  emde 
regum,  et  benediiit  ei,  cui  et  decitnas  onmitim  dieitit 
Abraham.  Tradunl  llebrsi  Melchiscdech  ipsum  esse 
Sein  primcgenitum  Noe*,  qui  eo  lempore  quo  natas 
csl  Abrahain,  habuerit  annos  aeiatis  duoenlos  noMr 


bili,  ut  Mosaica  pr;ccepta  eonHtituiint ,  sed  oleo  cx- 
soliationis,  fideique  puritate;  neque  camis  ct  saii- 
guiiiis  victimas  iminolaverit ,  sed  paiie  et  vino,  siin- 
plicique  et  puro  sacrincio  Chrisii  dedicaverit  sacer- 
dotium.  Sed  primus,  ot  Apostolos  dicit,  in  h(>c 
usimilalur  Filio  Dei,  qnia  inierpreUtur  rex  jnsiliiap. 
Melcbon  eienim,  sive  Melchi,  regtm.soaat;  Sedech 
vero  justus ,  sive  jiistitia  :  et  quls  esi  veriis  rex  ju- 
stitije,  nisi  Christos?  qui  dicit  in  psalmo,  Ego  auicni 
constitutus  som  rex  ab  eo.  Ipse  enim  jiisia  et  recte 
regil,  et  gubemat  electos  suos,  justitiaB  arnatores  ef- 
feetos.  De'nde  autero  assiroilatar  Pilio  Dei  per  i<l 
quod  dlciiur  rex  pacis,  quod  pertiiiet  ad  Ciiri- 
stom  :Salem  qoippe  interpreuior  pax.  Christos  igitur 


g  nuduos :  eoque  temporequomortuusest  Abruham,  0  nos  jus:ifieai ,  qui  est  rex  jttstitiae ,  et  ipse  paeificat 


babuerit  annos  quiikgentos  sepiuaginta  quinque,  et 
iia  superviKcrit  ALraham  aonus  triginu  quinqoe, 
qyibiis  expleiis  facti  sunt  omnes  dies  vitae  illius  sex- 
cetiti  :inni :  ncc  esse  miruro  si  Abrahae  ubviam  pro- 
ccsserit ,  eique  panem  et  vinum  obtulcrit  quod  ab- 
sepoii  800  jura  paterniUlis  debebat ;  et  benedixerit 
ci,  decimasque  praedae  alqiie  victoriae  ab  eo  accepe- 
r  I»  sicot  sacerdos  Exeeisi  et  sommi  Dei ,  non  falso- 
rum  deorum  et  idolorum  :  qui  fuit  etUro  rex  Saloro. 
8alem  auiiero,  sicut  bctius  Hieronymus  dicil,  non  est 
fiittanda  llierusalem,  ut  Josephus  historiographtis 
Doslrororoqoe  pluriml  arbitrantur:  sed  oppldum  est 
j  uxta  Scyibopolimy  quod  osque  hodie  appellatur  Salem 
«ve  Saiiffl :  de  quo,  teete  beato  Hieronymo,  in  Evan- 


omnia  qoae  in  coelis  et  quae  in  tcrris  sunl ,  qui  na- 
scendo  et  morieiido ,  resurgeado  atque  asrendendo, 
pacero  attulit  mundo,  qui  secuudum  diviniutem  sine 
fioe  et  sine  initio  rex  est,  ex  aeteruo  Patre  aeiernus, 
quamvis  ex  temporali  maire  teroporalis  esset :  sicuc 
istius  Melcbisedech  non  leginos  initium  vel  finero 
in  Scriptura  sacra  :  sic  non  legimus  Filii  Dei  initium 
vel  finem  :  non  cst  enim  aliquid  horuro  in  natura 
deiUiis  :  et  in  hoc  est  similitudo»  quod  nec  illiu«, 
nec  inlitu  iniiium  legitur  vel  finis.  lUlus  auiem,  quia 
nou  esi  scriptum ;  isiius  quidem  ,  quia  omniiio  non 
est :  neque  ^nim  sob  quo  n.itus  est  Melcbisedech  le- 
gitur,  noque  quando  mortous  est  narrator ;  sed  sobito 
introducilur,  sicut  et  Elias.  Nee  orooino  credco- 


727 


PRIMASII  ADHUMETANl  EPISC. 


7^ 


ilHia  M  quod  MelGhisedech  sine  paire  aut  siiie  ma*  A  benedicius  es(  a  Melcbisedech  sacdrdoie  inclreum- 


tre  essely  cum  Christus  quoque  secundum  utramque 
naturam  et  matrem  habuerit,  etpatrem;  sed  prop- 
lerea  hoc  diciiur  de  illo,  quia  subito  introducitur  in 
divina  Scriptura,  sicut  diximus,  el  genealogia  illius 
non  comroemoraiur  :  de  quo  el  dicitur,  Asiimilatut 
auUm  Filio  Dei^  in  bis  oronibus  superius  dictis ,  ma- 
ntt  sacerdos  in  ceiemum.  Non  m  se,  sed  in  Christo* 
Naro  Mf  lchisedecb  mortuus  est,  sed  flgura  ejus  aeter- 
naliter  in  Christo  manet.  Simiiltudo  iuteui  hic  noa 
pro  a*tate  ponitur,  sed  pro  figora.  Inluenuni  autem 
quanlut  tii  hie ,  em  decimag  dedit  de  pracipuit  Abra-- 
ham  patriareha,  Cooferiit  sermonem  suum  ad  eos 
qui  gloriantur  se  filios  esse  Abrahae,  et  uobilitatem 
generis  ab  illo  ducere  se  jacunt :  unde  in  Evangelio 
0umino  eum  prttponere  conabantur,  dum  dicereni : 
Munquid  ia  major  es  paire  nostro  Abraham,  qui 
mortuus  est?  Ut  ergo  illorom  superbiam  confunderei 
Aposiolus,  dixii :  Intuemini,  et  altendite  diligenter, 
quanius  fuerit  hic  Melcbisedech ,  sacerdos  Dei  sum- 
roi,  coi  decimas  dedii  Abraham  patriarcha  de  pne- 
dpuis ,  id  ett  de  roelioribus  spoliis.  Quibus  yerbis 
▼ult  ostendere ,  majoris  digniutis  fuisse  et  honoria 
Melcbisedech  quam  Abraham ;  ac  per  hoc  majus  ei 
ganctius  fore  sacerdotium  Christi  quam  Judaeorum  : 
quasi  diceret :  Quem  vos  hominibos  excellentiorem 
omnibus  aestimatis,  hic  decimas  obiuiit  Melchisedech, 
qui  in  (igura  Chrisii  praecessii.  Et  quidem  de  fUiie 
Levi  sacerdotium  accipientes^  mandatum  habent  decimas 
sumere  a  populo  tecundum  legem ,  id  est  a  fratrihus 


ciso,  dans  ei  decimas  totius  praedx,  Benedicens  ao- 
lem  eum  Melchisedech  ait :  Benedicius  Abraham 
Deo,  quo  protegente  liostes  in  manu  ejus  soni,  ei 
alia ,  qus  sequuntur  in  eodem  ioco.  Sine  auUm  uila 
centradieiione,  quod  minus  est^  a  meliore  benediciUir. 
Quasi  diceret :  Omnibiis  luce  clarius  videtar  qaod 
roinor  a  majore  benedicitur.  Unde  Abraharo  qoasi 
minor,  a  Melchisedech  ianquam  a  nieliore  benedki- 
tur,  vei  benedictionem  percepii :  proinde  major  est 
ac  melior  typus  Cbridii  quam  illius  qul  prooiissionet 
de  Christo  habebat.  Et  hic  quidem  morienies  kamines 
dedmas  accipiunt :  ibi  autem  contestatur ,  quia  wiviL 
Et  ut  ita  dictum  sii,  per  Abraham  ei  Leui^  qui  decimas 
aecepit^  decimatus  est^  Hic,  inquii,  boc  est  in  praeseuii 
B  saeculo,  vel  in  teniplo,  quod  adhue  siabai,  morieiiies 
boroines,  filii  videlicet  Levi,  qui  mortales  ac  mori- 
bundi  sunt,  decimas  accipiunu  Ibi  aaie»,  id  csi  in 
alla  viia  :  in  loco  ubi  dicitur  de  Chrisio  :  Tu  es  st- 
eerdos  in  ^eternam :  contesutar  Deus  Pater  cum  jo- 
ramento,  quia  yivit  Christus.  Unde  dicii  PsaUnisU ; 
Juravii  Domiuus  et  non  poeniiebii  eum  :  iu  essacer- 
dos  in  aeternum  secundum  ordinem  Mekbisededi. 
Adhuc  enim  in  iumbis,  tloc  esi,  in  propagine  semi- 
nis.  Patris  erai.  LeiK  Quando  obviavii  ei  UMuU" 
dech.  Quomodo  dicit  Levi  decimatum  esse  a  Melcbi- 
sc Jech ,  cum  necdum  naius  essei,  prxsertiro  cum  et 
filius  fuerit  naturalis  Jacob  ?  utique  iion  in  se  esi  de- 
cimatus,  sed  in  Abraham,  de  cujus  pro^enie  descen- 
dit,  quando  Abraham  decimas  obtulit  Melciiisedech, 


suis  :  quanquam  et  ipsi  de  lumbis  exierini  Abrahce,  C  in  illo  omnes  filii  ejus  dederunt,  Quapropier  dicii 

Tania  ( inquit )  esi  exeellentla  sacerdotii,  ut  eliam 

i|>si  qui  eumdem  habuerant  progenitorem  et  ab  uno 

paire  descenderant  propter  excelleiitiae  ineritum , 

qiio  miUores  erani  fratribus  suis,  ut  poe  Aaron, 

qoi  inter  mortuos  et  viventes  sUns ,  iram  Domiui 

placavit,  sacerdotii  dignitaiem  mererentur  adipisci :  ac 

propterea  nisi  mujoris  digniuiis  esset  Melchisedech 

quam  Abraham,  nequaquam  Abraham  alienigenaedeci- 

roasdedisset,  sicui  Aaron  majoris  meriii  fuil,  qaam 

fraires  illius  triliuum  reliquarum ;  diciiergo :  Eiqui- 

dem  de  filiis  Lcvi  accipientes  sacerdotium,sicutacce- 

pit  Aaron  el  hlii  ejus,  mandaium  et  praecepium  habeni 

secundiim  legem,sumeredecimasa  populo,  quasi  me* 

liorcs  illis,  et  hoc  a  frairibus  suis,  cum  unum  eumdem- 


Apostolus,  Qui  decimas  in  filiis  suis  a  fratribus  acee- 
pit,  decimatus  est  per  Abraham,  sive  in  Abraham. 
Quibus  verbis  declaratur,  quia  nisi  sacerdoiiom  Mel- 
ehiscdech,  qui  in  flgura  Chrisii  sacerdotium  pr4*- 
eessit,  majoris  dignitatis  non  esset,  nequaquam  Abra- 
ham,omnesque  fijii  ejus  ab  iilo  decimaii  eKsent:  dum 
enim  sacerdotium  a  sacerdoiio  decimaior,  majoris 
digniUiis  iinum  altero  ostendiiur.  Si  erga  coim»- 
maiio  per  sacerdotium  Levi^cum  erat,  p9pulus  eidm 
sub  ipso  legem  accepii :  quid  adhuc  necessarium  s«- 
cmtditm  ordinem  Melchisedech  aHum  exsurgere  saeer' 
doiem^  ei  non  ucundum  ordinem  Aaron  dieif  TranS' 
kiio  enim  saeerdotiOy  necesse  est  ut  tegis  translatio  fiai, 
Hic  incipit  jam  plenias  differentias  Novi  Tesrameaii 


que  babuissent  progenitorem  :  juxU  quod  Apostolus  D  ostendere,  dicens  :  Si  consummatio,  id  est  perfeciio 


manifesUl,  dicens  :  Quanquam  et  ipsi  fratres  Levi  de 
lunibis  exierint  Abrahx.  Cujus  autem  generatio.  Id 
esi  Melcliisedech.  Non  annumeratur  in  eis,  Id  cst , 
In  filiis  L-  vi.  Decimas  sumpsU  ab  Abraham^  et  hune, 
Hoc  est,  Abrahain.  Qui  hahebat  promissienes.  DeFilio 
Dei.  Benedixit.  IHe  Melchisedech.  liic  ostendit  in- 
circumcisum  sacerdotem  sacerdole  circumciso  multo 
esse  sublimlorem.  Quomodo  ergo  haec  ostendil?  uti- 
que  quia  ipse  Levi,  cx  quo  sacerdolale  genus  ortum 
est,  decimatus  est  a  Melchised«ch  in  lumbis  proge- 
nitoris  sui ;  jamque  erat  Abrabam  circumcisus  : 
Jnroque  promissiones  de  Chrisio  acceperai,  quod  in 
seuiioti  «"jus  beuedicctenlur  oiunes  gontes,  quaado 


Titae  atque  justificationis,  per  sacerdotlum  Levtticum 
fuii,  quid  necesse  fnit  alium  exsurgere  ^acerdoiem 
secundum  ordiiiem  Melchisedech  ?  Namqae  Aaron 
primum  posi  legem  daum  s.icerdotem  roisse  do  tribo 
Levi  nulli  dubiuro  est :  ideo  sacerdotiam  quo  funcias 
est,  Leviticum  nominavit  ss^rdotium.  Vel  certe 
quia  ipse  Levi  in  filiis  functas  illo  sacerdoiio  est : 
nam  nepotes  illiiis  susceperuniillad,  Moyses  scilicei 
et  Aaron  cum  reliquis  frairibus  ex  eadem  tribu  :  nam 
geuuit  Caab,  Caah  verd  Amram,  Amram  aatem  Moy- 
'Sen  et  Aaron.  Ideo  dicii  populum  sub  illo  sacerdotio 
legem  acccpisse ,  quia  Moyses  ei  Aaron  priiicipes 
erani  ill  s  temporibus  in  populo,  qula  ipsaiB  legem 


7^  IN  EPISTOLAM  AD  llEBRifiUS  COMMENTARIA.  ^50 

itoluislraTcrunl Jelribusaccrdolalicxislcnlcsicrgo  A  maxinia  parfc  camalis  crat,  cainala  praci|>ieiis  in 


iacerduiio  LcTiiico  muho  mclior  csi  ordo  sacerdotii 
Ndcbiscdcch,  qui  (ypnm  gcrcbai  sacerdotis  nosiri : 
aeqiiaquam  enim  dixtftselt  Secundum  ordinem  Mcl- 
ciilscdecb ,  ^  illud  saccrdoikim  Aaron  melius  esset, 
sub  quo  populus  Judxorum  legem  accepit.  Si  autem 
merdotium  legis  translatum  est  ad  Cbristuin  secun- 
dum  ordinem  Melcblscdech ,  ncccsse  est  ut  et  legis 
Iranslatio  6al  :  boc  cst,  a  lcge  Moysi  neccsse  est 
transire  ad  legem  Evangelii  :  neque  enim  potest 
shie  lcge  saccrdos,  et  sine  lestamento  cs^c,  et  sine 
praeceptis.  Summis  nisibns  laborat  Apostolus,  ut  a 
lege  Moysi  raceret  transire  ad  legem  Evangelii ,  a 
eamalibus  ad  spiritalia.  In  quo  enlm  hac  dicuntur^ 
de  alia  trifm  ea^  de  qua  nuUus  altario  prmto  ftdt 


circtiracisione,  in  mnndalione  corporis,  in  hosliis  cl 
oblationlbus,  in  discrelione  cibonini,  dierutn  ac  tcin- 
porani,  dicens  :  Blane  cxtia  caslra  :  lava  corpiis 
luum  :  offer  boc  vel  illiid  :  ahstine  ab  his  cibis  :  ob- 
scnra  ista  lemi>ora  cxieraque  his  siinilia,  qu»  omtiij 
morle  finienda  erant.  Chrisli  auteiii  saccrdotium 
spiritalc  esl,  et  secundum  ▼iriulem  viia:  insoIubi!is, 
Id  cst  secanduin  potentiam  v\ub  indeficientis  :  quae 
nutlo  mortls  interventu  solvi  poterii  :  habet  eniin 
Christns  in  sc  vitam  insolubilem  :  quia  quamvis  ad 
tcmpus  mortuus  csset  carnc,  lameii  in  aeicrnum  di- 
Tinitatc  vivit,  et  insupcr  humaniiate,  postquam  vi- 
ctor  a  niurtui«  rcsurrcxit.  Unde  Dcus  Pater  conie- 
statur  jnrando,    qiiia  vivit,  diccns  per  Psalmistam  ; 


Mmtifestum  est  enim  quod  ex  Juda  ortue  stl  DomiuuB  *  Tu  es  saccrdos  In  asternum.   Heprobaiio  quidem  fit 


in  qua  tribu  nikil  de  saeerdotibus  Moyui  ett 
locutui,  lu  quo  cium  (ait)  hxc  dicuntur?  Id  cst,  de 
qao  bxc  dicunt,  quod  est,  sacerdos  In  aeternum  se- 
cvndum  ordinem  Mclchisedcch?  Dominum  significaiit 
SaHfdilorcm  de  alia  tribu  csse,  quam  de  sacerdotali, 
dc  illa  vidcliccty  dc  qua  nullus  alurio  praesto  fuit : 
boc  est»  de  tribu  Juda  :  non  aiitein  ordine  tantura- 
nodo,  neque  testamento  vel  prxcoptis  mutatom  esi, 
sed  etiam  trihu,  ct  quomodo  translatum  cst  sacer- 
doiium  de  tribu  in  tribum  :  dc  saccrdotali  videlicct 
sd  rcgalem:  uteadem  ipsa  sit  sacerdotalis  et  regalis 
inChrislo,  qul  estrex  et  saccrdos.  Intuere  mysterium. 
frimum  fuit  regale  sacerdotiumMelchisedech,secun* 


prceeedenlis  mandati.  Hoc  cst  iegis  Moy^i.  Propter 
in/irmitatem  ejus  et  inutililatenu  bifirmiiatera  in  hoc 
locohabebat  lex,  quia  opcranles  se  non  vaicbat  jii- 
vare ;  inutilitatem  vero,  quia  nemini  regnum  coelo- 
rura  valebat  aperire.  Unde  scquitur  :  Nihil  enim  ad 
perfectum  adduxit  lex,  Quid  caim  nihil  profuit  lcx  ? 
profuit  quidem  aliquid  corpora  mundando,  peccaia 
qunpdam  relaxando  :  sed  uihil  ad  hoc  profuii,  ut  per- 
fecjtos  facere  potuisset  servieutes  in  ea,  quoniam 
graviora  peccata  non  toilcbat,  nec  januam  putri.-c 
coelestis  alicui  .'^periebat  :  quaptoptcr  reprobata  est, 
ut  gratix  Dei  darelur  locus,  iu  qua  perfectio  cousiai : 
utUis  quidem  fuit  fidem  habeniibus  in  Chiisto ;  nt^ii 


dum  consequeniiam  bujus  sermonis;  secundum  au-  ^  illis  qui  lotain  spero  suani^in  carnalibus  observaii 


tcroruitsacerdotiumsoIuramodosaccrdotaleinAaron; 
tertium  ilerum  fuit  regalc  sacerdotium  in  Christo, 
sicut  et  primum.  Unde  Ecclesia  modo  regale  saccr- 
dotiuro  babet,  dicente  Peiro  apostolo  :  Vos  genus 
sanctum,  regale  sacerdoilum.  Tiibus  cgo  Juda,  cx 
qiia  Dominus  ortus  est  pcr  Mariani  Virginem,  cum 
sempcr  regia  esseit  nunquam  sacerdotalis,  in  Cliri- 
slo  fult  utnimque  et  regalis  el  sacerdolalls :  Iranslaio 
ex  toto  sacerdotio  a  tribu  Levi,  qux  antea  sacerdo- 
talis  erat.  Et  amplius  adhuc  manifestum  est,  si  secuU' 
dmn  ordinem  Melcliisedech  exsurgat  alius  sacerdos, 
qui  non  secundum  legem  mandati  carnaiis  factus  e«(, 
$ed  secundum  virtulem  viice  intolubilis.  Contestatur 
€mm.  Deus  Pater,  loquens  ad  Filium.  Quontam  tu  es 


bus  ponebant.  Introductio  vero  melioris  spei,  Subaii- 
di,  cst  modo  in  gratia.  In  qua.  Spe.  Proximamu*  ad 
Deum,  Ilabult  quidem  lei  spem,  sed  iion  lalciu 
qualem  graiia  prxstiiit  :  sperabant  enitn  benepla- 
ceutes»  legemque  custodientes  possidere  tenani, 
juxta  illud :  Si  volueritis,  et  audiciiiis  me,  boua  icr- 
rae  comedetis  ;  nihilque  serumnosuni  pati,  pros(»ere 
v.vcre,  sicut  dictum  est :  Qui  fecerit  earo,  vivet.  Ilic 
autem  sperainus»  quia  plangentes  et  evattgelica  prx- 
cepta  custodientes,  non  terram  possidebiiiius,  scd 
coelum.  Insuper  ctiain,  qiiod  coeium  inulto  melius 
est,  sperattius  proximi  Dco  consistcrc,  :<d  ipsuin  so- 
lium  paternum  pervciiire,  ct  ministrare  ei  cmn  an- 
gelis,  juxta  quod  Salvator  di\\i  in  Evangelio:  Ful- 


sacerdos  in  (eternum  seeundum  ordinem  Melchisedech.  p  gebuni  justi  sicut  sol  in  regno  Patris  sui,  erunti|uc 

sicut  angeli  Dei  iii  coelo.  lloc  vcro  sacculotiutn  per 
quod  haiic  gloriara  possessuri  sumus,  non  esl  siiie 
jurejurando,  ut  firiitam  Dei  promissionem  credjmus. 
Uiide  Apostolus  subdit,  Et  quantui^  cst.  Subaudiy 
firmuin  isiud  sacerdoiium  Christi,  de  quo  loquimur, 
utique  niuhuni  :  quia,  Nen  sine  jurejurando^  firma- 
tum  Cht.  Aiii  quidem  sine  jurejurando  sacerdoles  facti 
iunt,  Ut  Aaron  hliiqiic  ejus,  quibus  Deus  non  juravil 
quod  cssct  sacerdos  iii  xleriium  secundutn  ordinein 
legis.  Hic  autem  cum  jurejurando,  Sacerdos  factui 
csl.  Per  eunu  llocest  per  Deum  rairein.  Qui  dixit 
ad  illum  :  Juravit  Dominus^  et  non  pcuiitebil  eum,  Id 
cst,  iion  muiabit  jnraiiieniuin  suum.  Quoniam  lu  es 
saccidos  in  a^teinMn^  sctundum  ordiaem  MaUhiscdech, 


Defecius  diciionis  isto  iu  loco  habctur  salis  necessa- 
rius :  quapropier  dicatur  ita  :  Et  amplius  adhuc  ma- 
Blfestum  est :  subaudi,  destructum  esse  saccrdotium 
Icgis,  pcr  hoc  quod  Christus  non  secundum  ordinem 
Aaron  dicatur  saccrdos  esse  in  aiternuin,  sed  secun- 
dam  ordinem  Melchi&edecb :  per  hoc,  quia  de  tribu 
Lcvl  non  fuit.  Quod  euim  dicit :  Si  secundum  ordi- 
nem  Melcbiscdech  exsurgeret  alius  s.Kerdos,  iion 
diihiiaiive  loquilur,  sed  affirmative  :  quusi  dicerei, 
Amplius  adhuc  per  hoc  demoiisiratur  destructum 
esse  sacerdotiuin  legis  :  quia  secuiidum  ordinem  Mel- 
chtsedccb  surrcxit  Chrisius  alius  sacerdos,  qui  non 
sccundvm  carnalis  inandati  legem  facius  est  sacerdos, 
siiut  Aaron.  Lej^em  carnalis  mandati  vocat,  quia  ex 


:51  PBIUASII  ADRUMETAISI  EI4SC. 

In  laiUum  melioris  testamenii  spoutor.  Sive  i^omissor.  A  csl  excelsior  coelis,  quando  qnadragesioio  die 


7jt 


Fac.us  cBt  Jesus.  Sukiudi,  inqiianium  cum  jareju- 
rindo  Dei  Palris  suum  sacerdoUum  (enet,  iuquanium 
sacerdotium  Chrisli,  quod  juramento  Dei  est  sanci- 
iiim,  sua  digniiaie  praecellil  etiam  gratia  Evangelii 
lcgem  Moysi.  Et  atii  quidem  plures  facti  sunl  sacerd^h 
tes.  Secundum  legem.  Idcirco  quod  morte  prohibe^ 
rentur  permanere :  hic  autem.  Cbristus,  cui  Paler  di- 
xit  cum  jurejuran«ln  :  Tu  es  saccrdos  in  aeternum. 
Eo  quod  permanet  in  orUmi/m,  sempitemum  habet  sa» 
ccrdotium,  Duas  hic  ponit  diflereniias  beatus  Apo^ 
siolus  :  quia  sacerdos  noster  non  babet  flnem,  sicut 
sacerdoies  iegis,  et  quia  cqm  jurejurando  suum  aa- 
cerdotium  possessurus  e4.  Qaia  enim  sacerdotea 
legis  mortales  erant,  plures  facti  sunt  in  ipsa  lege. 


rtndx  suae  resurreciionis  super  omnes  cceiot  d 
super  omnes  ordines  coeiestium  spirituam  elefilos 
esi  ad  coiisessum  patrruae  majesutis,  ubi  nuiie  sedel 
in  pleniludine  bonoris,  gloriae.  Potesi  ei  iu  inleUiii 
quod  dixit :  Taiis  Aobis  decebat«  at  esset  poniiiex, 
quasi  diceret :  Judxi  velut  serri  timore  legis  Deo 
servientrs  legales  pontifices  bubueruni,  sibi  Gonser- 
vos  morulesqiie  ae  peccatores,  qul  pro  semciipsis 
similiter  indigebant  oflerre  :  nos  autem  quibus  di« 
ctum  est :  Jam  non  dico  vos  seivos»  sed  amicos 
meos,  et  quia  filii  Dei  sumus,  serviendo  illi  amore 
fiiiationis,  deeet  ut  babeamus  poniificem  immorti- 
lem,  Sjsgregatum  a  peccatoribus.  Scquitnr :  Qni  sm 
haberetquotidienuessitatem,  qnemadmodum  wcerdotje^ 


sicuii  Aann  et  filii  ejiis  :  ideo  quod  morte  praevenii,  B  legis,  friue  pro  suis  ditedis  hostias  offerre^  d/onie  ffo 


proliibereiitur  permanere  in  sacerdotio  :  moriuis 
enim  patribus,  succedebant  filii  in  locum  ipsoram  : 
Jcsiis  auieni  solus,  quia  immortaiis  est,  sempiter- 
num  habcl  sacerdoiiiim  ;  ncc  ullum  babere  polerit 
siibsrquenem  :  eo  i|U  d  ipse  inaneat  in  xternum. 
Soquitur  :  Vnde  et  satvare  in  perpetuum  potest  acce- 
dentes  per  semetipsum  ad  Deum^  semper  vivens  ad  in- 
terpettandum  pro  nvbis.  Uiide,  inquit,  quia  Cbristus 
iu  xternum  manet,  et  sempiternum  habet  sacerdo- 
tium,  semper  iuterpellat  pro  nobis,  semperque  potesi 
salvare.  Quod  vero  quidam  codices  babent,  Accedens 
per  semeiipsum  ad  Deum  ;  quidam  vero  plurali  nu- 
iiiero,  Accedeiite'^ :  utrumque  recipi  poicsi.  Christos 
crgo  poiitifcx  fioster  non  per  alium  pontificem  ma- 
jorem  ip«e  a  ceilit  ad  Deiiin  Palrem,  sed  per  semet- 
ipsum  :  ideoqne  poti  st  salvare  in  ie  crcdenles. 
Poicsl  ei  ita  inlelligi,  quoii  dicit  :  Salvare  in  |>cr|>e- 
tuum  potesi  accedentes  per  senieipsiini  ad  Deii  u  : 
nnin  quia  puri  homines  suinus,  per  illum  accedimus 
ad  Oeuin  Pairem  (quia  niediator  exlsiens  aslat  vultni 
Dei  pro  iiobis),  dirigenles  per  illiim  prcces  nosiras 
ad  Patfcm.  Unde  saccrd(»tcs  Ecclesiae  aliari  assisten- 
les  dicuiit :  Susctpc,  Douiinc,  preces  populi  tui,  per 
Doininum  nosirum  Jesum  Cliristum  Filium  tuum. 
£t  quia  seinper  vivil,  semper  interpcllat  pro  nobis. 
Alii  vero  pontifices  quia  scnipcr  non  erant,  semper 
non  inlerpellabant.  Inierpellat  autem  pro  nobis  per 
hoc  qiiod  hiimanain  naiuram  assuinpsit  pro  nobis, 
quatn  as^idue  osiendit  vultui  Dei  pro  nobis,  et  mise- 


poputi :  hoc  enim  fedt  Hmel  se  offerendo.  Dooudiis 
nos'er  Jesus  Cbristus  quid  fecii  ?  uiique  obtulit  sa- 
crificium  non  pro  suis  deliciis,  sed  pro  nostriSy  ei 
semel  boc  fecit,  non  amplius,  quia  semel  morUras 
pro  peccatil  nostris,  ei  jam  non  moriiiir,  mori  illi 
ultra  non  domiiiabitur.  Magnitudinem  Ckrisii  sacri- 
ficii  liic  ostendit,  quod  semel  oblatum  tantum  pn^ 
valuii,  quantiini  omnia  sacrificia  legaiia  non  valiie- 
ruiii :  unum  enim  fuit  et  semel  oblatum,  ei  sofficii 
in  sempiternum  ad  iollcnda  omnia  peccau  creden- 
tium.  Pontifices  autem  Judaeorum  peccatores  eraiii, 
ei  ideo  necesse  babebant  pro  suis  d<  lictis  bostias 
ofl^erre,  et  idcirco  sacrificia  illa  homlnem  justificare 
non  poterant,  quia  iiicoiiveuiens  erat  ut  pro  bomiue 
C  rationali  irrationale  animal  oirerrelur.  Quacreba  or 
pontifex  sine  pcccato,  et  hostia  ra.ionabilis,  uec  in- 
veniebatur  :  inveiilus  cst  unus  siue  ptH:c;ito  Deus  et 
homo,  et  obiulit  seipsum  rationabile  sacrificium  pni 
snlute  bonrnis  rationalis.  Lex  enlm  homines  constitkil 
sacerdotes  infirmitatem  habentes,  Et  dixit  Dominas 
ad  MoydCii  :  Unges  AMron  ct  riios  ojus  mihi  in  sa- 
cerdotes  :  sed  quia  illi  infirmitatem,  hoc  est  peccaU 
habibant,  ut  pro  populi,  iia  pro  suis  dclictis  hostias 
offerrent.  Isie  autem  lani  potens  cst,  ut  non  iudigeret 
pro  se  oflerre,  sed  insuper  semel  oblaio  suae  carnls* 
sacrificio  omnium  satuii  surficeret.  Sermo  autem  /«- 
risjurandi  qui  post  legem  est^  Fitium  in  eetenmm 
perfectum.  Subaudi ,  ostcndit ,  sive  perfecUn 
constituit  sacerdolem,   non   infirmiute  gravaUn, 


retur  sccundum  utramque  substantiain.  Talis  enim  Dsicutlex  constituit  suos  posi  legera  ;  facius  esi  ser- 


decebat  ut  nobis  esset  pontifvx  sanctus,  innoeens,  Im- 
pollutuSf  segreyatus  a  peccatoribus,  et  exce!sior  castis 
(aetus.  Non  eramu3  digui,  nec  promerebamur  lalem 
habere  pontificcni  :  sed  necesse  ent  iiol  is,  ni  lalem 
liabereiiius  poniificem,  qiii  esset  sanclus  in  interiore 
hoinine,  innocens  m.nibus,  impoUulo  corpore,  se- 
grogatu.^  a  peecatoribus  ;  idein  ab  omni  pcccato  im- 
iiiuuiii,  ct  a  conversatioiie  peccaioruui  separatiis. 
In  hoc  cnim  Uiit  sei>araius,  quia  alii  homines  cum 
|)eccalo  concipiuntur,  ei  nascuiilur,  at<|ue  ab  hoc 
^saxiilo  cum  peccaio  transeunt :  bic  autem  sine  pec- 
cato  est  conceptus,  siiie  peccato  e6t  natus,  et  sine 
pccafo  ai)  boc  niundu  transiit  :  quoniaui  pcccatum 
iioii  fccii,  ncc  dulus  iiivciitus  Cbt  iii  orc  ejus.  Factus 


mo  Dei  Patris  ad  David  de  Christo  cam  jurejurando, 
ubi  dicitur  :  Juravit  Dominup,  et  non  |>oenitebii  euoi, 
tu  es  sacerdos  in  xternum.  Ponit  h  c  Aposiolus  Filii 
nomen  ad  disiinctioncm  servonim,  qui  fuerant  in 
lege :  quia  servi  infirmi  fueruni,  sive  quia  peecaiore»^ 
sive  quia  mortales  erant ;  Filium  vero  pei  fecti 
ostendil,  qtiia  scmpcr  vivit  et  siue  peccaio  esf. 

Cap.  viii.  Capitulum  autem  tuper  ea  quce  dicuntut 
lloc  est,  icpeiitio  super  ca  qua:  dicuntur  de  Christo 
quo  diclo  signiticat  atiquid  suiuinum  et  roagnum,  e 
quasi  recapitulaiione  praecedentis  dispositionis  a 
rem  ipsain  deducit  auditorem.  Talem  kabemus 
tipcem.  Subaudi,  qualein  superius  diximus,  saneHniv 
videlicci,   iunocentem,  impoHutum,  segregatam  « 


733 


JN  EPISTOLAM  AD  llCBItCOS  C0MII&NTAR1A. 


751 


pceetMribw,  tl  qnkm  «dbue  diclari  «mniis  io  to-  A  plum  Dei  8aoci«m  ost,  quod  esUs  ?0i^  Omnif  num 


^iieiililNis.  Qm  Mofedil  in  dextera  udii  magnitwiinii 
m  cop/m,  Mnffomm  miots/er,  el  tabemaeuli  veri,  quod 
fxii  Deuit  et  non  homo,  Sedeoi  maguiludinis  in  caelis 
debemos  accipere  pleiiiiudinem  palerns  majasialis» 
iu  qua  Filius  D<  i  sedei :  quae  eliaro  designaiur  per 
desierain  :  nec  esi  poeriliier  accipiendum,  quod 
Dcus  Paier  dexteram  aut  sinislram  liibeat,  qui  spi- 
riius  esi  omnia  iroplens  :  ul  iia  sedeai  Filius  in  dex- 
tcra  illius,  sieul  solt- 1  sedere  filius  juxta  patrem  suum 
regem.  Sed,  sicut  diximos,  pleniludinem  majestatis 
sumroamque  gloriam  beaiitiidluis  ci  prospcritatis, 
debemus  per  dexieram  inttlligere,  ia  qua  Filius  se- 
det.  Sedere  aulem  pro  babiiare  ponitur.  Ponlifex 
ergo  iioster,  qui  consedit  in  summa  glorta  patero» 


pontifex  ad  oferanda  munera  et  hoetiae  eoMtituitur 
unde  necesee  eet  et  hunc  habere  aliquid  quod  ogerat. 
Non  poie^t  esse  sacerdos,  nisi  babeai  quod  offerat : 
ponlitices  cnira  veteris  sacerdolii  secundum  prsece- 
pium  legis  monera  el  boslias  pro  populi  offercbant 
deiiclis  ;  Cbrisius  vero  in  sempilerna  divinilaiis  sus 
oatura  cum  non  haberet  quod  offerret,  suinpsit  ex 
nobis  quod  pro  nobis  offerrei :  id  esi  caruem  buma* 
vam,  seipsum  videlicei»  quein  oblulit  in  ara  crucls. 
Quid  ergo  tam  apium  immolaiioni,  qiiam  caro  ra- 
tlonaiis  pro  irralionali  ?  ei  quid  laro  mundum  pro 
mundandis,  quam  carnem  sine  ulla  contagione  d 
immacuiaiam  offerre  7  Et  quoniam  quaiuor  in  oroui 
sacriliGio  consideranda  sunl,  videlicet,  cui  offeratur, 


majesialis  in  ccslis,  sanolorum  minisier  est  :  quod  B  a  quo  oOeratur,  quid  offeralur,  pro  quibus  offeratur , 


duobos  modis  accipi  poiesi.  Yeniens  quippe  Domi* 
D««  iii  mundum  per  incarnaiionls  eibibtiioneni,  mi- 
nisiravit  sanciis  aposlolis  aliisque  fidelibus,  eiiam  qui 
adhue  futori  suni,  panem  refeclionis  verbi  spiriialis, 
et  potam  docuime  evangeiicae,  dicens :  Si  quis  siiii, 
Tenial  ad  me,  et^ibal,  ei :  Teiiiie  ad  me,  omnes  qui 
ialioraiis  et  oneraii  estis,  ei  ego  reffciam  yos.  Miui*- 
stravit  illis  ellam  documenlum  fldei  el  graliam  bi- 
piisraatis,  et  insuper,  quod  majus  fuii,  sacraraentum 
redenpUonis  per  passionem  suam,  et  cogniiionera 
nysleriorum  hi  lege  et  proplielis,  ac  posi  aseens-<>- 
fiem  rainisiravii  electis  suis,  apparens  in  mundo.  Di- 
ealur  et  aliter  :  Sancionim  o  iiiisier  cril  in  riiturum, 
«|uando  semetipsum  ministrabil  illis,  el  cogiiosceni 
I  cum  Patre  ei  Spiiitu  saitcto  siculi  est :  sciliccl  ^ 
dederit  regnum  suum  Deo  et  Pairi.  Unde  io 
Kvangelio  de  se  sub  persona  patrisfamilias  loqiiens, 
dieii :  Amen  dico  Yobis,  qiiod  praeeinget  se  ci  faciet 
fllos  discumbere,et  Iransiens  ministrabit  iliis.  Trans- 
ireenim  diciiur,  quia  electos  suos  de  judicio  ad 
rcgnum  trausire  faciet,  vel  ad  conlemplationem  bu- 
inaniuiis  iu  divinitalis  su»  cogniliooem  nos  elevabit. 
Mloisirabil  illis,  cum  se  et  Patrem  eum  Spiritu  san- 
clo  ris  manifeslabii :  nam  cibus  el  vita  illorum  visio 
Unciar  Trinilatis  erit,  sicut  ipse  dicit  ad  Palrem  : 
Bacc  esl  viia  eiema,  ul  cognoscant  le  eum  Spirilu 
**Qcio,  ei  Jesum  Cbristum  quem  misisii,  unum  el 
I  Deum.  Tabernaculi  quoque  veri  minisler  est| 


haee  etiam  possiimus  hic  reperire  satis  eleganter ; 
^uia  enim  nulU  sacriflcium  debetur,  nidi  soli  De», 
Poutifex  nosler  mundain  bosiiara  pro  nobis  Deo 
Patri  obtulil.  Idem  exisiens  sacerdos  ad  sacrifieium, 
offert  eiiam  sacrificium  Deo  Palri  acceplum  pcr  Ec^ 
oiesiam  suam.  Dum  ergo  nos  offerimus  sacramenta 
corporis  ejus,  ipse  offert.  Si  ergo  euet  super  lerram» 
SulMiudi  sacerdos  lerrenus  secuudum  ordinero  Aaron. 
Nec  eeeet  eacerdoe.  Secuiidum  ordinem  Uelcbisedecb. 
Cam  eeeent.  Sacerdoies  Lioviiici  generis.  Qm  offer- 
rent  tecundum  legem  muneraf  qui  exemplari  et  unibrm 
deeerviunt  cctleeiium^  eicut  reeponium  at  Moyti^  cum 
eonnummatut.  Ac  perfeeissel.  Tabernacutum»  Ora- 
culi.  Si  essei  lerrenus  ponlifex  super  terraro,  sicut 
Aaron,  Tel  alius  secundum  ordinem  llelcbisedech, 
immortalis  et  sine  pcccaio,  qm  sacrificiis  poluisset 
mundarc  genus  liumaimro,  perfcctuinque  reddere, 
non  essel  uiique  sacerdos  secundum  ordinem  Mel- 
chi.vedecli  in  xienium  :  quia  satis  essenl,  qui  offer- 
rent  legalia  muncra.  Sed  quia  Aaron  ei  filii  cjus 
mortales  crani  el  peccalores,  quapropter  non  po- 
terant  geiius  humanum  perfeclum  reddere  ;  ideo 
venil  Glirislus  sine  peccato  qui  tn  sternum  suum 
sacerdotium  lenerel,  suoque  sacrificio  genus  huioa- 
iium  pcrfectissime  miiiidaret  :  uon  lalis  quales  illi 
fueruot  qui  exeniplari  e^  umbrae  deserviunl  coele- 
slium.  Exemplar  est  figura  el  similitudo,  per  qiiod 
alia  res  oslenditur :  sicul  imago  expressa  in  parieie 


oonslitult  sive  composuii  Deus,  ei  non  homo  :  ^  exemplar  esl  et  figura  vrri  luminis.  Sacerdoles  igitur 


^  esi,  eoeli,  quod  nobis  ipse  adminisiral,  ui  clarilale 

*ideniiB  iillus  illustreraur.  Tabernaculum  eiiim  quod 

Kcielehel  eomposiiii  in  deserlo,  sive  quod  lemplum 

^lotton  fecit  in  terra  repromissionis,  non  fuii  ve- 

'^ ;  et  velusute  eonsumpium  est,  nec  semper  du* 

*^i«  potuit ;  ideoqiie   labemaculum  verum  coelura 

"^^M,  quoniam  iu  aelemum  slabit,  nullaque  vetusiate 

^Ottsunelur.  Potest  et  altiori  sensu  iiiielligi,  ut  ta- 

^^^ieulom  verum  accipianiur  animae  sancioruin, 

^*4ikiis  Ipse  FilittS  Dei  gaudia  pairiae  coelesiis  admi- 

^^utrsi,  ei  io  qnilius  habitare  dignatur  :  juxla  quod 

^^  IVophetam  dicit  :  Inhabilabo  in  illis  et  inainbu- 

^l».  Et  Apostolus,  In  interiore  homine  habiiare 

^-^moi  per  fidem  iu  cordibus  noslri» ;  et,  Tem- 


Judasorum  exemplari ,  id  est  figurae  et  umbrx  Goele« 
siium  mysieriorum  deserriebant,  quia  omnia  illa 
simiiitudines  et  figurae  erant  isiorum  qux  in  Ecelesia 
modo  in  veriUte  aguntur.  Coelestia  autem  raysteria 
dicit  spirilalia,  qu«  observaiores  suos  io  veriUlo 
ad  coelestia  ducunt.  Nonoe  coeieste  altare  est  fides 
noslra,  in  qua  offerimus  quotidie  orationes  noslraa 
Deo?  Yide^  inquitf  omfua  faciio  tecundum  exemplaf 
quod  tibi  ottentum  est  in  monti.  Quoniam  audilus  oo- 
•ler  miiius  aptus  esse  orideiur  ad  disciplinam  perci- 
piendam  quam  visus,  noo  enim  iu  animo  conimen- 
damus  qii»  audiraus,  quoniodo  illa  quae  ipso  visu 
percipimus.  Ideo  non  solum  audilu,  rcrum  eiiaui 
Visu  demonsiratum  est  Muysi  a  Domi.io  ia  mouiCp 


755 


rmHA8n  Aimi.'MeAAM  mtic 


7S6 


quml  erat  raclnrus  c>  opmnte  Bcselehel,  vnile  dicii :  A  decem  tiibus  intclligaitiar,  qiiac  •ep^ravemiit  le  a 


Vide  ut  omn'a  racias  secundum  illam  similiiudinero 
qu»  libi  in  monie  ostensa  esi.  Qiiod  aulem  dicit  in- 
telligcndum  esl  (am  de  tabemaculi  constniciione  va- 
sorumqne  ejus  quam  de  sacrificiis  el  liostiis  qiiae  ibi 
oblnluri  er.jnl.  Nune  aulem  fnetins  sorlilus  est  minUte' 
rium.  Sacerdolii  ▼idelicel  dignilalem.  Quanto  et  me- 
iioris  teramenti  wediator  est :  quod  in  melioribus  re- 
promissiombus  saneitum  est,  Hoc  est  firmalum,  statu- 
inm  et  rorrobi)ratnm.  Vidos  (inqnil)  quanto  inelior 
isia  cefebraiio  illa  qu»  lunc  leroporis  agebatur,  fi- 
quidero  illa  ad  exempUr  el  figura  est,  ista  veriias, 
ticul  in  ETangelio  loquiiur  :  Lex  per  Moyten  data 
est,  gratia  et  veriias  per  Jesum  Christam  Tacta  esl. 
Nunc,  huc  esi  in  iiovissimt  mundi  aetate,  Unto  m^ 


dome  David  temporibns  Jerobr>am;  per  domiini  i 
tem  Juda,  diiae  tribus,  Juda  el  Benjamhi  cum  iriba 
tacerdolali,  qu»  adbaeterunt  doint'i  David.  Aliiori 
aule»'imelleciu  per  atrainque  domam  &e\.eam  !•• 
telligere  omnes  tiim  ex  Jad;eis  quam  ea  gentibot  cr^ 
dentcft,  qtii  Deum  recie  confllendo,  quod  iulerpreui* 
lur  Judat,  veri  Israelitae,  lioc  etl  Deiim  inenie  vi- 
dentet  sunt,  quibus  Deus  ptrrecii  iilque  comidevii 
Tettamentum  novuui ,  gratiam  tcilicei  EvanfelJ. 
Tesiamentum  tuiem  novum  dicitur,  ad  differeutia« 
veteri^.  tt  veru  altiut  dieamut,  vetiu  TesiameoUM 
ad  boc  didtur»  eo  qaod  hominem  in  veiusuia  peccaii 
pothum  novum  reddere  non  vtlebaL  At  vero  uovua 
Tesumenium  ett  dietum,  eo  qood  velereiD,  id  e4 


liiis  ministerium  sordtus  ett  saeerdoiii  Chrittut  •  B  peecato  velerit  faominit  Adx  eommaculatiitn»  uovoa 


quam  fuissei  illud  lcKale,  qiianio  et  meliorit  letU- 
nienii  mediaior  csl :  quanto  melior^  tunt  ceelettia 
lerrenit,  ae:e:na  lemporalibua,  Unto  melioris  tetia- 
menti  dator  esl  Jesus,  ei  lanto  melioribus  promittio» 
nibus  confirmaium  eti.  btud  lettameniani  eientm 
tcmporalia  ac  lerrena  promiliebat,  dicent :  Si  voloe- 
ritis  et  aadieriiis  me,  bona  terite  comedeUs;  et : 
Observa  qtix  praecipio  libi,  ut  si^  longxvus  soper 
terram;  caeleraque  iis  similia  promiiiens  lemporalla 
atqoe  tertena.  Novum  vero,  qood  per  Christum  da- 
tum  esi,  promittil  ac  tribuit  coeleslia  et  terrena,  vi- 
tamquc  perfeciam  per  gratiam  bapiismatis,  et  fidem 
domiiiirtc  passionis,  et  remi^^sionem  oroniuin  pecca- 
torum.  El :  Qiiicredideriletbaptizaius  fuerii,  saivus 


erhciat  in  baptismale  per  fidom  dominicte  pastiooit, 
quod  non  ett  timile  Tetiamenio  Veleri,  quod  fecit 
cum  patribot  eoruro,  quia  iliud  terrena  promitiehst 
ac  icmporalia,  et  praecipiebat  carnalia,  Ittud  vero 
aeterna  et  ceelestia  (romiiiii,  pra-cipiens  tpiritalia. 
Quod  vero  dixit,  In  die  qua  apprehendi  roaoum  ilio- 
rum,  ui  edueeiero  eos  de  terra  iEgypti,  magnaa 
famiiiariuiem  suam  omnipotoiis  Deut  osieiidit,  qoam 
exhibail  illi  populo  :  roore  euim  iiiulierum  loqoilor 
termo  divinut,  qu»  toleut  parvulorum  manus  ap- 
prebendere»  et  plerumque  ad  te  conducere,  plerum* 
que  eiiam  hue  illucqne  tu^ienundo  illot  iie  iabjntur, 
ut  pote  firmot  gressiit  adhuc  non  habcniet,  tic  om- 
nipoieiis  Deus,  cum  ille  populus  puerilis  ac  porvulos 


eiif;  et :  Qaia  erum  elecli-sicut  angeli  Dei  in  coelo.  C  csset,  quia  neque  gressus  boiiae  operaiionis  habebal. 


El  insnper  quod  inajns  est,  quod  dicilur  iii  Evangelio 
Joannii :  Qiio  quoi  (inqnil)  recepiTUiil  eum,  dedileit 
potestnicm  filios  Dei  fieri.  Ecce  quoniodo  mclloris 
tesian:eiiii  mediator  et  dalor  est  Chrisius,  el  quo» 
raodo  uielioribiis  proinisMonibus  confirniaium  esl. 
In  hoc  qiioque  ineliiis  sacerd  lium  sorlllns  cst,  quia 
iilud  fuii  iemp*>rale,  islud  xteroum.  IUud  nun  poie- 
rai  hominem  juslificare,  nec  regnum  cosloruin  suis 
observaioribus  reserarc;  isiud  veroel  perfecle  jtisti- 
ficai  homincm,  sutimque  regnum  coelorum  aperii. 
Ilediator  autem  testament!  appellalur  Dominus,  quia 
siciit  Moyses  medialor  fuit  inter  Deum  ei  |K>pulum« 
verba  Dci  ad  populum  referens,  iterumque  populi  ad 
Dcuin,  ita  et  Chriaus  verba  Dei  Patris  nobis  relulit, 
iierumque  noslra  referi  ad  illum.  Transiens  Aposto- 
liis  a  sacerdose  et  sacrificio,  tuoc  demum  el  lesU* 
menti  differenliam  facil,  dicens  :  Nam  si  illud  prius. 
Te^tamenliim.  Culpa  vacas&et^  non  utique  secundi, 
TesUinenli.  Locus  inquireretur.  iloc  e»!,  fii  illud  te- 
tiametitiim  logis  peccau  posset  auferre,  ut  observa- 
tores  sni  inculpabiies  esseiit,  non  sccundi  Te&umenll 
locus  rermqucrciiir,  sed  quia  illud  non  fuit  perfe- 
ctum,  illo  sublato  invenius  cst  lociis  .iplus  sccundi 
Testimenli.  Sequiiur :  Viiuperans  enim  cos.  kiesl,  non 
appri.bau^i  dlgnos  la«de.  Dicit.  Per  propheiam.  Ecce 
dies  v€niu\t^  dicU  Lominus^  et  CMiummabo  super  do- 
mum  Israet^  ft  tuper  dwtum  Juda^  tettamentum  ao- 
vum.  Quaniuiu  ad  lil^cram  pertincty  i  cr  dumum  Israel 


ncque  fortitudincm,  qoa  se  posset  exsolvcre  de  jvgo 
opprinientium,  teteiidil  ei  manum  suam,  ma|^mns 
videlicet  auxilium  pietatis  saae,  ei  extraxit  eum  de 
fornacc  ferrea,  trahens  ad  cogniiioncm  soam,  ei  aa- 
piexiit  gratissiinos,  simulque  deduceiis  per  iiesefii 
vasliUlem,  iutroduxit  in  lerram  omnibtis  melioreiii. 
Scd  quia  non  pennansenint  iu  lesumcnto  ejut,  boe 
est,  noii  scrvaverunt  qiiod  praecepunn  est  ei»  iu  To- 
siamento,  neglesit  eos,  lioc  esl,  d  mislt  eos  i  e  si^ 
cundum  desideria  cordiseorom,  juxia  qnod  Psaboisia 
dixii.  Noiandum  auiem  quia,  cum  diiisset  seroM 
divinut,  Perficiam  tettamenlum,  addidit :  Non  «ecmi- 
dum  tcitamentum  quod  feei  cum  patribui  eorum.  Nft 
forie  Judaci  posseni  oblalrando  dicere  illnd  lesu- 
mentum  detlruendum  esse,  de  quo  dixit  Abrahte,  lik 
seniine  tuo  l>enedicenlur  omnes  genies »  discrele  i 
nifesUvit  de  quo  loquereiur,  cum  tubiutulit  :  In  < 
qua  apprehendi  manum  iHorum ,  ut  educerem  eoe  d^M 
terra  Suypti^  quoniam  ipsi  non  p$rmaK$erunt  in  le-— ' 
stamento  meo^  et  ego  neglexi  ee$,  didt  Domimut.  1 
lcge  enim  hoc  dixil,  quam  quinquagesima  die  egret- 
sionis  illorum  de  lerra  iEgypti  daUm  esse  coostat  is 
monle  Sinai,  in  qua  non  permanserunl  paires  eonim. 
sed  fecerunt  vitulum  in  Oreb,  ei  adoraverunt.  ] 
illud  quod  pepigil  cuin  Abrabaniy  in  Cbrislo  corople^^ 
lum  est,  iu  quo  beuedicentur  orones  geotet.  Qukt  Ao^^ 
est  testamentum  quod  ditponafn  domui  lerael.  Omniboa^ 
sciUcel  crcdcntjbus.  Post  dies  i//os,  didt  DomiiM^ 


7S7  IN  EPISTOLAM  AD  lltBfL^OS  COMMENTARlA.  73« 

dabc  teges  meai  hi  nunte  eorum,  ei  in  cordibu$  eorum  A  tustalem  redegif,  sive  vctustum  08lcnd!t  illud  qaod 


Muperscribmn  eos :  et  ero  eii  in  Deum,  ei  ipsVerunt 
mihi  in  populum,  Et  non  docebit  unuiquiique  proxi" 
mum  iuum^  el  unu$quisque  fralrevi  suum^  dicens  :  Co' 
qnoice  Dominum^  quoniam  omnei  ident  me  a  Htajore 
uyque  ad  minorem  eorum  :  quia  propiiiui  ero  intquita- 
iikui  eorum,  et  peccatum  eorum  non  memorabor  am- 
piiui,  Mtgna  distanlia  inter  legem  et  legem,  inter 
Bcripturam  et  scripturamy  inicr  dociores  legis  docto- 
resque  Rvangdii,  iiiter  litteram  et  graiiam  spiritalis 
Inlelligeutiae.  Nain  littera  legis  scripta  est  in  Ubulis 
lapideis,  gratia  autem  spiritalis  iRtelligentiffi  dat?)  cst 
lidelibiis  pt*r  Spiritum  sanctum  in  corde,  per  qiiem 
Sp  riium  cliaritas  Dei  diCTusa  est  in  cordibiis  Gdelium. 
Iloc  adtein  quod  dicit,  D.ibo  ieges  meas  in  menie  eo- 


crat  prius.  Unde  et  suhjitngit :  Quod  autem  antiqua 
tur  et  senescit^  )trope  interitum  ett.  Qttasi  diceret,  quit 
sermo  divinus  per  lioc  quod  dixit,  Testamentnm  m^ 
vum  fuiuruiff,  ostendit  votuslura  csse  priiis.  Datur 
igitur  intelligi  quia,  si  anliqiiatur  et  vetusinm  rst 
prius  Tcsiamcntum,  in  proximo  est  itt  intereat  finetn 
que  accipiat.  Hoc  vero  inlelligendum  est  non  de 
pncceptis  viue  ac  moruni,  in  quibus  lex  manet,  con- 
C(*rd8ns  in  Evangcli«s  Sfd  de  mandatis  sacrificiorum 
carMlium.  In  quibus  adveniente  quem  praeligura- 
bant,  finem  accep'ura  crat  lcx. 

Cap.  IX.  Habuit  quidem  et  priui  junificationei  cui» 
turee  et  sanctum  iaculare,  Prius  (inqiitl)  Testamentvm 
babuit  justificationes  cultnne  :  quia  per  divinum  cul- 


nmi,  et  iii  cordibus  eorum  scctbam  eas,  spct  ialiier  B  tum  jiistificabantur  bomines  a  levioribus  culpis.  Ha- 


ad  85.  apostolos  pcrtinet,  qui  gratlam  Nuvi  TesU- 
luenii  Don  bahuerunt  scrlptam  in  labulis  lapide^s, 
neqiie  in  roembranis,  scd  in  meote  ct  cordibus  suis 
divin.tus  babuerunt  ex:iratam.  Primum  quidem  do- 
ninicam  passionem,  quando  (sieut  Matthaeus  narrat) 
ascendit  in  montem,  ibique  cum  eis  illum  prolixum 
■ermonem  baboit  ubi  insiitutio  totius  perfcctae  vitsa 
conliiietur.  Secundo  vero  post  resurrectionem  suamv 
qaaiido  (sicut  Lucas  testaiur)  aperuit  eis  sensum,  ut 
itiielliger»ii  omnia  quse  scrlpta  erant  in  lege  Moysi, 
el  propbetis,  et  Psalmis  de  ipso.  Deinde  vero  deciroo 
die  aseensionis  suae  discunt  quidquid  morial.bus  de 
Deo  sciendnm  eral.  Quomodo  possent  evangelisUe 
tanu  mincula  ae  verba  c(B*estia  post  ejiis  ascensio- 


beit  et  sanctum  ssccuiare,  in  quo  sa*culi  bomineit, 
hoc  est  gen^iles  ad  Judaismum  transeuntes  recipie- 
bat :  patet  etiam  non  sotum  Juda^ls,  sed  etiam  lalibus 
gentilibus.  Sanctura  ergo  saeculare,  locun\  vocat 
ttriorum  ubh  geniiles  stabant  ad  oranduin  post  Jii« 
dxos.  To^muicii^iim  enim  factum  eet  primtcm,  Ifi^ne 
erant  candelabra  et  mensa,  et  proposiiio  panum^  quce 
ianeta  dicitur.  Non  de  illo  labernaculo  disputatuma 
hic  Apostolus,  quod  Moyses  fecit  in  eremo,  ubi  tan- 
tummodo  unum  candelabrum  fuit :  sed  de  templi 
quod  postea  Siloroon  xdificavit  in  Jernsalem,  ubi 
fuerunt  plura  candelabra.  Unde  quod  primum  dicii, 
non  esi  rerereiidum  ad  tcmpus,  sed  potius  ad  locum  : 
diclt  enim  illud  teroplum  Salomonis  beatus  Aposlo- 


icribere,  nisi  ea  in  cordium  tabulh  divinitus  G  lus  duo  Ubernacula ;  et  primnm  quidcm  tabernacu* 


eiaraU  baberentf  praccipne  B.  Joannes,  qui  65  anno 

poai  Domini  ascensionem  Evangelium  scripsii,  quo« 

Modo  posaei  Untam  diviniuum  illius  proferre»  qoara 

ipte  Dominus  eit  prolulii,  maxime  nocte  qua  com- 

prebcMat  est?  Not  antem  partim  in  cordibu^,  ple- 

Btts  anlero  in  membranis  scriptum  haberout,  ab  illit 

litbis  relicium,  ul  in  hit  meditando  exerceamur» 

Qvo4  tuiem  tnbjungit  :  Non  docebit  Qnutqnisqiie 

fpvoiimom  tttum,  el  unutquitquc  fratrem  tuum,  di- 

(:  Cognotce  Dominum,  non  ett  ad  prseseiit  lem- 

referendnro,  ubi  invicem  docemur;  sed,  sicui 

^*€tiB.  Augustinus,dam  loquereturpropheta  Jeremiat 

^^  primo  Domiui  adventu,  tubito  convertit  oculuin 

™^iit  ad  teeundum,  post  quem  nemo  docebit  pro- 


lum  appellat  illam  partero  teropli  ubi  erant  candelabra 
et  mensa  tuper  qiitm  ponebantiir  duodecim  panet 
calidi ,  tex  binc,  el  scx  indo ;  et  snper  ptnet  du« 
paterae  aureac  plenn  thure,  nna  binc  el  hinc,  ei  al- 
tera  inde,  eraniquc  ibi  a  tabbaio  utquc  ad  sabbatum. 
Erat  eiiain  ibi  altare  aureum,  ubi  oflerebainr  incen 
tum  ihymiamatis  mane  et  vetpcre :  cum  qua  ptru 
teropli  comprehendii  alUre  ho'ocaiittorum «  qood 
erat  sub  divo  ante  fores  templi  Domini,  in  quo  ta- 
bemacolo  liciie  ingrediebanlnr  sacerdotes  et  rellqul 
ministri  quotidie.  Secundum  autem  tabemaculiim 
vuU  intelligi  sancta  sanctoram,  illam  vldelicet  par- 
lem  templi  quac  dividibatur  pariete  20  cubitomin, 
et  velo  qtiod  peiidebat  ante  parietcm,  ubi  inirinsei^ns 


liniQm  tnum,  6i  cognoscat  Dominum  :  quoniam  oin-  D  erat  arca  Moysi  coiitinens  in  se  tabulas  legis,  et  ur- 


"^  eleeti,  positi  in  ejus  contemplatione,  videbunt  et 

^*^notcent  illum  ticuii  est :  nam  in  prxsenli  (sicut 

^^^Vmttt)doceroitr  invicem.  Postea  peccatomm  illo- 

^^ni  non  erit  memor  :  quoniam  orones  e^ttpoliaii  ab 

^vimi  fxce  mortaliutis  ei  cormptionis  corporis  im- 

*^«ltbiKute  atque  peccato,  resurrectionif  gloria  do- 

^aii,  fQlgebont  ticut  angeli  Dei  in  coelo.  Dicendo 

^«'«  iiovttiM,  veteravit  prius.  Sumens  Apostolus  fidu- 

^iSM  ei  MCteriUlem  ex  dictis  propheticis,  ubi  dici- 

Uv :  CoQtammabo  tesumontum  tiovum  super  domum 

lerjel,  ostendit  illud  jam  liqiiidius  esse  finieiidum. 

biccttie  \inquit)  Dco  per  propheiam,  Consummabo 

TciUaieaunD  novum,  veieravit  prius :  hoc  esi  in  ve« 


nam  aiirenm  in  qua  erat  manna,  virga  quoque  Aa- 
ron  quae  rronduerat :  ipsa  auiem  plano  srheinaie  erat 
facia,  iJeoqnc  suiier  illani  crat  lahtila  niircft,  quc 
appcllabaiur  pmpitiatorium,  eo  qnod  inde  loqucri!- 
tur  Dominiis  Moysi  et  sacerdotibus.  Et  super  ipsain 
.arcam  erant  duo  cherubim,  qni  a4s  sui*  olninbia- 
bant  labulam  propitiatorii,  vcrsisque  vullibus  respi- 
ciebnnt  in  propitiatorium.  In  islud  secundum  tabfr- 
naculuni,  hoc  est  in  Sancla  sanciorum,  netno  iiigre- 
dicbulur»  nisi  solus  pontifcx  semcl  In  anno.  Acccpto 
sanguinc  in  vascnlo  ingrcdieliaiur  iiitra  oratorus  pro 
popiilo,  sepiima  decima  videlicet  die  se(4iini  a  festi- 
viiate  paschali,  qiiT  dies  qiiidem  appfUabntur  Propi- 


739  rnillASII  AOaUMCTANI  EriSC.  740 

tifttionls.  Ih  crasdnam  aulem  MquebAtur  festivitas  A  a^ae  nijus  etiam  fures  erat  :i!tarc  liolocaHstomm. 


TabernacQlomm.  Spiritaruer  autcm  ad  iltud  primum 
tabernaculum,  ubi  sacerdotes  licite  ingrediebantur, 
statum  praesentis  Ecclesiae  significat,  ubi  sunt  piura 
eaiidelabray  sancti  Tidelicet  pncdicatoref ,  qui  sibi  et 
aliis  lucenc  verbo  ct  exemplis.  Yel  etiam  ubi  sunt 
dona  Spiritus  snncti,  qaibus  fidelium  corda  illami- 
nantur,  qni  per  fidem  in  Ecclesia  consistanL  Est  et 
meiisa  Dei,  videlicet  Scriptura,  de  qua  Psalmista 
dicil :  Parasti  in  conspectu  meu  mensam.  Est  et  pro- 
positio  panum  In  mensa,  intcliectus  videlicet  sacras 
Scripturx,  quo  quotidie  reficiuntur  anim»  fidelium. 
Possumus  ei  panem  iuteliigere  corpus  et  sanguinem 
Domiui,  quod  in  ccclesia  consecratur.  Post  velamen" 
tum  autem  $ecundum  labernaeulum  esl  quod  dicUut 


Semper  introibant  tacerdotet  tacrillciormm  Bgiiia  ean^ 
iummantes.  Non  cst  ita  inteltigendam,  qnrnl  fn  temp'o 
siiper  altare  incensi  bosiias  offerrent  aut  ibi  perffce- 
rent  sacrificia  victimaram ;  sed  potins  sdcrifiriomffl 
ofUcia  possumus  accipere  incensam,  ad  quod  offeren- 
dum  semper  ingrediebantar  sacerdotes  niane  el  Te- 
spere;  sive  consummato  et  perfecto  sacnfieio  anfe 
tcmplum  in  altari  holocaustorum  semper  iiigredie- 
baiitnr  in  templum  cain  incenso.  Potest  et  fertio 
modo  intelligi,  ut,  sicut  soperius  diximos,  cum  teniplo 
altare  etiam  hotocaastoram  comprebeiiderit,  ac  per 
boc  a  parte  totum  volait  comprehendere  :  utramqiie 
tamen  pro  vero  accipi  potest.  In  koc  tecundo  auifm 
temel  in  anno  totuh  pontifex  non  tine  tangwne  quem 


Sancta  tanctorum^  aureum  habent  thuribulum^  et  ar-  B  offerret  ftro  tua  et  poputi  iguorantia.  Secundam  ta» 


cam  le$tamefUi  circumtextam  ex  onmi  parte  auro^  m 
qua  urna  aurea^  habent  manna,  et  vhrga  Aaron  qum 
fronduerat,  et  tabulie  tettamemi,  De  his  singulis,  quo- 
niodo  ei  qualitcr  essent  ordinaia,  secundum  litieram 
paulo  siiperiiis  elucidaiain  est :  quaproptcr  spiritalia 
mysteria  vitieamos.  Velainentum  post  quod  erat  ta* 
bernaculuro,  quod  appeltabaiur  SancU  sanctorum 
causa  su£  dignitatis  (sicut  Cantica  canticorum),sl- 
gnificat  coelum,  post  quod  Deus  in  interiora  patrios 
coelesiis.  Elevato  velo  ingrediebatur  pontifex  cum 
sanguine  in  Sancta  sanctoram  ora*urus  pro  popalo  : 
ei  Dominus  Poniifex  nosier  cum  sanguine  passionis 
susp,  cadem  passione  peracta  reseraio  ccelo,  Saiicta 
sanctorum  penctravit,  ubi   a»8idue  Deum  Patrea 


bemaculom,  in  quod  solus  pontifex  cum  ^angnind* 
ingrediebatur  significat  interiora  patriae  coelostis.  iile 
vero  pontifex  designat  Cliristumy  qui  aemel  ing  essvs 
estSancta  sanctorom  intra  velum  implela  passioie 
saa  :  at  asslstat  nnnc  vulini  Dei  pro  nobis  orans, 
Ron  pro  suis,  sed  pm  nostris  delictis.  Nisi  Ibrte 
dicatur  orare  pro  suis,  propter  communionem  qaan 
babet  cum  corpore  suo,  quod  est  Ecclesia  :  unde 
dic  it  in  passione  :  Dcns  mens,  Dcus  mcus,  qnare  me 
dereliqiiisti  1  Longe  a  salute  mca  verba  delictonn 
neoram.  Quae  sunt  eiiim  V(  rba  delictoram,  nisi  ear* 
poris  ejiis,  qiiod  nos  sumus?  ipse  enim  peccatom  non 
fecit,  nec  dolus  inTontiis  est  in  ore  ej us.  iloe  tigmfi» 
eante  Spiriiu  tanclo  noudnm  propalaUim  at$e  tanele' 


exorat  pro  nobis.  In  Saociis  saoctorum  erat  tburibu-  £  rimi  viam.  Id  est,  hoc  significaaie  SpirHv  sai^io  ad 

lum,  qiiia  Cbristus  in  secretis  pairia  coelesiis  con- 

sistit,  per  quen  orationes  nostras  ad  Deiim  Patrem 

dirigimus.  Arca  testamenti  circumtexta   ex  onmi 

l>art«  auro,  earo  cst  Domiiii  Salvatoris,  qui  auctor  est 

utriusque  teslamenti,  et  qui  interius  plenus  divini- 

tate»  exterius  refulgebat  virtute  miraculoram  verbo- 

runiqiie  coelestium.  lo  auro  solet  claritas  sermonis 

dcsignari,  sicut  Sapientia  dicit  :  Concupisce  sapien- 

tiam  sicut  aurum.  Urna  aurea  habens  manna,  Chri« 

stiis  es',  in  quo  manna  divinilatis  esi,  qui  dixit :  Ego 

aum  panis  vivus,  qui  de  coelo  descendi.  Virga  Aaron 

quas  fronduerat,  saccfdolum  dignitas,  q\m  semper 

florei  in  Christo,  sive  pntentia  imperialis  est.  Duas 

tabttlae  tesiamenti  in  arca  duo  sunt  lesiameiita  coii- 

sistentia.  Sequitar :  Super  qux  erant.  IIoc  est,  super  ]>  caro.  Et  alibi :  Ubi  ego  sum,  illic  el  minister  meui 

erit.  Et  qMia  adhuc  templiim  stabai ,  quando  Apo* 
slotus  isia  loquebilur,  et  miinera  legalia,  quainfis 
sine  causa,  ibi  offeri  baniur,  ideo  subjonxil,  dieens  *. 
Adhuc  priare  labernacuio  kabente  slo/nm  :  qum*  Sob- 
aodi  res.  Parabola  ett.  lioc  esi  figura  et  similitodo. 
]f'ei?iportt  intlaniit.  Sive  prttsentis  :  quod  enim  age- 
batur  ifl  tempto  turic  icmporis,  figara  el^t  et  sim  li« 
tude  istius  veritatis  qo»  etiam  in  Eeclesia  c«»mple> 
batur.  Sequitur  :  Juxta  quam.  Subauditur  paraboUn 
sive  flgiiram.  Blunera  et  hotiia  oferuntur.  kdUuc  ibi 
a  saccrdotibiis.  Qhop.  Nunera,  vel  bosti.«.  Non  pot* 
tunt  perfectum  facere  tervienfem  juxta  eontdeniiam» 
Coiiscieiitia  dicitur  cordis  scieniia,  per  qnam  uifelli* 


Mojsen,  nondnm  veiiisse  Christiim»  qoi 
sanguine  passionis  sa«  ingrederetvr  coaloren  se- 
ereta.  Qnasi  diceret  allis  verbis,  Ideo  soloa  pomlfei 
cam  saiiguiiie  intrabat  semel  in  Sancta  saiietoniai, 
at  diseamus,  quia  cceleste  regnvm  inacccsslbile  erat 
adhuc  mortalibus,  quoadusque  veniret  Christas«  qul 
expleu  passione  aperiret  nobis  Jannan  patris  cttle- 
stis,  reseraio  velo,  id  est  coelo :  nondara  eitiin  ma- 
nifesta  erat  sancloram  via,  ingrediendi  in  patHam 
coelestem;  sive  non  manifesiata  inteHigentia  :  qub 
Ignorabant  homines  quid  stgnificarent  illa  myslfria. 
Nec  putemus  illuc  iios  non  posse  ingred-,  quia  pooii- 
fex  noster  prior  tngrcssns  est :  ipse  namqiie  dicii  ad 
Patrcm :  Pater,  volo,  ubi  ego  sum,  ct  isti  sint  me« 


arcain.  Cherubin  glorice  obumbrantia  propitiatorium» 
Duo  clirrubin  lcgentia  (qu.ne  inlerpreUntur  pteniludo 
scientia?)  duo  sunt  tesiamenta,  in  qiiibus  pleniludo 
est  scieiiti»,  quae  tegur.t  Chrisinm,  qiii  est  propitia- 
tio  pro  peccalis  :  quia  in  divina  Scriptura  latet.  De 
quibut  omnibut.  Quid  mysterii  in  se  habeant.  Non  eti 
modo  dieendum  per  tingula.  Fortassis  ideo  reiicuit, 
quia  miiliis  sennonihus  opus  hiiliebant  :  sive  quia 
iiccdiim  erant  capaccs  omnia  poi  tarc.  HiS  Vitro  ita 
eempotitit.  Et  ordinatis,  quac  diximus  esse  tam  in 
f  rinio  latiernjculo  quam  in  secijndo  :  lioc  esr,  in 
Satcta  sanctorum.  In  priori  quidem  tabernacnlo^  hoe 
cst  iu  illa  pirte  lempli  ubi  et  altare  inccnsi  crnt.  et 


741  IN  EriSTOI.AM  AD  IIEBRiflO";  COMMENTAUU.  7^2 

^tiir  mcns  hoiuinis.  Illa  (.inqait)  iniincra  cam.i!i.i  A  ponicm,  id  ost  viam  justiiinc  ad  palriam  ccplestcin 


uon  |M>ionini  pefrectum  reddere  senrientem  in  lcf^ 
perfectione  mentU,  quia  non  valebant  mentein  jo- 
tilAcare,  dum  non  toUebant  peccaia  :  neminem  enim 
ad  perfectuiH  adduiit  lex,  sed  in  quibtis  ex  maiima 
parte  mundatio  legia  consiabat,  8uli8ei]uenier  osten- 
d  t,  inqiiiens  :  Soiummodo  in  cibit ,  el  in  potibui , 
it  wriii  baptiMHUibui,  tl  fuHiiiii  carnii.  Subaudi, 
tidebatur  perreclum  facere  ser? ientem.  Uique  ad 
tempui  correctionii.  Id  est  melioralionis  et  emenda- 
liouis.  Impoiiiii,  Uiis  jusiitiis  cainis.  Hae  justiii» 
carnales  iii  diOerentia  ciborum,  et  poiuum,  ac  vario- 
nitit  baptismaium,  sive  lavationum,  usque  ad  tempus 
domiuici  adventus  impo«iix  rueront,  siciit  et  reliqu:i 
quae  in  figura  agebantur  :  Domino  autem  adveniente, 


asceiidendi  nobis  exhibtteril.  Alia  translatio  liabci, 
Ciirisius  advcniens  Pontlfex  ruluroruin  :  nisi  enlin 
advenissct ,  iicqiiai|uam  fulura  bona  nobis  adinim- 
strassei,  neque  assisteret  vuliui  Dei  pro  noliis.  No 
tandum  quia  non  dixit  simpliciler  Aposielns  illuin 
assistere,  sed  fer  tabernaenlom  :  usus  etiam  com- 
paraiivo  gradu,  dicens  :  Ampliiis  et  pcrfectios :  ta- 
beriiacolum  autem  i«r  quod  assistit  Deo  Pairi,  hii- 
maiiit%ii  f llius  :  qHoniam  nisi  bomo  fiercl,  nequatfunm 
Deo  Patri  assistere  posset.  Taliernacul:m  ergo,  cor- 
pus  Domiiii  ainplins  est  labernacolo  Mojsi,  taberii)- 
eulo  qu04|ue  Salomonis  ;  quia  iUj  maiiibns  carnaliuin 
liominum  facia  snnl :  boc  vero  inira  nterum  virginis 
sine  semine  viri,  ioiius  Triniiatis  opere  effigtatuni 


eorrectx  sunt,  hoc  f si  emendatae,  et  in  melius  ipn-  6  esi :  sive  in  boc  amplius  et  majiit  illi^  tabernaculis. 


tatai.  Nam  per  munda  animalia,  quae  lex  precipii  ut 
edaiitur,  significanlur  munda  opera;  per  imrouuda 
vero  animalia,  iinmunda  opera  inleliiguntur,  a  qui- 
bas  abstinenduin  est.  Per  potus  vero  mundos,  do- 
eirioam  ecc-esiasticorum  virorum;  per  immuudos 
Yeio,  doctrinam  hxrelicorum  nihilominus  intelligere 
debemu5.  De  bapiismatibtis  vcro  Jndxorum  plcnias 
Id  Evangelio  Marci  legitiir,  ubi  viluperabant  Ph.in- 
saei  Dofflinum  ci  discipulos  ejus,  non  lotis  manibus 
oianducare :  omnes  enim  lavationes  eorum  nomine 
iMipiismi  dengnat.  Aliquando  aut  manus  solummodo 
lavani,  aliqiiando  pedes,  aliquando  tOium  corpMSp 
quaiido  aul  aliquld  immundum  contingunt,  aut  eilam 
si  ad  moriuuro  ingrediuntur  :  sed  frustra  lavani 


quia  diviniias  Verbi,  qu»  iota  non  potest  com- 
preb'endi  iii  iabernaGnlo  manu  facto,  in  illo  bomii  e 
plenissime  reqniescii  :  perfectiiis  sive  sanctiui^ 
in  lioc  est  illis  iubarnttculis,  qiiia  neutnim  illoruMi 
sibi  minislrantes  sanciiGcnre  ,  perfectosqne  facer^ 
potesi.  Qood  dixit,  Non  manu  fiicium,  oposuit  ipse 
dicens  :  id  esi,  non  hujiis  creationis  cojiis  nos  sumiis, 
quia  noii  fuil  virili^semine  coiicreium.  Iste  csi  lapis 
quem.vidit  Danief  abscissuro  de  roonte  sinc  manibus, 
hoceside  populoJudxorum  naium  sinesemine  viri 
ei  coilu  masculi.  Neque  per  ianguiwm  hircorum  aut 
wiulorum^  ud  per  proprium  innguinem  introivit  iemel 
in  ioncta^lerna  redemptione  inventa.  Non  ciim  san- 
guine  legalium  aiiimalium,  a  quoperfede  jusiincaiH> 


sanus  atqoe  corpus,  duro  conteronuni  fonte  Salvato- C  non  poierai  dari,  sed  cum  sanguine  passionis  s^n.i 


lis  ablui ;  nam  qiiod  Propheta  dicii :  Lav.'kmini,  moDdi 
esiote»  et  mundamini  qui  fertis  vasa  Domini»  illi 
soluromodo  carnaliter  intelligebani :  cum  potios  de 
lavatione  baptisroatis  Christi  ei  muDditla  operum 
dietum  sii.  Isia  omnia  imposita  er»nt  usque  ail 
leropus  correciioniSy  hoc  est  ad  tempus  dominici 
adventus  :  postea  vero  imrouiaia  suni  a  Christo  in 
uelius  ;  quia  dum  carnaliier  obsei  vabanlur,  mundi- 
lians  corporls  adimplebstnt ;  dum  vero  spiritaliler 
ooepeniut  observari,  mundiiiam  anim«  pariior  coe- 
peruuloi^servare.  Chri$tui  autem  aaiiteni  Ponlifex 
fmiurorum  bonorum,  per  amplius  et  perfediui  taberna' 
euiunn,  non  manu  factum^  id  est  non  hujut  creationii. 
Poniifex  JudaeQrum  qui  senicl  iii  anno  cum  sanguine 


iniroivit  in  i  atriam  coelestem  :  qno  Kanguine  omne» 
suni  redempti  perfecieque  jusiificati,  non  lemporali.- 
sed  xtema  rederopiione :  de  bac  rederoptione  dicitur 
per  Zachariaro  :  Yisitavit  nos,  et  fecit  redeiiipiioneui 
plebis  SUX.I  Redemptio  autem  ad  captivos  periinet» 
et  nos  captivi  cramus,  capUvaii  a  diabolo,  in  primo 
parenie  noslro.  Si  mm  tanguii  hircornm  e(  tanrO' 
rum,  et  cinit  vitutig  atpertut  inquinaiot  ta^cti^cat  ad 
emendalionem  cornis,  quanto  mag  t  tanguii  Chritti, 
qui  per  Spiritum  tanctum  temelipsum  obtulu  imma  u* 
Idtum  Deo,  emundabit  eontcienUam  nottram  ab  operi- 
bui  mortuii  ad  terviendum  Deo  viventt  /  Si  s  iiigii  s 
animalium  irrationabilium  potcrat  cariiem  emuiuJare, 
et  sicui  tnnc  temporis  videbatur ,  sanct.fica'  atur. 


tniroibai  inira  velum  in  SancU  sanctorum,  oraturus  D  «»  q»»*  immuiidus  aspersiis  fuisset  illo  sangu^ne  : 


pro  populOy  Cbristum  Dominum  significabai,  sicui 
jam  multis  in  locis  declaratum  est :  qui  cum  sanguine 
ptssionis  %ux,  reserato  coelo,  mgrcssns  secret.i  patriae 
coDlestis  ,  ubi  nunc  assislit  vultui  Dei  pro  nobis. 
Pootifex  auicm  futurorum  bonorum  duobus  modis 
appellator.  Fuiura  euini  bona  quae  ipse  nobis  acflni- 
Dislravii,  fuerunt  verba  coelestia,  nailviias  ipsius» 
boptismns,  passio,  resurrectio,  remissio  peccatorum, 
^rfectaque  justificaiio  :  quae  idcirco  futura  bona 
appellaniiir,  vel  quia  mysteriis  prxfigurata  suni,  vel 
etiam  qoia  prxdicta  suni  in  divinis  oracolisi  Aliiorl 
auiem  intellectn  fuiura  bona  possumus  accipcre, 
gaodia  patris  coelestis,  quae  nobis  per  Christiun  mi- 
Diitrata  soot :  imde  et  Ponlifex  appcllatur,  eo  quod 


multo  magis  sanguis  Christi  poterat  mundare  aui- 
roam,  el  plenissime  juslificare;  scd  iic  qus  puiarci 
|ilenani  justiflcationcin  ei  emiiiidaiionpm  iirovenire 
aspersione  iilius  sanguinis  legalis,  subiniulii  Aposio. 
lus  carnis  emundaiionem  secundum  legem  per  illum 
dari  :  quasi  diceret,  Sanctiticatur  qiiidem  caro,  ei 
emundatur,  propier  legis  prjrcepinm  :  sed  tamen 
anima  non  expiatur.  Adclidii  quoque  differentiac  (-aii» 
sanb,  per  qiiam  dcmons  ravit  iliuro  sanguincm  ani- 
malium  noii  esse  iminaculatum,  diceiis  de  Christo  : 
Qui  per  Spirlturo  sanctiiro  semeiipsoin  obtulit  iinina« 
ctilalum  Deo.  Spiritos  sancius  qni  repleui  illuni  b«)- 
minero  in  utero  virgina  i,  custodivii  eum  ut  absque 
peccato  ab  lioc  mundo  iraiisiret,  csscique  immacula- 


743  PRIMASII  ADIXUMRT.VNl  EPISC.  Ul 

liim  sacririciiim ,  iii  oiloreni  sunvitiitis  Deo  Patri.  A  gcnemli  vo&uione,  dcqna  Dominasait:  MuUi  TOfati, 


Eniundabii  conscieniiam  uostraro,  iil  ent  mentem 
iiosiiam.  Ab  operibus  inortuis.  Opera  morlua  sunt 
peccala  qux  animam  occidiint  :  sicnt  enim  anima 
vivit  virtiitibus,  qu»  opcra  vitae  appellantur  :  ita 
moritur  viliis  ct  peccalis,  simulque  trahi'ur  ad  mor- 
tem  a  tcrna!  pcrditionis,  et  bene  dixit,  ab  operibus 
moriuis  :  si  quis  eniin  in  lege  tingebat  mortaiim, 
pollucbatiir ,  lamcn  aspersione  sanguinis  posiea 
n)und.iliatiir  :  similiter  qui  imitaias  fiierit  opns  roor- 
tu»  annix,  inquinaius^tamm  per  fidem  doininicaD 
fiassionis  niundjtur.  Uui  enlm  leiigcrit  picem,  inqui- 
nabitur  ab  ea :  boc  est,  si  por  ponnitcntiam  et  gratism 
baplisinatis  quis  fncrit  ablutus  ab  opcribus  morluis, 
si  eaiiein  iicrum  attigeril,  conlaminabitur.  Sequitnr: 


sed  pauoi  clecti;  scd  de  illa  de  qua  idem  egregios 
prncilicator  ait ,  loqnons  de  electis  :  Quos  prapscivit, 
hos  et  pra»destinavil;  el  qnos  prsdi^stinaTil,  hos  et 
vocavit;  et  quos  vooavit,  hos  et  justificavit.  Tliulan 
aiiiem  a^tcrnsc  haercdiiatis  ex  parte  in  prMenti  s.ts 
culo  jain  possidemus,  nobis  a  Domino  datnm  Evsn* 
ge<ium,  vidrilicet  illius  qiiod  observiiores  suos  »tfr« 
nnliter  cum  Deo  facii  vivere  :  graliam  Spiritus  sai- 
cti,  remissionem  peccatorum,  cognitionem  snam  et 
pacem,  qiiam  nobis  reiiqiiit  pergens  ad  passionem : 
Pacem  (iiiquil)  relinquo  vohis.  Istum  quidera  hxtt» 
diiaiis  titulam  quasi  arrham  in  praesenti  haberans, 
sed  perfectius  nobis  snpplebitar  cuni  erit  Deus  mnnn 
in  omnibus,  cum  tradideril  Ghristas  regnam  Deo  et 


Ad  serviendum  Deo  vivcnii.  flic  aptissime  ostendit  B  Patri,  cum  fuerimas  perducti  ad  gaodia  patri»  ccde- 

stis,  in  qua  fuiori  sunt  elecii  sicat  tngeli  Dei  io 
c«lo,videntes  Deiim  sicuii  est.  Ethxcerit  perfeda 
baereditas  electorum,  quam  Christiis  in  morie  m 
conflrmavit.  Unde  nec  prtmuin  quidem  tine  um§um 
dedtcatum  esl.  Id  est,  confirmatum  et  consecrainai. 
Lecto  enim  omiii  mcndato  legi$  a  Moyu  univerm  p^ 
pii/p,  aceifnens  sanguincm  vitulorum  et  fdrcontm  CMm 
aqua  et  lana  coeeinea  et  hyuopo^  ipeum  quoque  Lknm 
et  omnem  populum  aepersit,  Omnia  ista  in  flgort  age* 
baniur  :  nam  vitulus  ille,  qui  plenimqiie  sacerdotis 
erai,  Ghrisiuin  signincabai,  qui  verns  Sacerdne  eii- 
stens  vitulum,  hoc  cst,  scmetipsuni  obiolii  Deo  Pa- 
tri  in  ara  crucis.  Isie  esi  vitulus  qiiem  pater  micta- 
vit  pro  reversione  filii  prodigi.  nircus  qooqoe  qoi 


qiiia  opcra  moriua  hahenics  non  possunt  servire 
viTO  et  vivo  Deo,  quia  illa  mortua  snnt  el  falsa  :  si 
cnim  qui  inortutiin  aut  a!iquid  immundum  tangebat, 
non  oporlebat  euin  intrarc  in  lemplum  :  qnanto  ma* 
pis  quis  muriu:!  opcra  haheiis,  iion  poterit  intrare  in 
ccelum  ?  ICt  idco  non  Testamentl  medintor  cst,  ut  morte 
inttrcedenie,  Sive  inicrvenicnie.  In  redemptionem 
earum  prcevaricationum  qna;  erant  tnb  priori  Testa' 
menio ,  repromissionem  accipiant ,  qui  vocati  sunt 
cetcrjue  h(Bredita:''s.  Vbi  cnlm  tetlamentum  ^  mors  n«- 
cesse  est  iuterccdat,  Siu  iiiierveiiiat.  Tettatoris.  Te- 
stamentnm  enim  in  mortuit  conprmatum  cstMioqtdn* 
Id  cstaliter.  Nondum  valet,  Firmum  est  testamentum 
Dum  vivit,  Ule.  Qtd  testalut  est    Leg^s  humanas  bic 


videur  Apostolus  tangcre  qu»  solent  testamentum,  C  pro  peccato  offcrebatar,  eamdem  Ghrislam  stgnifl« 


quo<l  alier  alteri  facit  de  hxrcditate  sua  firmum  fa- 
cere,  qnousque  lestator  ipsius  testamenti  morie  in- 
lerveniente  disccssrrit;  moriuo  vero  iilo  tesiatore 
qui  tcsiamentum  fecil,  omnino  jam  firmum  manet. 
In  hunc  modnm  tesiamcntnm  vita;  actcmx,  qaod 
a  C)>rislo  nccepimus,  non  aliler  nobis  firmuro  manere 
poteril,  nisi  ipse  morte  sna  illud  roborAssct.  Tantnm 
eniin  erat  peccatum  noslrum,  a(  alitcr  non  potuiss> 
mus  rediini  et  salvari,  nisi  iinigenitus  Dei  Filius 
pro  nobis  morerctur;  ct  quia  ad  illud  conSequendum 
qiKHl  ipse  proiniserat,  indigtii  cramus,  ipse  iiobis 
mor  e  siia  nicdiator  f.icitis  esi,  nl  per  suam  mortem 
liidcbitam,  ill:im  qnne  n'djis  debebatur  atircrret.  Ei 
quia  fortassis  iioieraiit  muiii  ininus  pcrfecti  dubiarc 


eat,  qai  pro  pcccaioribus  oblatas  est  :  juxla  qood 
idcm  Apostolus  tlias  ait :  Eum  qni  non  noverai  prc- 
catiim,  Deus  Pater  pro  nobis  peccaium  fedt :  hoc  esl 
hostiam  pro  peccato ;  quod  enim  vetos  Testamentmo 
stngaine  respersum  esi  ad  conflrmntionem,  similiter 
el  popolos  typice  significtbalur  stngoine  possionb 
Cbristi  novam  Tesitmentom  conflrrotndum,  et  popo- 
Inm  credenlem  mandandum.  Aqut  aotem  qot  po- 
piilus  aspergebatur,  aqua  est  bapismatis,  qnt  fideles 
perfunduntnr.  Lana  coccinca  charitaicm  Christi,  qos 
pro  nobis  passus  cst ,  ci  dc  qua  tlibi  dicitor :  ik 
Dcus  dilexit  roundum,  iii  Unigenitum  suam  dtret 
pro  mundo.  Hyssopus  lierba  humilis  est ,  et  in  petra 
nsscens^  per  quam  humilKas  designatnr  Cbrisii  el 


de  promissionibus  Domini ,   maxiinc  ex    co  quod  D  fortitudo ,   qiia  inleriora   nostra   purgantar 


mortuus  csl,  qiiasi  Infirmus,  healus  Apostolus  espo- 
nit  excmpla.ex  conimuni  constictudiue  legiim  bunia- 
iiarum  osicndens  quia  non  vivcntil>us  testatoribus, 
sed  morientibus ,  firmantur  lestamcnta ,  fortitudi- 
netnqiic  accipiiint  :  qiiandiu  enim  vivit  lesiator,  p«H 
lest  iminutare  sententiain  suani ;  qnaproptcr  volens 
Aposioliis  e*se  firmuni  lestamenlum  qiiod  Clirlslns 
iiobis  dimisii,  v\em  diiMt,  in  iiiicus  :  Christiis  novi 
Tc^taineiiti  incd  aior  c^i,  iit  iirorto  sua  iutervenicnto 
in  redciiiptionem  iliarcni  pnFvnricationum  qii.^e  non 
poterant  tiifcrri  ei  deltri  in  iriori  Tcslainenlo, 
delet.i!  aulem  snnt  per  pa^siouem,  ni  repromissio- 
ncni  aetern.x  haereililalis  nccipiani  illi  qui  vocati 
sont  sturna  voctiione  :  nam  non  loquiiur  hic  de 


bujus  hcrbae  genr^re  piilinonum  vitia  soleiii  curarL 
Potesi  et  per  byssopum  poenitentia  intelligi,  qni 
foriiter  peracta  interiora  viiia  meniis  piirgtl.  Dieent: 
Hic  sanguis  testamenti  quod  mandavit  ad  vss  Deiu, 
Quasi  dir^erei  :  hsec  est  confirmatio  Imjns  lestameflii 
qiiod  maiidavit  ad  vos  Deus :  iste  sangiiis  prxfigura- 
bat  illiim  sanguinem  qui  de  lalcre  Christi  in  crsce 
manavit  :  hoc  sanguine  Chri^tns  et  nos  aspcrsit,  et 
testaineiitum  suum  confirmavit,  sicui  Ipse  dixil:  Ric 
est  sangnis  noviTcslamenti,  in  remissionem  peccaio- 
nim.  Etiam  tabemaculum  et  omnia  vata  mtiittlerii  soii- 
guine  similiter  aspersit.  Tabernaculum  illi  inielligendi 
sunt  de  quibus  per  proplielam  Dcns  dicit :  Inhaluulie 
illis,  ei  inambultbo ;  ct  de  quibos  Apostolns  tlibi 


745 


IN  EP  STOLAM  AO  IlEBRiCOS  COMMKiNTARIA. 


7S6 


dicii  :  Tcnipliiin  Dci  s>i!Ctuin  cst,  qu  ul  cstis  vos.  A  nam  secundiim  qnod  Dcus  i6l,  ubiqiie  e^t,  el  oniiii.-i 


Vasa  fero  difersa  fKicies  suni  Ecclesiae  divcrsa  offl- 
cia  habentes  :  quiJam  etenim  sunt  vasa  prxdicatio- 
nis,  sirot  Paulus,  de  qno  Dominus  ad  Ananiam  ail : 
Vas  eleciionis  c?l  milii  i<ie.  Quidam  vero  divcrsos 
gradus  ac  varia  ofncia  halicnt,  qux  idem  egregius 
romnieinorans  dicil  :  A!ii  daliir  pcr  Spirilum  sermo 
sap  eniio!,  alii  sormo  scicnii.T,  alii  prophotia,  alii 
gc*t»era  linguarum ,  ai  i  gratia  (uraiionnm,  ei  alii 
atqne  alii  diversa  dona  liiibcnt,  qunc  singnlis  horuin 
dividit  Spiriius  sancius  prout  vull.  Tabcrnaculiim 
ergo  et  omn  a  vasa  illius  sanguine  aspergnnlur,  quia 
univer.-^alis  Ecclesia  rum  omnibus  sibi  minislraniibus 
sangiiine  passionis  Christi  muiidatiir.  Ei  omnia  pme 
in  sanguine  mundanlur^  secundum  lctjeth  :  e'  sinc  i  n- 


implct,  nec  in  manufacla  hominum  inlr.»iit,  cei|  m 
ipsum  coDlum,  jussione  bSi  creaiom;  nec  hancsolam 
diflerentiam  ostendit ,  sed  etiam  pontiQcem  proxi- 
mum  factorem,  utapparcal  vullui  Dei  pronobis  :  hoc 
cst,  ul  scipsum  exhibeat  prxsentiae  paternac,  nobis- 
que  illiim  propiiium  reddat.  Undc  Joannes  dicit :  Ad- 
vocatum  babemus  apud  Palrem  Jesnm  Chris  um,  ei 
ll»se  esi  propiiialio  pro  pecc;itis  nosirls.  Neque  ut  t(ppe 
offerat  semetipsum,  quemadmodum  ponti^ex  intrat  in 
Sancta  per  singutos  annos  in  tanguine  alieno,  AVtoquin 
oportebat  eum  frequenter  pati  ab  origine  mundi,  Non  est 
Chri>ius  ad  iioc  ingrcs^us  in  Sancla  sanciorum  ,  nt 
Sffpe  scmeiipsum  offerat ,  qucmadmoduin  ponlifcx 
Judxorom  ingiediebatur  in  Sancla  per  singulos  an- 


guinis  effu:,ione  non  fii  remlssio.  Uiiare  dixii  :  Pcnc  in  "  Bos  :  neque  cum  sanguine  alieno,  sed  cum  suo  :  quo- 


Mnguine  raundantur  omnia,  secnndum  'cgem  :  ei  sine 
sanguiui-  efTusione  non  fii  remi^sio?  quoniam  in  illis 
i«on  erat  perfccta  mund-jiio,  neque  perfocta  reniissio; 
corpora  enim,  quantum  ad  legem  pcrtinct,  mundaban- 
tor  aspersione,  sive  elTusionc  sanguinis  animalium, 
leviaque  peccala  relaxabantur;  sed  in  hoc  quia  majora 
crimina  non  tollebat,  neque  perfectum  hominem  rcd- 
debat,  non  erat  p.rfecia  mundaiio  :  perfccta  autem 
iDundatio  et  rcmissio  in  sanguine  Christi  consistit, 
qtii  pro  nobis  fusus  esl  in  rcmissione  n  peccatorum; 
tine  cujiis  saiigiiiiiis  elTusionc  ncino  rcdimitur.  Ne^ 
€tss€  est  ergo  exemp'ar\a  quidtm  cosleslium  his.  Sacrili- 
eiis  et  aspersionlbus.  Mundari  :  ipsa  autem  ccelestia 


niam  ipse,  qni  esl  saccrdos  el  sacrifiviuro,  semel  se- 
nietipsnm  obtulil  in  ora  crucis ;  at  vero  rcsuigens 
jim  noH  m.>ritiir  :  mors  ei  iilira  non  dominabitur  : 
ncc  est  necesse  ut  amplius  moriatur  ;  quoniam  ad  sa-^ 
Inicin  omnium  credentium  satis  sufficit  una  passio 
ejus.  Alioqiiin  :  h  ce«l,  siallter  cssei,  utsemcl  pas- 
sns  non  prodessct,  sappius  oportetat  cum  crucifigi  ah 
origine  mundi  :  hf  c  est,  quot  fiienint  elecll,  ei  quot 
fntiiri  .<unl,  pro  singulis  inorl  illum  oporlert-t,  si  eos 
redimere  vellet :  sed  noluitnisi  tantom  semel  m'Ti  , 
quia  nna  morte  illius  redemptio  facla  esi.  Nunc  autem 
semel  in  eonsummatione  sceeulorvm,  Hoc  est,  in  fine 
^«culoriun  ,  in  novissima   a^tate.   Ad  destitntionem 


melioribus  hostiis  mundantur  quam  istis.   Sacrificia      peeeati  per  hostiam  suam  apparuit.  Hoc  est,  per  eor< 


legalia  exemplaria  ,  id  esi  figuram  et  similitudinem 
vocat ;  iftia  aulein,  quui  iiiodo  in  vcritate  in  Ecclesia 
celebrantur,  coeleslii  ap,>cllaty  id  cst  spiritalia, quo- 
niain  spiritualilur  sunt  ageiid;i ;  sive  coelestia,  eo  quod 
illos  qbi  in  veritale  ea  celebrant,  ad  coelestia  perdu- 
cant.  Cxemplaria ,  inquit,  coelc&tia  mysteriorum  ac 
rerum  qu;i!  in  legc  a<^bantur ,  in  figaram  islorum 
qoae  modu  in  Ccclesia  compleiitur ,  necesse  erat  ta- 
libos  gacrificiis  typicis  ct  aspersionibus  figurativis  , 
quae  vera  praefigurahaut,  iu  lege  uii.  Ipsa  auiem  coe- 
lcslia,  id  est  spiriialia,  qux  in  verilatc  modo  in  Cc- 
cles-a  celebraiitur,  melioiibus  hostiis  munilaninr  istis 
Irgalibiis  :  sanguioc  videlicet  passionis  Chribti.  Nam 
qaia  quJ!rebant  vera  sarrificia,  quibus  perfectc  pos- 


pu8  soun ,  quod  fecit  hostinm  pro  peccato.  Semel 
(inquit)  in  fine  sxculorum  ad  hoc  apparuit,  ut  per 
liostiam  suam  dearuerct  pcccatum  :  rocriio  tunc  ap- 
parnit,  quand»  niiilia  eranl,  ut  ostenderct  diviiias 
f  ratiae  suae ;  si  enim  in  principio  fieret,  fortassls  nul- 
lus  crederet,  ct  hoc  semel  in  eonsummatione  prcc.'«- 
lorum  per  proprium  sangu^nem,  non  pcr  alienum.  Ei 
quemadmodum  statutum  est  hnminibus  semel  mori,  pott 
hoc  autem  judicium  :  sic  et  Chrinus  semel  oblatus  ad 
Muiorum  exhaurienda  peecata ;  secundo  sine  peccaio 
apparebit  exrpcctnntibvs  se  in  salutem,  Sicnt  liOmini- 
biis  siatutuni  cst  ac  decrcium,  ut  non  possint  mori, 
iiisi  scniel ;  posica  au'em  accipiunt  judiciuin  :  hoc 
csl,  prout  nnusquisque  gcssit  in  corpore ,  sivc  Im- 


lent  boiiiines  mundaTi ,  nec  inveniebajdlur ,  nccesse  ^  num,  sive  mahiin  :  sic  el  Chr^stns  semcl  ohiatus  est 


fuii  tandiu  maacre  iila,  quousqiie  vera  venireiit.  Non 

imm m  munufacta  Jesus  iutroivit^ exempiavia  lerorum ; 

led  tfi  ipsum  eoelum,  ut  appareat  nunc  vultui  Uei  pro 

*^is*  Nou  iiilroiit,  iiiquii,  Jesus  in  inanufaciis  :  %\\' 

^•>udi,  qu»  sunl  exenipiaria  veroriiin.  Manufactu  ap- 

Pellat  Sancia  sanciotum,  qu»  primum  man  hus  Be- 

^it^hel  f;»c  a  sunt  iii  ercmo,  ac  postea  siroiiitcr  ma- 

i^iliiisaperariorum  in  teniplo  Salomonis,  in  quse  non 

'^^troiit  Jesiis,  sed  in  ipsuro  coe^um,  qtiod  non  esi  ma- 

^^Uus  hoatiinom  fictum  ,  se  I  jiissione  et  volunlaic 

^i  Vt-rbi  e&tentuiii.  Igitur  illa  fiieruiit  exemplaria 

^  tigura  veroruro  :  qiiia  ista  vcra  Sancla  sanclorum 

«i^    ^%figur;ib:iiif,  quieChristu^  scinel  i:ilravit.  Inlroirc 

siU^m  J.*suui  dirinius  secundum  id  quod  homo  est ; 

\  rATROL.    LXVIIf. 


a  semeiipso  ad  multorum  tollenda  peccala ;  nec  po- 
lc  t  aniplius  nfK)ri,  sed  iicque  indig»'nMis.  ^kolnndiiin 
antcin,  ad  tiiiiho  uin  tullenda  pcccata  illuin  esse  ob.n* 
tuin,  ct  iioii  oronium  :  quia  non  oinncs  crcdiluri  sum. 
Talc  qnid  ei  i|  se  Dominus  a|)Oftto!is  :  llic  est  sanguis 
meus  novi  Testamenii  ,  qni  pro  vobis  ct  pro  multis 
eifiind^itur  in  reniissioiiem  pcccatorom.  Qiiod  autem 
seqiiitur :  Seciindo  sine  peccato  apparebit  exspeclan- 
lihus  st!  iii  salutem,  kde  esl  ac  si  di«:eret :  Primuni 
quiilein  apparuit  ille  per  hostam  suam,  htc  est  per 
corpiis  morlale,  quod  fiiii  hostia  pro  pccc:ito;  se« 
eiindo  auteni  apparebit  sine  hostia  pn»  pcccato  : 
quia  non  crit  jam  hostia  pro  peccaio,  sicut  prius  fuit : 
non  eniin  polerit  deinceps  mori.  S^Mit  enim  unus- 

2V 


7i7 


rRlMASlI  ADUUMETAiM  EPISC. 


7;8 


quisqnc  noMriim  posl  moricm  rcr^ipil  juxla   opera  A  cordotes  nosiri  quolidle  idem  non  agunl ,  Juni  iMin 


hun  ,  ita  Cliristus  devicta  morie  ,  ei  adeplo  rcgno  , 
sccundi)  appareUit  cxspoctaiitibus  se  in  sululeni ,  ut 
jiislc  vindicci  suos,  qui  injnste  passus  csi  ab  alienis. 
Melior  est  h»TC  apparilio  cxspcctanilbiis  se  in  s dii- 
icm,  qnam  communis  ?isio,  de  qiia  diciiur  :  Videbit 
cnm  omnis  oculus,  et  qui  enm  piipugerunt.  Iloc  est 
rrgo  secundo  apparcre  sinc  peccato,  jnm  non  videri 
in  simiruiidiiic  carnis  pcccali;  sed  ncc  aliorum  poo 
cri'a  p  rtantem  in  corpore  suo  super  lignum,  sicul  in 
primo  advcniu  fccit;  nec  intervenire  aniplius  pro 
pcccatis,  scd  vindiciam  exercere  in  peccaiores. 

Cap.  X.  Umbram  eniin  habens  lex  fulurorum  bono- 
ri(m,  nnn  ipsam  imagincm  rerum^  per  singutos  annos 
eisdem  ipsis  hostiis  quas  offerunt  indesinenter ,  nun- 


oflerunt  assidue  sacririciumrOfferunl  qnidcin,  sed  ad 
recordationcm  morlis  ejus  :  et  quia  nos  qiioiidie  |iei'- 
camus,  et  quotidie  indigemus  muodari  :  quia  ille  ikui 
potest  jam  niori,  dedit  nobis  boc  sacramenium  cnr- 
poris  et  s^nguinis  sui,  ul  sicul  passio  illius  redein^ 
ei  absolulio  fuit  mundi ,  ila  eiiam  ista  cb!alio ,  rr- 
dcmptio  et  mundaiio  sit  omnibus  in  Tera  fide  oSe- 
rentibns,  bonamqne  inteniionem  liabentibus.  Ib  b<c 
cnim  differt  ab  illo  veieri  sacririclo  saepius  repctim 
isiud  nostruni,  quod  similiter  repeiiiar  :  qota  ist»i<l 
est  veriias,  lllud  figura  :  isind  pe:  rectum  rcddii  bn. 
minem  ,  illud  mioime  :  el  islud  non  causa  iiilniu- 
iaiis  8ua5  repetitur,  quod  non  possit  perreclam  s^Iu 
lcm  conrerre  :  sed  in  comnirmoralionom  pi^sioois 


quam  potest  endentes  perfectos  facere.  Ordo  verborum  ^  Cbriiili ,  slcul  ipse  dixit  :  lloc  facile  (inquiens)  in 


esi  :  flabens  lex  uinbram  futurorum  bonorum,  non 
ipsani  imagincm  rerum,  nunquam  pot(  st  nccedentes 
ad  sc  pcrfeclos  faccre  eisilem  ipsis  bosliis  quas  offe- 
lunt  indcsincncr  per  singulus  annos.  Fuiura  bona 
diiobus  modis  intelligenda  sunt :  viJtlicet  vcl  sacra- 
mcnta  qux  in  verilate  in  Christo  el  in  Ecclesia 
coinpleta  sunl ,  qu£  futura  erant ,  ut  venirent,  vel 
etiam  gaudia  palriae  coulcstis.  Umbram  auiem  vocat 
figuram  ei  similttiidincm ;  imaginem  autem  p  o  ve- 
rilate  ponil.  Muliifariam  aulem  sacramenta  Cbrisii  et 
Kcdcsiae  ostcndei.al,  donec  veniret  Ipsa  Veriias  Chri- 
stus,qui  inicriorcm  ejusdcm  figuraescnsum  daia  gratia 
Spiiitus  sancii,  Ecdesiae  sux  palcfaceret,  ^imulque 
moriendo  in  creaiura  omiiia  iJla  sacramenta  revola- 


roeam  comroemorationem.  Ei  una  esi  h.xc  hortja, 
non  mulbe,  sicut  illae  cranu  Quomodo  una  est,  etooii 
multae,  cum  a  multis  diversis  in  lod^  diversisqiie 
temporibus  offeralur  ?  Aplis^ime  ergo  animadvertei- 
dum  esi,  quia  divii  tas  Verbi  Dci,  qux  ana  est,  et 
omnia  replet,  el  toia  ubiqiie  esi,  ipsa  facii  oiDti 
sinl  plura  sacrificia,  sed  unum,  licei  a  maliis  offen- 
lur  :  et  sit  unuin  corpus  Chrisii  cum  illo»  quod  sos- 
crpii  in  ulero  virginali,  r.on  mulla  corpnra  :  lu^ 
nuiic  quideui  nliiid  magniim,  aliud  minus,  ared  hth 
dic,  aliud  cras  offeremuf:,  sed  semper  idipsum  m[vm 
mngniiudinem  habens  :  ptoinde  unum  esi  hoc  saeri- 
ficium  Chrisli,  non  diversa,  sicut  illorum  eranL  fUni 
si  aliier  esset,  qu  >niam  muhis  in  locis «  fftnur,  midii 


rei.  Nunquam  aulcm  potult  accedenles  ad  se  per-  ^  f!'^"*  ^^''''^^:  ^»"^  ^^^\  ^"«^  «'«^  "*»'^"«  ^^ « 


fectc  mundarc  eisdem  ipsis  bosiiis,  quas  scmper  of- 
lercliani  ipsi  Siicerdotcs  per  singulos  annos ;  easdem 
ipsas  hosiias  inationabiles  offerebant  omnibus  an- 
nis  :  arieles  videlicet,  boves,  bircos,  lurtures  et  co- 
lumbas.  Sequilur  :  Alioquin  ccssasscnt  offerri  :  ideo 
ijuod  nuliam  haberent  ullra  conseienti..m  peccati  cullO' 
res  illius  &emel  mundati :  sed  in  iprs  commemoratio 
peccatorum  per  annos  singutos  fit,  Alioqiiin ,  boc  est, 
si  ab  oinnibus  peccatis  liberaii  esseni,  ct  ccssassent 
oHcrri  illae  hosiia?,  eo  qiiod  nullam  haberent  ulira 
conscicniiain  ,  id  esi  memoriam  et  recordaiionero 
pccraiorum  ilorum  a  quibus  cullor»iS  illius  semel 
niuodaii  esseiii ;  sed  quia  hoc  iion  poiuii  fleri ,  ei 


bic  pleniis  cxistens,  et  iliic  :  plcnum  unum  corpns 
ubique  liabens.  Ei  sicui  qui  ubique  offlerlur,  uniirii 
corpus  esi ,  non  mulia  corpora  :  ita  eiiam  et  Don;M 
sacrificium.  Sequitur  :  Impossibite  esi  enim  tanguine 
taurorum  et  hircorum  aufetri  peccata,  Quc  ratio  es- 
se  poterai  ut  rationnlis  homo  sa!>gnine  irrationafis 
animalis  mundareiur?  Qoapropier  levion  peecaia 
purgabantur ,  corpusque  mundabaiur ,  quaotoBB  al 
legem  pertinei :  tamen  impossibile  erat  erimiBal  a 
ei  graviora  peccata  illis  sacrificiis  mandari  :  nBde 
neminem  ad  perfecturo  adduxit  lex.  Ideo  tngreiieK 
mundum  dixit :  Hostiam  et  oblationem  noluisti :  eiir- 
pus  aulem  aptasti  mihi.  Uolocaulonusta  pro  ficeti* 
non  tibi  placuerunt,   Tunc  dixi :  Eece  vatfo,  f»  e&^i 


nunquam  poiueruni  majora  et  criminalia  peccaU  illis  |>  ntri  scriptum  e$t  de  me,  ui  laeiam,  Oc^f,  volui^ 


sacrificiis  mundari,  fit  per  singulos  annos  commemo- 
ratio  peccatorum  in  ipsis  hostiis,  verbi  graiia  :  Si 
nbiuiissei  quis  praesenti  anno  bostias  pro  peccaio 
aui  adulterii,  aut  sacrilegii,  aui  parricidli,  necesse 
crat  ut  omnibus  anuis  id  agerei  :  quoniam  non  po- 
icrai  pcrfccte  expiare  ab  iilo  piaculo  :  proinde  accu- 
saiio  pcccaioi  uin  fuii,  quod  fiebai ,  non  solutio.  Ac- 
cusaiio  infirniitaiis,  non  viriuiis  ostensio.  In  eo  enim 
quod  offerebatur,  redargnlio  peccaiorum;  in  eo  qnod 
semper  offerebaiur,  i^edargutio  infirmiiatis  ejusdem 
«acrificii.  Proptcr  quam  causam  impeiavii  seinper 
offerri?  Propter  iufirmitaiem :  qnia  nou  poterat  pcr- 
tecie  roundare,  ui  ei  mcmoria  et  redargutio  pcccato- 
ruro  fierei.  Qurd  ergo  dicendum  est?  nunquid  ci  sa- 


tuam.  Anteriores  hostiae  osiendaniur  his  verbis  ioo- 
iiles  esse  ad  Iniegram  perfectamque  niandaiionen. 
ei  forma  nmgis  fuisse,  nec  este  aeceptabiks  Oeo , 
quoniam  ab  iniiio  non  placoenini  ei  :  non  eniio  po* 
tandum  quod  oinnlpoiens  Deus  nidora  camaliQii  fi 
concremaiione  animalium  onquam  delectatasfacrii: 
licet  legaiur  oJoratos  esse  odorem  saaviiaiis ,  a»l 
fide  ei  desiderio  oflerentis  :  unde  per  JereiDiasdi 
cii :  Holocauiomata  vesira  non  suni  accepia  mih*,  el 
victimap  vesirae  non  placuerunt  mihi.  Et  per  Isaiaai: 
Non  offeratis  (inquit)  ulira  saerificium;  incensimi 
abominatio  e.n  mibi  :  qui  macUt  boYcm  ,  qoasi  qoi 
excorebret  canem.  Sed  quarsiio  hlnc  potest  oriri  noa 
modica:Quare  iinperavii  ai  offcrri  deboissentp  siilU 


7^9  IN  EPBTOI.AM  AD  llEBi^iCOS  COMMKNTARIA.  TfO 

noii  pbcucrunt ,  ncc  volnnlaiis  illiiis  f.iii?Qu;p  gc-  A  psalmum,  q«em  quiilam  reroiunl  a«l  Clirislum  :  qni- 


fiiina  solulione  potcsl  solvi.  Considcrans  omnipo- 

tcns  Deus  '^nimos  Judaeorum   pronos   ail   (olcinla 

idikb,  et  ntaro  gentium   imil  ndum,  imperavit   eis 

miilta sacrificia  offerre ;  ne  ctiosi  sue  sncriliciis  se- 

dentes  in  cuUnm   deorum  alicnorum  ,  dnm   vidis- 

I  scnlaliosoffere,  inciderenl;  maluilque  sibi  offerri 

«1  se  creaia ,  quam  idolis  dxmoniorumque  porfen- 

!lis;  imposuiique  illis  serviiutcra,  non  juslificaiio- 

*nttn  ,  qola  non  esl  ejns  v.lunlas  lalia  offoiri.  Tali 

niodo  cl  ogregius  prxdic  iior ,     utpote  Crcaiorcni 

ereatura seqtens,  suis  in  diclis  pcregil,  diccns  :  Volo 

omne^  liomines  e  se  sicut  meipsum,  id  csi ,  caslns, 

continentesqi^e.   Ki  ilernm  :  Vulo ,  inqnii  ,  juvenes 

nuliere ,  fi  ios  procreare  ,  propler  fornicaiioncm  et 


dam  ad  quemlibet  clecinm  ,  in  qno  dicilur  :  In  lege 
Domini  voluntas  ejus.  Scd  quia  in  his  nihil  dc  moric 
Cliristi  prxfiguratur,  dc  qua  Apostolus  sermonem  per 
lotum  liunc  locom  habet,  melins  videtar  inteiligt  de 
initio  libri  Leviticl  diclum  :  qui  liber  cum  totiis  de 
sacrificiis  et  bostiis  contineatur,  primum  sacrificium 
de  viiulo  prxcepit  oficrri  dicens  :  Si  quis  ex  vobis 
hostiam  oficrt  Deo  de  pecoribus  ,  niasculum  imma- 
cnlalum  ofierat :  hoc  cst  vitulum  de  bubus,  sive  de 
armento.  Viiulus  iste  de  bubus  assumptus  ,  atqiic  in 
sacrincium  obhMis,  est  Chrislus,  de  genere  pairiar- 
charain  ortus,  ac  pro  salule  generis  humani  immo- 
latus  :  volunlas  cnim  Dei  P;ilriu  fuit,  ut  Filius  sua 
passione  genus  bumanum  redimcrci,  undc   ipse  Fi- 


ulierium.  Eccc  dnas  volnulaics  constiiuit;  scd  la-  B  lius  appropinquans  passioni  dicll :  Sed  ut  rogno.cai 


men  non  sunl  cjus  a-nba*.  Primum  dicens:  Volo  om- 

nes  h  mines  esse  in  conlinentia  sicut  meipsum,  vo- 

luniatem  suam  expressit.  Secundo  vero  :  Volo  j  vc- 

ncsnubee,  indulgentiie  causa  taliter  locutus  csi , 

^rnpter  rmgirnalem  carnis.  Similiiernon  cratvolnn 

las omtiipotentis  Dei  talia  sacrificia  offerri,  scd  pro- 

fiier  illorum  innrmita^eiu   prxcepit.  Unde  supcri*  s 

*di\il,  quia  non  soluin  non  voluit,  sed  nec  desidcra- 

¥it.  Poiest  et  ita  solvi :  Ut  quia  futurum  erat  vcrun 

«.  tacrificium  Christi  in  Bcclesia,  pracceperit  typum  et 

^  igurativa  sacrificia  pracccdere  :  et  revera  ita  necesse 

:  erat  ut,  sieot  verbis  praenuntiabatur,  ita  etiam  et 

mysteriis    praesignaretor ,   qualenus  a   flguratiiiis 

trausiretitadveritatem.  Sed  quia  illi  non  pbcuerunt 


mundus  quia  diligo  Patrcm ;  et  :  Sicut  maiidatnm 
dedit  mihi  Pater,  sic  facio.  Surgle,  eanius  binc :  id 
est,  eamus  ad  passionem.  Superius  dleens,  quia  ho- 
$tlaSf  el  oblationes^  et  holocautomata  pro  peccalo  no- 
fifisfi,  nec  p^acita  sunl  fi6t,  quas  secundum  legem  o/fe- 
fvntur;  tunc  dixi :  Ecce  venio^  ut  faciam,  Deus^  ro/tin- 
tatem  tunm,  Aufert  primum^  Sobaudi  Testamentum  , 
dom  ejus  (ib'ationcs  respuit.  Ul  sequent  statuat.  Sci- 
IIceiTca  imcnium  :  id  cst,  stare  et  permanere  faciat. 
fn  qua  voluntaie;  Dei  Patris,  quam  Filins  adimplevit. 
Sanciifieati  sumui,  In  baplismate.  Per  oblationem 
corporis  Jesu  Christi  temel.  Qood  dicit  semel ,  tale 
est  ac  si  diceret :  Sanciificaii  somos  in  baptismate 
per  passionem,  qnam  Ghristos  celebravit  semel.  Et 
illa  sacrilicia,  advenit  ilerum,  de  quo  Apostolus  ait :  C  omnis  quidem  sacerdos  legis  prmto  est.  Altari.  Quoti' 


lil'0/mquil,qui.i  impossibile  erat  sanguine  hircorum 

Miferri  I  eccata,  et  qoia  non  placebant  Oeo  tali  i  sa- 

erificia,  ingreJiens  mondum,  non  dubium  quin  Clir  - 

ftms  dicit.   Ingressio  auie:n  ista  nihil  est  atind  ni  i 

miisio  ejus,  appaiitio  ejns,  videlicet  humauitatis. 

Qiiando  cniro  qui  ubique  prxsens  erat ,  scd  lamen 

iiivlsibdis  ,  factus  posiea  homo  visibilis  mundo  ap- 

paruii,  quodammodo  ubi  erat,  iliuc  ingressiis  est.  Et 

l|ai4  dicit  Doo  Patri?  Host  am,  inquit.  et  obiitioncm 

naloisli :  corpus  autem  aptasti  (sive  perfecisii)  mrlii  : 

illa4  tibi  eflferam  sacrificium  acceplum.   Ilulocauto- 

mat-i  pro  pcccaio  non  tibi  placuerunt.  Tunc  dixi  : 

ficce  venio  per  incarnaiioois  mysterium,  ut  meo  sa- 

crificio  redimam  gentis  humannm.  Iloloc^ustum  di- 

.  eelNiliir  sacriflcium  ,  qiiod  lotuni  cremabatur  in  al- 

lari,  qoasi  totum  iiicenf.am  :  nnm  oXov,  holon,  dici- 

tmr  lotoro,  x«u(rrov  ,  causlom  vero  incensum  :  sicut 

ImlovUreum  trtinm  viireuni.  Sed  si   holocanlomla 

|irn  peccaio  iion  ei  placebani,  quxri  poicst  qiiomodo 

mondabantur  ?  Ad  quod  respondendum  esi,  quia  fide 

ei  poenitentia  digna  mund.ibintur  ,  stcnt  mnndatns 

est  Davida  peccaio  adnltciii  atqne  homi  idii  :  per- 

foeta  antem  mund^itio  in  Chrisii  adveniu  data  esi.  In 

€mpii€  libri  scriplum  ett  de  me^  ut  faciam ,  Deus  ,  vo- 

immtatem  tuam.  De  bujus  tibri  capite  diversa  do€i<  - 

ribus  dispntantur  Qnid  im  enim  intellignnl  liic  ini- 

ftu;n  Gcncsis,  ubi  sciiplnm  esl  :  In  principio  :  id  cs=t 

In  Filio  rccil  Dens   wluin  el  krram.  Qnidani  primum 


die  ministrans^  it  easdem  offerens  hostias^  qum  tiNit- 
quam  poisuntaufetrtpeccata.  Subaudi  criminalia  at- 
qoe  capitalia.  Hic  nntem.  flaud  dubium  quin  Cbristus. 
Vnam  pro  peccatis  offerens  ho  tiam  in  sempiternum 
sedet  ad  dexteram  Dei,  de  eatero  exspectans,  donec  po- 
nantur  inimici  ejus  scabettum  pedum  ejus.  Minislrare, 
sive  ofierre,  signum  miiiistralionis  csl,  per  quod  iu- 
lelligiiur  humilitas  Cbristi.  Ara  vero  signom  est  judi- 
caniis  et  dominantis,  ut  ei  niinistrctur  ;  per  quod 
ostenditur  cxnltalio  ct  gloria  Cbristi,  qni  humilis  ap- 
paruii :  nnnc  autcm  exahatus  supcr  omnem  cn^ntti* 
ram,  babilat  in  pleniiudine  ma]cstatis  exspecians,  ct 
consideranstempusderdi<juoquand(»judicet.Etcujns 
rei  causa  liat  ista  dilatio  exponit,  dicens :  Ut  ponantur 
^  inimici  ejus  scabellum  pcduin  ejus.  Inlmici  ejus  sunt 
Judxi,  haerctici,  el  falsi  Christiani ,  omnesqiie  infidc* 
les ,  qiii  subjiciendi  sont  potestati  illius.  Ilic  et  nc- 
cessaria  subjcciio  polest  inlelligi ,  quae  pertineat  ad 
rcprobos  in  ncquiiia  permanenies ;  el  voluntaria ,  qux' 
pertinet  ad  e!ectos,  qui  deserenies  viam  ncquiiios 
spontc  siibdunt  se  Cbristo.  Illi  sacerdotes  Judxorum 
mnlias  qiiotidie  ofTerendo  hostias,  non  poiuerontau- 
fcri  e  peccaia :  Chrislus  autem  semel  semetipsuro  of- 
fcrtns,  abstulit  peccata  mundi :  sedet  nunc  in  gloria 
Dei  Pairis.  Una  enim  oblatione  consummavit  in  sempi- 
ternum  sanctificatos.  Contestatur  autem  nobis  Spiritus 
sanctus ;  postquam  etenim  dixit :  Uoc  autem  testamen- 
tum,  quod  lehlabor  ad  illos  post  dits  t//oi,  dicit  Domt- 


n\  PRIMVSll  AORUMRTANl   EPISC.  ,  ^.j 

nus:  Ditbo  leg^s  meai  in  cordibu»  eorum,  ct  in  mentibus  A  tlonilnica  non  congruc  nominc  vc1amini&  dcsig  .aiw 

corum  supcrscribam  eas ;  el  pcccatorttm  et  iniquitatum 

eorum  non  recordaboramplius.Couiv&\^\ur,  inqtiil,  nos 

et  Si>iritus  saoctus,  id  esl,  lostiinoMio  suo  verba  nostra 

confirmat,  Bon  solum  per  PsaTmislnm,  scd  etiam  per 

propbeiatn^,  quia  illae  hostix  jam  non  suni  o(Teren*l9e. 

In  6e4|ucniibus  verbis  dcfectus  esl  eenientix  salis  nc- 

cessariu«»  qnnpropter  dicatur  iia  :  Postqnam  enim' 

dixit  oninipolcns    Dcus   per  prophelam  Jeromiani ; 

flac  ai>!cm  cst  lestamentum  quod  lesiabor  ad  illos 

post  dics  illos,  dicit  Dominus  :  Dabo  legcs  mens  tn 

cordibus  corum,  et  in  menlibus  corum  supcrsctibain 

illas:  st.tiin  sul>in'ulit :  Etpcccatum  corum  non  me- 

morabor  ain{iUiis,  ostcndcns  jam  non  fore  deinccps 

nc(*ess»rins  hosiias  nguralivas:  quod  eliim  Aposotiis 


qnia  sicul  Tilum  cehtbit  arcam,  ci  ea  qn.-e  «Im 
erani,  iia  u^lra  illain  divinitas  Yerbi  laiebii. El li  «t 
pcr  velamen  pervcniebatur  ad  lafcriora ,  iu  per  bii. 
maniialcm  perve  otur  ad  diYinilatis  coguitionein.  St- 
cenlos  aulc:n  magniis  super  domuin  Dei  Glifisia^ 
inieliigitur.  qui  est  a  Deo  Patre  consiiUiios  siipcr  Ec- 
cles  am ;  juxta  quod  ipse  dicit :  Ego  autem  corisiiio. 
lus  siim  rex  ab  eo.  Sequiiur  :  Accedamtts  cum  wro 
corde,  et  in  plenitudine  jidti,  aspersi  corda  «  consaa- 
tia  mata,  et  abiuti  corput  aqua  munda.  Ex  supeiioribv 
ita  pendeiit,  ubi  djclt  Aposiolus  :  llabcntcs  iiaqve, 
fratres,  fidiiciam  in  ingrci^su  sainioruro  per  sangn' 
nem  Cbristi ,  nccedamus  ad  Deum  cum  ¥cro  corde. 
Qui.I  est  in  vcro  corde  accedcre  ad  Cbrisium?  Expo! 

manife-lal,  dum  subtlii :  Ubi  autem  horum,  Peccato-  B  stiit  suhjungcns :  In  pleiiiludine  «dei,  ul  credaimu 

rnm.  llemissio^  jam  non  esl.  Ncccssaria.  Oblatio  pro 

pcccato.  Nam  postquam  hoc  t.  sta  i.cntumadimplet  iro 

est,quOil  Deuii  pcr  prophciam  promitlcbitl,  statiro 

illae  liostia;  iiuein  accepcruut :  quir,vrnienie  veritate, 

umbrn  discessit.  Notandum  ergo  quia  ubi  recordntio 

pcccalorum  non  csi,  qua;  in  haptismaie  per  fidemdo- 

minicx  passionis  diinini:ur,  jam  non  csl  nercs<;nria 

obrliuio  Icg'8  pro  pcccalo.  nabentes  itaque,  fraircs^  /i- 

duclam  in  introitu  snnctornm  in  snnguir  e  C/iri.sfi,  q  am 

initiavil  nobis  viam  novam  et  vivemem  per  vclamen ,  id 

est  carnem  suam ,  et  Sacerdotem  magnum  super  domum 

Dei,  llactcnus  ostcndit  pomifiois  el  hosliarum,  labcr- 

nnculi  qnoque  cl  tesiamcnti,  alqnc  repromissionis 

dislaniiam,  muliaque  diffcrentia :  nunc  invitando  hor- 


tatur  ad  ea  qii.T  pcrChristum  in  Tcritate  nobis  adve-  C  fides  sola ,  sed  eliam  vila 


resurrectionemgeneialerafuturam;  quasi  dieerct: 
Jain  quia  fiduciam  babemus  ingred:  patriain  ccrie- 
siem,  non  debemus  baBsiiare,  quod  quoninHbn  ftt 
resurrectio,  quoruradam  vcro  non;  scd  vera  fldedete- 
raus  credere  omnes  bomines  resurrecluroe,  quesdiB 
ad  gloriam  ,  quosdam  vero  ad  poBoam.  Nau  si  ^  i 
de  hoc  hxsiiai.  non  habei  veram  plenamqne  adea 
Potest  et  aliter  intelligl :  Plcna  fides  est,  quae  com^ 
jitur  corde,  confiletur  ore,et  operibns  Uonis  exon»- 
lur.  Ilac  fideacccdendum  est  ad  Domiuun,  qaicmHpt 
volunt  iiitroiium  patri«  ccelestis  reserari.  Ncccsicea 
crgo  ut  sint  corda  aspersi,  id  est  muadaU  pcr  cerda 
a  conscit  niia  mala,  a  peccaUs,  a  Toluoute  mab,  tfu 
munda  c^)rJa  habcnics;  Omulque  ostcDlii  qvia  mo 


neruut,  d;)us  auctoriiaiem  de  magno  Pontifice  ct  di- 
ceni :  Proplcrea,  inqiiit,  habemus  plus  fidiiciap.  per 
sanguinem  Chrisli  inundaii,  quam  illi  qui  caritalitcr 
hosiias  off(>ie!iaiit :  qnia  hostia  nostra  vcra  ct  ratio- 
nalis  esl.  Intauium  eniin  mnjorcm  fiduriam  habemus 
in  iiigressu  coelorum  per  sanguinem  Chiisti,  inquan- 
itim  m.igis  (ohxrcdcs  cffecii  sumus.  Nullus  ad  dona 
Spiiitus  sancti  pcrvenirc  valebit,  nisi  per  fidcm,  sive 
fidiiciaui,  id  e<l  per  viain  novam  ei  viv«'ntem,  quam 
iuiiiivil  nobis  Chrisiiis,  hoc  initium  utcndi  dodit: 
vi:un  vcro  novaui  dicit  fidem,  qux  per  Chrislum  data, 
sivc  cxemplum  humiliiatis,  pcr  quod  ipsc  pcrrexil, 
humilinns  semetipsum  us(|ue  ad  mortcm.  Possumus 
et  novam  v'am  acciperc  aditum  pairix  coelcstis  nohis 
pcr  Christuni  reserntuin :  qui  idcirco  via  nova  appel- 
h  iir,  qiioniam  iiulli  anle  iiigressihilis  fuit.  Diccndo 
aiiicm,  Novain,  conatur  oslcndere,  cuncln  m?j')ra 
nova  h:ibcre ,  siqiiidein  nunc  aperta  e>t  nobir;  v!a 
litlei ,  per  qiiaiu  plrnissimani  jusiificaionem  arc  pi- 
iniis,  ct  aperix  sunt  iiobis  portae  coeli,  quod  n  •iniMi 
au:ea  ^oncedehatiir.  Vivcnlem  quoqiic  cain  appella- 
vit,  boc  est  seinper  manentcm  ct  seinper  pniciirc:i), 
quoniam  et  fides  recta  xternalitcr  mancbii,  cl  poria 
coeli  semper  patebi'.  Iniiiavit  autcm  hanc  viam  nohis 
Chrisius,  id  est  dedicavit  et  confirinavit,  seu  dedii 
pcr  veiamen,  id  est  carnem  suam.  hlemque  piimo 
aperiiit  illam  viam,  asccndendo  ad  |)airianiroe!('S'cui. 
ci  \\>^t  primo  iiiitium  uohis  ile.lit  iilcnili.  <  aro  aiii( m 


cuni  virtutibot  qoaritar; 


quoniam  fidcs  siue  operibus  mortua  est.  Judci  cor- 
pora  mundabant,  non  coosciciiiiain,  Et  ablut  ,iiii|ii.t, 
corpus,  sive  ablutum  oorpus  babentci  aqua  minda, 
hoc  cst  aqua  )>apiismatis.  Idcirco  autem  dicit  cerpn 
aqua  bapiisma^is  abluindum ,  quia  diim  cotpesaUai- 
tur  aqua ,  Spiritu  sancto  sanctificaiur  amma.  raoi- 
mus  tpei  nostrcs  confesshncm  indeelMabilem ;  idelis 
enim  ctt  qui repromiut. ConUsmnem  spei  inde<liiia- 
hiliter  tenemus,  si  non  desperamus  de  patria  fie- 
lo^ti,  dc  omnibus  qu«  nolis  |  romi&it  Domioss;  wel 
si  firmiter  ca  observamus  q\iv.  proressi  aumua  ia  la- 
piismate.  Sicut  enim  fidelis  ct  verus  remuneralireii 
Ciiristus  in  promis^ionibus,  iia  fidcles  vult  Miise 
in  pronyssis  nosiris,  qii;e  iiovimos  teropore  baptii- 
maiis,  diabolo  eontradictre,  Chriato  quiique serrife. 
Et  coniideremui  im^cem  in  provocationem  ckmit^a 
boHorum  operum.  Iloc  est,  considereroiis  diiifeBifr 
inter  nos,  et  quemcunque  Tiderimus  majorem  cbari- 
talem  balicre,  operihtisque  melioribus  inteotum,  (ro- 
vocemur  illius  excmplo,  quatenus  eom  iunMOKr' 
imitemur :  in  eum  iiiieiidamus  ut  diligamur;  u  di- 
lcclione  quippe  bona  opera  procedunt.  Quapr'*pie: 
bonum  est  magnum  dilectionis,  nihilque  est  boniiT 
qiiod  non  per  charitatem  fit:  qnoiiiam  pleiuindo le^$ 
cst  dileclio.  Non  de^erenles  euliectionem  notL-am.  1 1 
cst  congregationem  fiJelium.  Sicut  ett  contmu4imt 
qnibusdam;  ted  consolantes,   Subaiidi    nos  inviri*». 
In  ;or  loco  n  >n  solum  admo:mii,  sed  etiam  riilnavii, 


7^*3  IN  EriSTOLAM  AD  IIEBn.EOS  COMMENTAUIA.  TSi 

cl  tcrruit  Dnilalcm  cliarilaiis  sciiulciics:  enni  cnim  A  dirnmeiiia  co..fugial,  nc  igni  iradalur  aslerno.  Iih» 

tam  quh  faciens  lcgem  Moys} ,  sine  uUa  misiratione 


mulli  qui  conturbabant  congregatiuncm  Gde.iuiii , 
quisi  non  posseiit  haUiiare  intcr  illos  causa  siix  san- 
e  itaiis,  et  dose-  ebant  colleclionem  illorum,  habitantcs 
Boii ,  ut  Deo  Ilberius  viderentur  Yacare.  Isti  tates  su- 
pi  rbia  dislenti  despiciebant  caeieros  et  scindebant 
charitatem  :  quos  Apostolus  utruinque  et  admonet  ct 
lerret,  hortans  nedeserant  societatem  fldelium,  sod 
loiios consolari  simpMciores  optent  ei  suo  exempl» 
confortari :  taniiim  enim  vatet  societas  fldclium,  m 
ubi  duo  vel  tres  congreg:Ui  fuerlnt  iii  nomine  Sulva- 
toris  ,  ipse  sil  in  medio  ct  r;:in.  Seq  'i'.iir  :  Ei  tanto 
mijis,  Scctamini  cbariiaicm,  vosque  invirem  ton-o- 
lainini.  Quantu  videritis  appropinrfuare  di.m.  Judicii, 
in  quo  siiigulorum  meritJ  exaniinabuntcr.  Vcl  extre- 


dvebui  vel  tribus  tcstibus,  Scilicst  connirtus.  31oritur: 
quanto  magis  pvtatis  detcriora  mercri  suppHcia  qui  Ff- 
lium  Dei  conculcaverit,  et  snquinnn  lestamenti  pollu' 
tum  duxerit^  in  quo  sanctifieaius  est^  et  spiritui  gratitv 
coniwneHam  fecerit?  Moysi  dicitur  e.^so  lex  ideo  qnia 
pcr  Moyscii  daia  est  a  Domiuo :  sicut  et  nos  soltti 
suinusdiccre  in  oraiione  dominica  ad  Dominum:  Ta- 
nem  nosirflm  quoiidianum  da  nobis  hodie  :  iion  quod 
noster  antea  fiierit ,  $ed  eum  ab  illo  d.uur,  noster  ef* 
flcitur.  liicuiit  autem  Apostolus  iern<rcm  Cliristi  «nis, 
sumens  comparatt<mero  a  lege  Moysi,  quam  si  «^uis 
transgressus  fuissei,  irrtam  eam  et  inanem  racieus, 
duobus  vel  tribus  lcsiibns  cor;victu8,  sine  ulla  mie- 


inain  diem  viUe  no.trju;  dicit  eniin  alio  loco:  Nihil  B  ralioiie  et  venia,  a  judicibus  dijudicalus  coufe^tim 


(oIHciti  sitis ,  Domious  enim  prope  est.  Voluntarie 
«nim  peccantibus  nobis  post  acceptam  notitiam  Vtritatig, 
Id  est  post  nutiliam  ver»  fldci  gratixque  baptisma- 
tis.  Jam  non  relinquitur  pro  peccalis  hoAia,  Spunte 
peccaniibus  nobis,  et  deliberaiCy  postquam  acccpiiDus 
agnitioncm  verae  Qdei^  et  postquam  niundati  suiiios 
in  baptismate,  non  rescrvatur  ultra  nobis  hostia  pro 
peccato»  quae  pro  nobis  ofTeratur,  sicut  in  Veteri  Tcs- 
laroento  donatum  est,  hostias  sxpins  dfTerre  pro  pcc- 
cato.  Nequc  enim  Ghrislus,qui  est  ho^tia  nostr.i, 
iterum  immolaudus  cst  pro  pcccatis  n  slr.s  :  !iuc 
Oiiimscuiel  factuin  (8l,cl  secundo  opus  non  v^i,  seJ 
vnagis  opus  est  post  acceptam  gratiam  permnncre  in 
fide  recia  et  munttitia  bonorum  operum.  .Vundnt:is 


0C(  idebaiur.  Dicit  ergo  :  Si  il!e  qni  legcin  quae  pcr 
scrvum  d  ita  est  trans-^ressus  fuerit,  siiic  ulia  mise- 
-ratione  occidcbatur  ,  qnanto  magis  majora  supplici  i 
sustinebit  qui  Filluni  D  i  conculcaverlt  !  l  tiqiie 
qunnto  major  estChrisius  M'>y<o,  et  gTaii;i  Cvangtilii 
a  Fiti>  daia,  quam  Ux  piT  servum  data  ct  adtniiiis- 
trala  ,  lant  >  niajora  ei  dcteriora  merebiiiir  supplicia , 
qui  cop.culraveril  ChristHin.  Sed  quomodo  possiimiis 
llluin  conculenre,  qui  in  dexl«ra  Dei  Palrissedci, 
elevatiis  siiper  omnrs  ccelos?  Dnni  prjrcepta  illius 
pro  niliilo  dutimus,  dcdignantes  ea  Implere,  tunc 
u  ique  ciiui  conculcainiis.  Sicui  eniin  ca  q;ixconciil- 
cauius,  pro  iiihilo  ducimus  ct  nullius  honoris ;  sc 
el  qui  Iib're  leccant  absquc  tim  rc  et  absquc  [icei.i- 


es  in  b.ipiisinatc;  Itbcr  es  a  criminibus  omnibusque  C  t('niia,Chiistum  conculcnnl,  rivc  conteM  niint,  afque 


|e«catis;  factus  es  filius  Dei :  si  ad  primum  revcr  us 
fueiis,  gravissimuiii  te  cxspcctabit  judiciu  ii  sequiMis, 
nisi  per  dignam  pueniteuiiam  revcc.tus  fueris.  Ilis 
autem  vtrbs  non  punilentiamexcludii,  neque  pro- 
piiiaiionen),  qux  fii  per  poenite^tiam ;  neque  repellit 
etdejicit  per  despcrationem  delinquentium;  sed  se* 
cundiin  excludit  lavacrum  bapiismi.  Non  enim  Ita 
est  iniui  cus  saluti  nostrx ,  utdiccrct,  non  cssc  ulira 
Itoeiii.eniiaiii,  iicque  pcccatorum  remissionem ;  scd 
iiuftiia,  ioquii,  ulira  non  est;  hoc  est,  crux  ulira  nun 
esi,  ui  itcrnm  Cliristus  cruciflgatur,  ilerumquo  nos 
liaplizcifiur.  Nani  sicut  Chrisius  semcl  mortuus  est , 
et  jani  no  I  inoriiur,  ita  el  nos  sctitel  bjp  izati  inslar 
iiioni>  ej>js  et  scpuliurae,  sicul  Apostuliis  ali:is  dicit , 


despiciunt;  etim  jiidicvm  rulitrum  niinime  foimiilant. 
Vel  cerle  Christum  conculai  q»:icii:iq!i:*  ooriiiis  illius 
indgne  percipit.  Sive  (ut  tcriin  nindo  dica!nu>) 
Chiistum  conculcat,  qui  m  ilc  vi\eiulo  dc  tnhern:icul  i 
cordis  sui  eum  expellit,  qui  d.xii:  lnhabiubo  in  iliis 
et  inaiiibuUb'1.  SMiguinent  quo;ue  tost)menii  pollu- 
tum  ducit :  sive,  ut  in  Gra'Co  habctnr,  Ctiiiimuncni, 
vel  immunduin,  qui  saiiguincm  passioiiis  Chrisii  pr> 
nihilo  ducit ,  quo  Test  <roenlum  Novuin  ccnfinnaluui 
esi ,  et  quo  eiinm  ipse  snnctiiicaiur  a  lempore  pas- 
sionis.  Alio  nihilominui  modo  sauguiiie^n  testamenti 
polluium  ducere,  e^t  niys.criuin  saniiiuinis  Christi 
indi};ne  p^rcipere ,  nullamque  diflereniiam  in:er 
illum   ac    reliquos  facere  :  cum  in  illo  sanctiftcatiis 


Cuii&epuUi  cum  illo  pcr  baptisinum  in  m  Tte,  jam  jy  sit  tcmpore  baptismi,  et  possit  eiiam  qu  lid  e  suncti- 


uon  |:06sumus  rebapt.zari.  Quanto  magis  ubi  plurcs 
fiierunl,  majorcrit  gnlia  ejusin  illis ?  rdrriM/is  autem 
.^suvdam  £Xipectatio  judicii ,  et  ignis  wmulatio ,  qua 
€vH$umptura  est  adversa.ios.  iEniuiaiio aliquando  pro 
iin.tatione  ponitur,  aliquando  pro  iiividentia;  hic 
autcm  pro  consumptione  et  vindicta  accipttur.  TerreC 
e  go  Aposlolus  oiniiis,  ut  mctuant  post  baptisnii  la- 
vacrum  ad  vitia  relabi :  quia  non  possunt  rebaptizari. 
Terrel  etiam,  ut  si  petcavcrini,  poeniientiam  stattm 
ftiud«:aiit  agere  dignam  :  quouiam  qufcunque  poeni- 
leiitix  roedicaroenlum  neglexerit,  vindicia  et  cou- 
suniptio  igiiis  xterni  devorabit  eum.  Quaproptcr 
uiitisquisque  ad  poBnitoniiae ,  duin  tempus  hab'  t,  mc- 


flcari,  si  digiie  |icrceperit  cuin  ;  do  Uilibus  dicit  Apo- 
stolus  :  Qui  maiiducat  el  Iiibil  iudigiie,  judicium  sihi 
ntaiiducnt  ci  biliit,  nou  dijudicaiis  bive  disceriieus 
corpus  ct  sanguiuem  Domini  a  reliquis  cii>is  et  po- 
tibus.  Spiritui  quoque  gratisB ,  id  osi  Spiritui  saucto, 
contumeliam  facit,  qui  de  t:ibernacuIo  cordis  sni 
roale  vivendo  illum  ejicit.  Vei  qiii  non  credit  quod  per 
illum  in  Ecclesia  fll  remissio  peccatorum ;  vd  certcqui 
blasphcroat  illum,  opera  ejits  denegando,et  diabolo 
iribuendo.  Uiide  Doniinus  dicit:  Qui  blasplicmaverit  iii 
Spiritusancto,  noii  romittetur  illi,  neque  hie,  fie<|ue  tii 
futnro.  Qui  idcirco  Spiritos  gratix  vocatur,  velqiiia 
per  illuro  gratis  nobis  diiuittuntur  peectta  ,  vel  ccrie 


1  rUMASn   ADnUMBTANI  EPISC.  :« 

illo  dislrihiientc,  diviJun!ur  gr.di.T  doiinruin  A  exspoliati,  submmistrabnnl  aliis  de  faculiaiibussuis: 


755 
quia 

spiriiu^lium  fidrhbus,  qirasAposioliis  coinnemorat 
ditens  :  Eialii  qiiidciu  dalurper  Spirituin  serniosa- 
pientise;  alii  sermo  scientix,  et  caelera,  usque  dum 
ooiicludii  dicens :  H«c  omnia  operatur  unus  atqiie 
idcm  Spirittis,  dividens  singulis  prout  vuli.  Scimui 
enim  qui  dixit:  Mihivindicta^  ego  red(/am.  Loquitur 
Deus  omnipoieos  per  proplietam.  Mihi  injnriam  el 
eontumeliam  facienti ,  vindictam  reddam  :  ct  ego  re- 
tribuam  eisjoxlaquod  mereotur.  Et  iterum:  Quia 
judicabit  Dominut  populum  suum,  De  inimicis  hoc  di- 
ciunicst.  Ego  retribuam  eis  qni  male  faciuolf  nonde 
his  qui  male  paliuntur.  De  his  videiicel  qui  negligeoi- 
ter  vivunt,  et  per  poeniteniiam  se  purgare  noluni;  sed 
cum  male  facrant ,  secure  aJ  mensam  dominicam 


quapropter  cum  hoc  agnovisscnl  infideles,  mul  a  mala 
intulere,  otriusque  [F.  utrisque] :  unde  uon  dicii  Apo* 
stolussimpIicilercertamensustinuiS::eeog,sedaddidll, 
niagnum ;  nec  dicil»  tentationcs,  sed  passiones.  Et  n 
altero  quidem  opprobriis  et  tribulationibu$  ipectaaUm 
(ac:i.  Esiis.  In  altero  autem  tocii  taliler  comvertanUum 
effecti,  Ex  pariequidem,inquit,opprobrii8vide&tcoB- 
luineliis  et  irrisionibus,  et  tribulationibus  speciaci- 
liim  facti  esib :  hoc  est,  publice  ct  in  coiispecla  wttl- 
torum  irrisi.  Ex  parte  auiem  altera  eflecti  estis  soeii 
in  compassione  taiiier  coi.ver  antiuin  :  aposiolonia 
videlicei,  et  eonim  qui  sunt  esspoliatipropriisfacul- 
tatibus,  et  verberibus  afflicti,  atque  in  carcereia 
retrusi.  Daobus  mudis  ost<*ndit  eos  bene  laborasse : 
accediint.  Populum  autem ,  qucm  Doniinus  judicare  B  scilicei,  vel  qoia  et  publicc  contumeliis  et  irilwla- 


diciiur,  dupliciter  possumus  intelligere,  el  ad  electum 
scilicet  populum  referre  et  ad  reprobum.  Judicabit 
eniin  Dominus  populum  suum,  hoc  esl  separabit 
plebem  siiam;  el  disceniet  bonos  a  malis,  ruleles  ab 
infidelibus.  Quod  si  adreprobos  relatum  fuerii,  jodi- 
care  pro  damnare  tcci)  iendum  erit.  Populus  autein 
Domiui  appellatur,  non  p(  r  gratiam,  scd  per  crea- 
lionem.  Uorrendum  est  incidere  in  manut  Dci  viventis, 
iiicdit  in  manus  Domini  qui  judicium  hominis  con« 
iremisceiis»  judicia-.n  omnipoteniis  Dei  parvipendit. 
liicidit  quoque  in  manus»  id  est  in  poiestnte  n  et  ju- 
dicium  omnipotentis  Dei,  quisquis  post  peccatum 
contemnit  ptBuiteniiam  agere.  Quicunque  crgo  pec- 
caior  est,  si  iion  |  oeoituerit  de  peccatis  suis ,  incidet 


tionibus  sunt  diversis  arflicfi :  quod  genos  bumaDBfli 
graxius  sus'iiiet  in  conspectu  plurimorum  al<quid  ii- 
honesium  aul  verbis,  aut  faciis  pai;  seu  eiiaiu  qoii 
posiiis  in  carceribus  coinj  atieb.mtur,  victum.|ue  w 
vestimenlum,  prout  polcrani,  siibministrabant :  unde 
fucii  erant  eorum  socii :  qiiouiain  inercc  leiii  et  re- 
tributionem,  quam  perc  pii  pra^dicator  veritatis  pre 
Chrisii  nomine  positus  in  carcere,  aliifrque  tonoeii- 
lis  afflictus  ,  eamdem  recepturus  cst  ille  qai  ei  siA- 
sidium  prxbet,  ns  deficiai  in  tribulationibus,  sicrt 
ipsa  Teritas  promittit,  dicens:  Qui  n*cipit  propbetaa 
iii  nomiiie  prophetaR,  luercodem  prnphetae  aecipid. 
N«'landunique  quia  non  dixit  simpliciier,  Tribulatio- 
nibus  affliclos ;  sed  etiam  argunientum  fecit,  diceiis: 


io  liorrendum  et  valde  extimendum  judiciuin  omni- C  Spcciaculum  facli  estis.  Cuni  eniin  svcrele  eiprs- 


pOiCiitis  Dei,  qui  reddet  unicuique  secunduni  opera 
siia.  Hememoramim  autem  pristinot  dies ,  tn  ^ui^iif 
iUuminati  magnum  eertamen  suttinuislit  passionum„ 
Optinii  mcdicorum,  cum  vulnus  secaverint,  el  pcr 
incisionein  auginentum  doloris  fecerint,  solatium  et 
reniediuiu  illi  loco  adliibeni,  ubi  dolor  inest,  et  per- 
lurhatam  refoventanimam.Postquam  antem  revoca- 
vcrini  illiim,  alteram  non  dant  jam  sectionem;  qiiin- 
ctiain  ilia  qiiae  facta  sunt,  mcdiciminibus  miiioribus 
ct  valcntibus  amplitudinem  iriiiigare,  et  dolores  con- 
lovent.  Sic  et  Apostolus  islo  in  loco  more  illorum 
agit.  Postquam  enim  concussit  animas  eoriiiii,  et 
compunxit  mentione  ^ehenna',  affirmans  oiuiiibus 
inodis  perituros,  qui  gratia:  Dci  injiiriam  faciiini  ali- 


bratur,  facilius  tolerare  videlur.  Quod  vero  illi  ei 
exhibuerinl  qux  enumcravimus,  aper  ius  j.-im  os'eii- 
dit,  dum  sequilur :  Nam  et  vinciit  compatti  esHs : 
et  rapinam  bonorum  vettrorum  cum  gnudio  tutcepistiL 
Hirabiliter  laiidat  eos  in  fide  :  quoniam  si  fidem  noa 
haberent  meliora  se  reccpturos  pro  hac  subsiaiiiis 
subtracta,  non  cuin  gaudiosuscepissentrapinamejss. 
Quandiu  enim  permissum  est  eis,  compassi  siiit  aliii 
exspoliatis,  atque  in  carcere  positis.  Exspoliati  m 
cuin  gaudio  suscepere  rapinam  et  damDuro  sibi  illi- 
tuin,  credentes  se  meliora  reccptoros  :  unde  subdit: 
Cognotcentes  vot  habere  meliorem  et  manentem  sa^ 
iianitam.  Qua>i  diccrct :  Videntes  diviiias  spiriiaki 
vobis  pro  istis  lemporalibus  futuras,  sustiuui»tiscmi 


quando :  et  hoc  ex  lege  Moysi  aliisque  tcsliiuoniis  0  gaudio  rapinam  bonorum  lemporalium.  Ifoe  auiev 


edocens,  ac  dicens  metuendum  esse  iucidere  in  iiianus 
Dei  viventis :  protinus,  ne  mulio  timore  indesperatio- 
iiem  ruerent,  consolatur  eos  per  laudem,  blandimeiita 
ei  orationes,  reducens  eisad  meuioriainprxterita  illo- 
rum  bona  opera :  Kemeiiioramini,  inquit,  prisiinosdies, 
III  quibus  illuminati  per  fidem,  et  conforiati  per  gra- 
tiam  divinaro,  magnum  certamen  sustinuistis  passio- 
lium;  ac  si  diceret:Quando  introducti  estis  ad  fidem, 
f|uaado  in  initio  fldei  eratis,  taiiiam  fortitudinem  de- 
«nonstrastis  ut  magnum  certamen  pabsionum  susiine- 
retispro  Chrtsti  nomine  a  contribuhbus  vcstris.  Judaei 
t  niin  credentes  quidam  exspoliati  sunt  a  non  crcden- 
libus :  quidam  vero  non.  Mi  vero  qui  ooo   fuerunt 


totiiin  fuit  aposiolicum  opus  et  dignum  Ibrtibai 
animabus ,  ui  flagellis  gauderent«  Sicut  in  AeUki 
apostolornm  diciiur  :  Eiintcs  autem  a  conspecti 
consilii,  ibaut  gaudentes,  quoniain  digni  babiti  ?iMt 
pro  nomine  Jcsu  contuincliam  paii.  Kt  ut  demoa- 
siraret  istam  temporalein  substantiam  iion  esse  sei»- 
per  mansurain,  ideo  dixit  illos  uieliorem  babere 
substanliam,  et.  maneiitein  :  prout  diceret,  firmani, 
et  substantialem,  at(|ue  perpetuam,  qu.*e  i»erire  Boa 
possit,  sicut  ista  terrena  perii.  NcUe  itaque  anutun 
confidentiam  vcstram,  quoe  magnam  habet  remuMera- 
tionem,  Id  est,  Nolite  deficere  in  tribulationlbiis . 
quia  magna  est  remuneratio.  Apparet  autem  qiiia  ii 


7f5^ 


IN  EPIStOtAM  Afl  nEnnjEOS  COMMENTAniA. 


7»;.s 


»f^a  confldenlia  eranl  nd  Deam  :  qinm  ne  nmit-  A  rnfir(7?<ui''(m^ma»fmt(7.Nonst)mi]<;Jnquit,egoetvo$rilii 

eorum  paganoriim  alqnegcntiliumquisesubirahunla 
viia  ndeictiiicesenipiiernaadperdiiionem  animaruin 
siiarnm  isedsumus  filii  patriarcliarom,  qui  (ide  pro- 
liaii  et  in  Pide  perfecti  fuerant,  nt  acqnircrcnt  sibi  suas 
animas  ad'salutem,  ei  insuper  alioium  siio  exemiilo. 
Cap.  XI.  Est  autem  fidei  sperandarum  ^ubitaniia  r^- 
rum,  argumentum  non  apparentium.  Ordo  verborum 
esi,  Fidcs  esi  sub^tantia  siterandarum  lernm,  argii- 
menium  vidclicet  rerum  non  apparentium.  Fides  esl 
crcdere  quse  non  videntiir ;  et  dum  ea  credimus  in 
veriiate  aut  'uisse,  aut  esse,  aut  futura  esse,  qu  c  non 
vidimus,  ipsa  fides  fa*  it  ca  subsisicre  in  cordc  nostro, 
quasi  oculis  corporeis;  in  rebus  autein  quae  videntnr, 
neque  credulitas  dici  poteiit,  ncqve  increduliias,  sed 
poterat  illi  quiKbet  dicere  :  Sustine  purumper,  usque  B  potius  agnitio  dicenda  est.   Al  vero  fides  est  ita  ani- 


n9i 

l^v-tf^nt.  instantissime  hortatnr.  Faciiius  enim  integra 

cr»  raser vaiitur,  qn»m  amissa  recuperantur:  quapropter 

fiijod  tenetur,  et  formidinem  habet,  necesse  est  ut 

lorftifudiiiem  htbeat.  Nihil,  inquit,  vobis  necessarium 

e&t.  •  Disi  ot  stetis  flnniler  in  flde  vestra ,  et  perma- 

itea  tis  iD  fortilQdine  vestni ,  qnae  magnam  liabet 

rrnrBnncr.itionem  apnd  Dcum.   Patientia  enim  vobi$ 

^e4^%$ana  f$t :  ut  voluntatem  Dei  faciente$ ,  }:romi$' 

nawiem  reporteti$,  0  qnanta  magniludo  hortationis  et 

c»nsolationis  !  Veliiti  si  quis  ail  athletam  et  ceriato- 

rem  hoc  diceret :  Qui  cunc(o<;  supcras<e',  nullumque 

relictnm  haberet,  et  qni  sibi  decertnrc  posset.  Verbi 

gratia,  dum  ille  diceret:  Jam  quia  superavi  omne^, 

nallusqoe  est  qui  meciim  decertct,  da  mihi  coronam : 


dum  veiiiat  arbiter,  ant  etiam  rcx,  qui  tibi  braviuni 
referat  pro  vietoria  tua.  Qjod  si  ille  athleta  impa- 
tieiiler  fcrret  non  toierans  sitim  aquie  et  xstuationis, 
diccns:  Aut  date  quod  mereor,  aut  recedam,  dicc- 
rctiir  illi :  Paiienter  suf  tine  hanc  nionrarn.  iti  proximo 
e>t  Qt  veniat  impCTatnr,  qui  libi  reJdei  prxmium  : 
tv-istatur  quidem,  sed  iniil  o  ampl  us  si  publice  et 
tsi  eonspectu  multorum :  ge  lus  enim  humanum  sicut 
^dkie  deleclator  laiide  publica,  iia  facilo  capiivatur 
^pprobriis  aperte  sibi  illatis.  Isto  modo  hortatur  eos 
^  po&tolus,  ne  deficcrent,  sed  patienter  exspectarent 
•^«Jwiiii  adventum :  Patientia»  inquit,  vobis  neccs- 
^^riaest :  hoc  est,  verum  opiis  haletls,  vi<lelicet  ut 
l^^incvereiis  in  ag«»ne,  donec  recipiatis  coronam  con* 


mum  firnium  esse  de  h  s  quse  non  videnti:r ,  sicut  de 
his  quac  jam  videntur,  el  dum  hoc  fii,  fides  facit  ea 
subsistere  in  nobis  credendo :  verbi  gratia,  ut  ex 
multis  saltcm  paucis  ulamur  exemplis  :  Resurrectio 
generalis  necdum  facta  esi :  et  cum  uecdum  sit  -n 
substantia,  spes  facit  cani  subsistere  in  anima  no^tra, 
quasi  pr3C  oculis  illam  h:«beamus.  Hoc  est,  quod  di\i« 
subslaniiam  esse  fidem  iliarum  rerum  qiiae  speranlur, 
nccdum  quae  vidcnlur;  et  fi  argumenlum  est  eadem 
fidcs  rerum  qnx  necdum  appirent,  quid  est  quod 
eam  jam  volunt  videre  ?  Argiiere  dicebani  antiqui 
ostondere :  a  quo  vcnit  argumentum,  qiiasi  osteiisio 
et  praemonstraiio  fuiuraruin  rerum  et  illarum  qujo 
non  videntur.  Cst  autein  proprie  argunientum  ratio. 


^^iiam  labori  vestro.  Non  cniin  qui  cceperit,  coro-  G  <|ux  r^i  dubix  fidem  facil.  Profecto  ergo  liqtiet,  quia 


•^-•biiiir,  sed  qui  persevcraverit  in  certaminc  usque  in 
'^«jem,  hic  salvus  erit.  In  paiientia  (inquit  Dominus) 
T^  ^idehitis  animas  vesiras.  Reportetis,  dixit ,  pro- 
•••iisionem,  td  est,  accipieiis  gloriam  sempiternae 
**^aiitudinis.  Adhue  enim  aiiquantulum  modicum^  qui 
^^sauru$  eii,  reniet^  et  non  tardabit.  Ilaud  dubium 
^«*in  Cbristum  significel :  consolaiur  cos  tanquam 
•^•«iD  sit  lemporis,  usque  dum  venii :  non  modica 
^«»lai  consolatio  est  laboris,  cito  spcrare  judicem,  et 
*^^aiiuiieratiooem  constantiae,  certaminisque  remune- 
■^  torem.  Ju$tus  autem  meu$  ex  fide  vivit.  Quod  $i 
•^^frtiml  se»  non  placebit  animw  mea.  Hoc  prophe- 
^i^un  testimonium  intulit  Apostolus  ad  exhortatio- 
^t^m  gd^j  ^  i„  acquisitionem  aniinap.  Sicut  viia  cor- 


fides  i  larum  rerum  argumentum  est,  qux  appar«Te 
non  possunt :  qiiae  eniin  apparent,  jnm  fidein  non 
bate.l,  sicut  superius  diximus  sed  agnitione  v,  \)mn 
crgo  viiitThomas,  dum  palpavit,  cur  ei  diciiur, 
Quia  vidisti  inc,  rreditiisl:?  Sed  aliud  vidit,  aliiid 
credidit.  A  uioriali  cnim  homine  Divinitas  vidert 
non  poiest.  ViJcndo  ergo  credidit,  qui  consid/rando 
honiincin  verum  Deum ,  qiiem  videre  non  polrrai , 
cxclamavit.  In  hac  enim,  Subaudi  fide,  Test.monium, 
Jusliti;c.  Consecuti  $nnt  $enes.  Seiies  hic  debcnins 
intelligere  patres  Veteris  Testamcnti  :  pntriaiclias 
vid«'licet,  prophetas,  aliosquc  justos,  qni  in  fid«%  qu:i 
crediderunt  Deo  ejusque  |  ronii:  sii  nilms,  tesiiinoniuin 
laudis  atque  jusiitiu?  proinoverunt.   Unde  Abraliaui. 


l*«^ris  anima,  iia  viu  anim^  fides  est :  qiiae  videlicet  D  fl"**  credidil  Deo,  rcpuialuin  est  ei  ad  justitiam ,  cl 
^OQcipiiur  corde,  confitetur  ore,  exornaiur  opere  : 
^«Miam  fldes  slne  operibus  mortua  est,  a  qua  fide 
*|  qais  se  subtaxerit,  non  placebit  voluniati  Dei. 

^  enim  est  palandum  quod  Deus  Pater,  aut  Spi- 

^ilttsanetus,  aut  Filius  etiam  in  natura  divinitatis 

»«beai  auimam ;  sed  more  humano  loquens  divina 

Scriiitura,  uobis  consulendo  voluntaicm  illius,  animae 

^bulo  expriuiit.  Considerandum  auiem  quia,  siciit 

Aiplicebit  qui  hssitaverit,  ita  placebit  Deo  qui  cre 

diderii,  vivens  iii  fide  sua  recia  :  Lab>raslis,  inqnit, 
ifl  certamiue,  exspectate  eam  spein,  noliie  hic  quai- 
rrre  qu»  speratis :  quia  justui  ex  fide  vivit.  ^os  autem 
UOH  $nmu*  $ubtractioni$  filH  in  perditiowm,  sed  fidei 


amiciis  Tei  appellatus  est.  llaec  autein  fides  ita  est 
accipienda,  ut  credatur  in  corde,  confite.itur  orc,  ct 
ornetur  operibus.  llle  enim  vere  crcdit,  q:ii  cxercet 
operando  quod  credit :  quo  contra  de  his  qui  fidein 
nomine  tenus  reiinent,  Paulus  dicit :  Con:itentur  se 
nosse  Deuiii,  faciis  auteiii  neg  nt.  Fide  inteUigimu$ 
aptata  esse  sacula verbo  Dei ,  ut ex  inviUbilibm  visibitia 
fierent.  Quia  animae  Hebtasorum  debiles  adhuc  erant, 
et  a  fide  quidem  iniiium  snmpserant,  cx  passionibus 
anteiu  iribulalionuin  pusillanimes  efficicbantur,  mi- 
nu*^qiic  paticnter  inala  sibi  irr  g:ita  ferebani ,  hor- 
tatus  esi  cus  Apostolus  priin  >  ex  seipsis,  dicens : 
lleiuemoroinini  prislinos  dies;  dcinde  cx  Scriptuie, 


759  PRIMASII  ADRUMETANl  EHSG.  760 

divlit  dicetite:  Qnia  juslns  cx  fl<ie  vivit;  deinde  A  q»»  l:onaTolunlaleoflerel)al,DeopUcere,ieqii€reoia. 


vcro  ex  niUoiiibus.  oglendeni  fidem  csse  snbsianiiani 
rerum  non  appareniium  :  nunc  auiein  ex  progeniio- 
ribus  incipit  loqui ,  mirabiiiter  eos  poncns  in  exem- 
plum ;  quia  sicut  illi  omnes  per  fidem  salvaii  sunt, 
ita  el  nos  omnes  pcr  fidero  salvamur:  cum  enim  in- 
venit  anima  in  e  sdem  passionibtis  sociinn,  requiescii 
cl  respirat,  ac  in  fide  et  tribulationibns  qualibus- 
cuoque  solet  accidere.  V^lde  enim  Tragile  est  genns 
bumanum,  nimiumque  bxsitans  in  cogiialione :  qua- 
propler  necessaria  est  consolatio  ox  praecedenlium 
fide  et  paiientia.  Apostolus  ergo  ex  patribus  qoldem 
C08  borlalur ;  sed  primum  ex  communi  inilio,  di* 
cens :  Manifeslum  esl,  inquit,  quia  non  exstantbus, 
qa»  sunt,  Dens  effecit,  sed  ex  invisibilibus  visibilia. 


uerandum  a  Deo,  testimoiiium  quoque  Deo  perb.beuic 
muncribus  cjtis;  sivequod  ignis  descendit  de  coelo,  nt 
in  TbeodotiOfie  legitnr :  qiiia  inflainmavitD«»iiiinu>so- 
per  Abel,  ct  super  munera  ejas;  seu  per  illam  s^a^ 
ieiiiiam,qiia  aDomino  in  Evangelio  est  laudat'ia«  coia« 
probatus  esi  esse  jnstus ;  sic  etiim  dicit  Doir  nus  ia 
Evangctio:  Amen  dico  vobis,  requirctur  a  vobis  sa«- 
giiis  jusiorum  qui  cini^as  est  super  lerram,  a  sangviiie 
Abel  ju»ti,  usquead  sanguincm  Zacbai  ias  fil.i  Baracbia^ 
Perillameliambosiiam  adbuc  loQoitur  «atndefunctuSy 
ci  dicitur :  Sanguis  Abel  clamat  ad  me  de  tenra.  Site 
adbuc  loquitur,hoccstinteremitquidein  euin  corpore, 
scd  rjus  gloriam  non  potuit  interimer»  cum  eo  :  dum 
ci)i:n  gloria  illius  in  toto  mundo  prcdlcatury  auai  Uua 


ex  non  existenlibus  exlsieniia.  Kntiocinando  crgo  boc  B  ejus  in  iMiininum  ore  versatur,  dum  eum  ouiaesadMi- 

invenire  non  noasumuj  quomodo  fcccrit  cx  iii)ii!o 

omnia,  vel  ei  iiivistbilibus  visibilia  ;  quia  non  i-ra* 

nius,  quando  facta  sunt.  Unde  ergo  cerlum  babetur  ? 

Utlque  manifestum  esl ,  qnod  fidei  res  est  isla  cre- 

ilerc,  lide  quippe  credimus  apluta,  id  csl  perfccia, 

(cu  facia  saecula  :  quia  non  cx  visibilibus,  sed  ex  iii- 

visibilibiis  facta  sunt  qux  vldentur.  Invisibilia  autein 

M  possumus  intelligere  informem  materiam,  de  qua 

dicitnr  in  exordio  Genesis  :  In  principio  ( inquii ) 

(reavii  Dcus coilum  ei terrain.  In  coeli  autem  nomine 

iion  est  intelUgendum  istud  coelum  corporalc,  qu<  d 

nppetlaiur  flrmamentum;  sed  angclica  iialuia,  cocii- 

que  spiritales.  i^er  lerram  vero  inlelligitnr  informis 

matcria ,  de  qo)   postmodum  omnia  facia  sunt : 


raniur,  quoiidie  adbuc  defunctus  loquitur.  Qui 
alios  suoexemplo  admonet,  ut  justi  slni«  qaoiHodo  Doa 
loiuitur?  FideEnoch  placuit  Dco^  el  IroHiUum e§t ^  u 
tideret  mortem:el  noninvenhbatnr^quia  t7licm  Iraaslalii 
Deut.  Enocb  placuil  Dco  per  fldem  :  quia  fuit  bonis 
operibus  exornaius,  crcdcnsse  oronino  per  illampla- 
cere  Deo  :  quapropler  translaiua  est  In  paradisoai 
terrennm,  unde  quondam  Adam  ejettos  esl :  vid>  licei 
ne  esperirelur  mortem  corporalero,  donec  tenposa 
Deo  constiiutum  percurrat :  quo  babito  vitaa,  vel  qio 
siatu  consisiat  modo  in  paradiao,  non  est  nosinm 
inquirere.  Hoc  tamen  credendum  est,  quia  sine  aliqia 
rooleslia,  et  sine  aliquo  dolore,  aut  labore  qoiescit 
in  illo  paradiso.  Et  sicut  ilto  vivii  siiie  aliqua  inpo- 


videlicet  oninia  corporalia,  quoB  tunc  qnodaminodo  G  gnalione  carnis,  sine  aliqua  i  oncupiscentia  mnis, 


invisibilia  erant,  quando  lcncbrae  crant  super  faci^m 
abyssi.  Ex  invisibili  autem  maieria  facta  sunt  visibi- 
lia,  quando  per  speciei  et  formaii  divisa  et  dlscreta 
sunt  omiiia.  Potest  et  alio  modo  inlelligi  quod  dicit : 
Ex  iiivisi!)iribus  visibil  a  flercnt :  liivisihiliier  mnn- 
dus,  autcqnam  formarclur,  iii  D<'i  sapienlia  ernl : 
qui  taiuen  pcr  expletioni-ni  opcris  factus  est  visibilis 
( btu;ibus  bumanis.  Quod  auiem  tWai  sxcula  perrecla 
rssc  vorbo  Dei,  |  er  sxcula  debeinus  inlelligcie  omnia 
quae  facta  sunl  in  tempora  sive  so^cula  verb»  Dci 
]*alris,  jnxla  quod  Joanncs  dixil :  Otnnia  pcr  ipsum 
facta  suni.  I^xcula  vcro,  ui  Ovidius  Niso  dic'i,  di- 
runtur  a  sequcndo,  eo  quod  scse  srquantiir  atque 
t  cvolvantur,  tesle  Viirrone.  Sjncula  autem  cx  co  dicf 


ila  nisi  primus  bomo  peccasset,  compleio  omni  Di« 
mero  electorom,  a  pandiso  lerreno  transferretur  ad 
paradisum  coelcstem.  Ul  aulcm  transferretor,  caosa 
fml  qood  placuerai  Deo;  sed  ol  placeret  Den,  raoa 
Aiit  cjus  fldes.  Nisi  en:m  crederel  quod  reddilurosei 
osset  Deus  mercedem  labfiris  siii ,  quomndo  placeret 
ei  ?  Ante  iranslalianem  enim  testimorttttm  kobmt,  fk- 
cuisse  Deo,  Dicente  Scriptura:  Qiiia  ambulavil  8no<h 
cum  Deo,  obtemperans  volunlati  ejus.  Sine  fideemm 
impossibile  est  placere  Deo.  Grcdcbat  enim  EQ<>r!i : 
quia  si  quis  crediderit  esse  Deuro,  et  ad  eum  actcs- 
serit,  rotributionem  haberet :  quia  ergo  fides  fundi- 
mcntum  ('si  omnium  bonorum ,  ideo  stne  fldc  mm 
polest  Dea  placnre.  Cr.dere  enim  oportet  mecedtnt  m 


possunl,  ex  quo  variclas  coepii  esse  temporis.  Fide  '^  ad  Deum^  tfuiaest;et  inqmrentibus  $e  remunirator  til 

plurimam  hostiam  Abel  (fuam  Cain  obtulit  Deo  per 

quam  testimonium  conseculus  est  esse  justust  tebtimO" 

nium  perhibenie  Deo  muneiibus  ejus :  et  per  illam 

defunctus   adhuc  loqutur,   Ponit  primum  cum  qiii 

mala  passus  est,  ct  boc  a  fratre,  proprium  illornm 

ponens  exemplum  :  cteniin  eadem  pnssi  fucranl  illi 

a  contribulibus  snis  et  frairibus.   Pluiimani  quippo, 

id  est  mnjorem  hosliam  Abel  obtulit  Dco  quam  Cain : 

non  quod  ilta  bostia  rebus  carnalibiis  major  exsii- 

ilssel :  sed  quidquid  melius  habuit  Abcl,  per  fidem 

Dco  benevolo  animo  prolulil,  el  exinde  ei  sua  mul- 

tipUcaia  fuerunt;  et  inlelligimus  ipsuin  per  boc  pla- 

cuisse  Dco,  ride  nnmque  iioc  fecit :  quia  qui  crcdidil  ca, 


Sie  quiconque  accedil  ad  Dcum  credendo,  cndere 
oportei  illuni,  quia  Deiis  4*sl,  boc  esi,  seinper  lial>el 
esse,  juxia  quod  ipse  dicit  ad  Moysen :  1  go  snm  qui 
sum;  ci :  Qui  est  misil  me  ad  vos.  Credere  rliam 
debet,  quia  iuquirentibus  se  per  bona  opera,  jnxia 
quod  Psalmisia  dicll :  Qu^rile  Dnniinuni ,  et  confor- 
laniiiii,  aeternus  et  verus  remuner»ior  ai*.  Fide  :Vc« 
reipont)  aceepto  de  his  qnm  adhuc  non  videbantur.  14 
est  de  inibribus.  Metuens  siptamt  aream  in  salutim 
d  mus  suos,  per  quam,  Fidem.  Damnenit  mtindum, 
Comparatione  scilicet  melioris  fidei  et  f«eli.  Erjvsii- 
tia  qua  per  fidem  est  hmres  insHtutus  est.  Fide  c redidii 
Deo,  quod  inducturus  csset  aquas  stiper  lorram. 


7:! 

dieenlc  sibi  illo ; 


IN  LPISTOLAM  AD  IILlBRiEOS  COMUENTARIA.  7«i 

Ftnis  iinivcrsu!  carnis  venil  corain  A  ^i<>  ilionim.  F.l  qnla  qusndo  obcdivil  Dco  cxlens  <ic 


me,  el  iuducain  aquas  supcr  cos  :  fac  tibi  arcam 
de  Ignis  levigali»,  et  c;ciera  quoc  subsequuntor : 
ideoque  salvatus  cst  cnin  umni  domo  sua,  boc  est 
familia  sua.  PcrfiHituni  auieni  operis  aut  rallonis, 
expcrimoiito  nibit  in  hac  causa  prorecit :  Nub^l»ai»l, 
inquil,  alii,  ut  Doniiuus  iii  Evangclio,  ct  aer  se- 
reiius  erat :  sig':a  quo.|ue  nulla  apparebant  diluvir. 
Vcrumtam:'n  ilte  (imuit ,  atque  pcr  fideni  de  his 
quac  adbuc  uon  videbai,  meluens,  construxii  arcam 
in  salutrm  familiae  sux :  )  er  qui^m  fidem  darouavit 
mandam  comparatione  fidvi  sux,  quam  mundtis  bu- 


tfrirasua,  iion  voc:ibalur  Abraham,  scd  Abrain,  ideo 
considerate  diiit  Apostolns  :  Fide  <|ui  vocainr  nurie. 
Abrriham,  tonc  vocabalur  Abram,  niofaiu^  cst  in 
terra  promissionis,  quasi  in  al  ena.  Priiitum  quideiu 
vocatiis  est  ille  Ham,  drinde  Abrain,  ad  cxtrcmiiiii 
Abraham.  Exipectabat  cttim  fun(iawen:a  hubcnlem  li- 
vitaiem^  cujits  artifex  et  conditor  Deus.  Civil<s  siipcr- 
n.-i  rnu  tnuieiilum  habere  di*.  jlur,  {  nipicr  .statiilital  iw 
riruiiialiMtniuesui  :  in  qiia  qui  seincl  locutu  liiveiieiit, 
nuntiiiam  put  rit  exhxTedari  ne  |ue  evt^lli,  Idco,  iii- 
qiiil,  ilii  litle  moraii  suiit  iu  lerra  repnim.ssiuiiis, 


bere  noluit;  osieudit  ci.im  cos  dignos  hoc  sopplicio,  quasi  iii  ali<  na.  Uepromissioncs  in  tcrra  facias  non 

qui  neque  per  ccutuni  am.orum  spatium  illius  arcae  aneu('ehanl,  .^ed  futurani  quleiem  qu:trebnut.  Osle:i' 

conslructione  corrigi  volncrunt :  por  lidcm  quoqiie,  derunt  eiiiui  scipsos  majoribus  es.^c  dignus  :  idcirco 

non  per  legem,  bxrcs  jUdtitix  Cbt  inslitutus,  dum  j)  nou  |H.Tniisi.  eos  at-crperc  ista,  qiiia  majora  d.ire  vo- 


ip  e  solus  lidein  pairum  lenuti,  et  ab  illo  c;elcii 
dtbcedtbuiit.  U  res  autem  re^ni  ccelcrum,  vcl  hxTes 
uiimdi  diciiur,  quia  dc  suo  semiue  fuii  reparaiio 
nioudi,  et  e\  hoc  apparuit  jnstus,  quia  Deo  credidit. 
Ft  €  qui  vocalur  Abrufiam ,  obedivit  exire  in  locum 
quim  aecepturus  erat  in  hmedita^em^  et  exivitf  nesciens 
quoiret.  Quasi  dicerct :  £l  ipbc  Abrabam  pcr  iidem 
placuit  Dco  :  statiro  euiin  ut  ci  dixil  Deus  :  Kxi  do 
lein  lua,  et  vade  in  terram  qiiain  monstravero  libi ; 
daboqite  libi  illam  ,  et  semini  luo;  crcdtdit  Deo ,  et 
exivii  in  lucum  in  quem  ei  pra^ceperal,  nesciens  quo 
irel :  ignotus  cniiii  erat  ei  lucus  ct  habitatio  liiius 
lerrs ;  el  inquantum  ambulavit,  per  fidcm  ambutavil; 
sive  nescicns  quo  iret,  quoiiiam  quem  imita.etur  noii 


lebat.  Fide  et  ip$a  Sara  sterilis  virtuteiuin  conceptione 
geminis  accepU^  eliam  pra^ter  tenipus  cstatis  ;  quoniam 
fidelem  credidit  esse  eum  qui  prowisemL  Qnxh\\o  liic 
oritur  :  Quarc  di<  it,  (idc  acceplsse  Sanim  virtutcm 
concipiendi,  cuui  ab  ;ingeto  reprebeusa  sitevr  rise- 
rii,  lausa  iuGileliiat  s  ?  H  suseuim  il^  cliaiiiSi  gaudii 
fuii,  plcnx  fldei  non  fuit :  risus  autcm  AbrahxMi 
gaudi  et  pleiia:  tldei  fuil,  q  x  ita  sohitur  :  Qu  a  ot- 
si  priroum  dubitavit ,  posimodum  tamen  verbi^»  aii- 
geli  solidata  c^t  in  fide ,  ei  evacunia  dubi  a.iunis 
cuusa,  inlroducla  ett  fides ,  (|ux  dcdit  virtutctii  iii 
6mc  ptione  scniini^,  qu.a  jam  mortificuta  erat  aMaie, 
sterilis  :  duplcx  enim  erat  i>ra:cIusio,  una  trui[!oris, 
senuerat  quippe  jam ;  alia  veio  naturj',  sterilis  mim 


haLhebai.  Fide demoralus cAinterrarepromissionis^tan'  p  erat  :  sed  adsu^cipien.ium  ct  retinemtum  scmeii  ac- 

quaminalienaJncatu.ih.ibiiandocunilsaacetJiicub 

tuharedibus  repromis&ionis  fjusdem,  G'ibula  dimiiiiiti- 

vum  nomen  est  a  casa,  i  1  est  dotuo.  llic  autcin  pio 

tentoriis  laLcrnaculis.pie  pobitum  cbt,  inquibus  Ahia- 

baui  cum  Isaac  et  Jacob  babitavit,  more  viatoiuiii  vi 

per^rinorum,  doccns  eos  (tdem  Dei,    utpole  coltx- 

redes  promissionis  sux.  Ea  euim  proiij^sto  qux  facta 

est  ad  Abrabam,  facta  csl  ad  Isaac  et  Jacob,  oiiines- 

quesi  >  ulcohxredes  suftt  in  rcprou.issioiiibus  A  ra- 

ba;;  Abrahx  naii.qae  diciuiu  cst :  In  te  beuediieiiiur 

omnfS  geiites  terr;r,  ct  iu  tsaac  vocabilur  tibi  scmen. 

Ad  Isaac  autcm  :  Compleiis,  inquit,  Deus  juramentuai 

quod  spopondit  Abrabx  palri   tuo  :  Multiplicabo  se- 

nien  tuum  sicut  siollas  (Oeli,  daboque  pos:eris  tuis 


cepii  \irtutem.  Muliees  ii:>ui  lucex  dua!,us  piuciiiuu 
rebus  sicrilesesse  soteni,  >ivc  quia  in  vulva  viriutcm 
caloris  nou  habent,  qua  cxcuquant  seuicn  viri,  si  in 
seneciuicm  venil  ,  cuiu  deliuunt  muiicbiia  ;  sive 
quando  vulva  coiicIuJituretiam  iu  juvcuiuie,  ui  uuu 
vcuiat  scmen  ad  luca  coucepiioiiis.  Cuiitia  qua:  Deus 
dedit  viriulem,  hoce:>l,  cuiiira  hteiil:laiem  ct  scdc- 
ciutem.  Ad  locum  clcuUn  coiiccpliuKii»  salis  pervcuit 
btmcii,  cl  postqua.u  (erveiiii,  dCiilt  parlus  buliJita- 
lCiu  lUulieri,  faclumi|uc  esi,  ui  fiJei  s  l.di>atc  uu  ri 
iii<olida  cuiiforiarculur ,  cl  umuia  pObsibilia  ticrcut 
( P.dcuti.  Prupl  r  quod  et  ub  vno  orli  sunt,  et  hoc  imor* 
luo,  tauquam  sidcru  cosU  in  muUimdinem,  ct  sicat  aieua 
quw  cst  ad  oram  maris  ^  iunumeriibi'ii»  Prtpter  h«;c, 


oniversas  regiones  has.  Ad  Jacob  quoqtic  dixit:Ego  X)  iiiq<'tt»  qtiia  uicr<:ue  veraiu  habu  l  luleiu,  Abruhaiii 


Deus  omnipoieiis :  cresccre  ct  multiplicarc  faclaiii 
gct  tcs  ex  te,  daboiiue  libi  terrain  qitam  dcdi  Abra- 
liain  et  l(»aac.  Ccce  quomodo  omnes  cohxrcdes  sunt 
in  promissionibus  Abraha3.  Nolandum  autcm  cst  qiiia 
lides  Abralix  duplicaiur  pro  magnitudine  fidei ;  unde 
etcaput  fideidicilur.  Nam  sicut  tide  exivit  de  lerra 
sua,  nescieiis  quo  irei  9  sic  fide  maiisit  et  detuoratus 
e»t  in  terra  siia,  quasi  iu  alicna  :  vidit  filiuui  ibi  ut 
peregrinuro  babitantem;  vidit  nepo:c!ii,  vidit  sclpsuui 
lualena  teira  peregriuautem  ,  ct  ulhil  UirLia.ur; 
quanquam  ad  ipsuro  dii  lum  csscl :  Qiiia  tibi  daliO  et 
feniini  tuo,  tanien  ncquc  ipse,  ncquc  Isaac,  ncquc 
Iac4.b  positi  sunl  inbanc  promissiuticiii,  scd  succcs- 


vidclicet,  cl  buia,  ab  uuo  Cor»  orc  Abr.ili£  et  Soru: 
orli  suiil  ioiiuuierabilcs  lOiuli.  liis  ve:his  voluit  os- 
tcndcrc  quia  non  soiuiii  geiiuit  Sara,  veruiii  ciiam  ct 
plurcs  quum  aliqiia  lecuu«laruui  mul  erum.  Uuuui 
autein  corpiis  dicit  halicre  iltos,  proptt  r  hoc  quod  di- 
ciuir  iu  Gene^^i  :  Quia  eruut  duo  in  carne  iina.  Addi- 
d  i  (|uo(|ue  adliuc  :  Et  hi  c,  iii<|uiens,  corptirc  ciuor- 
tuu  uaii  suiil,  uou  vii-4  niortuo,  scd  seuiluc.  Seiiex 
cuiin  homo  seincn  quidctu  fundere  potest,  ^cd  tamen 
sotidita.c  s  luin.s  (-arei ,  ul  fitius  prucrcare  possit, 
nisi  forte  de  adolescentu  n,  ut  alii  feruul.  Sicut  side- 
ra  cccli,  vel  aicna  maiis,  bypcrboltcos  dicium  esi. 
Tcr   sidcia  -.iUlLm  cuiii  ,   buni  ii.tclligc.idi  smil  c< 


7»»5 


PRIIfASII  ADRUMKT.VNl  EPISC, 


7^1 


iilroqiie  popiilo  (ilii  Abrali»  pcr  fidem.  At  yero  pcr  A  pr.iscniem  in  mnnilo.    SalnUbant  easdem  qitnqnc 


nrenam  mnris  reprobi  accipiiintur  ex  Jiidaico  pO|»ulo 
filii  Abrahse  per  carnem,  qui  terrena  semper  quae- 
renies,  pondere  peccatoruni  gravaniur. -Ctsi  sleliae 
coeli ,  sive  arena  maris,  vel  etiam  illi  qiii  designaii 
suiii  per  hxc,  iiinumeral>i!es  sunl,  Dco  autem,  cui 
otniiia  paient,  numerabiiesexUiunt.  Juxfa  fidem,  Id 
etil,  cum  fide.  Defuncti  iuni  omim  i$ti,  non  acceptis 
repromisiiu.ibus,  $cd  a  longe  eas  aspicietiti*t^  et  salu- 
tnntes^  et  confiientes  quia  peregrini  et  hospites  tunt 
super  terranu  Qui  enim  hcee  dicunt,  Subaudi  ()U'a  pe- 
regriiii  suntsuperterram.  Si^nf/icanl  s«  pairiam  in' 
qnircre.  Etsi  quidem  illius.  Subaudi  lcrraB.  MemimS' 
sent^  de  qua  exierunt^  habebant  utiqve  tempus  reter- 
tendi,  Nnne  autem,  Duin  nolunt  rcferti  ad  eam  de 


proniissionts,  id  esl  opiabant,  sicut  Dominus  ail  iii 
Eniigelio  :  Multi  reges  et  prophrtx  cnpicrunt  vi- 
dere  quae  vos  videtis  ,  et  non  vidcrunt ;  et  audire 
qux  auditif.  et  non  audierunt.  Cx  nietaph(*ra  navi- 
gantiumdixii,salutantes,  quia  longe  prospicientes  de- 
sideralas  ciyiiatcs,  antequam  ingrediantur»  eas  salu- 
tatlone  praeveniunt,  easque  sibi  ramiliares  efficiunt. 
Aspic.ebantaulem  in  fide  istas  promisiiones,  sahi- 
tabant  desiderio,  coufitebanlur  sermoue,  quud  peri- 
griiii  esseni,  juxta  quod  Phalmisia  dicit :  Quoiiiaai 
peri^riiius  sum  apud  te»  sicut  omnes  patres  mei.  Pe- 
regrinus  a  percgre ,  id  est  a  longe  p  ofici&ceiido  di- 
ctus  esi :  peragrare  enim ,  perambularc  dicimus : 
nam  in  tabernaculis  iMibilabaiit,  qui  sepulcra  pccu- 


quaexierunt,sed  inorantur  inaliena,  quasiperegtini.  B  niis  emebanl.  Notuinestqiiomodoper6griuieraiit,in- 


Meliorem  appetunt,  idest  cceiestem,  Duoqujedam  hic 
dignume^tquxrere.Cum  <  nimsupra  dixi>set :  Trans- 
latus  esi  Cnoch,  et  non  videbalur,  ne  vidtret  mnr- 
lein,  hic  dlcit :  (juia  sccundum  fidoiii  omnes  ir  ti  mor- 
tiii  sunt.  Cl  cum  ilerum  dixissel :  Nun  accepisse  eos 
rrpromissiones,  sed  a  longc  cas  aspexlsse,  superus 
dixit  de  Abel :  Uuia  tesiinioniumconseculus  esl,  quod 
es  el  jiistiis.  Kl  de  Cn<  ch,quia  lr»usla:us  cst.  Dt;  Noe 
quoque,  qiiia  salvatus  est  condcinnatione  inundi.  De 
A'  raham  nihilominiis  eliam  Isnac  et  Jjcob,  niilii  dii- 
biiim  quin  plurimas  promissioues  tam  dc  Christo 
quain  de  terra  reproinis^ionis  acceperint.  Quae  duo 
hujiismodi  soiiilionem  genint,  quodprimodixit:  Oui- 
ncs  isii  mortui  hunt  cum  fide,  iia  est  inlelligendum  : 


tantum  ut  etiam  ubi  suos  sepelirent  mortuos  non 
baberent.  Quapropterprimo  justius  est  peregrinum 
csse  mundi  hujus  et  bospitem  ,  nihilque  cominuue 
babere  cum  regibus  hujus  saeculi,  removeri  ab  eis, 
sicut  pcregrinus.  Ideo  non  confunditur.  Id  est  non 
erubescit.  Deus  vocari  Deus  itlorum,  Paravit  enim  iUis 
civtat.m.  Ideo,  inquit,  quia  illi  Deo  crediderunt»  ni- 
hilc|iie  de  terrenis  sibi  praesumpserunt,  ad  hoc  ut  iu 
illis  spem  suam  ponerent,  idcirco  non  erubescit  om* 
nipoiens  Deus  vocari  Deus  iiiorum.  Sic  eniro  ipse 
dixii  :  Cgo  sum  Deus  Abrabam,  Deus  Isaac,  et  Deus 
Jacoh,  pcr  fidem  videlicel  et  vita:  nieriium.  Sic  enim 
glorificaiur,  quando  beuignorum  et  optimorum  ho- 
miuum  Deus  vocalur,   et  colentium  ^irtuiem  :  &ic 


Onincs  isti  mortui  suiil,  pralcr  solum  Cnoch,  qiiem  C  cconirjtrio  confunditur  et  erubescit  ineptiis  neratido- 


iioviinus  esse  traiislat<im.  Quod  vero  subintulit,  non 
acccpisse  losreproiuissiones,  manilestumest  quia  in 
quibusdim  rebus  acceperuul,  iii  quibusd.im  miiiime, 
ntque  plcniliidiuem.  Accepit  siquidem  Cnoch,  nevi- 
ileiet  niortem,  accepit  Noe,  ul  salvarelur,  acceperunt 
ci  illi  piurimi.  Sed  h:ic  quaedam  eranlillis  lil  ainina, 
qii  i  dam  erant  et  primae  degustalioues  futurorum, 
iion  pieiiitudo  promissionum.  Doiis  enim  non  solum 
qux  futiira  sunt  nobls  largitur,  sed  eliam  quae  hujus 
vitx  suntnecessaria  prxstal,  sicul  discipulis  suis  di- 
ccbai  :  Piiiiiuinquairitereguum  Dci  cl  jusliliam  ejus, 
ct  h:i:c  omnia,  lemporalia  ,  inquantum  vobis  expe- 
d  uut,  adjicienlur  vobis.  In  hoc  euim,  qiiia  in  prxseii- 
ti  s:eculo  ex   parie  laudem  justitiae  proinerucrunt. 


rum ,  si  invocelur  ab  illis  :  unde  dicit  per  proplie- 
tam  :  Per  vos  nomen  meum  blasp'  emntur  inter  gen- 
tes.  Illi  autem  eraiil  ita  clari  virtutibus,  ita  confiden- 
tia  pleiii,  iit  iion  roufunderetur,  sed  poliiis  glortfica- 
reiur ,  cum  illorum  vocaretur  Deus.  Dicii  a.iletn 
generaliier,  Deus  lerrae,  et  Deiis  coeli,  siquidem  ct 
Deiis  gentium  ,  et  non  solum  gentium,  sed  eliam  to- 
tius  niundi ,  eo  quod  ipse  condidit  oii.nia.  Sanctoruiu 
veto  illorum  non  sic  dicilur  Dius  solummodo  ler 
crealioncm,  sed  sicut  amiciis.  Dicitur  et  Dominus 
minc  Deus  Christianorum.  Paravit,  inquit,  civitaiein 
illis  :  llierusalem  scilicet  coelestem,  ideoqiie  non  de- 
dit  illis  in  praesenli  Lcclesia  baTidiiatem.  Vel  etiam 
ideo  nou  erube-cit  vo  ari  Deus  illorum,  quia  securo 


nec  (um impiis perierunt, locupletcsquc  fueruui  bonis  D  prai^lestinavit  iilos  regnare  in  coelesti  civilate.   Fide 


temporalibtis,  licct  pcregrini  essciit,  utpote  legitur 
de  Abraliam,  quod  erat  dives  in  argeulo  et  auro,  ali- 
quas  degusiaiioiies  pr»missionuin  perceper.int.  In 
iioc  vero,quia  plenam  promissioncm,  de  loug^  tamcn 
ftspicicbant  proinissiones ,  quas  venieus  Christus 
praedicavit,  dicens  :  Quoniam  si  quis  dimiscril  do- 
nium,autfratrcs,  aut  sorores,  aul  patrem,  autma- 
trem  propter  me,  centuplum  accipiet,  et  vitim  xier- 
nam  possidebit,  islam  promssionem  non  sunt  conse- 
cuii  illi  ante  Domiui  advenlum,  licct  omnia  sua  reli- 
qiiissent,  sicut  et  apostoli  :  sive  etiam  promissioues 
de  D^miiui  adventu  nou  suut  consecuti  :  quoniam 
licct  eifpromissus  cssot,  tamcn    non  videnint  euui 


obtnUt  Abraham  Isaac^  cum  tentaretur ;  et  unigenitun 
offercbat,  in  quo  susceperat  repromissionem,  Ad  quem 
dictum  est  :  Quia  in  Isaac  vocabiiur  tibi  senten  :  arbi- 
traus  quia  el  a  morluis  suscitare  poteiu  ett  Deus,  Quiil 
est  quod  D.  Jacobus  in  l  pistola  sua  meniiuncm 
Abraliae  faciens,  laudateum  summopere  ex  opcribus 
8uis,  beatus  vero  Apostolus  non  opera  illtus,  setl  fidem 
attentissime  couimendat  ?  Rccteigitur  beatus  Jacolias 
ex  opcribus  eum  laudatquem  sciebateiiam  fide  per- 
fectum,  quoniamillisscribebatqtii  fidem  quiderovi- 
debantur  habove,  sed  eatndem  fidein  bonis  operibus  iHin 
exornabanl.At  vero  bcatus  Paulus,  qui  illis  scribebat 
qui  opcra  bona  Irgs  videbantur  babcre,  scd  fidcin 


'C5  IN  EP  STOLAM  AD  IIEOn.COS  COMMENTARIA.  7(0 

pcrrccUim  iKM)  liabebaiil,  jiire  fidom  Abralioe  aitnn-  A  haac^  Jttcob  et  Esau,  Fide  de  ruttirls  bcnediiit  ei9. 


liu»  commciiiorat,  quatenus  stndercnt  eum  imitari ; 
iinde  cerlQ  ut  osiendercnt  quia  qui  fitii  Abrahae  to- 
lunt  esse,  neccsse  e&i  UL  fidem  et  cper^  b»beanl, 
meriio  unus  ex  fide,  alter  nibilomlnus  laudavii  euro 
ex  opcrlbus.  Fide  ,  inquit ,  ohtulit  Abrabain  Isaac , 
cum  tentaretur ,  licet  non  haberet  filium  liberum  , 
iiisi  Uluiu,  et  in  illo  prrcepisset  promissiones,  quod 
mall:irum  geniium  csset  ruionis  pater  :  lainen  non 
Tuit  ideo  inobediens  Dco ;  ctquanquam  con  raria  ile- 
rum  audiret,  dicentesibi  Domino:Offer  Isaac  flliuin 
luum  rnibi*  t  quo  jam  audier.t :  Qiiia  in  Isaac  to* 
calfilur  libi  semen,  non  hrsitavitde  promissionibus. 
crcdens  quod  a  mortuis  posset  illum  susciiare  Deus  , 
et  cx  eo  iHullitudinem  populuruin  multiplicare.  Qua« 


i|uia  juxia  quod  eis  impre<;alus  est,  iu  postea  omnia 
illis  credidit  evenire,  etqune  ruturaillis  erani,  ea  Le- 
nediceiido  opttvit.  Potest  aliter  intelligi :  De  ruturit 
mysteriis  bcnedixit  eis ,  quta  J  cob  figuram  Cbristi 
sive  poputi  Chrisiiani  gestabai,  Esau  vero  Judaici. 
Fiie  Jacoh  morieM$ingi'lv$  /Uiorum  Joseph  benedixit^ 
et  adoraxit  faetigium  mrgm  ejus.  Legiinus  in  Griiebt 
qiiod  audiens  Josoph  apgrdtare  pairem  suum,  veiiit 
id  eum,  et  otitiilitci  duos  filiossuos  Epbraim  ei  Mi- 
nasse  ad  bcnediceiidum  :  qni  fidem  habens  otniii;i 
Jllis  cvenire  juxta  quod  eis  exorabat,  benedixit  eos. 
Idcirco  autem  dicitur  singulos  illorum  benedixisse 
quia  super  utmmque  propriam  benedictionem  ru- 
dil,  posuiique  minorem  ante-  majorem  :  qiioniam 


prupier  idco  filiuin  mox  oflerre  vuluM,  quia  a  Deo  B  pr;i:vidcbat  res  ita  foturas.  Quodque  sequitur  :  El 


buiic  contiiiuo  resusciiandum  credebat.  Sed  ne  pos- 
sci  quisqiiam  dicere  quia  babilKit  aliu  n  filium,  cx 
quosperabat  repromissionem  impleiidam,  propterca 
ainfidcns  obtuUi  ifiuin  ;  dicit  Apostulus  :  E«iaiu  uiii- 
geniium  obtulit  (iiimi  Abrahaiu  ipse,  qiii  reproiiiis- 
^iones  de  illo  perceperat.  Quare  ergo  tenkivit  ilium 
Deus?  Nuiiquid  igiorabat  rortein  iltuin esse  \irum  in 
fide  et  probatum?  scicbai  uiiqiie ,  tentavit  aiitem 
Guin  non  ut  ipse  cognosceret,  sed  ui  aliis  demonstra- 
ret  et  inanirestam  ejus  rortjtudinem  raceret ,  sicut 
ifise  csiendit ,  dicens  :  Nunc  cognovi  quod  liroeas 
Dominum  :  id  est,  aliuscognoscere  reci  qnod  tiineas 
Dcum.  Vnde  et  in  parabola  eum  accepit.  Parabola , 
Crsco  vocabulo,  Latinedicitur  simititudo,  sivefigiira. 


adoravit  rasii^lum  virgaeejos,  id  estvirgx  Josepb,  in- 
teltigi  diipticiter  potesl :  spiritu  siquidem  proplieiico 
arflatus  Jacob,  cognovit  dcsignari  per  illam  virgam 
Joscph  regnum  Christi :  per  rastigiuoi  vcro,  id  est 
summiiatem  virg»,  potcniiam  et  hoiiorem  Christi 
regni,de  qua  Psalmibta  dicit :  Virga  rccta  est,  \irga 
regiii  tui.  Ergo  non  virgam  adoravit  pro  Deo,  secuii- 
duin  ritiim  genlilium,  qui  idola  colebant,  sed  in  vir- 
ga  Christuro,  eiijiis  regnum  et  poieniiam  prxvidebal 
figurari  in  illa.  Quantom  vcro  ad  litteram  periinel , 
(ortassis  secundum  consuetudinem  illius  temporis 
adoravil  virgam  Josepb ,  quem  vidobat  dominum 
esse  totiu^  regni  terr.e  ^gypli :  ea  scilicet  ratioiie 
Esther  legitur  adorasse  virgam  Assucri.  Fide  Joseyh 


Accepit  eumin  parab<ila  de  morto  a  Deo  ,  qui  dixil  C  morteiis  de  profeclione  liliorum  Israel  memoratus  cst : 

el  de  ossibus  suis  mandavit,  De  prorectione  filiorum 
krael  locutiis  est,  credens  omoia  vera  esse  qux  pro- 
miseratpatribus  eorum :  prxcipne  quod  dixerat  ad  A 
braham: Scllo  praenoscen^  qnia  pcrcgrinumcritsciiton 
luiiin  in  terra  min  sua,  maleque  tractabunt  illos  an- 
nis  400;  verurotamen  gentcin  cui  seivierint  judicabo 
ego,  dicit  D«)mii)os,  et  post  haec  reverlenlur  in  lerr  m 
pitrim  suorum.  Ne luaquam  ergo  de  suis  ossibiis 
niandarel  Joscph,  nisi  plena  fidc  sper.iret  redituui 
eorum  in  terra  reproniissionis.  Dicit  cniin  ei  :  Yisi- 
lans  viaitabit  vos  Dominu^t  post  dies  mutlos:  rcr  c 
0SS.1  mea  hinc  vobi^cum  :  et  iion  sotum  tribus  Josepli 
ossa  patris  sui  depurlaver.it  secum  per  (ie:*ertuni  in 
terra  rcpromissiuuis ;  si  d  etiain  reliqiii  iribus  oiiin'a 


ei :  Ne  extendas  maniiin  tuam  supcr  puerum  :  quia 
arieteocciso  iste  salvaiuserl.  Occisus  esilsaac,  quan- 
tiim  ad  voluiitalem  patr  s  pcrtinct.  Deinde  redonavil 
iltum  Deus  patriarchae  in  parabola,  id  est  in  figura  et 
smilitudine  passionis  Christi.  la  simitiludine eranl 
omuia  qu»  lunc  agebaniur  in  Abraham,  qu£  pro 
iiobis  verus  Abraham,  Deus  vide  icct  Pater,  creator 
oiiinium  gentium,  in  fine  sxculi  agcre  disposucrat.  A- 
brabam  siquidcm  flgnram  Dei  Pairis  gesiabat,  Isaac 
\e/o  figuram  ChrisU.  Abraham  portabat,  ut  Scri- 
l»inra  dicit,  ignem  et  gtadium  :  quia  Deus  Paicr  gla- 
diitin  paissionis  Christi  quodammodo  portavit,  quaiido 
eiim  occidi  permisit :  unde  dicil  Piiius  in  psalmo  ad 
eoiu :  Quoniam  quiMU  tu  porcussisii,  huc  est  pcrmisisii 


ISiipp/.perculi],  persccuii  siint.  Et  Deus  Palcrper  Za-  D  patriarc  harum  ossa  dclulerunt.  sepetieruiitque  ea  in 


eb.iriam  :Perciitiain  pabtoreui,  id  est  percuti  pennit- 
lam.  Igiiisquoquequcm  rcrcbat,caloret  ravor  sumin» 
ditectionis  illiiis  est  qua  nos  diligit,de  quadiciiur:Sic 
Deus  dilexil  mundum  ,  ut  l}ni;;eiiiium  suum  darct 
pro  uobis.  Nam  sicut  Abraham  uuicum  et  dilectum 
filium  Deo  victiinjm' obtulit ,  iti  Deus  Pater  uni- 
cum  Filium  pro  nobis  omnibus  tradiJit.  Isaac  autcm 
ip^  si^ii  lign  i  gesiab.it  quibus  erat  iinponenilus  , 
qnia  et  Cbribtus  portabat  lignuin  crucis  in  quo  cru- 
eifigeretur.  Aries  significabai  carnein  Cbristi.  Isaac 
pbltflus  est,  ot  nunest  inierrecius,  sed  aries  tanium  : 
^uia  Chri^tus  in  passionc  oblalus  est,  sed  divinitas 
illius  impassibilis  mansil.  Fide  et  de  futurii  benedixit 


Sichem,  qui  evenit  in  possessionem  tribus  Jo<eph. 
Nain  Abrahain,  Isaac,  et  Jacob  in  spclunci  duptici 
Arbea;,  qiiam  At>ra)  am  cmrrat  a  fitiis  Eth,  sepulii 
suiit  cum  Sara,et  Bebecca,  et  Lia  :  ubi  ct  Adani  ciim 
Eva  sepulius  qu  escebat.  Fortassis  vero  quxrit  ali- 
quis,  qux  causa  eistiterit  ut  omnes  itli  saiicti  patrcs 
in  tcrra  repromissionis  roaluerinl  Bcpeliri  quam  alio 
in  loco.  Cui  respoudendiim  est :  non  curam  geremlo 
sepnlcrorum  hoc  agebant,  sed  potius  quia  Spiiitu 
f tncto  pra:videbanl  Dominum  in  ea  lerra  genus  hu- 
manum  per  mortem  redemplurum  ibique  resurrectu- 
ruin,  sumroo  eum  desiderio  ibi  consepcliri  optabant, 
qiiatc'nus  eo  rciurgcnle  pariter  cuui  eo  resorgercut. 


7C7  PHIMAR!!  AOnUMETAM   EriSC.  7CR 

Niis  aw  c?i>  n-  n  «!o!*Cjnns  ;  n^niiniincs  fieri  Mticnnqiic  A  cnim  Cliristiis  iinpropertum  rastinnila  suis,  qnotffs 
sepcliann.r,  cniii  |.|iiriin»rum  niiryrnm  ncsciamua 


wbi  corpnra  corum  glurioga  jaccanl  Immala.  Fide 
Meyies  natnt  oeeuUatui  ett  tribvi  mensibui  a  parenti- 
bus,  eo  quod  vidissent  eieganlem  t»if«nf«m,  el  non  timue- 
runi  re(jis  edicium.  Non  sna  (iile  oocalHis  est  Moyscs, 
qiii  adliuc  faii  non  iioierni;  sed  fule  pareniom  suo- 
rum,  patris  scilicot  ac  matris,  qui  fidem  habenles 
quod  omnipoiens  Deus  posseteum  iibcrare  el  cusfo- 
dire,  scivaverunl  illum  iribus  men^ibiis ;  dCinde  vtTO 
cuin  iion  poiuisscnt  eum  celare  propicr  vagitum  ip- 
siuSy-posiierunt  cum  in  fisccll.»m  scirpeam,  posuerunt- 
qiie  cum  in  carecom  fluniinis.  Edidnm  eniin  e  al 
buju  modi  regis,  ul  omncs  piieri  in  flnmine  jactaren- 
tur.  Scd  quid  cst,  quod  dicit,  non  timuiNse  eos  regis 


iierat  redimcre,  quaiido  ei  dixerant  :  Dacmoniun 
liabes,  et  ca^tera  roala  ei  iniuleruni  usque  ad  pas^^iO" 
npm,  fta  et  Moyses  improperiiim  sustinuii  io  fratnbas 
suis.  qaos  volebat  liberare;  d  cebant  eniiD  ei :  Quis 
teconsiilait  principem  aut  judicem  soper  nos?  Nun- 
quid  intcrficere  me  vis,  sicot  interfecisti  beri  i£gj- 
ptium  ?  Similiter  qiiando  quilil>et  a  domest  cis,  vel 
ib  eis  quibus  beneficium  praeslilit,improperiomsas 
tinct,  improperium  Christi  pit«tur.  Aspiciebat,  in- 
quit,  in  remunerationem  siiam,  et  popiili.  Iiaqne 
q«ando  qnisqu^  idversi  paiilur  aliqoid,  debet  redu* 
ecre  ad  memoriam  quam  remiineraiionem  a  D  mlno 
esinde  sit  rcceplurus.  Fide  reliquit  .£ggplum,  non 
verifiis  ammonitatem  regii  :  inmibitem  enim  tmquam 


cdictum?  Si  non  limuerniit,  quare  (ustodicrunl?  In  B  priFien(em  iustmuit,  Legimus^in  Exodo  quia,  cnm 


lioc  crgo  tiniueruni,  quia  non  siint  ausi  reiinere  eum. 
In  boc  vcro  qnasi  non  tiinueruni,  quia  non  pr(»jcce- 
runl  iruiii  in  apertum  fluvium,  sed  in  fisccHa  pesue- 
runt  eum,  ficque  immiserunt  carecto  fluminis,  ha- 
benies  spcm  aiqwe  fidticiam  quod  omnipotens  Deus 
cnstodiret  iilnm  :  quapropter  ac  si  non  tiiuui  sent 
reputaur  illis.  Dnde  crgo  isii  spcraverunt  salvari 
pueruin,  nisi  fide?  Videruiit,  inqiiil,  elegautem  infaii- 
iem  :  siq<ii(!cin  ab  orlu  nativilatis  magna  fuil  illi  in- 
fiisa  gratia  veiiiisialis :  non  natiira  hoc  operante,  quod 
natiis  est  honcsius  infantdus,  scJ  graiiae  divinaedo- 
«10,  liui  eliain  barbarain  iltain  mulierem  i£gyptiam, 
fiiiiiin  viddi:eiPharaouis,ad  hoc  excitavii,  ut  amaret 
eum,  et  suuipret,  ct  nuirirel.  Fide  Motjscs  grandis 


ifoysi  dictnm  essei  a  qnodam  llebra^o,  qni  facielMi 
iiijiiriam  fratri,  quem  Moyscs  voluit  inerepare  :  Nuu- 
quid  interficere  me  vis,  sicot  interfeeisii  beri  iCgJ- 
ptium  ?  fugit  Moyses  in  vcrbo  isto,  eo  qnod  Ph^rao, 
aiidito  hoe,  qu«ereret  nt  euin  interftceret.  Sed  cuni 
manifesium  sit  fugisse  illom  in  Madiam,  qoid  est 
quod  beatii<t  Aposfolus  dtcit  :Non  veritns  ihimosita- 
tem  rcgis?  Si  cnim  non  Umuit,  quare  fugit?  Qiiod 
ergo  fiigii,  fidens  ruii,  credens  a  Deo  liherari;  ct 
pra^tciidil  exteriiis  timorem,eam  int^rids  Bnllom  ba- 
beret  meioni :  ideoquc  sic  ei  reputalur,  quasi  non  ti- 
muisset.  fdcirco  cnim  iioluit  ibi  mancre,  ne  causa 
jacantise  viderctiirse  in  apertnm  pcricolaui  prxcipi- 
lare,  ac  tcntare  Dominum  Dcum  suum,  qiiod  omnino 


factus^  negavit  se  esse  filiHm  filia:  Pharaonis  :  magii  Q  fieri  non  licet.  Sancti  e  im  quandiu  habeni  qiild  fa- 


eligens  vjjligi  cum  populo  Dei,  quam  tcmporcMi  pe  cati 
haberejucundi.alem^  majores  divitias  cestimans  thesawo 
/Etjyptiorum  impro,  erium  Christi  :  aspiciebat  enim  ia 
Trmuneraiioncm,  Tanqiiam  si  diccrel  ad  cos  quibns 
li:cc  srribehat:  Nullus  nostruin  d:m:sit  aulam  rcgalem 
:iiiiplain  ctclarain,  ncque  laics  ihcsntiros,  ncq  :c  cnm 
pohS  t  riliiis  rcgis  csse  contcmpsit,  siciil  Moyses  fccit, 
qui  non  soliim  contempsit,  s<  d  ctiain  abncgavit : 
ciclo  quippo  proposilo,  noluit  ailmirari  iEgyptiaci 
re^'ni  pulchritudinem  :  iiiagis  cligens  ciiui  populo  Dei 
atll  gi  qunin  pcccali  halicrc  jiicuiiditatein.  Peccalum 
iiauiqMe  dcputavit,  si  ninuerot  iii  aula  rcgis  Ixtitia 
lcinp  riiii  frncns,  suusque  f<ai>C9  io  inbiilalionc  rc- 
liiuiuerci.  Non  afflgi,  inquain,  cuni  aliis,  peccatuin 


ciant,  Deum  tentare  non  delieiit,  sed  debent  iinilari 
Dominum  Siiuin,  qui  frequenter  locum  dedit  Jfida^is, 
audicntes  quod  ipse  pr»cip:t  dicens  :  Cum  vos  pcr- 
sccuti  fuerint  in  una  civilate,  fiigite  in  aiiam.  F*iiga 
ergo  Moysi  tota  fuit  exterior  :  quoniam  maximam 
fidem  de  Dei  auxilio  habcbat.  Unde  Apo>lolus  d.e  t : 
Invi^ibilem,  inquieni;,  Dtminu.n  tanquiin)  prxsenloni 
susiinuit.  Quod  est  dicere  :  Ila  crat  fidfus  de  Dci 
ailjiitorio,  et  ita  semper  decjiis  protcctione  scoun:s 
eral,  tanqnam  omnipoleuleni  6eum,  qni  natiine  i»>t 
invisibilis,  semper  prxsenlem  aspiceret.  Fide  celebra- 
vit  Pascha  et  sanguinis  effusior.em,  ne  qui  vastnbat  p  i- 
mi  ivdy  tangerel  eos.  Fide,  qua  Hoyses  crcdidit  pcr 
ilhini  sangiiinein  s:ilvandum  e-se  populum,  celchravit^ 


«s.-c  put;jvil.  Si  igiiur  ille  iion  affligi  alacriter  c::m  J)  Pascln.    Ex  sanguinis  cfTusione  celebravii  Pasdia, 


^iiiis  pcccalum  cssc  judicavit«  quaiitinii  cuinulum  pec- 
4:aii  hai)i;uri  sunl,  qui  a  congregalioiic  fidcliuin  de- 
«cruntur?  Vos,  iiiqnit,  pro  vobis  ipsis  paiiinini.  Ille 
.autciii  non  solum  pro  se,  solum  aspic!ens  in  remune- 
•rationcm,  scd  cliaiii  pro  aliis  hoc  elegit,  ui  mercc- 
•dcm  niajorem  acciperet,  uliroque  projccit  in  lanta 
jtcricula,  i  uni  ci  liceret  ct  pie  viverc,  el  sa^cnlarihus 
iMinis  perfiui.  M:ijorcs,  inquii,  diviiias  xslimansihe- 
s;iuro  il!)gypiiuruin  iniproperium  Christi.  InipropC' 
jSuni  Chriyti  dicit,  quia  pro  Chrisio  susiiiiuit  Moyses 
iinj>r»i)pri:im,  qui  unius  es^entiae  sccunduni  divinita- 
iciiie2>tcuiti  Patrc.Si\eimpropcriuin  Christi  dicit:  hoc 
.e^i,quuh'iti  susiiiuiit  Chrislu>  a  suispropin  {uis.  Sicut 


q»io  lin  vit  po  tcs,  nc  aiigelus,qiiiprimitiv.i  i€gypli«- 
runi  vast.ihal,  affligeret  tsracliUs  :  ac  si  illis  diceret: 
Si  sangnis  agni  lypici  in  medio  iEgypl  oryin,  et  in 
tania  deva^tatione  illajsos  servavit  Judxos  quonnn 
postes  fueruiit  re<persi  illo  sangoine :  inulto  ampliiis 
salvabit  nos  sjngnis  veri  Agui,  huc  estChrisli :  qoo- 
riiin  oslia,  iJ  cst  fronies  siguo  munitae  suni  passionis 
Chri^ti.  Tiinuil  euiin  ilhim  sauguinem  angelus,  Intel- 
ligens  ibi  dominicam  rrtoriem  :  ac  proptcrea  non  te- 
tigit  postc$,  lictl  quod  fichat  nihil  cssct,  sed  qood 
per  illiid  significabaiur  niaguum  erat.  Sanguincagni 
illiiiuittiir  Isrielitarum  posies,  ne  vasiator  angelos 
jiudcat  iiifcrrc  mortcrn  :  siVnntur  d.)M!i»i,rr  innrt's 


759 


IN  EPISTOLAM  AD  llKRRiEOS  COMMENTARIA. 


770 


higno  fldoles  populi  in  rrDntihiis  aJ  tutclam  saliiiis,  tit  A  in  Hnc  temporum  mors  novigsima  inimicadestruciur. 


ab  interitu  libereiitur.  Fide  Irattiierunt  mare  Rubrum^ 
ttnqHam  per  aridam  terram  :  quod  experti  JEgypiii^ 
devoraii  mnt,  Ac  si  diceret  illis  quibiis  ista  scribebnt: 
liitantimi  ftdem  firmiter  tencre  debemns,  ut  qunndo 
in  desperationcm  aliquam/  aiiimus  noster  tluciiiat, 
tunr  quoque  fidci  t^iinus  (sic)^  ui  liberemur,  ac  si  usque 
ad  mortem  ieoianiiis,  ac  si  de  nobis  ab  omnibus  de- 
8> ereliir. Qurnam  spcs  poterat esse ilHs? ex  una  enim 
pnrte  erat  niare,  ex  altera  cingebnntur  aliissimis 
nitHitihiis,  a  terfia  ernnt  hnstos  :  si  vellcnt  fiig<'re, 
aiit  in  ma  i  eranl  pcriiuri,  niit  in  manns  JE^j^Aionm 
incidrreul  :  ha!>cntcs  aiitcm  fidem,  cuncla  vicerunt. 
Kidecniin,quacrcdidil  MoysesDeo,  ad  verbum  illius 
pcrc^issit  mare.  ot  divisil  illud  in  duodecim  divisio- 


Fide  Raab  meretrix  non  pcriit  cum  incredulis,  exci- 
piem  exploratorei  rum  paee.  Maf;nam  consolalioneni 
et  exhortationem  beatus  Apostolus  isio  in  loco  om- 
nibuj  priebet  :  ut  si  meretrix  et  idolotetra  stda  fide 
salvata  est,  multo  mngisilii  salvabniitur,  qui  ad  gra- 
viora  non  snnt  prolapsi  :  ac  si  paienter  diceret:  In- 
honesiiim  cst,  si  merctrice  infideliores  esti  .  Illa 
lanium  homines  nuntianies  aodivit,  ronfcslimque  cre- 
d  dii ;  vos  antein  n-fU  sid.im  homiiies  audilfs,  verfim 
ciiam  voces  prnphcianim  qux  pcr  onine  sabtiatum 
legiiniur;  el  iusuperipsum  Fitium  Deiad  vosmissuni 
non  agnoscitis  :  nam  ct  in  Raab  effcctus  fidei  conse- 
ciitiis  e^t :  omnibus  qiiippe  pereuniil)us,  sola  salvata 
csl.  Rnab  aufcm,  qux  interprctntur  dilatatn,  figuram 


Bcs  :  juxia  q-^od  in  psalmo  diciiur  :  Crcdentcsque  g  t<'nct  Erclesiaj,  qusc  dilatata  esl  ab  Oiiente  in  l,'cci- 


omiics  illn  iribiis  sicco  vcsiiglopos^e  transire,  mare 
ingrrssx  snnt,  se^l  tribns  Jiida  primum.  Jiixta  quod 
in  Osee  legitur  :  Lauda,  inquit,  princeps,  ciim  Deo 
in  roaii  :  quia  propier  iliud  mare  llibrxis  fuit  a 
dextriseisinistris  pro  miiro,  prsebcn^els  siccnm  iter, 
^uyptios  snbnifrsit.  Unde  dicit  Apiisiolus  :  Quia  ex- 
pcrti  illud  ifi^yptiiilevorati  sunt.  Cngnovcnml  e-dni 
qnod  mare  e^soi :  i  x  hoc  euiin  app.irull  aquam  ess^, 
qiiia  iili  veiiienios  ab-orpii  siint ;  et  ex  hoc  aj^pnniit 
non  essc  ph  niasiam,  sed  rernm  veritalcm  :  quia  ex- 
pt*rti  iCpyptii  dcvorati  snnt.  Allegorice  anli  m  mare 
Kiibriim  b«piismHS  est,  rnbore  sanguinis  Christi  eon- 
sceratns.  HclMr.T.i  qui  e\icruiitde  ^gypto,  et  iransie- 
rnnt  per  m:<re  Rubrum,  (iiU-le^  sunt.qnldcrelinquen^ 


di  ntem,  ab  aqiiilone  in  meridiem  ;  et  lalitudincm 
chari  aiis  hab.t,  intantum  nt  eiiam  pro  ipsis  inimi- 
cis  otaiionem  fundat;  et  bene  de  extraneis  atquo 
alienis  geniibus  erat  illa  Raab  meretrix,  juvenibus 
iii  desideriis  carnis  ac  fornicationibns  deservi^^ns : 
quia  Ccclesi.-i  aliena  crai  ante  Doinini  advcntuni  a 
D:o,  srcunduin  desid«^ria  carnis  vivcns,  fomicaiioni 
atqiie  tdololatria!  deservicns  :  pustqunm  auiem  Jesfis 
verus  misil  ad  enm  duos  exploralore?,  hoc  e-il,  Pe- 
trum  ct  Paulum,  sive  diio  Tcslnmentajidelis  effecla, 
reliquii  fornicatiimem  idoloI.i(ilx,sici|uc  salvatacst, 
et  salvatur  (|Uotidie,  ne  percut  cum  infidelibus.  Iluc- 
usqre  iiarravit  de  lcgislatore  et  de  pairibus  anti- 
quis  ;  nunc  dicturus  est  dc  JMdieibus,  qui  fiierune 


les   lencbras   iuHdelitalis,   transiomnt  p^r   fontem  q  post  Josue,  nomitia  coriim  tnntummodo  commcmo- 
~  rans,   propler  brevitalem  sermonis  :  qui  per  fidem 

pugnaverunt  ct  g^ntes  pluhmas  viccrunt.  Et  quid 
adhuc  dicam?  deficiet  enim  me  tempus  enarrantem, 
iloc  cst,  dcfK  i  ^t  iiie  lempiis  destinatum  ad  scriben- 
dani  epistolain,  si  ciincin  illorum  facia  prosequi  vo- 
Incro,  quos  hariiMHis  coniinemoravi :  sive  qu»  nar- 
rare  possuin  do  liis  i{ui  successores  illoriim  fuerunt. 
D^  Gedon,  B.rach,  Sjm$on,  Jepthe^  David^  Samnet 
et  proplieiis,  fiui  pvr  pdem  vicerunt  regna.  Quod  omnes 
in  coniniiine  commcinorat,  illtid  est,  qiiod  .vinguloniin 
op  rn  cadem  fide  acla  smit,  quia  oamcs  illi  simul 
yci  (ideio  vicerunl  regna.  Gedconsiqnidein  accipcns 
ftignuiii  a  Domino,  in  300  viris,  qui  hauserunl  aqiiani, 
ac  de  quibus  Domiiius  dixil  ei  :1n  his  superabis  Ma- 


baptismatis.  Hinrao  et  iEgyptii  mortni  siuit  in  mari, 
qnia  in  (onte  haptismalis  mortnus  est  dial>das,  ainit- 
tendo  poteslfttem  qnam  habe^bat;  mortua  snnt  ciiam 
peccata  original  a  ct  actual  a,  si  qua  .iniea  erai>t.  Fide 
muri  lliericho  corruiruHt  eircuitu  diemm  setttem,  Noii 
enim  lolmrum  sonitu  muroniui  *>axa  dp]e<*>t,  eii.inisi 
per  decem  millc  anno«  quis  lubis  in^onarel :  sed 
fid<*«  qiia  crcdideruDt  Deo,  dejecerunt  illos.  Lcgimiis 
qnod  Dimiions  Josueprseceperatarcamdeportari  per 
fieptem  dies  in  circuitu  lliericho,  ac  sic  personnre 
tnbis.  Sepiiino  autein  die  cum  increpnisseoi  inbis^ 
corruerunt  ninri  nie'4cbo,  quod  a  magno  mystcrio 
noB  vacat.  lliericbo,  quac  inlcrprelatdr  Liina,  spo^ 
ciem  hnjns  niundi  tenet  ;  qnia  sicut  luna  meuslruis 


eompletionibns  deficif;  ita  bic  mundns  quoiidia  lis  d  diaii.  In  vctlere  quoquc  humido,  sic^o  (tic)  rcpletus 


defectibus  oadit.  In  arca  vero  iDcclesia  hgura;ur.  In 
inbis  auiein  aereis,  prr^dicalores  fortes  accipiuntiir. 
Josne,  qiii  circnmducit  arcnm,  Chtistns  esl,  qui  Ec- 
clesiam suam  p>r  hnnc  mundum  gubernaL  Hanc  vcro 
nrbem  Ilieiicbo  diebus  septcm  Israclitsft  ferentcs  ar- 
cam,  xrcis  tubis  clangewiibus  circnmeunt,  et  inuri 
ejos  per  arc»  pra?sentiam  ^\ue  anrearum  tobarnm 
sonitnm  cadunt :  qiiia  in  iioc  tempore,  qnod  septein 
dierum  vicissitudi  e  vnlviiur,  dum  fertur  arca,  id 
esl,dum  orbom  circumicns  novnlur  Ef*elesia  ad  (»r:c- 
dicanlium  v<)cc<%,  qnasi  ad  tubarum  sonilnm,  iiiini 
llicricbo,  id  esi  claiio  lnijis  inundi,  et  principos,  ni- 
qiiC  suiicrb.a  iofidciit.Mis  obstacula  corruunt  :  do:i<'C 


prosirnvil  Zebee  ct  Salinann  :  ncepitqiic  victoriniu  ex 
hostibus.  Allegorice  autcmGideon,  qui  inlerpn  tatiir 
in  ulero  circumicns,  significat  Dominum  Jesum  Chii- 
stura,  qui  per  incarnaiionis  mysterium  in  utero  Vir- 
giiiis  collocatus,  pleniludine  djviniiatis,  qua  omni:i 
rcpl  t,  lotum  mundum  circumdat  :  quia  implendo 
omnia,  circumdni  omnia.  500  autcm  vi;i  qui  inani- 
bus  aquam  bauserunt,  cl  acccpto  igne  in  lageiiis  con- 
tra  Madian  profccti  suiit,  confractisiine  lagenis  igni^i 
resplenduii,  tubisquc  increpucrunl,  siinulqoe  hovtc? 
in  fugain  versi  sunt,  tyjMiin  lcnet  sanclorum  prvdi- 
ciioriim,  qiii  fidcm  sanciae  Trinktatishabenies.  sij;i»o 
domitiicx*  passionis  insigniti  sunl :  quod  dcsignaniur 


77! 


rRIMASII  ADnUMGT.ANI  FPISC. 


T7i 


l>cr  Tau   liiteram,  qun  suo   numero  500  cxpritnit.  A  scifom  mcam.  E(  cum  jurejnrando  :  Semel ,  ifMjnir , 


et  qux  apud  mcres  Judscos  similitudinem  crucis  tia- 
l>tbat.  Lagen»  aulem,  quae  sunt  vasa  nctilia,  signi- 
firant  corpora  eorum  'em  praedicatonim  iufirma,  de 
qiiibus  idein  egregius  pnedicaior  dicit  :  Habemus 
tliesaurum  istiim  in  vasis  ficlilibus.  Sonus  tubarum 
vocem  prajdicalorum  cxprimil.  Fraclis  ergo  Ingcnis 
resplenduit  ignis,  bostesque  in  fugam  versi  sunt  Ma- 
dianiisc,  qui  lyi  uin  lenent  principum :  quia  postqnatn 
snncti  mariyres  ab  hoc  saeculu  dcttciunt,  cresruiit 
iiiiracula  :  sicque  virlute  miraculorum  concussi  iii 
fiigam  veruiiitur,  sciliret  aut  fidei  se  subdcndo,  aut 
eiiiiin  a  lorineniis  ces  ando,  vicii  limore  sigiiorum. 
Ill.id  quoqui^  non  vacal  a  mystcrio  quod  Gedeono 
orante  ve'lus  p  imo  madidum  fuit  ct  icrra  sicca  ;  sc- 
cundo  vero  vellus  siccum,  el  lota  lerra  madida.  Vel- 
lus  euim  figuram  tenot  populi  Jiid.iici,  lerra  au:em 
oinniuin  gcnlium.  Jnre  ergo  \e!!us  primiiin  madidum 
fuit,  lerra  maiisitsicca  :  quia  quando  Jiidaicu>  popu- 
lus  rore  superiix  sapienliai  fuil  liumcctatus  ante  Do- 
inini  adventum,  omnes  gcntes  siccilate  fidci  et  sa- 
pientise  e\siccal;c  erant.  Ilerum  cum  post  Domiiii 
advcnlum  oinncs  gentCi  rorc  sapienli-e  fiicruiil  nia- 
did^  efTi'c;ae,  Judj^a  ariditale  periit.  Barach.  Ipse  c«t 
Lapidoib  inariius  Dcbhorx,  qui  fiJe,  qua  credidii 
piophftisssc,  supcravit  Sisaram  omnesque  currus 
ejus.  Sam&on  tide  qua  crcdidit  impetrare  a  Deo  qiiod 
oraltai,  plures  interfecii  niorien*  quam  vivens  :  dixit 
eiiim  :  Domine  Dcus,  niement3  mei,  et  rcdde  nunc 
milii  pristinam  fortitudinem,  Deus  meus,  ut  utpiscar 


jiiravi  in  s.incto  rico,  si  D:ivid  mentiar,  senien  ejui 
in  xteiniim  maneMt.  Obturaveruut  ora  leonwtu  Ut 
Samson,  David,  Daniel  bis  missus  in  lacum.  Exstkixi' 
runt  inipetum  ignis,  Skni  tres  paeri  Danielis  socii, 
jussu  Nabuchodonosor,  Cbaldaica  urgente  vesania, 
missi  sunt  in  fornicem  ignis  ardentis  quibas  nibil 
molesiije  intulit.  Effngaverunl  a  iem  gladU.  bl  est 
repulerunt  fortitudioem  liost  um  a  se  valide  |iu 
gnando,  si(Ut  Josu«s  Gedoon,  Davi'^,  aliiqiie  priiici- 
pes  et  reges  Jod.ro  um.  Convaluerunt  de  infirmtau. 
Ui  Job  et  Ezechias,  qui  rum  .rgrotasset  osque  ad 
inorlem ,  Domino  sibi  propiiio  redditus  est  pr  8tinas 
saiiii.il i  per  siiatium  45  annorum  :  possumus  ei  in- 
firmitatis  noniine  mnluni  captiviUitis  intelligere,  de 
n  qua  liberali  suiit  Doiniiio  volente,  Gyro  julicnte, 
ksdra  et  Neliemia  procurante.  Fottes  facHsunt  in  beilo, 
Ut  Jesus  Nave  successor  Moysi;  Samsnn,  qni  nian- 
dibula  asini  mullos  Philisiinorum  iiiterfecit ;  David 
quoque  rex;  Judas  Macbabxus  et  fratres  ejiis,  qu»- 
rum  teniporibue  eliam  sex  millia  Judxoium  inferle- 
rerunt  centum  millia  bostium;  et  iria  niillia  missi 
Aiit  ochiam  in  auxilium  Dcmetrii,  perememni  iiO 
millii.  Castra  verterunt  exterorum,  1 1  esl,  in  fugaiu 
(roqiieiiter  coegernnt.  Castra  dicuntur  a  casinindo, 
eo  quod  ib  ca^tretur  I  hido  :  non  e>t  eniin  mos  mi- 
liraris  ut  pergeitles  in  i  rxiiuni  uxores  aut  fcmiuas 
ahas  sccum  dacant.  Duo  quondam  principes  terrae 
cumcomitatu  uxorum  perrexerunt  iii  bellum  ;  Darlus 
videlicet,  aique  Antooius;  sed  uterqiie  inibi  corniit. 


me  de  inimicis  meis  :  ei  pro  amissione  duorum  Iimi,  c  Darius  quidem  superaius  est  ab  Alexandro.  Anioniiis 


iium  unam  recipiam  ultionem.  Jepihe  fi  lein  hahuit 
pugiiando  contra  filios  Amiiion  ct  in  filiam  siiam  of- 
ferendo,  licet  in  hncsluhc  cg  ssei,  quod  omnipotcn- 
tem  Deum  sanguinem  humauum  rundeus  putavii  pla- 
carc  ;  vovit  siquidein,  ul  si  ei  Doniiuus  victoriam 
daret  de  filiis  Ammon,  immolaret  ei  quicunque  pii- 
rous  occurreret  ei  dedomosua,qiiod  iia  el  fecil.nafu 
occurrii  ei  filia  sua,  quam  post  deploratam  virgini- 
lalein  occidit.  Sed  potest  qiixri  qua  de  causa  inos 
inuleverit  ut  omni  anno  virgiues  Hebra:orum  plorenl 
fiilam  Jepilie :  quae  ista  cognoscitur  essc  ratio,  ut 
duui  cernunt  deplorari  ilhim  a  filiabus  suis,  iiemo  ad 
laniain  Siultitiam  tantumque  piaculum  audeat  pro- 
siliie,  ut  Deo  sanguiuem  fuiidat  humanum.    David 


vero  ab  Uctaviano  Aiigusio.   Aceepemnt  mulieres  de 
re$urreetiom  mortuos  suos,  Eas  mulieres   dicii  qna» 
ruiii  fi!ii  ah  E  ia  et  Etiseo  resuseiiati  sual,  qvos  ilfat 
acceperunt  posi  resusciiaticnem ,  non  ol  eos  habe* 
leiil  in  maritos,  sed  quos  amiserant  In  morte,  rece* 
perunt  vivos.  Alii  auiem  dislenti  sunt^  non  9usdpieme^ 
rtdemptionem ,  ut  meUorem  invemrent  nsurrectUnem, 
Piurimi  s.inctoruin  distenti  sunt ,  hoc  esl  in  cmc» 
extcusi,  fuiiibiis  colligati,  sicut  beatus  Andreas;  seu 
disti  nti,  hoc  est  ad  capita  duarum  arborum  colligaii 
sc  disntpti ;  vel  etiam  ad  bracbia  equomm  in Jomiio— 
ruiii  extinc  i,  abeisdisrupti;  vel  certe  distenli,  hoccsc^ 
decollali :  quap  omnia  in  sanctls  martyribus  ▼klettlar*' 
esse  compleia.  Non  susceperunt  redemptionein ,  Ink^ 


fide  pleniis  processit  contra   Pbili8ih»um,et  mier- «v       ....  ... 

,    ..  .         •       r^  A'  I-.         t.  ^  est  iberalionem  in  prxsenli,  ad  boc  iit  salvarenittr 

fccit  eum  ;  et  qiioniam  Deo  credidit,   multas  pro-  ' 


missiones  do  Christo  promeruit.  Samuel  prophcla 
el  sacerdos  fidem  liahuit  perfectam,  quia  unxit  DaviJ 
in  regem  ad  verhum  Domini,  ct  orcidehdo  regcm 
Auialech.  Operati  sunt  justitiam,  Quia  quod  credide- 
raiit  opere  complevcrunt,  exornan'cs  camdcm  fidem. 
Adepli  $uiil  repromis  ionrs,  De  Christo,  vcl  de  patria 
cnelesti.  Abraham  eiiim  dc  Christo  promissionpm 
accepit,  dicente  sihi  Doinino  :  In  semine  tuo,  id  est 
in  Clirisio,  benedicentur  ouines  gentes.  David  quoquc 
rluriinas,  cui  Dominiis  dixil:Cum  dormicrisran  p:i- 
Iribus  tuis  suscitabo  semen  tuum,qood  ej^rcdieinr  de 
lumSift  tui^,  ct  firmabo  thronum  ejus  super  ihronurn 
r  tutini.  Ei  alibi :  De  fructu  vcntris  tui  pon.im  supcr 


loriiieniis,ut  meliorem  stque  glurlosiorem  invciiimc> 
resurrect  o  em  iu  fnturum,  quoniam  quoamplicrs  qui» 
tonuena  pro  Deoin  prae6enli8usiinet«eogloriosioriis 
resurrectioiic  app  irebtt.  Alii  vero  iudibrim  el  uerberm 
experii ,  imvper  et  vincula^  et  carceres.  Ludibria  di^ 
cuiilur  a  liido,  huc  cst  irristlonc  :  primo  enim  ssiicit 
niaityres  ludibriis   atque   irrisionibus  ludcbsntur, 
deinde  verberibus   afficiebantur  :  sicque   vinciilis 
astricii  ponebautur  in  carccrem ;  ad  postremum  ven 
Interficiebaiitur  diversis  et  exquisitis  tormentis.  Ls* 
pidati  sunt.  Ul  Nabolh  ,  Jeremias  in  iEgjpio,  a  reli- 
quiis  transroigratorum ;  Czccbiel  in  Kabylonc,  aliique 
quamplurcs  in  Novo  Testamento.  Secti  iunt.  ilic  plu* 


IN  EPISTOLAM  AD  ilEDRieOS  COUMENTxiRIA. 


774 


raiii  nimicrus  pro  singiiiari  posilus  esl  :  iieiniiioiii  A  ^l^nn  impeirarc,  YCrbo  Elix  apertx  sunt  cataracia 


CHiiu  Icgiums  sanctoruni  in  Veleri  Tcsiamcnto  se- 
cluflii,  nisi  Isaiaro  proplictain«  quein  fecit  sccari  serra 
lig  ca  Manasses  rcx ,  qui  filiam  ejus  bai>cbat  in  uxo- 
lem.  Tentati  sunt.  lU  Abrabam  el  alii  multi  non  ad 
dccepiionem,  scJ  potius  ad  probationein,  illa  8<  ilicet 
lcntaiioiie  de  qua  dicilur  :  Teniat  vos  Dominus  Deus 
Tcsier,  id  e  t,  probat  vos :  nnm  Deus  iutentator  ma« 
lonim  est.  In  occi$wne  glalu  mortui  sunt,  Ul  Urias, 
ei  Josias,  ct  alii  mU'ti.  Cireuierunt  in  melotii^  in  pel' 
Itbui  caprini$,egente$^angttsti,  afflictati,  Eliam  iii  lioc 
^oco  debcmus  intellig^TC,  et  alios  qui  laliier  egeruiil ; 
et  qui  afflicti  undiqne  penuriis  ct  tribulationilnis, 
tngusliali  fide  sustiuuerunt  oicnia,  ul  ad  desideiium 
superiorum  possent  rervenire.  Omnis  antem  iiuli- 


(-oeli ,  ct  vciiil  pluvia  supcr  faclem  lcrrar.  /n  tolitudi* 
Hibtu  errantes,  et  montibus  ei  speluncis^  et  in  cwtrnis 
lerr(E.EIiam  cximium  propbetarum  bic  vult  intclligi, 
ei  filios  propbelarum«  qui  tcmporibus  Acb  .b  et  Jeza- 
belis  fu^li  tunt,  eo  qaod  voluis  el  co^  Jczabel  intei* 
ncen*  :  lunc  temporis  pavit  eos  quinqiiagenos  Abdias 
!u  spcluncis  et  in  caverois  tirrai;  uiide  et  meruit 
donum  propbetie,  jiixta  quod  Duminus  dicit  \i\  Evan- 
gclio  :  Qui  rec  pit  propiietaiii  iu  noitine  | r  pbei:r, 
merccdrm  prophet:c  accipiet.  Et  hi  omnes  te  timomo 
fidei  probuli,  Invcnti.  Non  acceperunt  repromi$%ioncni^ 
Deo  pro  nobis  mclius  oliquid  providente,  uti  non  aitie 
uobis  eonsummarentur,  Qui  omnes  tcstimonio  rnici 
sunt  probati,  nisi  omnes  supcrins  menioraii?  quo- 


geniiaelegesl.is  angus'ia  vocat>ir  ;  quia  angustiatur  B  rum  tam  prsecbn  et  laiidabilis  fidea  commerooraia 


hf»mo,  id  cst  afnigi:ur  seu  fame,  seu  nlia  inopta.  Mn- 
lotim  dicunt  quiilam  genusesse  vestimenti  ex  pcli;- 
bus  caprinis ,  ex  uno  latere  dependens ,  quo  genere 
vestimenti  propter  asiteritiiem  iu  iCgypto  monaclii 
dicuntur  ail.  Eiias  quoque  iegiiur  usus  iilo  fui-se ; 
ei  fi:Q>ov  Gra^.cc  ovis  dicitur,  vel  qiiad.  upcsquodl.bei : 
unde  fiTiloTri  pcllis  ovina.  At  vero  quidam  dicunt  cx 
l>cir.bus  tnxi  genus  vcstimenti  esse  composituin  : 
e^t  c<tim  .inimal  quod  laxus  vocatur,  soliius  in  caver- 
iiis  lernc  babitarc ,  ciijus  pellis  hispid  i  esse  fertur, 
i  qiio  nomine  dcriv;ttnr  vocabulum  buju<i  ve^tis ,  id 
est  a  raeio  mclota.  Quibus  dignus  non  erat  mundus, 
Mnpdi  nomine  bic  sub  ona  signincatlone  possumus 
inielligere  nmatores  mundi,  qui  terrena  solummo.Io 


est  steK»  vidclicct  ci  firmainenti  terreni  bom  nes,  et 
coBlesies  aiigdi :  vivi  lapid.!S  et  sp*endidx  magariix, 
quorum  opera  qu:e  cgcrunt,  fidem  eoruui  conlU*- 
roant,  quoniam  absque  fide  iii>p.)8  ibile  est  plact  rc 
Deo;  tcsiiinonio  it;tque  fidei  rutrunt  pribati,  boc  c.i 
operaiione  sancta,  quae  per  fidcm  operabatur,  iaiide 
digiii  invenii  sunt.  t*  ides  enim  iilorum  operibus  mun- 
dis  deciarabalur ;  sed  cuni  i:a  essent  pirfecii,  repro- 
rocssioncm  non  acccperuni.  Dicit  ergo  aliquis  :  Qu  d 
eisprofuii  Deo  servis«e,  si  liactenus  sine  prxniio 
permanent?  AbKit  lioc  a  fidelium  cordibus,  ut  creda- 
miis  eos  siiie  prxmio  manore  ;  adhiic  qiiippe  inoriali 
carne  circumdati ,  magnuin  pr.i  roium  t  erceperiint , 
vivendi  sciiicei,  Deom  cognoscendi,  mutaque  mira- 


appeicntcs,  ab  ainore  Creatoris  sui   longe  remoti  C  l>t'w  pairandi ;  nunc  vero  qiiiescuntinanima,  in  bc.v 


erant,  ac  propterea  non  eraiit  digni  tnles  socitis  ba- 
bere  quaics  fiierunt  illi  qtiorum  magnalia  Aiiostolus 
siipra  descripsit.  Sivc  mnndi  nomine  pMSsunt  accipi 
omnia  qnae  coniinentur  iiiter  coelum  et  leiTam,  aii- 
niin  videlicct,  argentuni,  gemniae  atqoc  omnia  pre- 
tioaa :  iniuper  et  ipsi  reprobi  amore  mundanarum 
remro  dccepti.  Istis  crgo  sanctis  non  crat  dignus 
roando-»,  hoc  est,  si  totiis  mundus  redigeietur  sub 
prciio,  non  poierat  nni  illorum  recte  comparari ;  i  e- 
que  etiam  si  omnia  illa  in  prctium  diiri  potuisscnt, 
la!eni  aliqucm  virum  emere  possent.  Ui  ergo  ex  plu- 
ribus  paucorum  memoriam  agamus,  quomodo  poierai 
talis  ac  iantus  vir  comparari ,  nt  Moyses  foiiT  qui, 
quaiido  voluit ,  roare  divisit;  qiiando  toIuiI,  tquas 


tiiiidinc  regni  coele  tis,  inefiabili  lastitia  perriuenles. 
Sed  videamus  quid  Joanncs  de  iliis  in  Apocalypsi  sii.i 
dicai,  sicqiie  nobis  manifestabiiur  quam  proinisso- 
nem  non  perceperunl :  Viiii  (inquit  Joannc8)subaliare 
I>ei  an  mns  intcrfeciorum  propicr  Yerbum  Dei,  qiHHi 
habcbaai,  ei  clam:»bani  voce  roagna,  diccnies  :  Us- 
qucquo,  Domine  sancius  ei  venity  noii  jodicas  ei 
▼indicas  sangainem  noslrum  de  his  qui  habiiani  iu 
terra?  et  datae  sunt  iliis  singulse  stolae  atbae;  et  di- 
ctum  est  illis  ui  rcquioaccrent :  iempus  adhuc  roodl* 
cum,  don  c  impleatur  numerus  conscrvorom  el  fra- 
trum  iliorum.  Singnias  siolas  roodo  babcni  aiiimae 
aanciorum,  de  siia  immortalitate  gaudeatea,  et  de 
fcliciiaie  qua  fruuntur  exsuliante^.  Dinas  vero  stolas 


cjo8  reduxit;  quando  voluif,  manna  de  ccelo  dcscen-  D  babebuni  i  uro  in  generaii  resurreciione  receperini 


dere  fccii,  aquam  de  petra  produxit,  et  caetera  innu- 
merabitia  fecii.  Vel  quomodo  polerat  comparari  tantns 
vtr,  ut  futl  Josne  snccessor  cjus?  qoi,  quando  voluii, 
FOlcro  ac  liinam,  illaduo  maxima  iuininaria,  unoin 
if>ro8tare  fecit,  diccns  :  Sol,  contra  Gabaon  ne  mo- 
vearis;  et  luiia  ,  contra  vallcm  llailon.  Foria8si8  ia- 
nien  dicet  aliquis,  ideo  non  potcrani  emi,  quia  non 
quibant  inveniri.  Uiique  veiumesi,  quia  non  poterani 
in  toto  rouudo  similcs  illorum  inveniri;  et  si  poluis- 
sent  comparari,  quomodo  quod  ioius  mundus  nequi- 
bai  perficere,  boc  unus  illorum  verbo  agebat  ?  nam 
rura  loios  iiiondus  temporibns  Elia  labpras^et  pcr 
ttes  aanos  et  sex  rocnses  sicciiaie,  nec  poiuis  ci  |'lu- 


immorialitaiem  et  incorniptionero  in  corpore,  quaro 
roodo  habeni  solummodo  in  aDinia.  Ilanc  ergo  repro- 
niissionem  necduro  perce,  eruni,  de  qiia  Isaiat  dicit : 
In  terra  sua  duplicia  pussidebunt  post  gcneralem  re- 
surreciionem.  Et  revera  iia  dignum  est  ut  qui  iii 
corpore  et  anima  Deo  servierant,  in  corpore  panitfr 
ei  anima  remuncraiioncni  percipiani;  quodque  sc- 
qiiitur :  Deo  pro  nobis  melius  aliquid  providente,  uii 
ne  sine  nobis  coiisuromareiiiur,  hoc  cst  perfeciionem 
consequcreutur  ilii.  More  humano  agiiur,  verbi  gra- 
iia  :  Sicut  quidam  fiiii  reverieiitcs  de  agro  dlcuni 
palri  :  Paier  ,  iab«>raviiniis  hodie ,  csium  soliit  pcr- 
pcssi  sumiif  :  touipus  est  ui  tribuas  nobis  refiNio- 
ncm ;  et  il  c  eis  rc«pondet :  Su^itiiietc  parumi^cr,  iiWif 


rniMAsn  adrumetaiNi  episc; 


>i& 


f|uoiiS(|uc  vctj.iiu  rratros  Yestri ,  qui  simililer  lahO'  A  i>i^  nilem  infundil ;  non  enim  possumiis  criHlerey  iiUi 


r.ini ,  ci  lunc  cum  eis  plcnissime  epulal)imini ;  sic 
oBinipotens  Deus  i|iiodammOvlo  egi(,  cura  non  (Jeilit 
e'eciis  iinmorialiutem  in  corpore,  ut  mnjor  gloria  sit 
majusqiie  desiderium ,  cum  omnes  geiieraliler  in  dic 
jtidicii  biiias  siulas  acceperint,  et  tioc  cst  quod  dicil: 
Ne  sine  nobis,qui  adhuc  bic  percgriiiamur,  perreclio- 
iicin  conse<iuercii(ur  in  rcsurreciiunc  corporum. 

Cap.  XII.  Ideoqueet  nos  tantam  habentet  impoiilam 
nnbem  lestium,  deponenUi  omne  pondui  et  circuni' 
sln$  nos  pcccatum,  per  patieutiani  curramm  proposi' 
tum  ccrtfiman,  Nnhcin  lcstium  appclint  muilitudincm 
pniri.rcliarum  ac  prophclarum,  re  i<|uoruniquc  fiiie- 
li  in  qiii  te^tcs  fueruril  perfeclx  fidci ;  testcs  eliam 
F<lii  Dei,  qiiem  pndixrrunl  vcnturum  iu  munduin; 


Ati  ilio  praexcniirour  :  unde  ipse  fidclibiis  dicit  :  Nm 
vos  mc  elegistis,  scd  ego  elegi  tos.  Ipsecoiisumniator 
fidci  bivc  perrector  est ,  quiu  cnn^uminaiionem  sive 
perreciionem  nobis  prxsiat,  in  boc  ni  iu  fid*'  pcrse- 
vereiniis.  Sive  in  hoe  csi  perfecior  lidei,  qnia  dat 
voliintaiem  aique  lossibilitatem  perficiciidi  bonuro, 
quo  ipsi  fidcs  cxornetur  :  nam  (ides  siiic  opcribus , 
nou  esi  perrtxia,  sed  mortua.  In  iiio  eniui  omnci ' 
porrceiioncni  liabenius,  qui  proposiio  sibi  gaudio 
susiinuit  cruccm.  Ipse  Filius  Dei  propoiieus  stbi , 
iioc  est  in  prxsenti  statueus  giudinm  r  surrectio- 
iiis  aique  ascen^iouis  iu  cceum ,  (oii  :s>|iie  glorije 
<iu.iiii  percepit  post  resiirreetionein,  susduuit  crueem 
propler  hoc  qiiod  in  postrcmo  vidcbat  sihi  prfiiiu- 


^iii  benc  ni:bes  vocanlur,  ob  allitudincin  et  muliiiu-  B  rwin.  Conrusioite  contempta  ,  hoc  csi  pro  n.bilo  de- 


dincin  merilorum  :  sicul  cnim  nubcs  a  sole  illumi- 
naliir,  ej  isqiie  calorc  rerrundiiur,  siequc  postmodum 
le-Tiim  c.ileraeit,  ct  plerumque  ifnbriric;it  iitam,  ple- 
runiquc  aitlein  coruscaiiones  einittii ;  ila  illi  suncti 
inires  a  vero  sole  caleracli  aiqne  illuminati,  sno 
dseniplocorda  hominum  caleraciuni  aiqne  iilDminanr, 
4u<»qiie  tempore  plnviam  emiserunl  vcrbis,  etconis 
civ.  ruNt  miracitlis.  Imp  tgiia  esl  cr?o  nobis  in  cx«'iti- 
plum  tain  ma,;na  iiiibes  tosliuiu,  ul  lidein  ilioriim  et 
opera  iinitnri  snt:igamus  :  qiinproptcr  sinius  dc)0« 
nentes  onine  po  dns  viiiornm  pcr  pwnilentiam , 
somiiuin  quoqiie  pigritid}  ct  cogiiationcs  infinnns. 
I*er  hoc  -.«uleni  qiiod  snbdidit :  Et  circumstnns  nos 
peccniiim  Biiniis  depooentes,   oslendit  Jud.Tos  in 


pu!:^tn  vereciindin,  quum.im  si.  e  crnbes<  eutia  et 
pudirc  illiid  opprohrium  snsdnuit.  Gaadiiiiii  namque 
niaximum  rui(  illi  quod  pro  nobis  est  pnssns,  ut  vo- 
liinl.ilcin  Dci  Pniris  iinplcrei,  qua  po>tia  (M)ieiiii;iia 
super  oninem  crenluram  accepit :  uitde  ipsc  dieit: 
Dcsidcrio  dcsiileravi  hoc  p  scha  m:tndiic.ire  vubi»- 
cum.  Si  'gitiir  ille,  qui  babuit  nullain  ncccssitaiein 
ui  cnieingcrciur,  criieifixus  csi  propier  ons,  quan'o 
inagis  n  bis  justum  csi  oninia  roriiier  tolcrare.^  Ad 
lioc  iiaipjc  Ooininus  arpaniii  in  c;irne,  ui  huinanan 
vitain  aJnionendo  excitnret,  cxempU  prxbeodo  ac- 
cendcrci,  moriendo  redimcret,  rcsurgendo  repararet; 
proptcrea  cnim  moriebalur  ui  docercl  nos  nibii 
«TStiniare  gloriam  qux  ab  bominibus  dererti:r.  Atque 


omni  parttj  a  diabolo  tenlsri,  desideriisque  camali*  C  »«  dextera  sedis   DH  sedet.  lloc  esl  in  prospe  itate 


b'  s  deservire ,  multisqne  pci^cntis  abundare.  Per 
patientiam  curmmus  n*  bis  propof«iiuin  ccrtnmen,  ut 
sicut  illi  siisiiiiueriini  paiicnier  advcrsa  hiijiis  .«'act.uli, 
i(a  et  nos  sn^tineamus.  Non  dixit,  addamus  cursui 
noslro  aliqid;feJ  in  coJein  nianenies,  currnmfis 
desiinatuiii  iiobi^  conanien,  juxta  quod  Psalinista 
dicit :  \iaiii  uianilal  ni.n  tiioruin  cucurri.  In  prxsi  nti 
cnlm  SJtcuIo  in  ccrtamine  sumiis  positi  ronira  vili  i 
carnis  ,  contra  da^niones  ,  con*ra  ralsos  rratrcs  :  ct 
neccs^e  est  ut  pntienler  curramus  ,  sive  cxple.nnus 
ccrtnmcn  islu  I,  quniiMius  pcrvenirc  possimus  ad  pro- 
missuin  ccnaminis  pr.-ciniuiii.  Atpkientei  in  auciorem 
fidei,  ei  cnnsummatorem  Jesum^  qui  proposito  sibi 
gaudio  sits  inuii   ciucem  confutione  coutempta,  Sic 


?cternae  viue  et  in  plcnitudine  paiernae  nrijCdtatii  ; 
si  nulla  csset  al.a  proinissio  ct  cxhortntio,  isiudso- 
luni  cxcmi.lum  debucrat  sufncere,  quod  in  ht>e  loco 
dc  Chriito  ostendit  Apostoliis ,  ad  fersuadeadum 
ouinia  adversa  pa  ienicr  tolerare,  ut  cuiu  Chrlsto 
mcicamur  conscdcrc.  Recogitate  cnim  eum^q^itaUm 
sustinuit  a  peccaioribut  advcnus  semetipsum  comr^' 
diitionemt  ul  ne  [algemini,  aiiinrs  v.siris defic.mies. 
Oniuia  advcrsa  qux  Chrislus  susiiiiuit  a  Judcis,  pta- 
gas  sciiiccl,  irrisioucs,  sputa/  colaphos,  alapas,  blas- 
phcniias  ipsamquc  mortem,  Apostolus  solo  Domiiie 
coniradictiouis  osicnJcrc  voluit  :  Rcmemoramif.i , 
itiqni4,  Clirisiuiu  qui  t>lin  uc  tanla  contrarla  susti- 
nuitpru  peccaloribus,  qiii  peccaium  non  leccrat,  nt 


lilii  parcnies,  et  discipnii  mngistrum  in  studio  operis  D  vos  qui  iran^grcssores  et  peccatores  esse  dignosci 


atque  in  ccr(a!i)i:iibus  niienduni,  iiirorraantes  men- 
lem  ci  parte  doctorum ,  sumentes  quasdara  regulns 
ab  cis  per  visiim.  I(a  et  itos,  si  voliimus  currero,  ct 
disceic  u  Lenc  curramus,  ad  nuctorcm  seu  co:isuni« 
ninloiem  Chris(um  :i(trnJanius ,  qui  dixit  iiobts  : 
Di  ciic  a  nic'quia  uiitis  sum  et  huoiilis  corde;  ct 
alibi :  Si  mc,  in<)uit ,  pcrsecuU  sunt ,  ct  vos  pcrso- 
qneiilur  :  et ,  Si  palrcm  raraiiias  Bi'clzebub  vocave- 
ruiit,  quanio  inagis  domcsticos  ejus?  Attendamus 
ergo  iu  Chrisium,  et  accipiamus  in  illo  cxemplum 
paiiciiiia» ,  qui  di&it :  Qui  perscveraverit  usque  in 
liniMii,  hic  salvus  crit.  Ipsft  namque  anctor  fiJei  ct 
consiininKdor.  Auctor  (idci  nubtsc&t,  quia  ipse  no- 


uiini,  uoii  defiiienies  ratigcaiini  in  aoimis  vestris, 
scd  imittndo  illum  susiinctc  similia  palicnier.  Ad- 
vcrsi(Ssemeiipsumsu!>tinuitChrisuiscontradietionem, 
iJ  csi,  diini&itSiXuiidumquod  volncrunl  faccre  cootia 
se,  nihil  cis  conlradiccns.  Hor:a(ur  autcin  cos  iie  de- 
ficianl  in  tribulationihus,  duin  usque  ad  martyriumet 
sauguinis  cilusioncui  aJhuc  nou  pcrvcneiant  :  unde 
et  subdii :  Nondum  enim  usque  ad  tangninem  restiti* 
stis,  adversus  y.eccnum  ripngnunles.  Ac  si  dlceret : 
Clsi  amisistis  racultalcs  iericiias,exspoliaii  t  contri- 
bulibus  vcstris,  (nnicn  inortcm  non  suscinulnis  ; 
adl.uc  enim  v.vi  itianeii^.  Usque  ad  sauguiiiein  rrsi- 
siit,  pu?iiaiis  fl Jver.iis  p  rcalam,  qni  pro  T«^lafe  Hdci 


777  IN  EPISTOLAM  AD  IIGBRiSOS  GUMMBNTARU.  778 

aUversuft  infidelet  pogaat  unqn^  ad  rooriem  :  sicut  A  bvciiOQ]iilereiiiini,tuiiciiiigitT06hoccogitarccoin- 


aiNMloli  eonioiqiie  succetioref  fecerunt ;  iiain  infi* 
tlfj.tsis  peccatorn  roaximum  est  :  dum  auiem  quis 
Yiilt,  deciplt  aut  hlandiiiis,  aut  terroribns,  pugnans 
pro  fide  conira  infidclem,  utlqiie  adversus  peccatnm 
repugnat.  Potestei  de  omni  peceiioint6lligi,demala 
viJelicct  suggestione  et  prava  voluntaie,  immuodo- 
que  desi«lerio  :  qu  bu>  rcsistii,  iion  cunsentiendo  els, 
adversiis  pugnat.  £l  obliii  e$lis  eontolatlonii,  qua  vo- 
H$  Umquam  fUii§  loquilur,  dieen$  :  Fili  mi,  noli  negli» 
gere  disciplinam  Domiii ;  negue  faiigeris^  dum  ub  eo 
ttrguerii.  Saf>lentin  Dci  Patris,  qii»  per  Saloronncm 
luqueljatur,  intra  cxtora  eiiam  hoc  protulit  iier  os 
illius  :  quod  beatus  Apostolus  roodo  in  exeroplum 
iSsturopsit,  Judxos  Ci>hortans  ne  deficiant  in  tribula- 


petebat;  naro  si  flagellat  oninein  flliuro  qnem  recipit« 
qui  non  flageilaiur,  sine  dubio  non  est  in  numero  fl- 
lioruin.  His  verbis  ostendit  eis,  quia  unde  putabanC 
se  dereiictos  esse,  inde  magis  credere  poteriint  diligi 
ab  illo.  Quis  enim  filiui  quem  non  corripit  paler  7 
Solcl  aliquoties  paterramilias  filios  alieuos  neglfgere* 
suos  vero  casiigare  et  corripere,  ne  eos  oppriroat 
negl  geniia.  NulUis  est  pater  sapiens  qui  non  corri-* 
piat  filios  delinqucnlcs  :  et  aliqunndo  bona  agentes 
increpat,  ut  ad  ineliora  accendantur.  Unde  et  Heli» 
qiiia  filios  siios  non  corripuit,  non  meruii  eos  hxre- 
desSacerdoliipostsercliniiuere.  Quodsi  ertra,  llltin. 
Disciplinam  estis,  cujus  parlicipes  facti  sunt  onme$. 
Boni  filii,  vel  sancli  palres,  superius  memoratl.  Ergo 


lff)ne,   qui  a   Dt.mino  arguuntor  causa  probationis.  B  adulteri,  el  non  filii  estis,  Quisquis  extra  illam  dlsci- 


^icil  eigo  :  Fili  mi,  noli  negligcre,  si%e  n«>g!igentcr 

^ocere.   discipiinam  Doroini.  Disciplina  dicta  est  a 

^isceiido  :  quae  alio  noroine  correotio  rooruro  potest 

^ppellsri  :  dnm  eiiiro  qois  angnstiis  el  tribulationi- 

#>us  arOcitur  non  debel  fatigari,  nec  deficere;  sed 

poC  lu%  patirnter  portarc,  recogitans  quia  a  Domino 

^orvipitur,  Qh^iii  fnim  diligit  Dominus^  eastigat :  fia» 

£^//tff  autem  4>mnem  filium  quem  recipit,  Idco  hxc  te- 

A&imonia  propoiiit  Aposiolu^^,  ut  sicnt  tilii  a  patribus 

Auis  flagellantur,  ut  digni  sint  ad  baertfdiutero  pater- 

nr%  na  accedere,  unde  et  pleruroque  siare  tota  nocte  in 

fri^^ore  Jubentur,  variisque  ipodis  cxeHCniur  :  ita  et 

Bsi.i    simititer  correptiones  a  Deo  aiacri  animo  su^ti* 

nc»««it,  ut  ad  veram  haereditatem  perpetuas  patri» 


plinam  Domini  manet,  ciijus  disciplin»  participes 
facti  sunt  omnes  boni  fiiii  pcrtinentcs  ad  hxreditt- 
tem  coelcsiem,  ailulterinus  filius  cst,  nec  p<*rtinet  ad 
hoercditatem  patemam  :  quia  non  esi  filius  liber.  Ga- 
veie  ne  siiis  adulterini  filli,  omiies  enim  infideles  et 
negligenteA,  disciplinamque  Douiini  consemnentes, 
adullerini,  et  non  filii  rcputantur.  Deinde  patres  qui* 
dem  carnis  nostra  habuimus  eruditore$,  et  reverebamur 
eo$:  num  muUo  magis  oblemperabimus  patri  spirituum^ 
etvivemu$f  Deind*',  subaudi,  coiisiderarii  dehemus, 
quia  patres  babuinius  eruditores,  et  tirotbaniuseof: 
nonnc  mulio  luagis  obiemperabimus  Deo  palri  spi- 
rituuro,  et  viveinus  in  gloria  aterna?  Pater  spi- 
rituuin,  id  est  creator  aniinaruro.  Deus  omnipotrns 
^weuire  sint  idonei.  Sunt  cniin  muiti  qui  in  pro-  C  esl,  qui  bona  creavit  primuin  cx  nlhilo,  dciude  vero 


sp^rii  Domino  serviuni,  sed  tamen  in  adversis  exce- 
citant:  bi  lales  non  sunt  adhiic  perfecte  probaii  ad 
iM^r«Ji;item  capundam.  Unde  Apostolus,  qiiein  in 
Pvo^peris  bene  vivere  docuii,  nc  in  correptione  defl- 
«'Mi«  horiitur  :  quoniaro  filiuro  qitero  diligit  Domi- 
nus^  id  hoc  «t  ba.Te<iem  illuro  regui  coeioriiro  con- 
M  tuat,  cistigat  illum  variis  diversisqne  modis;  et 
^^Sellatiutinflrmiutc,  aut  paupertale,  aut  persecu- 
**on«,  aot  lorroentiff,  oronem  filium  quem  recipit  se- 
^uiii  in  gioriam.  Notiudum  antem  quia  non  omiiii 
^^■i  flagellaiur  filus  est  :  sed  oninis  qni  filius  e^t, 
^^^Qlliitur.  Quero  ergo  sanctorum  ab  hoc  saeculo  ad 
"*»^dilati'in  snpernam  lcgimus  pervenisse.sine  fla- 
K^ilaiione  divina?  Uui<propter  taiito  minus  de  na;;ello, 


ex  elemeniis  corpora  horoiiium  aliorumque  iiii* 
maliiim.  Auimam  vero  hominii  ex  niliilo  creavil, 
et  creat  adlinc  :  non  est  eniin  puianduro  quod 
aniina  pars  deitaiis  sit  :  quoniam  deitas  iiicrcAia 
est ,  anima  autem  creaiura  cst.  Idtirco  aute:ii 
omnipotenlcm  Deum  crcaiorcin  aniniarMin  appel- 
lat,  non  corporum,  cum  omn:uin  cteator  sit  :  qui:i 
corpiis  nosiruin  ex  scminc  palerno  ct  mntcrno  con  • 
ficilur  :  anima  vero  sempcr  a  Deo  ex  iiihilo  crentur. 
Si,  inqnii,  patres  carnales  limebainus,  a  quibus 
teniporaliter  eiuilicbamur,  uti  ha^redes  illorum  me- 
reremur  fieri  :  qumtomagis  creatori  at;iiuarum  olie- 
dire  atque  ohlempcrare  debemus,  ut  cum  illo  in 
gloria  aeiernae  beaiitudinis  vivamus?  Ncc  soluminudo 


^^<^  castigatnur,  murmurare  debemus,  quanto  ar-  D  dilTerentia  esl  inter  eos  propter  discrclionem  pors<i- 


^^iusin  eo  paternae  dileciionis  alTeciuin  hcnlimus  : 
***Kl«  ipM  dicit :  Ego  quos  aiiio,  argiio  it  castigo.  Al 
^«ro  t»  ulti  fl.ngellautiir,  ut  Antiochiis  et  llerodes, 
*^*Hi  ni  ad  haRreditaiem  a»sun>antur,  sed  ut  hic  de- 
*^^^iisiietur  cx  parte,  quae  mala  passuri  sint  po&t 
*^^ricro.  In  disdplina  perseverate,  Tanquam  filiis» 
^^ritiirole.  Vobis  offirt  se  Dens.  Subaudi  bxredi- 
*^*«iii  pairiae  coelesiis;  ac  si  dicerct  :  Melius  est  vo- 


!>%■ 


per  disciplinam  et  correptionem,  qut^e  aflectu  pa- 


^■"no  agilur,  iransire  ad  haereditatem  ccelestem, 
^^vn  eitra  disciplinam  esse,  sicqtie  ad  pcenas  de- 
^^^ndere  :  puiatis  enim,  qiiod  odio  vos  habeat  ac  de- 
*^^^>qiierit  DetM  per  liaec  qux  passi  estis  :  si  cnim 

Patrol.  LXVIII. 


iiaruin,  quia  isti  terrcni,  illc  esl  coelestis;  scd  eiiani 
ipsa  causa  discipliiix  atque  cnidUtoni':.  Non  cnim 
ad  camdcni  causam  vol  ad  ipsas  res  spirituales  eru- 
diunt  sed  ad  quod  eis  videlur,  sicut  Apostolui  ma- 
nirestat,  dicens  :  Et  iUi  quidem.  Paties,  ex  qiiorum 
bciiiine  corpora  sumpsimus.  Jn  tempore  paucorum 
dicrum  secundum  suam  voluniatem  erudiebant  nos  : 
hic  autem.  Palcr  vidclicetspirituum.  Ad  idquod  utile 
esL  Erudit  nos  :  hoc  est  ad  sulutem  et  uti^iiaiein 
animae  nostra^.  In  recipiendo  tanctificationem  ejux. 
llli  quidem  palrcs  carnales  ad  hoc  erudiunt  nos,  iit 
ipsis  simus  utiles  secundum  suaiu  voluntateiM  , 
qux  in  omnibus  non  cst  utilis :  Deus  vcro  omni- 


779  PKIMASII  ADULMETANI  EPISC. 

puiens  ad  omnia   fiiilia  nos  in>tituit,  ui  silutem  A  nus  omnibiis  modis  invenial  medicinaro  animjei 


im 


animaD  noslrse  consequamur ,  ct  accipiamus  sin- 
cliflcaiionem  ejiis  :  videlicet ,  ut  simus  sancti , 
sicut  et  ipse ,  secundum  qiiemdam  modum ,  juxta 
qnud  ipse  dicit :  Sanoii  esiote,  quia  et  ^o  sancius 
sum.  Ad  hoe  (inquam)  nos  erudit  et  castigat, 
ut  nos  dignos  efficiat  suis  muneribus.  Unaqu»que 
etenim  gen»  secundum  suam  volunlutem  lilius 
suos  erudit  :  sicut  consueiudo  fuit  Koiiianorum 
suos  filioe  erudire  in  re  miiitarl,  Graccorum,  litieris 
instlluere  suos,  Omnis  auiem  discipiina  in  prcssenli 
quidem  non  videtur  esse  gaudii,  sed  mceroris.  Posiea 
autem  fructum  pacatissimum  exercitatis  per  eam  reddn 
justitim,  Onmis,  iii(|uit,  disciplina  lam  humana  quam 
Uiviiia,  luiic  quaiido  distitur,  non  videtur  es^e  di- 
scipliiia  gaudii ,  sid  inceroris.  Ideo  autein  haue 
onincni  et  divinam  et  hiiinanam  discipliunin  vocavit, 
quia  quidquiil  discitur,  discipliiia  TOiatur.  Idcirco 
anlem  in  pncsemi  iton  videturesse  discipiiua  gaudii» 
scd  nioeroris  :  quod  flagellalus  sepissimc  constringi* 
ti.r,  de  qiio  agitur,  sustlnet  fameiii,  pa.iiur  frigus 
oninemque  laborem;  at  veio  cum  pervenerii  ad  per- 
feciionem,  gaudet  et  l»!tatur,  gra  issimamque  nier- 
cedein  rei  ipit,  stcut  Apostolus  dicit .  P«  stea  (inquieos) 
(*um  |ier\eiier  t  <<d  culmeu  perrectioiiis,  reddet  eadem 
(Jiseiplina  p.icatibsiiiium  frueturo  justiti»  per  ean 
cxercitatis  :  id  est,  per  canidim  disciplinain  proba* 
tis  aiqiie  perfeciis.  Frucium  auiem  pacatissimum  vo* 
cai  giatibbimam  atque  acceptibsiuiain  remuneratio- 
neui,  quam  peicipiunt  ii,  qui  per  eamdem  discipli- 
nam  exercentur   atque   probantur ,    verbi   gratia 


llis  auiem  ferbis  bxsiiationes  eorum  tangii,  ad  boc 
ut  sine  aliqua  dubitatione  crederent  io  eum.  Pacm 
sequimini  cum  omnibus*  Subaudi  bonis.  El  iaiKlimt- 
Niom,  sine  qua  nemo  videbit  Deum.  Piurioia  quidea 
8UIII  quae   formam  discretionemqoe  CbriatianitatJs 
ostendunt  :  sed  plus  omuibus  tc  melius  charital» 
mututt  alTectus  et  pax,  quae  bominuin  corda  eooso- 
ciat.  Quapropter  dicit  ipsa  Veritas :  Paeem  relinqw 
vobis;  et  iterum  :  lii  boc  eognoecent  omiies  q«a 
inei  estis  discipuli,  si  dileciionem  babueritia  ad  ia- 
vicem.  Propterea  etiam  et  A^osiolua  dicil : 
seciamini  cum  omnibus  iwnla.  Pacis  autem 
inteiligenda  est  dileclio  et  concordia.  SaDcUiiMNya 
autem  dicitur  casii.as  mentis  it  curporia :  ac  si  di- 
ceret :  lu  diUgite  umnes  bom»s,  oi  TosmeiiiKoa ;  d 
iit  iii  vobis  casiitas,  sive  mundi.ia  roeiitis  ei  eorpo* 
ris  ;  qiiouiam  sine  pace  ei  saoctiiuouia   neoio  vide- 
bit  Deum.  Beaii  emm  piiciQci,  quoiiiam  (ilii  Dei  la- 
cahuntur.  He;iti  mundo  corde,  quoiiiam  ipsi  Deaa 
vidcbunt.   Contempluntes  ne  qws  desil  fralim  D«L 
QuoU  dicii,  Coiitempiantes,  kI  cst  diligeoter  atlca- 
denies  atque  considerantes ,  ne  quis  ffairum  dcMl 
^ra  iui  Dei.  Sic  loquiiur  cum  cis,  Uiiquam  cun  via- 
loribus,  qui  cum  numero  et  comitalu  looga  iiioen 
lermeaot :  quibua  soiet  d  cere  is  qui  prxeal :  Videis 
ne  aliquis  lemaneat  qui  noQ  pcrgat  vobiscum,  vctaii 
si  diccrct :  ^on  hoc   unlum  requiro»   ut  voi  soii 
gratiam  con8e«|uaniiiii,patriamquecoeieslea  iotreiis: 
sed  eiiain  ut  iiispiciatis  et  caetcros.  Graiiaoi  di^tfi- 
doin,  speiu  et  chariutem,  per  quaro  mereiur  1 


Itomaiii  tirones,  qui  in  disciplina  rei   miliuris  suiit  ^  graiiain  Dei  invenire  :  quia  cum  ialis  haiiel  elrdi- 


exerciuti,  muita  coutraria  primuin  susiinentes,  po- 

siea  gavisi  sunt,  munarcbiam  tutius  orbis  po»sideii« 

tes.  Slini  iter  intelllgenduni  de  iis  qui  in  disciplnia 

aHliguiitur,  qui  pixniia  a  icrna  recepturt  suut :  sicut 

saucti  a.  ostuli,  inartyreset  ducUire^  l.ccle^iae.  Vroptet 

quod  remihsas  manus  et  soluia  genua  eihjite  :  et  gres- 

sus  recios  faciie  ped.bus  ve^tris^  ut  non  c.audicans  quis 

ernt^  magis  autem  sanctur.  Propter  guoii,  quia  pro- 

pier  disciplinani  menedis  ptaeniiuin  reddiiur,  gau- 

diumque  subsequiiur;  vel  proptcrea  ut  possitis  has- 

rediutem  sii|^reuiain  tuiii  bonisi  liliis  percipcre.  lie- 

niissas  manus  a   b  uo  opeie,    et  torpenies   otio 

pigiiiix.   Ct  sutuia  genua  erigite,  ad  boiia  opera 

agenda.  Per  ptdes  auicm  et  gcniia  debeuius  accipere  D  Inntatem,  do  qua  procedunt  iemina  nequiliae,  iaqvi- 


qiias.  Sive  gratiam  Dei  dicit  remiisioiiem  peccaie- 
ruiii,  quai  uobis  gratis  d  tur  in  liaptiaaale  vel  a 
iide  perfvCia  caBteriitque  virtulibus.  /Ve  qua  r§4i$ 
amaritudinis  sursum  germinans  imptdiait  «f  per  Ufam 
tnquincntur  muUi,  liadicem  amaritudiuis  voeal  aialaai 
vuiuiiutem  pravainque  intcntiooem,  uiide  procedit 
peccatum  amaritudinis;  nain  sicut  radia  aoiara  fro- 
ctus  dulces  iion  potcsi  proferie,  sed  sui  siroiles,  boc 
est  ainaros  ;  sulphureui  quuque  foiis  aquas  oon  ba- 
biles  ad  bibeiidum  :  ita  mala  volunus  el  ioteaiio 
prava  malaiu  operatioiiera  et  peccatom  amariiudiiiii 
a  se  einitiunt,  quibus  iuipedilur  iier  ad  palriaa 
ascendendi  CQe!estem  :  alque  per  iilam 


opera,  sicut  et  per  maiius  :  per  gressus  iiutem  intel- 
lecluui,  iniemioiiemquoineutis;  etest  sensus  :  Talia 
opera  agite  quiie  perlcctum  inicllectum  habeant,quod 
bona  inientioiie  fiam ;  Recic,  inquit,  ambulatc ;  uec 
laudatio  plus  accrescat,  sed  p<>tius  ad  statuni  recti- 
tudiiiis  erigat.  Remissas  manus  et  genua  solula  iiian- 
dat  erigere,  sicut  Isaiai  pra^cipit,  dicci.s :  Conforiate 
nianus  drssoluus  et  genua  debilia  roborate,  ui  non 
claudicaiis  quis  erret  :  id  est  ut  iion  hafsiiaos  quis 
in  fide  bonisque  operibus,  erret  a  via  reciiiudiuis  : 
uiagis  autein  saneiur  a  peccatis  credendo  rccte 
in  Deiim ;  ac  si  diceret  :  Qui  non  credit  recie , 
melttts   est    ut  lirmius  et  tenacius  crcdat  quate- 


iianiur  muiii :  qu.a  modicum  femieuluin  loUm  i 
sam  corrumpit,  et  uno  peciato  infideiiUtis 
opera  qu»  poterant  esse  buna  depravaiilur»  ei  nho 
peccaiore  multi  coinquinantur  :  radicem  enim  aaa- 
ritudinis  specialiter  pecca  uin  inideliutis  voluit  in- 
tell  gi,  licet  et  ad  inalain  voluoialera  atque  ioteotio- 
iiein,  ut  dixiinus,  rcferatur.  £t  coogrue  poecaioai 
aniarum  dixit  esse  :  qiioniam  oihil  esl  amarius  iHo 
postquam  fuerit  perpetratuui  :  quod  experimeoto 
cognoscunl  ilii  qui  post  admissum  delieiam  eoosciao- 
tiae  moBrore  macerantur,  diraque  satis  amaritadine 
consumootur,  inuotttm  ut  amarimdo  ip»ioa  dalicii 
ipimn  ifitelleciom  ipsamque  raliooem  oiiqtteiits  sol^ 


.  781 


LN  EMSTOLAM  AD  llKBhiEOS  COMHENT.UllA. 


782 


verut,  sicut  de  Gain  iogiinus,  qui  in  desperalioiieni  A  fratrem  meuin.  Quapropler  quaniiuam  cum  lacryiuis 


ruit.  Nt  qtd$  fomkaior^  aul  profamu  ut  Esau^  qui 
pfopler  unam  escam  9endidU  primogeni:a  sua.  Komi  • 
caitor  tppellalur  Esau,  quia  contra  voluntaiem  palria 
ei  matria  uiores  alienigetias  duxil.  Profanus  aulem 
propi  ie  dicilur  irreligiosus,  quasi  porro,  id  esi  longe 
a  fano  et  lenipie  Dei.  Hicauiem  pro  gaslriniargo,  sive 
pro  illn  qui  uiilepniinaiili  vendit,  ponilur :  quod  liene 
coagruK  Esau,  qui  fuit  gastriinargus  atque  gulusii9, 
vendeii^  |>riraogenita  sua  pr»  vili  cibo,  pro  lenticuli 
•ciiicet  rafa.  Primogeiiita  aulero  isto  iu  loco  appel- 
bntur  boii<T  ct  dignitas  sacerdoiii :  ante  sacetdo- 
tioHi  enijD  Aaron*  quod  a  Deo  eonsiiiuium  e«t  in 
lefe,  omnes  priinogeniti  aacerdotes  erant  :  sicut  fui|. 


inquisisset  eam,  jam  aU  iilum  locuni  befiedic(io>* 
uis  non  potuit  perveuire,  ut  frater  suus.  Iia  eniin 
debuerai  poenitere,  sicutde  Petro  legiinus,  quod  cum 
Dominum  negasset,  egressus  foras  flevit  amarissiine: 
idcirco  illt  remissum  est  tam  gianiie  pe  catuin,  quo- 
niain  sicut  debuit,  pceniteiitiam  egit.  iVoft  enim  accei- 
n$li$  ad  tractabiiem  ei  acces$ibilem  ignem^  el  turbi' 
«em,  et  caligitiemy  et  procellam,  et  tubas  sonum^  et 
xocem  verborum,  Mos  est  illorum  qui  compara  ionem 
faciuni,  ut  alteram  partem  deprimant  atque  exte- 
noenl,  ut  re$  tlterius  partis  emineat :  sic  et  Aposto- 
lus  ex  comparaiioiie  iliorum,  qu«  fuerunt  in  Ycteri 
Testamcnto »  notfirt  majora   declararei  clariora , 


Sem,  qui  et  Mvkbisedecb,  primogeaitus  Noe.  Magna  ^  mansuetiora  quoque,  et  meliora,  atque  admiraiionu 


eieiiini  diguftas  ertt  babere  primogenita  :  quoiiiam 
ei  de  Mbataiitii  et  baereditaie  paterna  inajorem  por- 
ilonem  suroebat;  vestimenioquc  ornatus  locupletlor 
splendebat.  Unde  legitur  in  Genesi,  quod  Rebecca 
acei|Meiis  veslimenta  C^au  valde  bona,  qu»  apud  se 
ikMiii  habebat,  induit  ea  Jacob,  sicque  adduxit  etim 
id  patrem  qui  ut  sensii  odurem  ac  fragrantiam  vesii- 
Mntorom  cjus,  dixil :  tcce  odor  lilii  iiiei,  qu:isi 
^odor  agri.  Quiaergo  inier  Judaeos  erant  quidatu  se- 
etatores  Csauin  fornicatioiie aique  gisirimargia,  re- 
dvcit  eii  Apostolus  ad  memorinni  factum  Csau,  lior- 
i.iBi  cifveiidom  ab  ommbus  illis  ne  quis  illius  similis 
fDret,  qui  pro  dilectione  teniporalium  rerum  usque 
ad  veudeiida  saa  primogenita  pervenit :  propria  si- 


digna :  facit  enim  nunc  differentiam  inter  Ghristuni  ei 
Moysen,  luter  legem  et  Kvangelium,  inter  coeliini 
et  moiitein  Siiia,  intfr  asporsioiiein  smguinis  le- 
galis,  et  emuiidalionein  sangui.is  Cbristi  :  moltv 
eiiiiu  nieliora  ^uiit  ista,  quam  fuissent  illa  :  ibi  eiiim 
umbra  requiescebat.  bic  verilas  tenetur  et  panditur. 
Non  en  III  accessisiis  ad  tractabileiu  et  accea&lbiieii: 
ignem,  id  est,  non  acces-istis  ad  vi>ibile  et  palpab.ie 
lumen  ignis,  quoJ  visu  corporeo  traclari  po^s  l»  sicui 
de  veteri  Judaico  populo  legimus;  sed  ad  iiivsibilcm 
et  incompreliensibiletn  Deum.  llxc  in  Sina  monte 
facti  referuniur,  quando  data  est  l.*x,  igiiis,  urlio 
viiielicet  et  caligo,  procella,  tubse  s^mus  et  vox  verbo- 
nini.  Visusest,  inquli,  Doniinos  iti  nionie  Sina.Turlio 


qoideto  uegligeiilia  et  cupiditate  vendidit  bonoiem  p  est  ventus  validus,  auferens  stipiilas,  et  leviora  qu»} 


ffiieiB  a  Deo  perceperat,  et  pro  parvt  re  magnem 
gloriain  perdidit :  poiiremus  etitiii  effectiis  esi,  quia 
prims  erat :  el  quia  erat  secuiidus,  mansit  priiaus. 
S^itoie  emm^  quoniam  ei  po$iea  cupiene  heereditare  be- 
$udkiimie.ii^  reprobatuM  €$t.  Subaudi,  a  Deo.  Narrat 
liisloria  Genesis  quod  Esau  reverletis  de  agro,  nt 
eomperit  pnBveiituni  se  a  fraire  ad  beiicdictionein 
fNitria,  diiil  cum  lacrymis  et  clamore  magno :  Nuin 
uiiam  taulum  beiiedictioDem  babes,  pater?  benedic 
diaiD  et  m.bi»  Cui  Isaac  :  Duininum  tuum  iiiuoi  cuii- 
•lilui;  et  libi,  lili  nii,  ultra  quid  laciam  ?  Tantleai  %i- 
cius  Isaac  claiuuribua  iliiu»,  dedit  ei  beoedictioiiem 
in  diviitvi  bujttJi  saeculi,  el  liis  qu;e  terra  profert 
abundaie»  dicens  :  In  pinguedine  terrs  et  in  rore 


qoe  pulvere  terr«  invoWens.  Plerumque  etiam  ca 
tollit  qu£  graviora  sun*.  Gaiigo  est  teiiebr«isitas  fumi 
et  ignis.  Procella  cst  tcmpesiag  et  pluvl  i.  Facta  sunt 
iuiem  iita,  qu.tndo  lex  dabatur,  ui  corda  Judaeoran^ 
piona  ad  peccaiiduia  concu:erenior,  ne  ipsain  Irgeiti 
audercni  trrftisgredi.  Unde  et  terrxmotus  exstitit  ibi, 
lU  ipsi  ex  toto  teirore  iierculii,  ad  Deuin  c4je'oruiii 
confugtum  fac  ereut ;  leuebrx  autem,  iive  caligo,  ob- 
scuritalcni  ipsius  legis  designat.  Turbo  sive  conimo- 
tio  ventoruiii  coiuiniiiationein  ipsins  legis  ijuas  dicit : 
Si  quia  lioc  vel  iUud  fecerit,  occidatur.  Procella  au- 
lem  ipsam  vindiciam.  Tulias  sonitus,  praesemiain  ct 
adveutum  Dei  oinnipotcutis.  Unde  idem  apo^tolus 
alias  dicit :  In  jussu,  et  iu  voce  arcliangeli,  et  in  toba 


ceali  deiuper,  erit benediaio  tua.  Apparet  ergcquii  p  Dei  deacendet  de  laOo.  Per  tubam  auirm  iiiol igiiur 


voluI»iet  ba:reditare  et  benedictioiiem  pater- 
Miin,  di^itatem  videlicet  iacerduiii,  recipere,  quaiu 
jam  amiierai,  nec  non  et  saoctitalein  palriscuin  hpi- 
rilu  prophetias,  peccatii  impedientibus.  ad  tioc  per- 
dvctui  eit  m  reprobaretur  a  Deo  et  fraudaretur  a 
fratre  beoedictione  paterna,  unde  et  iequiiur  :  Non 
amm  iiiMnil  petnitentias  locum^  quanquam  cum  lacrymi$ 
iHqui$ii$et  rem.Quarc  iion  invenit  poenitentias  locum, 
id  est  veuiain  per  pQenitentiam,  quam  cum  lacrymis 
quxiivit  ?  Quia  Hon  ita  qua»ivit  ut  debuit  :  la- 
crjms  enim  illae  indignatlonis  fiierunt  potius 
amisii  bonorii  et  rancorfs  contra  fratrem,  quam 
buiiiilitatii  veneque  poBnitenti»  :  unde  et  dixit  : 
Veoiem  dies  Ittctus  patrii  mei,  et  occidam  iacob 


ipsa  vok  augelurum;  tion  eniui  cst  pu  andum  quod 
a'oea,  aut  coriiea  luba  Dei  aii|(Hi  incn-pueriiit.  Vox 
quoqiie  verbornin  non  ipiiui  oinnipotentii  Dei  i;iteU 
ligiiur,  ied  angeloratn  :  per  iubjeciam  ^iiini  creatu- 
ram,  id  est  per  angelum  ioquebaiur  Deus  ad  Moysen  : 
natn  quod  iion  esset  vox  Dei,  Dominos  demoMitrat 
ifi  Cvangelio,  loquens  Judaeis  :  Neque  vuccm  cjos 
audistis,  neque  speciem  eju<  vjdistis.  Ci  quod  Moyses 
cniu  angelo,  non  cuui  Doniino  fuerit  looulus,  osteii- 
dit  beatus  Stepbanus  in  concioiie  sua,  qiiani  babuit 
cum  Judaois  :  lli»c  est,  ioquieiis,  Moyses,  qui  fuit 
cuiA  angelo,  qui  loquebaiur  ei  in  monte  Sina.  Cvan- 
gelium  autem  non  fuit  datum  in  tremore,  iieque  cuiii 
comiRuiatioiie,  sed  affectu  palerno  locutus  esl  Doini- 


785 


rniMASH  ADRIIMETANI 


EW^C 


7« 


nus  liil«'1ii>us  tanquam  fi!iis  :  nain  asccnJcns  in  inon-  A  ^sl,  quoniam  sicul  M<y^es  mediatpr  fuil  ialer  Deun 


toii^  qu.indo  iiiler  cxlera  prxccpia  vitae  oclo  beati- 
tudines  cis  proiuru,  non  paruerunt,  iieque  visa  sunt 
signli  quibus  terrerentur,  sicut  quando  lex  dala  cft. 
Sequilur.  Quam.  Siibaiidi  vocem  lubarum  et  ange- 
lurum.  Qui  audierunl  excii$averunt  se,  ne  eis  fieret 
verbum.  Iloc  esl,  ne  eis  loqucreiur.  iSon  en^m  porUt- 
bani  quod  diccbatur,  Ad  eos,  boc  cst ,  tioii  polerant 
ferre  vocom  angeli  pr»  tintorc,  iinde  et  dixerunt 
Moysi  :  Loqucre  tu  nobis,  iion  Io.|ualnr  iiobis  Donii- 
nus,  ne  forie  morianiur;  iiimlo  eniui  limore  fiierant 
percu'si,  viMentcs  i(»tum  niontem  Siiia  fumare,  pro- 
rellas  quo(|ue  et  lonitrua,  et  voces  tubarum.  Et  st 
Iw.ia  leligerit  mcntem^  lapidabiiur.  Sul.audilur  lapidi- 
bus  grandiiiis  coelitns  miibi:»;  sic  cnim  prarccperat  Do- 


et  populum,  vcrba  Dci  refcrens  ad  populum  runMK- 
qi:e  popu'i  ad  Deum  secundum  quod  ipse  dicit  :  Ego 
se<|uester  vesier  et  medius  inier  Deum  et  vos,  ita  ct 
Dominiis  Jesus  verba  Dei  Pairis  retulit  nobis,  ei  modit 
Rosira  rerert  ad  illum,  interpcllans  assidue  pro  nobts 
simulque  siia  passione  ctinfirniavii  nubi^  Testameu- 
tum  Movum.  Ad  aspersionem  quoque  sang^iittiM,  AcCfS- 
sisiis.  Melius  loquentem  quam  Abet.  More  legif,a»per- 
sionis  nomine  emundaiioneiu  Cbristi  sanguinis  iBii- 
mavit  :  quoiiiam  mundatio  qiix  pe  sanguiiiem  fiebat 
aspersio  vocabatur.  AccesSi-runt  ergo  ilii  ad  sangvt- 
ncm  Cbristi,  t^ivc  emundat  onem ,  hoc  est  aid  pasiio- 
nem  ejus,  qu  :niara  Gdc  pa>sioni>  <  jiis  mondati  sont. 
Sangiii^  auum  Cliristi  nielius  quam  sanguis  Abei  I»- 


uiicus  :  Longe  efaciant  niii  Israel  a  monlc,  quoiiiam  ^  quiiur,  quia  saiiguis  Aliclvindiciamexposoebalfratrti 


hi  iioino  aui  aliqua  bosiia  acres^eril  ad  inontem,  la 
pidibiis  gnndinis  inlcrflcieiur.  Et  ita  terribile  erat, 
quod  vide&i.tur.  Subiiidilu: ,  nt  neqiie  auderenl  audire, 
iicque  acccdc  c  ad  inoiiicm.  AJoyses  cnim  dixit.  Ejter- 
ritui  sum^  et  tremebundus.  Si  Moyses  extcrrilus  est , 
quid  dicciMium  dc  aliis  ?  Sed  accessistis  ad  Siun  mon- 
teiii,  it  civilatem  Dei  viventis  Hierusalcm  oBlestem.  Kx 
superiuribus  i-ta  pcndent,  ubi  dictuin  e^t  :  Non  ac- 
ccssistis  ad  tractDbileiu  ct  accessibil^m  ignem  m  nlis 
Sinii,  std  accessisii.s  ad  Si>n  moutein.  Cxlera  ptr 
partcs  jam  dicta  sunt.  Per  Siou  autem,  qiix  iiilerpre- 
laiur  spcculalio,  et  per  Uierusalem,  qua  dicitur  visio 
pacis,  vuli  iniclligi  cce'eslem  patriam,  Lcclesiam  vi- 
dclicet  siipcrnam,  quae  consiat  ex  angcbs  et  boinini- 
bus  justis,  ad  qiiatii  accedilur  Qde  et  dosiderio.  Ac- 
cessisiis ,  inquit,  ad  Sion  montcm ,  boc  est,  ad  civi- 
lalein  Dei  viveniis  :  Hierusalem  coeleslem  fide  et 
desiilerio.  Et  accessislis.  Ad  frequentiam.  Sive  mul- 
lit  dinein.  MuUorum  millium  angelorum.  Consociati 
illis  iu  lide,  consociandi  iterum  in  gtnria.  Juxta  quod 
Dominus  d:cit ;  Eruut  elccii  siiut  angeli  Deo  in  coelo. 
Ei  accessistis.  Ad  Ecclesiam  primiiivorum ,  qui  con» 
scripti  sunt  in  oBlis.  Ecclcsinm  primitivorum  debemus 
accipere  iu  aposiolis,  qu;  primi  crediderunl,  quorum 
lide  illi  adjuncti  sunt  credendo,  et  quorum  nomina 
scripia  sunt  in  mcmoria  oninipotentis  i  ei  :  joita 
quod  ipsa  Veritas  eis  dixit ,  Gaudcle,  quod  notnina 
vGstra  hcripta  sunt  in  coclis.  Ei.  Acce  ^sistis  ad  Domi- 


a  Deo,  sanguis  vcro  Cbristi  viiam  et  indulfeDtisB 
implorat  suis  persecutoribus,  dicente  illo  ad  Patreoi : 
P.iier,  ignosce  iilis,  quia  nesci>  iit  quid  farittut.  Yd 
ccrtc  melius  loqiiiiur,  dum  nos  loquenies  facii,  quo«l 
Dominus  ipse  est  Filius  Dei  vivi,  cujus  passionesu- 
nius  redempii,  et  baptismaic  abluti,  ei  quia  per  sa»- 
giiincin  ejus  sunms  effecii  filii  Dei.  Videtenereeuai 
loquenlem.  Quod  cst  dicere  :  Cavele  ne  coiHeniuat.s 
Jesuin  loqueniein  per  Evangeliuin  siiuin,  qu  Diaw  ii 
d^xlera  Dei  sed.  t,  considcrans  quod  unutquisqiieao- 
Btrum  agil.  Si  enim  illi  non  effugerunt^  recusi(Hle$  en» 
qui  super  terram  loquebatur  :  mutto  niag-s  nos^  q^4e 
ccelo  loqticntem  nobtA  Qmtimui»  Subaudiuir,  non  effn- 
p  gemus,  ac  si  diceret  :  Si  patres  vestri  vindidan 
ommipoteiitis  Dei  non  efl^ugerunt,  qui  praecepta  itliiK 
praevaricati  sunt  fa*ricando  idolum,  quae  per  M«»jxii 
vel  per  angelum  data  sunt  illis,  quorum  uierqoeimem 
loquebatur,  multo  magis  nos  non  poterimiis  efadere 
vindiciam  illius,  si  pnecepta,  qaae  per  Filium  dau 
sunt,  conlempserinius.  Illi,  inquit,  In  lerra  loqoenleni 
audieruni ,  nos  de  coelo.  Propter  unilatem  aaiein' 
personp,4|uam  babet  Filius  Dei  in  dualias  naltiris, 
dicitur  de  coelo  nobis  loqui.  In  terra  auiem  videbaii^r 
loqui  per  humanitatem ,  sed  erat  in  t*  rra  ei  in  ccelc 
per  divinitatein  :  unde  ipse  dicit  :  Ncmo  ascendit  in 
coelum ,  nisi  qui  descendii  de  coelo,  Filius  bomiBis, 
qui  est  in  coelQ.  Similiter  dum  Evangeliuio  prjrdica- 
tur  in  terris,  ipse  qnoque  de  coelo  nohis  loqoitiir. 


num.  Judicem  omnium  Deum.  Id  est  ad  Dominuin  Je-  ])  Quapropter  audiendus  est  multo  magis  qaam  Mojfses. 

suni,  qui  dicit  :  Pater  non  jiidicat  qurmquam,  sed 

oiiine  judicinm  dedit  Filio.  Per  illuin  enim  judicabit 

Deus  Pater  non  solummodo  Juda:o8,  sed  omnesHio- 

mines.  Et.  Accessi^tis.  Ad  spiritum  justorum  perfecUh 

ridn.  Spiritum  perfeciorum  vocat  Spiritum  sauclum, 

per  quem  jusii  vocantur  omnes  in  bapiismate  acci- 

pientes  ab  iilo  reuiissiorem  oinnium  peccatorum.  Et 

1  ene  justificantur,  quia  tiinc  jn^ti  vocantur,  dum  ab 

oinnibiis  coniagiis  inundanlur*.  Sive  spiritum  juslo- 

rum  pcrrectoritm  dicit  animas  sandoruin,  qiii  apud 

Di*uin  probabiles  exsiiterunt,  quibus  conjuncti  fide  et 

desiderio  fucruol  ilii.  Et,  Aceessistis  quoque.  Ad  Je* 

sum  medialorem  Testamenti  Novi.  Donilnus  Jcsus  )>er 

boc  quod  bomo  pariier  et  Deus  est,  m.diator  noster 


S«'quiiur.  Cujns  vox  movit  terram  tune.  SubaiHli,  < 
do  dala  est  lex.  Nune  autem  repromiliit  dicemt  :  Ai* 
huc  semel  et  ego  movebo^  non  solum  urram^  sed  etkm 
caelum.  Ipse  qiii  tuiic  jussione  movit  moiilem  Sina,  ei 
ierram  incircuitu  ejus ,  ubi  popiilus  siabal,  qoando 
Moysi  dedil  iegem,  ipse  nune  repromiilit  noii  panrm 
terrae  movendam  a  se,  neque  ipsam  toiam  ierram  so- 
lummodo,  sed  eiiain  coelum.  Et  ideo  qiiante  najfira 
fieri  promittit,  tanto  magis  limendus  est.  Licei  eaim 
terra^motus  fuerit  in  diversis  locis,  diversisqne  parti- 
bus  muiidi,  nou  fuit  tantus  per  lotum  mundum.  Et  si 
mota.esi  terra,  tamen  non  coelum.  ODdebeuedicit, 
semel  futurum  esse  hoc  in  die  judieii,  osiendeoi  qii<a 
nunquam  iterum  movebuntur.  Unde  sequitur  :  Quifd 


7S3  IN  EPiSTOLAM  AD  lIEf;Ui:OS  COMMENTARU.  l^ 

mutcm  adtiuc  diii  $emel,  osiendit  mobtUum  trrtmlatio'  A  oronipoleniem,  ei  nnotn  malrem  Ecclcsiam,  sive  cx 

uno  paire  Adnm,  el  nna  matre  cdilos.  Et  ho$pi'ati' 


mein  lunqnam  factorum,  ul  maneant  ea  ifu^r  $unt  hnmo- 
bilia.  kta  mAtin  coeii  et  lerrae  ad  innovationem  ei  me- 
finrationem  illurutn  pertinet,  terra  quidem  motum 
appropinquante  die  judicli  suslinebit,  sed  pariier  in- 
uoTabuntar  coelum  it  terra,  et  movebunttir  ab  hac 
specie  in  ineliorationem /.  juxta  quod  idem  Aposiolus 
alibi  dicit  :  rrxterit  fignra  hujus  mundi.  Mutata  ^- 
giira,  reinanebit  subslanlia  :  eritque  posiea  coeliun 
novam,  el  terra  nova.  Ccefuin  autero  hic  non  side- 
reum,  ncque  aeihereum,  sed  istiid  aereum  accipe»  a 
quo  et  avcs  coeli  dicunlur.  Jtaque  regnum^  Dei.  /m- 
mobHe  $u$cipientei.  Subaud  tur,  nunc  iii  spe,qu(»d 
percepturi  stimus  in  te.  Habeamu$  gratium,  per  quam 
9ermamu$  placente$  D.o  cum  metu  et  reverentia,  Re- 


tatem  nolile  oblivi$ci.  Non  dixii,  hospiiales  eslote,  i^cd, 
hdspitalitatnn  i:olite  oblivisci.  Fuerant  illi  satis  hi*spi- 
talitati  dediti  antequnmexspoliali  essent  prorsus  f:i- 
cullatibus,  sed  postquam  enudati  stint  ex  maxima 
parie  propria  substantia,  erant  ilerom  nimium  le- 
naces,  quapropler  hortatur  eos  Apostolns,  ut  se- 
cundum  possibilitalis  modum  bospilaliiatis  officiuni 
idimplcreul,  dicens  eis  :  Hospitalitatern  pristinain 
notile  oblivioni  iradere.  Ilospiialitas  atitem  iiilari 
roente  et  animo  Ixto  esi  agenda,juxta  quod  biatns 
Petrus  dicit :  Hospitales  invicem  sine  murmuraiione. 
Et  alibi :  Hilarem  enim  daiorem  diligit  Deus.  Scqtii- 
tur  :  Per  hanc  enim  placuerunt  quidam.  Deo.  Angeli$ 


giium  imroobile,  Ecelcsia  est  coclesiis,  qiia;  constat  ])  ho$pitio  reeepii§,  Ut  Abrabam,  qui  roeruit  iTomis^^io- 


ci  angelis  sanctis  ct  hominibus  jnstis  :  Regnum  au- 
lcm  Dei  ista  Ecc!e^ia  est,  et  regnum  Ecclesiae  omni- 
poiens  Deus  e^t.  IIoc  regnum  modo  stiscipimus  in 
»pe,  tunc  vero  percipiemus  in  re,  cum  tradiderit 
Chridtiu  regnum  Deo  Patii.  Idcirco  autem  immobile 
»ppellatur,  quonlam  si  ccelum  et  terra  immobiliter 
perroanebunt  post  immutationem,  mulio  niagis  elccti 
post  resurrectionem  immobiliter  immortalitatem  in 
corpore,  et  incommutabiliiatem  in  anima  percipient, 
regnaturi  aeternaliter  cura  Deo,  eruutque  Ipsi  reguum 
immobile  omnipotentis  Dei ,  et  regnum  illorum  con- 
leniplatio  siinctae  Trinitatis.  Et  quia  istud  regnum  iro- 
mobite  modo  sasTcipimtis  in  spe,  hortatur  Ai  o  tolns,  ut 
habeamus  graiiain,  per  quam  serviamus  Deo  placen- 


nem  accipere,  el  Loth,  qui  liberatus  est  de  exeiJio 
Sodomorum.  Unde  el^  ipse  judex  omniuin  diciuru^ 
est  in  die  examinls  :  Quandiu  fecisiis  uni  ex  minimii 
meis,  mihi  feclstis.  Mementote  vinetorum  tanquam 
$imul  vincti,  Hoe  esl,  sicut  optarefs  vobis  subveniri, 
vestrique  meminisse,  si  esselis  vincti  in  carcere  :  ita 
roementote  illorum  qui  pro  Ode  Christl  vinculait  li  - 
nentur.  Et  laborantium,  tanqumi  et  ip$i  in  eorpore 
morantei,  Qiiod  est  dicere  :  Qiiia  in  oorpore  ailhuc 
estis  morantes,  r^r  qiiod  experimenlo  cogno^ciiis, 
quid  neces^e  sit  laborantibus ,  mementote  iliorum 
qui  laborant  in  doclrina  ^t  in  operatione  sancia , 
subministrando  vii  tum  et  vestimentum ,  skut  velle- 
tis  vestri  meminisse,  si  taiter  laborar^ilis  :  per  lioc 


lcs  ilU»  Gratiam  autem  dicit  fidem  rectatn ,  spem  cer-  C  ^^^  qtiia  in  corpore  morUli  maneiis,  sicui  et  illi. 


tam,  charitatem  i  erfcctam  ,  cum  o;  eraiione  sancia , 
per  qux  debemus  Deo  servire  cuni  metu,  timentcs 
nium'  ut  Deum  el  jndicein  oiiinium,  et  cum  reveren- 
lia  dDigentes  illum  ut  patrcm.  Timerc  enim  deliemu>', 
ei  ne  bic  flagellemur,  ct  postinodum  a  requie  sepa- 
remur.  Etenim  Deus  noster  igni$  consumen$  e$t,  Deus 
omnipotens  ignis  appellatur,  non  ut  matcriara  quam 
fecit,  consumat,  sed  quam  exterius  homo  attraliit, 
rubiginem  scilicci  peccilonim;  non  enim  illud  con- 
sumit  quod  ipse  fecit,  sed  quod  malitia  hominum  in- 
Itilit.  Agit  et  aliud  isle  ignis  dum  corda  videlicet 
bominum  ad  amorein  Dei  accc  .dit,  de  quo  igne  Ye- 
riias  dicit  :  Ignein  veui  miiiere  in  lerram,  ct  qiiid 
Tolo,  nisi  ut  ardeat?  Terra  enim  vocata  sunt  corda 


experimento  probatis,  quia  militia  est  vita  hominii 
super  terraro,  et  homo  ad  laborem  nasoiiur,  et  avis 
ad  volatum.  Honorabite  connubium  in  omnibwi,  Sit 
vobis,  sivt^  pacet  Deo.  Et  ihorus  inimaculuiu$,  Con- 
tinbiuin  dicltur  a  conhabendo.  Kranl  qiiidam  tum 
temporis,  qui  cond^iinnabant  nuptias,  di  entes  im- 
muudum  csse  conjiigale  connubiuin ,  ncc  p:is^c  esse 
ronndum,  a  lecio  conjugis  surgentcm ,  unde  ieatus 
Apositolus  legitimum  connubium  dicit ,  qiiod  rausa 
amoris  filiorum  fit,  non  causa  lib.ainis  cxplei  d;c,  non 
soluin  concc4lit,  sed  etiam  dicit  Deo  plucerc.  Ilonora- 
bile  eniro  connubium  est ,  amore  filiorum  legiiinie  ^ 
uxorem  duoere;  temporibusque  certis  ab  ca  ab*ti- 
r.ere,  nec  plures  uxores  habere  :  quia  in  ini  io,  ul 


lerrena,  qnae  dnm  semper  in  infimis  cogitationibus  D  Scriptura  dicit,  creavit  Deiis  masculum  et  feininain , 


deslder.isqtie  terrenis  versantur,  a  maiignis  spiritibus 
quasi  terra  conculcaulur.  Sed  iguem  Dominiis  in  ler- 
rani  mittit ,  ciim  afflaiu  sancti  Spiriius  corda  carna- 
liuro  homiiium  ad  amorem  Dci  et  proximi  accendit. 
Eccequareappcllatur  otnnipotensDetisignis,  videlicet 
qua  rubiginem  peccaiorum consumit,  et  corda  homi» 
iiumad  chnriiatem  acceudit.  Sed  potesiadhucqiixri, 
^uare  assiniiietur  igni.  At  vero  respondendum :  Quia 
sicut  ignis  latet  iii  silicibus  et  petris,  ita  omnipotens 
Deus  in  creaura  sua  mauet,  sed  tamen  non  videtur. 
Cak  xni.  Charita$  fraternitati$  maneat  in  vebis, 
Quod  est  dicere  :  Ita  diligite  omnes,  sicut  vosmet- 
Ipsos,  recogitantes  nos  baberc  unum  Patrem  Deum 


dixitqiieeis  :  Crescite  et  muliiplicamini.  In  se(|iieuti- 
bus  quoque  dicitur,  quod  futiii  esseut  duo  in  carne 
una  :  bujuscemodi  thoriis  inimaculafus  cst,  hoc  esi , 
legitimus  recubitus  ab^qtie  fornicaiiMnis  causa,  ei  ini- 
iiiaculatus  leclu?,  immaculali  et  iUi  indc  surgenics, 
hoc  est,  maculam  peccaii  inde  non  ir.ilicnids.  Uiide 
beaius  Mattliaius  dicit  quodam  loco  :  Quiu  coiijiigiuni 
ligiiimum  et  tborus  legitimus  sordes  h  .bent  qiio- 
dainmodo  In  commixiione  senvnis,  sed  peccati  nia- 
cuiam  non  babent  :  inelius  est  citim  uxorem  legiii- 
inam  duccre,  quaro  curo  mereiriculis  fornicari  aul 
etiam  aliorum  uxores  violare.  .Sin  vero  lcgitimum 
non  fuerit  connubium  :  ncque  amore  filiorum ».  sedT 


787 


PRIMASII  ADRIMRTANI  EPISC. 


7» 


'-»1183  libiJiiiis  eypIend.T,  fuerinlqiie  ilurei^  oxores^,  A  mine,  ab  bfimine  malo.  id  est  dtaooio.  Oportei  ergo 


jjim  I  on  csi  lionorabiie  conntibiiim,  n<*<)iie  iborus 
iiiironciilalus.  Fornicatores  enim  et  aduUerot  judicabi$ 
i>eu$,  Fornicari  esl  qiiociinque  modo  pollui ,  libidi- 
ncmqiie  cxpleri ;  tdulierari  Tero  est  alttTins  tborum 
violare  :  unde  adulter  diciliir,  quasi  allerius  ?iolan» 
iboruni.  Sed  nnnquid  oiniiipotens  Dcus  solummodo 
rornicaiores  et  adulteros  judicabit,  boc  esl  damnt» 
bit,  praeterniissis  bomicidis,  sacrilegis,  furibus,  aliis- 
qtie  diversis  crimiiiibus  involuiis?  Minlme.  Quare 
ergo  Apostolus  specialiier  fornieatores  ei  adul.erot 
jadicandos  fore  dixit?  Nimirum  quia  de  hiimicidi*^, 
sacrilegis,  latronibus,  parricldis  atque  aliis  pondere 
pcccaloriim  gravatis  nulla  baesitatio  est  q«in  sint 
daiiinandi.  De  fornicatoribus  veroet  aduiteris,  eraai 


iios  in  oninibiis  ihbulationibus  seti  lenialioDibus 
buiic  ver»iculiiro  P.<almograpbi  seu  ApostoD  eicla« 
inare«  dicenies  :  Dominus  mibi  adjuior,  non  ilniebo 
quid  faciat  mibi  quilibet  bosils  aut  adver» aniis.  Iff- 
mentote  prwpo$itorum  vestrorum,  qui  votis  tocuU  nua 
verbum  Dei «  quorum  intuenles  exitum ,  ewvenetlhms 
imiiamini  fidem.  Omnes  qoidem  praelaii  ei  dodores, 
iiiquantum  bona  praedicant  ei  bona  operaoior»  au- 
diendi  sunt  et  imiundi ;  inquaniam  vero  aai  noa 
recie  praedicani ,  aoi  male  f ivuni ,  oeqve  aiidiciidi 
snnt,  neque  imiiandi  :  verbl  graiia  :  Qui  recte  prz- 
dicando  bene  vivit ,  et  aodiendu^  esi ,  ei  iniiundot 
( si ;  sin  vero  neulrura  agie ,  non  eai  imiUnJas ,  oe- 
qiie  audiendus.  At  vero  si  recie  pra^dicat»  licei  male 


tonc  temporis,  qui  dubiubant  dicentes,  ad  boc  fa*  B  ^*'^*!*  "^"  est  contemnendus,  ut  non  aadiatur  :  ande 


ctos  masculos  et  feminas  ut  simul  coeant  :  ideoqoe 
non  esse  peccaium  eom  qaa*ibet  muliere  concumbe- 
re  :  quod  omnino  longe  abesi  a  vcritate.  Unde  Apo- 
stotus  cum  primo  dixissci :  Uonorabile  connubiuin  ei 
iborum  immacalatum  plaeerc  Deo  :  roox  sobinlulit : 
Quia  fornicatores  et  adulteros  judicabit  Dt^us  :  osten* 
dons  juste  Jiidicari  fornitaiores  et  adukeros.  Si  enim 
connubium  concessum  esi,  juste  fornicatoree  suppli- 
ciU  afncinntur,  juste  puniuntur  adulieri.  Sint  mores 
sine  avaritia  :  contenti  prasentlbus.  Mos  esi  bonestas 
vlUB  et  b/pne  vivendi.  Non  dixit,  possidelP,  sed,  sini 
mores,  id  est,  vila  el  conversalio  vestra  sine  avaritia. 
Avarus  diciiur  avidu^  atiri,  videlicet  qui  lenai  est  in 
largiendo,  etcupidiis  in  accipiendo,  el  qni  manum  ba- 
l>el collecum ad dandiim, et extentam ad accipitndnm.  ^ 
l)e  quo  omnino  qnidam  sapiens  admonet,  dicens : 
Non  slt  porr  eta  manus  (ua  ad  acc  pienclnm ,  et  col- 
lecta  ad  (iandum.  Fortassis  postqiiani  exspoliaii  fue- 
rant  propria  facultaie  a  non  creilcntibus,  cupiebant 
nub  prxiextu  eleemosyn»  iterutn  congregnre  di\i- 
lias  :  ideoque  monuil  Ap  siohis,  ut  esseiit  mores  il- 
lorum  sine  avaritia  ,  contcitti  Uutiim  pra»entibus 
necessaris,  non  praBCogitnntes  de  fninro.  Juxia  quod 
alibi  bortaius  fuerai ,  diccns  :  Habenses  viclMm  ci 
vesiitum,  bis  contenti  slmos.  Et  ne  forte  dicereni : 
Qiiid  facinri  eriinus,  si  necessaria  nobia  contigerii 
deesse?  protinus  consolaifonem  addidit,  adbibens 
post  tesiimonium  de  libm  Jesu  Nave.  Ipse  enim. 
Deus  omnipolens.  Dixit  :  Non  te  dcuram  neque  de- 


Dominus  dicii :  Quae  dicunt  facite ;  quas  auiem  fa- 
ciuiil,  facere  noliie.  Qiiia  ergo  isii  booos  prapposiHM 
babuerant,  saiictos  videlicet  apostolos  eoramquesuc- 
eessoreSy  borutur  eos  ut  memores  sint  illorum;  eo- 
rumque  conversniionis  consid.  ranies  ex  turo,  perse- 
veranliam  asque  in  finem  in  fide  recta  bonisque  O}  e- 
ribus  imiiarentur.  Fidem ,  boc  esi  flrroiiaiem  om- 
niuro  bonoruro,  qiiia  ergo  (inero  bonam  liabJii  eorom 
conversalio,  idcirco  iniiumini  fidem  illororo.  Fidem 
aniem  (irmitatem  seu  perseverantiam  ill  rnm  dleiL 
Cfiristus  Jeius  Heri  et  kodie^  ipse  et  in  seecuta.  Ad  tn- 
periora  pertfnent  isu,  ubi  tesutus  esi  diiisse  Domi- 
num :  Non  ie  deserain,  neque  derelinquam :  poieraui 
illi  respondere  :  Hoc  iion  pertinel  ad  nostr*im  aoxi- 
linm,  quia  non  est  nobis  promissum,  sed  poiius  Jo- 
f  ue  promisit  boc  Deus.  Ad  bacc  Apostolus  :  Nolite 
deficere,  qnoniam  ficut  periinet  ad  J.^sue  ista.pro- 
missio,  ita  pertinei  ad  vos  :  quoniaai  Qirisius  Jesns, 
qui  unius  exislens  essentiae  cum  Patre,  lune  ieoipo- 
ris  ipse  fuit,  ipse  est,  ipse  erit  ei  iii  saeeula.  Noliie 
pulare  quasi  qui  tunc  fuit,  non  sit  modo  :  i.lem  enim 
qui  fuii  beri,  idero  erii  ei  in  saecolam.  Heri  autem 
praeteriium  signiQcat  ieropus,  bodie  praesens,  sascoU 
vero  fuiuroro  sine  ierroino  :  Unquam  dicerei :  Aoie 
saeeula,  in  saneula,  ei  post  safcala,  semp-r  niMiebii: 
sicut  de  illo  propheta  dlcii :  Tu  auiem  ide«  Ipse  es 
ei  anni  tui  non  deficient.  Doelrinis  variis  er  peregrims 
nolite  abduei.  Doeiriuae  variaB  el  peregriiue,  nova  dof- 
mata  suni  ba^reiiconim,  quibns  abducantar  et  sepa- 


relinqnam.  Post  mortem  Moysi  dixii  Di^mintis  Josue :  ^  lantur  simpliciores  a  TeriUie  fidei  :  sapersiiiiooei 


Sicul  fui  cum  Moy  e,  ita  ero  teruin  :  confortare,  ei 
esto  robustiis  :  non  te  dcseram,  neque  <ferelinquam. 
Quod  exempluin  ur  pertinot  ad  Josue,  iu  ct  ad  om- 
nem  eleclutp,  qui  spem  sunm  iu  Deo  positam  babei. 
Nul!a  enim  ratione  mentitnr,  si  in  illo  spem  noslratu 
jionamus.  !ta.  Subat:di,  est  ille  nobiscum.  Ut  confi' 
dent  r  dicamus  :  Dominus  mihi  adjutor  est ,  non  ti- 
*nebo  quid  famt  milii  homo.  Hominis  nomine  intelli- 
Citur  bic  non  solum  carnaris  quilibet  adversariiis  : 
sed  etiam  antiqnus  bostis,  qui  bomo  appeltatur,  ab 
•  fficio  800  vocabuluro  sumons  ,  eo  quod  bomincm 
decipiat :  sicut  ct  Christus  leo  appellatur,  firopter 
foriitudinem.  Unde  proplieU  dicit :  Eripe  me»  Do- 


quoque  Judacorum,  qui  doceni  absiinendam  a  tfBi- 
busdam  cibis,  quod  lex  probibet,  qaosdam  verocon- 
cedunt  :  quia  ergo  inter  iltos  erant  qaidam  carsali- 
ler  sapienles,  qui  escaruni  observatimie  et  differen- 
lia  sednccbani  quosdam,  abs  ralienles  eos  a  doctrina 
E^aiigellca,  quus  dicit :  Oninia  rounda  roundis  :  allo- 
quiiur  ilos  Apostolus,  ne  niorum  doctrina  pereg rina 
abdticerenlur,  quod  apertius  manifesiat,  subjungens: 
Optimum  est  erum  gralia  stabilire  cor  nom  esds ,  qum 
non  profuerunt  ambulantibvs  in  eis.  Upiimam,  inqoit. 
et  pei  foctum  est  subilire  cor,  et  ron^olidare  animinn 
in  gratia  iHivi  testaroeitii ,  at  babeatis  fidem  perfe- 
ctam,'  credcntes  omnia  rounda  roondiSi  non  siabilire 


7f1)  ^  IN  EP1ST0LAM  AD  IIECRifiOS  COMMENTAIIIA  79^ 

ili  iliflTerenliis  el  observaiionibus  escaruui,  dictnles  A  nianducal  et  bibll  iiidii;i  e  ,  judicium  sili  maiHliicat 


qfitisdam  cibos  mund  s  ,  quosdam  iinmundos  ,  quae 
tiihil  pr..fucruut  anibulantibus  in  illis  observationi- 
bu8.rotlDommienimadfeBlum  omnia  illa  quae  in  li- 
gort  coniingebaut ,  cessaverunt  :  et  maxime  post- 
qtiam  Domiuus  dixit :  Non  quod  inirat  in  os  c^iiiiqui* 
Dat  bomiDem,  »ed  oiunia  sunt  niunda  mundis.  Yid  t 
ftlqtiidem  cuncta  qu»  feclt,  eranique  vulde  bona.  Me- 
lias  est  etiim  fidem  retinere  ciun  perfeclo  op  re, 
qtiam  de  diflerentia  ciborum  disputare ,  re|icieiidc 
Hla  qnae  Deus  miiuda  creavit,  una  nainque  est  perfe- 
cia  observantta  abslinere  a  peccuto,  nibil  enim  pro- 
dcit  alsiinere  a  cibis,  si  nou  a  p^ccatis  »1  stiuutur. 
Nam  iicet  gererent  illi  studium  circa  biijuscemodi 
ebservatlones,  nihil  eis  profuil,  ^i  fidem  nou  habue- 


et  bibit.  Quomm  enim  ammalium  infertur  ianguis  pro 
peceato  iu  Sancia  per  poniifictm^  horum  iOrpora  cre* 
wantur  extra  custra»  Haec  quomodo  ad  Dominuin  per- 
lineant,  saiis,  ut  reor,  dicia  sunt.  Sed  quia  ipse  caput 
est  omiiium  electorum  ,  pcr  carnes  illotuui  anima- 
l>um  possunt  inlelligi  omnes  electi,  qui  exira  castra, 
boc  est ,  extra  conversationem  saeciiiarium  ,  carna- 
I  umque  bominum  morlincant  membra  sui  cum  v- 
liis  et  concupiscentiis ,  sive  dum  exemplo  domi- 
iiioae  passionis  mariyrii  palroam  subeuiit.  Juxia  quod 
beatus  Petrus  horiatur,  dieens  :  Chr  stus  pafstis  est 
pro  nobis,  nobis  relinquens  exemplum,  ui  sequ  (inur 
vestigia  ejus.  Infertur  sanguis  illonim  intra  sancia 
pt  r  I  ontificem,  dum  eorum  vita  laudabili«  Deo  l^atri 


runt.  In  hoc  euim  quod  legem  cuslOilierunt,  profuit  B  pr»;&entatur  per  veruin  sarerd<  tem  Jesum,  qiii  rsi 


iilis  :  in  hoc  quod  escis  non  vesoebantur,  nibil  uiili- 
latts  percepertini.  Ha'emus  atiare^  dequoedere  non 
kabenl  potestatcm  qui  tabernaculo  deeerviunt,  Legalem 
ronsuctudin  m  ct  niysterium,  spiritalemqne  scnsum 
refert.  Legis  quidcm  praeceptuui  erai,  ut  d>  cima  die 
ieptiiiii  nien&iH  a  fcstivitatc  pascbali,  fesiivitale  nI- 
delicet  propitiationis,  acciperent  vitulom  et  hirciim, 
ei  immolarent  com  in  castris  :  sanguinem  auiem  il- 
lornm  animalium  ferret  pontifex  in  Sancia  sanct«>rum, 
solus  oraturus  pro  popolo,  carnes  vero  ilioram  por- 
tarentur  extra  castra  ,  ibique  concremarctotur ,  nec 
esse  riciium  alicui  tabeinaculo  deserrienii  e\  iliis 
comedcre.  Spirltualiter  auiem  illa  duo  animalia,  ^i- 
tolus  videl  el  et  hircus,  flguram  teiient  Domini  Sal 


advocatus  noster,  intc  rpctlans  pro  nobis.  Et  coii)>ruo 
per  sanguinem  vita  accipitur :  quia  vita  borainis  iu 
sanguine  est.  Sive  sangiiis  illoruin  inreriur  in  Sancia, 
dum  illorum  anim»  cuni  iriumpho  passit>nis  ad  coe- 
lestia  defeiunlur.  Bene  quoqtie  inaltari  consumun- 
tur,  quia  omnia  ista  sancti  martyres  in  fide  adim- 
plent,  qua  ne  creduiit  a  Deo  reuiuuerari.  De  bis  qii;e 
in  boc  altari  consecrantur,  non  habeni  potestaifm 
edere,qiii  labernaculodeserviunt :  quoiii.)m  ad  ea  quae 
f>ancii  martyres  in  fide  peifccta  sustinendo  adim- 
plenf,  non  audent  accedere  ii  qui  carualiier  vivunt, 
el  amore  hujiis  sxculi  lenentur  asiricti.  Propter  quod, 
Subaudi  mysterium  adiinplendum.  Et  Je$ut  ut  tancti- 
ficaret  per$uum  tanguinem  populum,  In  se  credeiiiero : 


vatorif  :  ip-e  est  vittilus  quem  piiis  pater  in  regres-  C  ^^ra  portam  ptusut  ett.  S cut  liber  Evai.gclioium 

tione  fllii  prodigi  immolavii ;  ipse  et  liircus,  quoniam 

pro  peccaloribus  oLlatus  est.  I\>ntifex  quoque  il'e , 

qtii  cum  sangulne  illorom  animalium  intrabat  in  San- 

€ta  sant  torum,  oratunis  pro  populo,  typum  gerebat 

i*>li<i8  ve  i  pontificis  qni  cnm  sanguine  passionis  suae 

Intertori  patriae  coRh*s(is  peneiravit,  orattirus  pro  d' 

Mibus  su'S.  lmmolabai\tur  illa  animalia  intra  cai^tra, 

sed  cimes  i.lorom  extra  castra  comburebaniur,  quia 

el  Redemptor  noster  in  Hierusalem,  quasi  intra  ca- 

stra  imfliolatus  e>i,  vocibus  et  judicio  flliorum  Israel, 

ned  earnes  illorom  extra  llierusalem,  in  cruce  com- 

btistap  sorit  igne  passionis,  qoando  enim  adjudicatus 

eil  morii,  clamantibus  Judaeis :  Reus  est  mortis,  cru- 

ctfige,  rruciftge  eum,  quodaromodo,  quanium  ad  il- 


tesiaiur,  Dominus  exira  poriam  Ilierusalem  passus 
e-t  iti  loco  dccollatoriim,  qui  voCabatifr  Calvaria. 
Ut  ergo  Dominns  umbram  ot  figurarn  in  verilalem 
converteret,  q'>ae  dc  se  sui  que  nietiibrls  prxfigura- 
ba'ur,  suoque  sanguine  redimerei ,  atquc  mundaret 
populum  in  se  creJentem,  exlra  Hierusalem  passiis 
esl.  Exeamut  igitur  ad  eum  extra  caslra^  improperium 
ejut  portaniet,  Quia  crgo  Dominus  pro  nobls  passus 
esl,  hortatur  Aposiolus  ut  imiteniur  illum,  dicens : 
Igitur  quia  ipse  exira  castra  pa^siis  e>t,  ut  nos  san- 
ctifiiaret,  egredi  .rour  ad  eum  exira  convtrsationcm 
carnalium  hominnm  ,  moriiflcantes  menibra  nostra 
cum  vitiis  et  concuplscentiis.  Iniiiemiir  ct  ejus  pas- 
s  otiein,  martyrium  pro  illo  su^tlnendo.  H  c  est  enim 


peninct,  immolatus  esl,  quod  Marcus  Evangelista  D  improierium  illius  portire,  eadem  qux  illc  snstinuit 


Tolens  nobis  ostendere  ita  esse  dictt  :  Erat  bora  ter- 
lia  qnando  crucifixcrunt  eum,  lingnls  videlicet  suis. 
ffim  hora  sexta  in  cruce  levatus  est  extra  llierusa- 
lem,  ibiqoe  corpus  ejiis  combustum  est  igne  passto- 
nls.  Altare  aulem  illiid  Jndaeornm,  qiiod  fiebat  extra 
caitra  ,  nbi  Cdnsumebantur  carnes ,  altare  Ecc  lesiae 
Mt,  ubi  quotidie  C'>nsecraiur  corpus  'Cbristi.  Habe- 
mus  ergo  altare  Ecclesiae ,  ubi  consccrntur  corpus 
ditniiiiicum,  de  quo  non  habeni  poiestatem  edere  qui 
labernaculo  corporis  sui  deserviunt,  foriiicatores  vi- 
d«  licei,  adulieri,  ebriosi,  immundi,  ei  ii  qui  semi- 
nant  inter  fratres  discordia;!,  omnesque  qui  volupta- 
tilMii  cl  desideriis  carnis  suae  deservioni.  Qui  cnim 


pati.  Grux  enim  illius  improperium  «jns  videtnr  esse 
paganis,  nobis  atitem  est  sanctificatio  et  redempti^» 
Exeamus  igiiur  ad  eum  e\tra  caslra ;  dcspicienies 
praesentia,  amantes  fuiura,  contemnentes  visibilia, 
dcsidcratites  aeterna  sequi.  Kon  enim  habemut  hie 
manentem  civitatem,  ted  [uluram  inquirimut,  CerCum 
esl,  quia  in  boc  roundo  non  possumns  babere  babi- 
taculum  aeleriium,  nequc  civiiattin  seroper  inanen- 
t"in ,  quoniam  mundus  transibil  et  concupiscentia 
rjiis.  Uuaproptor  debenius  tendere  viribus  sumniis 
ad  civilatem  coelestem  Uierusalem,  quae  habitatorcin 
babcL.  Deum  «teriialiter  permansurum.  Pcr  iptum 
ergo  offeramut  hottiam  laudit  temper  Deo^  id  ett^  [ru^ 


79! 


PKUlASil  ADRUliCTAM  CPfSC. 


:n 


etum  lalhrum  confienttum  tiom.ni  ejtt$,  Per  ipsnin,  A  pro  nohis  raiionein  redJant,  secari  de  praeiiiio,etno<- 


id  esi,  per  Christiini,  debemus  ofTerre  Deo  Palri  M« 
i riOcium  laulis  el  gratiarum  actiones  pro  omnibos 
honis.  Fructiim  labiorum  vocat,  quia  exdem  laudes 
ei  gratiarnm  actioiies  fruclum  prxniiorum  merentur. 
Unde  Aposlulus  dicit  :  Quia  ore  confessiu  fit  ad  sa* 
latem.  lili  ergo  pecudes  oirerehani,  nos  autem  niliil 
horum  oflerimus,  sed  solam  gratiarura  actionem  Deo 
oOVrre  debemus.  Dc  boc  sacriflcio  dicit  Psalmista  : 
Immola  Deu  sacriflcium  laudis.  Beneficenlice  autem  et 
communicationii  noUte  oblivitci :  talibus  enim  hoslHi 
promeretur  Deu$.  Beneficus  dicitur,  homo  largus  el 
e  eemosynx  dediii/s,  inde  benenceiitia  dicitur  largt- 
tas  eleemosynarum.  BeneOcentisp,  inqnit,  et  commu- 
nicationis  nolite  oblivisci,  id  est,  largi:atis  eleemosy- 


gementes,  anxii  de  nostra  damnaiione.  Hoc  emm  i 
expedit  pobii.  Subaiidiiur,  nt  illi  gemendo  coram  ve- 
stri  aganl,  vel  pro  vobis  rationero  Gum  iriaiitia  red- 
dant.  Orate  fro  nobis,  Uie  snperbiaro  elationemqiie 
mentis  quorumdam  poniificura  desiruit,  qoi  typo  sb* 
perbiae  inflati  dedignantur  deprecari  suos  Mil>jeeioi,. 
quatenus  pro  eis  orationes  fuudani.  Si  ergo  ille  qui 
ad  boc  a  Deo  Tocatus  est,  ut  docior  et  magibier  o»- 
nium  gentium  fierei,  non  est  dedignaius  petere,  qo  • 
lenns  pro  illo  subjecti  ejus,  qoos  Doniino  acqobie» 
nt ,  orarent,  quanto  mrkgis  indigent  pleni  inTidia* 
rapina,  aliisque  yitiis  respersi,  orationibos  sobjecto- 
nim  subveniii?  Sequitur  :  Confidimus  enim  tfuomam 
bonam  conscientiam  habemtts  in  omnibus  bene  volenta 


narum  et  commiinicationls ,  quam  commnnicare  et  B  ^^omman*  Culpatur  Aposlolus  a  Judais,  quod  non 


participare  debetis  aliis  ex  faculiatibus  vestiis,  tiolite 
oblivisci.  Si  alii  vcstras  rapuere  subsiantias,  tamen 
ex  cls  quae  habeiis,  clcemosynas  dare  noliie  oblivisci, 
sicut  proplieta  dicit  :  Boatus  qui  iiitelligit  super  ege- 
num  et  pauperem.  Talibus  euim  hosiii^  et  inunerlbus 
(>loemo8ynarum  prcimerctnr  Doiis  adipisci,  unde  di- 
« it  per  prophetam  :  Misericordiam  t<iIo,  et  non  sa- 
criflciuni.  Non  est  C(.nNiJe:andus  panper,  qui  videlur 
accipere,  sed  potiu«  qui  jussit  dare,  eleemosyna  enim 
quae  pauperi  largitur  in  tcrra  ,  a  Deo  recii  itur  in 
fcelo.  Et  noli  aitendrre,  quod  hoc  sit  tibi  redditurus, 
quod  accepit,  tu  enim  terrena  dedis.i,  apterna  mer- 
caberis.  Obedite  prcepositis  vestrie  ,  et  subjacele  ds. 
0  ediendom  esl  onmimodis  prxlatis  et  prxdicatori- 


dillgeiet  gcntcro  suam  siculi  gentiles,  i*leoqiie  blande 
ac  deprecattrie  alloquitur  illos,  ostendens st^  bonan 
Tolunt.-ttem  liabere  in  omnibus,  hoc  esl,  et  in  Judari% 
ct  fn  gentibus.  Confldimus,  inquit,  ct  cgo,  et  socii 
roei,  bonani  vi>iunt.te  •>  habere  in  omnibus  boroioi- 
bu<  bene  volentes  conversari,  lam  erga  Jud^eos  qnaia 
geiitiles.  Nolite  aliqnas  accusaiiones  aut  delraciiones 
proferre ,  quoniara  conscientia  ni>stra  i.i  nuilo  nos 
reprehendit  neque  damnat,  quod  bonam  volontaim 
non  babeamiis  erga  vos.  Amplius  autem  dep/reem  mi 
hoe  faeere^  quo  eelerius  restituar  vobis.  Volonlalis  q»» 
dem  mex  est  venire,  ideoqae  attente  deprecnr  fos 
pro  n  e  orare «  ut  cito  det>iderium  oieom  iroplcatar 
▼rniendi  ad  vos.  Ei  noianduro,  qnod  primo  posialal 


bus,  inquantum  doctrina  et  mores  illoriim  sancii  et  G  ab  eis  orationis  sufiragium,  ac  deinde  non  siroplid- 

pii  existunl.  Si  autero  a  via  reciitudinis  deviaverint, 

sicut  scribx  ei  Pbarisi:!,  non  faciamus  qiialia  agunt, 

sed  qualia  dicuni,  nisi  forte  in  fide  contrarii  exstite- 

rinL  Nam  si  in  flde  contrarii  exstiterint,  non  solum 

vltandi  sunt,  sed  eiiam  rugiendi.  Ai  si  beiie  dociie* 

rint,  discrepaveriiit  autem  moribus ,  audi  Chrisium 

dicentem  de  talibiis  in  persona  scribarum  et  Phari- 

ft;norum  :  Super  cathedram  Moysi  sederunt  scrib»  et 

Phari^xi  :  Omnia  ergo  quxcunqne  dixerint  vobis , 

servaie  et  facite,  secunduni  vero  opera  eorum  noliie 

fac  re;  dicunl  eniin,  et  non  faciunt.  Ipsi  enim  per- 

tigilant  quasi  ralionem  pro  animabus  nestris  reddituri^ 

ut  cum  gaudio  hoe  facinnt,  non  ut  gementes.  Omnibiis 

quidero  pr«Iatis  et  prxpositis  obcdicndum  est,  nisi 

forie  a  veriiale  fldci  aberraverint ,  prajcipue  Umen  ©  cborus  omnium  virtutum.  Cui  Fiiios  :  Cxsurgam  dilo- 

culo.  Dous  ergo  Piiter  eduxii  Filium  suum  de  mortuis, 
hoc  est,  de  infenio  vel  de  sepulcro  :  Jnxia  psai- 
mista  prnodixerat :  Non  dabis  sanctum  tuuro  videre 
corropiionem.  Et  ul  ita  dicamiis,  ipse  Filius  suscita- 
▼it  seinetipsum  per  poteniiam  verbi :  u.im  sirut 
tola  Triniias  eduxit  illuni  a  mortuis,  qootiiaro  indi- 
visibiiiter  opeVantur  ill»  tres  personse.  Magniis  an* 
tem  pasUir  Doroinus  Jesus  esi,  quia  ad  pascua  viue 
et  amoena  praia  virentis  paradisi  suas  oves  perdudl. 
Ip^e  est  pastor  qiii  dicit  in  C^angelio:  Cgosiim  Pa- 
slor  lK>nus.  Oves  ejus  electi  sont,  de^  qoibos  ipse 
dicU  :  Oves  meae  vocem  meam  audiunt,  et  seqnnn- 
tur  roe,  et  ego  vitam  «ternam  do  eis.  Apiet  vot.  Id 


ter,  sf*d  lota  intcniione,  et  oroni  prorsus  siudio  | 
oraiiunero  pro  eis  ad  Doroinuro  fundit »  iDqoiens: 
Deus  aulem  pacis,  qui eduxit  de mortms  pasarem ma- 
ynum  ovium  in  sanguine  testamenti  mtemi^  Damamm 
nos'rum  Je  um  Christum,  Deus  pacis,  isto  l»co  iniel- 
ligitur  Deus  Patcr,  a  qiio  vcra  pax  procedii*  qoi  tU 
amaior  paci^,  ct  qui  nos  pacUlcavit  per  sanguineiu 
Filii  sui :  ipse  eduxit  pastorem  niagnnm  ovinm  de 
roortuis,  id  est,  de  sepulcro,  qui  locus  proprie  mor- 
tuorum  cst,  suscitavii  illum  tertia  die  :  Jiiiia  qood 
ipse  Filiiis  appropinqiian^  passioni  orabnt,  dicens: 
Pater,  clarifica  Fiiium  tuuro,  id  est,  suseiia  Filium 
touro.  Ct  quid  dicit  ei  ideni  Deiis  Pater  in  psalroo? 
fixsurgf^,  gloria  niea;  exsurge,  p^alieriuro,  id  est 


illis  qui  pcrvigilant,  boc  <  st,  sine  inlermissione  vi- 
gilant  in  bono  exemplo,  in  prxdicatione  et  cnra  e\- 
leriorum,  solliciti  exisientes,  qualiier  pro  eis  ratio- 
nem  reddant ,  ideo  subditi  dtbemus  esse  praDlatis 
nostris,  qwi  solliciti  sunt  pro  nohis,  ut  pote  pro  nobis 
rationem  reddiiuri,  ul  ciim  gaiidio  hoc  f.iciant,  ei  non 
geinentes,  id  est,  cum  Ixtitia  el  hilari  niente  curam 
vestrain  agani ,  et  non  cum  inuriniire  et  pertnrba- 
lione  animi  sint,  qiioniam  plcrumqne  mala  convcr- 
a:itio,  et  inobeilientia  subjectorum,  ad  amariiiidinem 
provocat  animos  pr£l.»torum,  adeo  nt  segniores  at- 
qoe  trisiiores  circa  profeclum  illorum  cxistuil.  Sive 
obedire  debemus  illis,  u(  in  die  judicii  cum  gaudio 


75 


COMMEiNTAR.  IN  APOCALYP.  Lin.  L  PnOLOGUS. 


7C4 


est,  pneparet  vos,  perrectosque  rediiat.  In  omm  bfh-  A  lus.  Polest  eiiam  iiitelligi ,  quod  in  carcere  fuorit  re- 


ntf,  nt  faciatii  ejus  volunta'em  :  faciens  in  vobis  qnod 
ptaeeat  coram  se  per  Jesum  Christum,  cui  ett  gloria  in 
meeulaseeeulorum.  ^men.  Deus,  iiiquit,  pncis  apiet  ▼<*8 
iii  omni  bono,  boc  est,  faciat  vos  aptos  in  Ode  recta, 
in  doctrina  snn:),  in  operatione  perfrcta,  ut  possitis 
ejos  ▼oluntatem  perfuere  ,  facjens  in  vobis  ip«^e 
ifaod  placeat  eonm  se  per  Jesuro  Christum.  A  ▼obis 
enim  nibil  boni  babere  po'esiiii,  nisi  illo  pneveniente 
et  siibsequente :  juxta  quod  Psalmista  exorat  fliceris: ' 
lliserieordia  ejus  praeveniet  me,  ei  misericordia  ejus* 
subseqoetur  nie.  Ap  stolus  qnofiiie  alias  dicit,  Deus 
esl  qai  operatar  in  vobis  et  velle  et  perficere,  quo* 
nlaoi  per  illum  fncii  et  redempti  sumus,  et  per  illum, 
q  lidqnid  boiii  habemiis,  nobis  submiitistrator.  Cui 


tentus,  sicque  (unc  riieht  dimissus.  Cifm  quo.  Id  est, 
cumTimoilieo.  Si  celerius  venerlt  ad  nosy  videbo  vos, 
Matisoeliores  eos  vult  reddere,  dicens  se  pariter  ad 
ens  veiii'e.  Salulate  omnes  praposilos  vestros  ei  om- 
nes  sanctos,  Sicut  generaliter  omnibus  Hebrsis  hanc 
epistolain  scripserat,  ita  gener»liter  omnes  salulat 
ei  vigere  optat,  non  solum  prsl^itof,  sed  etiam  oro- 
nes  «ubjectos,  quos  sanctos  vocat,  qui  sancti  fuerant 
in  bnpiismafe,  simulque  Idandttur  cis,  dum  honora* 
biliter  eos  j:iro  salntat,  quatenus  animadverterent  se 
d  ligi  ub  illo  non  ad  oculum,  sed  ex  toto  affecta 
menlis.  Salutantvm  de  Italia  fraires,  Apertissime  his 
verbisnobis  innuii,  quod  RomaB  hanr epistolaro  scri- 
pserit,  quaein  regi^ne  Itali.ie  sitaesl,  et,  sicntdocto- 


esi   gloria,  id  e!»t,   Deo  Palri  et  iesu  Chrisio,   in  B  ribus  videiur,  in  carcere  erat  tunc  temporis.  Gratia 


omnia  futura  sxcula.  Ameti.  Anien  autem  coiillrroa- 
lio  est,  pro  eo  quod  esi,  fl9t ;  ?el,  it:i  e.^i  verom,  ut 
dlxl .  Rogo  autem  vos^  fratres,  ut  suferatis  verbHm 
soiatii :  etenim  perpnucis  seripii  vobis,  Nota  quod  lo« 
lam  episiolatn  unum  vcibuin  appellavit,  nec  dixit  : 
Rogo  vos  ul  suffci  alis  patienier  verbum  ado  onitio* 
nls,  qoia  p  :s1lan  mes  erant,  sed  verbum  sofati!,  Iioc 
esl  verbum  eonS"btionis,  verbum  adbortaiinni«.  Non 
enim  srrifs  vobis  multa,  sed  pauc:i,  ad  compnrniio- 
nem  illorum  quse  vobis  dicerem,  si  prxsens  essero, 
liinen^  vob  s  oiieri  e-ise.  Cognosdte  fra'rem  nostrum 
Timutheum  diinissum.  Timoiheus  coepiscopos  erat 
bfali  Apostoli  ei  adjutor  in  prxdicaiione,  quem  di- 
eit  ditiiissum  a  se  et  ad  praedicat  onem  directiim, 
sive  ab  Atlienis,  abi  illuro  diroiserat  fortassis  Aposio- 


eum  omnibus  vobis.  Amen.  Gratia  dicilur  gratis  dala  ; 
graliae  auiem  nomme  debemus  hic  ar  cipere  (idem 
perfectam,  ctim  eisecutione  bonoruro  oppruro»  re« 
missionem  qooqne  peccatoruro,  quampercipiuntfide- 
les  tempore  baptismatis,  donum  eliam  Spiritus  san- 
cti,  quod  datur  in  bapiismate  per  imposiiionein  ma- 
nus  episcoporam,  qux  omiiia  graiis  a  Deo  dantur. 
Orat  ergo  Apostolus  ul  ista  omnia  illi  quibus  ^cribe* 
bal  possidereiit.  Oremus  et  nos  Doiniiium  pia  sup- 
plicaiione ,  quateniis  suffragium  egregii  Aposioli 
borum  munerum  dos  possessores  in  pra-s  nii,  ti- 
di-mque,  qtiam  docuit,  inlegerrime  custodienies , 
bonisqiie  operibus  exornanles ,  ad  contemplationem 
supernx  visionis  Cbristo  duce  pertingere  mereaniur. 
Ainen. 


PRIMASn 

COMMENTARIORUM  SUPER  APOCALYPSIM  B.  JOANNIS 

LIBRI   QUINQUE. 


PltOLO 

Tnis,  vir  illustris  et  rel  giose  Castori,  siiasionibus  C 
ncquiescpns,  sic  librum  Apoculypsis  beaii  Joannis 
iniillis  niysieriis  opacatuni ,  in  adjtilorio  Domini 
noslrl  Jesu  Cbristi,  licct  exiguis  susceperim  viri- 
bns  eiponenduro,  ul  non  meis  solis  lautum  fueriro 
eoDlenttis  inventis,  sed  quanquaro  nuinero  p.iuca, 
si  qoa  tamen  a  sancio  quoi|ue  Aiigustino  testinionia 
exinde  exposita  fnrte  repcri,  indubitanter  adjunxi, 
sed  etiam  a  Ticonio  Donatista  quonda  n  ccrta,  quse 
sano  coiigruuni  sensui,  defloravi,  et  cx  eis  quac  eli- 
genda  fuerant,  exiindanlia  reprimcns  ,  iuiporiuna 
resecans,  et  iiiipolita  compom  ns,  cutholico  modera- 
niine  temperavi.  Multa  quippe  in  ipso  cjus  opere  . 
reperi  et  supervncua,  et  inepta  et  sanne  doctrinae 
contrarin,  ita  ut  de  ciusa  qu.^e  inier  nos  ei  illos  ver- 
titur,  seciindum  pr  vilateiu  coniis  sui  loca  noccntia 
captaret,  nostraeque  iLCcle^ix  noxin  expositione  pu- 
larel  mordaciler  illudeiidum.  Nec  ntirum  qiiod  bjcre- 

«  Cassiodorus  libro  de  Divinis  l,eciionihtiSt  capile 
9  :    Nostris  quoque  temporibus  Apvcuyptis  piwdicia 


cus. 

licus  rem  silii  congroam  fecerit,  sed  vel  quod  inve- 
nire  poiiiil  dcfloranda,  quod  lamen  illc  faccre  injusle 
lentavit,  uobis  curse  fuii,  locorum  oppoiluuitalibus 
nacti^,  veraciier  ex^equi^eorunique  errorem  convin- 
cenda  cassare.  Sicut  auiein  preliosa  in  siercore 
gemma  a  priideate  debet  curari,  colligi,  et  repe  ta 
diguilati  ingenux  revocari,  ita  undecunque  verilas 
clarent,  catholicae  def  ndcnda  est  unitali.  Huic  enim 
soli  compelit  quldquid  veritas  t'>ris  cliam  personarit. 
Juslc  iiaiii({U8  fides  a  perfidis  coilegit,  qiiod  sui  juris 
esse  cognoverit;  nec  prodesse  polest  »1  cni^  usur- 
patum,  sed  flliis,  cum  vcro^  matri  fiieril  rcddilnm. 
Sicauleni  Donaiistae  hinc  eiitoli  nou  debent,  sicut 
de  Ecrmone  Caiphx,  qiio  dixit :  Expcdit  ut  unus  luo- 
liatur  pro  popiilo  (Joa/i.  xi) ,  Judvi  non  debent 
gioriari.  Sed  nec  no$tris  debel  esse  ofTensio.  St  qua 
eiiiin  fuerint  ccciesiasticis  utilitalibus  profutnra,  no- 
siris  sunt  instiuctiouibus  applicanda,  ueque  atten- 

B.  epixcopi  Piimatii  aiiiistitis  Africani  studio  nunuie 
et  dligevAer  quinfjue  lilris  exposita  est. 


7J5 


rmMASIl  ADIIUMGTAM  KPISC. 


m 


cletxki  personi  diceulis,  scd  qiialiias  consideranda  A  i*"'»  nce  penelrare  cooitietenter  quiveriw» 


esl  diclionts.  Sic  Moyses  (Exod.  xvni).erudiuis  oin- 
nem  sapieniiim  i£gypiiorum,  post  diviiii  s<'riiioiiisal- 
loqoiuro,  cujus  pridem  nieruil  beili  [F.  beari]  consor- 
tio,  Jelliron  soceruni  suum,  miti^siinus  rudeni,  peritus 
Ignaruro,  magister  copiosai  mullitudinis  singnlarem, 
israelitagentilero  dcvotus  audivit,  ejusqiie  cottsilium 
•equens,  olilitatem  mox  pnedit  tim  invenit,  cum  re- 
geodi  populi  cotmnuntctu  per  mulior  oiiera  puru« 
rentur  s|>ecia'iier  levi^aius,  sic  recte  abeiliuicis  aii« 
ctoribus  probabiliter  dicU  et  apostolids  praidieatio- 
oibus  sociau  nostro  proDectui  jtts&u  roeliore  cesse* 
runt,  uiide  tamen  non  sinuntup»  gloriaii  gentiles. 
Kitenditur  autem  bue  opiis  in  libros  quinque.  Qiio- 
runi  loct  o  qualem  stiidiosis  sit  latura  profectum,  es* 


quidem  quae  inteliigi  poiueruot,  idoooo  valueriai. 
seiinone  proferre.  Secundis  vero  boc  alloquio  satls- 
fuctioiiis  ii(siMU';ui,  nibil  roo  doroinis  cooserviaqtte 
nieis  malevule  suUiraxisse,  sed  igoorantiae  eonlesiiu- 
uem  de  exiguitate  malleio  venian  postvlare.  8i 
eiiiin  eK|)erio  non  ciederen,  sancii  umen  Hiero- 
oymi  edoctus  seiitemia  didici^sen,  qiii  de  boc  HAt^ 
loqueiis  dieit :  Apocalypsis  Joaonii  tol  l»bei  tarra* 
men  a  quoiverba«  paruin  disi,  et  pro  merlio  volo- 
«ninis  laos  omiiis  inferi«ir  est.  lo  bit  verbla  slogolii 
uiiiUi|i|ices  laient  intelligenti^e.  Ilis  interceJemiboi, 
f  t  veiiiain  buroiiis  coiiteisio  proroeretvr,  et  praeeelsi 
digiiitas  libri  credentibiis  snltem,  eul  necdtm  ioiel- 
ligOiiUlNis  innotescit.  Nam  cU'ii  alibi  raro  inlerpoai 


|KTtn  melius  quam  nostra  pollicitaUone  probabitur.  B  soleat  iropica  proprleuU  narrat:o,   bic 


Yerum  pro  diversiuiibus  opiuaniium,  diversis  me 
modis  arb  tror  fitre  culpandum,  cum  alii  de  bujus 
operis  coeperint  proliiiUle  causari,  alii  autem  libri 
profmida  peiisantes,  de  ei'guiute  magis  ceDSuerinl 
argueniiuin.  Tali  pri:iiOi  reor  scrmone  placitndos 
quod  satius  iiie  falear  de  paucitate  nouiidun,  eo 
quod  laienUm  ibi  mysieriorum  plenitudinem  diviiio 


freqiieoier  in^exitur,  atit  condeiisior  flgura 
generatur  ex  «liiera,  aut  una  eidomque  ree  sic  va^iis 
profertur  adumbraia  figuris,  ui  non  eadem  credaUK 
rep<  U  poluisse,  sed  allera,  quod  ei  in  prlni  ipo  E- 
zccbielis  et  in  aliqubus  Danielis  visionibos  inve* 
niiur,  sed  l»ic  amidius.  Pro  qiia  re  roe  iidlnMi 
nosiisamplius  vestris  oraliouilius  adjuvaiidum. 


LIBER   PRIMUS. 


Adju'  ante  Dotmno,  tractaturi  debemui  neeeuarioin' 
tcrpretari  titnlvtn,  designare  locum^  narrare  sermonem^ 
Insinuarepertonam,  ulejuscontinentia  nominenuntietur^ 
loco  diynoscatur^  et  tempus  [F.  tempore],  Per  causam 
dignitas  clareat  meritorum^  persona  unum  significet  in 
eollgio  caterorum ,  rirf  assignare  specialitcr  oporteat 
munus  indultum,  Cum  enim  singutos  quos^ui  Hlfrosdi' 
ver^is  conilet  vo£abu!is.titulari,  iniypafio'»  hujus^  id  est 
tuperseriptionem  Apocalypiis  decuit  appeltare.  Inter 
Vrcecos  enim  positus,  licet  Hebracus^  tenorem  libr^  p  *o- 
prMate  Grceci  sermonis^  expressit^  ctTnxoLk^j^lm  enln  q 
intcrpretatur  revelaiio,  Cui  autem  Do\fiinus  Jesus  C/in- 
slus  latia  revelaret  ac  tanta^  nisi  ilti  quem  prcB  cceterit 
disdpuHs  tic  prwcipuo  aniore  dilexit^  ut  hie  adhuc 
positusy  preeseniia  corporali  tuper  pectus  suum  faceret 
felici  sorte  diseumbere^  ei  de  ipso  vitee  fonte  spiritati 
veritatis  arcana  affiuenter  haurire,  ut  prceeunte  hujus 
dilectionis  indicio,  nulti  putaretut,  dubium^  tali  JoaH' 
nem  re  elatione  condignum  f  MagnUudinem  quippe  re- 
velationis  cammendare  primum  decuit  magnitudine 
char.talts,  Hcce  autem  eo  tempore  videre  promcruit. 


quo  in  Patmos  insuta  pra  Ckristo  a  Domifimno  Ceeme 
exsiHo  missus  et  metallo  damnatus^  termimt  arcebaiur 
in  lusHS.  Congrue  sane  tempus  adkibetur  et  Iotm,  «I 
ii6i  vel  quando  humana  putaba^ur  vinciri  cssiorfle,  ibi 
metat  humanitatit  mente  transcendene^  tibero  eomiwilu 
weruisset  videre  divina^  et  cui  tune  eerUt  terrari>m 
spatia  Ufgabantur  excedere,  secreta  concedereuiur  cee* 
leslia  penetrare,  Sic  fides  Christi  \ibi  etiam  m  lcrrtf 
vindicat  eoe^um^  cum  bene  ulau  temporoMm  «ofi% 
•bonis  fruilur  umpiternis.  Ceneralia  proinde  unitersalk 
Ecclesies  bona  uni  quidem  revelantur,  ted  profntmra 
omuibus  pr(edicantur,  Quw  denique  totut  ridii^  teptem 
Eccletiit  scripta  transmisitt  ut  unut  uniimii  eontuteret^ 
et  non  tibi  toH^  sed  omnibus  eiiam  te  ledfin-atu  dou» 
ret,  Poslcn  vero  Evangetium  scripnt^  eum  enm  posi 
Domiiiani  mortem  exsitto  tiberum  mullomm  preeamur 
congregaiie  sacerdotum,  ne  futsorum  prtediemierum  lele 
decipi  sinisut  ignaros.  Yateminus  mtM,  Cermtku  et 
Ebion  muttos  suot  faUitatibnt  irreiinjam  eeepermt^ 
quibut  fure  cattaniit  veri  EmangeHi  fuermi  nooiimu  re- 
mtendum. 


CAPITIJLA  LIBRI  PRIMI. 

I.  Tilutus^  merilum,  lempus  designatur  et  tocus. 

II.  Libri  principium. 

ill.  ICcclesiarum  septem  eompeilatio^  interpretalio  ,  ei 

significaiio  me-noratur. 
IV.   )/inonumsmcinorsus^  exsequitur  in  candetabris 

aureis  et  ca^teris. 


Y.  Angelorum  Ecctesiarum  tepUm  quaHtmt  laade  in- 
siuuatur  et  culpa^i  terposita  mentione  viginti  quatuer 
teniorum,  ostio  aperto  in  ceeto. 

'SX.  De  ihrono  exkre  eomtcationet  et  toniimm  diai. 

Yl!.  De  teptem  faeulis  et  quatuor  mnimmiikuo  ocu- 
taiis. 


Caput  primum.  Apoca'tjpsis  Jesu  Chrisii ,  quam 
dedit  ilH  Deus  palam  facere  servi*  suis.  Rcvelatio  est 
Jesu  Clirisii,  qiiam  propttrrea  Deus  Pater  ei  dedisse 
dicitur,  cuin  iiii»cpjrabi!e  Patris  el  Filii  opus  oiiine 


prolielnr.  imo  ctiam  Spiriius  sancti,  cnjus  hie  no- 
men  freqnenter  insinuat,  ei>  quod  etiam  In  forma 
servi  unus  idemqiie  li  a  Patre  accipiat,  ei  cuni  Paire 
conccdat,  qua:  oporlet  fieri  in  brevi.  OuJib  res  qua 


7D7  COMMENTAR.  IN  ArOCALYP.  LIB.  I.  "5C8 

lempovaliter  geriiur,  liabei  cxordiiiin  et  ciirsum  ei  A  dicit   (P<a/.  xxxiii),  llcneJicnm  Dniiiintim  in  onuii 


(crminum.  Post  exortum  auicra  Ecclesise,  qnx  jnm 
fiier^t  apostolorum  prncdicationc  hmdata,  revelari 
opiirttiit,  qualilcr  ruissel  latiiis  propagnnda,  vel  quali 
ciiaro  fioe  contenta,  ut  pr^pdicatores  veritalil  hujus 
cognitionis  fiducia  freti,  indubitanter  aggrederentiir 
panci  multosy  inermes  armatos,  liumiles  siiperhos, 
infirmi  D4»btla6,  rm  tamen  spirit:Uiier  mortuos.  lo 
brevi  sine  apud  Deum  dicitur,  quantitscunque  in  bac 
▼iia  inorulis  aliquid  pritfl  tur,  ciii  proi»beta  {Pral. 
L«xxix) :  Quoiiiam  ii.ille  auiii  anie  oculos  tuos,  in- 
qait,  tanquam  dics  besternus  qui  praeteriii,  ettgni- 
/karU  iiuntianda  per  angeltm  $uum  servc  $uo  Joanni^ 
qui  prsdicavii  vcrbiiiu  Dei  el  testimonium  Je$iu  Chri^ 
t<t,  ea  qux  vidt.  Direndo,  signincavit  aliquid  eiiam 


lempcire,  srmpcr  laus  ejns  in  ore  meo,  cl  Sapirntia 
.Tdificavit  sibi  domum,  excidit  rolumnas  scpiebi 
{Prov,  ii),  et  caetera  quibus  Ccclesia  praedicitur  or- 
l>cm  possessura  te  rarum,  quam  siciit  unara  pos^^^s- 
sionem  in  baereditatem  idem  Cbristus  acc»  pii.  Dabo, 
inqnit,  libi  gentes  haereditaiem  fuam ,  et  possessio- 
nem  tuam  terminos  ternc  {P$ai.  ii).  Hinc  catlioli- 
cum  singulariter  obtinet  iioroen  ,  eo  quod  sa^culum 
to:nmsola  b.xieditaria  possideatdignitaite.Haec  nunc 
Joannem  aodit,  salutationeque  perpetuam  sperat 
redempu  salutem.  Graiia  vobi$  et  poxa  Deo,  ^«t  e»f, 
et  qni  erat.et  quivmturu$  e$t  omnipotens. Licet  juxta 
Apust.ilum  (i/  Cor.v)  Deus  erat  in  Cbristo^  ronndum 
recoi.cilians  sibi,  vel  sicut  ipse  le&latur  (Jo«ii.  viii). 


fiiturorutn  et  mysterioriim  ostendit,  nec  superficie  B  Qu>  memisit,  mecum  est,  propter  unitatem  unius 


litterac  nos  voluii  reinanere  contentos,  quos  ad  my- 
•teria  altius,  perscrulanda  sigiiificaiiojiis  verbo  Tecit 
intentos.  Servo  autem  suo  Joanni  cum  dicit,  omiii 
Ecclesiae  in  uno  revelari  volult,  quam  in  unitate  fuu- 
ilavii.  Idco  dicit  palam  f:icere  servis  suis,  non  solum 
uni  ex  roultis,  sed  per  anum  potius  univer:>is,  siciit 
regni  coolorum  solus  Petrus  claves  accepit  {Matth. 
xvi),  qua  laroeD  potesiate  omnis  Ecclesia  uti  subii- 
iuata  projocruit.  Recte  sane  adjixtt,  pcr  argelum 
suoma  Cbristo  fui<se  discipu'o  demonstraLi,  cum 
pcr  assump  am  creaturam,  non  per  divinitaiis  esseu- 
ti  im  Cbri^tum  semper  clarrat  apparuisse  mortalibus 
ct  anie  iiicarnationein  ct  post  Ascensionem,  propfer- 
£9  is  qui  eum  magistrum  nnverat  in  borotiiesuscep;o 


ejusdtiiiique  natura;  :  ad  personaro  tamen  Filii  blc 
proprie  redigendus  est  locus.  Est  eniro,  quia  idero 
perniaiiet;  erai,  quia  curo  Patre  omnia  condidit^  non 
ex  virgine  iniiium  sumpsit  :  venlurus  esl  ad  jiidi- 
candiim,  et  a  nptem  $piritibu$  qui  in  conepectu  throni 
l^  $ttnt.  Propter  septenanam  operationero  Spiritus 
S.  septiforrois  spiritale  dicittir  (/m.  xi),  id  esl,  sa- 
pieiitae  et  inteilectus,  constlii  et  fortitadiuis,  arien- 
tiae  ct  pietatis,  el  tirooris  Doroini,  Unius  cnim  i^pTi- 
tus  dona  legaliter  comroendantur,  qnando  a  septem 
spiritibus  pax  et  gratia  devotis  optatnr,  et  ab  Je$H 
Chri$to,  qui  e$t  te$tl$  fidelie,  primogenuu$  martuorum, 
lu  honiine  suscepio  testimonium  perbibu*ft  Patri, 
cuin  pi^aeilicaiis  dicti  {Jo&n.  xvn) :  Ei  notum  Ceci  eis 


leatimouium  perbibuit  invisihili  verbo,  ac  ne  verbuin  C  nomen  tuuin,  et  notum  faciain  :  quod  Judaeis  dudiun 


lantnro  seiitiendum  quis.iue  putaret,  nomen  rursus 
JesH  Cbrisiisuhjunxit,  quod  ad  su^cepii  boroinis  for- 
.mam  pertinere  non  nen^it.  Felix  qui  legit  et  qui 
audiiiiittwla  prophetix  huju$t  et  cnAloiiunt  ea  qua 
in  ea  uripta  $unt,  Dicendo,  qui  legil  etqui  audiuiit, 
fiersonam  doctorum  et  disceiitium  demonstravit,  ut 
el  stndio  legendi  desidiam  removeret ,  et  servanti- 
Imis  beatiludinero  desponderet,  qiiibus  etiam  con- 
gruunt  quae  se<|Buiitur,  et  servant  ea  qoae  in  ea 
•cripta  siint :  quia  ulrisque  servare  coropetit,  uiris- 
que  convenit.  Non  eniro  auditorea  legia  jiisii  sunt 
apud  Ueuro,  aed  factorea  legis  jttstlAcabuntur  (Aom. 
n).  Quia  tempun  jaro  in  proxiino  e»t ,  sciliret  ut  sin- 
gub  quc  dicenda  sunt  itnpleanlur,  cum  et  planiatae 


negaium  ostendens,  dicii  (Exod.  vi) :  Et  nomen 
nxuin  Adonai  non  indicavi  eis.  Credito  enini  Filio, 
Pairis  quoque  noiiiia  nibilominus  revelalur ;  naro 
filiusiiondicereuir,  nisi  patrem  baberet ;  neque  pater, 
iiisi  Iil.ujiibabuisset.Alteriiaqueaheriuspra)dicatiuoo 
cogiiosciiiir.  quiu  pater  in  fi!lo,et  filius  in  paire  vera- 
citerapprobaiur.  Qui  enlinnon  bonOrificai  Filium,  non 
boiioriricaiPalremquimisitilliim  {Joan,  v)«llfncetiam 
idem  Joanues  in  sua  Epistola  dicit :  tjui  credit  in  Fiiium 
Dei  babet  teatimoiiiuiia  Dei  iu  se;  qui  nou  credit  Fi- 
lio,  roeudacem  facii  eum ,  quoniam  non  crcdit  in 
testimonio  quod  lesiillcatoa  eat  Dvus  deFilio  (i^oon. 
v).  Et  ab  Jesu  Cbristo ,  qui  est  tesiis  fidelis,  passua 
etiani  $uo  no$  $anguine  solvit  a  pcccato,  qui  resur- 


jain  Ecdesite  propag:ttionis  iiicrementa  ^uccedant  de  I)  geos  jiire  rrim^geDitus  a  roortuia  prxdicatur  (Co- 


qua  locuturus,  ita  praemitiit :  Joanne$  $eptem  Eccle$ii» 
quee  $unt  in  Aiia.  Id  est  uni,  Ecclesiae  septiformi. 
Septeiiario  numero  saepe  universilas  figuraiur,  eo 
qood  ex  priroo  impari  et  pari,  id  est,  ternario  et 
qnaternario  lanqiiam  ex  diverso  uiiiversitas  tota 
oonficitur,  iiam  et  aniinac  corporisqne  diversitas 
ipsaro  unitatem  numeri  biijus  complectitur.  Ad  ;mi- 
mam  enim  tria  pertiiient,  ad  corpus  qualuor.  Dicitur 
namqoe  {Deut,  v i(:biligendus  est  Deus  ex  loio  corde, 
ex  lola  aniuia,  ex  tota  mentc;  cortoris  aulem  iio- 
las  babemusquaiuor  qiialitaies,  calidam  et  frigidaui, 
ficcam  ct  bumidam.  Proplerea  etiam  canitur  {P$. 
cxviu) :  Se|ittOB  in  die  laudera  dixi  tibi.  Quod  alibi 


lo$,  i),  et  fteit  no$  in  regnum  et  $acerdote$  Deo  et 
Patri  $uo ,  sicut  et  Petrus  aposiolus  dicit:  Gena 
sanci»,  regale  sacerdotium,  geiiiiseiectuni(/Pelr.ii), 
elc.  Ecce  venit  cum  nubibue^  et  videbii  eum  omni$  orti- 
/ici.  Qui  enim  judicandiis  primo  venit  occultus,  judi- 
calurus  veniet  manifestus,  videbifur  ab  incrcdulis 
carne  iu  qna  pati  voluii ,  non  divinitate,  qiue  iropas^ 
sibilis  iitvisibilisque  permansiL  Idcircu  adjccit,  M 
qui  eum  coiifixerunt.  £l  videbit  illuin  omnia  lerra. 
Omnes  etiam  tcrreni  vel  omnes  gcncralitiT  mati, 
niaxime  Judxi,  qui  eiiiu  ut  miniroum  |  uiavt^re  ii^ 
caiidiim,cum  taiem  viderint,  qualem  uon  rredchant, 
seia  scmelipsos  poeuitentia  iarocBiabuiilur,  el  plini' 


7J5 


rmMASIl  ADHUMGTANI  KPISC. 


79C 


detxki  pefsona  diceulis,  scd  qiialiias  consideranda  A  riim  dcc  pfnelrare  com|ietenler  quiveriu),  nec  e» 


esl  diclionis.  Sic  Moyses  (Exod.  xviii),erudiuis  oin- 
Dem  sapieniiam  i£gy|Niorum,  post  diviiii  s<Tinonisal- 
loqoiuro,  cujus  pridem  nieruil  beaii  [F.  lieari]  consor- 
tio,  Jelhron  soceruni  suuin,  miti^simus  rudem,  perilus 
ignaruro,  magisier  copiosan  mullitudinis  singularem, 
Israelita  gentilero  dcTOlus  audivil,  ejusque  coi>siliuiii 
•equena,  ulilitatem  mox  pnedit  lam  invenit,  cum  re» 
geodl  populi  coHraittnicata  per  mulios-  oiiera  piiru- 
reutur  s|>eciaiiter  levi^aius,  sic  recte  abeiliuicis  aii« 
etoribus  probabiliter  dicla  el  apostolids  praidieatio- 
ntbus  sociata  nostro  prorectui  jussa  roeliore  cesse* 
runi,  uiide  tamen  non  sinuntup»  gloriaii  gentiles. 
li^itendiiur  autem  bue  opiis  in  libros  quinque.  Qiio- 
runi  lect'0  qualeni  stiidiofis  sit  latura  prorecluin,  es- 


qiiidem  quae  inlelligi  potuerunt,  idooeo  valuerim. 
sei  mone  proferre.  Secundis  vero  hoc  alloquio  satis- 
fuctioiiis  iHSiMUiMU,  uibil  roo  doroinis  coaservisque 
nieis  inalevule  suUtraxisse,  sed  igooranti«  conlesiiu- 
nem  de  exiguitale  niaileio  venian  postvlare.  Si 
eoiin  e%|>erto  non  ciederen»  sancli  umen  Hiero- 
oymi  edoctus  seiitemia  didici^sero,  qiii  de  boc  libi» 
loqiieiis  dieit :  Apocalypsis  JoaoBis  tol  l»bei  tarra* 
men  a  quoiverba«  paruin  disi,  et  pro  meriio  vWo* 
«ninis  laos  omuis  inferinr  est.  \m  bit  verbis  siogoliB 
uiiiltitilices  laient  iuteHigentUe.  Ilis  interceieiiiibos, 
f  t  veiiiain  buroiiis  cotdessio  promeretvr,  et  prxcelsi 
digiiitas  libri  credenlibiis  snltem,  eui  necdun  intei- 
ligOiiUlNis  innotescit.  Nam  cu<ii  alibi  raro  iuierpoDi 


|iertn  melius  quam  noslra  pollicitatione  probabilur.  B  suleat  tropica  proprieuti  iiarrat:o»  bic  usen  aat 


Yerum  pro  diversiuiibus  opiiianiium,  dlTcrsis  ine 
modis  arb  tror  f.tre  culpandum,  cum  alii  de  bujus 
operis  coeperint  proliiiUle  causari,  alii  autem  libri 
profuiida  peiisantes,  de  ex«guiuie  magis  ceDSuerint 
argueniiuin.  Tali  priuios  reor  scrmone  plac^tndos 
quod  satius  iiie  fatear  de  paucitate  noundun,  eo 
quod  latenUm  ibi  mysierloruni  plenitudinem  divino 


frequetiier  iniexitur,  aul  coiideosior  flgura  sctisifli 
generatur  ex  «lUera,  aiit  iina  eidomque  res  alc  va'iis 
profertur  adumbraia  figuris,  ui  non  eadem  credaui 
rept  ti  poluisse,  sed  allera,  quod  el  in  prlm  ip  o  E- 
zccbielis  et  In  atiqubus  Danielis  visionibus  inve* 
niiur,  sed  liic  amplius.  Pro  qua  re  me  iiifimuai 
nosiisamplius  veslris  oraiionilius  adjuvaiidom. 


LIBER   l'RIMUS. 


AdjuanU  Dormno,  tractaturi  debemu»  neceuariain' 
lcrpretaTi  titulutn,  designare  locunif  narrare  sermonem^ 
Insinuarepertonamf  ulejutcontittentia  nomine  nuntietur^ 
loco  dignoscatur^  et  tempus  [F.  tempore],  Per  causam 
dignitas  clareat  meritorum,  persona  unum  signipcet  in 
eoHcgio  coeterorum ,  rirt  assignare  specialitcr  oporteat 
munus  indultum,  Cum  enim  wigulos  quos^ui  Hlfros  di» 
rer»is  conitet  vocabutit  tilulari^  iniypotftiv  kujus,  id  est 
mperseriptionem  Apocalypii»  decuit  appeltare.  Inter 
CroBcos  enim  positus^  licet  Hebrasus^  tenorem  Ubr^  p  *o- 
prMate  Grceci  sermanis^  expressit ,  a7roxa>v^c;  eni:n  p 
inlerpretatur  revelaiio,  Cui  auiem  Do\ninus  Jesus  Chri' 
stus  lalia  revelaret  ac  tanta^  nisi  ilU  quem  prm  eateris 
diseipulis  tic  prwcipuo  aniore  diUxit^  ut  hie  adhue 
positus,  prtesentia  corporali  tuper  pectus  suum  faceret 
felici  sorte  diseumbere^  et  de  ipso  vitm  fonte  ipiritad 
veritatis  arcana  afpuenter  haurire,  u/  pnBeunte  hujus 
dilectionis  indicio,  nuUi  putaretui  dubium,  tali  Joan' 
nem  re  elatione  condignumf  MagnUudtnem  quippe  re- 
uelationis  cammendare  primum  decuit  magnitudine 
cliar.taiis.  Ha*c  autem  eo  tempore  videre  promcruit^ 


quo  in  Patmos  insula  pro  Ckristo  a  Domifimno  Cmsare 
exsilio  missns  et  metallo  damnatus^  terminis  arcebattr 
in  lusus,  Congrue  sane  tenipus  adhibetur  ei  tocus^  af 
ti6i  vel  quando  humana  puiaba:ur  vineiri  cmttodia^  ibi 
metas  humanitatis  mente  transcendent^  Hbero  cemtuitu 
nteruisset  videre  divina^  el  cui  tunc  ceria  ierrar^m 
spaiia  Ufgabantur  exeedere^  secreta  concederentur  CO' 
lestia  penetrare.  Sic  pdes  Christi  '^ibi  etiam  in  ttrris 
vindicat  eae!um^  cum  bene  uiens  temporai^ue  ma&s^ 
•bonis  fruitur  umpiternis.  Generalia  proinde  unitersalk 
Ecclesies  bona  uni  quidem  revelantur,  sed  profutura 
omitibns  prmdicantur.  Quw  denique  sotus  rf</t/,  sepiem 
Ecclesiis  scripta  transmisit^  ut  unus  unitaii  consMterei^ 
H  non  sibi  soli,  sed  omnibus  eiiam  te  iaboraste  dou* 
ret.  Poslcn  vero  Evangeiium  seripnt^  cum  eum  posi 
Domiiiani  mortem  exsilib  liberum  muliormm  praeareiur 
eongregaiie  sacerdotum,  ne  fulsorum  pritdicaiorum  taJt 
deeipi  siuisset  ignoros.  Yalentinus  enim,  Cerintkut  et 
Ebion  muttes  sues  fatsitatibnt  irreiirejam  ciEperaai, 
quibut  fure  eattandis  veri  Evangetii  fuerai  novitaU  re- 
tistendum. 


CAPITULA  LIBRI  PRIMI.  D 

I.  Ttluttis^  meritum,  tempus  designatur  ei  toeus. 

II.  Libri  principtuin. 

III.  ICcclesiarum  septem  eompellatio^  interpretatio  ,  ei 
i^ignifi.catio  me-noratur. 

IV.  yisionumsmcinorsus,  exseqwtur  in  candetabris  ' 
aureis  et  cateris. 


Y.  Angelorum  Ecctesiarum  teptem  quatitat  iaude  ta- 
sitiuatur  et  culpaj  terposita  mentione  viginti  quaiuer 
seniorum,  ostio  aperto  in  eeeta. 

VI.  De  ihrono  exire  eoruteaiionet  et  ioniirmm  dieii. 

Yl!.  De  teptem  fuculit  ei  quatuor  auimaiibut  ocu- 
taiit. 


Caput  pRiMtM.  Apoca'ijpsis  Jesu  Chrisii ,  quam 
dedil  illi  Deus  palam  facere  servii  suis.  Rcvelalio  est 
Jesu  Cliristi,  quam  propttrrca  Deus  Pater  ei  dediSNe 
diciiur,  cuin  iiiscpjrabile  Patris  el  Filii  opus  oinne 


prohetur.  Imo  etiam  S|»iriius  sancli,  cnjus  liic  no- 
men  frequenter  insinuat,  en  quod  etiam  in  forma 
servi  uiius  idemqiie  il  a  Patre  acciplat,  ei  curo  Paire 
conccdat,  qua:  oporlet  fieri  in  brevi.  Oii.nis  res  qua 


797  COMMENTAR.  IN  APOCALYP.  LIB.  L  "JC8 

lempornliier  gertlur,  liabei  cxordiiiin  el  ciirsum  ei  A^  dicit   (P<a/.  xxxiii),  Kcnedicnm  Dnminnm  in  oinni 


(crminum.  Posi  exortum  aiiiera  Ecclesise,  qtta»  jim 
fiier^t  aposlolorum  pncdicaiionc  hmdata,  revelari 
oportnit,  qualitcr  fuissel  latius  propagnnda,  vel  quali 
ciiaro  fioe  contenta,  ul  prspdtcaiores  veritaiil  Uujus 
cognitionis  fiducia  Treti,  indubitanler  aggrederentiir 
panci  mulios,  inermes  armalos,  liumiles  snperhos, 
iQfirmi  nobiles,  vi^c  tamen  spiriiiUiier  mortuos.  lo 
brevi  sine  apud  Deunc  dicitur,  qnantif^cunqne  in  liac 
▼iia  inorulis  aliqni<l  protil  lur,  cni  proi»lieta  {Pral. 
hxwii) :  Quoiiiam  ii>iile  auni  aute  oculos  luos,  in- 
qait,  tanquam  dics  hesternus  qui  praeteriit,  etigni- 
fieqrit  nuntianda  per  angebm  «lucm  servo  tuo  Joanni, 
qui  prsMJicavii  vcrbum  Dei  et  testimonium  Jetu  Chri'- 
t<t,  ea  qux  vidi.  Direndo,  significavit  aliquid  etiam 


lemptire,  srmpcr  laus  ejn*(  in  ore  mro,  cl  Sapirnlia 
.TdiPicavit  sihi  domum ,  excidit  rolumnas  sepiein 
{Prov.  ii),  ct  caetera  quibus  Ccclesia  praedicitur  or- 
hcm  possessura  lerarum,  quam  siciit  nnam  pos^^^s- 
sionem  in  baereditatem  idem  Cbristus  acc*  pi(.  Dabo, 
inqnii,  libi  genies  haereditaiem  luam ,  et  possessio- 
nem  tuam  terminos  terraj  (Pm(.  ii).  Hinc  catlioli- 
cum  sin;(ulariier  obtitiet  iioroen  ,  eo  qiiod  sa^lum 
to:nmsola  bxieditaria  pos8ideatdignitaite.Haec  nunc 
Joannem  audit,  salutationeque  perpeinam  sperat 
redcmpu  salulem.  Gratia  robit  et  pax%  Deo,  ^ut  eAf, 
et  qui  erat.et  quivetiturus  est  oinnipoten?.  Licet  juxia 
Apusi.ihim  (i/  Cor.j)  Deus  erat  in  Cbrislo^  ronndum 
rmii.cilians  sibi,  vel  sicut  ipse  leuatur  {Joan,  viii). 


fiituroruin  et  mysterioritm  osiendit,  nec  superficie  B  Qni  ineinisit,  mecum  est,  propter  unitatem  unius 


litterac  nos  voluii  reinanere  contentos,  quos  ad  my- 
•leria  altius,  perscruianda  sigiiificaiiojiis  verlio  fecit 
intentos.  Servo  auiem  suo  Joanni  cum  dicit,  omiii 
Ecclesiae  in  uno  revelari  voluit,  quam  in  unitate  fuii- 
ilavii.  Idco  dicit  palam  facere  servis  suis,  non  solum 
ani  ex  roultis,  sed  per  anum  potius  universis,  siciit 
regni  coslonim  solui  Petrus  claves  accepit  {MaiHi. 
xvi),  qiia  lameD  potesiat«  omnis  Ecclesia  uti  sub!i- 
inata  prorocruit.  Recte  sane  adjixit,  pcr  ai*gelum 
auom  a  Cbristo  fui>se  discipu'o  demonsirati,  cum 
per  tssump  am  creaturam,  non  per  divinitaiis  esseu- 
ti  im  Cbristum  .«emper  clarrat  a|)paruisse  mortalibus 
et  anie  incarnationein  ct  post  Asceusionem,  propler* 
£9  is  qai  eum  roagistruin  noverat  in  lM»minesuscep:o 


ejusdenique  naiura;  :  ad  personam  tameii  Filii  bic 
proprie  redigendus  est  iocus.  Est  eniro,  qvia  idero 
perniatiet;  erai,  qiiia  curo  Patre  omnia  condidit,  non 
ex  virglne  iniiium  sumpsil  :  veniitrus  est  ad  jiidi- 
canditm,  et  a  Hptem  spiritibug  qui  in  compectu  throni 
Im  sunt.  Propier  septenarijffm  operationero  Splritus 
S«  septiformis  spiritale  dicitur  (/m.  xi),  id  esl,  sa- 
pietitae  et  inteilectus,  consilii  et  fortitadinls,  srien- 
tiae  ct  pietatis,  et  timoris  Dommi,  Unius  enim  iFp'ri- 
tiis  dona  legaliter  comrocndantur,  qiiando  a  septem 
spiriiibus  pax  et  gratia  devotis  optatiir,  et  ab  Jesu 
Christo,  qui  est  testls  fideUs,  primogenttut  martuorum, 
In  bomine  suscepio  testimonium  perbibu^i  Patri, 
cuin  pi^aeilicans  dicii  {Joan.  xvn) :  Ei  notum  fiRCi  eis 


tesiimonium  pcrhibuit  invisibili  verbo,  ac  ne  verbum  C  nomen  tuuin,  et  notum  faciatn  :  quod  Judaeis  duduin 


lantnro  sentiendum  quis«iue  putaret,  nomen  mrsus 
JeSH  Cbrisilsubjnnxit,  quod  ad  su^cepti  bominis  for- 
.mam  pertinere  non  ncfcit.  Felix  qui  legit  et  qui 
audinKtMfla  prophelix  hujut,  et  cnsloliunt  ea  ques 
in  ea  tcripta  tunt.  Dicendo,  qui  legit  etqiii  audiuiH, 
fiersonam  doctorum  et  disceiitiuro  demonslravit,  ut 
et  stodio  legendi  desidiam  removeret ,  et  servanti- 
biis  beatiludinero  desponderet,  qnibos  etiam  con- 
gruunt  quae  se<{Buiitur,  et  servant  ea  qoae  in  ea 
•eripta  siint  :  qnia  ulrisque  servare  competit,  alris- 
que  eonveait.  Non  eniro  auditores  legis  jiisii  sant 
•pud  Deuro,  sed  factores  legis  justlAcabuntar  (tdm. 
II).  Quia  tempun  jaro  ui  proxiino  mI,  sciliret  ut  sin* 
gob  quc  dicenda  sunt  impleantnr,  cum  et  planiaiae 


negaiiim  ostendens,  dicit  (Exod.  vi) :  Et  noroen 
mcuin  Adonai  non  indicavi  eis.  Credito  enim  Filio, 
Pairis  quoque  noiiiia  nihiloroinus  revelalur ;  naro 
filiusiiondiceretiir,  nisi  patrem  baberet ;  oeque  pater, 
iiisi  ril.uiii  habuisset.  Alter iiaqae alterius pra^dicaiiuoe 
cogiioscitiir.  qiiij  paterin  fino^etfilius  inpaire  vera- 
ciierapprobauir.  Qui  enim  non  bonOrillcai  Filium»  noa 
boiioriricaiPalremquiroisitilUim  (Joan.  v).llincetiam 
idemJoannes  insua  Episioladicil:tiNicredit  inFiliaNi 
Dei  babet  testimoniuiia  Dei  iu  se ;  qui  aoii  credit  Fi- 
lio,  nieudacero  facit  eum ,  quoniam  non  credit  in 
testiroonio  quod  lestillcatas  esi  Deus  deFilio  (i^oon. 
t).  Et  ab  Jesu  Christo ,  qui  est  testis  fidelis,  passas 
etiam  siio  not  tanguine  solvii  a  pcccato,  qai  resur- 


jain  Ecdesite  propagationis  iucrementa  ^uccedatit  de  I)  gens  jure  pntnrgenitas  a  mortiiis  prsdicatur  (Co- 


qua  locuturus,  ita  praemiltit :  Joannes  teptem  Eccletiit 
quee  tunt  in  Atia.  Id  est  uni,  Ealesiae  septiformi. 
Septeiiario  nuroero  saepe  universilas  figuratur,  eo 
quod  ex  priroo  impari  et  pari,  id  est,  ternario  et 
qaateroario  lanqiiaui  ex  diverso  uuiversiias  tota 
oonfieitar,  iiain  et  animac  corporisque  diversitas 
ipsaro  unitatero  numeri  hiijus  compleciitur.  Ad  :mi- 
mam  eniin  tria  periiiient,  ad  corpus  qualuor.  Dicitur 
fiamqoe  {Deut,  v i(:biligeiidus  est  Deus  ex  toio  corde, 
ex  tota  aniina,  ex  toia  menic;  corioris  auiein  iio- 
tas  babemusquatuor  qiialiiaies,  calidam  et  fngidam, 
siccaro  ct  bumidam.  Pro|iterea  etiam  canitur  (Pt, 
civiu) :  Sc|itios  in  die  lauden  dixi  tibi.  Quod  ;ilibi 


lot,  i),  et  ftcit  not  in  regnum  ct  sacerdotes  Deo  et 
Patri  tuo ,  sicut  et  Petrus  aposiolus  dicit:  Gens 
saocia,  regale  sacerdotium,  gennselectuui (/Pelr.  ii), 
eic.  Ecce  venit  cum  nubibut^  et  videbit  eum  omnis  ocu» 
lus,  Qui  enim  judicandus  primo  Teoit  occuitus,  judi- 
calurus  veniet  manifestus,  videbiiur  ab  iuercdulis 
carne  iu  qua  pali  voluli ,  non  divinilate,  quae  impas^ 
sibilis  iiivisibilisque  permansiL  Idcircu  adjccit,  M 
qui  eum  confixerunt.  Et  videbit  illuin  omnis  lerra. 
Omnes  etiam  tcrreni  vel  omnes  gencraliter  mati, 
maxime  Jadaei,  qui  eiiiu  ut  miniroum  |  uiavere  ii^ 
caiidum,cum  talem  vidcrint,  quaiein  ttt«n  rredcbaiit, 
scta  scmetipsos  poeuitentia  lamcBiabuiitur,  el  p/ifn- 


709 


rmiiASII  ADilUMETANI  LPlSC. 


tM 


geut  »e  advenientc  eo.   Itn,  Amen,  qiiod  certissinie  A  ciprobrari    atque  compungi.    Sardis   intcrpret..tor 


nofit  Deo  revelanlc  fulnrum,  interponens  Amen, 
(irmatbine  dubitatione  venlurum.  Ego  $um  A  ei  n, 
dicH  Deminnt  Deu»,  qui  e»t ,  et  cfui  eral,  et  qni  veniU' 
ru»  omnipoten»,  per  qucin  facia  sunt  tempora,  nul!o 
defuiskSe  tempore  prxdicainr.  Hiiic  cfiam  drcetur 
Oiiinipotcns.  Ego  Joanne»  frater  veHeret  pariicev»  in 
Iribulatone,  et  regno  et  patientia  in  Chritto  Jtsu,  fui 
tu  in»uta  qua  appellatur  Patmo»,  propter  verbum  Dei 
ei  testimonium  Je»uChriM.  Fuiin  »piritu  d  e  domiui- 
eo.  Ut  qux  promisimus  approbentur,  locuni,  temi  us 
bc  in8i}iiia?it  ei  causain.  llarc,  ne  carnali  pban- 
tnsmate  put:>retur  illiisus,  in  spiriiu  se  fuisse  et  vi- 
disse  testatur.  QiKiruin  autcin  conversatio  bi  coelis 
est  (Phiiip,  ni)  et  qui  nun  sibi  vivunt,  sed  ei  qui 


princeps  pulcbritndiiiis.  In  ea  qiiippe  Ecclesia  eleclc^- 
ruin  meinorat  digiiiiaicm  dicens  :  Oai  non  inqolnave- 
runt  vestem  siiatii ,  mecum  ambuliliunt  in  albts. 
Piilladelphia  inlerpretaiur  salvans  lixrenfcm  Domi- 
no,  prnpterea  ad  ejus  angclum  ta!is  sermo  dirigitnr, 
quo  et  se  diligi  noverit,  et  a  lentationls  hon  tufn- 
duni.  Laodioea  interprelatuoi,  dicilnr  tribus  amabilis 
Domino,  sive  fuerunt  in  vomiiu.  Ubi  oslendit  qrtid 
divinae  charitaiis  munere  ibidem  impeiid:itar  :  qnid 
vitio  humanse  elatiunis  qui  sediviles  esse  jactabant, 
justius  impuietur.  Deniqne  aroabilis  Dominns  diiit 
{.Apoc,  iii)  :  Egoqiios  amo,  argoo  et  eastigo,  sed 
rursus  tepidiiatis  argnitur,  ut  Iransgressionis  faHli- 
tate'  repiilsa,  imabilis   perseveret ,    cui  et  anrum 


pro  omnibus  mortous  est  el  resurrcxit  (//  Cor.  v),  B  ignitum  ct  albani  vcslcro  convcrso  promittit  (Ibid.). 


diein  semper  doniinicum  crcdendi  suiit  gererc.  Et 
auditi  po»l  me  vicem  magnmn  sicul  tubam  dicentero 
iiiihi  :  Quae  lidc»  scribe  in  tibrOy  et  milte  »eptm  Ec- 
cle»ii»,  Ep':efO,  Smyrna,  Pergamo  ei  Thyniyro!,  Sar- 
r/rt,  PhiladelphiiE  et  Laodic  (e,  Susccpto  (.|icri  pisU) 
congmere,  si  <  mnia  noii  valcmus,  ceria  saliom  ei 
i»eptem  Ecclesiis  noinina  perscruiari,  qnid  interpire- 
tata  in  nostra  resonent  lingi^a,  ut  cum  eorum  titulo 
itidlcia  nobis  ceria  paiueiint,  subsequentia  quoquo 
divini  cnnsidcrata  scrmonis,  conveniens  sensus  suis 
quibusque  pers  )nis  vel  memoratis  coaptetur  Rccle- 
sils.  Ac  primum  de  Asia  faclendum,  in  qua  tanquani' 
in  sxculo  isti'  septem  cnumeraniur  Ecclesiip.  Asia 
enim  liitrrpreiatur  elatio.  Universa  itaque  tanqnam 


Gerentibus  auicm  ilii  cor  im|K£niteiis,  i|tsi  fiHTniiit 
in  votnitu,  quibus  et  dlcit :  Incipiam  te  es  ore  ni-o 
vomere,  ut  nomiiii  seimo  aciusqiic  roncordr*!.  Et 
convertu»  respexi  ut  viderem  vocem  qute  mecum  lo- 
qvetatur,  Et  vidi  vcplem  candehbra  aurea^  et  in  m- 
dio  candelabrcrum  timilem  FMo  komini».  Id  esi, 
Christuin,  qui  ae  hoe  sspins  itoniine  volirit  nuMra- 
pari.  Qui  Cbrislus  ii:dutus  est  ipsa  sepiem  candela- 
bra.  Sive  autero  septom  eandelabra,  slve  acptem 
steiliK,  Ecclesia  est.itcne  autero  in  inedio.  Omnrs 
entm  (dicit  Psalmu^  lvxv)  qni  in  circuita  ejns  slnt, 
offerent  inunera.  Yel  sicut  Ezecbiel  ait,  Vi  sciant 
gcnles  qitia  in  roedio  hraeiis  cgo  sum.  Sed  pn>pier 
flgmratai  locniiones  tropice  cansas  dividit  genas  in 


in  hnjiis  mundl  provincia  in  elatione  positn  commo-  ^  species,  ita  ot  etiam  m  aliquibus  speciebas  genns 

iieiar  Ecclesia ,  ut  eadem  claiione  rcjccta,  leni  jiigo 

Chrisii  subdcnda  milis  accedai;  aiit  quc  jam  coepit 

ampUdre  pietttiscultu  proftcijt.  b*ic  S.iulus  Fuperbus 

argniiur,  ut  bcmills  acqairatur  qiiando  SaitluR  Do- 

minus  increpavit ,  et  nsque  adeo  P.iuluni  Unqii.iro 

pnaluluni  rcddidit,  at  qai  nnpcr  lupiis  rapnx  prcdas 

inChristi  discipulos  anlielabat,AnatiiLcquoi|ue  (qnod 

interpretniur  ovis)  devoius  colla  snbiniticrci ,  ei  fu- 

tnrus  magi*ter,  humilis  discipulaiuro  fidci  prxslican- 

fls!  sobirct.  Ephesus  pminde  interpreiatum  diciiur 

vo  unlas  siveconsilium  m<  um.  Voluntatem  vero  pro 

cbaritaie  potii ,  consilium  pro  corrcctione  ncgligen- 

ti»,  freqiienter  noviiniis  adhJieri.  Hoc  dcnique  ibi- 

dem  clarei,  cnm  et  placita  voluiiiati  qnx  ex  chariiate 

mulce.int,  e«iarrantur,  et  einendanda  meiori  c«»nsi-  *^ 


li«»  minaciter  alligantur.  Pergnmus,  inttTpreialiim , 
dicilur  diviilendi  cornua  coruiii ,  vel  desceiidendl 
-valles  in  serinone.  Porro  quin  de  cjus  Angclo  duas 
I  oNiinum  »pecies  dem  nsiravit  iii  ipso  tenentes 
Ad4Mn,  in  aliis  aniein  tenentiiim  doctrinam  Nicolaita- 
moi,  nec  immcriio,  inter  jiistorum  et  peccaturutn 
ctirnua  (quod  idem  nomen  resonat)  dividit,  nisi  ut 
sicut  legimus  (P»al,  lxxiv),  Coinua  peccaiorum 
conrringinlur,  ei  exaltmtur  coriiii.n  justi.  Ll  descen- 
deiidi  vailein.  D.sceriieinla  utique  fiierat  bumiiitas 
eoiifessionis  valiis  iiomine,  designata  ab  illorum  rui- 
fia,  qui  Saiatiae  dicuntur  docirinis  innexi.  lilum  cniro 
4e  sulo  iieglccta  decuitpodiiiterc,  illosiie  gravilaj^su 


tanturo  invenilur  expressam.  C<riis  uamffae  loctt 
projiter  subtiles  minutias  et  doquii  diviiii  al  iiodi- 
nem  liqaido  genus  non  potesi  demonstrarl ,  ^ootl» 
faciiius  vidcri  quam  exprimi  pt.test.  Divklit  aaiem 
geiius  in  partes  lioc  modo,  ut  arca  Moe  Eeclcsia,  et 
octo  aniina!  quac  intra  arcaoi  su.t,  E4c!esi.i,  cnm 
unuin  sit  et  botno  Juda,  et  quas  babiiat  ierii!i:i|ciH, 
et  judices  inter  domuro  et  intcr  vineam  ejos,  cnm 
Jerjsalero  ei  h:ibitante%  in  ea,  et  vim-a  Domiiii,  Ee 
clcsia  sil.  Sic  enini  coiiclusit,  dicens  :  V.neaenim 
Doniini  Sabaoth,  domus  l>rael  est  (l»a,  v).  Et  in 
donio  magna  quod  est  Ecclesia,  vasa  aurea  et  argea* 
tea  (//  Tim.  ii),  cum  eadeni  vasa  siint  domas  M. 
Et  i>erum,  Exilc  de  medio  cjiis  qui  lertis  vasaDc* 
niini,  curo  qni  fiierint,  ipsi  sunt  vasa;  el.  Qnis  ha- 
bitnbit  in  tabernaculo  Det?  innocens  manibus  et 
niisnJo  conle  (Ptal.  xiv),  cum  aliuJ  labcmiciiliHn 
Dei  non  sit  in  tt-rris,  qu-im  innocentes  ct  mnndi 
corde.  Ita  et  niinc  iiiter  septcm  candclabra  discrcvit 
Ecclcsiam  in  Filio  bominis.  Erunt  enini  duo,  liiqutt 
Aposloliis  (Efiiie».  v),  in  carne  una  :  cgo  a>:teai  dico 
iii  Christo  et  in  Ecc  esia.  El  ut  sapradictnm  est,  in 
aliqiiibus  speciebus  gcnus  a  parte  cst.  Abter  similem 
Filio  boniinis  dicit,  cum  morte  devlcta  ascendisset 
in  cu^liitn ,  adunato  corfiore  Ecclesis,  quaro  amplias 
mcriio  iii  coelestlbus  scdere  dicit,  non  jam  re,  scil 
adbuc  spe  quasi  Filiani  boininis  ambalantein  inter 
nicdiuin  caudelabromro  aurcorani.  luter  incdl  m 


801  COMMENTAR.  IN  APOCALYP.  LIB.  I.  nt 

UicitEccIc  ianim,  wciil  el  \n  Salomonc  tlicii  :  Inlcr  A  aquarum  muUnrnm,  In  vocc  Ecclisinm  o^tcndit  prsD- 


seniilam  jusloriifii  ambuiiibo.  Cujus  antiquiljs  et  im- 
ntortiLtnsmajeslaiis  origo  in  capiie  canilor  ostcndt- 
tiir  vetiUum^  inquit,  podere  saccrdoiium  oslcndiu 
Juxta  ZaL'h;iriam  enim  podcris  sacerdolalis  cst 
Y.siis.  Siiig*j)ari  quippe  su»  caniis  lioslia  Clirislus 
»;iCiT<loliiim  gc^sii  quaiido  se  crucis  paiibulo  pro  no- 
liis  olTt.reM8  Palri,  seipsuin  crucingi  pcrnusit.  Ct  cral 
IH^xciiicliis  supra  nuimillas  zona  aurea.  Mamillas 
duo  testamcnta  dicit,  sicut  in  Cantico  cnniicorum 
legimus  :  Duo  ubera  tiia  sicui  duo  hiuniili  licmeilt 
"qiii  pasciintur  inter  lil-a,  ct  ubcra  iuasiaiilia  boiris. 
Putest  autem  in  bar  specie  gcnus  videri  ct  in  tcsta- 
roen  is  rcclesiarum  inteliigi,  ui  lanquam  te^taQiciita 
ei  eo  quod  efliciunt,  comparationcm  acclpiant.  Non 


dicaiitcni,  cui  dicitur  :  Claina  ,  nc  ccsscs  (Im.  lviii). 
Aqua  aulcm  niulii  popuii  sonl.  Sed  ct  donum  baptismi 
quod  cmisit  pnicepto  pcr  aposiolos  ad  salutcin  recte 
inleirgiliir.  liic  p«almu8  :  Dominus  diluvium  inba- 
bital  (P$al.  xwii.);  cl,  Vox,  iiiqult,  Domini  super 
aqiias,  Dciis  mnjc<>i:itis  innotuit  (Ibid,) ;  ct  cxV  ra 
qwx  liiiic  scnsiii  siidr.iganiiir.  Ei  liabebtd  in  dexlera 
sua  scpiem  siellas.  In  dexlcra  Clirisli  cst  spiritalis 
Ecclcsia ;  propicrc  •  asiiiii  regina  a  dcxlris  tuis  iii  ve- 
stitu  dciiurato  circnmniuicta  variciatc  (Pia/.  XLiv),rui 
isiauti  dicit :  Vcnitc,  iicncdicti  Putris  mei,  pcrcipitc 
retjnum  (Mauh.  xxv).  Isiac  scpiem  Mccb^stae,  scpteui 
SlelljB  sunt,  quns  nomin.-itim  vocat,  non  qu  a  ilsB 
bq\x  suut  Kcclcsia:  aui  principcs,  8.'.d  qnoti  uni  dicit 


eiiim  le8iamenia*pascu  >iur,  sed  Ecclesia  per  icsia-  B  omnibiis  dicii  in  iiuiia:e  |»osiiis,  sccuHduin  prs^dic- 


menia  nuirilur.  Hnjus  auieiu  tropi  siiecies  in  Scri- 
pturis  iiiveiiiuuiur,  ut  factor  ex  eo  quod  facil,  no- 
men  accipiat.  Mauiille  ergo  tt  stnmenta,  zona  vero 
nurea  chorus  sanctoruin,  qui  adbaeret  etampleclitur  . 
testanieuta  :  vel  Cbristum  quem  conciHunt,  8igniQ- 
cant,  sed  etiam  cbaritatem ,  qua  sibi  nectuniur,  scr- 
▼antes,  utApostolus,  unita*em  spirilus  in  vinculo 
pacis.  Caput  autem  et  eapiUi  ejus  erant  albi  velut  lana 
aat  RJx.  Cap  Uos  ilbos,  prccelsos  quoque.  justiti» 
Tirtutibus  cniteiites ,  mul.itudinem  caiididaiorum 
dlcit,  quos.super  nivem  gratia  deji'bavit,  qiios  per 
lanam  propter  oves  quae  sunt  ad  dexteram,  signiti- 
cavit,  et.  per  nivem ,  propter  dealbatorum  iuDume- 
mbilein  tiirbam  ct  coio  datgrum  :  ipsi  enim  siint 


tam  iiileiiigcnti.'C  foriuani,  quia  scpteuario  numero 
univeisitatcm  diximus  rigurnri.  Elex  ore  ejusgladins 
utrinquo  acuius  exierat.  Idcobis  acutus,  qiiia  glad  u.s 
militein  armat .  b  stem  necat,  descrtorem  ponil. 
lioc  Aposlolus  dicit  (Ephts,  vi)  :  Et  gladium  spitt- 
tus,  quod  est  vcrbuin  Dci.  Ofnois  namque  scrilta 
cruditus,  divii  D:imiuus  (Matth.  xiu),  siniilis  est  p:i- 
trifamilias,  qui  pnifeit  de  tbesauro  siio  nova  et  vete- 
ra,  novum  videlicot  lesiamentum  e«  ve^its.  Ex  boc 
autcin  gemino  le^u  meuto  taiiquain  nladio  bis  acuto, 
Bunc  eruditur  Ecclcsia,  ut  qu»  ttteruis  deputctur 
bonis,  bcne  uti  prasentibus  novcril.  *t«)o  prxcinctus 
Apostolus  gladi'1,  dicit  (llCor.  v:)  :  Per  arma  jusii- 
tiaca  dextris  el  a  siiiistris.  Etfacm  eju$  splendfliat 


Jerusaleiii,  qux  quolidie  de  coelo  descendit,  ut  adbuc  G  ut  sol  in  virtute  sua.  Splendorem  «-jiis  roani  est^im 


pcregriiiantes  ad  cam  lendendo  suspirent.  Aliicr  i  er 
lan^m,  propter  stolam  sanciam  qiia:  de  ea  conficitur, 
siiie  maculn  et  ruga  rectc  stntilur,  oculi  ejus  ut  //am- 
ma  ignis.  Oculos  Eccl  -siic  aliqiiandu  prxcepia  Dei 
dicit,  aliqiiantlo  spiiilalcs,  sicui  Saioinon  dicit 
(Pror.v]),Mandatuui  luceriia  est,  el  lex  lux ;  et  de 
spiritaliiius  D.riniiius  dicit,  Vi  s  caIs  Iux  mnndi 
{Maith.  t).  Qiiod  autcni  ipsa  piaecepta  sint  iguis, 
sicdicit:Ignituaicloqiiium  luuin  vnlde  (Paal.  cxviii) ; 
et  de  Jo^epb,  Prxcei»tum  Douiiui  igiiivit  cum. 
Igiiis  aiiiein  hic  pr.xceplorum,  ei  lidclibus  lutncn,  et 
iiicrcdiilis  pr.x*bct  iiiceiidiiiiii.  iguis  Ciiiin  anie  cutn 
pnvibii,  et  innammabil  iu  circuitu  inimicos  <  jus. 
Pedes  ejus  simUes  auricha'co  Lib.ini,  sicut  de  fornace 


dicit  in  carnc  prx.entiam,  qua  loqiicbator  hdmini- 
busfucie  ad  fiarieni  (Exod.  xsxiii).  Solis  autem  com- 
par.ilio  proptcr  sigiiificationem  ccmgruam  adliilietur: 
propier  ortum  ct  occasuni  et  lurs*  s  >*  tiim,  qiiod  na- 
tus  sit  cl  passiis  ct  resuireiil.  Sed  ct  siinfliiud  nem 
glorix  soiis,  li  iiiram  siia!  Ecelesi.c  Domino^  repro- 
mittit  diccus  :  Tuuc  j  .sti  fulgi^bu  .1  sicut  sol  in 
regno  Palris  nici  (Matth.  xiii).  Cujus  comparaiione 
capitls  Clirisli  cla?il:iS  inagis  est  inlellig  ndj  subli- 
mior,  quipiH!  cuni  jusiorum  ipse  sil  clarituilo ,  qu:iin 
ideoposi  resurreciionein  suis  di^cipulis  abscondit,  iie 
cuin  iicc  ngiiosccrc  ncc  sulTrrre  quiviascnl.  ll^ec  aii- 
tciii  lioii  ca*cit.is  dcbul  vel  agnosci  vel  dici,  sed  qii.T- 
U.im  invisibilitas,  qii.x'  iii  Grxco   aopatrioi  ap!i  s  vo- 


ignea.  Pedes  ignit  >s  novissimi  tcmporis  Ecclcsiam  D  cilatur.  Pcr  hauc  i;ei|uo  Eliseuin  cxcrciius  (IV  Reg. 


dicit.  Pede*  enim  novissiina  pars  C(<rporis  pouiiur. 
Tunc  eiiiin  Ecclesia  vehemeiitia  picssurarum  pro- 
banda  praedicilur  (Dan.  li);  sicut  lapis  demontc  pix- 
cisus  statuam  illam  in  pedibus  percussit,  id  cst, 
regnorum  mundi  corpus  ouiiie  suo  iclu  coulrivit, 
Sed  ideo  in  pedibus,  quia  novissimo  tcmpore.  Auri- 
rbalco  auiem  illa  raliooe  eomparavit »  quod  cx  acre 
flat,  eum  igiie  multo  Ct  medicamiiie  adhibito  prudii- 
citur  ad  aureum  colorem.  Ideo  aulem  Libani ,  quia 
elecl*:  interprctatur  enim  caudidatio.  Ct  quod  in 
Judxn  Libanusiiionssit,  ubi  circa  fiiiciu  mundi  cor- 
pus  Chrisii  pcrscciitionibus  cxaminuri  sigiiincat,  ubi 
ct  Dominus  crudltur  pasbus.  Et  i*oj  cjiti  sicut  vox 


vi)  ueque  osiium  populus  s^evicns  agnoscebai,  cuiii 
cx:eia  pra!:cr  ip8;i  vidi.renL  lliijus  deniqucclarifica- 
tionisspecitin  in  inoiite  suirerre  non  valueruni.  Et 
€um  vidissem  eum^  cecidi  ad  pedet  cjus  tanqnam  mor- 
/utts.  Joannes,  qui  isiavi.lii,  totius  Ecclesiie  flgu. 
ram  port^it.  Scd  et  singuli  quoque  aposioli  wl 
propheias,  qui  diciint:  M  rini  cnim  csiis,  ct  vita 
vcstra  abscondiia  cst  cum  Cliristo  in  Deo.  Eccictf  a 
crgo  taiiquam  nioriua  mundo  ante  Doniiuum  Cliri- 
Slum.  El  posuii  super  me  dexteram  suanu  Uti  ;iro 
proptcr  s.ucrdoiium,  quo  Ccdcsiu;  pnupositos  novi- 
rous  ordinari,  sive  quia  omiiis  uiilus  corpus  csi  sa- 
^Tdotis,  diccns :  NoU  timcri',  Joanucs  Lgo  bum  p*i 


8u3 

mus  el  novissimus.  Priinus 
facta  siuit  (Voaji.  i);  novissimus,  quia  iii  ipso  iiisiau- 
raiuur  oiunia,  el  vivm  qnia  fui  mortuus,  ei  ecce  $um 
vivens  in  ttecula  sasculorum.  Oinnis  siiinina  ei  spes 
consolalioiiis  oslenditur,  cum  dicilnr  ei  qui  monuus 
jacel,  Noli  (iuiere,  sicul  iu  Evaiigeito,  Gaudete,  iti- 
quil  (Jvan.  xvi),  quia  vici  saeculum.  Cgo  sum  vivos 
qui  fui  luortuus.  Caput  eiiim  rorpor  s  similem  fipem 
rrsutrcciionis  veraciter  puiliretur,  cujiis  prxcessio 
spes  esi  certiimen  bonorum.  El  habeo  ctavcM  moriit  et 
infcrururo,  id  esl  diaboli  el  tolios  Corporis  f  jus , 
ipsum  moriis  nomine  iignans.  Inferoniro  autero,  in 
qiiibus  regnat.  Qui  omues  divini  judicii  non  eflra- 
giuul  poieslalero  lauqoam  clavem.  Ei  ad  Eeclesiam: 
In  me  babes,  inquit,  qoas  a  me  aceepias  jure  possi* 


rRlMASil  ADRUMETANI  EPISG.  804 

quia   omiiia  per  ipsum  A  venire  docetur  Ccclesiaui.  Ncque  eniro  dieit,Qtiid 


spiritus  dicat  Ectte-ia;,  sed  Kccksiis.  Angelmnergo 
Ccclesitfni  signilicaus ,  diias  tn  eo  partet  oslendit , 
dum  el  l;iodal  et  lucrepal.  In  con^qu^iiibos  attleni 
inaiiifestalur  non  eaindem  iiicrepare  quam  laudat, 
sicul  Doniiuus  in  Cvangelio  {Luc.  xii;  Matth.  xxiv) 
omne  praspositoruin  corpus,  unum  senruro  dixit  bea« 
tuiii  et  uequain ,  quem  venicns  Domiuus  ipse  divi- 
del ,  et  iioD  (aniiini  servuui,  sed  parlem ,  inqvit, 
ejus  cuin  bypocritls  ponet.  Incipieiis  crgo  bella  intes- 
tina ,  et  septiformis  Ccclesiac  diTcrsa  opera  In  pne- 
sentibus  fuiura  inonstrare,  non  dixlt:  Scribe  qix 
suni;  sed,  Qiiae  fieri  oportet,  prcdicans  mqvoii 
Onem  sttcnli  malos  cum  bonls  In  Ceclesii  coromii- 
cei  i :  qu«  siiie  dubio  amplecieiHla  pro  bonis ,  noo 


des  ditves  luurliK.  Tu  qui  es  relut  niortuuSy  qnia  B  ^vaen  esl  desereiida  pro  roalis.  Angeio  Ecdea* 


licet  adbttc  peregrinetur  Ccclesia ,  corpus  quidem 
roortuiim  esi  propter  peccaium ,  spiritus  vero  vivit 
propier  justificaiionem  (Rom,  viii).  Accepit  tamen 
ut  in  Deo  soo  solvendi  et  ligandi  babeat  facoltatem; 
sive  cum  probabili  dispens^t  cuncta  judicio,sive  cnm 
in  accipientilNis  uuilo  fides  incredulitntis  iinpeditnr 
ubsiacalo.  f.ui,  inquit  (Joan.  xx),  dimiseritis  pecca- 
la,  d  millentar  ei ;  qoibus  reiiiuieritis,  reienta  erurit. 
Seribe  ergo  qva  vidisti,  ei  quas  iunt,  et  qHce  opartel 
fieri  po$l  harc :  sacramentum  tepicm  steilarum  qua$ 
viditti  in  dextra  mea^  et  teptem  candelabrorum  au- 
reonim.  Septem  steltw  angeli  sunt  septem  Ecclesii' 
rum,  Sed  et  candetabra  sepiem  Ecclesio!  sunt.  Stellas 
disit  angelos  esse  Cccle^iarum  ei  cantlelabra  ^cle* 


Ephed  scribe :  liwe  dieit  qui  tenet  septem  Udlas  ts 
dextera  sua.  Idem ,  qui  vos  in  roanu  babet ,  snaqoe 
pole»tate  regil  et  conlinei ,  Qui  ambulai  im  medis 
septem  candeiabrorum  aureorum.  Id  est  iii  raedlo  ve- 
siri.  Scia  opera  tua  et  laborem  et  tolerantiam,  ef  ^ 
ferre  non  potes  maios^  et  tentasti  eos  qm  u  dicma 
apostolos  esse,  et  non  sunt,  et  inoenisti  eo%  mendacet^ 
et  babuis  i  patitHiiam ,  et  tolensti  propter  ?roaiea 
meiim,  nee  defeeisti.  Teiilasti,  inquit,  eo».  Non  teo- 
lantur,  nisi  quod  inius  sunt.  Qui  enini  foibsaDl, 
siiie  ullo  leuiamento  fors  esse  mauife»li  sunt,  aee 
eos  tenlari  opus  cst :  lutus  forisiie  sint ,  qoi  noa 
soluitt  ex  Iruciibiis ,  scd  etiani  cx  babiiatione  lod 
tanqujin  bcbisniaticidignoscunlur.  Non  est  anlen 


sins  :  qiisdiligenter  consideraiida  sont.  Si  enim  una  G  l^u^b  n»od  euin  dixit  malos  ferre  noii  pofise»  sed 


esl  Ccclesia  septiformis,  sicut  describitiir  {Cant.  vi), 
Una  est  oolumba  mea,  uiia  est  perfecia  mea,  Atigeli 
quoque  non  erunl  seplen.  Nam  si  septein  sunt ,  ist» 
solae  qnas  specialitfr  nomiiiavii,  .ingelos  babeni, 
cxterai  Tcro  non  babent.  Nec  piitandiim  est  qnod 
bnc  loco  angeli  singulis  deputenlur  bominibus,  quod 
iiicongrue  ab  aliquibus  aestiiualur :  scd  potius  angeli 
Ecclesiarum  bic  inlelligendi  suiit  reotores  populi, 
qiii  siiiguli(»  Ecclesiis  prassidenles,  ▼crbum  vitxciinctis 
aiiiiuutiAnl.  Naiu  et  angeli  nomen  nuntius  inierpre- 
latum  dicitur. 

G4P.  II.  Et  auyeto  Ecclesim  Ephcsi  scribe.  Dativo 
b  c  casu,  "  aiigelo  posuit,  non  genltivo.  Ac  si  dice- 
ret :  S<Tibe  angelo  buic  Cc«  lesiae ,  ul  non  inm  ange- 


iudicium  infirmitatis  ,  in  eo  vcro  laus,  quod  di&it: 
Noii  potes ,  et  susiinuisii  propter  nouieii  meum  in- 
firmltatein,  quippe  a  longaniinitate  disceruens,  non 
istam  dicit  buiuano  dcfeciu  succuiubere,  seJ  iila 
quc  per  se  iion  poterat ,  pro  Dci  nomine  subnisa 
liatienti»  robore  sustiuere.  Ad  lioc  eiiam  mabis  di- 
citur  ferre  iiun  posse ,  ut  cognitos  non  imiureUir ; 
ad  boc  auiein  toler&sse,  ne  descrcns  i|ise  ab  oui- 
taiis  viiicuio  reddatur  alienus.  Ille  enim  reproUus 
jiidicatur,  qui  propier  apertos  malos  eiiaiu  ble&tes 
destrit  bonos.  Parlem  porro  angeli  invebitur,  iB- 
cens  :  Sed  hubeo  adversus  le,  qiioniam  tfAertfaieai 
tuam  primam  rdiquisti.  Absit  ul  euin  iucrepeC  quea 
aiite  Ijudabat,  sed  prxdictam  reiineus  leguUaiy  mix- 


luui  ct  Ccrlesiam  separaiiro  Tideatur  diiisse,'quam  D  tos  optimis  pessimos  peregrinantem  babere  doeei 


quis  angelus  exponere  voluisset,  unam  iridelicel  fa- 
ciens  angeli  Ccclesiapqiic  personam.  Quamitis  enim 
sacraiueuU  dispensatione  prxponatur,  compnginis 
taiiien  uniuie  connectiiur.  Nam  baric  regulain  a 
pi  iiicipio  ser? aus  uon  set>tem  angelis ,  sed  ^cpieni 
Ecclesiis  scripsisset  :  Joanit&i ,  inqiiiens ,  septem 
Cccleiiiis  quas  »unt  in  Asia ,  et  Doiniuus  quem  vidit , 
Scribe ,  iiiquii ,  in  libro  qiis  vidisti ,  et  mitie  se,  tem 
Ecclcsiis.  Poslea  tamen  angclis  jubet  scribi ,  ui  os- 
lenderel  unuin  esse.  Sed  etiain  si  qua  singulis  pai  li- 
liier  Ccclesiis  pra*dicat,  univer»ain  gotieraliter  coti- 


Ccclesiam.  Alius  ergo  qui  dilcctionem  deserit  incbeo- 
taro  ;  alius  qui  propter  numen  Dei  circa  nialoo  qttt- 
que  diciiur  servare  patieniiam :  uni  deDiqoe  dicii«r, 
paticniiam  babes,  et  non  defecisti  alteri.  Meroenio 
unde  cevideris,  et  age  pcenitentiam  ^  et  \ac  priort  apO' 
ra.  Sin  atc/em,  veniamtibi  ctio,  etmovebo  candelatnm 
tuum  de  toco  tuo ,  nisi  posnitentiam  egeru.  Ejoa  bic 
candelabruu)  movere  diclt,  quem  ad  poeiiileiiti-w 
gereiidaru  invital.  Quod  est  augelus ,  boc  candda- 
bruin  ciijus  pariem  dicit  nuu  auferre,  sed  de  loco' 
movere,  siguilicans  eum  qui  licei  de  Ecclesia  sua 


*  Vide  num  legenJum  sii  Ecctetios ,  tainetsi  nf<iuideiu  pcrspicuus  sit  sensus. 


S€5 


COMSIENTAR.  IN  APOCALTP.  LIB    I. 


m 


praBcidatar»  «ioaee  TenUlabro  uUimi  jiidicii  soparc-  A  i»  niiem,  liic  salvus  cril  {Matth.  xiiv).  Qui  habet 


t«r,  propriani  lainey  salutem  et  omiie  raiidelal)ri 
Imen  aniUil :  elai  charlamalikns  honof-atiis  vjdea- 
tur«  aibl  tamen  nerttiui  esse  cognosciiur.  N:im  qood 
iu  illo  Tivil  aiieHum  eal.  Parii  rursiis  beue  dirit , 
Sed  hoc  Aeto  boncm  ^iioniam  odisti  factn  Nicolaita' 
mm,  slcnt  a  e§o  odi.  Id  eat,  idololairiaro  et  fornica- 
lioiiem  ,  aicot  cousequenier  oaieDdiu  Omnea  proin''e 
fcdeaiaa  docenSt  dicit:  Qw  habel  aure$,  audiot 
qmd  Sj^rim  dicat  Eccletiii,  Qui  Tincet ,  dabo  d  edere 
d€  ligno  vtltf,  Id  est  dc  frucio  crucia,  quod  ett^  ln- 
quit ,  tn  paradito  Dd  mei.  Paradisus  eiiam  Ecdetia 
intelligi  poteal,  omtiia  enlm  In  flgura  facta  suni,  et 
Adam  nmbra  futuri ,  Apoaiolo  docente  ( Rom,  y), 
lirscesaiL  Lignum  vero  tIic»  ^apientia  Dei  Dominua 


aures,  audiat  quid  S'piritus  dicat  Ecdesii$  :  Qui  yfice- 
rit  non  Itedetur  a  morte  sccunda,  Iiiterdlctac  arboria 
( Gen,  II ,  III }  esus ,  banc  posieris  procur  ivil.  Ciiri- 
stus  aulem  ex  l.iieris  sui  sacrario,  aqua  et  saiigoine 
profluente„  crucls  irngans  ligniim ,  inde  fecii  salutis 
primitias  gcrminare  unde  originale  malum  noverat 
surrexisse,  dicens  :  Gauilete,  quia  vici  sa^culum. 
Quocirca  sl  quis  vincil ,  in  ipso  viiicere  polerlt.  Et 
angelo  Eccleiia  Pergami  scribe :  Hac  dicit  qui  habet 
rompheiam  ex  utraque  parte  acutam.  De  gladio  bls 
acuto  satis  dictum  sil.  Seio  ubi  habltae,  ubi  ibronus 
SaUnue  e$t.  Omnl  Erclesl.T.  di<it,  quia  ubique  lile 
teniaior  esi,  cui  diciiur :  llla  inum  observabii  ca- 
put,  et  itt  insidiaberia  calcaneo  ejos  {Cen.  iii).  Mun- 


Jeaua  Cbriatua,  qul  in  cruce  fependii,  qui  et  in  Ec-  B  ^^  ^im  in  maligno  positus  est.  Thronus  Saunse 


e  esia  et  io  spirituali  paradiso  viiale  alimeittum  cos- 
leaiiaqne  panis  praebei  fidelibus  sacramenium,  de 
quo  legimus  ( Prov.  iii )  :  Sapienlia  vita  est  ample- 
eientibua  eam.  Et  angelo  Eccletue  Smymm  tcribe : 
Htcc  dicit  primui  et  novi$$imut^  qui  (uerat  mortuut 
<l  vitrit :  Scio  tribulaiiones  luas  efpauperlaiem,  $ed 
divet  1$,  Onini  Ecclcsix*  dicit,  qiiac  spirilu  pauper 
ett  et  omnia  posaidei ,  untle  Aposiolus  (i/  Cor.  vi) : 
Tanquam  nihil  habcnles  ct  omiiia  posaideolea.  Et 
blafphemari$  ab  hi$  qui  $e  dicunt  Judato$  e$u ,  et  non 
avnf ,  $ed  $unt  $gnagoga  Satance.  Hic  quoqne  osten- 
dilur  non  spcciali  tanlum  Ecclesi»  loqui ,  quia  non 
Smyrnc  tanium  fuerunt  aut  sunt  Juda^i  blaspberoan* 
les.  Poiest  autrm  gemino  modo  Judamum  hic  luv 


bomines  stint ,  quns  iiequiter  possidel.  Rcverlitur  ad 
apeciem ,  quia  licei  istis  septem  locis  toia  sepiifor- 
niis  flguretur  Ecclcsia ,  gei>U  suut  lamcii  In  bis  s^pe^ 
cialiter  qus  laudat  aiit  increpai.  Et  tenee  nomen 
mcLm ,  et  non  denegasli  fidem  meam.  tu  diebue  ilti$ 
Antipha$  te$ii$  meu$  et  fidelit ,  qui  0(ci$u$  e$t  apud 
vo$,  Apud  multiia  eliaiu  Cbrislus  occlJiliir,  sive  qui 
eum  resurresisse  non  credunt,  sive  quia  apud  se 
Tiiiis  damiialiilibus  negant,  ubi  Satanat  inhal>iiat. 
Sed  habeo  pauca  adver$u$  te  dioere.  Utique  adveraua 
ala  roemlra  cul, anda,  non  ea  quibiis  dicit :  Et  iion 
abnegasii  fldein  nieain.  Uabe$  ibi  tenente$  doetrinum 
Balaarn  (Num,  xaiv) ,  ^ut  docebat  Balae  mittere  $Cttn* 
dalum  aub  oculis  filiorum  Israely  edere  de  sacrilicits 


inen  iiitell  gi ,  sive  aperli  foras  iudxi ,  sive  intus  C  ^  fomicttri.  Ha-c  duo  sunl  principalia ,  qolbus  fruen- 


fiosili ,  id  esl  falsi  Cbrisiiaui ,  Juda^orum  cnim  reli- 
giosuui  e&t  uonieu ,  inde  Ap>i»ioIu8  (  Rom,  ii ) :  Qui 
ID  abscondito ,  inquit ,  Judxiis  et  circuiiu i«io  cor- 
di:»  iii  spiriiu  ,  noii  litiera .  iieroque  (Phitip.  1 1) :  Nos 
enim  sumus  circumrisio,  qui  spiritu  Deo  lierviinus , 
non  in  carue  fiduciain  b.iLentes  :  nec  ipsos  aulein 
noti  oporlet  deserere,  curo  dicaniur  eiiam  synagnga 
^^ataux,  cum  iioveiiinus  (Joan,  iiii)  Dominuui  lole- 
rando  usqne  in  fliiem  Jud.  in»  exeiupluin  nobis  pa- 
liemis  prxbuisst*.  Nihil  eoiuiu  timea$  qum  pauuru$ 
€$.  Uiique  oiiinem  Eccle^iain  prxMiiOiici  ul  a  lolo 
eorpoie  diaboli  nullatenus  iiietual.  Ecce  mii$uru$  eJ 
diabolut  quoadam  ex  vobit  in  carcerem ,  ut  tentemiui , 
at  tribulationem  babealis  dieruni  decem,  Uuiverali 


dis  hypocrit»  roiliiant,  edere  et  lornicari,  sicut  Do- 
miiius  dicit :  intus  aotem  pteui  esiis  rapina  et  incoii- 
liiiciiU4  ct  omiii  iniqnilaie  (Luc,  xi  ;  Mait,  xiin). 
Idololutria  foriiicalio  est  spiritalis.  I^erdidisti ,  inquit 
(P$al.  Lxxii) ,  oninea  qui  fornicanlHr  abs  te.  Siroi- 
liter  habet  et  tu  tenentet  doctrinam  Nicolaitarum  :  «i- 
miiii  r  aye  pcniitent  am.  Siii  auieiii,  veniam  tibi  cito  et 
pvgnubo  tecuiii  in  rompba  a  ori$  mei,  Id  esi  gladio 
oris  ,  iiitctligi  dcbci  EccleMi» ,  secundum  prxceden- 
lem  iineliigentia!  furmain.  Rompba^a  auteui  utriiis 
que  te^Uuienii  praccpta  sunl,  quibu^  contcmptorea 
divinitus  expugi  autur.  Quicuiique  enim  iu  lcge  pec- 
caveruiil ,  per  legero  judicabuulur  (Hom»  ii).  Qui  har 
bet  aures ,  audint  quid  Spiritu$  dicat  Eccletiit :  Qui 


Ecclesi»  h»c  dicU  cinveniuiil ,  adversus  quaiu  dia-  D  ^»«5^«^  ^^^  "  de  manfm  illo  absconso,  id  eat  de 


bolua  inexrricabiles  iiiiiuiciiias  senHfier  exercd.  Et 
propterea  in  dccem  diebus ,  pra:seutia  viiae  signifl- 
catur  excursus,  prO|*ier  Decaloguin ,  in  quo  bieviuir 
lf*gis  sunima  coiisistit :  bic  eniiii  sunt  nrcess;iria  di- 
^ina  praerepu ,  ubi  opus  est  contiiientia.  Hinc  divina 
{Matth.  v)  :  Consenti  advcr.aiio  luo,  id  esl,  iegi , 
cum  ea  curo  illo  in  via  hu^us  sxculi ,  videlicei  tciii- 
put  omne  aigniflcans ,  quando  contra  varias  cupidi- 
Ulom  lllecebras ,  lcge  inbiruenle  coiifl  gitur,  ui  p<;r 
Doi  grailain  subadis  carnalibus  qiiiiique  sensibus 
qai  propter  aensum  geminuro  duplicati  deceni  fa- 
ciuni ,  vicloria  capinlur.  E*to  fidelit  utque  ad  mor- 
Um,  et  dabo  tibi  coronam  vita:.  Qui  persevcrai  usque 


pane  invisibili,  qui  de  cmlo  deaceiidit,  qui  ideo  fa- 
ctus  esi  tiomo,  ut  |iaiiem  angeloruin  niaiiducarei  ho- 
mo  (Joan.  vi).  In  cujua  flgura  illud  in  ereino  niai  na 
prii  ccssit ,  quod  quia  manducaver*  nt ,  ideo  roortui 
a  Doniino  perbibenlur,  quia,increduli  perinancfil.  s, 
de  hoc  abscondito  et  spiriiali  singulariier  nianna , 
quod  immorulitatem  fldelibus  pollicelur,  non  niaii- 
duraveruiit,  (uni  dicil  (Ibid  ) :  Nisi  roandiicaveritis 
curiiein  Filii  boniinis  cl  biberitls  ejiis  sanguinem , 
non  habebitis  vitain  aelernam  in  vobis.  Naro  qui  etiai» 
lllo  luiic  cibo  potuerunt  spiriuliier  pj^ci,  cadem 
merueruni  imniorialiiale  potiri,  ul  Moyses  et  cattei  i. 
Eumdem  enim  ciburo  spiritalem,  docente  Apoaiolt 


807         •  rUlMASi:   ADKUMKTANl  EPISC, 

{ICor.x),  in»ndiicavcruni ,  quia  uou  eis  ohfuit  A  sulMnfcriquod  Jezabel  fo-^nicsrlpermttUlela 


m 


nianna  Ti.-iLilc  spiriialiicr  uteulibus  ciho  corpOiCO, 
Sicut  nec  boHiiiiibus  pricsentis  lemporis  proderil 
spiriialis  corporis  dominici  inaiina,  si  illud  indigi.e 
suscipiant ,  qui:i  juiJi<  inin  sibi  manducant  et  bi- 
bunt.  El  dabo  ei  calrulum  caudidum,  id  est  ado- 
piionem  in  Filium  Dei  (iCor.  xi).  Nam  calcuius 
gemma  preiiosa  est,  quac  ad  morem  illius  margarila: 
quam  negoiiator  inveniens ,  vcnditi:»  oinnibus ,  com- 
paravit ,  intclligenda  proponitur  (  MaUh.  xiii ).  Al  a 
dcnique  translatio  margnrita  posuil.  Rt  super  calcu- 
lum  nomcH  novum ,  quod  o%  noniini  iioininavil.  Alitcr 
«uper^baptismuin  atquc  mifriyriuni ,  quod  nemOy  in- 
qu.t,  nuvit  nisi  qui  accrpit.  IJypoi  rilac  enim  ,  licot 
habcn;  su|K;rncicm  caieuus  videantur,  ipsius  tamen 


rum  specie,  quibus  potestas  divinilui  siuefidi  vel  t$» 
b  bendi  tribuiiur,  ad  lotiim  proplerei  Mniii  Gedr^ 
slam  •  idco  pricpositum  consliioeDS  rean,  noo  qned 
ipse  recerit ,  sed  quod  iieri  pemiierit,  et  pcrail- 
tendo  transgrcssionibos  particeps  fiai,  proptevea  le- 
qiiitur  dicens  :  Dedi  ei  lempus  ut  pcemifiHtiam  9§mi^ 
ei  pos.iiiere  nnluit  a  (oriiicaiione  sm,  Nbn  di\it,  dedi 
voliis  aul  libi ,  aut  nunquid  qiii  fnrni.-^arie  etvnseifftit, 
fornicarius  ii»se  non  erit  ?  Sed  quin  ab  specie  trans- 
ii  ad  (!enus,  uliir^o  ab  boc  ciimine  sic  8a!«ciosde- 
monstrat  alienos,  ut  per  inalorum  exprobratiooem, 
luembroruin  semper  velit  manere  soli.cilos,  licei  quid 
eoriitn  agat  dextra,  nesciente  sini&lra,  qood  teilt 
cognoscinins,  si  a  pastoribus  greges,  et  inreriora  ab 


viituliin  .nielligeuiiasnequeuntpenetrare.liabentes,  B  einiiieniioribus  membra  tpiriuliler  discernamut,  vd 


ioquii  (//  Tim.  in),  formam  pi-  tatis,  virtutem  au* 
tem  ejus  abiiegnntes.  llinc  idem  Joannes  (IJoan.  ii): 
Qui  dicit  quoniam  .cognovit  euin ,  et  mandaia  ejus 
iion  s«  rva  ,  mcndax  cst,  ct  in  ipso  verilas  non  esl. 
El  angelo  Ecclesi^c  q-i  e>t  Tltyaiiras  uribe :  Hmc  dicit 
Dei  Ff/t>.<,  qui  kabet  oculo$  ut  nainma  iynis^  et  pede$ 
cju$  dmiles  aurtchalco^  Scio  opera  rua,  et  charHatem,  et 
/1^4 m,  el  ministerium,  et  palietuiam,  el  vovissima  optra 
lua  plura  quani  priora.  ilic  pletiius  declaratur,  in 
uno  Ecclosiai  rorpore  et  bonoruiii  pnriein  laiide 
DJulccri ,  ct  maloruui  iiicrepationibos  exprobrarl. 
IJbi  opera  simul  cliariiatem,  fldein,  ministerium 
el  paiioiitiam ,  et  laudando  approbai ,  et  auginento 
insu,  cr  novissima  dicit  ampliOcata  prioribus.   S  d 


snis  singnla  lemporibus  coaplemus.  Fornicatio  aau*n 
Jezabelis  generalis ,  et  corporale  el  spiriiale  adolle- 
rium  prxsignavit ,  quaudo  sub  Chrisll  nomine  *or- 
ni(*atio:iein  et  idololatrlam  dicebat.  Perdidisti  eolai, 
inquit,  omncs  qui  fbrniiantor  abs  ic.  Ecee  «irfoil- 
lani  in  lectnm ,  et  eo%  qui  eum  ea  moecbati  innt,  n 
maximam  iribulationem ,  n\^  poBniienliam  egenut  ek 
operibus  sws.  Lectus  hic  datur  inte!ligi  securiias  de- 
linquentiiim ,  quam  sibi  per  impunitatem  ciiroiiiooi 
8;f*po  flagttiosi  promittunt,  cum  peccanles  expeni 
non  fui  riiil  praesentis  ir»  vindiciam ,  ei  poeniientla 
eatcnus  iiegligunt,  donec  eis  repentinus  superve> 
niat  interitus ,  sicut  dolor  parturicmis,  ct  nou  effo* 
gieiit.  A  Deo  autem  in  hoc  8ecurit.it is  neglecioui 


habeo  advcrsus  te  n:ulta  ,  quod  siiiis  uxorem  tisain  C  dari  di«  iiuc»  cum  latenti  quidem ,  non  lamcn  i.Josio 


Jezabel  (III  lleg.  xvi )  qua:  se  dicit  prophelam,  et 
sinis  caui  docere  el  seducere  serws  meos ,  fornicari  et 
manducare  de  sacnflciiS.  Angelus ,  id  est  l!}cclcsi;i , 
noineii  est  generule  ;  scd  dictorum  qiialitas  moii' 
srrat,  cui  sermo  conveulai :  quos  pars,  i;ua!  species, 
quod  oiticium  angelo  couveniai ,  et  queinadmodum 
a  paitc  uniui  corporis ,  a  partevd  a  (igiira  ad  pro- 
prieiaicm  transcat,  et  a  proprictate  ad  flgnrani  re* 
d«*at.  Facta  sunt  ista,  ct  speciaiitcr  fui&se  cunjicitur 
iiiiilicr  iii  supradicta  lCccIesia  ,  ex  cujus  (orma  S(ie- 
ciaii  ail  gencraicin  to  ius  orbis  Jczabel  SiTmo  nuuc 
li^uraic  transferiur.  Angelus  ita.|uc  id  est  Kcclesia , 
qiioniam  adliuc  ex  bunis  cunslai  et  reprubis ,  bipar- 
tiu)  liic  modo  cognoscitur  :  verum  quia  et  pra^pusi  os 


j  idicio  deseruiifur.  De  liac  socuriiate  alibi  legimos 
(  Pioo.  i)  !  Aversio  parvulorum  intcrficrei  eot,  ct 
prosperiias  s  ultorum  pcrdet  illos.  Alia  tnnS'atio 
luctum  pro  lccto  posuit ,  quo  aeternam  miscriani 
desiguavit,  nisi  poenienti  m  egcrint  ab  operibos 
siiis.  Ei  filios  ejus  interficiam  in  morlem.  Filio^  hie 
i"  icsiatnn  et  opera  ninljcris  ligurari  cognoscimos, 
inoriein  autem  non  momcntancain  corpuris ,  sed 
aiiimae  niinatur  a!tcriiam.  Memoratis  excessiiNa. 
iiec  poeiiilcniia  ulla  correctis ,  non  lemporalem  dis- 
ciplinam,  sed  a:ternain  poenain  deberi  apostdica 
s.Tpe  icstntur  audoriias.  Ncqiie  enim  de  llloraa 
iiumero  sunt  de  qu  bus  dicilur :  Flaj^ellat  oninera  fi- 
lium  qtiem  recipil  {llebr.  xii),  sed  de  illis  qoibos 


baba  ct  populos,  idcirco  inangelo  pnfdicatorunisi- Ddiritur  :  Isracl,  jam  n«»n  irascar  libi :  et,  Zelos 


guiflcatur  oiflciuin,q4iomudo  si  cum  boinineni  referi- 
niusaliquidoperis  peregi-iiiasse[F.  pcregissel,  nos  ri 
rclatu  bcrmonis  siiiguloruin  iiioiidliaiur  qiiaiiias  de- 
iiuiitiaia  uif iiibroruiu ,  iit  si  verbi  gtaiia  vidis.se  aut 
vorba  eum  fecisse  dicamus  ,  illud  ad  oculos ,  huc  ad 
linguam  sine  dubi.»  redigamus,  qiiod  buic  aiigi^li  pro- 
batur  convenire  persoiiae,  siq  lideiu  angelus  nuniiiis 
esse  cognoscitur,  cui  ut  poie  s^icculatori ,  ct  videre 
convenii  corrijsenda ,  et  iiuutiare  servaiid  i ,  sic  pcr 
rosiera  opcr?  nominaia  membroiuni  signiflcantur  of- 
(?cia.  C^um  ergo  opora  nunc  laudat  majora  prioribus, 
omiiiunig.^n-ral  lcr  persouam  inducil,  (*t  qtiia  inter 
posi;us  qiiOA(|uc  sunt  ctiatn  iicg  igontc:^,  proplcrea 


mcus  reccssit  a*te  ( Euch,  xvi ).  Non  qiiod  propitia- 
lionem  fneraiit  consccuti,  sed  quia  indigni  jodica* 
baniur  lcmporaliter  flageliari.  Ei  scieni  oitutef  £c- 
cLsio!  quia  ego  sum  ACrutator  renis  et  cordis  \Jerem» 
xvii).  Nunquid  priusquam  prodat  adulteros  et  ooci* 
dat,  nesciunt  Occlesi»  Di*um  sciutatorem  esse  re- 
iiuin  et  cordis?  aut  quomodo  potest  Eccles.«  did, 
qiiia  scitiira  siim  et  non  inilio  fldei  sii»  DoiiB  oe« 
cultorum  scierit  coguitoien)?Non  ergo  expeiientia 
r'tuin,  sed  ccrta  fldc  tcnc:idum  est  non  perspicoa, 
scd  occultn  idoli»1airia ,  sed  adultcros  morte  punire. 
Iloj  onim  arlcrna  dicit  d;iiiinaiione  plcciendos.  Ei 
dabo  uuicuique  vestrum  secundtim  opcra  vcstra.  Kon 


COMMENTAK.  IN  APOCALYP.  LIB.  f. 


StO 


pro   parle  iucrepat,  sed    loiiiin  pni  A  iic  vtnutur^  allMin  vcstcm.  Stiebani  utiqoe  paiiri 


fiM  liiifalit  propria  polli^etur.  Uuusquisqne 
,  A  Apoitolas  {Galat.  ti),  onus  suum  porubit. 
lad  partem  bonnm  ejusdem  angeli  dicit: 
dicii,reliqii1  ^nt  eitU  Thifatirte,  Quotquot 
doalrinam  Afitc,  qui  non  scierunt  aliiiudi' 
V»  qmmaJmadum  dicunt,  Non  cogno? isti^, 
•  pooiiur,  ic  si  diceret,  nullo  coiisensu  pro- 
u'  Maa  et  Donrifius  illos  se  nescire  forte  testa- 
|ooi  iBMiam  noii  recepit  diseii  liiiam.  Sequitur : 
MilffaNi  Muper  tos  aliud  pondut ,  sed  quod  habetit^ 
!  Oique  dum  ▼enio.  Hoc  cst,  legis  pondera  vobis 
pooam ,  de  quibus  Apostolus  dicit  (Gatat.  v) : 
,  et  nolite  iterum  jugo  eervltatls  contiueri.  Ideo 
e  ievera  sarr inam  vcl  leve  jugum  Christi  (Matlh. 


iauctl  esse  in  inedio  sui  inqiiinatorum  multitudioem ; 
ipsi  lamen  immaculaii  permancntes ,  ingemiscobant 
juxta  Eaechiel  (Euch.  iii),  el  mcerebant  ab  iniquilale 
qu»  fiebai  in  medio  eorum.  Ei  non  delebo  nomen  ajus 
de  libro  it/ff ,  et  confitebor  nomen  ejut  eoram  Patre 
meoet  coram  ttngeUs  ejus,  Sicul  in  Evaogelio  (Mati.  x>. 
Coofliebor,  inquii^  et  ego  eum  coram  Patre  meo  qui 
est  in  coelis.  Et  (Luc.  x),  Gaudeie  quod  nomina  vesira 
scripta  sont  in  coelis.  Angelo  Eccleug  qiii  est  P/ii/a- 
delphim^  seribe :  Hme  dicit  tisnctus  et  vcrus,  qui  habci 
davem  Datid^  id  esf,  regiam  poiestaiem.  Clavem 
porro  DaTid  dicit ,  sive  qiii^i  de  ejus  stirpe  naius  est 
Chrisias,  iive  quia  i}»se  David  multa  de  Christo  prac- 
fnius  est.  Cujus  dispensatione  lanquam  cLive ,  legis 


lOod  per  spiritum  adoptionis  efflcitur  leve,  sub  B  ®'  prophetarum  elpsalmorum  arcana  paiuenint,  ip:>o 


lOi  perseverare  voleos,  dicit :  Sed  quod  habetis 
B  oique  dum  veniam.  Et  qui  vicerit,  et  eustodieril 
§M  finem  opera  mea ,  dabo  et  polMlolMi  xuper 
I,  if  reget  eas  in  tirga  ferrea^  sicut  vas  figuU 
ksgnuur,  sicul  et  ego  accepi  a  Patre  meo.  in  Chri- 
afcet  Rcclesia  lianc  poteslatem  tanquam  corpus 
|ilo.  Si  quae  enim  dlgne  corpori  ejus  adiiaescrit, 
Itor  baberc  dicilur  quod  niiiis  haereditario  jure 
dit,  In  quo  (secundum  Aposlolum)  nobia  Dous 
adooaviL  Vii^a  ferrea  infleiibilii  omniooju* 
I0fltmites,destrait  contumaces,e/</afro  ei  ii#/-* 
istefimMf.  Slellam  matutinam,  et  Christum  in- 
I ,  ot  resurrectionem  primam  convenit  accipi , 
ol  nie  apparens  errorum  tenebras  repulit,  et 


tcse ,  cum  dicil  ( Luc,  xxiv ) :  Necesse  est  impleri 
oiiiiiia  qa:e  scripta  sunt  in  lege  Moysi  et  propheiisi 
ct  psalmli  de  nie.  Qui  aperit ,  et  nemo  claudit^  et  qiii 
claudii  quod  nemo  aperit.  Legis  divinae  sccreta  soiio^ 
Christi  pott  siate  pandunlur  fidelibu»,  clauiluntar  in- 
credulis ;  illo  auiem  solvente  nullus  claudit,  quo  li- 
ganie  nullus  absohli.  Ecce  dedi  in  conspeciu  tuo 
aperlMHi  otlftfm ,  ^iiod  ftffno  claudere  potest^  quoniani 
pusillas  habes  vire».  Ostium  qudd  Christus  aperit , 
lunc  reseraii  Eccesiae  coepit,  quando  suis  diMcipulis 
sensum  aperuit  ut  intelligerent  Scripturas  (Ibid.). 
Hoc  nulliiis  unquam  vi  prjpcluditur ,  quod  illis  prae- 
dicaiitibus  per  totiim  mundum  jam  panditur.  Undo 
Apostolui  (/  Cor.  xvi) :  Ostium  nobis,  mquit,  ma- 


poetlone  prnperantc,  mundaiiae  noctis  t^nebrse  G  i^^^  apertum  est  io  Domino ,  et  adversarii  mu!ti. 


«otor.  Hsc  enini  stella  sicut  noctls  fliiem ,  sic 
irwtere  videtur  initium. 
K  in.  Angeto  Ecclescf  qui  est  Sardis,  uribe : 
Hek  qui  kabet  septem  spirilus  Dei  ei  sepiem  stel- 
Siio  0p<Ta  liM,  ^iita  notnfii  habes  quuniam  viris, 
nrtmn  es.  £f/o  vigiUms  etstabilis,  et  eonfmm 
mpmmorilmra  erant.  Non  etdm  invenio  opera  tua 
th  eoram  Beo  meo.  Memeiito  qiiemadmodum 
sri^  ei  audita  custodi ,  et  age  paenitentuim.  No- 
(iBi|Oit)  habes  quia  vivis,  et  mortuus  es.  Non 
V  niil  qui  roortale  crimeu  aduiiserit.  Nou  dicit : 
nM  qoae  moriiura  erant,  nisi  ei  qui  viva  adhuc 
I  habeiis  in  offlcio  suo,  iu  niorte  peccaii  non 
perroittitiir.  Non  enim  confirmari  potest 


Quod  autem  dicit ,  Posiilas  babes  vires ,  et  servasii 
verbum  meum^  et  uon  uegaeti  nomen  meum^  causam 
oitendit,  quod  propterea  iiaec  dona  promeretur  Ec- 
clesia,  quia  non  ^ais  viribus  fidit,  seqiie  coufiteni 
parvaa  virea  babere,  nou  in  ae ,  ied  in  Domino  re* 
dempla  gloriatur.  Eeee  dabo  de  sgnagoga  Satano!  ex 
his  qui  $e  Judeeos  dicunt  esse,  nec  smil,  sed  meniiuH' 
/tir.  Eece  facturus  suin  illos  venire  ante  pedes  tuos 
adorare,  et  scies  qiita  dUexi  te,  quoniam  sertasli  ver- 
6Mm  toleranliae  mece.  Iloc  novum  Ecclesia^  tantuui 
Pliiladelphiae  tunc  proniisit,  reiiquum  enim  tempus 
et  itraecipoe  illud  circa  finem  muiidi  praeniii^iiat , 
quandi)  JuJari  in  Clirisiuni  credcntes^  rjus  Ecilesia: 
subjuiigaiilur ,  quae  veraciter  dicit  (P«a/.  lix)  :  Uiui 
Mdom  doctoris  amiserit.  Non  invenio  opera  D  alienigenae  subdiii  sunt.  Nain  et  de  Judj^is  Apo&io- 

lus  dicit  (Rom.  xi),  quia  cscitas  ex  parte  Isr^oi  con- 
tigit,  donec  pleuitudo  geoiium  subintroiret ,  ei  sic 
oiunis  Israel  salvus  fiirei.  Et  scies  quia  diiexi  le , 
cum  libi  videHcet  Judaos,  qui  deiiobi  itaie  quondain 
generis  extollebantur,  buiuiles  in  fiile  subdidero,  ei 
lu  cognoices  et  ipsi  qualcm  tibi  dileciionem  exhi- 
beam.  Multi  enim  ex  Jodioii  ad  Ecctesiaro  veninnt , 
dicentes,  sicut  scriptum  est :  Jacta  me  in  nnam  par- 
tem  aaeerdotii  tui  manducare  panem.  Quoniam  ser- 
va^tTverbuui  tolerantUe  meaa  ,  et  ego  te  tuebjr  ab 
hora  tentaiionis^  qum  veniura  est  universo  orbi  terriH 
rum  tentare  eos  qui  inhabiiaot  temm.  L*rcl  iiile- 
slbio  exterioriqiio  confiictu  indesinenter  exerccatar 


coram  Deo  roeo.  Nou  euim  saiis  e^t  ar- 
i  ▼ivere  et  virere  ,  fructus  tamcn  debitos  non 
%:  Commendat  eiiaro  poenilentiam  praec^en- 
dolicioriim.  Siauiem  non  egeris  pceniirniiam, 
m  ei  ioicitabo  adventum  meum  adie,  quabi  [ur 
■  9  et  noii  scies  ^iia  hira  veniam  ad  te.  Ipsani 
o4  voeero  h\  fuenl  uegligens,  bora  prxveuict 
»TiM  vocatioiiis.  Sequitur  :  Verum  habes  pauca 
m  te  Sardis,  qui  non  inquinaveruni  vesiem  saa  u 
nm  labotaverunt  ifi  a/*ti,  quoniam  dt^w  siifti. 
a  Itai  paaeoram  inter  maloi  inqoinatos  jogl 
Um  oHore  imro;iculatis  vestibus  perroanere,  ad 
sio  hobiliim  D»'us  }irovocat  dice  s  :  Qjii  vuait, 
Pathol.  LXVIU. 


6\\ 


PR  MASII  ADUUMKTANI  EPISC. 


Stl 


Eectesii ,  euive  parlialiicr  sin^uli,  sivo  gencrnliier  A  "i^iiis  Cliristl  in^rsona  sascepia  qaoqiic  hamanius 


bic  impiigneiilur  variis  tcntatioiiibns,  cliam  tempus 
Aniielirisii  signilicatur  Tenturi,  a  quo  omnem  Eccte- 
(iam  qux  constat  In  suis,  liberaiurum  se  Christus 
.Dominos  pollicetur,  ut  tcniatio  ruinap,  deceptio  co- 
giinscatar.  Vmio  rr/o,  iene  quod  habet,  ne  quls  alius 
acciplat  coronam  tuam,  Ilic  elcctorum  numerum  qnos 
secundum  |  ro|(ositum  vocntos  apostOtOs  memorat, 
stiipenda  prorsus  consideratione  cogiioscimus.  Quos 
praescivit  ei  prxdestinavit  conrormes  fieri  imaginis 
Filii  cjiis,  Oitendens  liuic  numero  nec  addi  qucmquain 
possc,  nec  minui,  cuin  sic  istum  propriam  cordnam 
dicit  amiitere,  ut  alius  eam  pcrcepturus  arced:it« 
Unde  inlelligitur  ncc  alium  posse  succcdcre,  si  quod 
ille  tciinii,  persevcranti  flde cusioJiat.  Sic  etiam  Ju- 


fiierat  praedicanda,  consequenter  dicit  [Cap.  iii) :  Qm 
eit  initium  crealurce  Dei.  Initiani  qui|ipe  creilur» 
Dei,  Cbri^lum  Dominam  propter  incaniaiionis  bj* 
&teriam  convenienter  decet  intelligi.ex  ciijus  pcrsona 
scrfptam  leglmas(Proo.viii):  Doiniuuscreaivit  ine  ini- 
t<ani  viaram  snaruro;  et  Apostolus  (Ihbr.  s]:Ilabrntei 
fiduciam  in  inlroitu  Bancioram,  in  Banguine  Christi, 
qui  initiavlt  nobis  viam  novam  et  viventem  perve- 
lainen ,  id  est  cariiem  suaui ,  et  sacerdotem  ma- 
gnuin,  etc.  Ipse  enim  est  via«  qui  patria  ;  ipse  fidej 
auctor,  qui  eliam  consummator;  ipse  A  ei  a,  ipie  iai- 
tiuin  quem  ncmo  praecedif,  ipse  rmis  cui  nultasia 
regno  suecedii.  Scio  opera  tua^  quia,  neqme  (fi$%iu 
es,  n^9tie  fcrvens;  utinam  frigidui  esics  eau  ferviiis! 


du'0ruiii  elaiio  est  frustratn ,  qui  de  stirpe  Abrahx  g  sed  quia  tepidus  es,  incipiam  te  e»  are  me0  \ooicrc. 


gloriabantiir.  Potens  enim  est  Dcus,  liiquit  ( Matth, 
iii),  de  lapidibus  istis  suscitare  lilios  Abrabx ,  ut 
teitJ  promissio  niai:eret  ex  munere,  et  gloriatio  car" 
nalis  vacuaretur  in  genere.  Qui\icerit,  faciam  eum 
coiumnam  in  tcmpio  Dei  mei,  Columna  in  fabricis  ct 
iiiunlmini  congruit  ctdccori ;  sic  et  mundi  viclores  in 
Ecdesia  eniinent  muuere  digniiatis,  portanl  olTicio 
charitaiis.  Et  foras,  inquil,  non  ti\ei  amplius.  £xie- 
rat  jiinior  filius  {Lue.  xv) ,  id  estgcntlum  populus» 
^ed  illiiis  vitiili  saginati  morte,  id  est  Chrisii  cruore 
rccoiiciliaius  atque  rcdcroptus,  foras  ultra  non  eiit, 
quip^ie  nuem  introduxit  rex  in  cubiculuin  suuni 
(Cunt.  1 , 3;«  et  quaniiscunque  aut  scbismatum  nut 
lersecutionum  arletibus  quatiatur ,  non  rooveliir. 


Potest  hic  quorumdam  nobiiiiim  s.Tculi  persoai  cn- 
gnosci,  quos  ideo  nec  calidus  dicit  esse,  nec  frigidos, 
scd  polius  tepidos  :  quia  cum  tilis  copia  divitiaron 
Biulta  circumfluaty  operibus  taroen  pietaiis  inveaiuii- 
tur  steriles ,  nec  ad  opera  baaa  ulio  nikscratiooun 
accenduiitur  intui;u.  Ideo  et  pauperes  tanquani  fri- 
gidi  esse  neganlur  et  fervidi ,  qui  ct  divitiis  noo 
abundant,  quibus  tepide  utendo  torpescoot,  et  cai 
indig(!ntibu8non  communicando,  jiiste  bonorumope- 
ruin  notuntor  carere  fervorc.  Sed  etiam  iUorum  liic 
potest  significare  personam ,  apud  quog  intra  rula* 
culiim  Scriptura:  tractaiitur ,  foris  aulero  nirura  fide- 
les  sint  ignorantnr,  et  fidiicialitrr  ac  tute  firaesuniea- 
tcs,  iiiveniuntur  opiiibus  vacui.  Meo  neque frigidos. 


Firmum  eniui  fundamentum  Dei  stat,  babens  signa-  Q  nequc  fervenles  illos  esse  dicit,  Id  csi  neque 


fuluin  boc  ( //  Til,  ii )  :  Novil  Doiiiinus  qui  sunt 
ejus.  Sic  et  bic  et  scribam  tuper  illum  nomen  Dei  mei , 
qiioJ  videlicet  filii  Dei  per  adoptlonem  didinur 
{Rom.  viii),  et  nomen  civilatis  Dei  mei  nova  Jerusalem, 
quw  deseendit  de  coelo  a  Deo  meo  el  nomen  meum 
nornm.  Titulus  nominis  eminentiam ,  dignilatis  et 
pacis  insinuat  visiooem.  iemsalcin  en  iii  inlerprcta- 
lur  vibio  pacis.  tii)\'9  autcm  propter  novitatem  vltae 
;i!i  quain  Jubemur  incedere  ( Rom,  vi  ).  Hoc  autem 
Christi  nomen,  quod  est  super  onine  noiaen  {Philip, 
ii),  non  ei  temp<»re  Filio  Dei  successii  nt  Idein 
novum  dici  potetur,  cum  in  eadem  clarltate  Pairi 
scmper  niaascrit  coaeiernuSy  dc  qua  ad  eum  dlcit 
{Joan.  ivii)  :  Quam  habui  apud  te  priusquam  mun- 


dulos,  nequi:  fideles.  Et  quia  hujusmodi  tepidiiaie 
utri  [ue  sui  nauseam  faciunt :  Vomam,  iiiqui*,  le  de 
ore  meo  ;  sed  quia  tempus  est  poenitentix,  non  siU 
bandiantur  Talso  nomine divitum  ac  potcnloni, qmi- 
ruin  eges<as  cascitasque  iucrcpatur  et  nuditas»  sed 
audiani  consulentem  sibi,  vcrasque  divitbs,  videlkd 
scientiam,  pollieentem.  Utrisque  eaim  convcnit,  vt 
ne  ub  imis  visceribus  evomaniur.  Mync  sibi  acnua 
cniant  de  quo  dicit  {Prgv.  xvi)  :  Accipite  sapieati^m 
siciit  auruni,  et  scientiaiu  sicut  argenturo  KelimH 
[Kcniiie].  Si  quid  de  Scripturrum  divinanim  feati- 
bus  tanquam  sapientiae  luniine  radianti  liayrire  po* 
luerint ,  opere  ipso  perficianl,  sive  ilii  de  largitaie 
subsiantiae ,  vlsceribus  pietaiis  ignitia,  sive  isti  de 


dus  esset.  Sed  novum,  pro  liuuiani  aie,  in  qua  et  j)  scieniix  litteraiura  spiritalitrr  iuformati.  Scriptuni 

mori  volult  et  mortuus  resurrexit;  liinc  per  prophe- 

tam  (/lo.   XLii')  :  Nova,  inquit,  ficio  omnia  qu» 

nunc  orientur;  et  Aposiolus  ( II  Cor,  v )  :  Ye:era 

transiernnt,  eoce  facta  sont  omnia  nova.  Hfne  etiam 

ii.eruimus  Chrisliano  ceiiseri  vocabulo.  Angelo  Ec^ 

cleiio!  LaodicecB  scribe  :  Ua:c  dicii  quia  est  Amen  tes- 

tit  fidelit  et  verus,  (Juod  hic,  est  et  Amen  ponimr, 

aiiimadveiienduin  exi^limo,  Amen  quippe  interpre- 

tatuni,  dicitur  verum  sive  fidelitcr.  Unde  boe^oco  ad 

illam  divioilaiis  esseniiam  procul  dubio  redigendnm 

est  de  qua  loquens  Moysi  Dens,  dicit  {Exvd.  iii) :  Sic 

«lices  filiis  Israel :  Qui  est,  misit  mo  ad  vos.  Ipse 

euim  \ere  e^t,  qui  semper  idem  csi.  Yerum  quia  in 


est  enim  (Prov.  xiii)  :  Rederopiio  animse  viridifitix 
8u«.  De  illis  vero  (//TYoi.in)  :  Ab  infantia  tua  sa- 
cras  litteras  nosti ,  qu»  te  possuot  instruere  ad  sa* 
lutem  quas  <  st  in  Christo  Jesu.  bene  autcm  aanuu 
coiiflatum  dlxit ,  propter  pressuram  persecutionia , 
quam  si  cos  coniigerit  pro  Christo  sobire ,  opteni 
devote  siiscipere.  Tales  enim  de  magno  lepiditaus 
cxci Jio  uiili  compuiictione  Couversi,  non  so|um  1M9 
sed  ei  allls  esbc  potueriut  fruqiuosi,  ipsiqoe  S'ni  au» 
rnm  trlbi^Iatiouis  igiic  purgatum  pariter  et  decocttiip* 
Ut  sis,  Inqiiit,  dives  et  vesic  alba  vestiaris ,  et  ms 
appareat  In  te  foRditas  nudilati»  twB ,  ei  cUlyria  m^^ 
oculos  tuos  ut  videas  :  juslitiaB  oporibus  destitulof 


»1 


tOMMEMAR.  IN  APOOAl.YP.  LIB    I. 


Sti 


tanqiiMi  nuflos  notat,  qnos  etiam  Nrgnit  rTcttaiiR.  A  merctur.  A  conTalle  auicm  plorttiunis  ascefiJiiiir  ad 


Nle  autfm  ▼eatimeniia  albis  induiinr  qni  bapiism^tte 
ClffiBli  Teetiiur,  et  ea  flde  pollet  qiiac  |»er  d  lcctionein 
)|ieralar  {CaiaL  v).  Quicnnqne  eiiim  in  Cliristo  ba« 
piiiali  ebtia y  Cbriatum  IndHiatis  {GaL  iii);  cum 
Mnitm  collyrio  ociiJos  didt  uiig.  iidos,  iiiclinan- 
iuiD  cor  ad  difina  testiinoiiia  nionet,  Prarceptum 
«nhn  DoroiQi  lucidum ,  illQminaiia  ocalos  ( P$at. 
XTHi).  £90  qu0$  amo^  redan;oo,  et  eatityo.  Flagell.1t 
•mm  oaaiiem  Aliiim  quem  recipit  {Heb,  xii).  Crede 
argo  ai  age  ptemtemtimn.  0-lendil  osfc  Laidice»  qui 
liiiaseBt  laudaliiiiier  iinitkiidi,  toI  alii  corrigendi. 
£c€a  ego  $to  ante  oitium  ct  pnlto^  &t  lorie  47111«  andit-' 
rii  voeem  meam ,  el  aperueril  mihi  januam,  Ostiun 
«liqoe  eordia  ad  recipieudum  Cbristum  (^r  fiden  et 


biijUd  apicem  dignitatis;  hii.c  legimus  (Ita.  11) :  Ve- 
nite,  a^cendamus  in  montem  Doroini  et  ad  domam 
Dei  Jacob,  et  docebit  nos  Tias  suas.  Sed  etiam  fide- 
les  ad  ccfilom  Invitantur  ascenderey  qnondo  non  qax 
super  te^ram,  sed  coBlestia  appctere  Jubentur  et  aa- 
perc.  Nain  ctquando  rudls  quisque  in  Ecclesia  Chri- 
stum  passum,  resurrexisse  et  ascendlsae  docetur  ad 
Palrem,  ct  super  his  quisqoe  spiritaliter  eruditus  et 
doctor,  eumdem  secunduni  f.irmam  Dci  contempla- 
lur ,  in  p»rte  josti  ascendere  dicltur,  crcdila  mysie- 
riorum  sccrcta  visurus.  Iliiic  Dominns  {Joan,  xxj  : 
Noli  rae  langere ,  nondum  enim  ascendi  ad  Patrem 
meuni»  tactum,  volcns  credulitaiem  intelligi.  Slatim 
fui  in  spinVii,  et  ecce  vidi  tbronum  posilum  in  cos/o. 


Iiuum  prascetitorum.  Sequitur :  Inlroibo  iid  eum,  3  et  super  ihronum  sedeniem.  Et  is  qui  sedebat,  limi/M 


aC  emiuibo  cum  eo,  et  ille  menini  iii  tbroiio  meo  :  liinc 
€1  Duniinua  (iooii.  xiv) :  Si  quls,  inquit,  diligit  me, 
aermoiiefln  meum  servabit,  ei  Pater  mcusdiliget  eum, 
eiad  eum  venielnus,  ei  roanaionem  apud  eam  faeie* 
nua.  Vioeenti  iabo  tedere  mecum  in  ikrono  meo^  stc- 
mi  ei  ego  vtd»  et  tedeo  eum  Patre  meo  in  tkrono  ejut. 
Conaessorem  particlpem  poteatatia  dicii  atqiie  judi- 
eii ,  de  qua  Joannea  {Joan.  1) :  Dedit  eis  potestatem 
§Hoa  Dei  lierl,  hia  qui  credunt  in  nomine  ejus :  qui 
M»  01  aaBguiaibu6y  neqae  es  volunute  camis ,  nc- 
qae  ai  vduntate  virl ,  sed  ei  Deo  nati  sunl.  Et 
(JfallA.xix):  Sedebitls  mecnm  in  duodecim  tlironls, 
jaJicaniea  daodecim  trilms  Israel.  Qui  habti  aurea, 
jmdiea  qmd  Spiritue  dical  EcclisH».  Aures  hic  cordis 
mi  aMmdalorum  obadieniiam  intellgl  convenit.  Os-  ^ 
Mdii  autem  quad  iila  qu»  aingulaiim  denominana 
adBMnebai  Beeleaiam»  nunc  geAeraliier  Ecclealis  al- 
lofat  i^nadicaaday  deacripiisqae  Eccle  iae  operibus, 
^Ma  asaat  et  quaiia  fuiura  prasdici  opnrieret,  reca- 
pimhiU  Cbriati  Bativitate»  eadem  aliier  diciaraa. 

Cif,  IV.  Pttctea,  imiiiii »  otdi.  Posl  ipaam  utique 
^iri4M«en  ae  alleram  memorat  vidiase.  Noo  gestorom 
€al4iveraum  teropua,  sed  visioiHim;  ae  ai  quis  anam 
ram  diveraia  nodia  enarcol,  eoarratiooea  babebnnt 
diversam  tenpos^  aon  illod  quod  uno  tempore  ges- 
lom  eat ;  sic  toium  tempus  Eeclesi»  diversis  figuria 
ropatit  eoanrandam.  Eece,  inquit,  osfiam  apertum  tfi 
roifa.  Ostiom  apertum»  Chrieium  dicit  natum  et  pas- 
aom  ae  auscitatum,  qni  est  i-inua,  ipso  dicente  :  Ego 
aam  raUum.  Coslum  Ecclesiam  dicit,  e^  quod  sit  ^ 
habilaculum  Dei,  ubt ccBestia  genniiur.  Hiic eat quod 
•^lcal  in  f  o^Jo  volaniaiem  Dei ,  iia  Ueri  posiulamus 
lo  lerra  {Matth.  vi).  Aliqiiaodo  auicm  coelum  et  ier- 
ram  ei  Eeeiasiain  dicit  (Luc^  xi),  propier  terfam 
qMa  01  cmiwa  coosijiiii,  aive  cum  i  .fidileft  reetis  fl- 
doliam  prvdicatiooibas  aequirantar,  sive  cuiu  car.> 
spirilui  subditart  sive  com  terrena  eoDlesiibus  recon» 
dliaia  iuoguolur.  Eeee  vox  illa  |inmii  quam  audivi  ui 
ioba  loqaentem  meciim  .*  Ascende  buc^  inquii,  et  o<- 
lemlam  tibi  qsue  fieri  poU  hm  oportet.  Vox  prapdicatio ; 
idco  dieitur  ( Isa.  lvih  ) :  Quasi  tuba  exalta  vocein 
loam.  Aaeeoaus  est,  quando  cum  despectu  inuntli 
venire  ad  Pxeleaiam  qui^que  vel  compellitur,  vci 


vlsui  erat  jaspidis,  etc.  Istao  comparationes  Ecclesias 
conveniunt,  quam  (sic)  Duiiiinus  indutasestjaspidis 
colorem,  a  (Uam  sardinls,  ignem  sigiiificare  puto,  qui« 
bus  diiobus  judicium  novimus  celebrari :  primo  per 
diluvium,  in  sxculi  autem  fine  per  ignem*  Et  arcus, 
inquit,  erat  in  circuiiu  throni,  sinulis  visui  smaragdi- 
00.  Arcus,  quoniam  post  diluvum  fecuriiaiis  piic- 
cessil  indicio,  nunc  Ecclesiae  ad  propitianduui  Dcum 
coiiveoieiiter  aptatur.  Nain  cum  nubes  imhriferae 
spleiidore  solis  fuerint  radiatx,  arcus  speciem  red- 
dunt,  ad  cujos  comparationem  cum  sauctorum  ani- 
m^  sole  joslitiae,  quod  est  Christus,  fuerint  illustra- 
fae,  eorom  intercessu  Divinitas  propitiari  digiiaiur. 
Et  in  circkilu  ihroni,  udilia  tiginti  qualuort  in  qui- 
bus  seniorc»  sedentcs  erant  viginti  quatuor^  circum" 
amicti  vesie  alba,  et  super  c:ipita  eorum  coronae  aa- 
reae.  Scniore^  to  am  Eccle  iam  dicit,sicut  per  Isaiam 
(/fa.xxiv) :  Regiiavit  Doininusi  >Sion  etijiierusalem, 
et  in  C(>ns|)ec(o  senioruin  rjus  clarilicabiiur.  Viginii 
quatuor  autem  prxpositoa  complexus  est  siinulet  po« 
pulus ,  tanquain  duodecim  trilius  Isra»:!  duplicans , 
propter  geminum  Tesiaroentam,  quia  ei in  Veterietin 
Novo  eadem  formatiir  Ccclt^sia ,  id  eat ,  quoniam 
Ecclesiam  in  duodccim  ostciidii  aposlolis,  omoe  sci- 
llcet  corpus  prxpo^iioruiii,  sicat  el  iovenimus  in  dc- 
sci  iptione  civitaiis  de  coelo  descendentis  Jerosalfm 
{Apoc.  xxi).  Isti  viginti  quatuor  lljroni,  excepta  ofii- 
ciorum  disiributiono,  duodeciui  suot,  quia  et  praepo- 
siti  ex  duodccim  tribubus  |  romovenlur.  Sed  daodccim 
throni,  excHpto  mTSt'eo  nnme  o,  itnus  est  tlironus, 
id  est  Ecclesia.  So'us  enim  Dominus  Cbrisios  ad  ju* 
dcandum  ses^urus  est:  sedebit  autem  in  sede,  id  cst 
Ecclcsia,  judi.ans  doodecim  irilHM  :  sed  in  Christo, 
in  qiio  lp>a  et^i  tnla,  sedebunt  et  judicalmnt  membra, 
sed  in  uniim  ei  per  iinum  capiii.  Aliier  possunt  vi- 
giiiii  quaiuor  seniores  in  iHis  intelllgi,  qui  pfr-eciio- 
nem,  qoa?  senario  auniero  cofiimendainlr,  cl  ira  Evan- 
geiii  praedicaiione  eonsummant ;  iiam  quater  seni , 
vigintl*qoatuor  faciunt.  Et  ex  illonim  throno  exeunt 
eorascatioiies  el  voees  et  lottitrua.  Tonitrui«i  et  voci- 
b«ig,  prsbdieatio  veritatis  ;  nimscationibus  mrracnlt)- 
ruin  figurnritur  insignia,  sicut  in  Evangel}o  (Me^e^ 


8  5  PRIMA^ll  ADUUMETANI  KPISC.  m 

ivi) :  lili  aa^em,  inquit,  prorccli  pranJiiaTerunl  iibi-  A  sane  «nte  se  et  relro  ob  lioe  nnimaHa  dirnotar  b»- 


que,  Domioo  cooperante  et  sermonem  connrmanie, 
lequenlibus  signis.  liemque  {Psal,  lxxvi)  :  Vox  toni- 
trui  lui  iti  rola ;  ipparuerunt  fulgura  Ui.i  orbi  terr». 
llis  eiiiiu  tanquam  nubibus  proicepiis  tonaolibus  mi- 
raculisque  fulgentibus  mundus  iremefactus  formida- 
vjt  el  credidil.  El  iepiem  pliiaiae  ignis  ordente$ 
eraiit  in  conspectu  tbroui.  Ills  septem  phl>l£ 
suntseptem  Spiritus  Dei.  Si  seipse  non  exponeret, 
in  his  septem  ardentibus  pbialis  Spiritum  sancium 
nos  inielligere  conreniret,  sive  quod  igneanim  furma 
lingiiaruro  apostolis  infususesi,  sive  propier  ejus  ine- 
uiorabilero  sepienariam  operaiionem  :  qiianto  inagis 
iiunc,  qiiando  ipse  subjuoiit :  Qiii  suni^  inqiiieas,  septetu 
spiritui  Dei !  tb\  autem  convenientius  Spiritus  s.j)- 


berp,  sive  quod  lumiuibos  Siienti»  ptofta,  sive  ^uotf 
perfecte  Novi  et  Veteris  Testamenti  uni^erta  contl- 
neant  sacrameuta.  Fides  eoiui  quae  gemlno  TesUflMn- 
to  prtiferiur,  omni  lemporum  romp!etur  visa.  Cam 
ergo  quidaiitein  Veieri  tanium  TesunieoloeoBgrue- 
baty  quid  Novo  succedeute  clarueril  revelatun,  qnid- 
ve  bis  dceeniibus  speranduro  fore  cognosciior,  Isitt 
omnilartc  quodammodo  aoimalia  probaulur  fulgaie» 
luminibns.  Pr«eierilo  namqoe  lemp  »ri  Unquom  ao* 
l*Tiora  promissa  dispeusatio  Cbrisitl  Domioi  depola* 
tur,  quae  sicut  prsdicta  a  propbeiis  iegiliir,  peracta 
etiam  perdocetur  ;  prxsenii,  eredulitaiis  aofoienU 
el  Ecclesiarum  cooveniuni  ineremenU ;  fuloro,  bo- 
norum  malornmque  dirempiio ,  quia  jiisiot  io  vi* 


ctusdlcereiur  adesse,  quani  in  bapiismats  tempore,  B  Uin,  impios  in  loenam  ftnuros  crediroua  depoian- 


quando  unuroqueinque  Gdelium  eum  credimus  riu 
percipere,  qnod  nunc  aquarum  videtur  nientio  facu 
s  gnare  7  lloc  enim  sequilur,  dicens  :  Et  in  eonsputu 
ihroni  mare  vitreum^simile  erystallo,  In  mari  vitreo  in- 
telligitur  bapiismum,  ubi  corde  creditur  ad  justitiam, 
ere  antem  eonfessio  fit  ad  saluiem  ( Rom.  x  ) ;  pro- 
pter  ndem  quippe  referlurad  viirum;  non  enim  aliiid  in 
vitro  vi  Jetor  exlerius,  quam  quod  gesut  inierius,  Nec 
inaniter  In  conspedu  ibroni  boc  baplisma  esse  com- 
mendai,  nisi  quia  possunt  hoc  baeretici  qooque  foras 
baUre  vel  dare;  Sicergo  dicii :  In  conspectu  Ibrotii, 
sicut  Moysi  dictnro  lcgimos  :  Est  locos  peiies  ine 
{Exod.xxsiii).  Vd  ipse  In  Deuieronoinio  praemonct, 
dicens  (Deut  xii,  xiv,  xvi,  sxvi) :  In  loco  quem  ele- 


dos  {Matth.  xxv).  His  quoque  otriusque  cooeordiaia 
Testamenti  novimns  praesignari,  com  potteriora  prto- 
ribos,  id  esl  nova  veUribos,  iisdem  probaomr  ocolls» 
qu»  pariur  refolgere  ei  inur  se  plena  fiilei  ireriiaie 
concinere,  curo,  verbi  gralla,  in  Veieri  Tesiamenlo 
agno  occiso,  quinquaginU  diebos  exactis,  daior  les 
ad  liinorera ,  scripta  digiio  Dei  in  lap  deta  Ubolis 
(bxoa.  XXXI,  xxxii).  Nunc  quaiido  paselia  oosinini 
jinniolatus  esl  Ghrisius  (i  CV.  t),  idestjuxU  Jean- 
ncm  (Joan.  t),  Agniis  Dt^i  qoi  tollii  |)eccata  oMMdi, 
peractis  quiiiiiuaginta  dlebos,  Spirilum  •aociom  di* 
scipolis  luittit  de  coelo  promissum  {Aa  ii),  qoemio 
sacris  sspe  paginls  digilo  Dcl  legimus  noncapaiiuo 
{Exod,  viii,  19  :  Luc.  xi),  per  quem,  veiosu  lapidei 


Kerii  Doroinus  Deus  lnus,  ut  babitel  nomen  e jus  ibi,  C  corJis  remoia  duritia,  cbarius  daior,qoa  lioMMr foris 

qoibos  omnibos  singularem  Ecclesiae  declaraUm  no- 

vimos  UH  utem,  ubi  baptisma  Triniuiis  baberi  pote- 

Ht  ad  salutem,  qood  foris  generatos  habet  ad  perni- 

ciem :  non  quta  maloro  esl  quod  dator,  sed  quia  male 

oiitur  cui  dalur»  sic  ut  buccella  mano  Doiiiini  Jud» 

porrecia  {Joan.  xiii).  Quod  aoiero  alia  ediiio  ante 

soiiom  Iransinlil  mare  vilreom  esse,  in  solio  potesl 

sedes foori  judicii  pnssignari salubriter. Itaque  vidi- 

mos  anU  judicii  lempos  saluiaris  bapiismi  concedi 

remcdium,  ol  non  reos  et  nodos,  sed  justificatos  aiqiie 

Htunitos  futorom  possiiinvenirejndicium.  Quis  enim 

salvaretur,  si  mundum  Deos,  baptismo  necdum  con- 

eesso,  vellel  prsvenire  judiUoT  CryslaHu  aqiia  niun- 

da  el  siabiiis  credulius  flguratur,  quae  non  clrciim- 

feraiuromni  venio  doctrime  {Ephes.  iv),  qulppe  in  D  orbis  frucuficaniem  Ecclesiaro,  id  esl,  Evaogelioai, 


proiioos  pelUlor  (I  Joan.  nr),  ot  lex  qoae  i 
difficilis  foerai,  Implereior.  Cbarilas  eoini  Dei  df  Ai- 
sa  esi  in  cordibos  ooslrls  per  Splriiom  saoelaai,  qoi 
datos  est  nobis  {Hom.  v),  qoo  operaou,  Deoi  groiii 
colilnr,  non  jaro  tiroore  poenss,  sed  dileclieoe  Joitl- 
11«.  Nam  el  ipsom  eapol  oosirom,  com  ei  paoioiu 
resorrexisse,  et  oonc  ad  Palris  dexieram  iodare,  el 
veniurum  jodicem  solemniter  praedicamas,  bia  uo- 
qoam  lomioibos  qoauor  animaliom  irradUlor  Eccie- 
sia.  Qui  evangelistls  praedicanlibui,  eognoicll  luee 
omiiia,  intentum  eiiam  docel  mooHiqne  leclerem, 
qood  et  In  mpdio  ibrono  animalia  memorei ,  ei  in 
circuitu  tbroni  eadem  qualuor  animalia ;  ae  si  diee- 
rel:  In  inrdio  Ecclcii»  Evaiigelium,  el  pereireoiumi 


Cbrlsto  babens  fundanienU  subnexa,  qui  fundavil 
terram  soper  aquas  (Psal,  xxiii).  Medio  :.utem  ibrono 
et  in  circuitu  throni  quatuor  aninuUia  plena  ocuUs  ante 
et  ntro,  Qualuor  animalia  suntevangel^siatqualuor, 
quibos  propter  coogrucntiam  narratioiiis  in  singulis 
eminenum,  speclalis  videtur  coapUri  prnprieus,  sic- 
ut  quidam  voluerunl :  Maitbaeo  bominis,  Marco  leo- 
nis,  Locae  vitoli,  squilae  Joanni.  Com  autem  omn  om 
unoro  sit  Evaogeliom,  ideo  qnatoor  principaliter 
demooslrantur,  propUr  quaiuor  paradisi  fluminay 
quibos  orbis  irrigari  Iraditur  oniversos,  sicut  borom 
praedicalione  instniendui  lotos  creditur  muodos.  Si- 
quidem  Ecelesia  ssepe  peradinis  aecipi  solel.  Oculos 


quia  etsl  iiomcras  praedicatoruro  augelor,  onios  la- 
meo  Evaogelii  verius,  nullios  ooqoam  ooTiuils  di- 
versltaie  mouiur.  Idem  quippe  creAceitdo  pereeveni 
in  orbe,  qood  iutemeraloro  manei  In  eriglne,  boe  esi 
in  medio  Ibrono,  el  in  cirenitu  Ibroni.  Iiem  cmn  so- 
perios  dixerit  vidisse  se  soper  Ibroaom  oedeoleM,  ei 
in  circoliu  ibronl  sedilia  vigloil  qoaioor,  io  qiribni 
seoiores  eranl  sedentcs  viginli  qoaloor,  cireoaiaaiicii 
vesie  alba,  subseqoeoier  io  medio,  inqoii,  Ibreoo  ei 
io  circuitu  tbroui  qoatuor  at  imalia.  Cooi  eoim  ooi 
▼elii  aliud  sedentem,  aliud  seniores,  aliod  qoiioir 
animalia  vocabolorom  diveriiuie  cognotcere^  ooi  s 
lamen  tbroni  nomine ,  ono  concu  videior  loco  mi- 


8i: 


COMWKNTAH.  IN  ArOCALYP.  LrO.  I. 


m 


scere,  obi  inlolligiiiir,  qood  Evangelia  InHenioibos,  A  qoatoor  senlores,  nam  Bfnae  alse  qiialoor  Mimalibiis 


ti  teniores  in  Eiangeliis,  neque  eniin  possunl  ab  al- 
k*ni(ro  seiiarari ;  sic  enim  potuerunt  esse  animallM  in 
circuiia  sedis,  ubi  seniores  esse  jam  dixerat,  in  niedio 
qofiqiie  tbroiio,  in  Chrisfi  vi(fe!Icet  corpore,  qnird  rsl 
Ecctcsia  :  ubi  nec  seniores  sne  Cvangelio,  nec Evan- 
geHum  absque  senioribus  esi^esen^suspermitiit.  Ani- 
mal  frimum  timHe  leoni,  Licet  superins  muilonim 
Patioin  expositionem  de  animalibus  maluerim  prx- 
locare,  ordinem  tamen  bic  re!a(ionislotendens,quod 
primum  animal  slmile  dicit  esse  leoni,  Matibaeo  ma- 
gis  vtiltum  assero  convenire  leoni^,  qni  et  ETangelinm 
in  Judsea  primus  scripsil,  et  in  Cbristo  regiae  digni* 
laiis  et  prosapiam  narrat,  ot  gloriam  inslgnanter 
praedicat.  Hunc  denique  ordinem  bealus  eliam  Aa- 


vlgiiiti  quatuor  alae  sont,  etenim  per  clrcnitam  Ihro- 
nl  Tidii  animalia ,  vbi  se  dixerai  seniorei  Tidisse. 
Quomodo  autem  animal  cain  aex  alis  potesi  simile 
esse  aqnilae,  qa»  habet  duas  alas ,  nisi  qnatoor  anl- 
malia  unum  sont?  qa»  habent  Tiginti  qnaloor  aiUs, 
in  quibus  lntelligimas  Tiginii  quatoor  aeniores,  qui 
iunt  Ecdcsia ,  qiiani  similavit  aqutlae »  qoae  tnnt 
duae  aiae ,  id  e&t  duotestamenta,  qaibus  subvccia  , 
snrsnm  attollitur,  ne  implicita  terrenis  affectionibas, 
detardetor :  aliter  tenas  alas  propter  •enarii  nomeri 
perfeciionem  positam  arbltror,  qoia  in  aexta  Ktate*. 
id  est,  adTeniente  pienitodine  temporum,  baec  Apo* 
aiolus  peracii  commemoral  (Galat,  iv).  In  noTissi* 
mo  enlm  animall  conclusit  omaia,  qoaiaor  enim  sant. 


giisliniissuadet  adsequendnm,  Matthaeo  leonis,  Marco  B  >ic»^  «^  eTangellsts.  Cnamqoodqoe  animal  el  soam 


kominis  personam  asslgnans ,  qol  proprie  humana 
▼idetor  in  Cbristo  gesta  narrasse.  Terlinm  vituli,  qu» 
Locae  coogroil  propler  vituli  saginati  hoeiiam  singii- 
larem.  Porro  aulem  Joanni  rc^lius  aquilae  significalio 
depuiatur,  qui  Verbi  Dei  celsiludinem  el  perspicaciier 
Tidere,  et  veraciter  mcruit  praedicare.  Quocirca  hinc 
Eccle^ia  regi»  inajestatis  fortiiudine  fungitur  el 
decore ,  quia  vicit  leo  de  tribo  iuda. Catuliis  enm 
1-  oiiis  Juda  {Gen.  xlix),  ex  cuius  iribu  reges  popolo 
pme<w  solebant.  Et  ieeundum  anhnal  $innk  ft/nto. 
Ilujus  Ecclesis  virtus  in  vitulo  eiiam,  prima  scilicet 
▼lciima  illa  raiione  signatur,  qua  adhiic  quisque  fide* 
liom  Tincit,  quando  pro  CbVisto  mactatur.  Exhibete, 
inquit,  corpora  vestra  liostijm  vivam,  sanctam,  Deo 


ei  triom  poiiidel  formaB ,  sicul  per  Eiechiaiem  baa 
iedes  et  eadem  animalia  deacribontar.  Unomquodqae 
qoatoor  formai  dixlt  habiiisie,  el  iliii  formas  quat 
hic  In  Apocalypsi  leonls,  Tiluii,  hominis,  aqoilae,  has 
qoatuor  anomqoodqae  animal  habebal,  al  si  qnr 
onom  horom  vidissel,  quatoor  vidisiet.  Unde  intelli- 
giiar  iingiila  in  soiidum  esse,  ei  rotas  ^usdem  Ihroni 
ita  describit,  ut  una  rola  quataor  parlei  mundi  re- 
spicerel,  quod  esl  et  veluli  roia,  et  ejusdem  factorae 
omnei  qaatoor,  «I  id  esi,  et  nni  qood  qoatoor,  ne 
eiicl  locui  ofoi  noo  thronas  perfecioi  etiet,  nec  ab 
aliqua  parte  mundi  conversui  secederel,  inde  per 
circuitum  oniTcrsum  Tidelicet  orbem  posieisur.i 
lerrarum.  Erant  plena  ocuHm  ante  ae  el  retro.  Vel, 


placentem,  rationabileobieqoiamTe8lrum(Aoiii. xii),  C  st^^l  >I><  translaiio  dicit,  tnf8s  et  foris.  Intas»  eo 


ttt  quod  capot  pro  corpore,  corpos  mereatur  im- 
plere  pro  capite.  Propterea  et  a  Zacbaria  orsus  esl 
iicerdote  (Luc.  i).  T^riiiim  animal  hatens  faeiem 
qntsi  baroanain.  Illam  bic  bumiliiatem  EccIebiaB 
eommendarl  puto,  qoa  cam  spiritom  aduption^s  fillo* 
mm  Dei  pereeperit  {Rom.  Tin),  bnbeitqiie  hutic  tbe- 
iabram  in  Tasii  fictllibos  (//  Cor.  iv),  libenter  tamen 
bamiKs  gloriari  maluit  in  infirmltaiibus  suis  (//  Cor. 
iii),  qoam  extolli  T.rtutibas  acquisitis,  pie  seqoens 
niagi>tri  vesiigia,  qui  factus  obndiens  asqne  ad  mor- 
lem  {Philip.  n) ,  dicebat :  Disiite  a  me  qoia  niitis 
ium  ei  humilis  corde  {Mauh.  xi).  Qi«irfiim  anifnal 
ttmi7<  aquilcf  volanti.  Ecclesia  spiritualibus  membris 
coelestia  meditamibus  volare  describitor,  quae  nuilo 


qaud  diguom  tit  ETangelii  lomen  occultum.  Si  enim 
operium  esl,  inqait,  Evangelium  nostrum,  in  liii  qui 
pereunt  ett  obTcIatum  (//  Cor.  iv).  Aliter,  aiite  et 
retro,quod  ubicunque  fiuctificant  dilatetur  Ecde- 
iia,  in  lomine  Taltat  Dei  ambulai»  el  reTclata  facie 
gloriam  Dei  spectilalur  (//  Cor.  iii).  Aliter,  anie  ei 
retro  al^t  tenat,  quae  viginti  quatoor  iubtumantur, 
Veterit  Tettamenti  libros  intinuat,  quot  ejtttdem 
nomeri  canonica  aoctoriijite  suscipimot,  lanquam 
Tiginti  quatoor  tenioret  tribuiialia  prassideniei. 
Ideo  aotem  ett  NotI  Teitamenli  praedicaiiofroctuosa, 
qoia  tettimoniit  Veierit  fulia  firmatur.  Hoc  lenei  Ec- 
clesia  anie  el  retro,  id  est,  M  lonc  sob  lega,  el  nonc 
sob  gratia.  Quae  nofi  kubebani  requiem^  nacte  ae  die 


tIso  terrenae  ciipiditafis  illecla,  diiorum  Testamento^  D  dicentes  :  San^liit,  Sanetus^  Sanetui,  Daminus  Deus 

omntpotem^qui  fuil,el  eUt  et  rmUurus  ea  {ha.  ti). 
Com  Ecclesia  circuinqoaqae  diff jsa  in  tingulit  mem- 
brlt,  profei-ionibutqoe  dlTersis,  arbibat,  reglonibut, 
provinciit,  lingolt  et  gentibo»  variit ,  iudesinenier 
Deum  ore  et  opere  in  adTersi!)  et  prosperit  laudat , 
6ie  ae  nocte  Dominom  laodare  iion  cettat,  manenie 
iniellecloalit  creataraB  perpeliia  in  coeletiibiit  lao  le, 
ioper  Jerutalem,  ad  tojut  te  iotiar  informari  pere- 
grina  laeutur  Eccletia.  Et  eum  dederani  t/to  ammalia 
clariutem  et  honorem  et  gratlam  eedanti  in  Ihrono , 
menti  in  ieecula  ageulorum^  sutlm  cadebanl  in  fa- 
ciem  viginti  quatuor  anioret  in  conspeclu  Ihroni ,  et 
adorabant  viventem  in  smculaugculoram^  miueaieiico. 


gobernaculis  regitur  subllmios  proTchenda. 
tfam  istis  simililodinibus  Tulinum ,  Cbrisli  quoque 
pertona  conTenienter  aputor,  hominl  Tidelicel, 
qnem  non  imaginarle,  ted  proprie  Tcraciterqiie  sot- 
eepit.  Tribos  Tcro  residois^  qoas  Agiirali  compara- 
lionii  gralia  gessil ,  ipse  enim  leo  de  tribu  Juda , 
Ticior  mortts  illaue,  qoia  leo  fortisslmos  bestiaram 
ad  nollioi  paTebil  occarsom.  Vitolat,  qui  pro  muodi 
lalule  mactaius,  insigniorc  Ticiiroa  commendatar. 
Aqolla ,  quod  el  desursom  ima  morulluiit  nottraa 
pelierit ,  atqoe  Istbinc  rursos  ad  sedem  coelettem 
aicenderii.  Et  qualuor  animalia  habelmnt  iinguta  alai 
unoi  per  circoitum.  Et  in  animalibus  ostendit  Tiginti 


SI9 


PRIMASIl  ADUIJMKTAM   tP.SC. 


820 


ronoi  iuas  MnU  ihronum.  SecuiiduBi  pnemiasam  in-  A  adjuvaiur.  Cujus  in  Erangelio  aclionis  fignra  pra- 


telligeiiUae  formain,  ei  dtveraia  membris  uni\crsa 
£difi€;iri  videiur  Eociesia  ;  nam  quando  animaiibus 
persoiianiibns  landem,  id  e>l,  evangeliili?  prxdican- 
tibus  Chriaii  dispensaiionem,  quor  in  trium  teniporum 
summa  consisiit,  viginti  quaiuor  seniores,  i*l  est 
omnes  EodesisCy  qo«  iu  pra^posiii^  constani  ei  popu- 
iis,  statim  cadeas  [cadentesj  iu  faciem ,  adorant  vi- 
ventero  in  saecnla  s^culorum.  ftuic  denique  sensui 
Panlus  apostolu^  protesutur  et  divil  (/  Cor.  &iv) :  Si 
conveniat  universa  tcclesia  iii  unum,  et  omnes  pro- 
pbetent,  iiitret  autem  quis  infidelis  vel  idiou ,  goo- 
viiiciiur  ab  omnibns,  dijudieatur  ab  omnibus,  occulta 
i|uoque  cordis  ejiis  manifesu  fiunt :  et  tuiic  cadens 
iii  faciero  ,  adorablt  Dearo ,  pronuatlaoa  quod  vere 


ces^il,  quandu  prxccdens  populus  Dominum  sler- 
nebaut  vestimenu  sua  in  via,  accipieniesque  ramoa 
palniaruro,  procedebant  obviam  ei  el  dicebant :  B»- 
nedietus  qui  venit  in  QOmuie  Domini,  Rex  Israel 
{Matlh.  XXI ;  Jforr.  ii ;  Lue.  xii ;  Joan.  lUi).  Victo* 
ria  coronarum  palinarum  signo  aptius  comparaiiir. 
Dicentes  :  'Dignus  es,  Domine  Deas  aoafrr,  •ceipati 
clariialein  et  honorem  n  potesiatero,  quooiam  A 
creani  onmia ,  et  ex  tua  potesute  li«e  smii  cobsiI- 
tuu.  Yel,  sient  alia  editione  translatum  inveoiffliv, 
quia  iu  efeaili  omnia,  ei  propier  woluntaiem  tuam  craaf, 
et  ereata  iuni.  Erant  scUicet  ei  in  arte,  priiisquMi 
formarentor  iu  opere.  Creau  aunt  autein,  ut  In  s«is 
quoque  naturis  secundum  praescriptos  iu  Dei  sapiei 


l^eus  In  vobis  est.  Miltentes  eoronas  suas  ante  tbrti-  £  tia  terniinos  etiam  visibiiiter  exsiiiisseol.  Quae  aa 
num,f)eo  videlcel  assi^niea  quidquid  viriuiis,      tem  sequuntur^  alterius  libri  tracUnda  auniaauii 
t|uidqoid  babeanl  dignitatis.  Illi  eiiim  quidquid  boni      exordio. 
roiiqutritur ,  jure  tiibueiur,  a  quo  ille  qoi  vicerit» 


LlBEIl    SECUIVDUS. 


CAPITULA  LIBRl  SECUNDI. 
L  l«'6ri  iignaii  iignii  apiem  dignitat,  acceptio  pate- 
facti  memoratur  et  visio, 

II.  Prhno  iigno^equi  atbi  narratttr  impeetio, 

III.  Seenndo  equui  rufui^  einiqer  teriio  memoratur, 

IV.  Equum  quario  iigno  puUenWni, 

V.  Quinio  iigno  iub  altare  Dd  animai  oeciiorum, 

VI.  Terramotui ,  iolii  obuuritai  in  ianguine  lumine 

■  Smiguinem.  Lump  contemo. 


eonvcrio  *,  itellaique  CMuru. 
¥11.  Quatuor  angeli  lenere  quaiuor  ierree  angutos  per^ 

hibentur. 
Ylll.  Nmneni  iignatorum  ds  itngmtii  tribubuM  aw» 

tiiofaiiir. 

IX.  Ventura   ex  gentibui    preedicatur  innumerabiGi 
muttitudo. 

X.  Agnui  qm  in  medio  tkroni  esf,  rtgit  eat. 


Legem  Dei  posse  tribus  modis  iiiielligi  etiam  mul« 
ilpliciter,  recu  dunuxat  expositione  eognosci,  ejus- 
dem  tesllmoniis  perdocetur;  sicoteniro  in  Stiomooe 
legimns  (Prof.  iiH):Seril)e  ea  tibi  tripiiciter ;  iu  in 
libro  lob  {Cap.  xi)  scripluin  meminimus  :  Atque  uli- 
nam  Dcos  loqneretor  te-u»,  et  osienderet  tibi  se« 
ereia  sapienii»,  et  qnod  mnliiplex  esset  lex  ejus ! 
Verum  quia  uno  spiritu  probata  sibi  adversari  iiul- 
latenus  possuni,  probabili  raiione  utrumque  con- 
sure  facile  demonslraiur.  IIoc  Un:um  est  principai 
sollicitudine  conservandum,  ui  sacris  voluminibus 
exponendis  illos  sensus  adbibere  curemus,  qui  nee 
ab  ipsorum  locoriiro  veritate  reiliaiit :  quin  potius 
aiictoris  animnro  inteniiooe  sobria  penetrantes,  sa- 
lubriiar  proferant»  ei  qui  fidei  regulis  eoaputi,  con- 
sooa  semper  veriuii  respondeant.  Neque  eiiim  et 
illod  sibl  cooirariiun  videri  putandura  est,  quod  eum 
Spiritus  Dei  legaiiter  insinoetur  {Sap.  tii)  onieus 
vel  aimplei,  mox  perlilbetur  eltam  maltimodns  vel 
maKiplex,  sicut  se  iranslationnm  diversius  habet. 
Siroplex  utiqoe  singolari  proprieU:e  naturas,  mntti- 
plex  distribotionibiis  gratiae  ;  vel  toro  tribos  roodis 
legatnr  peccatonim  remisslo  celebrari,  baplismate, 
pccnitudioe  atqoe  martyrto,  juxu  psalmum,  quod 


C  eaiiimiis  {Pial.  ixii) :  Beati  quoniio  remissx  sonl 
iniquiutes,  ei  quorum  tecta  suot  peccau ;  beaios  vir 
eui  iion  impuiavii  Dominus  peccatum,  ut  baptisoKi 
remitti ,  pceniteniia  tegi ,  martyrio  non  imp>itari 
credauiur.  AUi  tamen  Patres  seplem  roodia  diie- 
ruiit  relaiari,  addentes  eleemosynas  debitae  remis- 
sionis  acquisitioni ,  proiiroosaberrore  cohibitoSfel 
abundantiara  cbariuti^t,  per  qiiam  cooperiri  aboo- 
dantiam  legimus  peccatonim  (Prev.  iv).  Possunl  aa- 
lem  intra  illos  tres  mcidos  isti  quoqiie  cofflprehenfi 
manere,  qui  latius  clareant  eipedili.  Quorsum  isu 
prsemiserim,  sequentis  mox  lecilonia  docebil  excor- 
sus ;  exponeodis  namque  locis  arduis  properanief 
nolumus  aut  temeriutis  progresso  nouri,  aol  pa- 
terns  tr.idiiionis  obliviosi  ab  aliquo  judicari. 

D  Cap.  V.  Et  vidi  librum  in  dextera  Dei  »eden:u  supe 
Uttonum^  icriptum  intui  el.  furii^  iignatum  tignii  i^ 
piem.  \a  dexira,  io  Cbristo  dicii,  ipae  esl  eoim  bra- 
cbium  Dei,  ipse  dexiera  Pairis;  sive  in  aomoia  bea- 
titudine.  Libruro  scriptum  iutus  et  foris,  oiroaiqoe 
Ti*stamcntum.  A  foris,  Velus  quod  videbaior ;  ab  i»- 
lus,  Novum  quod  inlra  Vetus  latebat.  Ilinc  Apoal^ 
\ui  Kebrgcos  alloquitur,  dicens  {Meb.  sii):Nooeoi0 
acccsbistis  ad  iracubiiem  ignem  et  turbiiiem  et  caii* 


«I 


COMMENrAR.  IN  APOCALTP.  LIB.  II. 


SiS 


finem,  e(  proocllam,  el  luboe  sonum,  el  vocem  vcr-  A  cem  {ha.  lviii).  Opiaiivus,  Uiinam  allcndissos  m.in- 


bonim :  quam  qui  audierunl,  excusaveruiil  se,  ne 
eis  fierci  verbuip;  non  enim  porlabani  quod  diceba- 
lur,  eic.  Nuoc  aulem  spirilalibus  apiriialia  compa- 
ranles,  non  conlemplamur  qua:  videntur,  sed  qore 
nou  videnlur  :  quse  enim  videnlur,  temporalia  sunl; 
qode  antem  noin  videntur,  aelerna.  Proplerea  autem 
HiittS  liber  diciiur,  quia  nec  Novum  sine  Yetere,  nec 
yetiis  s^ne  Novo.  Nam  Veius  nuniius  esi  et  velamen 
Novi.  et  Novum  adimpleiio  et  revelaiio  Veleris;  qnia 
et  VeiQS  qnamvis  a  foris  esset,  non  tolum  apparebat, 
noa  lotiuu  latebat.  Vel,  nt  clarius  eiprimaiur,  om- 
uis  dispensalio  Salvutoris,  libri  bic  nomine  frequen- 
tatur,  quae  in  atroque  Tesiamento  vel  promisf^a  lcgi- 
lur»  vel  peracla.  Signalnm  signis  seplem,  muliifaria 


data  mea,  et  facta  fuis<ei  sicui  tumen  n^\  Itia,  et 
justiiii  lita  sicut  giirgites  maris  {l$a.  xlviii);  et,  Uti- 
nam  dlriganiar  viae  ineae  ad  custodiendas  justifica- 
liones  luas  {Psat.  cxviii);  el  :  Quis  dabil  mtb!  pen- 
nas  sicut  columb^,  ei  volabo  et  requlescam  {PsaL 
Liv  )?  Conjunctivus,  Si  aiidieriiis  vocem  meam,  ei 
custndieritis  pactum  meiim,  eritis  mibi  iii  pecalium 
de  cunclis  populis;  m^a  cst  cnim  omnis  lerra,  et  vos 
erilis  inibi  regnum  sacerdotale  ei  geiis  sancia  (Exod. 
xix).  Alibi  quoque  :  H:«biUbo  in  illis  et  inambulabd, 
et  cro  iliorum  Deus,  et  ipsi  erunt  mihi  populus  (Lev. 
xxvi).  Vel,  Si  fetetissenlin  substantia  niea,  utique 
avertissem  eos  a  pessimis  cogiiationibus  suis  {Jerem. 
xxin).  lunniiivus  porro  modus,  qui  et  in  urdine  sex- 


inyitteriorum  latitantium  pleoiiudiae  tecium,  inde  ei  B  tus  est :  Scire  el  intelligere  Dominum,  et  facerejudi- 


a  monte  urobroso  el  condenso.  Ei  licet  septenarius 
numerus  aniTersitatem  solliciie  compleciatur,  arbi- 
iror  tamen  sepiem  modos  tanqoam  seplem  signa  in 
Sci  ipiuris  divinis  exercitiis  palam  debere  quaeri,  et 
pro  se  necessario  reperiri  oon  lantam  proloquio- 
rum,  qiios  eti^m  mundani  auctores  in  suis  diclioni-' 
btis  regulariter  Deo  revelante  animadveriere  poiue- 
runi,  sed  oiiam  inielligentiae  salutaris,  qui  soli  spe- 
cialiier  Chrislo  reserandi  dicuntur  roansissc  rcpo- 
siii.  Q>iandiu  enim  aquam  in  illis  sex  hydriis  tan- 
qaam  scx  a:iaiibus  idem  Dominus  converiissel  in 
viaum,  id  est,  V«:lus  Tesiamentum  intelligendam 
apiritaliter  perdocerct,  nec  ebriare  fervore  spirilus 
lex  quemqiiam  poterat.  Ei  illa  signa  clausa  hacieoas 


cium  et  jusiiiiam  in  medio  terrx  {Jerem.  i\).  Item- 
que,  Continere  a  malo,  intelligeiitia  {Mkh.  vi).  Im- 
personalis,  Qais  adjuvit  splritam  Domini?  cum  qno 
iniii  consilium ,  et  insiruxit  enm ,  et  dociiit  eum 
semitam  jusiiiise,  et  viam  prudentiae  ostendit  II li 
(io6xxviii)?  Vel  in  huc  quod  cst  scriptum  :  Quis  est 
in  vobis  qui  audiai  hoc,  aiicndat  ei  auscaltet  ftftara 
{ha.  xl)?  Ei,  Quis  est  homo  qui  timet  Uominam, 
Icgem  statuit  ei  in  via  qaam  elegii  (PsaL  xxiv)?  Vel, 
Intelligere  legem,  sensos  estoplimi;  et,  Quis  loqni- 
tur  potentias  Domini  {Psat.  cv)?  el  creiera  his  simi- 
lia,  quse  S'ngulis  poteront  mod  s  rongrnenter  copfo- 
sius  applicarl.  Hxc,  inquam,  verbis  facilc  reperimas; 
hoc  autem  nnnc  justus  ordo  dcposcit,  at  in  ipsis 


permanebant  :  quocirca  sacris    diligenler  paginis  G  proprie  rebus  lanquam  septem  signis  regulares  in- 


l»erscruialis,  septem  primum  roodi:>  iocuiionis  vide- 
tiius  facile  comprebendi,  id  est  indicalivum,  pro- 
nunliativum  ,  imperalivum,  optaiivum ,  conjuncti- 
V  ini,  inGoilivuin  ei  iropersonalem,  ut,  verbi  gratia, 
iiidicalivam  sii  iu  eo  quod  legimas  {Uicb.  vi) :  indi- 
Ciilio  libi,  homo,  quid  sit  bonnm,  et  quid  Dominas 
qiiacrat  a  le,  uiique  diligere  judicium  et  facere  mi- 
sericordiam,  ei  sollicitum  ambularecam  Deo  lao.  Et, 
Cgo  hominus  Deus  tuus  docens  te  aiiIia,^aberDans 
te  in  vla  quaaml)ulas  (/la.iLvui).  Itemqae  cam  quae- 
ritur :  Quls  est  iste  qai  venil  de  Edom,  tinclis  vesti- 
biia  de  Bosra  {ha.  Liiii)?  indicando  respondetur  : 
Ego  qai  loquor  justiiiam»  ei  propugnalor  sum  ad 
salvandum  {Ibidem).  ProDunliativas,  Audi  me,  Jacob, 


telligontiae  formas  congruis  teslimoniis  coaptemus, 
Ycl  ipsa  potius  lestimonia  eisdem  regalis  servire  pro* 
babiliier  doceamas.  Prsemissos  enim  loraiionis  mo- 
dos,  etsi  congrutim  utcunque  videiar,  ad  illud  tamen 
quod  qaaerimus,  exiguum  judicatur.  Ideo  namquc  li- 
brum  signaium  signis  seplem  dicii,  quia  secreius  a!» 
tius  [alius]  modus,  qui  ibidem  ante  latuisse,  ipsitit 
autem  Cbristi  dispensatione  nsseril  palnisse,  admo- 
nei  indicandus.  Inquirenlibus  iiaqoe  nobis  Scriptu- 
ram  primus  historiae  aciionis  lextus  occorril,  secuTt- 
dus  allegorix  gesius;  tertius,  utriusque  modus  agno- 
scitur;  quartus  de  incommatabili  divinae  Trinitalis 
esseiitia,  quando  proprie,  quando  troptce  sacris  in- 
sinnetur  oracalis;  quintiis  parabolarum,  quia  tam 


et  Israel,  quem  ego  voco,  ego  primus  et  ego  novissi-  0  rclatu  quam  actu  conficitur,  ot  quando  aliud  dieltur, 


nius,  ei  absque  me  non  est  Deos  {Ita.  xlviii).  Item- 
que:  Quare  dicis,  Jacob,  et  loqueris,  (srael :  Abscon- 
du  via  mea  a  Domino,  ei  a  Deo  meo  judicium 
nietiin  iransiit  ?  Nunquid  nescis  aul  noii  audibti : 
Deiis  sempiiernus  Dominus,  qui  creavit  terminos 
lcrrae,  non  defidel  neque  bborabit,  nec  esi  invesii- 
gniio  s^pienti^  ejus,  qui  dat  lasso  virtuiem  {I$a.  xl). 
Vel,  Ccce  dies  veoieni,  dicit  Dominas,  et  consum- 
mabo  superdomiim  Isracl  elsuper  domum  Juda  Te- 
staaentum  Novum  (/erem.  xxxi),  Imperaiivus,  Non 
aceiiiesnomen  Domini  Dci  tui  in  vanum;  el,  Non  ha- 
bebi%deos  alienos  praeter  me  {Exod.  xx),  vel  bis  st- 
naiiia.  Ei,  Clama,  ne  cesses,  quasi  luba  cxalia  vo- 


et  scripio  aliud  Invenitur,  ad  pasiam  spiritalis  iniel- 
ligentix  animuserigator :  sextus  de  gemino  Salvaioris 
adveniu,  vel  ad  eos  pertinentia  (ife),  ne  aui  priinus 
pro  secundo,  aui  secundus  inielligatnr  pro  primo,  ubi 
grandi  intentione  regula  discretionis  est  adhibenda. 
Ilinc  enim  et  Jadaeorum  mentes  advenientc  Domlno 
caligabanl,  ei  nunc  usque  eadem  ignoMniiae  cxci- 
tate  Ial>orani,  iniantam  ut  nonnunquam  de  ipsis  quo^ 
que  peccatis  bominum  et  transgressioiiibns  aliqu> 
rum  propbe:ia  praeteudatur  operum  futurorum,  aiit 
secreia  spiriialiiim  sensuum.  lile  porro  modus,  id 
est,  septimus,  qiio  sic  divinis  praf^cepiis  iuslruimur, 
ul  ccrU  viiae  agendx  forini,  aliis  vero  vitjp  signin 


f<^T>  rniMASU  ADRUMETANl  ETtSC.  824 

caiidx  figura  regulariler  iniioloscal,  sollio  ti  iiilen-  A  lioni^  TiQdicat  loea,  Eiculi  est  qaod  Ifoysat  didl 


tioiie  iractandiiii  esi,  iii  his  et  quid  foris  scriptuin,  et 
quid  iutuf  sit  discrete  cognoscilur.  i^eJ  jnin  exem- 
plis  praefatos  inodos  iios  conveuil  docere.  Ilistoricus 
idein  qui  prinius  est,  indii  al  nobis  unum  Deum  esse 
JioG  mod«i :  Aiidi,  Urael,  Dominus  Deus  luus  Deus 
UDUS  est  {Deut,  ?i),  et  quod  ab  ipso  lacta  sint  omnia, 
Tel  liis  siiuilia.  Secundus  allegori.-e,  ut  est  illud, 
quod  Abraham  serTMni  suum  tanquani  novo  et  inso« 
lito  obtinel  juramento,  dicens  :  Miite  ni»iinm  tuam 
suhler  femur  meum,  ei  jnra  mibi  per  Douiiiiuin 
Oeiiin  cceli  (Gen,  xxiv).  Quod  ideo  flguratum  agno- 
scitur,  quod  noo  usu  omniam  generaliter  frequen- 
i:«tur,  iiisi  Abrabam  et  Jjcob  propbeticis  specialiter 
Iratriarcbis,  de  quoruro  femore  Cbristus  sperareior 


{Deni.  xviif) :  Piophetaro  vobis  soaeliabil  Deoa  m 
fratribus  vesiris ;  sicut  roe  nium  andielis ;  fimqoe, 
Posthsc  in  terris  visos  es,  et  eam  bomlnibiis  tmt 
versatus  cs  (Botm.  iii)*Etilerom,  Non  est  speciet  ft 
neque  dec<«r,  et  vidimns  eum,  ei  noii  ertt  ei  aspo- 
ctus,  despectum  et  novl^simuro  Ylrorum,  vinnB  do- 
loruin  (fia.  liii).  Et  post  paululam,  Langiiores  bo» 
stros  ipse  tulit  {Ibidem)^  etc.  Et  iterum,  SlciK  afn« 
ad  occisionero  ducetur,  et  sicat  ovis  coran  tondeole 
sine  voce,  sic  non  aperolt  os  saaro  {ibidem).  Oe  le- 
cundo  autem  advenlo  legimus  :  Deos  manifeaias  ve- 
niet,  Deus  noster,  etnonsilebit/PMl.  xux).  Ei,  Atpi- 
cient  ad  te  qaem  conflxerant  {Zach.  xii).  11  ahcbiaf 
quoqoe  di<Sit :  Accedam  ad  vos  in  Jodldo,  ei  eroie- 


corporaiiter  naseiturus.  Nam  quod  ex  omuibus  fide-  B  ^(ii^-^elox  super  maleflcos  ei  adulteroa  eC  perjiros, 


libus  Israel  puella  regi  David  qusritur,  et  invenitur 
lam  fervens,  ut  algentis  membra  senis  congroo  fo- 
vens  calore  mulceret  (lU  Reg.  i) ,  um  casu,  ut  ca- 
lefactuiu  ad  libidmem  non  provocarei;  vei  quod  po- 
poliis  in  ereiiio  ignitis  serpeutibus  flagellatoi,  cnei 
conspertione  serprntis  a  serpentliim  morsu  liberavit 
(Num,  xxi);  typice  muiavit  David  voltum  soaro  co 
lain  Abiiitele-  b,  et  dimLiit  eum  et  abllt ;  cum  in  ii- 
bro  Itegum  (/,  cap,  xxi)  coram  Acliis  rege  David  vul- 
tuui  suuin  inutasse  le^atur,  qaando  tympanizans  ad 
ostia  civitatis ,  propriumqoe  corpus  sais  mafiibns 
IMNrtans,  et  salivam  super  barbam  saam  decnrre»e 
faciens,  vel  caiiera  mDre  iusanieniis  exercens,  ty* 
pum  doiiiiui&R  passionis  eipre  sit.  Cum  ergo  mtiti- 


et  qui  calamniaotar  mercedem  meroenarli  {Mdee. 
iii).  e:c.  Quod  autero  dixlmua  de  peccatia  qMnrn- 
daro  borotnaro,  aliqoid  scpe  flgurare  proplMiieiBi, 
ibi  maxime  Intos  et  foris  indida  videoUir  emicafe 
signororo.  Publicam  namqtiepercatom  DaYid  (IIKif. 
XI,  xii)  de  oxore  Url«  Heth«i  piitebai,  aed  de  ipaios 
opere  roalo  prophetia  i.obis  boni  aliquld  ignraviL 
Bethsabee  qnippe  iuterpreiatur  pnteos  saiieuds,  sive 
paieus  septimas,  quo  proprie  significator  Ecclrsia. 
Quam  Cbristas  separato  ab  ea,  occi^oqoe  diabolo^ 
ciijus  non  legitiroo  consorti»  tenebator»  aibi  ei  ge»- 
tibos  sodavit.  De  hac  etiaro  in  Cantico  eaoticonHi 
legimns  (Caiif.  iv) :  Poteas  aqoaevivje;  cai  raoMro 
isie  conjongitur,  propler  septenariam  operaionem 


tur  nomine  pro  Achis  Abimelecb,  legeutem  admo-  C  Sp»ritiis  sancti.  Nam  et  in  nomine  Oriae  H^lbaai,  evi- 


iiuit  ex  ipsis  interpretalioiium  nominihus,  tatens 
altius  peuetrare  iiiy>teriuin.  Abimelecb  enim  iuier- 
pretatum,  diciiur  patris  roei  regnum.  Tunc  ergo  Dei 
Fllius  Jestis  Cbristus  coram  regno  Patris  sui,  id  est 
coram  Judaeis,  vultum  saiim  commuuvit,  quando  in 
forma  servi  bamilis  veniens,  factusque  obe^iens  us- 
que  ad  mortem  crucis  (P/ii/ip.  ii),  quod  proprie  in 
tympano  flguraior ,  Judaeoruro  increduliute  despecta 
gentibus  voluit  Evangelium  prxdicare,  ex  quibus 
sibi  Ecclesiam  cooquisivit.  lloc  enim  est :  Dimisit 
com  et  abiit,  quod  aperte  Paulus  apostolos  dicit 
(AeL  xiii) :  Yobis  quidem  missum  e&t  verbum  boc, 
sedquoniam  repulistisillud,  et  indignos  vos  judicastis 
aeternae  vitu^,  ecce  convertimur  ad  gentes;  vel  illud 


denter  ostendiior  diaboli  slgniflcari  peraooa.  Vnu 
iiamqne,  quod  interpretatoro  dicitor,  Lot  meaDd; 
lletb.ras  aulem,  abscissos,  sive  qola  in  veriiale  iroo 
f  tetit,  sed  a  hice  sua  superna,  qoam  de  Dco  babebaiy 
supcrbije  merlto  abscissos  est ;  sive  cadendo  veris 
viribos  perditis,  iransflgarat  se  velat  angelom  locif 
(II  Cor,  xi),  audens  adhuc  dicere :  Lox  mta  Dei  esL 
Super  tecta  itique  domas  delavantem  ae  molierefl 
David  rex  mana  forli»,  petnlanti  oculo  vidit,  eoo- 
cuplvit  et  abstnlii  {II  Reg.  xi).  Chrisiaa  aane  Rex 
re,;am,  Ecclesiam  bvacro  aique  io  verbo  maiidaiaai, 
lerrena  calcantem,  coelestibus  inhiantem  prmdesi^ 
natis  vidii,  providus  voeataro  dilexit  sponaoSy  at  jo- 
siiflcatam  sibi  conjungerct  legitiroos  eonjagio  apiri- 


in  par  .bola  vinese  (Matth.  xxi) :  Malos  inale  perdet,  D  •»"  "»^»"1»».  wcut  etiam  Moysea  (i&Bod.  n)  la  pcr^ 


et  vinearo  suaro  locabit  aliis  agricolis.  Ex  bac  pene 
regula,  illius  qtioqne  locutionis  specimen  puio  de- 
scendere,  quo  Ifgimus  :  Montes  exsuliaverunt  velot 
arieies,  et  collea  velut  agni  ovium  (Pm/.  cxiii)  ;  et, 
Flumina  plaudeiit  manibus  (Ptal,  xcvii) ;  itemqne, 
Amlubverunt  ligna  ungere  superregem(/a</ir.  ix.). 
Ilis  aiitciu  iitodis  non  quod  actum  conligit  intiinaiury 
ruui  ulique  deiieget  impossibilitas  eis  naturalis,  sed 
arM|uiil  pcr  congruam  signiflcationem  translate  de- 
srrihiiur.  II is  quoqoc  inodis  parabolas  reruin  a  pa- 
rabolis  puto  discerni  veiburum.  Sexius  sane  modiis, 
<^uo  utique  Cbristi  digno«citur  :/dvenius,  id  csi,  quae 
ad  priuium,  quae  localiter  referehdi  siut  ad  s  cun- 
duuiy  aliud  estccruere,  id  esi^  |)iiiuu9  i»ibi  huuiilia- 


a  ma  Christi  de  aqna  susceptut ,  iEgypliom  ioaidiaa- 
tein  ilebrco,  id  est  diabolum  Isradilia  infensoos 
calcis  ictu  prosternens,  sob  arena  texii  oedaom. 
Omoes  enim,  dicit  Apostolos  \GaUt.  ni),  qni  bopli- 
xati  estis,  Cbristom  indoistis.  In  quo  faeiemos  Hr- 
lutero,  ut  confldenter  dicamns  :  In  Idamcam  exten- 
daro  calcearoentnra  roenro,  mlhi  alienlgena  aobdid 
aunt  (Ptal.  Lu).  Qoi  conterens  SaUnam  aob  pedibai 
nostris,  ejas  morticinaro  in  eia  Untam  latere  per- 
niittil,  qooa  subiles  non  esse  cognoscena,  naobill- 
tate  aren«  veraciter  comparavit.  Hoc  eiiam  ia  Tba- 
mar  nura  Jodae  {Gen.  xxxtrni),  aliisque  complirlbm 
novimus  fuisse  peraciom,  ut  iHis  ciilpa  cadmilibiia  a 
Deo,  qui  nuvii  bene  iiii  etiam  malis  nosiria»  aliodde 


lllit  mys^erio  f erere^ur.  Ontnia  eiiim  illtos  lempoib 
Ia  eodem  popolo  gesU  pro|»liellsm  esse  ruiuroriim 
doeei  Apostolos  dicens  (I  Cor.  x) :  Omnia  eniin  liace 
in  fif  ara  contingcbani  iVis.  Et  llcet  llli  aut  pnif  alo- 
rias  pro  commisso  pcenas  laereiit,  aot  renlam  posiii- 
tentise  remediis  impetrarent,  nobls  taroen  divina 
elomentia  dispensationis  Cliristi  praeparavit  effeciom. 
Poris  ergo  peccata  pnreb^nt,  inins  aotcm  mysieria 
laiitabant.  Qoa  ideo  de  nora  Jud»  maloi  prxterire, 
ne  boc  opos  molto  ampliore  longios  sermone  disten- 
dam.  De  onios  doniqoe  facio,  id  est  Lotli  oiorisque 
rjits  {Gm.  iis),  qiid  B.  Aogosiino^  conlra  FatiStoiii 
Msinichasom  per»rans  diierit,  pro  generali  biiniliom 
liitellecto  locorom,  hoic  operi  conserendom  poUvi. 
Dicit  enim  :  Sicot  aotem  aliod  genoa  homimim  in 
rj«s  oiore  fignraiom  est,  eorom  scilicet  qoi  per  gra- 
tin»  D  i  Tocati,  retro  respidont,  non  sieol  PjuIos, 
qai  ea  qa«  retro  sont  oblifisc.tor,  et  in  ea  qon  anle 
9mM  eitendltor  {Phillp.  in).  Uiide  et  ipse  Duminos : 
Neiiio,  inquit,  imponeiis  manom  snper  aratrom,  et 
mpkieos  retro,  aptoi  est  regno  coelorum  (Lue.  ii). 
Nec  iHod  eiemplom  tacuit,  quo  nos  tanqoam  sale 
coiidiret,  nl  non  fatoi  nogllgeremos,  sed  proden- 
lcs  caTcremos  hoc  mulom  {Lve.  ivii).  Unde  ei  illa  ot 
koe  admonerei,  in  sUtoam  salis  conversa  esl  {Gen. 
xn).  Sic  etiam  In  ipso  Lotb,  qoando  coiu  illo  filiae 
concubueront,  non  illod  qood  cnm  a  Sodomis  lib  ra- 
toscst,  sed  atiud  aliqoid  flguratum  esi ;  num  tunc  ille 
ipse  Lotb  fuiurae  legis  videinr  gesUsse  personam  : 
qoam  qnidam  ei  illa  procreatl  et  sub  lege  posiii  male 
intelKgendo,  qoodammodoiiiebriante  aqua  nonlcgiti- 
nae  otendo,  infideliuils  opera  pariont :  bona  esl  enim 
lei,  ail  A|iosiolos  (/  Ttitt.  i),  si  quis  ea  legitime  ota- 
'  mr*  Mec  ideo  Umen  boc  factom  vel  ipsiQS  Lotb,  tcI 
cjos  filUrom  jostificamos,  qoia  significavit  aliud  qiiod 
fttloram  qui>mmdani  perversiutero  proiiuniiaret : 
aliad  enim  illae,  ut  boc  facerenl,  inienderunl ;  aliod 
Deos»  qui  boc  fieri  permisit,  nt  eiiam  inde  aliquid 
demonstrarel,  nianente  recto  judicio  siipcr  peccali 
iNHninum  innc  prxsentium,  et  vigilanie  proTident  a 
soa  pro'significaiione  fatoronim.  Proiiide  aiitid  fa- 
eioin,  com  in  sancu  Scriplura  narratur,  propbeiiii 
est :  com  vero  in  illorom  viu  qui  boc  commisernni, 
considaratur,  fiagiiHim  esi.  Et  hasc  quidem  S.  Ah- 
gostlnos  sic  iiitelligenda  praemisit,  ut  de  noni  Judae 
vel  afcnil.bos  boc  doceat  seiitiendum.  Sepiimus  pro- 
Ifltfe  modos,  qoi  geminam  prccepiorum  retinet  qoa- 
I  Uiem,  ille  esl  Yitas  agendje,  ot^  exempli  gratia : 
Diliges  proiimom  toom  tanqoam  leipsum  (Lar. 
sti);  qoi  enim  diligit  proiimnni,  legem  adimplevit, 
alenl  Apostolos  plenius  dispuui  (Aoiit.  iiit);el  vita 
igorandx  circumcisionis  ei  sabbati ,  ?el  carnalium 
▼Irltmarom.  Qui  modus  com  aecondo  similis  esse 
▼kleator ;  illa  umen  raiione  discernitur»  qood  hic  ad 
mores  Unlum,  ille  eiiam  redigcmius  sil  ad  flilem. 
i^roptnrea  ei  Jaoobua  apostolus  invicem  uiromque 
iMoemii,  dieens  {Jac.  ii) :  Fides,  si  opera  iion  ha- 
beal,  morloa  est  in  semctipsa ;  nam  drciimcisioiie 
eanialium  detnmcatio  vitiorum   sabbalo  autem  ilia 


ArOCALTP.  LIB.  IL  SS0 

A  reqoies  inUlSigilur  animarom,  de  qoa  dlcflor  {Pmi. 
iLv) :  Yacaie  el  videle  qooniam  ego^siim  DoiuiiMiii ; 
vieiiniis  aoiem,  ot  exhibeamus  corporanoatra  hfH 
siiam  vivam,  sanciani,  Deo  placeniem  {Rom,  iii). 
Aliaque  ea  qoae  fueruot  in  Yeieri  Tesumento  prae- 
cepiay  viue  aoibus  a^Kuiplenday  alia  vitae  aigitiflca- 
Itonibus  adumbraU.  lilis  implendis  soam  C.brislus 
gratiam  porrigi,  ssiis  removendis  se  pronnniiatom 
000  tempore  voluii  prxsenuri.  Lei  enim  per  Unyseu 
daia  est  {Joan,  i),  Unquani  eiterior  in  parU  foiis,  id 
est,  Non  concupisces  {Exod,  ii),  ?el  poiittsillod: 
Post  concopisceBlias  toas  noo  eas  {EceR.  ivm).  Gra- 
tla  aoiem  et  veritu  per  Jesom  Chrislom  faou  esi 
(/aan.  i),  Unqoam  io  parle  intos  occolu,  advooiOBle 
pleniiiidine  temporom  roveUu.  lo  hia  namqoe  qorn 

B  pro  dileetioae  Del  et  proiiml  aiiertlos  ]obebanittr« 
lieet  paieas  inde  motahllls  pnseepii  fonna  peraMn- 
aerlt,  gralia  laraon  popttlns  tnfirmtts  ofohalt  qd 
gemens  sob  legis  pondere  Uborabal,  In  illU  vero 
figaraiis  peeomm  vicUmU  offereodis,  Agans  ille 
footoros  eispeeubalor,  coi  reposiu  fuiastt  veradtor 
prfletiontiabantor,  ot  ipso  venionU  ki  qoo  sont  onines 
thesaori  sapieoti^  el  sdenlis  absconditi  (Cotoi.  n), 
¥ite  agendse  prscepia  dau  gralia  eompUrenUir, 
llgorae  aoiem  tanqoam  ombns  (He^.  vm),  nMmifo- 
auu  veriuiOy.  prolinoa  rQgareotnr.  Aiind  qnlppe  foii 
In  Yeteri  Tesiamento,  qnod  sic  oceldettte  liitera  jn- 
bebator,  nl  viTiflcanto  Stiiriio,  posael  implere»  sicaii 
esl :  Post  concitpiscentias  iijgM  non  eas(£c»li.  ivui). 
Unde  Paolus  dicit  (Rom.  iv) :  Lei  enlm  iram  opera- 

C  lar.  Obl  aotero  noa  esl  Ui»  nec  prmvaricatio.  tfuod 
llcet  foris  sine  legmino  aodienii  ciarorol»  ituplere 
Umen  sois  viribos  bomana  infirmiiaa  non  valebai. 
Aliud  quod  intns  mysiieo  velamine  leelom,  advon* 
lum  Domini  flagiubal,  eui  esemplar  el  ombrm  deaor- 
Tiont  {Be^.  vm).  In  il|o  entm  nobU  vius  emlesils 
forma  consistil»  ei  e|os  flJe  josios  vivit  (Uebr.  i ; 
RoM.  i).  Iliis  aperils  les  convincebal  reoa»  prod<bat 
inflrmos,  ut  salvaiio  qomreretor.  Isiis  vero  signlfl- 
eantibas,  Unqoam  in  intcriora  velaminis  Gbrisioji 
partoriebant  fore  venioroai»  qoo  venieoie,  remou 
celebratio  destiiit  flgurarum,  qnm  umbra  fueral  fultt- 
rorom  ( ttehr.  viii ).  l)ec  esl  oilerios  qttmrenda,  ei 
quo  ipsius  vivi  corporis  veriias  ciaruil  maiiifesla. 
Flnis  enim  legis.ChristttS  ad  jostitUm  omnl  eredenli 

D  {Hom.  i).  Ad  hoe  periinere  polo  illorum  bipaniiam 
praecepliirom  distributlonem»  de  quibos  Iracuns  Apo- 
stolus  dicil,  enomeransqoe  sane  dick  (1  Ttm.  i) : 
Rona  est  ki,  si  q«is  ea  legitime  oUUr.  Dixerat  enim 
{ihid.) :  Finis  prmcepU  est  cbaritas  de  eorde  puro,  cl 
tionscientia  bona,  el  fide  nen  ficu.  Qoo  dicto  legom 
fidei  e%idt:nter  insinoaiis,  legem  qooque  factoruni 
mox  sectttus  eipressii,  dicens  :  Jusiis  lei  non  est 
posiUy  sed  iA)usiis,  impiis  et  peocaloHbttS»  et  ectera 
adversaria  docirin».  linde  qoaeri  poteai,  cum  lei 
jiisto  non  ponitur,  qoomodo  ea  legitime  iusioa  oii 
dicator,  qaU  nos  terrero  non  indtgel  pcena  pmnan- 
liom  prsceptorodl,  qoi  per  gratiam  libero  jam  lm« 
inor  perfecuone  virtotum.  Jam  qaippe  ei  fides  im- 


«27 

9 


Pam.VSIl  A&nUMGTANl  ErfSG.  8£lf 

peinvii,  tfti«d  ne  suis  ^sqnam  viribus  ss6igiiarai«  A  liorero  et  camslem  appeiitum  raiionis  robore  marn 


Aposloliis  (licii  (Aom.  m) :  Qmoes  ennii  pocoaveruiil, 
et  egeiit  gloria  Dei.  Ostenditur  quippe  in  Dobis 
primum  ToJHntas  firma  per  legem,  sed  voluniatem 
graia  sanaYlt,  e t  legem  Tolonlas  implevit.  Ideo  ti* 
mere  nolentibus  imp-.ls  lex  imponilur,  ut  eis  impune 
peceare  non  liceat.  Ideo  antem  jtistis  non  imponitor, 
eo  qnod  saneii  Spiritns  cbaritate  prxcepta,  eos  ultra 
peccare  non  lieeai.  U  iiniur  aniem  lege  justi  ad  alios 
Tcl  emdiendos  monitis  prxccpiorum,  vel  inrorman- 
4I0S  imilabilf um  forma  virtuium.  Sic  At>ostolus  otruin- 
que  discernlt,  cum  dicit  {H^m.  xm) :  Vos  eiiim  ae* 
ci*pistis  spiritnm  adoptionis  iilioriim ,  in  qiio  clama- 
inns,  Abba  Pater.  iioe  oranie  A|>08toIi  consilio 
delectflti,  eiiam  dicif,  ea  postponentes,  potiora  diiesi- 


laniemt  gaudimiemque  intriiisecus  in  qoadamdnl^ 
ocdine  conjugali,  cum  anima  menii  corulatar  et 
velamentu  pudoris  obnnbilalur,  ut  jann  recte  vivers 
noA  cogatur :  si  omnes  concedant,  peccare  Don  libesl. 
Quariaro  jam  id  ifso  nmlio  firmius  ordinatiusqie 
facieotem  et  emicaniero  in  vimm  perfeeiuro«  atqae 
apiam  et  idoneam  oronibos  ei  perseeaii'  oibas  il 
mundi  leropeatsiibua  ac  fluetibos  sastinendis  alqas 
fraiigeiidis.  Quiniam  paeaiam  atque  oinni  ei  pam 
iraiiqu  llain  viventem,  et  abundiiniiaro  iocomauna- 
bilis  regni  sammjs  et  iueflabilii  sapieotiae.  SeiUm 
omni  modo  mataiiouis  io  aDleroaiii  vitam,  ei  n^ae 
ad  totaro  obiivionem  vii»  temporali^  iraiiseaiite  per- 
ftfciaw  formaro,  qux  facta  esi  ad  imaginem  et  1 


inus.  Unde  idein  (I  Cor.  vii) :  De  vir^inibus,  inqoil,  B  litudinero  Dei.  Sepiima  enim  quiea  mierna  elniUis 

prttcepiuro  Domlnt  non  babeo,  eonsiliim  autero  do, 

cihortatioiie  id  agens,  non  praseepio  coqipelleus 

rooneniis  Domii.i  magisterinm  seqoeos,  qoo  diiil 

{Maiik,  XIX ) :  Qui  potesi  eapeie,  capiau  Unde  qnia 

niine  opersriiis  est,  traetare  suseepii  operis  non  sinii 

iiiieniio.  iianc  inierim  speclein  iuira  baiic  roodum 

laiiqnam  genere  suo  coticludi,  nos  diilsse  sufQc  al, 

smpriim  tiuiM  et  farii,  iore  porro  quaritur  de  istis 

^eptem,  quos  prjpmisirous  modis,  qui  debeant  inuis, 

qui  foHosecas  repuUri.  Est  aolero  primus  bistoricus 

foris.  Secandus  allegoricas ,   totos  intos.    Tertius 

utriosqoe  gemloam  in  se  reiinei  formam,  ut  et  prae- 

i^enlis  lunc  lemporls  eongmum  suppleret  officium, 

et  aliquid  Agurate  gereret  fuiurorum.  Qaartas  de 

Deo,  apod  quem  non  est  coromuuiio,  nec  {momenli]  C  i^one,   nec  superimponas    sensuro  luum  sensibm 


ttUiilHis  di^tioguenda  bealitudo  perpetoa.  1)1 
finis  vderis  boroiiii«  mors  est,  sic  fioie^  novi  I 
viu  aetema.  lile  namque  boino  peccati  etl»  iste  ]a&ti- 
li£.  lies  s^piero  quloeiiam  gradus,  quibus  prol|cutt, 
preliare  peibibemur»  iiiero  dociiir  ampiissimas  A«- 
gusiinus  multis  meroorai,  ad  liaiimaffi  denique 
scriliens,  tlicii  :  Sic  prxceptis  Dei,  quod  ui  beae 
agamus,  accepimus,  viuim  luam  moresqoe  ooofimus, 
a  rcligioso  timore  iiicipiens.  Iniiiuro  eiiim  sapieniis 
liinorDomini  (Pi.  cx,  Prov.  1),  obi  frangitur  etde- 
bilitiitur  liumana  superiiia,  delnde  ui  pieiate  man- 
sueius  et  miiis,  ciiam  qu«  nouduiii  iolelligis,  et 
qu;e  iinpcritis  vidtntur  absurda,  sibique  cooiraria,  ia 
Scriplurls  sanctis  uoo  obiucter  s  aiiimo  ac  cooim- 


virissiiiidiiiis  obiimbralio,  flde  atqae  piclnte.  Uterque 
sensiia  imus  debet  arcipi,  nam  intelleetu  nou  polesi 
comprehendi.  Pax  eiiim  Det,  ait  Apostofus  (PA.7ip. 
Pf),  superai  omnem  sen<:om,.  qiiia  et  ejus  esseniia 
noiirae  capacitatls  meias  etcedit,  et  ejus  demenliam, 
qtia  de  se  liopice  multa  narrisvit,  niillus  competenier 
aiiiMgiu  Qttintus  sane,  abi  aliud  qoam  Kgitur  inveni- 
tor,  vel  in  parabolfs  aaepe  diffusus,  iu  esi  abstrusa 
qiiftd  *m  ambigaiiate  suspectus,  ut  intos  sit  modts 
otnntbiis  reputandus.  Sexfus  de  gemino  Chrisii  ad- 
tetiia^ccnis  claret  testimoniis,  foris  in  proniptu  po- 
siuis,  cortis  inlus  laiet  occullts,  nt  aperiis  dubiiatio- 
nein  auferai,  abdita  (Idelis  exerceat,  fastidiaque 
dotcrgat.  Septimus  in  praHieptis  \\im  agenda^,  sicut 


divioorum  librorum ,  sed  cedas  polius  atqoe  intelle 
cium  miiis  defcras,  quam  secrelum  imroilis  acciisei 
Tertius,  cum  tibi  ad  cogiiitiooem  tui  aperire  se  eoe- 
peril  iofirmitas  bumaoa,  el  scis  obl  jaccas,  qnsB 
poeualia  vincula  ^ioriaiitatis  de  Adam  propagalBi 
tecum  trabas,  ei  quam  longe  peregrineris  a  D«tmiuo, 
aU]ue  pervideris  aliaro  iegcin  in  membris  luisre- 
pugnantem  legi  mentis  iu»,  ei  capiivum  le  duoenten 
iii  lege  peccati,  quod  esl  in  membris  luia  exdamas 
{Rom.  vii) :  Miser  ego  bomo,  quis  ree  lilierjbii  dc 
corpore  mortis  biijus?  ui  lelugentem  coosoietor,  fi- 
beratiooem  ipssm  poilicens  gratia  Dei  per  Jesos 
Gbrisiuro  Doro'num  noslram.  Quarto  jam  deaidiiare 
Implere  justiiiara  multo  vebemeniiui  alqoe  I 


j»m  pramisitnns,  foris  apparei ,  In  prascepiis  autem  ^  tiiis,  quam  a  nequisilmis  homioilMis  volit|italei 


vita*  figtirand.^e  iotus  latot.  tlinc  Danieli  quoqoe  di- 
evm  legimus  ( Dan.  xii ) :  Claude  scrmones  et  signa 
iibrum  usqiie  ad  tempus  siatutum.  reriransibunt 
plnrimi,  rl  rouUiplt^  erit  scientia  :  Si§natum  ilgmi 
tepiem.  Septem  qnoque  hominls  interioris  a^Utes, 
qiin»us  per  graliam  Dei  Spiritu  menlis  saluhriter  in- 
novamur,  paires  noslri  animadTcriere.  De  his  in  li- 
bro  de  Vem  Religifine  beatus  Augustiuus  sic  dicil : 
Priina  est  in  oberibus  utTis  hisioriae,  qua  nuirit 
eietnptis,  secunduro  Jacob  obJivL<ieeiitem  hiimana,  ei 
ad  divina  lendea:em,  in  qoa  non  auctoriiatis  bumaiiae 
eontineiur  fine,  sed  ad  sommam  et  incomrouiabilero 
legem  psissihus  ratjonis  innititur.  Tertiam  jam  fidcn- 


desiderari  soit  ni,  nisi  quod  in  ape  adjaiorii  difiM 
esi.  In  isto  appetitu  iraoqttillai  anlor  ei  flamanase- 
eurior.  In  islo  autem  qaarto  vii»  graiia  < 
inslanter  incambilor,  ui  esuHeolltNM  et 
taturiias  justiiie  cuooedator,  al  non  soians 
000  bit,  verora  eiiaro  deieciei  abalioere  a  voiaptsie 
omnis  corropiionis,  sive  %w,  sive  aiterias,  vel  o^ 
luctando,  qnod  ut  facile  divinitas  Iriboator,  qimiio 
adjungitur  consilium  exbibend»  miserieordim,  nt  io 
eo  quod  potes  adjuves  inopem,  qoia  in  eo  qood  non- 
duro  poiest,  ab  Oroiiipoteoie  adjovari  copiL  Moitis 
aiitein  roiserieordias  geminnm  est,  cnm  Tiodicfs  do- 
natur,  el  cum  bumaniUs  exhibetar.  Quas  doo  lirevirrr 


m  COMMF.NTAR.  IN 

Doaiious  iU  coiuplczui  esl  (vLn£.  vi) :  Diiniiliic,  et 
dimiUeUir  mibvt ;  Uula»  el  (Ltbitur  vobis ;  boc  aiiicm 
•p«»e^iD  ad  mundaiionem  curdis  Talct,  ui  quantuiii 
w  lite  viulieei.iucomiituubilem  Dei  substantiam 
pm  intelligenlia  cernere  f aleainus.  Teitetur  enini 
•liquid  ad?ersus  nos,  quod  relaxandum  est,  ut  acies 
■ostrs  enimpai  in  lucero,  unde  ipse  Dominus :  Verum 
date,  inquit  {Luc.  ii),  eleemosynam,  et  ecce  omnia 
Buuda  suiit  Yobis.  Quspropier  sexta  consequiiur 
cordis  ipsa  mundatio.  Ut  auiein  in  lucem  veram  re- 
61  purus  dirigatur  aspcctus,  neque  iila  quas 
)  aiqoe  laudabiliter  facimus,  oeque  illa  qus  caute 
aagociierquo  despicimus,  ad  iiiicm  piacendi  bomiiii- 
Imis  Yel  sobYeDiendi  necessitatibus  corporis  referenda 
fuuit.  Gratls  eoim  se  Tult  Deus  coli,  quia  nec  quid- 
qoam  esl»  praeter  quod  ipse  appetendus  sit,  eum  ad 
iauai  inleU'>genli«  poriutem  bome  i\u  iradibus 
itnerlmofty  aive  Urdius,  sive  celerius,  tonc  dicere 
aodeamos,  valere  ooa  aiiquanlum  menu  cooiingerts 
somn*«  aique  ineffabiiis  Triniuiis  uoiuiem,  ^bi 
oomma  pox  erit,  qui  uitra  qood  exspeetetur,  noo  est, 
€9»  relionoaii  ad  aoi  generis  imaginem  iilii  I>ei  e% 
iMHDinibua  facti  paterna  incommuiskbilitate  perfruun- 
lor.  Piimo  eoim,  Bcati  paupercs  spiritu  (MaUlu  v), 
•bi  luoor  Dei  est ;  deinde,  Beati  mitest  ubi  pietas  doci- 
iio;  tenio,  Beati  lugentea,  ubi  scienda  propriae  iii- 
irniiuib;  qaarto,  Beati  qui  eauriuni  et  sitiunt  ju&ti- 
lioro,  obi  Ibriitudo  cooandi  domiias  bai>ere  libidines ; 
quioto,  Beau  misericordes,  quoniam  ipsorum  mise- 
rohiior  Dens,  ul>i  consilium  est  adjuvandi,  at  adjuvari 
morearia;  tuncad  sextum  pervenitur  gradum,  in  quo 
didtor  :  Beati  muodo  corde,  qumiiam  ipsi  Deum 
v:deboot,obi  purus  iniellectusethabilis  ad  inteliigen- 
2.  Qoantulacooque  ex  parte  Triniiatem  servare 
posaumus,  nisi  ei  laudem  bumanam  non  appe- 
tomus,  quamvis  laudaoda  faciarous.  Proinde  sep- 
limo  gradu  pervenimus  aJ  pacis  illius  tranquilliu- 
lem  quato  daie  non  potesl  mundus.  {Joan.  xiv),  nam 
otiom  illis  virtutibus  quatuor,  quas  memoravi  pri- 
dom,  mdostria  pbiiosopbi  quoque  judicare  potuerunt, 
id  est  prudentiae,  furtitudini,  teinperantl»  atqtio 
J08litiaK«  Si  ad  perfectum  religionis  cuiium  Iria  bxc 
joDgenies  addamus,  id  est  fidem,  sptm  et  charjiaiem, 
aoptenarlom  profecio  numerum  invenimus.  Recte 
enlm  haec  iria  uon  omiituntur,  sine  quibus  nec  Dcum 
colore,  nec  ei  quemquam  novimus  posse  placere. 
Qoc  eiNi  iia  sint,  sive  sdentiae  salutares,  arcanaque 
Yoinminibos  sacris  indiu,  in  illis  septem  modis  Un- 
qoam  aeptem  signia  Iatenti4i,  unibrosius  opacaniur, 
oWo  omnis  sonima  perfectioque  virtutum,  qulbus 
Ikndo  inUrioribus  proficit  incrernentis,  non  indiscreie 
confusis,  sed  gradaiim  speciaiiler  ordinatis,  sive 
promisanm  salulis  a&lernae  subsidium,  Christo  Do- 
lulno  misericorditer  patii  nte,  veraciter  resurgente, 
iiiirabiliter  ascendente,  et  semper  in  singuiis  ope- 
ronie>  et  rcvelare,  et  cognosci,  et  acquiri,  et  perfici 
poCuisse  vel  posse  cognoscitur.  illa  signa  in  ipso  et 
per  Ipsum  revelala  aique  perfocu  veradter  pruidi- 
contoc  Quod  tesiimonils  aesiimo  perdoceuduoi,  iuter 


AracALYP.  Lin.  ir.  ri^i 

A  slia  eiiim  sic  dicit  Apostoltis  (Co/.  i) :  Mjileriam  quod 
absconditum  est  a  sasculis  ct  generaiioiiibiis,  nunc 
autem  manifesUtum  est  sandis  ejus,  in  quibus  vo- 
luit  Deos  nolas  facere  divilias  glori:e  sncrauienii 
hujus,  in  geniibus,  quod  est  Cliristus  in  vobis  spes 
chariutis,  quem  nos  annuntiamiis,  corripientes  om- 
nein  bominem  ei  docentes  in  omni  sapieutia,  ut 
exliibeamus  omnem  hominem  perfeciuin  in  Cbristo» 
quod  et  laboro,  contendens  secundum  operaiionem 
ejus,  quam  operatur  in  me  in  virtute.  in  Yeleri  autem 
dicil ;  Dominus  creavit  me  initinm  viarum  suarum 
{Prov.  viii).  Cum  iUque  ipse  sit  prhiclpaliter  via  in 
qua  nobis  est  salubriier  ambulandum,ab  ipso  nihilo- 
roinus  vix,  id  est  profectum  gradus  ei  iostiiuU 
vivendi  et  legaiium  mysteriorom  arcana  aperiri  no- 

B  vimus  aique  coiiferrL  El  ridt  oHgelum  forUm,  prmdi" 
coHUm  vace  magtia :  Qm  $9i  dijnui  aperirt  ii^rumt 
£i*al9ir4  septom  ugnaeula  eju$?  Angelum  fortero» 
legis  praecooium  didi,  aiquidem  eamdem  legem.  in 
d^ais  angelorom  datom,  S.  Stephano  traiqUoio,  roo* 
miiiimus  ei  accepum ,  nec  umen  ab  omoi  populo 
custodiUm.  Gujus  oonc  pra  co  Uagiians  jure  cnsto- 
diam,  oulUim  ejus  aperiione  dignum  se  inveoiase 
lestaiur.  Cum  autem  primo  signa  solvantur,  deinde 
liber  aperiatur,  cerU  ratione  praeposteravit  usitatum 
ordioem,  quia  tunc  Cbiistus  aperuit  iibrom,cum 
opus  volunuriae  passionis  implevii,  solvena  inimici- 
tias  in  carne  sua,  legem  mandatorum  in  dccrotis 
evacuans  (Eph.  ii),  uiriusque  Test«imenti  praeconia 
io  seipso  perflci  comprobavit,  templique  veium  sua 

G  passione  receisit,  tanquam  si  remoto  logalium  figo- 
raruffl  velameiHo,  sigoa  6epteffl,id  est  omnia  divinm 
iegis  profimda  mystoria  revelasse  aflecto  patiiur 
actuquo  probator.  Moiius  proiode  dt^iiKs  didtor 
fulsse  repertua,  ntque  in  ccUot  hoe  eat  angeliean 
sdlicet  signiOcana  excedere  facultatem,  non  quod 
futurum  dwmioicaa  incamatiouis  et  dspensationis 
mysterium  angeli  ignorarenl,  sed  quod  per  angelicauii 
creaturam  implendom  non  ^set.  Homjnes  enim  re- 
dcmpturus  Fiiius  h^^  vera  humaniute  soscepu,  con- 
cu  per  se  voluii  adimpleri.  ilinc  Isaias  dicit  (/so. 
Lxiu,  juxta  LXX) :  Non  angelua,  inqu  t,  oon  legatiis^ 
sed  ipse  Dominus  salvos  fecit  eos,  ncque  $uper  ter- 
ram,  nullus  uiique  etiam  perfccu  justorum  in  hac 
viu  moranliom.  Reficiendus  enim  homo,6olius  crea- 

D  loris  egebat  auxilio,  neque  sub  terra.  Nulitis  sancto- 
rum  etiam  defunciorum  Ubrum  aperire  dlgnus  inven- 
tus  est,  sed  neque  penpicere  illum.  Perapicere  dicit 
comprebeudere.  Unde  Paulus  incomprehensibilco 
dicit  {Eph.  iii)  divitias  Cbria li  &e  geniibus  pracdicare» 
de  quibus  Dominus  dicit,  id  esl  chariutem  Nuvi 
TesUinenti,  quia  in  lege  latebat,  et  qoam  suas  Chri- 
stiis  praeseniiae  reservaverit,  nullus  sic  idoneo  potuil 
visu  coospicere,  ut  vaieret  actu  qu6que  peragere, 
eo  quod  eam  sua  Christos  dispeusatione  potult 
adimplere;  ab  illis  enim  praevideri  untum  po^ 
tuit,  iion  etiam  perfici.  Ei  ego  fiebam  multum^  quod 
nemo  dignm  invenfui  esset,  qui  aperiret  librum 
aut  soivcrct  signacuia  ejua.    Ecclesia  in  Joaooo 


931  rRlMASU  ADRUMETANI  EPISC.  «:» 

fiidnt,  graTaia  operilms  peceatomiD,  implorang  sui  Anbileoi  ejus  operationeni  septenariaai»  qmm  liit 


redempiionein  quain  [Redeuiptoris  auxiliuin,  quod]« 
ui  iliitis  apert  pne  libri  consistere  demopstr^Yii.  El 
anui  €x  umoribM  dixil  mihi  :  Ne  fleverls;  eeee  vicit 
teQ  de  tribuJuda^  radix  Datnd  ^  aperire  librum  et 
tolrere  septem  signaeula  eju$.  Unus  ei  senioribos,  to- 
iiim  corpus  prophelarum  agnoi(riinu«,  qiiorun;^  cerlig 
Kcclcsia  consolabatiir  oraculis,  Cbrlstum  de  tribu 
Iiida,  mundiim  suo  sangnine  redempturum.  De  quo 
pr^eilktum  legimus  {Gen.  ilix)  :  Catiilus  leonls  Jiida, 
td  praedam,  flli  mi,  ascendisti ;  reqniescens  ^iccubuisti 
iii  leo  et  qoasi  leaena,  quis  suscitabit  euro?  Idem 
quippe  agnus  dicltur  et  leo,  qui  innorens  moriem 
devoiaro  suscrpit ,  el  poieniiam  susceptafu  occidit» 
eui  ju^tas  pridem  minasferaeiter  inientaYit,  dicens 


propier  illumioaiiooem  oculorwn  meiorait  M  qeXim 
Zichariam  diiisse  pnto  {Zaeh.  ir)  :  Sepleni  iali  oeiK 
Doii  ini,  qul  digcurnint  in  nniversain  lerrarn.  Sed  at 
ipgus  excelleniiae dignitatem non incoiignie corwb« 
Tidcinr  exprimere.  Coraoa  eniui  nalarali»  locomi 
jura  (amiuam  rumpendo  nascmHor,  nee  caniis  Tqadi» 
tatc  contenta  residunt,  aed  creseetilo  altiora  asagbae 
magis  peiunl.Spiriittalisenimumn''a  judicai,  iparaa- 
teiii  a  neminejudieaior  (I  Cor.  ii).  Nee  jodieareqaea. 
quain  i  ossei,  nisi  iioi>]am  carnalis  in  corpore,^ 
praestantiore  spceula  soblimattia,  csieiia  ] 
ilinc  el  Apnstolas  (Aaiii.  tiu):  VoOy  iaqwU  ia  ( 
non  estis,  sed  in  spirita.  Et  vMJf,  ai  mee^pU  i 
de  dextra  Dm  sedentie  m  tkrono.  Libniaa  de  diHva 


aiiam  accepisse  Filiua  booiinit  didtar»  qaia  i 
caai  spirito  sao  in  tiirooo  babitol.  Dexieraai  ble 
eiiaro  pro  fellciute  viciefi»  debeoioa  aoeipent  ase 
camaliter  intelligi  debel«  tonqiiam  ilea*ia  Paiiii 
dexiera  librifcro  diealor  aeeipere,  eaaa  ideroniai 
Patris ,  idemqae  Ipae  sit  dexUra.  Sed  earo  aeaipir 
vl  irii  in  sois,  qoi  dicit  (/oaii.  m)  :  Gaodete,  qaii 
ego  Tiei  Mseuluro ,  saaro«|ae  Eccleaiaai  ?iclfitf 
rcdi  existere,  de  ipsa  deelaraiur  lilNrMi  aedpaie.  tU 
€um  aecepiss^l  iikrum,  quatuar  «amofia  H  i%iMi 
qiia^or  seniaree  proatraTeraat  le  aolo  Agooai,  ia- 
§ente»  im^a/i  anreas  cifAaras  et  pkrmku  ooreas  ploMi 
odoraroeniis  sapplieationaro ,  fiMr  soof  anolsoii 
eanetormm.  Aniroalia  el  seniores,  Id  eai  ooioia  BDSIa- 


per  Cfseam  {Ose.  xiii)  :  Ero  toors  tna ,  o  mors,  ero  B  De*,  ipsam  di^pensationem  a  Paire  et  a  aeipso  disps- 

OKirsns  iQos,  infeme.  El  Isaias  {Isa.  xi) :  Eece  radix 

lesse  ascendet  tn  sala'ero  popoiitrom ;  ipsam  gentes 

Jepreeabmnir ,  et  erii  sepalcruro  ^ns  gloriiKom. 

Namel  particolsriter  quisqoe  fidelium,  eom  Sttastodel 

flera  peecaia,  ei  proroissae  redempiionis  meroinii  per 

ctuisoialiuiiem  Scripiuraruiu  (A<»»ii.xr),  ctern«  sala« 

lis  [Supp.  speui  I  babere  cogno^ciMir,  ab  nnosenioruro 

siiiiiliyUt  iU  dicaui,  respons^o  Armatnr.Propierea  au* 

tem irxtrriu refert cum  fntura promiserit, quia  sob- 

lili  erSfiiritus  in  praeieriiiset  futura  demonstrat.  Et 

tidi^et  ecee  fa  medie  throttt  et  quatuor  ammatimm  et  in  ma- 

dio  lefitiimm,  Qood  est  ibronos,  boc  animalia,hoc  el 

soniores,  id  est^Ecclesia.  In  roedio  eniro  Ecclesia  esl, 

qiiod  se(]uiiur  el  de.icribil,  dicens  :  A^RNm  stantem 

quasi  oeeisum,  Quoiies eniro  occtsos Christus  in  me-  C  sia,  cadit  ante  Agnam,  non  slne  peraetiroaa  aarra- 

dio  Eccle^i»  pRedicatnr,  lotles  idero  Agnwi  pro  roondi 

crimiiie  qoasi  iromolari  videtur.  Qu»  radibas  IgnoU 

pandontur,  el  Fillam  [F.  fldeiiuro]  roemeria  devoto 

euitore  scalpetor ;  naro  etiamqaando  Ecclesla,quam 

ChriktuB  indttit,  seipsam  mortlflcai  roundo,  ut  Ti?at 

Deo, Agnos  dieiiur  iuimolari  tinquam  procorpore ca- 

pat.  Detiique  seqoitur,  llabeniem  eomua  septemet  ocu' 

tos  sej^emfqui  sunt  septemsjfiritusDei  missi  per  orbem 

terrarum.  DiversiUs  vocabulonim  unum  proferri  do- 

cuit  intellecium,  comilNis  signiflrans  excellentiisima 

sancii  Spirittts  munera ,  quibus  per  orbem  In  sua 

C^ristus  regnat  Ecclesia.  Seqollur,  Qat  sanf  septem 

spiiitus  Dei.  Non  est  eniio  quae  per  omnem  tiTram 

jiiste  emliiens  princlpetur,  qa«que  Spiritus  sancti 


lione  Tirtntum.  Ideo  habentes  slagoU  i 
ei  pbialas  aareas  citbaris,  io  qolbos  Iig 
chordne  lenduniar ,  Cbristi  passio 
pro  Chrsto  Eeclesla  Jugiief  iroiiaiBr,  oi  )oitt  Apa- 
stoluro  adinpleat  ea  qoae  desant  paasiooon  CMsd 
in  came  saa  (Co/ms.  i).  Phialls,  aece^  Aaapia 
confesslo,  obi  non  duplicl  quoqoam  cerde  daodhar,' 
sed  effeciu  paialo  reseratar.  flsc  aoot  oiiaa  tan 
aurea  In  domo  magna  (/1  Tim.  ii), 
Cbristl  suaviute  fragramia.  Orailoiierporroaan 
ram  graiiaram  actiones  sant  coiifTalaiaoliott  pii 
mundi  salute,  et  iiiteccessiones  pro  parrolofOtt  sis- 
biliuie.  Christus,  inquit,  pro  ooIhs  paasaa  eat,  rallii- 
qoens  nobis  exempiuro  ut  seqoarour  Tesligla  c|as  (f 


mnncre  dilataia  specialiier  glorietur,  nisi  Ecclesla  Dpe/.n).  Qaandoiglturqul  suni  Cbristi,ea 

Clirisii.  Septero  sane  pro  oniTerso  ponl ,  dlcturo 

meminimos.  Yerum  quia  eoraaa  super  capot  sonl, 

recie  eialiat<o  singalaris  Ecclesiae  soper  Christuro 

collocsitar.  Propier  quod,  Super  hanc,  Inquil,  petram 

9r«tiliral)0  Eccleslam  nm^am  (Ifailii.  xti),  acsl  diceret, 

Super  iiie  a-diflcabo  u.  Spirltus  aulem  Domlni  re- 

plevit  orlieiii  terrariim  {Sap.  i).  Qaod  ul  flerel,  eon- 

fraitis  cornibus  peccatoram, exalurl  dicuniur  cor- 

nua  justi  {Psal.  lxxiv).  De  qao  Isalas  pnedixerat  {l$a. 

xxiv) :  Ex  finibus  terrxlaudesaudiTimiisannuntiantes 

gloriaro  |u8tl.  Septem  ergo  comua  habere  Unqiiam 

omnem  mundum  intelligiiur  possidere,  in  quo  septi- 

forwls  f  raiic  Spiritos  |irincipaliir,  prnpter  memo- 


crucifignnt  cuin  tIiiIs  et  concupisoentlia  (Golal.  v), 
tanqoam  ciiharis  concinont  Cbrlsto,  ot  qood  ipse  f/n 
els,  illi  pro  Ipso  aspicienies  in  aodoreoi  flM  d 
consamroatoren  iesuro  {Heb.  sn) :  qai  eom  aeUfii 
sepuro  inslgnibastitalisreTelareTolult:«gnoseendiM, 
secreia  probator  septero  peregisse  signonim,  eani  is 
coxternoro  Patri  Deum  docuit,  qul  natoa  de  Tlffias 
hofflinem  gessit ,  passas  etlhro  resorrexit,  lo  ccslaai 
ascendit,  Spirita  sancto  roiss  • ,  EcelesiaiD  eliaai  ei 
geniibus  acqoisiTit,  seque  ratururo  JodieenB  oootiavii. 
Quiddeniqaeiadsis  Isaiasdicat,  aodiano8(isa.xiiif 
jttxla  LXX) :  Eronl  Tobis  Tcrba  oronla  ba^e  Unqasai 
TcrLa  librl  signati.  Cbi  litteraram  peritooi  pariiar  si 


R5j 


COUMLNTAR.  IN  Llli.  APOCaLYP.  IL 


m 


igoaniin,  sdenUtt  didt  fructu  fraudari ,  eum  et  ille  A  mm  creaturam  qua  eu  in  etBiU^  el  \m  tem,  «I  tobtus 


signis  prohilietur  interiora  penetrare  secreu,  et  ille 
praspeditur  ignonntia.  Uaiic  scienti»  claTem  prin- 
dpes  iodaeorum  Dominns  increpat  abstolisse,  dicens 
{MaUk.  iiiii):  Vae  Tobis,  legis  doctores,  qui  abstuH- 
ttis  elavem  scicnti»,  ipsi  non  introisiis,  et  introeuiites 
Don  frinitii  intrare.  Ne);antes  enim  Chriituin,  cujtis 
adYentus  opus  esi  prophetarum ,  clavem  scieniia 
aurerebant.  Cogniiiouem  quippe  legis.  quae  Christum 
CMitinet,  fides  negaia  prscludit.  Et  caniantcs  noviiin 
i.  Coosoua  utriusque  Tesiamenti  ?iTiiaie  no- 
Christus  canlicum  reddit,  quando  idem  in 
prineipio  permaneiis  Verbnm,  novo  ortu  per  virginem 
geiilliis»  uovo  more  indulus  hominem  Deus,  potestate 
propria  occidentibus  traditus  ,  a  morie  mirabiliter 


terram»  el  in  mari,  et  qu.Tcunque  sunt  in  eis.  Licet 
ista  jurecapiti  iiostro  competint  Chrisio,  potest  lame  i 
et  de  ejus  Ecclesia  non  inconvenlenter  inteliigi,  iia 
diintaiat,  utqu»  soli  competant  capiti*  quaedam  oiiam 
corpori  (Colou,  ii).  Dignui  est  Agnu»  qui  oec  $us  ou 
acdpere  potesutem  «/  diviiias,  etc.  Ipse  est  enim 
thesauf^s  bonorum  oinnium  et  sapieuiia  Dei.  Ipsum 
uamqiie  cuiictis  facit  genlibus  dominari ,  dicens 
(Pm/.  ux)  :  Hihi  alienigeiiae  subdili  suot;  ei,  Omnia 
subjecisti  sub  pedibus  ejus  (P»aL  viii);  ei»  Tibi  dalM) 
claves  regni  < celoruin  (Matih.  xvi).  Ct  deiiide  iransit 
ad  caput,  dicens  :  Et  omnem  crealuiom  qu(B  e$l  in 
calis  et  in  terra  et  subtus  terram,  et  m  mari,  et  qu«- 
eunque  sunt  in  eis.  Nec  hoc  durum  sit ,  accepisse 


twdlatus,  super  eoBlos  quando  voluit  elevato«,  mi>Bo  B  Ccclesiam  cum  illo,  cuni  quo  resurrexit,  si  durum 


tfesnper  Spirilu  sancto  geotes  a-quirens ,  novuin 
ooudbiis  Ecclesia  conquisiue  canticom  dereliquit 
Jagilor  decanUndum »  quo  secura  posset  Judicem 
aperare  ventonHn ,  ot  in  noviuie  vit»  ambulemus 
(Aoin.  vi),  dleens :  Si  quis  vuli  meus  esse  discipulufi, 
abneget  semeiipsum,  et  toUat  crucem  saam,  et  se- 
quator  me  (Lue.  ix).  Dicentee :  Dignus  ei,  Domim^MC^ 
aipere  Ukrnm  ei  aperire  signacula  ejus ,  ^uoiitom  ocrt- 
aw  «••  sf  redemitti  nos  Deo  in  sangtdne  /vo,  ex  omni 
iHteff  tingua,  H  populo  et  natione^  et  fedsti  nos  regnum 
Deo  nosira  et  sacerdotes,  et  regnavimus  super  terram. 
lUain  ipaam  Christi  dispensalionem  laudibus  prose- 
qmraUir,  liltf i  noniine  designaum,  quam  soli  faientur 
Christo  competere.  Hic  amplius  derlarantur  animalia 
et  aeniores  Eccleaia  essa,  cum  dicunt :  Redemisii  nos  G 
MM^nlne  luo.  Neque  enim  hoe  nisl  Ecdesi»  convenit 

Oslandit  etiam  in  qno  eoslo  sint  animalia  et 
I  dieunt :  aos  Deo  nostro  regnum  ft  sa- 
uriUia^  et  regnavinns  tnpar  femim,  et  jam  si  supe- 
rionwi  partium  intelligeniia  permanente ,  aliquas  in 
caalo  qnoqne  hujismodi  credantur  congratnlari  ?ir- 
lales,  oateadit  etiam  Ecdesiam  in  Chridlo  librnm 
aedpeie,  enm  redempti  ex  omni  populo,  et  tribo ,  et 
geatet  et  lingna,  se  potesiatem  accepisse  ratenior  et 
regnvm.  Qni  enim  adhcret  Deo  unns  spiritus  asl 
(/  Cor.vi).  Erunt,  iuquil,  duo  in  came  una.  Ego  aii- 
lam  dieo  iu  Christo  et  in  Ecclesia  (Eph.  v).  Ipse  ergo 
in  ea  aeeepit  quod  dedit,  ipse  coronatur  quam  coro- 
■ai.  Propierea  Isaias  ait  :  Quasi  sponsum  decoravit 
aae  eorona,  et  qnasi  sponsam  omaUm  monilibos  suis.  D 
Cf  mdi  es  auiiwi  vocem  muUorumangeiorum  in  circuitu 
tkroui  et  In  circuitu  animalium  et  seniorum.  Qui  s  t 
ikmios,  animalia,  seniores,  in  qnoruin  me dio  vocem 
andlTte,  osiendit  Si  enim  fllil  Dei  dicti  aunt  justi , 
car  MM  angdl  noneupnninr?  utmroque  autem  gratia, 
llcel  coelestis  qnoqae  milltia  angetorum 

I  possil  nnito  laudts  prseonio  cum  animalibns 
m  aeaioritMis,  de  Unto  roilempiloois  oostr»  munere 
CMgralahiMiolsU  coocinere.  £f  erof  mimerifj  eorum 
wtiitia  mif/lwn,  nllque  innumembilium ,  dicentium 
99€e  magua  :  Dignus  est  Agnms  gui  ocdsus  est ,  acci» 
pere  potesUte»  ef  divltias,  ef  sapientiam,  et  fortitudi' 
WRy  ef  Aonoreni,  ef  clariutem,  etbtnedictionem^  eiom' 


non  est,  habere  menibrum  quod  babet  eaput.  Nee 
iliud  injustum  potest  videri,  quod  didi  Ecclea  am 
dignam  «sseomoi  creatura,  qub  et>i  unumqtiodque 
membru.ii  religiosa  humiliiaie  luic  se  indiguum  ju- 
dicai ,  toium  lamcn  corpus  particeps  esse  dicimus 
capitis  sui  de  quo  legimus  :  Oinnia  cum  illo  nobis 
donuviL  Itemque,  Ct  sedere  nos  fedt  io  eoeleatibus. 
Aliier ,  creaturam  homines  significare  frequenter 
noviinus,  sicut  Aposiolus :  Nam  et  ips  i,  inquit,  crea- 
tura  liberabitur  a  servitute  corruptionis  in  libertutem 
glori»  filioruin  Dei  (Rom.  vui).  Lt  Domiuus  (i/are. 
xvi) :  Praedicate  Evangelium  omni  creainrae.  Om- 
nia  eiiim  qiue  universis  competnnt  creaiuris ,  iiive- 
niuntur  in  homine  :  esse,  vivere,  moveri,  seutircy 
intelligere.  Ergoet  hicomnem  ereaiuram  dteit  omt>e 
humanum  ge.«us,  id  est  toiius  orbis.  Iline  el  ip  « 
dicit  (Maitk.  xxviii) :  Dau  eaimihi  omnis  poieaus  in 
coelo  et  In  terra.  Nec  auaro  ex  lempore  aceepisae  po- 
tesiatem,  sed  in  boroinibus  Eodeaim  aignittcare  ?o- 
luit  digniuiem.  llle  utique,  qui  se  pac  mnia  PatH 
docet  xqualem,  ul  et  quod  didl,  qui  ast  in  coblii, 
ipsa  humana  in  Christo  natura  angelis  ikrselau,  do- 
minetur  in  coelo  :  prxdicaia  hominibus ,  regnaua 
dominetnr  in  terra :  qu»  sdutis  gemitibos  inferoruiu 
pnevalens,  dominata  doceior  et  sub  terra.  &miies  ait- 
divi  dicentes :  Sedenti  ia  throno  el  Agno^  id  est,  Palri  el 
Filio,  benedictio  et  honor  et  digiiiias  ef  potcitas  in  see- 
cula  swculorum,  Et  quatuor  ammalia  dicebant :  Amen, 
Ccclesi:!  utique  dicil :  Ameny  id  est,  \erum,fideliter. 
Et  mginti  quatuor  semores  cecid^unt  in  facies  suas,  et 
adoraverunt  vieenlem  in  smeuta  steeuloium.  Eadem  ani- 
maiia  sunl  seniores,  qui  perhibuerunt  lestimonium , 
dtcenies  :  Aineii.  Deseripu  Ecclesia  cnro  oflidis  de- 
bilaeqoe  laudls  operibns ,  Iberat  properandum ,  quo 
sinpilomm  apertione  slgnomm  inslniiata  darerem. 
Nihil  qu'ppe  his  septem  signis  deesae  potuit ,  uliu 
eomm  arcano  et  affeeio  et  inteltecio  el  aetn  omuia 
doceretnr  inesse  perfeclio.   Describll  deniqve,  et 
aliqunndo  ah  iniiio  finero  assomens,  et  um  de  Christi 
triuinpho  qiiam  et  de  impugnaiionibus  futoris  Eeele- 
six ,  signoriim  continentias  slngulorum  sno  mom 
pcrcurril,  ut  et  consolationcm  daret  de  prn«in'r  tnia 


n:z  runiASn  AimiMKTAM  Erisc.  cm 

TidorKe,  et  KoliicUudiiieiii  du  ruiuro  ccrtamine  et  de  A  apcrnit  tuinulam,  postqnam  conrregit  inrernnm;  t\ 


tiopendo  ind>iis8et  etamine. 

Cap.  VI.  £l  cnm  aperuis$et  Agnus  unum  cx  ieptem 
signis.  Apenlo  signi,  rcvelatioesi  sacrameiiti.  Verum 
qoia  iion  nnum,  sed  inulta  sunt  saonmenta ;  nec  nnius 
iiiodi,  srd,  sicut  apostolus  Pauliis  dicit  (Hebr.  i)  : 
Mttllifarie  muliisque  modis  olim  Deiis  lociiliis  est 
patribos  in  propbelis,  postrcmo  in  his  diebns  locnius 
cst  nobis  in  Filio  suo,  eic. ;  et  loiigum  est  de  sacra- 
mcnUirum  diversitale  traccare,  quilms  fntura  Clirisli 
dl<|>ons  iiio ,  et  Ecclestae  praeparabatur  ventiira  snl- 
vaiio,  in  his  certe  iribus,  qiios  prxmisimtis  modis, 
sernionis ,  intelligentiae ,  aciionis ,  pnssiint  breviier 
nnivcrsa  resfiiiigi,  ut  locuiio  omnia  in  se  prxccpla 
toiius  coeleslis  coiicludat  oraculi.  Ideo,  Niiltirarie, 
Inqiiil,  multisque  modis  locutus  est,  ut  cognilio  regii- 
lariteradhibenda*  intelligentireformas  inslnoei.  Unde 
in  Evangelio  Dominus  dlcitur  {Luc.  xxiv)  post  resur- 
rcctionem  diBcipolomm  sensus  aperuisse,  iit  intelli- 
gercnt  Scriptuns;  et  corda  salubriter  accendisse,  ul 
prxdicarent  ecteris  revelatas,  aJimplentes  nibiloml- 
not  (jocta  Apostolum)  ea  quae  desunt  passionum 
r.hristi  incartiesoa  {Celou.  i),  veraciterque  dicentes  : 
Factl  frumus  forma  omoibus  credentibns  (/  Thei,  i). 
iiemquc,  l)t  nosineiit»sos  formam  daremus  vobis  ad 
imitandum  nos  (//  Thei.  iii).  Qui  si  non  fecissent, 
frusin  Scripioras  retentas  memoria  canercnt ,  quas 
peneinre  inteHigemia,  actuque  perdCKre  nequisseni. 
Et  qooniam  latentes  pridem  modos  MfTaniinis  et  in- 
telligentiae  salu^arts  soperiore  dispulatioiie  pereg'mus, 


qunndo  velut  repetens  coeloin,  promissom  discipalis 
misitSpiritiim  sanctum,  quo  rrplente  orbem  terranm, 
gentium  multitudinem  acquisivit,  seque  spenndom 
judicem  fiiturum  edocoit.  Et  com  mperuiiMet  muum  ei 
ieplem  signis,  nudim  unum  ex  quatuor  animalihui,  0- 
eem  tanquam  voeem  tonitrui :  Yeni  et  v'de.  Et  ecee 
equus  albuSf  etqvi  udebat  sKpereuin,  tenel.«at  &agittaa, 
et  data  est  ci  corona^  et  exiit  ut  ttneeret^  et  victor  eiiiu 
Primuin,  sicut  praemisimus,  in  affamiDe  diversatir, 
cui  liitelligentia  sociata,  penelnlia  ipsius  mox  sapplei 
actiocis,  et  quod  in  actuprooedit,  verbo  concordai,iB- 
telligenilaique  relatu,  qiiod  in  caeteris  signis  aniiMd- 
vertere  inientum  volo  lectorcm.  Dixit  enim  :  AwCm 
unum  ex  quatuor  animalibui ,  dieem  :  Veni  el  ridt. 
B  Quod  est  unum  animal ,  hoc  omnis  Eeclesia ,  qia 
voce  magna  praedicationis  Inlonat ,  succedeblen  lo- 
vilans  ad  fidem  Ecclesiam  :  Veni  ei  vidc  {Joau.  i) : 
Si  quis  sitit,  veniat  et  bibat  (Joan,  vii)  :  Aceedile  ad 
eom  et  iltuminamiui  {PiaL  xxxin) :  Sarge  qui  dor- 
mis,  et  exsurge  a  mortuis,  ei  illumimibii  ti;  Christas 
(Kph.  v).  Et  ecee  equui  albui^  et  qui  eeddai  mfer 
eum,  lenebatsagitlam,  eidataeit  ei  corona,  et  exiilil 
vinceret,  el  vicior  exiit.  Iste  eqous  poiest  in  apo^UHis 
ei  prapdicaioribus  veritatis  Ecclesiae  intelligi,  soper 
nivem  gratia  dealbatae  {PiaL  l),  ciiJus  sessor  eslChri- 
stus.  Ideo  ei  per  propbelim  dicilur  {Hab.  iu) :  Qa/h 
niam  ascendisii  supcr  equos  tuos»  el  equitalus  toos  u- 
ni  las.  Propter  qiio4.et  sagitiam  tenere  dici  tur,  quae  pre- 
dlcationc  verbi  Deiaptiuscompantur,  quabomiDLV 


iiune  qoae  in  actu  latebanl  singulorum  apertione  sl.  C  intcrion  tnnsBxa  possint  (Idel  fruclum  afferre.Uiae 


Knonim,  intenlius  audiamus.  Nam  si  apertio  signi, 
revelatio  creditur  sacnmenti,  ejusqne  mysterium  in 
sonrjone  dicimus  ,  intellectn  actuque  consistere , 
videamos  quomodo  h«c  simul  iria  ceriis  etiam  pos- 
slnt  lods  dicta,  iniellecu  aique  pera  la  probabilitcr 
invemri,  ol  eadem  dicta  iniellcctu  sobrio  capiantur, 
el  intellecla  opere  comprobeniur.  Vcrbi  pntia,  Ecce 
vcnio  {Piol.  xxxix),  in  capite  libri scripum  esl  de 
me;  dliendo:  Venio,  se  adhuc  quidem  praenuitiai 
esse  veninrum.  Cum  autem  quis  iste  sit  iiuaeritur, 
desidenlus  cunctis  gentibus  inlelllgitur,  Christus, 
praesertim  quia  et  in  capite  libri  Psallerii ,  et  in  ca- 
plte  librl  Geneseos  ipse  scriptus  legtiir  :  In  prinoipio 
fecit  Dcns  cc^Ium  el  terram.  Omnia  enim,  Inquli 


Icgimus  {PiaL  xliv)  :  Sagittae  tuje  acutx»  Poteali*- 
sime  populi  sub  te  cadent.  Coronain  une  prcdics* 
loribus  deberi  significat.  Et  cum  aperuhtH  si|B«a 
ifcundum ,  audivi  seeundum  animal  dicetu  :  Vem  et 
vide.  Quod  eadem  exhortationis  verba  venlendielfi' 
deiidi  in  cau^  diss'mili  repetuniur,  cum  eqons  aUNi 
in  b  no,  roseus  autem  pnnatur  in  malo,  illnd  ene 
puio  quod  sicut  de  bono  Ixtiiiam  pro  Ecclesix  vi- 
ctoria  pollicciur,  sic  de  malo  cauiclam  denunliel  ex 
prxscientia  futurorum.  Sequitur  cnim,  Ejtvii  iiiai 
equut  rufui,  el  sedenti  iuper  eum  daimm  cil,  nt  isl- 
leret  pacem  de  terra^  et  ut  invieem  ie  occidereol,« 
datut  ed  ei  gladiui  magnui.  Iste  eqiins  riifos  velai 
cnientus  sanguiue  alleiio,  non  6u>»,  cnolniiQS  vie- 


(PiaL  cin),  in  sapientia  fecisti ,  qiii  requircntibus  ^  ^"^»  EccleMc  prxdicaiur  rep Jgnare, quaod.» 


quisnam  esset,  pnncipium  se  esse  respondit  (^oaii. 
vui)  Vcrum  cum  quapritur  propter  quid  venerit,  se- 
qiiiliir  :  Ut  fjciam  voluutalem  luani,  Deus  meus, 
vo'ui  (PtaL  xixix).  De  qua  in  Evangelio  idem  dicJt 
{Joan.  iv) :  Mou^  cibus  esi  ut  faciam  voliiniatem  ejiis 
qiii  nic  nii.>it.  De  q.ia  ab  eo  inlelli^imus  circa  horaiii 
passionis  cxpressuin  {Joan.  xiv)  :  IJtscial  uumdus 
quoniam  voluntaem  Pntris  niei  facio,  sorgiie,  eaiuus 
hinc.  Quocirca  hiijiis  facta  libri  signati  tunc  rcvolasse 
coguoscitur,  quando  se  iinum  cuiu  Palre  ilocuil  ina- 
nere  principium  :  atquc  ex  virgine  n:i(us,  gessit  bo- 
minein  vcruin  :  iuJebitam  qiioqtie  pro  iniiiidi  saluie 
au>cipieiis  rassinncm,  triumpliali  inor?e  lesurgcns 


qua;  prau;ellit  omnera  scientiam .  de  lerra  insiaaaiar 
aufcrre,  quod  ct  aciu  doeeinr  et  gUdiu.  Et  cum  ipe 
ruisiet  signuin  teri  <m,  audivi  tertium  ammal^  d'.eeu: 
Veni  et  vide.  Et  \\d\  equum  nigruni.  ei  qui  ieiM 
iuper  cuin,  habebat  itateram  in  manm  ano.  la  fia 
meusura  siiniilati  signiUcaior  eiaminie^  per  qaiM 
singuloruin  lueriU  perpendunt.  Quidqiiid  enaa  jasui 
congruit  judici,  et  tnnsgressores  iisorpaui.  Indaeti 
illuil  :  Ponam  throuum  meum  ad  aquiloBem  (Itf. 
xiv).  El  quia  Deo  ainenta  potuerunl  lemponIil«r 
prjFvalero,  lioc  roiKlo  docei:  Vmum  el  olenm  aebe- 
seris.  Et  audivi  vocem  ni  medio  quaiuor  animaliwm, 
dicenten: :  Biiibris  trilici  denar^  uno,  ei  tret  bilita 


K.t 


CO^IilLiNlAU.  IN  ArOCALTP.  LIO.  H. 


853 


kttnki  demano  uno,  §i  vintim  et  vUum  ne  im»erl$.  In  Iri-  A  \»$eni  :  in  ▼iuo  pnriiain  r«d«np4jaiii8,  oieo  tigiii' 


Iko  ei  bordeo  Ecclesia  dixii,  sive  in  tisignil  ei  lui- 
■iaiis,  uw  in  prspoeitis  etpopolis.  Non  esi  nuicn 
minot  «na  bilibris  e  trihos.  Cadem  qnippe  et  in  sin- 
ftilnriiste  cl  in  Triiiitate  perrectio.  Sic  Doailmis 
<lf«liA.  XNi;  Lic.  XIII )  iii  farinaD  mensuris  tribiis 
(sraientuin  diclt  abscoiiditf iin ,  osiendens  snpiontioc 
M  doeirliis  ex  modieo  oiiinem  populum  my^llco  in- 
dividu»  Trinitatis  nuinero  coiisecrari.  Sed  et  pre- 
tiMn  docet  unuin  esse  iriiiri  alque  tiordei ,  etsi  me- 
ffilo  alier  alterum  praccellit,  uno  lameii  uirique  le- 
dMpii  sunl  preii4«.  Aliter  propler  dlrersitalem  pro- 
feesioiHim ,  posiium  puto  disp:irem  nuincrum  unius 
•tirinm«  In  dcnario  vero  viiaro  aetomani  signifl^^ari, 
I  iater  man-iones  multas  coinmunis  est  omnibus. 


Ccaii^  ckrisma  b:ip  ismaiis.  Ilordei  qn  netiem  e( 
Iri  ici  facia  iiieiitioiie,  dctiionsirai  Ccciesiam  nsqiie 
nd  finem  s«culi  nuila  poiise  maJttrum  persecuii«ii«e 
perire,  in  eo  quod  « asdem  species  non  igiiobililer, 
sed  cuin  sacraio  nuniero  et  |irelii  nunifral  qu;iitii- 
Ute.  Qu<kI  detiii|ite  illi  ad  suam  otaie%'ole  posnam 
exercent,  Deos  summe  bonus  ad  soonNii  redigeiM 
utiliiate.i»,  opportuniutem  mibis  pr»bet  spiritiia- 
lium  triuiupborum.  Sequitur  deoique,  £l  cmm  mpe- 
rmiael  qminium  signuin»  fiiri  sub  ara  Dei  mrnnmB  oc 
cisoium  propier  verbum  iki  et  marlyriam  snum;  el 
claonaverunt  voce  magna^  dic4fiii«s  :  Quonsque,  Do' 
mine^  sanctme  et  verus^  mou  iudicmejet  nom  vindieme  saa« 
jruia^jii  notrum  dt  hie  qmi  ia  lerris  iiakitmnt?  Et  dm»K 
ei5l  pcr  diflTereulism  merit  >riim  ihi   alins  alio  B  ^^^^  ^^  siiiguii»  tiuke  aibes.  De  illis  utiqno  rdquis, 

.  qiio»  et<am  inter  adversaria  Dous  seereto  oparado- 
nis  su»  reddit  eoii«iifo  luiiores,  mariyrttm  se  dirii 
rtiiiquias  [reliquas]  (id  est  animas)  perspexisset  non 
vili  iocoy  nec  qualicunqne,  seU  sab  ara  Det,  id  asi» 
sive  iu  Cccifsiae  uiiiiale  perseverantea,  sive  sob  le- 
siiflcatione  nouiiiiis  Cbriati  lanquaro  sub  ara  Di 
usque  ad  moriem  viriliier  dimicanles,  sirut.de  M.v 
chabflpis  d  ciom  esty  sub  lestamenio  Dei :  Beali  an- 
lem  morlui  qni  in  Domino  morlui  sonl.  Moito  iuii- 
quo  amplioSi  qai  ei  in  D  miioo  seicnies  ae  l^bere 
domum  non  mauufiictam ,  «teniam  in  eoslis,  kshU 
talioiiem  suam  qti^is  de  coelo  esl,  snperindoi  euplen- 
i<*s  (//  Cor,  v),  propterca  intarpel  are  dlciinlor.  Sic 
auL*m  isui  conjicimus,  tit  per.  Domioi  pass*onem  i:i- 
imnf^  ui  Interficerel  ^mi^o^  fame  et  morte  et  beitih  ^  ^^^^^  gomttibus  j.ini  solaiia,  sancinram  aiiimai  vo- 


ili  esae  sublimior  prttmio  poiiore  diuins,  nullui 
ait  in  alierius  comparatione  loiigaevus ;  ubi 
m\JL  oaa  immortalitas  slngiilis,  communis  flciern  las 
farmanei  unlversia.  In  vino  liaque  et  oleo  vim  sa- 
uaanititinim  probibet  violari,  oipote  unciionem 
fvatiosamqae  cruorem.  Iline  legimus  {Zmch.  ix), 
QM  bonuro  ejoa,  et  quiil  ptilclimm  ejus,  nisi  fru- 
meolam  electorum,  ei  vinum  germinaiis  virgiiies? 
Bt  ia  psatmo :  Yinum  ljcti':cat  cor  hnmin  s,  et  exhi- 
|.iralnr  facies  In  oleo  {Pemt.  cni).  Et  cmm  aperuittet 
aignam  qumrtum^  mudivi  quartum  animal,  dicens  : 
Yemi  n  Me.  Et  vidl  equnin  pallidum,  et  qui  sedeba' 
mper  emm^  nemten  ei  erat  More^  et  infernm  sequeSa' 
tmr  emm^  et  data  e$t  ei  potestae  inper  qnartim  partem 


6oa  qui  svni  In  lerra.  Dns  partes  snnt  In  mundo, 
ma  Dti  et  allera  dlaboli.  Sed  diaboH  in  tres  snhdi.^ 
vidkar  parlasi  inlDa-  ae  foris,  id  est,  frenrifftas,  r:«l>f 
Iralres,  etaperto  errore  vei  scbisfflate  separati.  Tres 
am  liaque  partes,  qux  eontra  tmam  niilitani.  1 1 
qttt  oanc  qoarlam  dtiri  prftdlxh  poiestatem.  Hanc 
didt  Kccleaiam,  qua  ax  parie  consisih  variis  maln- 
I  gladiis  exerceadam.  Quod  eiiam  in  nomero  co- 
esi  angeloram,  m  coatra  unum  eum- 
damqm!  bonum  ires  ex  adverso  malos  opponerel. 
Cum  gladio  rufum,  secundum  coro  slateia  nigrum, 
lartium  vero  moriis  signo  pallentem,  gladio  beilum, 
«Igro  famem ,  pallente  denuniians  mortcm.  Ct  cam 
nlnfuUs  plagas  depoUrei,  insuper  ei  ipso  tertio,  vel 


uite  ttltra  ad  iiifems  non  piitemus.  Qtiiid  hte  apll»» 
si|;nificari  pato,  ui  ad  s milimilinmi  Veieris Tosti- 
menii,  ubi  interins  ara  aarea  fuisse  doscribitur,  hie 
per  memorabilis  arm  vocaboluia  cogiioseaior  ialal- 
lectiiale  secieium,  velut  inieriora  Sauela  saaetoroni. 
in  qoa  bic  pignore  salolis  acopio,  peregrii.i  su^tpi- 
rant, babenies spem  sicnl  aacboram mnmsn  tuiam  ao 
'flrmam ,  et  incedentem  usqne  ad  interiora  ^tami- 
nis,  ubi  pro  nobis  pnecursor  iniroivit  Jesus,  juvta 
Apostoli  dietum  {Hebr^  vi),  ipil  sic  tnieniione  Gbristi 
insinoabat  prssentia,  ut  exponerei  iigurata.  VMfuequ^. 
Dcnune  sanctus  et  verus ,  aaa  jmdicms  et  non  vindiemm 
smn§uinem  nostrmm  de  his  qui  in  lerris  habitmntf  Qtiocl 
non  carnali  sensu  cr«*dendon  est ,  animosltate  eoi 


per  ipsnm  omnia  numerando  prasdicit  faiura  plaga-  D  nliionis  accendi,  cnm  ab  eis  hic  porfils,  per  afnnen- 

iiam  cbariUlis  inimicoA  quoqne  diligl  iioveriroiu 
(ifoii/iv),  sed  e>8  mauifesiom  est  conira  pcccati 
regnum  or.iss(\  el  lalia  iilitis  regni  doiiderio  postii- 
lasse,  de  qno  d''cimns  :  Adveniat  regnmn  toiiii) 
{klatUt*  VI).  Ci  hnc  eis  divinar  saplentfA  prxscnt':» 
Intelligimus  revcblom,  qnod  et  impW  xterna  sm! 
ineviubiliter  poeas  pleciendi ,  et  nsque  in  finem  8.t- 
coK  fonte  easlestifl  grstfns  proflnenre,  multi  sont 
adhiic  sanctorum  martyram  consortfo  soclandi.  Qno 
isti  accepto  responso,  inenarrabill  laptitia  cnimilan- 
tur,  qoam  stolis  all)is  rectc  credimus  figur.iiain.  Ac- 
ce|icrunt  ergo  singnli  stolas  albas,  id  est,  nt  pcr 
charitatis  perfcctionem ,  quae  pcr  Spiriluin  snnctuin 


adjeclo  nomine  bestiarum.  Cl  qiiia  etiam  sic 
laiaia  posait,  utrum  siroplex  ^it  an  figurau  locuUo, 
60  quod  |;ladius  ei  corpori  visibilis  et  animue  solcat 
apiriialia  inferri;  sic  aiiam  de  fume,  uirnro  verbi 
DiMninl  an  corporis  memoretur,  sed  etiam  de  morte, 
iiinim  animabus  aeterna,  an  corporum  uionieutanea 
liic  minetur,  clarct  lamen  illam  qiiariam  booaro« 
cni  Ires  econlrario  malos  opponit,  bis  omnibus  vi- 
aibiiibos  tcropnralitor  persecutionibus  exerceri.  Nam 
ai  qui  sccundum  propositum  vuluntatis  Dei  vocatl 
anni  {Epbes.  i),  in  electorum  plenitudine  pcnnane- 
bunl,  praDsertim  circa  quos  illaesa  scrvari  voloit  vini 
€t  olei  sacramenu,  dicendo :  Vinum  et  o!eum  no 


»9  PIUMASli  ADRl  MF.TANl  £PISC. 

iofoiNliuir  in  corda  CMdeDiiuni ,  bac  eonsolaiioae  A  tesi.  Nam  quod  e? olvitiir,  aeieeiofli  proUnnt 


UO 


raior.  lia  ei  kmc  con  manirefU  foorii  persecBtionc 
diicreu»  efiinns  recedU,  ul  tb  extraneit  nbdlu  n«i 
▼idenlur,  til>i  lanium  (id  est  quibiis  se  credere  po- 
lesl)  per  oniuiem  spiriios  cogniie,  incogiriins  «l 
alienigents  prscavit,  seque  per  ditcretionis  spM- 
Uun  •  ne  inicUecia  prodprod  occuiuc  Hioe  Itai- 
nes :  Noliie  omnt  spiriui  credere»  sed  pr.>bnle  tpi- 
riiut  ti  a  Deo  tinl  (1  Jomt.  iv).  Ei  amuu$  mow$  M 
UuHtm  de  locit  $ui$  wMlm  tnjif ,  tl  rege$  tenm^  H  Mh 
gistratutf  ef  irikufd^  et  diwtu,  H  forieo^  <f  onuiti  Mfw 
9MI  $1  liber,  Ciiam  Ecdesia  per  monten  ei  liiiaiai 
flguratur.  I|  sa  ctl  eniro  civiiat  tuper  montem  poiini 
(IfaiM.  y).  Propler  quod  lcgimtts  (Ptaf«xzii):  litn> 
tes  in  ctrcuiiu  ejut;  ei  (/«a.  xiiv),  In  iotiilit  i 


piilsu  movcrl  loco  pruomiau  In  Qinque 
parte  accipi  poiett,  in  bonit  tcilicel  ivaecnvent  fn- 
giendo  nioveiur,  in  malU  ▼rro,  perfidn  Yolomait  ia 
deterius  moia  conyertilur,  ticot  dieli  (Apoc  n) :  M^ 
vebo  caodelabrom  luum  de  loco  suo.  Aefet  ifrrv, 
poleniet  accipimot,  idoneot  sdlicei  judieio  som  #»- 
cretionit  cerlo  tttbtis.iere.  tfagitimiat,  fra^HO  ti 
d^ltM  et  fartetf  b^it  oainet  pro  dtvertiuio  oOdt- 
rum  01  qualiuie  virium  vuli  imeiligi,  niillnmqne  ab 
illiut  persecoiionis  molcslia  prsdicit  alienom, qoaoh 
vit  eleciorum  numcrum  nullut  dnbiiet  Uberandaak 
Et  omni$  terpm  tl  li^.  Liber  a  vinculo  emyqgtli, 
tervut  auUntconjugio  copttluius  agnotdiur.  i^ 
condemnr  u  in  $pelanci$  ei  in  petrie  montUm^  di- 


comenii  ipd  nwlloni  pro  caUrornm  nomero  fra- 

inim  soppleodo  differri.  Quod  enim  per  benevolen- 

ilam  voiit  geroni  diviniiot  intpirtli ,  inierpellaniet 

dicuiiiur  retponto  proiinot  informari ,  nec  fin  eti 

eot  credere  Cfioira  Dd  noinm  qnidqnam  cupere,  eum 

eorum  detderia ex ejot pendetni  volnnUie.  £i«idt, 

€t  eum  aperm$$et  $extum  tlgnom » tl  terrmmotii$  uin- 

ymis  foetu$  mf  •  et  ecce  $ol  factu$  e$t  uiger  ul  $accu$ 

ciliciuui.  Sexio  tigno  sexU  «Us  cogootGilur  mimdi , 

circa  CNJns  flnem  novittimt  pertecuiio  nuniitiur, 

cujttt  ve^ieflMnii  impeiu  Unquam  lerramAiu  erbem 

dicii  nniversnm  concoti.  Sul  ei  luna,  Cbrisiut  ci 

Eci-letin,  qoam  qoia  novittima  perseculione  lcrrill 

mulU  ncgabnni,  ideo  tol  didtnr  obscurari.  Si  euim 

obtcuraiom  esi,  loqoli  (//  Cor.  iv),  Evangelium  no-  B  noiiien  Domiiii  Dci  Israd.  (}oam  perseeviionia  im> 

einim,  lu  his  qni  pereoni  esi  obvelaltim,  in  qoibus  Deos 

smcttli  bujiis  excttcaTil  menies  infidelium,  ot  non 

fttlgeil  illnminalio  evangetii  glorim  Gbristi,  qoi  esi 

bnago  Dd.  Hlne  diciiur  (Matth.  xxiv) :  iu  ol  In  er- 

rorem  inducantur,  d  tteri  poiesl,  eiiam  elecii.  Hoe 

inoilo  sol  niger  diduir  laelo!s,  Unquam  Chrisii  vel 

opera  poienlia,  vd  dodrina  lemporeli  er  obscurata, 

V  1  delend<me  dilaia,  cum  impii  in  sanctos  grnssari 

dttuntnr.  Hine  propbeu  (Habac  i) :  Dissimulabis  in 

boc,  ttt  degloiiai  impios  Jusium?  De  Ipso  deniqoe 

Chrislo  iegimos  {Lmt.  u) :  Ecre  posiius  esl  hic  in 

riiinam  ei  in  resurrectionem  mulioruiA»  et  in  slgnom 

coi  eoniradicelor.  In ipso eerii capienes  profecium, 

a  quo  alii  nversi,  incorrnni  deleciom.  Lona  in  san- 

giiinem,  Ecclesiam  aoUlo  amplins  pro  Cbrisio  sangni-  C  centes  moAii^m  et  petrie :  Cadtte  $upar  nos  (Lme,  xxm), 

«f  n^iMndiit  nts  n /ndt  ftdenf  t  tn^  fAronmn,  ii 
n^  ira  A§m^  faenitm  vauit  dk$  magmMO  im  cjnt.  £l 
^  poltrif  tfnrt  anu  ilbim?  SpeHioent  poimsqn< 
mnniiom  couvenleAler  inulligimos  fidei  Cbritiiaan 
refogia.  Scripiom  eti  euim  (Prov.  nxx) :  Lepoaoh 
lua  plebt  invnlida  cdbMUi  In  peira  cnbile  aibi :  cai 
sensui  psaimos  ooncinii,  dicens  (PmI,  cui)  :  Modics 
aliissimi  cervis,  peira  reAigiom  erinneels  et  leperl- 
bus.  l}bi  eiiam  prmcnlsos  in  ficelesin  nignoofbnm 
moniinm  vocabulo  d**sigiiari,  propier  emlnenuai 
sdeniix  chariuietn  Cbristi  {Pkil.  in).  Hos  eifS 
nuuc  fragore  perseculiouis  orgenie  consuluni  pai^ 
vnii ,  miiniininU  remedia  peri|nirenles,  ffriam  petts 

..-,,..  reccpiaculadicuninr  appelcre;adqHemennqneedB 

Arborem  Ecclesiam  ponii;  rnictus  accrbns,  quos  nlia  D  ulium  rcfugiani  montium,  ad  peirnm  io  eis 

irandaiio  grossos  dicii,  homines;  venU  eiagttaiifi- 

nem,  persecuiionis  commotionem ,  per  qiiam  houii- 

netcoocussi,  ab  Ccctesia  clivelluntur.  Proprie  au- 

tem  acerbis  fieri  frueiAbus  comparaniur,  dve  pio 

infiddiuie,  qoam  converd  In  arcom  pr^vum  (Ptnl. 

Lxivu),  re!teu  malunl  fide  repeiere;  dve  propur 

Immaioriuum  Umporis,  per  qnam  cottllgii  oi  com 

fdicem  eomm  Ecdeda  eondpiens  quaederli  or- 

inm,  infdid  lamen  evenin  fiebilem  de  eis  paiiaiur 

nliorlHm.  Et  cwlum  reca$$it  ul  Mar  com  evolviior. 

R«;cU  cmlum,  Id  esl  Ecclesiam,  oi  evoloiom  ei  non 

iuvoloium  librum  iosiiiuat  recessisse.  (juidquid  cniiu 

fuwii  iDvolulum  ngnosci  a  quoqusm  oullaunus  po- 


fnndere  prasdicaiur,  magno  persecttiionom  in- 
cnmbenu  firagore.  Sangoioe  liaqoe  soo,  nou  snngoUe 
alUno,  drol  Ule  rafos  cqnos,  nlieno  mfos  deseribl- 
InrsangnbM.  Sulim  cecidarmat  im  terram  eo  modn 
qno  #cnt  «enft  mtagmo  agiuu,  nmiilii  acerbos  fm- 
citts  huo».  lUi  significanur  In  sidlit,  qtti  in  Eede- 
tki,  ciim  dc  eleet«N>ttm  Hooiero  ab  monU>ut  «tlimati , 
videnittr  lemporaliier  eminere,  rabie  lamen  perte- 
coUonis  tcriiit  iucuml)enie,  de  cdmine  tiatot  tid 
tanquam  da  ciclo  ca  iere  peihib.^lttr,  qtiod  Do:ninot 
in  Evaugdin  pnrnuHUal,  dic«ms  (Matth.  xxiv) :  Crii 
aul^m  iribulaUo  qualis  nunqnaiu  fuii  neque  eril.  Ci 
nid  breviaU  fttissenidies  illi,  non  fierel  salva  omnlt 
caro,  ted  propier  elecios  tbbroviabttiilur  dies  illi. 


Uniein  fugere  dicuntur.  Pelra  snie»,  inqnli  (I  Cir. 
x),  erei  Chrisuis.  Cum  ergo  illonifn  moniinm  coasl- 
liis  tnuiiiuntur,  salutaribus  togendl  moiiiiin  el  obosh 
braiidi  cuiisiliis,  quasi  ipsos  snper  se  menlet  ftf 
afieciura  c<mipassioiiit  cadere  depreeanliir.  Wm 
enim  quisque  sub  ombraculo  legiur,  cnjat  remedlo 
exhoruiionis  prxmnnilor.  Hine  Italat  {Cmp.  n) :  B 
tunc[iuj,  luqoii,  Ingredere  in peirt,  nbteondft 
fotsa  humo  a  fade  timorit  Dd  ein  fiKrie  fnraris 
cjus,  cumsurrexe  lipcrcuiereicrram.  Qvodbicil-  ' 
los  dicit  gravi  perseciitlone  compolsot  pelere,  kte 
propheu  viilclor  horrarS  u»  in  Ipst  quoquc  pers^ 
cuiionc,  qua;  siniile.ii  non  habei,  ChrisU  quxraiDUf 


n\  COMMENTAR.  IN 

RiclcsiTque  rtTugiiim,  capilis  invicti  ct  corporis 
gloriosi.  QuoiTautem  dicit,  a  facie  Agni  scdentis 
*8U|>er  thronum,  ut  cos  scilicet,  non  reprobos,  8ed 
iu  fide  stalHles  veuturus  iuveniat.  Advertendum  prx- 
terea  locationis  geuus,  quod  huic  libro  Spiritus  san- 
ctus  iirvolvit.  Usquc  ad  sextom  euim  signum  ordi- 
nem  custodivit ;  et  pra^tcrinisso  paulispcr  sepiimo, 
^dem  recapitulat;  ct  duas  narratioues  intexcns, 
quasi  ortiinem  secutus,  scpiimo  concludit.  Sed  ipsa 
recapitulatio  pro  locis  intelligenda  est.  Ali  |uando 
enim  ab  origiue  dispensationis  Christi,  aliquando 
pisslonis,  aliquando  medio  tempore,  ali»{uanJo  de 
tola  ipsa  persecutione,  aut  non  roulto  nnte  dicturus 
reea,  itu'at.  Nunc  ergo  descripto  sexto,  a<l  origiuem 
redit,  eamdcm  breviter  aliterque  dicturus. 

Cap.  vn.  Pcst  hasc  vidi ,  iuquit ,  qitaiuor  angetot 
Btaniei  iuper  quaiuor  angulot  terrm^  tencntet  quatuor 
wntot  terrw^  in  lerris  ne  flarent ,  neque  in  roari ,  ne» 
qu€  iu  uila  arbore.  In  quatoor  angelis  istis,  regua 
qoatuor  designari  Ecclesia  in  Joanne  cognoscit ,  As- 
syriorum,  et  Medorum,  ct  Persarum,  ei  Romano- 
rum  :  qu»  suo  quodammodo  potentatu  omnia  pra^- 
focantia,  nullum  pro  libi:u  sui  juris  sinerent  respi- 
rare.  IJeo  :  Ne  in  terris,  inquit,  flarent,  id  est  habi- 
tiDtes  terram,  neque  in  mari ,  neque  in  ulla  arbore. 
lileo  autem  quatuor,  propter  totidem  inunUi  no- 
tissimas  partes,  qui  suut  quatuor  anguli,  id  est  qna- 
tuor  intelligendi  suut  venli,  justa  Daniclis  prophe- 
tiam  (Cap,  vii)  dicentis:  Ecce  qoatuor  venti  coeli 
pugnabani  in  mari  magno,  et  quatuor  bestia  asen- 
flebant  de  mari  divers»  inter  se.  Et  quoniam  Eccle- 
sia  per  omnes  quatoor  mundl  cardines  partem  soam 
regnis  adhuc  mondi  videtor  habere  permiitana ,  et 
aipud  alieuigenas  suos,  et  intra  se  cognoscitor  habcre 
alienos :  in  terris,  diversiias  proviociarum ;  in  mari, 
insularom ;  io  arboribus,  quia  genus  est  silvae,  pro 
diversitate  divcfsa  eiiam  ofGcia  aique  hominum 
presignare  voluit  qualitates.  Et  vldi  angelum  atcen- 
dentem  ab  oriente  sole,  habentem  tignum  Dei  vivi. 
Uic  Domii.i  nosiri  Jeso  Christi  primos  declaratur 
advenliis,  qui  alibi  magni  consilii  Angelus  appeUa- 
tur  {Ita,  ix).  Ideo  ab  oriente  sole  secondum  qood 
de  ilio  in  Zacharia  legimus  {Zach,  vi) :  Ecce  vir 
Oriens  nomcn  ejus.  Et  exclamavit  voce  magna  ad 
quatoor  angelos,  eo  qnod  datum  esset  illis  Ixdere 
terram  et  mare,  dicent  eislNon  laeseritis  terram, 
neqoe  mare,  neqoc  ollam  arborem,  douec  ft^nemtis 
9ervot  Dei  nostri  in  frontibut  eorum.  Exdamare  di« 
rltnr,  eo  quod  potedtate  saluberrimjc  praedicationis 
adversarias  cohibuerit  potestates,  ne  solito  mimdum 
iadebitae  dominaiionis  crudeliiate  comprimereut.  In 
bii  aotem  regnis,  in  quibus  fervens  idololatria  prin- 
cipabator,  etiam  noxiorum  quaiuor  angeloruin  for- 
litndo  frustratur,  tanquam  in  ministris  auctores,  illa 
8cilicet*voce  :  Agite  poeniientiam ,  appropinquavit 
enim  regnom  ccelorom  {Haith.  iii).  Qood  et  de  ipso 
iiumero  dxmonom  aliqoi  confitentor,  dicentioro  Do- 
mino  {Matth.  viii) :  Venisti  hoc  ante  tempos  tor- 
qoere  nos?  De  Iioc  adventu  Daniel  dicit  {Cap.  ii) :  L.a- 
Pateol.  LXVIII. 


APOCAI.YP.  UB.  II  84i 

A  pidem  abscissomdemonle  siiie  manibus,qui  percus  it 
statuum  sibi  oramate  revelaiam,  cujus  caput  aureum, 
pectus  et  brachia  dc  argento,  venier  et  fenaora  e\ 
»re,  tibix  autem  ferreae.  In  bac  autem  statoa  memo^ 
rata  regna  qiiatuor  designautur  :  iu  auro,  Assyrio- 
rum;  In  argento,  Medorom;  ui  xre,  Persarom;  iii 
ferro,  cognoscitor  Romanorom,  sicot  Daniel  angflo 
ex|>onente  narravit  subsequeos :  lii  diebua 
aotem  regnorum  illonim  soacliabit  Deos  coeli  regnom, 
qood  in  ctei:pom  non  dissipabitor,  et  regnom  ejus 
populo  alieri  non  tradetur ;  comminuet  aotem  et  con- 
somet  oiiiversi  regna  h»c,  et  ip^om  subit  in  aeter- 
num.  Lapis  porro  ille,  percossis  qoatoor  regnis,  tan« 
quam  destructo  supcrcitio  indebitae  tyrannidii,  cre- 
vit;  et  factus  est  mons  magnos,  et  implevit  omnem 

B  terram.  Istos  ergo  quatuor  angelos  hac  nunc  dicit  po« 
lestate  frenari ,  ne  solitis  ausibus  niemorata  regna 
laedere  sinerentur,  donec  coguitus  Deo  nomerus  ele- 
ciorum  signo  iuviolabili  ceuseretur;  dc  quibus  Apo« 
stvilus  dicit  {Epkct.  i) :  Qui  elegit  nos  ante  mundl 
constitutionem,  ut  essemus  sancti  et  iuimaculati  in 
coiispectu  ejus,  praedestinans  nos  in  aduptionem  fi- 
liorum  per  Jesom  Christum  in  ipsum.  Hanc  porro 
nultiiudioem  aacrametUi  numero  opportuiie  nunc 
insinuans,  sequiiur  :  Et  audivi  numerum  signatorumj 
centum  quadraginta  quatuor  nUlUa  tignati,  ex  omni 
tribu  fiiiorum  hrael,  Hoc  autem  numero  omnis  si- 
giiincaiur  Ecclesiay  nam  et  triuitas  quaternate  ratio 
est,  ut  tcr  quaierni,  decus  dipondius  et  duodecies 
decus  dipondius  centom  qoadraginta  quaioor  bcit. 

Q  Nam  ei  ipsa  civius  doodecim  stadia  qu^qoaversom 
babere  descrlbitor;  et  ambitos  civiiatis  in  solidom 
centum  quadraginta  quatoor  cobitos,  unde  evideoter 
agnosciiur,  hoc  mystici  numeri  indicio  innomerabi- 
iem  electorom  multitudinem  praesignari,  tanquam 
numerom  fiuitom  pro  infinito  signiflcative  coicmen- 
dari.  Seqoitur  deniqoe  designans  numorom  signato- 
rom,  mentionem  facicns  tribuom  singularum.  Ex 
tribu^  inquit,  ^fida,  duodedm  miltia  tignati.  Sic  per 
cateros  excorrit,  quorom  siirpe  liraelitic»  plebis 
prosapies  iraditor  descendisse.  Ex  tribu  Judat  efno- 
dedm  millia  tignati.  Ex  tribu  Ruben^  duodecim  millia^ 
Ex  iribu  Gad,  duodecim  milUa.  Ex  tribu  Ater^  duodc- 
cim  milUa,  Ex  tribu  Nephtali^  duodecim  milUa.  Ex 
tribu  Manatte^  duodedm  miilia.  Ex  tribu  Simeon^ 

D  duodecim  mil'ia.  Ex  tribu  Levi^  duodecim  ndUia.  Ex 
tribu  Itachur^  duodedm  miiUa.  Ex  tribu  Zabulont  duo» 
dceim  miilia.  Ex  tribu  Joteph^  duodecim  miUia*  Ex 
iribu  Denjamin,  duodedm  miUia.  Omnium  tribuum 
nomiua  decursurus,  roirum  non  est  quod  a  Juda  or- 
sus,  eadem  nomina  [eas  nominatim]  revolverit ;  de 
tribu  enlm  Juda  nasci  voluit  Dominus  JesusChii- 
stus :  neque  enim  de  terrenis  generatiof:ibus  hic  ordo 
contexitur,  ut  majores  natu  ex  more  proferens,  ad 
Judam,  qui  quartus  est,  pervcniret ;  sed  decreto  nii 
mero  redemptorum,  qoo  pienitudiuem  significare 
voiuit  electorom,  ad  qoam  volens  intentiunem  no« 
stram  necessaria  considentiooe  dirigerc,  iii  caeferis 
qooque  fratribus  nominandis  non  nativiutii  ordinem 


B45  TOIMASII  xMiRtJMLTANI  EPISC.  «i» 

reserTavil  [custodiv  ll,  iU  ul  d  posi  Riibeii  inaJMri-  A  rsl  in  ca^lis.  Siincon,  audivit  Irisliliiim,  vel  noineii 
biis  natu  infcrioros  pricponerct,  quod  cx  collatii>ne 


libroriim  Geneseos  (Gen,  xsvi,  xix,  xxxv)  el  Exodi 
{Exod,  i)  doccn  polesl.  Uude  si  plenius  loqui  vcli- 
mns,  hoc  opiis  amptius  oneramiis.  Jnda^i  sane  inlcr- 
frciaium,  dicitur  laudaiiosive  confessio,  sicul  et  in 
paierna  benedicttone  docctur  :  Juda,  te  laudabiint 
fratrcs  tui.  Ruben,  videns  filium,  vel  videnles  filinm. 
Simeon,  audivit  tristitiam,  vel  nomen  habiinciili. 
Lcvi,  addiius.  Isacliar,  est  inerce<$.  Zabulon,  bnbita- 
culum  foriitudinis.  Denjamin,  filius  dexterae.  Dan, 
iudicium  sive  ]udicans  llcbneorum  transeuntium. 
Ncphtliali,laiitudo.  Gad,  tenUiio  sive  accinclus  aut 
latrunculus.  Aser,  beatns.  Joseph,  augmentum.  Ma- 
nassos,  oblitus  vel  iiccessitas.  Cum  varias  noverimus 


habiiacula.  Eos  hic  arlitror  designari,  de  qv)l4ia 
Dominus  :  Ueali,  inquit,  qui  lugenl,  quonlaa  ipsi 
consolabnntur  (Natth.  v).  Sic  enim  audiunt  trUti- 
tiam,  ut  obKdientes  hi<*  habere  malinl  devote  sttsca- 
ptam,  seminantes  in  hciyinis,  qune  in  gaudio  me- 
taut  (Psal.  cxxv) :  nou  hic  intentionem  habilationit 
6UX*  locintes,  sed  sursum cor habenies,  ubi Cbf IstM 
est  in  dextcra  Dei  sedens  (Co/oi.  iii),  babilatiooen 
iiosiram  qux  de  coelo  est,  superindui  oupientes,  tic* 
ut  Abti ,  qui  exspectabat  inanentem  in  ccelif  civita- 
tem,  cujiis  ariifex  et  conditor  Deus.  Ideo  el  nomen 
habiiaculi  Simeon  interpretaium  dicitur,  ul  scilicet 
audial,  et  quid  hic  hal)endum,  et  qnid  sil  a  fidelibu 
exspectandum ;  quia  niinc  lempus  tristandi,  et  ad 


fidclibus  singulis  inesBe  virtules,  ut  verbi  gratia,  in  B  ^^itid  meliiis  habilaculum  suspirandi.  Ilinc  Dominus 


alio  ple  litudo  scientix  salutaris  emineat,  in  alio  .nu- 
lem  sola  mansnetudo  prcncellat  ,  hic  lamen  neccssa- 
rio  pro  donorum  ordine  el  gradibiis  proficient  um 
aiiimarum,  Ipsa  diioJeciin  nomiua  disponi  videinns, 
nou  sicut  geniii,  nec  sictit  intranto»  iOgyptum  fue- 
rant  iiominati :  quia  Ilic  lerrenae  generationis  orlgo, 
el  in  Exftdo  ^gyptiae  regionis  cohabitaiio  mcmora- 
tur.  Undecuravi,  pnvmi  sa  eoium  ^rie,  qujB  in  hoc 
libro  conscribilur,  ctiam  nativitatis  corum  ordiiicm 
adhibere,  curo  interpreiationibu»  singulorum,  si  quo- 
inodo  valeam  demonstrare,  non  hoc  injnitor  fuisse 
mutatum.  Praenoscendum  sane  parvulos  ctiam  com- 
moncmus,  ne  istum  numerum  ad  infantium  mories, 
quns  flerodes  occidit  (^fatth,  ii),  ae^tluicnt  rcdigen- 


discipulis  dicebai :  Vos  plorabitis  ei  flebltis,  mundos 
autcm  gaudebit.  Yos  contristabimiui,  sed  tritlitia 
vostra  verteiur  in  gaudinm  (Joan,  xvi).  Levi,  addi« 
tiis.  Ilis  convenit  quod  ct  in  Salomone  legimus  (Etdl 
xxvi)  :  Numcrus  dierum  cjus  duplex,  qui  sic  bonis 
viix  prxsentis  utuntur,  ut  temporalibos  potios  stema 
mercentur,  neterrcnis  impcditi,  coelesiibus  defrat* 
dentur.  Quibus  iob  novimiis  laodabilem  formam 
prxbnisse  (Job  xlii),  qui  sio  lemponlia  recle  da- 
dum  possessa  contempsit,  ut  annorum  nnmeros  et 
substanii9R  modus  ei  duplaretur  additus,  manerel 
attjeclus.  llinc  Isaias  (hai,  lxi)  :  In  terra ,  inqnit, 
sua  duplicia  possidcbunt,  el  perpctua  felicitas  erit 
f  is.  l>arhar,  est  merces;  hinc  Jeremias  :  Quiiscat, 


dum,  sicut  quosdam  sumus  ignaros  experti.  Ut  enim  q  inquit  (Jerm,  xxxi),  vox  tua  a  ploratu,  et  oculi  tii 


caelera  silcam,  de  una  tantum  iribu  Juda  Herodies 
infanles  nccasse  cognoscitur,  ubi  pro  quantitate  juris 
Btii,  qiiod  tetrarches  sinebatur  habere  dominiiim, 
prout  libuit,  insanus  cxarsit,  hic  aulcm  omnes  me- 
morat  tribus,  quorum  conscqnentias  iv^minum  suis 
Iribubiis  sulijung  'Utcs,  ac  numero  coapiantes,  prne- 
Tuissam  in  electomm  plenitudine  signifirationem  di- 
lucid  rc  amplins  poierirous,  si  hnjus  loci  sccrelari- 
tnerour.  ln  Jiida  cnim  ct  confessio  pcccatorum,  et  laus 
i^larel,  prvdicanda  virtuium,  qu»  de  eadcm  tribu 
nascenti  numero  convenit  signatorum.  Nam  et  con- 
tcssio  in  sacris  paginis  non  tantum  ad  pcccata  redigi, 
fcd  et  pro  laude  sxpins  solet  intclligi.  Ilinc  psalinus 
dedicationis  domus  David,  id  cst  viccsimus  nonns  : 
Cantct  tibi  goria  mea,  cl  n  >n  compungar ;  Domine 
Deus  meus,  in  xiernum  confiiebor  tibi ,  el  Dominus 
nullum  habcns  omnino  pcccatnm.  Confitcor  tibi, 
l^ater,  Domine  coeii  ct  lerrse.  Rubeu,  vi<leiis  filium, 
'vel  videntes  filium.  Iii  filiis  opera  saepius  significari 
cognoscimus.  Filiis  autero  lucis  in  lumine  ambulan- 
libus  dicitur :  Videas  filios  filiorom  tuorum,  pax 
super  Israel  (Ptat,  cxxiv),  ciijus  nunc  filii  in  dispu- 
tatioue  spiritaliter  nssuinuntur.  Iloc  autem  et  Apo- 
stolus  dicit  (Gai,  vi)  :  Pax  super  Israel  Dci.  Recie 
Itaque  ex  nomine  ipsius  tribus,  slgnatorum  numerus 
adhibdur,  quibus  ct  congruit,  videntcs  filium.  Tali- 
btts  namque  Domiuus  dicit  (Matth,  v)  :  Ui  videant 
▼eitra  bona  opera,  et  glorificent  Patrem  veslrum  qui 


a  lacrymis^,  quia  inerces  operibus  tuis.  Ei  audienies 
Aposiolum  tanqiiam  athletaro  spiritualem,  noniu  in* 
ccrto  pugnantcm  dicere  (Gat.  vi) :  Fratres,  non  de« 
ficiamus,  tempore  enim  suo  melemus;  ipsumqoe 
Dominuin  dicentem  (Matth,  vi) :  Thesauriiale  vobif 
Ihesauros  in  coelo,  ubi  neque  aerugo,  neqoe  tinca 
exlcrminat ,  novimus  utique  quod  est  Udelibus  ner- 
ces,  quoruin  pro  bac  quoque  Iribu  aanieri»;  clarei, 
ct  profecto  electorumjudicioetvoeaboli  sacramenle, 
quibus  maiiroe  dicitur  :  Gaudete  et  eisoltate,  quo« 
niaro  merces  vestra  copiosa  cst  in  CQB*is  ( -  atth,  v). 
Zabulon  habitaculum  fortiludinis.  Illorom  bic  pulo 
significari  mtntiam,  qui  spiritaliter  in  marlyrio  di- 
micanles,  corporc  quoqtie  suo  iinqoani  babiu- 
])  culo  foriiiudinis  iniuiici  rabiem  vinconl ;  et  di- 
vinilus  Juti,  de  ionrmitate  secundum  Apostolnm 
{II  Cor,  xii)  convalcscentes,  io  pra;lio  fortes  exibtoitu 
Ideo  litulo  nominis  et  cffectu  gloriosae  firtiitis  celc- 
bres,  gloriarum  titulos  vieiores  acquirunt.  Bcnjamin 
(Gen,  xxxv),  filius  dexterae.  Laboris  non  esl,  illos 
agnoscere  fiiios  dextenp,  quos  agnorum  noroiue  Ve- 
nias  iu  Evangelio  figuravii,  dicens  (Mal  k.  xxv) : 
Agnos  ad  dexteratn,  ul  ciijus  in  8«colo  dext^ra 
confurlantur,  rjns  in  futuro  frlicitate  fruantor. Dan, 
judicinin  sive  judicans  llebraeoruro  IraiiseunlioiB. 
Judicium  illorum  hic  xstiroo  poni,  qul  sie  iiiler  Novi 
el  Veieris  Tesianienti  tcropora  moderaroine  spiriuii 
discernunt,  utnecf  entt-ajtidaizareeiieiiniaal^ebere, 


SI5  ^  COMMENTAR.  IN  APOCALYP.  LIB.  IL  ^  SIG 

iiec  iii  conttemflaiioiicm  Yeteris  Tcstamcnli  putnit  A  neiiliui   DcrOciunl  cjclii>.ituin,  quud  utique  n<Hi  vo- 


aiiquid  niutilandnm.  Oe  hnc  denique  quaeslione  iion 
iiiter  sohis  tanluni  apostolos,  sicul  beaius  Paulus 
ad  Galaus  (Cap.  ii)  memorat,  sed  eliam  inter  spiri- 
Ulcs  poslmodum  viros  talis  fueral  quaestio  nata, 
qu^e,  sicul  hoc  interposiio  dignosciiiiur  [dignosci- 
uiiisj  nomiiie  niagiio,  indigens  fuisset  judicio  refe- 
renda.  Quucirca  Dan,  judicium  sivc  jiidicans  He- 
braeoru  II  iranseuniiuni,  suhaudimus  aut  lempus  aut 
typum»  id  est  Judjeorum  transeuntium  figuratas  ac- 
iiones,  fenturo  GUristo  Ecclesiaeque  servientes;  ideo 
iraiiseunlium ,  qoia  noii  ad  se,  sed  ad  atiud  sunt  po- 
liiis  referendae.  X)mnia  enim  haec,  ait  Apostolus 


vere,  non  vocatur  io  culi>am ;  sed  implere  susceptuiit 
ore  proficit  ad  coronam  :  quia  iicita  videntur  me- 
lioris  electioiie  postponere.  UnJe  Apostulus  (/  Cor. 
vii) :  De  virginibuH  prjcccptuai,  iuquit,  Domini  ifbu 
habeo,  sive  cum  instar  Zachaei  dicentis  {Luc,  xix)  : 
Diiiiidiuiii  bonoruin  ineorum  do  paupertbus,  etsi  quid 
aiiquem  defraudavi,  reddo  qiiadruplum.  In  Ecclesia 
si  quidain  emerserint,  qui  amore  vjiac  arternae  siini- 
liter  faciant.  augmento  utique  amplissim^e  devolio- 
nis  acceiisi,  recte  huju.s  nominis  proprictate  potue- 
runt  applicari.  Sive  quia  et  praeposui  solerti  indu- 
stria  pecuniam  duplicant,  qu.<m  Dominus  nummula- 


(f  Cor.  x),  in  figura  cootingebanl  illis;  el  (//  Cor,  v),    '  riis  prxccpit  {Maish,  xxv)  dandam,  ut  venieos  cuiii 


Vetera  transierunt,  ecce  facia  sunt  omnia  nova»  se- 
eunduni  quod  de  eisdem  superius  caeremoniis  mc- 
luini  dispouturo,  nec  toties  repetenda  sunt  dtnnia, 
quoties  exponendi  horum  fuerit  exorta  necessiias. 
Nephtbali,  Intitudo,  sicut  in  bencdictionibus  Sem  et 
JaDbet  diclum  legimus  (Gen.  ix) :  Dilatet  Deus  Ja- 
pliei,  et  habitet  io  ubernaculis  Sem,  quod  interpre- 
iattur  nomioatus.  Intelligitur  autein  Ghristus,  qui  sic 
10  omni  orbe  oominatus  excellit,  ut  in  ejus  nomine 
oinoc  genQ  Qeetaiur,  ccelestium,  terrestrium  et  in- 
femonim.  Propterea  et  unguentum  elTusum  ejus  no- 
men  esse  legimus  {Cant,  i),  quod  noinen  clauso  ve- 
loit  negari  silentio,  cum  indesinenti  praedicatione 
lac  jtfsait  flagrare  praeconio.  Ita  etiam  hic  latitudi^ 
nem  fruciificantis  Ccclesiae  tn  filiis  adoptionis  vide- 
mns  ostendi,  quos  bonis  gaudemus  operibus  dilaUrl 


usuris  exigat  pra^rogaum ;  sivc  curo  caelibcs  qui 
6  gratia  divina  praeventi ,  incentiva  carnis  ubertate 
spiritus  vincuut;  slveht  qui  de  suls  faculiatibus  non 
solas  decimas  secundum  praeceptum,  sed  ampliorem 
ofTenint  pariem.  Augmento  eiiim  virtulis  et  CHmalo 
devotionis  excitati,  non  Unium  praecepto  parere,  scd 
etiam  poiiore  Deo  cultu  virtutum  se  commendare 
festinant,  non  ulique  jam  ne  poeiiam  incurrant,  sed 
ut  mercedem  acquirant.  His,  inquam,  nomen  Joseph, 
id  est  angmenturo,  arbitror  convenire  :  qui  Joseph 
inler  alienigenas  exaliatus  felicicognoscitursucGessu 
crevisse ,  et  Manassae  filium  siiscepisse,  quod  inter-^ 
preuiur  oblitus  vel  necessitas,  ulpote  durissim» 
servituti^  et  captiviutis  oblitus.  Jam  nunc  si  secun« 
dum  nominum  qualitates  singulasque  rerum  congrjuen  - 
tias  praefatis   nuper  vocahulis  applicatas,  ordineiii 


Gad,  tenutio  sive  accincius,  aut  latrunculus.  Quo-  G  nativitatis  eoruni  velimus  exsequi,  pracmissaiexposi- 


niaro,  sicut  legimus  (Job  \ii,  juxta  LXX)^  haec  vita 
ieoutio  est,  convenil  milites  Christi  quod  ip  e  prje- 
cipli  adimplere,  ei  conlra  omues  tenutiones  accin- 
eios  jugiter  dimicare;  dicit  enim  (Luc.  xii)  :Sini 
larobi  vestri  praecincti,  ei  lucernae  ardentes,  utscili- 
cei  et  iUicitas  concupiscentias  reprimendo  frenemus, 
ei  bonis  operibus  insistendo  luceamus,  ut  idem  di- 
cii:  Sic  luceat  lux  vestracoraro  hominibus  {Malth.  v). 
Ei  quia  bonorum  operum  finem  ad  Deum  dirigere, 
non  ad  favorem  laudis  humanae  retorquere  debe- 
mus,  ob  lioc  etiam  latrunculus  interpretatum  dici- 
lar.  nomen  ejus  tanquam  bona  cordis  latenter  ac- 
qnirens,  Deo  ofllerat  approbanda,  non  humanis  ob- 
Uttibus  detegat  praeferenda,  ut,  secundum  quod  ipse 


tionis  exitum  minime  reperimus  :  ut,  verbi  graiia,  si 
a  primogenito  Ruben  velimus  inchoare,  quod  dicitur 
videns  filium,  vel  videntes  fllium ;  et  quarto  8u.n 
nativitatis  loco  Judam  intexere,  sano  intellectui 
omiiino  repugnat;  anie  initiaenim  confessionis  cul« 
men  bonorum  operum  nullus  apprehendii,  quia  nisi 
per  confessionem  renuntiemos  actibus  malis,  non  in-* 
formamur  rectis  et  placitis.  Quocirca  ut  probeiuus 
eorum  seriem  nominum  non  inaniter  hic  fuisse  mu- 
uuin ,  sed  ut  evidenter  significatum  valeat  agnosci, 
quanta  sit  distantia,  discerneodum  inter  exorium 
oalurae  culpabilis  et  ordines  gratix  salutaris.  liujua 
nunc  iibri  ordinem  exsequentes,  eosdcm  sensus  quos 
interpreuiionibus  noininum  digessimus,  recapiiu* 


promisit  {Mauh,  vi),  Paler  tuus,  qui  videt  in  occulto,  D  lantes,  huic  ordini  quasl  quibusdam  catenulis  brevi- 


reddat  tibi  in  palam.  Ideo  latrunculus,  eo  quod  la- 
ieat  oculos.  Aser,  beatus.  Illiusmodi  beatitudiuem  ^ 
bic  arbitror  dcsignari,  quam  Dominus  in  Evangelio 
roemorat,  dicens  (Matth.  v) :  Beati  eritis  cum  vos 
roaledixerint  et  persequentur  vos,  et  dixerint  omne 
malum  adversus  vos,  mentientes,  propler  me,  ut  is 
aacratus  io  electis  numerus  designetur.  Joseph, 
augmentum.  Tale  hic  angmentum  datur  intelligi, 
quod  ei  praepositis  et  diversis  debeat  in  uniute  Ec- 
desiae  membris  apuri,  ilUs  videlicet  quos  de  com- 
iniaso  spiriulis  subsUntis  ulento  dupliciter  Domi- 
Hiis  dicit  {MatLh*  xxv)  Iiicrari :  istis  vero,  quando 
aui  TirgiuiUlis  proposilam,  aut  professum  conti- 


ler  connecUmus,  hoc  modo  :  Nostrae  confcsH^ioni  ei 
divinae  laudi  operum  succedit  de  more  perfectio, 
Unquaro  Judae  Ruben,  ut  nec  pcenitenda  libeat  ultra 
repetere,  nec  probabilia  in  quibus  Deos  laudetur,  pi- 
geai  adimplere.  Propterea  huic  in  ordine  Rubeo  sub- 
juugitur,  ui  et  qui  operator,  spe  gaudeat ,  et  viden- 
tes  ad  Dei  laudem  referant  operautem.  Verum  quia 
adhuc  corpus  quod  corrumpitur  aggravat  animam 
{Sap,  ix) ,  ei  ingemiscimus  gravati  (//  Co\  v),  et 
quaodiu  io  corpore  surous,  peregrinamur  a  Domiiio 
(Ibid.) ,  et  per  mulus  tribulationes  oportet  nos  in 
irare  in  regnum  Dei  (Aci,  xiv),  sicui  scriptum  est, 
succedit  Gad,  id  esi  tentatio :  soccedit^  ia<vaatSL^vA>x 


Si7 


TRIHASll  ADRUMKTAI^I  EPISC. 


8M 


lallvlittis  oriti.  scd  miiri.c  spiriialis  cicursu ;  ctiam  A  gliiriam  quae  rcfclabilur  \n  iioliis.  f  ruf liio>iiig  quippe 


^alibus  eniui  noii  dofiunl  lcntalioiifi  vila;  prTSCniis, 
•^iitbus  eicrceantur  in  agone,  el  accincii  ciiignlo 
spirilali,  iion  &iiinnlur  ilesidiie  lorpnrbx  niarccjiccrc ; 
lircl  cniin  el  iii  bono  oi  iu  malo  pona'ur  sa^pe  leiila- 
lio,Uic  lamcnuial  virliacm  bono  usu  rtMligatur, 
intclligcnda  proponilur.  Proiterca  ui  cl  accincius,  u(- 
pole  spiriiualitor  pr;elians,  dignoscaiur  :  PrsDcinxi- 
811  me,  in(|iru(/'sa^  xvii),  virlulc  ad  bclluin.  Uiidc 
legimus  (Jacob.  i)  :  Beatus  vir  qui  sufferl  lentatio- 
nero,  quoniam  curo  probatus  fuoril,  accipiet  coro- 
nam  viia^,  sicuii  ei  Abiaham  tciitatus  cmicuit.  Nam 
eui  mala  quidem  sii  lontatio,  iore  lanicn  bcaios 
d  ciinus  lcnlaiionem  vinccnlcs,  vel  ex  tenlationc  vi- 
cli»res.  Ide  >  p(«8t  Gad,  Ascr,  id  est  bcaius,  ponitur. 


pugiiatur,  iibi  Mjcrccscs8«5  prxilicitu  .  n«f  auifm  in 
hahiiaculo  forliiudinis  Dcus  opcratur  el  peincii,qond 
dicitur  Zabuion,  quando  virliis  in  iiiftrmiiaic  perfiei- 
lur  (//  Cor.  XII),  ul  corpus  qu«'d  ali  iiiimcis  puialur 
liifinuum,  cl  per  cnjtis  maJcriam  animo  qioquc  in- 
feiTfc  nituntur  iiileiiluiii,  l-eo  confortanie  expcriau- 
lur  iitviclum,  augmento  succcJenie  infclici,  mI  esl, 
Joseph,  qtiod  iuierproiaiur  a>>giDentum,;4lque  in  b«ic 
conicxlum  ordiue  aiigmenta  stgnificalgi^arum.sive 
de  lalenlorum  dupla  redhibiiione  usuras,  »ugmen- 
tum  comm'»di  spinlalis  inUll  g4s :  sivc  iu  h:8q»;a» 
▼iil.vj  lidcliiim  reiigioi.e  Rcdcmplori  Deo  redduntur, 
accipias.  Aique  ut  bos  omnes,  qiios  el  orJo  ei  iuicr 
pretaiio  iioininum  bic  significilivc  positos,  in  futuro 


iiixla  acccpiam  a  D<  mi:r>  re^^ulaui  vor.talis  qui  dicit  B  jud.cio  addexleram  Chrlsli  rcgis  aeionii  fiilnros  in- 


[Maiih,  v)  :  nciti  eriiiscum  vos  odcrinl  homines,  et 
pcrsc<-uli  vos  fueiim,  ct  dixoriut  omnc  malum  ad- 
ver^ni  vos,  mcniieoics,  p  opic.r  me.  lliijus  bealilu- 
dinis  Oda  promissionc  sccuri,  non  angusiianlur,  scd 
cum  Apostolo  {U  Cor.  vi)  dicuiii  :  Cor  nostrum  di- 
laiatum  csl.  El  psalino  conciuunt  (Pia/.  cxviii)  : 
Viam  mandatorum  cucurri,  cum  dilaiarescormcuni. 
Propior  .1  No.diiali  succodit,  quod  csl  lalitudo,  ul  non 
solum  non  reflciamus,  verum  cliam  qu!e  retro  sunt 
oldlviscentcSySic  in  ca  qux'  antcsunt(secundumApo^ 
8tolum)ox'.cndamur,  ut  soh  necessitale  humnna!  con- 
dilionis  obslricti,  lurain  carnis  non  in  dcsi  loriisfa- 
clainus  (Rom»  xiii).Conversarto  cnim  noslra,inqnil 
(P/ii7.  iii),in  roDliscsl,ciquamvi8d'^8idorium  sildis- 


telligas  nenjamin  in  poslremo  loco  hUpponitor,  id 
est  filius  dexlerjp,  laQquam  ipse  sii  flnis  ordinis.qii^ 
fclicitas  proiniititur  perfccUfi  merce  iis.  Tune  eiiim 
novis^ima  iniinica  desiruetur  mois  ( /  Cor.  xv),  at 
sivc  onusqnisque  Qdelium  filius  dexters  jiire  dloaiur, 
sive  omni8£cclesia,de  qua  canimts:  Asiilit  regina  a 
d  xtris  liiisin  vcstilu  dcauraio,  circumdau  varietilc 
(Pfa/.xLiv).Noqiiaqiiain  sane)[>niciereui>dnm  evi^tiino 
qnod  hic  iii  Apocalypsi  Manas8es,  qui  non  filiua  Ja* 
cob,  sed  nep<is  crat,  li«et  inier  filios  adoptaius,  seiUi 
loco  poriitur  :  cum  Dan,  qui  utiqtie  filius  cs^t,  ei  sive 
in  Gcnesi,  sive  in  Gxodo  cum  ca^teris  fralribus  annn- 
mcraius  ostenditur,  hic  omnlno  pnclermittiinr,  lan- 
q'>am  Ecc:c8ia  ex   gcntibus  adoplata ,  scxu  Dinndi 


aolvi  el  csse  cumChristo  {Ibid,  i),  adhnciamonpor-  q  r^  ale  Judaeorum  perlidia  reprobeinr.  Nec  vacat  qtod 


lanius  tbcsani um  istum  in  vasis  ncli^ibus  (UCor,  iv). 
Iloo  pof^i  Ne,  htali  Manassrs  ponilur,  id  est  oblilus 
vel  nec  ssilan.  De  hac  nccis&itato  dicit  Apostolus 
(Hom,  xiii) :  Carnis  curain  nc  fcccrilis  in  dcs  doriis, 
tuui  non  ciiicnpisccntiis  scrvicndiim,  8cd  uccessita- 
tibus  pixiiionit  coiisulcnduin,  de  quihu.^  propbcta 
Niel.ora  suspirans  precabatur,  di.cni  (/Vi/.  xxiv)  : 
be  iicc  ssi  ailhus  meis  erue  nic.  Iluic  supponitur  Si- 
mcoii,  id  esi,  audivi  tristitiam  vel  notnen  habiiaculi, 
ut  etiain  hnjus  qualilate  vocabuli  evidcniius  incufca- 
roi,  ot  q»id  hic  ha!>cndum,  ct  quid  snlubriler  exspe- 
danduin.  Illis  cn  ro  habliaculi  coelcsiis  gaudium  da- 
biiur,  quoniin  hic  aninius  frticinosa  poeiiilenlia  con- 
trisialur,  quibus  cl  dicaur  :  Tristitia  vestra  verletur 


Manasses  in  .ADgypto  inier  alionigenas  nalus,  merito 
adopiionis,  significaiionis  gratia,  sexto  intert«rttar 
loco,  Dan  anlem  nullo,  nivelsic  evidentiiis  com|tro- 
beiur,signiQcationis  tnerito  hic  omniagori,nonlrao8- 
iioro  relalu  componi,  iit  proprio  in  Da  i  judicans 
llehr;coruiii  transeunlium  tempus  roauifesiiu^  de* 
nionsireiiir,  qiio  lex  cxremoniarum  iii  circnmcisioiie 
carnnlibus  \  ictimis  ca;lerisqne  tarihus  gerebaiur  trans- 
isso,  tanquam  non  necessariuin  cognoscalur,  docetilo 
Apostolo  (//  Cor,  y),  cuni  dicil :  Vciera  transieroot, 
ecce  facia  sunl  oninia  n(  va ;  ilcmquc  (  Uebr,  vn ) : 
Rcprohatio  qnidem  fil  pra!cedentis  manluti,  propler 
Infirrohaiem  ejus  ci  inuiiliiatem.Qu.c  citm  i  a  se  ba- 
beant,  cognoscendum  allego  non  me  dictis  Domini 


in  gaudiuro  (Joan,  xvi)»Proinde  Levi  subncctitur,  ]>  aliquateniisadvcrsari,quibuslresiantutnprofessioni8 


Id  e6t,addiiu8,  in  quo  inielllgimus  vel  ilios  qui  tem- 
poralibua  xierna  mercantur,  sicut  Salomoii  dicil 
[Prov,  xiii)  :  Redemptio  animae  viri,  diviiiae  suae; 
'  .vive  illos  qui  Domini  seqiiendo  consilium  (Matt,  xu), 
Itercipiunl  in  hoc  sxculo  eentuplicia,  in  fuluro  autcm 
f^acculo  vilam  aelernam.  Ilis  el  quod  scriptnm  est 
convenit,  quod  qui  adilil  scientiain,  addil  laborcro. 
Nam  el  sanclo  Job  ad  hoc  iribulationum  accrbitas 
ablebntur,  ut  probato  praemiornm  mcrcea  amplior 
^nkiercuir.  Nec  inimeiitolssaehar  ei  ordine  recto 
Mccedit.  quod  interpretaium  diciliir,  esi  merces, 
niM  qnia,  sicut  docei  Apostoli»  ( Aom.  vni) :  Non 
$uut  eoudigax  pasj^iones  hujus  leuiporis  ad  futunin 


parabolas  insinuaias  oaicndit,  triceno  friMtii  conju- 
gcs,  sexageno  viduas  el  continentes,  centeno  {Vank. 
im; Mare,  iv;  Luc, tiii)  inslnuans  virgincs,  vel  eiiain 
roartyres.  N^im  cum  in  axro  activam  eiericorum  mi- 
lilinm,  el  elcclorum  contemplativa  significarel  oiia 
monachoruro,  vel  Kxcnrsns  molcndi  iaicoram  (SiV), 
quamvisvaria  significalione,  eumdein  tamen  noroerotii 
non  Tidetiir  cxcedere,  sod  In  eisdem  lri!)its  omnes 
ho8  modos  inveniri  vol  inlelligi  |)08se,  et  8al«ttri 
doctrina,  ci  evidenii  expcrienlia  comprobaittr.  Qoos 
enini  ncfeCio  de  numero  inonachorum  ei  iln  otdiue 
clericorum,  et  de  agminibus  conjttgatomro  Mf%  ta- 
les  exr  lere,  qiii  ad  confeaaloBero  UU'|uani  in  Judi 


m  GO^iMli.NTAa.  liN  ArOCALYP.  LIB.  !f.  850 

(aiKkibile9,  cl  in  Rubcn  opeiibus  clareaui  efiicaces,  A  ram  gerit.  cui  dicitur :  AaiJi,  fiih,  cl  vidc,  cl  inctiiiii 


et  in  Gad  teniaiiotiuro  exerciliis  forlcs,  cl  iii  Aser 
beali,e(inNepbilia!i  iargis  niisericordiae  operibos  di- 
latali.ei  in  Manasse  posleriorum  obliii,cliu  Simeon 
quasi  Iristcs  adiiuc  in  convalle  pioralionis,  semp'  r 
autem  gaudonies,  nomen  ba!  iiaculi  in  Jerqsalem  c(B« 
leslem  suspiranics ;  et  in  Levi  qui  promissione  viue 
pracsentis  et  fu^uroB  congaudeaiit,  additis  bonis  tein- 
poralibus  xterno  bono  rundali ;  el  in  Fssiichar,  fulura} 
mercedis  couiemplaiione  flrmaii;  et  in  Znbulon,  qul 
proCbtislo  dimicauies,  suas  animas  ponant;  ct  in 
iosepli,  qui  et  in  augincnto  spirisaiis  substantiae  stu- 
deaiit,  et  super  Doi  prsecepta  aliquid  amplius  vel  in 
«irginitate/ vel  ex  facullatum  siiarum  offt  rant  quan- 
tiiate ;  et  in  B^^njamin  feiicitalis  aeternae  deYteram 


aurem  tnam,et  obliviscerR  populum  tui  m  <  t  domuni 
patris  tui  (P$al,  xuv^.Talibusquoqqc  conveiiii  Deum 
mundo  corde  videre,  qui  posicriorn n  obliii,  et  in 
anteriora  extenti  (Pliilip.  in),  dicunl :  Mcnie  si-rvio 
lcgi  Dei,  carue  autem  legi  peccati  (Rom.  vii).  Ad  hoc 
inihi  pcriinerc  videtur,  quod  et  ille  botrus  inlcr  diios 
de  tcrra  promissionis  ailatus  (Num.  xni),  hos  duos 
Ggnraverit  populos,  Judxorum  priorem ,  tanquam 
post  tergum  botrum  (id  estChrisium)  habcntcm,  gen* 
tium  vero  sequentem,  Christum  coram  ocuiis  semper 
babcntem.  Scptimo  loco  dicitur:  Beaii  paciflci,  quo* 
iiiam  ipsi  fllii  Dei  vocabuntur.  Huic  Simeon  scptimus 
coaptatiir,  id  est,  audivit  trisritiam  vcl  nomcn  habi- 
taculi ;  taies  jam  sapienti»  largitate  locupletati,  di- 


sortiaiitur,  ut  novissima  inimica  morte  destrucia  B  cunt :  Cum  bis  qui  odcr^nt  pacem,  eram  paciflcus 


(i  Cor.  xv),  sit  Deus  omnia  in  oinnibus,  intanlum 
lU  Dcc  ip-^e  Dominus  siiis  dictis  adversari  puletur  in 
eo  quod  alibi,  octo  beatitudines  roemorans,  admira- 
bili  prorsus  dispoiiilione  describit.  Qoas  utique  ab 
Ulis  tribus  professioaibus  non  separavit,  sed  in  ipsis 
inveniri,  ct  ex  ipsarum  membris  refulgere  perdocuii : 
In  quibus  et  horiim  patriarcharum  et  intclligeniiam 
ex  iiominibus  traclam,  animadvertere  potcrlmus,  ct 
ipsa  nomina  iisdem  congruenier  gradibus  coapiare» 
non  parilitate  numcri,  cum  is'i  octo,  illi  vero  duo- 
decim  constent,  sed  intelligemiao  qualiiate  relats 
sibique  alirinserus  e  regione  disposita.  Naiu  primam 
beaiitiidinem  pauperes  spiritu  nominavit,  id  est  hu- 
miles,  qui  limore  Dei  prxdiii,  inflrmiiaiuro  suanim 


(P$aL  cxix).  Ilio  enim  liic  zelo  lri8t.inliir,  quo  pro- 
pheia  dlccbat :  Vidi  [nsipicntcs,  ct  tal)cscebam  (Pt. 
cwiii);  ct,  Defectio  animoe  lenuit  me  pro  pcccalori- 
bus  derelinqucntibus  lcgem  tuam  ( Ibid, ).  Oc:avo 
loco  diciiur :  Bcsti  qui  persccusionem  paliuiUur  pro* 
ptcr  jusiitiam  (Maith.  v).  Cui  beatiiudiui  Levi,  qul 
est  in  ordinenumeri,ZabuIonautcmpulo  pro  proprie- 
taie  vocabuli  coapiandum,  id  cst  babiiacuiuui  fortilu- 
dinis,  qoo  martyres  vcriiatis  diaboluin  vincere  de< 
signantur  naiura  fortiorem,  licct  ncc  in  Levi  s*  osAs 
abhurreat,  si  super  bapiism<im  bouor  martyrii  addU 
tus  c((^noscatur.  Yerumlamcu  ne  humanis  viribus 
horum  meriti  proestiloruin  quis  assignanda  pui:iret, 
sed  illius  essc  munere  probaretur,  qui  dividil  pro- 


confessione  salvantur,  quibus  dicitur  :  Noli  altum  G  P^'^  siiigulis  prout  vult  (/  Cor,  xii),  septenaria  quo  - 


sapere,  sed^ime  (Rom.  xi).  Pauperes  ergo  spiritu, 
in  Jud  I  per  coiifessioncro  laudabileui  et  veracem  de- 
cet  iutrlligi.  Unde  ct  Isaias  :  Super  quem,  loquit, 
reqiiiescct  .«piriiusmcus.nisi  super  bumilem  et  quie- 
tamet  trenipnicm  sermones  mcos?Secunda  proinde 
beaiitudo  mitibus  depuiatur.  Hites  autem  sunt  qui 
Mcris  obed'enies  eloqniis,  et  qux  audiunt,  sine  re- 
pugnantia  crediiut;  et  qu»  tradita  in  Ecclesia  vide- 
rini,  sine  reprehensione  sectanda  suscipiunt,  qui  in 
Ruben  non  incongriie  figurantur,  qui  est  vidensfilium, 
▼el  videnies  fil  um.  Tcrlla  est,  Beati  qui  lugent,  quo- , 
Diam  ipsi  consoiabuntur  (Matth.  v).  Iluic  G  «d,  quod 
interpreiatiir  teniatio  sive  acclnctus,  tertio  positus 
loeo,  concurrit  secjnduro  premissam  expositioncro. 


que  operatlo  Siaritus  sancti  unicuique  bcatiiudiiii  vel 
nomini  comparata,  consono  videiur  iraniiie  concor- 
dare,  iia  duntaxat,  iii  cupicntibiis  nobis  ad  poriuin 
sapientiae  pervenire,  a  timorc  novcrimus  incboau- 
dum.Iiiilium  enim  sapientix  timor  Doniini  (PsaLc%), 
Undc  enim  enumeraus  propheU  incipif,  iilud  pcrfl- 
ciendus  quisque  praeveuiel.  Timor  it»q  ic  in  JutU, 
cui  pauperes  spiritu  comparantur  ;  pietas  in  Rubcn, 
cui  roites  aptantur;  scientia  Gad,  id  est  tcntatio  vel 
arcinctus,  cui  logenies  tertius  ordo  conncclit.  Forti- 
^  tudini  quartus  Aser,  cui  esuricntes  siticntcsque  jus- 
titiam  congruuni.Cnnsilium  dcpuutum  est  Nophiali, 
cni  quinta  beatitudine  misericordcs  jure  conve.iiuuc. 
nemcdio  quippc  regitur  saluiari,  ut  qui  vuU  a  supe- 


Quarta,  Beail  qui  esuriunt  et  sitiunt  jusUtiam,  qio  D  riore  juvari,  infeiiores  alios,  pront  poterif,  juvare  fe- 


etiam  numero  positus  comparatur  Ascr,  quod  est 
beatus.  Nuila  quippe  melior  beatitudo  poierit  inve- 
Diri,  quam  ut  amator  juslic  ipsius  veritaiis  satieiur 
auclore,  qu»  reflcit  iiec  dcficit,  sufficiens  singulis, 
et  integra  ptTmanens  uuiversis.  Quiiito  loco,  Beati 
Diiscricordes ;  huic  quinto  ocdinc  relatus  occunit 
NopbihaliyVerc  latiiudo,  quae  sic  opcra  pietatis  exer- 
Cftt,  ut  angusta  cupiditate  reroota,  dapsili  scropcr  li- 
Ix^raliute  hiliriier  dilitetur.  Sexto  loco  dicitur  : 
Beati  mundo  conle,  quoniam  ipsi  Deuin  videbunL 
Manassesquoque  in  siioordine  sextus  occurrit,id  cst, 
«blilos  vel  necessius.  M^nassea  ille,  qui  ex  nepote 
adnpiaius  in  firmm.  i  lius  quoque  Ecclesi»  bie  figu- 


stineU  Inieliectus  Manassne  conjungitur,  oblivi>ceuii 
tcrrena,  et  puro  cordis  oculo  iutuenti  divina,  cut 
sexta  b&itiludo  vidcndi  Deum  relit^i  conscntit.  Sa- 
p[cnt'a  au*cm  iu  Levi,  cui  praenpue  conveuit  portare 
logiuin,  qiiod  eai  ration:il(%  quia  pcrfectorum  est  so- 
liduscibus.  Sapifuiiam  eniin,  inquil,  loquimur  intcr 
perfcctos,  qnx  sic  in  aniui:im  hominis  diviuorumca- 
pax  contemplatione  pcrflcitur,  ut  efflcax  inveniatur, 
aiqiie  ex  utraque,  composita  venit*ns,  l.inquam  tiico 
rice.actio  addiu  dlcat :  Sive  euim  incntc  cxcediimif, 
Deo;  sive  sobrii  sumus,vobis.  Illi  autem  hoc  poti^si- 
roum  coiigruit,  de  cujiis  specialiter  trib  i  saccrd<iie3 
jubv:bantur  aluri  kgaliler  Sttbrogari, qui  sic  inbere* 


8S1 


PniMASll  ADUUMETANI  EPISC. 


S52 


banl  Deo,  ul  sacrorum  quoque  ofnciis  consulerctii  A  ei  Filius;  nam  el  cum  in  libro  Actuum  apostolonnii 


proximo  vel  potius  populo.  Nam  et  Dominus  de  utra- 
qnc  tribu  sacerdotali  Tel  regia,  (id  esl  Levi  ci  Juda;) 
iialus,  paci(ica?it  terrena  coelestibus.  Ipse  cst  enim 
pax  nostra  (Ephes.  ii),qui  se  el  regem  et  sacerdotcm 
verum  csse  docuit.  Hinc  Elisabeth  cognala  Mariae 
Iq  Evangelio  perliibelur(Lu(;.  i).  Verum  quia  excir- 
rumcisione  et  pra^pulio  (id  est  ex  Judxis  et  gentibus), 
Ecclesiam  sibi  Christus  Dominus  acquisivit,  qunndo 
pinguediiii  olcse  Israeliticas  plebis,  gentes  tanquam 
•leastrum  inserens  applicavit  (Aom.  xi),  utriusque 
populi  redemptio  evidens  monstralur  in  numeratis 
nominatim  cunciis,  principnliier  tribus,  ut  salvaiio- 
nem  quoque  gentium  memoraret,  dicens  :  Poii  hcec 
vidi  lurbam  multam,  quam  dinumerare  nemo  poterat^ 


dicium  legamiiff :  Attendite  omiii  gregi,  in  quo  vt»s 
Spiritus  franctus  ooiistituit  episcopos,  confealiiii  ad- 
Jecit,  regere  Ecclesiam  Dei,quara  acquisivit  ftaogiiine 
8U0.  Sanguinem  porro  pro  nobis  eflfudisse,  oonnisi 
Cbristi  novimus  convcnire  persons,  onde  satis  da- 
eet,  uno  eiiam  nominaio,  omnem  debcre  inteliigi 
Trinilatem.  Et  omnes  angeli  $tabanl  in  circuilu  throni, 
et  «irca  seniores  et  circa  quatuor  animalia.  Qoid  essei 
ipsa  turba,  his  cxponens  nomiiiibus  decJaravit :  ani- 
vcrsam  cnim  discrevil  Eccles  aro.  OinneSt  inqnii,  qoi 
in  circuitu  ejus  sunt,  olTerent  monera,  et  mox  cecUti- 
runt  in  facies  suas  anie  conspeciuni  throni^  es  adore* 
verunt  Deum^  dicentes  :  Amen,  Ut  ostenderet  etindeni 
lurbam  innumerabilem,  quam  vidit  stantem  in  con- 


ex  omiil  gente  et  ex  omni  tribu  et  populo  et  lingua.  B  spectu  throni,  tanquam  sibi  probabiliter  eogiiitam, 


Quos  ante  singulatim  nominaveral,  nunc  in  uniuiie 
consociat,  stantes  anle  thronum  el  in  conspectu  Agni, 
el  erant  amicti  stolis  atbis,  et  palmas  fuerunt  iri  ma- 
nibus  eorum,  el  magiio  clamore  dicebant :  Salus  Deo 
nostro  sedenti  super  thronum ,  et  Agno.  Slolis  bapii- 
smum,  palmis  triumphum  crucis  insinuat,  et  quod 
saiculum  in  Cbristo  vincerent,  licet  chariiatem  quo- 
que  quae  per  Spiritum  sanctuin  daiur  (Rom.  viii), 
siolie  8igni(icent.Hanc,inquam,mijltitudinem  elecio- 
.rum,quo8  Deus  prxscivii  el  praedestinavit  conformes 
Jleri  imaginis  Filii  ejus,sacrati  numeri  signo  prajnun- 
liai.  El  illi  enim  qni  ex  gentihus  veniunt,  Israel  fiunt, 
sicui  ei  fllii  Abrah»  jure  dicunliir,  non  carnc,  sed 
fide,  In  iilo  scilicet  semiiie,  quod  est  Chrislus  lapis 


ipsos  esse  sngelos  qui  ceciderunt  in  faciem  et  adora- 
verunt,  neque  ipsam  turbam,  neque  animalia,  ne*|ue 
senlores  hoc  loco  roemorat  adorasse,  sed  solos  ange- 
los.  Ipsl  eniro  8unt  (urba,  ipsi  seniorcs  et  animalia, 
ipsi  prociderunt  et  adorsverunt  Deum,  dicenies : 
Amen.  Propterea  et  scriptum  legiraus  (ftom.  xv): 
Laetamini,  genten,  simul  curo  plehe  ejus,  el  adoreni 
euro  omnes  angeli  Dei.  Propterea  et  benedietio  d 
clarltas  et  sapienlia  et  gratia  et  honor  et  pote^s  et 
virtus  Deo  nostro  in  sascula  sceculorHm,  EnomeraU) 
septenario  virtuium  nuroero,iIla  potissimum  ratione 
monemtir  aliquid  quxrere,  quod  eas  hic  norainave- 
rit,quarum  suam  Deus  Ecclesiam  voluit  esse  parti- 
cipem,  ul  cum  ista  Deo  in  laudibus  danlur,  ab  ipss 


angularis,  dc  quo  Aposli.lus  {Ephes.  ii) :  Ipse  esi.  in-  C  •^  ^  percepisse  singuli  fateantor.  Considcnndun 


quit,  pix  noslra,  faciens  utraque  uiium,  ei  medium 
parielem  macerias  solvens,  inimicitias  in  carne  sua, 
legem  mandatorum  decretis  evacuans,  ut  duos  conde- 
ret  insemeiipsum  in  unum  novum  hominero,  faciens 
paccm,  ut  reconciiiet  ambos  in  uno  corpore  Deo  pcr 
crucem.  Quod  autem  manibus  palmas  gestare  dicun- 
tur,  aut  bonorum  operum  perseverantiam  insinuat 
manibus  :  hiiic  legimus  :  ConGrmavit  Dominus  hra- 
chla  ejus  in  opus  bonum  {Psal,  lxxvi),  el,  Manibus 
meis  nocte  coram  eo,  ei  non  sum  deceptus;  sive 
Hlam  pitestatem  signiOcat  manibus,quaro ut filii  Dei 
per  adopiionem  fierent,  acccperunt,  sicut  de  Joseph 
{Gen.  xLi)  :  Et  omnia,  inquit,  dederal  Dominus  in 
manu  ejiis,  id  est  in  potestate  ejus.  Et  magno  cla 


naroque  est,  non  hic  nominari  illa  quae  soli  compe- 
tunt  *Deo,  sed  quai  eiiam  fidelibus  donare  digiiatar. 
Benedictio  et  claritas  el  sapientia  n  gratia  et  honor  et 
poiesus  et  virtus,  quorum  omnium  participationeoi 
bonorum  Christi*Ecdesiam  hibere  gauderous.  Noi 
bic  oronipoientia,  non  hic  majestas,  non  hic  sempi- 
ternitas  sonuit,  qoam  solus  Deus  semper  jure  posse- 
dit,  sed  illa  septem  in  quibus  eiiam  universx  pos- 
sunt  fidelibus  concessae  Tirtotes  intelligi  ab  illo  qoi 
cis  polestatem  dedit  filios  Dei  fieri,  ut  si  quid  bo- 
norum  acquirimos,  Dei  largiiate  nos  babere  veraci- 
ter  noverimus.  Ex  abondanti  sane  video  probare  de 
caeteris.  Nam  et  benedictio  Ecclesiae  potissimum  con- 
venit,  ui  legimus  {PsaL  ni) :  Super  populom  toom 


roore  dicebant :  Salus  Deo  nostro  sedenli  super  thro-  ^  benedictio  tua.  Eis  quippe  benedictionem  dabit,  qoi- 


n«m,  et  Agno.  Magna  voce,  grandi  devotioiie  et  inde- 
8incnti  laude  proflcientcs,  in  throno,  id  est  in  Eccle* 
sia  ratrem  Filiumque  regnare,  Spiritu  sancto  nihilo- 
minus  conregnante.  Est  enim  hic  talis  ordo  verbo- 
riiin  :  Deo  nostro  ei  Agno  sedenti  super  ihronum  sa- 
lus,  sicnt  ia  Evangelio  pari  locutiohe  legimus  {Joan. 
xvii) :  Ut  cognoscant  te  unum  et  veriim  Deum,  et 
quiin  niisisti,  Jesum  Chrisium;  ac  si  diceret,  Ul  te 
ct  quem  inisisii,  Jesum  Christum,  cognoscant  unum 
et  veruiii  Deum.  Uno  aulem  throno,  unius  naturae 
potcsUs,  agiii  autem  nomine,  personalis  designatur 
In  Patre  Filioquc  proprietas,  sicuti  et  quando  Si»lo 
snncio  SvirHu  iiynijnalo  ibi  intelliscndus  cst  ct  Patcr 


buset  If  gero  et  clarita8,de  qua  canimus  ( PsaL  lyxxix): 
Sit  splendor  Domini  Dei  nostri  super  nos,  ot  reve- 
lata  facie  gloriam  Domini  speculantes,  in  eamdeni 
imagiiiem  transformari  in  daritate  in  gloriam  {II 
Cor.  ni) ,  lucis  noroine  censeamur,  et  sapientia  non 
ilia  genita,  Deo  Patri  co»ierna,  sed  in  nobis  ange- 
lisque  creata  [credita],  quaro  ut  lex  ab  invicero  dis- 
crevissct,  dicit  {EccU.  i) :  Sapieniia  a  Deo  cst,  ei 
cum  illo  fuit  semper,  et  est  ante  aevoni ;  et  sub- 
jungit  de  creata  {Ibid.)  :  Prior  oronium  creaia  esl 
sapientia,  et  intellectus  prudentiae  ab  aevo.  Et  gratia. 
de  qua  dicitur,  Cratia  salvi  facti  estis  per  fidem 
{Ephes.  ii);  cl  bonor»  de  cpio  legimus  :  Gloria  auteiu 


Ilii 


8fi7 


COMMENTAR.  IN  APOCALYP.  LIB.  lil. 


ci  bonor  et  pax  omni  facienii  bonum ,   ei  ?irtus  A  tiae.  Sapieiitia  aiitem  Cbrisius, 

[Rom,  ii)  :  de  qua  Isaias  memorat  (/«a.  xl)  :  Qui 

dal  lasso  virtutem,  et  bis  qui  non  sunl  rortitudinem 

et  robur  mulliplicat.  Et  re$pondit  unu$  ex  $inioribus 

dicens  mihi :  Hi  qui  amicti  $unt  $toli8  albi$ ,  qui  $unt 

tt  unde  venerunt?  li  dixi  ei :  Tu  $ci$,   Domine.  Et 

dijal  mihi :  Hi  $unt  qui  venerunt  ex  tribulatione  ma' 

gwt^  et  iiverunt  $tolas  8ua$^  et  candidas  eas  fecerunt 

in  $anguine  Agni,  Unum  ex  senioribus  vel  propbeta- 

rum  corpus,  vcl  Ecclesiam  poitil,  tanquam  prseposi- 

tos  inreriora  meinbra  d  •centes  qux  sil  remuneratio 

futur^e  merceiiis   laboraniibus  speranda,  siciit  Apo- 

Bioliis  de  Evangelio  (f{om.  i)  :  Jusiitia,   inquif,  Dei 

in  eo  revelalur  ex  fide  in  fidcm,  ex  Ode  scilicet  prx- 

dicantium,  iii  fidem  audiontium.  Cum  aulem  fideiinm 


m 

Cbrislun  vero  Deus. 
Sequilur :  Non  e^urient^neque  sr  ient  unqnam,  neque 
$ol8uper  eos  cadet,  nec  ulliim  xUxm  patientur.  Non 
esurieot,  quia  pane  vivo  vescuntur.  Ego  sum,  inquir, 
panis  vivus  qui  de  cueio  descondi.  Neqiie  siiienty 
quia  tam  prxclaro  calice  ebriantur,  uteissiiquod 
Veritas  dixit  (Joan.  vi)  :  Et  qui  credil  in  me,  non  sv* 
tiei  unquam ;  itemque  {Joan,  iv) :  Qui  biberit  ex  aqua 
qiiam  ego  dedero  ei,  fietineofonsaquae  salieniis  in 
vitam  aeternam.  Neque  soi  super  eos  cadet,  nec 
morliferis  aestuum  inccntivis  urunlur.  Simile  quid* 
dam  per  Isaiam  suae  Deus  promittit  Ecclesiae,  di- 
ceits  (I$a,  xxv) :  Spes  a  turbine,  umbraculum  ab 
aesiu,  ubi  sacramentorum  suorum  integriiatem  in 
suis  vigere  pronuniiat,  nec  ulla  posse  tentaiionis 


numerus  ex  mugiia  dicitur  tribulatione  venisse,  quid  B  adusiione  vexari.  Quoniam  Agnus  qui  in  medio  tkronl 


aliud  demonsiratur,  iiisi  quod  alibi  iegimus  (Act. 
xiv)  :  Oportet  nos  pcr  multas  tribiilationes  in  regnum 
Dei  ii^rare  ?  Proplerea  ei  Apostolus  (Galat.  vi)  : 
Fratres,  inqoit,  non  deflciamus,  tempore  enim  suo 
metemus.  Sic  cnim  per  exercitia  pressurarum  fide- 
lium  numerus  eliquatur,  sicut  pondere  prelorum 
adbibito,  oieuro  diligenti  cura  conficitur ;  et  per  tri- 
turam  tribiilse  recondendum  borreo  frumentum  tri- 
lum  colligitur.  Quod  autem  stolas  in  singuine  Agni 
lavisse  dicuniur,  fructus  inercedis  ostenditur,  ut  prse- 
fati  cerlaminis  labor  a^qu mimiter  toleretur.  Benc  au- 
iem  adjecil :  Kl  candidas  ea$  feccrunt  in  sanguine  Agm. 
Ac  81  diceret  :  Siolas  quas  alii  inquinaverunt  vei 
neglectu,  vel  ignoraiiiia ,  vel  contemptu  post  gra- 


e$tt  reget  eos.  Supcrius  Agnum  de  dextera  sedentis  in 
tbrono  librum  dixerat  accepisse.  Nunc  auiem  dicit, 
quoiiiam  Agnus  qui  in  medio  tbroni  est,  reget  eos, 
ni  docerei  unum  esse  Pairi  et  Filio  ihrouum  :  quia 
Pater  in  Filio,  et  Filius  in  Patre,  id  esi  in  medio 
Ecclesiae»  in  qua  per  fidem  inliabitat  unus  iota  Tri- 
nitas  Deus.  Et  deducet  eos  ad  vitce  foiilem  aquarum^ 
et  absterget  Deu8  omnem  lacrymam  er  orv/t<  eorum. 
lUc  fons  significatur,  de  quo  legimus  (Psal,  xxxv) : 
Apud  te  est  fons  vitae,  et  in  lumine  tuo  videbimus 
lumen,  ad  quem  suos  Cbristus  ducit  regendo  seip* 
sum,  viam  prxbens,  perducendo  pairiam  manifC'* 
sians,  ut  impleut  quod  ante  oraculis  vitae  proniisit : 
aquarum  enim  tanquam  prxconiorum  posuit.  Hunc 


iiam  baptisini,  isli  candidas  fecerunl  in  sanguine  C  fontem  Salomon  designans,  dicil  (Prov.  xviii)  :  Tor- 


Agni,  id  esl  in  gralia  Cbrisii,  aut  etiam  iiT  susce- 
piione  martyrii.  Hoc  meriium  illis  in  Ecclesla  spe- 
cialiter  assignari  debet,  quos  pro  Christo  conlingii 
sanguinem  fundere,  et  stolain  bapiismi  Agni  san- 
guine  cultu  meliore  rcdderc  clariorem.  Quod  si  ad 
omnes  generaliter  fidelcs  baec  redigenda  est  graiia, 
contuendum  ad  summam,  quia  et  si  quis  Domini  sui 
fonte  miindaliir,  canie  pascitur  Agni,  igne  sp  ri- 
tuali  succendiiur,  sic  juvaiur.  Sunt  enim  qui  eisi 
niartyriom  habere  publico  non  videntur  in  aclu,  co- 
ram  Deo  tamen  habere  prob&nlur  in  babilu.  Propier 
boc  $unt  in  couspectu  throni  Dei  et  deserviunc  ei  die 
ae  nocte  iti  templo  ejus,  el  \u  conspeciu  ihroni  Dei 
Eccle2>ia  est ,  cui  ascensiones  in  corde  disposuii 


rens  inuiidaiis,  fons  sapientise.  Et  absiergei  Deas 
omnein  lacrymam  ab  oculis  eorum,  illis  diceniibus  : 
Fueruni  inihi  lacrymae  nieae  panes  die  ac  nocte 
(P$aL  xLi).  Consolationis  tempore  dicuntur  auferri , 
qu.indo  adepta  immortalium  plenitudine  gaudioruin, 
omnis  moeror  polerit  oblivioni  mandari.  Quia  ecre 
ego,  inquit  Isaias  (Cap,  lxv),  creo  Jcrusalem  exsul  a- 
iionem,  ci  populum  ejus  gaudium ,  nec  erii  ibi  vox 
clamoris  ei  vox  flaius. 

Cap.  viii.  E%  cum  aperui$$et  signum  septimum, 
factum  est  silentium  in  cxlo  fere  semihora.  in  cwio, 
id  esi  iii  Ecclesia  silentium  seinihorae,  iniiiiim  osten- 
dit  quietis  aetemas  et  pariem  silenlii  vidit,  quia  ea- 
dein  adhuc  visurus  erai.  Quod  septimo  signo  non 


(Phal,  Lxxxiii),  in  convalle  ploraiionis,  in  locum  D  quantum  futurum  sit  vidit,  ut  aperiius  ei  niulta  os- 


quem  disposuit,  serviens  ei  die  ac  nocte,  hoc  est,  ei 
in  prosperis  et  in  adversis.  Ipsa  autem  inielligiliir 
templum,  quia  servire  mcmoratur  in  templo,  sicui  ei 
tbronum.  Seqiiitur  denique :  Et  is  qui  sedit  in  throno, 
iiiliabilavit  in  eis.  Anima  eniin  jusii,  sedes  sapien- 


leuderentur.  Et  interruptum  esi  sileniium,  quud  st 
esset  juge,  hic  narrandi  flnis  fuisset.  Yeriim  adbuc 
fuerai  iierundum,  idcirco  serics  narralionis  ordiend» 
convenieuter  post  silentium  pariier  meum,  sequenii 
libro  resumptuui,  sortietur  exordium. 


LIBER  TERTIUS. 


CAPITULA. 

I.  Septem  angelos  cum  tolidem  tubis^  et  alium  super 
attare  Dei  cum  ihur.bulo  aureo,  et  primo  angelo 
tuba  canente ,  grando  el  (lamma  in  sanguine  niixta 

^    [comouxtu]  lactaiur. 


II.  Secunao  canente  angelo^  mons  igneus  m  mau  ntis* 
$U8  par$que  maris  in  $anguinem  ver$a, 

III.  Canente  tertio^  $tella  ardens  de  cmlo  didtuine' 
cidisse. 

IV.  Angelo  tnba  canente^  tertia  pars  solis^  lunm  ei  Uel» 
lanm  dieitur  obscurari. 


8c5 


I  lilMASIl  ADULMKTANI  LPISC. 


S5C 


V.   Vidi  alhm  angelum  ut  aquUam  vyfan  em  in  me-  A 

dio  c(b'o^  diceniem  tertio  :  Yne^  w<r,  vw  ! 
Vl«  Quinto  eanente,   Hella  cadit  de  cwlo^  eui  clatis 

putei  abyssi  data^  unde  fumm  ct  locu$ta  prodeunt, 
YIL  De  erueiatu  quinque  mensinm  vel  ux  nl  tcor- 

vionum. 
VIIL  Lbi  equM  paratus  ad  prcElium^  locustas  ijmt- 

lans^  hcoresiarchas  signi/icat, 

IX.  Vm  unum  abiisse,  et  duo  sequi  deuuntint, 

X.  Sexto  angeto  persomnte^  soluiio  quatuor  angelo- 
rum  dudum  super  Euphratem  ligatorum^  et  de  nu- 
mero  octqgenario  vel  bis  myriadum, 

XL  De  equitibus  loricas  igneas,  spineas  et  sulphureas 

kabentibuM. 
XlL  De  errore  gent  litutit, 
XUL  Angelumsedentem^  nube  amictum,  cujus  vuUus 

tU  $ol,  et  de  sep  em  lonitruis. 


X<V.  fie  dicbus  vocis  angeli   septimi^  et  eonsumma' 

tione  tacramenti  divini. 
XV.  £/f!  amnritudine.  qunm  de  comesto  ^ibro  sinUre 

prwdieitur^  et  arundinis  aecepta-mfnsura, 
XVL  De  duobns  martyrihns,  qui  prophetubnnt  die^^ui 

mitte  ducentis  sexaginta  [nonaginta]. 
XYll.  Vee  tertium  venisse  dicitur, 
Will.  Septimi  angeli  tuba  voces  a  senioribus  memo- 

rat  factas. 

XIX.  femptum  Dei  in  carlo  aptrtum,  ct  arcn   cita- 
menti  visa . 

XX.  llufi  draeonis  parturientisque  muiieris. 

XX  L  Accusttorem  fratrum  ad  terram  de  coeto  miui 

diabotum, 
XXM.  Duas  ala%  mulierem  accepis^e,  quibits  alcnda  in 

eremum  fugeret. 


Et  Tldi  septcm  angelos  in  conspectu  Dei  stantes,  et 
datee  sunt  eis  sepiem  tubce,  In  septem  augelis  Eccle- 
ciam  repeti  juxta  prscedcniem  rcgiilam  noverimus, 
qaa»  propter  univeriiiatem  seplirormi  sxpcnumero 
commendatur.  llxc  firmissimam  pra^dicationis  liibam 
dlcitur  accepisse,  qua  prxvalescenle,  sseculum  omnc 
fidimus  crelere;  legimus  enim  (  Isa,  lvid)  :  Sicut 
luba,  eialta  vocem  tuam.  £i  alius  angelus  venit^  et 
ttetit  super  altariiim  Dei,  tenens  thuributum  aureum, 
et  data  sunt  ei  supplicamenta  mulia  ut  daret  oratio- 
nes  sanctorum  omnium  ad  aram  Dei  auream,  qux  est 
in  conspedu  tbroni.  Hoc  quoque  narrationis  g'^niis 
animadvertendom  est ;  frequenter  cnim  aliquis  aliter 
q'iam  proponit,  breviter  enarrat;  et  finito  eo  qiiod 
ad  obscurandum  inlerposuerat,  ad  propositum  redii. 
Proposuii  enim  scptem  angelos  acccpisse  tubas,  et 
alius  angelus  vciiii,  ut  puietur  post  scptem  Iiunc  ve- 
nisse,  cum  uno  tempore  id  viderit,  et  angelo  ve- 
fiiente,  illi  septem  tubas  acceperint,  id  est,  Chrislo 
Domino  veniente,  ejus  Eccle^ia  prxdicandi  acceperit 
potestalem;  ipsum  enim  super  altariuin  inielligimus 
»dvenissc,id  est  siiper  Ecclesiam,  quoe  Ecclesia  fjus- 
dcm  corpus  accipilur  sacQrdotis,  ad  quam  Pi  trus  di- 
cii  (/  Peir.  11 ):  Gcns  sancia,  genus  electuiu,  regale 
facerdotium.  Habens  thuribulum  aureum^  id  est 
corpus  immaculaiiim  Spiriiu  sancto  supervenienta 
roncepium,  quod  pro  mundo  anivcrso  redimendu  ob- 
tiilit  oblaiionem  et  bostiam  Deo  iu  odorem  suavitatiSi 
ct  muiid.ivit  coiiscientiam  omnium  ab  operibiis  mor- 
iaii«  Accepisse  autem  de  orationibus  sanctorum  idem 
dicitiir  et  obtulisse,  quia  per  ipsum  omnium  possnnt 
preces  ad  Deum  suaviier  penrenire.  Hinc  Apoitolus 
{Hebr.  xiii) :  Per  ipsum,  inqnit,  ofTerimus  bostiam 
laudis  semper  Deo,  id  est  fruclum  labiorum  confiten- 
liam  nomini  ejns.  Ob  hoc  ipse  interpellare  dicitur 
tion  taniam  pro  peccatis  nostris,  sed  etiam  toiius 
•aeculi  [mundi]^  sicit  etiam  beatus  Joannes  :  Et  ipse 
eiorat,  inquit,  pro  peccaiis  nosiris.  Et  ascendit,  in- 
:  quity  fumus  supplicntionum,  oralionum  sanctorum  de 
H^u^ngeli  aniecon  pecius  Dei.  Et  accepit  angetus 
tb^bulum;etimpleviliHud  de  igne  irae  Dei,  et  misit 
in  terram.  Bene  thuribulum  igne  pleiium  diciL  Non 
^tiim  ad  mcnsuram,  inquit  (Joan,  iii),  dat  Deiis  spi- 
rituin,  qnod  pr<  prie  de  Chrisli  humanitate  novimus 


B  adimpletumy  in  quo  inbabitat  omnis  p^enitudu  divini- 
tatis  corporaliter  {Colos,  ii).  Et  quoniaru  ejasdem 
spirilus  participem  suam  tantiim  Ecclcsiam  voiuit, 
boc  hic  speciaiiter  demonslravit.  Ilinc  et  Dowinus 
in  Evangelio  dicit  {Luc.  ii ) :  Ignem  veui  luiltere  io 
tf  rram,  et  quid  volo  nisi  iit  ardeaif  Ilunc  ignein 
nunc  significari  puio.  IIoc  auiem  igne  peccatores  tan- 
quam  vasa  fragiUa  in  fornace  faiisceniia  uoviinus  re- 
probari  :  quia  per  uiium  ignem,  non  eumdein  pan 
impiorum  cum  jusiis  sortitur  effoctum,  slcut  ncc 
stipula  et  aurum,  quorum  alterum  consumi,  alteram 
probari  cognoscimus ,  quemadmoduiu  ct  sub  uno 
prelo  dispar  ab  amurca  oleum  obtinere  certucn  est 
meritum.  Hic  iiaqiie  iguis  missus  in  terram,  praedica- 
torum  mentes  ignivit.  Tertiam  vero  pariera  terrc, 

C  arboruin  et  fcni  ac  viriditatis  iuceiidisse  dicitiir,  ac 
si  diceret:  Vasorum  inuliiium  partem  reprobaos 
perdidit,  sive  exleriiis,  sive  intra  Ecdesiain  positani. 
Si  quis  enim  superaedificaverit  supra  fuiMkimeHUiin 
ligna  ,  fenum  ,  stipulam  ,  igne  cuncu  depereunt 
(i  Cor.  iii).  AI:ter  :  Et  accepit  angelus  thuribulum^  et 
implevit  iilud  ex  igne  arae  Dei,  et  misU  in  terram.  Ei 
accepit  Dominus  corpus  suum,  id  est  EGclesiam;  et 
perficiendo  Patris  voluntatem,  implevit  illam  ex  igae 
arae,  id  est  ex  potestate  solveiidi  aique  ligaadi ,  qux 
consi»tit  in  sacrificiiset  propitiatione  Det.  Hiiiedid- 
tur  etiam  {Psal,  ciii) :  Qui  facit  angeloa  saos  spiri- 
lus,  et  ministros  suos  ignem  ardeotem.  In  his  eutni 
accepit  Ecolesia  oinnem  potestaiem  iu  coelo  et  io 
terra,  dum  Dei  sacrificium  perfecit,  oiferenie  Daniino 

^  se  principoliter,  et  exhibentibus  sanctis  sua  corpon 
hostiam  vivam,  sanciam  {Rom.  xii).  Et  niisii  eom  in 
teiram.  Quoniam  per  Ecciesiae  praedicatioiiem  ve- 
niet  futurx  indignationis  roundo  notitia,  sicot  Za- 
charias  dicit  (Za:h.  xii) :  Ponam  Unbunos  Jiida  sicot 
torreuiem  ignis,  eic.  Ad  utrumque  autem  sensvffl 
boe  quod  sequltur,  potcrit  coaptari,  et  facia  sunl 
tonitrua  et  voces  et  fulgura  et  terrcemotus,  Omnia  hxe 
spiritalia  suot,  Ecclesiae  sunt,  id  est  voces  increpao- 
tiuni  in  igne  :  Genimina  viperarum  {Matth.  ni),  etc, 
vel,  Agite  poenitentiam ,  appropinquabit  euiio  rt- 
gnuui  coelurum.  Tonitroa,  prxdicationes  fidei  Cbri- 
stianae;  fulgura»  virtutes  saniutum;  lerraeuiotus , 
persccutioiics,  quas  et  praedicavit  veiituras,  ct  va- 


ri7  COMMCNTAR.  LN  APOCALYP.  LiB.  IIL  8oS 

riis  paiitur  lefoporibus  venientes.  Repeiii  aanm  qux  A  dii  eviJcQttir  spiritujli  e«is  morie  necaios,  stcui 


proiK)suerat,  eadem  dictare  consuetus  per  paries. 
Ei  sepUm  angeli  liabentes,  iuquil,  seplem  luba$^  prte- 
paravenint  u  ui  tuha  canereni,  Gcciesia  septiformi  iiu- 
iiiero  coromendata,  se  id  prsed.candum  fiducisliter 
pnrparav  l.  El  primus  angelui  tuba  cecinit^  et  facta 
est  grandot  et  flamma  coramixta  in  sangiiiiiein,  et  in 
teria jaciata  csi,e/  tertiapars  terrade2trsh[Vulg,  com^ 
liusta  csi],  et  tcrtia  par$  arborum  dearsit,  omne  fenum 
viride  denrsit.  Quod  esl  terra,  boc  arborcs,  80.1  de 
ipsis  leriia  pars,  de  feno  autem  totum  dicit  arsissc. 
Terra  ciiiin  hic  lerreni,  arbor  bus  aulem  homiiies 
rigur.iniur  inGJelilale  nutaiile!«,  tanquam  omni  vento 
docirinx  coininoti  {Eph.  iv),  dc  quibus  Jud*s  apo- 
stolusdicit(v.,  42;,arboresautamiia!es,  infructuosae, 


de  vidua  Apostolus  dicit  (1  Tim.  v) :  Qijob  in  delicils 
agit  vivens  mortua  est.  Idci.rco  sicut  sonat ,  tao- 
quam  tertia  aliam  tertiam  occiderit»  n(»xia  tradi- 
tione  et  inutilis  imitatione  doctrinap.  El  tertiu$ 
angelus  tuba  cecinit ,  et  cecidit  de  ccelo  steHa 
nwgna  ,  ardens  ut  facula  ,  supcr  tertiam  partem 
ftuminum  ,  et  super  fontes  aquarum ,  et  uomen 
$tell(B  dicitur  ahsentius«  vel,  sicul  aiibi  dicitur,  alu 
semiiim,  et  fncia  est  tertia  par$  aquarum  sicut  abseii< 
liiiiii,  ei  mutti  hoiuincs  mortui  sunt  ab  amariiudine 
aquarujM.  De  coelo  Unquam  dc  Ccclesia  homines 
cecidi^sc  desigiiat,  lales  scilieet  qiios  bominrs  puia- 
bant  bonis  merilis  prxfulgere.  Ideo  stellaQ  et  raciila) 
comparanlur,  quos  Judas  aposloliis  arguit,  dicens 


eradicate,  bis  mortu:c;  feiium  auiem  ei  viride,  dicil  B  (i/ti^.xni):sideraseduciionis.  Seducunt  enim  super- 


carnem  luxibus  saginatam ;  omuis  enim  caro  feoiim 
{Isa.  xl).  Scd  iicet  ires  quartas  contra  unam,  quas 
fSt  Ecclesia,  anleposuerii,  modo  tamen  contrariain 
^Ecclesix  pariem  od  duas  lerlias  coarctavit,  lertiam 
ftcilica  bonis  inira  Ecclesiam  uiixtam  in  falsis  fra- 
tribus,  et  ali:mi  in  error  m  gentilitalis  et  haereseos 
pravilalem  aperto  schismate,  separaiis,  ut  Ecclesia 
(id  e>t  una  ierti:t)  contra  gem:niiui  dimicet  malum, 
tauqiiam  simplicilas  daplicitaii  res-slens.  Sic  rex 
cum  decem  millibus  conira  \i<,'iMii  millia  habentem 
iu  Evangelio  {Luc,  xiv)  pugnaltirns  dicitur  proccs- 
sisse;  sic  Deus  per  Zachariam  promitiit,  diceos 
{Zach»  \iii) :  El  erunt  in  omni  terra,  dicil  Doininiis, 
partes  dnx  in  ea  dispcrdentur  et  deOcient»  el  tertia 


ricle  ipsa  nitoris.  Hos  Dominus  {Matih.  xxv)  eliam 
parietibos  et  sepulcris  comparat  dealbatis*.  Cl  quia 
ruina  mnjorum  solel  vexare  compliires,  ideo  super 
partein  fluminum  ei  foniium  slell.im  momorat  deci- 
disse,  ciijus  nomen  abscniium  <>,  pro  grandi  ama- 
ritudine  ponii.  Talibus  enim  cadentibus ,  pltires 
novimus  inUrmari,  et  pcssima  doctrinx  imit:itioue 
corrumpi.  ilos  autem  recte  absentia  comparavit, 
ciijus  si  amaritudo  modica  dulci  polioui  miscealur, 
omnis  in  amariludinem  veriitur.  Hoc  Scriptura  alibi 
qdoque  signilican^,  lalibus  dicit  {Jerem.  ii):  Planiavi 
tc  qudbi  vineam  eieciam ,  qnomoJo  versa  cs  in  aira- 
riiud  ncm  vitis  alienje?  Hauc  autcm  ponit  lertiam 
partcm  malorum.  cum  alii  qui  c.idcnlium  dcbi:erant 


pars  relinquetur  in  ea,  et  ducam  teniani  parteni  per  C  cxpciimenio  reJdi  cautiores,  eoruin  incurmnt  iiiii- 


i)^nein,  ei  uram  eos  sicut  uniur  :irgentum,  el  pro- 
baiK>  eo<  sicut  iirobatur  auruin;  ip^e  invocabviino- 
nien  meum,  et  rgo  ckaudi:im  eum;  et  dicam,  Popu- 
lus  nieus  es ;  et  ipsi  diccnl,  Domiuus  Deus  meus  es. 
Memoratam  ma  oruin  partem  in  duabus  tcrtiis  con- 
sisteiitem ,  proptor  unius  corporis  formam  tanquam 
onam  pcrsonam  Seriplura  sa^pius  memorat,  alas 
singiilariter  eam  inducens.  Et  secundtu  angelus  tuba 
^cecint,  etuimous  magn"$igne  Qrden$^  mi!>$use$tin 
mare;  et  facta  ei^t  tertla  pur$  mari$  in  sanguine.  et  mor"' 
tua  est  tertia  part  piscium,  el  tertia  pars  navium  pe- 
riit.  M<)ns  arJcns  in  mari  diuholus  cst,  missus  in 
popuI(»< ;  tiTtia  pars  inaris  in  sanguinem,  sanguincm 
ponil  sapienliam  cnrnis,  qux  iniiniia  est  Deo.  Pr^»- 


tatione  defeclum.  Elquariu$  angelns  tuba  cecinii,  ct 
percu$sa  e$t  tcrlia  pars  soli$,  ct  t^rtia  par$  /ii^io?,  et 
tertia  pars  stellarum,  ut  minus  lucerent,  ei  dies  cnn 
dem  partc  n  amiticrei,  ct  ik>x  siiniiiicr.  Sol,  luna, 
sielix,  Ecclc>ia  ponilur.  Aptiws  sane  quarto  angelo 
niCiiiorato,  horum  voluit  facerc  mentionem,  qiis 
qn:irto  die  in  conditione  mumii  facia  narraolur,  ul 
IT.ressent  diei  ci  uocli,  ct  dividcrcni  hiccm  ac  te- 
nebras,  ut  cum  isli  mali,  quoriim  unum  e^ttorpus 
exlerius  apertum  iniusque  laletis,  ab  Ecclesia  sepa- 
ratur,  minusque  lucerc  suis  iransgressionibus  Eccle-* 
sije  faciunl  dignitatem,  quasi  teriiam  partem  s^Ji::, 
et  lcrtiara  pariem  lun;e,  el  tcriiaiu  partein  sietlar  ui 
suis  obscuriiaiibus  adimentes,  consra  ordiiia.hmeui 


piiTea  dieilur  qiiia  per  eam  aniina  humana  periini- 0  convincantur  facere  r.reaioris  :  qu  ,  sicut  solein. 


lur.  Hinc  Apostolus  {liom.  viii) ,  S  ipere,  inquit, 
secunduin  carnem,  inors  esi,  quia  caro  et  snnguis 
rdgniim  Dci  non  possidebuni.  Maris  vero  nomine  el 
arborum,  navium  et  piscium,  sx^culum  cum  habitan- 
tibus  suo  more  compleclitur.  Deniquc,  cum  unam 
lertiam  vcrsam  dixis^el  in  sanguinem,  animarum 
ftigniflcans  mortc  consumptam,  eamdem  postmodum 
in  duas  dividit  tertias,  dicens  :  Et  mortua  ett  lertia 
par$  piscium,  et  tertin  par$  navium  pcriit.  In  una 
illa  genus  mortis  os  endit,  in  Istis  numcrum  assigna- 
vit.  Alia  editio,  dicendo,  hahentium  auimas  osten- 


lunam,  siellas  loco  vel  specie  caiieris  emiuere  viiluil 
visibiliicr  condilis,  iia  Cccles  a:n  snain,  quam  digni - 
tJte  ct  gloria  per  totU'n  inundum  dominari  prrcepii, 
velle  obscurare  noiautur  :  Nonien  cyim  Dji,  inquil 
Apostolus  {Rom,  ii),  pcr  vos  hlasphcinhtur  in  gimti- 
hus.  Per  quos  eniin  hldspheinaiur  honiim  nostruin, 
luinen  videntur  obscurare  gcnuiniim.  Vcruin  nc  pro 
lihito  hoc  fieri  possc  el  s  iie  modo  ;ih  honiinihus  pu- 
tnretur,  mensurre  quodaininodo  terminum  puuligity 
illam  ipsam  malorum  partcm  divcrsa  narraii>Mic  si- 
gnificaMS.  Q>iaiu  cni.n  in  tertio  angelo  unam  memo- 


*  Ab$inthium  legi  dcbcrct  ct  abiinthio,  mWi  arvbctypa  repiignarcnt. 


B59  PRIMASll  ADRUMETANI  EnSC.  S60 

raveral  leniam,  bic  iii  tripanilo  modo  comracmoral,  A  qui  tubdm  portabat :  Solve  qualuor  ongHot  qui  tumt 


dicens  lertiam  partem  solls,  tcriiam  lunse,  et  tertiam 
steliarum  fuissc  diniinutas,  ol  ?idelicct  in  isti»  lunil- 
naribus  dux  partcs  iniegre  in  siiosiaiu  permanserint, 
nec  qiiemquam  de  electorum  numero  pcrditio  aut 
obscuriias  illa  contigeril.  Non  cnim  periit,  inquit 
(Joan.  xvii),nisi  lilius  perditionis.  Et  (//  Tim,  ii), 
Novit  Dominus  qui  sunt  ejus.  Alitcr :  Ri  gni  cujnsque 
perrcciio  in  duodecim  unciarum  summa  consistcl ; 
idcirco  tertiam  solis,  ter  iam  lunac,  ct  lerliam  siei- 
larum  dicit  obscuralas,  id  est,  quaternas  uncias,  cx 
qiiibus  conftcitur  corpus  omnium  maloruin,  multis 
se  potius (Stc)  variedesignaturo.  Inbonis  autem  dalur 
intelligi ,  octo  in  singulis  uncias  remansisse ,  tcr 
octoni,  vigimi  quatuor,  tanquam  perfeclionem  quae 


viiicti  super  flumen  iltud  magnum  Enpbraten.  Ht« 
ostendit  eosdem  signlficari  veotos ,  quos  angelot ; 
dixerat  euiui  superlus  ventos  teneri  ab  ange  it,  ouoe 
angclos  dicit  ab  angelo  solvi,  qiis  est  Ecclesia, 
solvendique  et  tigandi  accepiam  retinet  |K>ietutefli 
(Maith,  xviy  XVIII ;  Joan,  xx).  Idco  liabet ,  luquit, 
tiib  m,  id  est  pr.vdicandi  potentiain.  Hinc  dicttur  : 
Qiiasi  tuba  exalta  vocem  tuam  {I$a.  lviii).  Solve  qu»- 
tuor  angelot  qui  tunt  vincti  snper  flumeii  Eupbraten» 
quos  dixcrat  in  quatiior  aiigulis  terrap,  ut  ostendereC 
Eupbraiis  nomine  niiiudani  regni  pot  nti.im  et  per* 
secutorum  multitudinem  designari,  in  qco  diaholi 
noxia  voluntas  ideo  ligata  dicitur,  quia  non  quantnni 
vuU  noccre  perniiilitur.   Eupbrates  eiiim  fluvius  est 


in  pncpositis  constal  el  populis.  Tertia  hic  nomen  B  Babylo.iia,  quam  in  divin  s  Scriptiiris  in  maio  iHmi 


partis  malorum,  id  est  dux  partes,  una  diei ,  allera 
noclis,  cui  Jcrcmias  diclt :  Nocti  assimilavi  malrem 
vcstraro.  Ad  boc  ergo  percussa  est,  ut  apparcret  ter- 
tia  dici  et  teitia  noctis,  qune  Christi  et  qux  di;iboIi. 
Non  autem  dixit,  Percussa  est  et  obscurata  est 
tertia  eorum,  et  apparuit  tertia  diei  ct  nociis,  sed 
obscurarelur  et  apparerct,  quia  non  ut  percussa  cst 
opparuit,  sed  ad  hoc  porcussa  cst,  itl  est,  suis  vo* 
luplatibus  tratlita ,  ut  rcdundanlibiis  peccalis  in  siio 
lcmpore  rcvelarelur.  Potettat  in  caudit  enrum  erat 
Ixdendi  b:»iniues  mehtibut  quinque,  Scriptum  meini- 
nioius  in  haia  {Cap.  i\) :  Longncvus  et  honorabilis, 
ipse  est  capul;  et  propbeta  docens  mcndacium,  ipsc 
cat.sa  est.   Et  crunt  qui  bcatiiicanl  populum  meum. 


frequeiiter  scimus.  Jeremias  quoque  dicit  {Cap.  xi  vi) : 
Diet  ille  Doniino  Deo  nostrodiet  ultionls,  ut  nlci- 
fcCitiir  inimicos  suos »  et  devorabit  eos  gl  dius,  et 
iinplebitur  sanguine  conim  ,  qitoniam  tacriGcion 
Domiiii  sabaoth  in  tcrra  aquilonis,  in  fl.imen  Ea* 
pbraten.  Sacrificium  hic  non^lacaiionis,  tcd  jngola- 
lionis  aimuntiat :  novissiina  quippe  persecutio  iJeo 
cffteris  vehemeiitior  futura  prxdicitur,  qoia  toac 
cum  suis  ministris  soluto  diabolo,  amplius  aal  ro- 
cere  aut  cxercere  permiititur.  Sequilur  denique  :  Ei 
toluti  tunt  qualuor  illi  angeti^  incboare  perscctttionefll 
sigiiificat,  q  /t  erant  parati  in  horam  H  diem  et  mat' 
tem  ei  annum,  ut  orciderent  tertiam  parlem  hommnm. 
Quatuor  hic  lem;>ora,  quibus  pcrsccuUo  ipsa  grassa- 


scdiiccnies;  et  qui  beaiificaniur,  praecipitaii.  Uiide  C  bitur,  c«»ngrua  sensuuni  significatione  prdenunttat,  id 


clarci  istos  cx  ea  parle  doroinari  vellc,  quam  omnes 
saucti  verititisquc  doctores  studeant  magnopere 
prxcaverc,  id  cst  gloriain  saecularcm  et  noxiae  prae- 
dicalionis  crrorcm.  :dci>  iu  caudis  earum ,  potestas 
carum  quiniue  m?nsibus,  banc  vitam  rursns  insi- 
nuat,  ubi  potcst  valere  inendaciuin,  vel  ad  capicfidum 
inutib*s,  vcl  ad  rrucianduin  teinporaliier  spiritales; 
hiiic  Icgimus  (/W.  cxviii) :  Vidi  insipicntcs ,  et 
lal)e<ebam,  et  ixdiiitn  detiouit  me  a  peccaloribus. 
Kt  habebant  suotr  te  regem  angelum  abytti^  cui  nomen 
lUbraice  Armngcdd<>ni,  Gra^ca  autem  liiigua  ApoUuon^ 
ct  Latina  lingua  nomen  habent,  Extermlnant,  Deus 
sunime  bonus,  licet  occultls,  justis  tamcn  Jiidiciis, 
Gongruum  talibus  angelum  praeesse  permisit.  A  quo 
enim  (|uis  devictus  csi,  bnicet  scrvus  addictusett;  D  insinuat.  Octoginta  porro  millia,  ticat  a  tenarii  no« 


est  trieniiium  et  sex  menses.  Propterea  antem  dixit, 
in  horam  et  diem  et  mentem  et  annum ,  qnia  et  horit 
gradaiim  dies,  et  diebus  menses,  et  mensibus  certoai 
est  annos  impleri.  Parati  antem  ut  diceret,  proprie- 
tatem  dialtoli  et  angelorum  ejus  expretsit,  qui  cootn 
Ecclesiam  Cbrisii  incxtricabiles  inimiciiias  gerenin, 
nocendi  habent  jugiter  volnniai^m,  ted  dlvina  po- 
tentia,  ne  quantum  volunt  noceant,  refrenaotar; 
meriio  ei  pra^misit  de  locusiis,  similes  esse  eqoii 
paratis  ad  betl  im.  Nam  cum  dicat  angclos  solotos, 
equos  te  dicii  vidisse.  Et  numerun,  inqnit,tnilitantiuin 
equituin  illius,  octoginta  millia,  auditfi  numenm 
illorum,  ut  occiderent  tertiam  partem  bomiiinin. 
Illud  corpus  omne  malorom,  multlt  modis 


idcirco  apostolus  dicit  tradi  eos  in  oinni  seductione 
iirquitali.s,  eoquodcbarilalem  veritalis  iion  recf>pe- 
rtfnt,  ut  .«alvi  fiereni.  Et  ideo  miitit  illos  Deus  in  ope- 
ralioiicm  errorls(//  Petr.  ii ;  //  Thett.  ii)  ut  crcilaut 
menJacio,  et  judicenlur  oinnrs  qui  tton  crcdiderunt 
verit:)ti,  sed  consentiunt  iniquitati.  Convcnit  autcm 
iii  eo  aclioiiis  qualitas  et  nominis  expressa  proprie* 
ta.4,  id  csl,  exterminans.  Vas  unum  abiit,  et  ecce  alia 
aio  vcB  sequuntur.  Et  texlut  angelut  tuba  cecinit. 
Primuin  vx  di.it  abiisse,  et  sexti  angdi  tubam  per- 
touasse,  hic  novissima  pr.Tdicatio  soxtx  netatis  de- 
n*iiitialur.  Et  audivi  uiium  ex  quaiuor  cornibut  arae 
Vei,  .irx  '/ux  sub  oculis  Dci  cst,  dtccntem  texto  lAiycto 


meri  perfectione  sexagcnarlus,  bonorum  nobit  spe- 
cimeu  praefigurat :  unde  scripiuro  legiraus  (Cojvi.  vi), 
SexaginU  sunt  reginx ;  ita  octogenariut  in  malo 
nonnunqu  im  poni  solet.  Sorgit  enim  a  quaternario 
propter  quatuor  notissimas  corporis  qualitateSy  fri< 
gidain  et  calidani,  homidaro  et  ticcam,  vel  propter 
quatuor  perturbationes,  quibus  immane  tarpe  viu 
vexatur,  metum,  cupidiutem,  dolorem  et  gaudiom : 
quae  propter  sexuin  geiuinom  duplicata  octo  facioni* 
llic  nnmerut.per  denarium  siiniliter  turgens,  ocio- 
genariuro  conficit,  in  quo  malororo  qoodam  modo 
partem  ostendit  miliiantiom  equitom  contra  corpm 
Cbristi,  quod  cst  Ecclesia ;  idcirco  et  iUic  seqailor; 


8GI 


COMMCNTAR.  IN'  APOCALYP.  UB.  ni. 


Et  ocloginia  sunt  concubinx,  tanquain  non  legitimo  A  sunl  scssorcs  bic  in  nialo,  spirilus  nequnm. 

sociat»  conjugio,  sed  potius  fraudulento.  Quod  omni- 

lias  proprie  bxrelicis  congruit,  quia  sic  tcmporaliter 

fidei  sacramenta,  Chrisii  nomine  palliaii,  pertraciant, 

utsicot  concubinae  non  semper  in  domo  mansurse,  sic 

et  isli  momeataneum,  vel  principatum,  vei  bumanae 

laudis  plausum  de  Cbristi  nomine  babere  desiderenl. 

Nec  laboris  esl  inter  meriia  reginarum  el  concubi- 

narum  reeta  ratione  discernere,  cum  ipsis  quoque 

nominibus  reginarum  eluceat  digniias,  et  conK-ubi- 

iiarum  dcformius  pateat.  Alia  porro  translatio,  quam 

Tycbonius  ciposuit,  babet,  El  numeru$  eque$tri$  exer- 

diu4  bis   myriades   myriadum.    Ubi   expositionem 

praeteriens,  lioc  tanium  adjecil,  non  dixit  quol  my- 

r  adum.  Videtur  autem  nobis  etiam  in  isia  transh- 


S62 
Sicut 
eniiu  in  bono  legi  praemisimus,  Qui  ascciidis  tuper 
equos  luos,  id  esi ,  prxdicat«rcs ,  et  ef|ui(atus  tuui 
soiiitus,  ita  bic  econirario  malis  spiritibus  cquitatus 
adjunguiitur.  De  capitibus  leoniiin  satis  superque 
jam  dictum  cst ;  vcrum  quod  pneieriri  non  debct, 
eisi  aliqua  similiiudo  iocu*>tarum  iii  equis,  el  equo- 
rum  non  inveuitur  in  locnstis,  sicut  et  iu  leoiiibus, 
utraqiie  ta*men  per  significationcin  haerelicorum  coii- 
gruunt  adducia  personis.  Uiiam  enim  rem  dissimili- 
ter  discrevit  diviiii  eloquii  latiiudo.  In  desrripiione 
autem  vel  qualitalibiis  loricarum,  pccnas  significatxi 
sunt  impioruin ,  ut  legimus  eis  qui  adorant  bestiam 
promilli :  l^is  et  sulpbur  et  fumus  de  tormcnlis 
corum  ia  saecula  sseculorum  aseendit.   Et  quia  liax 


lione  totam  perditorum  bominum  partem  non  iitcon-  B  translatio  adject  spineas,  prsecedt^ns  monsiravit  me- 


grue  figurasse.  Uis  myriades  enim  vlginti  millia 
faciunl.  Hunc  aulem  numerum  Dominus  in  Evaii- 
gelio  ponitde  rege  liabente  viginti  miilia,  tanquam 
lualoniiu  dupliciias  Cbristianae  simplicilati  resistai. 
Secundum  hanc  igitur  intelligcn:iae  regulam ,  qua 
simplici  denario  vicenarius  duplex  objicitur,  subjecit 
diccns,  royriadum ;  et  silendo,  quaniorum,  mullos 
superiiumerari  flguravit,  quasi  congregaii,  non  tamcii 
fueribt  reputati ,  dc  quibus  propbeta  {P$al.  xxxix) : 
Aniiuntiavi,  inquit,  et  locuus  sum,  mulliplicati  sunt 
super  numerum.  IIiijus  miiltitudinis  indiscrela  con- 
fusio  in  prima  quoquc  piscatione  discipulorum  (Luc, 
v)  anie  Doiiiiiii  significata  est  passionem,  pcr  quam 
et  navigia  preinebantur,  et  retia  exscindcbantnr,  ut 
proprie  b.xreticis  falsisque  Cbrisiianis,  contenlio- ^ 
nii)us  [contendeatibus]  tantum,  quia  et  intestinis 
contention  bus  Ecclesia  plerumque  gravatur,  et  bx- 
reticorum  impiignaiionibus  exercetur,  utreiia  scissa, 
scbismata  cognoscantur  fuisse  commissa.  In  b:ic 
piscatione  numerns  similitcr  siletur,  sicut  bic  bis 
myriades  myriadum.  Ac  si  diceret,  Vocati  quidem, 
nec  tamen  inter  electorum  plenitudinem  computandi. 
liu  li  ciiiin  sunt  vocati,  inqiiit,  pauci  vero  electi  < 
(Jf/iK/i.xx).  In  alia  deniquepi8catione(Joan.  xxi)  post 
D  roini  restirrectioncm,  et  numerus  dicitnr,  et  ma- 
giiiiudo  piscium  prxdicatur,  el  illa^suni  reie  narratur. 
Quocirca  sicul  bis  inyriades  juyriadum  baereticis 
lalsisqiie  Christianis  convenit  applicandum,  sic  resi- 
diiis  malorum,  quos  ctiam  in  genlibus  esse  snperior 


riium  toniientorum,  spinis  signilicans  vitia,  ciijus 
intelligeuti»  ordiiicm  et  Apostolus  exprimit  (tfifrr. 
vi),  dicens  de  siniili  terra,  eo  quod  spinas  et  tribu- 
los  gQrminaiis,  maledicta  est,  cujus  consummatlo  in 
combusiioncm.  Unde  dicitur  et  in  illa  originalis  pceiia 
peccali :  Spinas  ct  tribulos  germinabit  tibi  {Gen,  iii). 
Et  Salomon  {Prov,  xxvi):  Spinne,  inquit,  nascuntur 
in  manibns  lemulcnti.  Ei  de  ore  eorum  exiebat  i^Nti 
et  fumus  et  sulphur.  Bene  liic  signilicaiur  quud  pro- 
curatur,  eo  qni  procurat.  Illi  cniin  inducunlur  hxc 
habere  et  ex  ore  profcrre,  quorum  noxia  pra^dica- 
tione  scducti  intereunt,  cruciandi  ignc,  fumo  et  suN 
pbure,  quod  exiebat  ex  ore  eoruiu.  Verbis  ergo  ca 
pilum  suorum,  idest  principum  doctrinis,  has  plagas 
incurrere  perbibentur.  Nam  potestas  equorum  in  ore 
et  caudis  eo  um  erat^  id  cst  in  sermonis  officio.  Cau- 
das  cnim  prxdicatores  reprobos  ponir.  Nam  caudcs 
e9rum  erant  similes  serpentibus,  habentes  capita  dra^ 
conum ,  de  quibus  nocebant.  Uene  bic  in  similiiu 
dinein  praevaricationis  antiquae,  serpentuui  meminit, ' 
cujus  sibilo  mulier  scducta ,  audacier  inconce  sa 
egit,  et  juste  perdidit  qiiod  accepit,  sicnl  isti  capila 
draconuin,  id  est  mundi  principes ;  dracones  eniui 
animalia  sunl  terrena,  saepe  iu  aqnis  b:ibitanii:t , 
omnibns  peue  l)esiiis  grandiora.  Principum  ergo 
patrocinio  noxia  pr^edicantes,  amplius  nocent  qiiam 
si  solo  seimone  suaderent.  Ideo  ail,  capita  draconum 
de  qnibus  iiocent.  Jain  nunc  de  gcntibus  dicit :  Et 
caieri  homines  qui  in  hi$  plagi$  non  $unt  inlerempti. 


expositio  conlinet,  et  subseqnenti  nunc  ordinc  me-  D  iicque  egerunt  poeniteniiam  faciorum  suorum  malorum, 

neadornrentdaimnnia,  et  simulacra  aurea  et  argeniea 
et  area  et  lapidea  et  tignea,  qum  neque  lidere  possunt 
neque  audire,  neque  ambularet  et  poenilentiam  non 
egerunt  ab  homicidiis  neqne  a  veneficils  siis,  \hv.c 
p^xoecupans  ante  pracmisil,  ut  omnrs  ad  siiiistram 
futuros  circum<icribeudo  conclud  ret.  Vcnefieia  bic 
in  malo  commcmorat,  vcneficos  enim  s.-epe  malcficos 
appellamus.  Narrationis  proiiide  coiisiderandus  c.^t 
lextns,  descripio  cnim  novissimo  cerlaminc  ei  geii- 
linm  moro,  prjp.tcrmisll  seplimum  angeliim,  snb  quo 
novissima  persccutio  et  Doinini  manirestus  sprratur 
advcntus,  et  prxsenlis  tcmporis  Ccclesiam  iiicinorat, 
ui  divcrsis  hoc  modis  insinuatis,  cum  ca  qux  dmi* 


moratiir,  nt  ex  isiis  omnibus  persouis  diaboJi  corpns 
onine  consistat,  imo  consisicre  demonslreuir,  id  e>t 
iiidacornm  et  lucroiicoriiin ,  falsorum  Christianornm 
et  geiililium.  Post  panlulnm  dcniqne  sequitnr,  ips(v- 
niiu  in^innaiis  gciitililalis  errorem  :  Et  cculeri^  in- 
quiens,  hommcs  qui  his  plagis  non  $unt  intcrempti, 
neque  egerunt  poBnitentiam  factornm  ftnorum  m.«lornm, 
ne  adorarent  dcemonia  et  simulacra  aurea  et  argcntea^ 
et  osrea  et  lapidea  et  lignea^  et  cxicra  quibiis  ostendi- 
tiir,  in  pleuo  circiiinscriptiim  bic  insiniiare  corpns 
omnc  malorum.  Et  vidi  equot  in  visione^  et  seJenlcs 
super  eos  bab  iiles  loricas  ijneas  ct  spincas  et  sulphu» 
rras,  ct  crai\t  cis  capiia  ut  Ui  num,   Kqni ,  lioiisines 


8C5  llUMASII  ADIV11M£TAM  EPISC.  864 

smt  rec2i»iiu1aret ,  duos  rnies  narrarc  videretu'*.  A  riutem  firm»ni  forliluJinis  su».  El  cum  clamoita^ 


Slominerlmus  iiaqne,  cnm  or.itinnrm  ad  riiicm  usqiie 
rcrduxent,  deberi  fmem  ordiui  conciso  suitjungl. 
Prai^ter  sotitum  cnim  fecit,  ainb;is  narratiniics  non 
uno  fine  coiicludendo.  Disrrcvit  cniin  pr;i>dicatioiiem 
futune  pacis,  quam  sit  fortis,  qnam  terrae  niarique 
perspicna. 

Cap.  I.  Et  Ttrf/,  inquit,  angelum  atium  fortem  ^ 
tletcendmtem  de  coilo  nube  amictum ,  et  arcus  buper 
capiil  eju$,  et  vnliiis  ejus  erat  ul  sol,  et  pcdes  CjuB  ut 
column.T  ignis,  Dominum  Christum  dcscendenlcro  de 
coelo,  nuhe  amiciuin,  id  est  Gccl  sia,  sive  nube  car- 
H  s  induium,  quce  nova  nnpta  alibi  (Apoc,  ixi)  dicitur 
de  coelo  desrendcre.  Vel  sicul  Daniel  d  cit  [Cap,  vii) 
^  Filium  hominis  venisse  in  nubbus  cocli ;  et  arcas 


loeufa  $unt  stplem  tonUrua.  Propter  cognilam  septe» 
narii  numeri  operationem,  septem  tonitruis  sijnificari 
puto  omnifariam  prasdicationis  ecclesiasticae  iiiodifi- 
cationem.  Qaam  Paulus  apostolus  servans,  alib  di* 
cebat  (7  Cor.  iii)  :  Tanqnam  parvulis  in  Cltristo  lat 
vobis  potam  dedi.  non  escam.  DeaIi'S  auteno  (//fftr. 
v),Perfectorum  est  solidns  cibus ;  sed  et  de  aliis  {Tit, 
iii),  Hacreticnm  homincm  post  primam  ct  secunihm 
admonilionem  devila,  Ecdesia  igiiur  soUtis  rect» 
praedicationis  ofTiciis  dicitur  p^-oclan  are.  Et  qu»  /o- 
cuta  sunt  teptem  tonitrua^  seriittnrus  eram^  et  aud^wk 
vocem  de  eado  dicentem :  Signa  qHos  locuta  sunt  upUm 
tonitrua^  ne  seripseris  ea,  Jubetur  nc  sicui  audivii  iii 
aperto  describeret,  sed  discrete  signata  modificaiis 


sup'  r  capiit  circa  hono9  propiiiationis  promissio  per-  Dtemperaret,  ne  aui  oronibun  indiscrete  paterenl,  aui 


severans,  scd  etiam  illos  significans,  qnos  ante  Do- 
mini  advcntum  martyrio  c  uiti^ii  decorarl,  ut  Abcl  el 
c:rteri.  Bcne  antcm  super  capui  arctim  dicii,  niiod 
afia  traTisluio  irim  posuit  {Gen,  iv) ,  qno  Ecclusia 
nrcnmamicti  descrihitur,  tauquam  membra  sic  tem- 
l>ore  prajinissa,  ut  lamen  capiii  cohaercnlia  demon- 
sircntiir.  Et  vuliiis  cjus  erat  ut  sol,  maiiifestalo  per 
resurreclionisi  gloriam  Domino  Jesu  Chrisio,  dc  quo 
lcgirous  (Puit,  xviii)  :  In  so!e  posuit  labcniacuhim 
iuum,  ttbi  scilicel  clarcrct.  lu  vuitu  enim  mani- 
restaiio  pra^seutiae  desigiialur,  qtiam  expelcus,  di 
cebal  (Psal,  lx\u)  :  Osteiide  facic;u  tuani,  ei  salvi 
eriinus.  Ej<is  pcdes ,  id  est ,  apostoli  elMqulii 
Dei  ct  Sp  ritu  sancto  ad   proedicanduin  igniuntur. 


facile  iqtelleeta  faslidium  gencrarent.  Propierea  ergo 
dieit :  Nola  libi,  vel,  sicut  alia  iranstatio  habet;  Signa, 
inquii,  tibi,  et  ne  scrip^eris  ea,  nt  signo  allegoriam 
indicaret,  non  pastum  inielligentiae  denegaret.  Merito 
et  Danicii  dicitnr  (Dan.  xii) :  Signa  librum,  et  cbwSs 
scrmonem  usque  ad  tempns  statutum ;  pertransibuvl 
plurimi,  et  multiplex  erit  scientia,  id  est,  ant  diflift- 
rcnda  tempore,  aut  pro  capientium  distribuenda  qia« 
Ii4ate.  Ilinc  Dominns  (Joan.  xvi) :  Multa  habeo  Tobii 
di  ere,  sed  non  poiesiis  ea  portare  modo.  Et  angelut^ 
inquit,  ^ir^m  vidi  stantcm  super  mare  et  tuper  terram^ 
sustulit  manKtn  suain  dexte^-am  in  fce/iim,  et  jumit 
pn  viventem  in  stBCula  tafculorum,  qui  ceelnm  consli* 
tuit  et  quce  in  eo,  et  terram,  et  quas  in  ea  :  quoniafli 


^oniie  cor  nu.strum,  inquit  (Luc.  xxiv);  ardcns  crat  G  temput\^m  non  erit^  tedin  diebus  vocit  teptimi  angeli^ 


in  via,  dum  loquereiur  et  aperirel  nobis  Scriplurns? 
Coluinnae  auiein  propter  firmilatem  dicuntir  Eccle- 
6\x ;  dc  his  per  prophctam  diciiur  :  Ego  connrmavi 
columnas  cjus  (P«a/.  lxxiv)  ;  ei,  Quam  pulchri  supcr 
monics  pedes  annuntiantis  et  praedicaniis  pacein 
(Isa,  i\])\  et  Apostolus,  Qui  vidcb^tiir  columnoe 
csse  Ecclcsiae  (6'a/al.  ii),  inq>iit.  Et  habebat  in  manu 
sua  llbruin  apertum^  et  posuil  pedem  iuum  dcxtrum 
tuper  mare,  et  sinistrum  supcr  terram,  Si  sujjerius  in 
libro  signnlo  Vcteris  Testamenti  profundt  cogno- 
scnnlur  laiuisse  secret^  aptius  hic  in  libro  aperio 
N«»vi  Tesiamenti  revelata  claruisse  credltur  graii  i, 
ita  ut  conlldcnier  Apostolus  dixerit  {//  Cor.  iii)  : 
Nos  autem  revel.ita  facie  gloriam  Doroinispeculanies, 


cum  cceperit  tuba  cancre,  finietur  sacramentnm  Dei^ 
qiiemadmodum  evangelitavit  per  prophetas  servos  tnot, 
Scptiroi  angeli  tuba,  finis  est  perseculionis  et  adveo- 
lus  Duniini.  Propierea  et  Apostolus  dicit  (/  Cor.  xv): 
In  novissima  tuba,  eanet  enim,  et  morini  resnrgeit 
incorrupti.  Tempus  ergo  Ecclesiae  pncdicit  de  futuro, 
cnm  eam  suscep^rit  promissa  bOBoruin  seternitas  so- 
pernorum,  iit  iion  jam  temporam  varietaii  subjaceat, 
sed  stalnli  feliciiatis  aeternttate  fraatur.  Finitur  sa- 
cramentum,  dixit  qiiod  perficiatur  promissum,  boo 
qnod  consummatnr  ablatum.  Et  audin  vocem  de  c9lo 
iterum  loqnentem  m^cum  :  Vade  et  accipe  librum  apet' 
tum  de  manu  angeli  ttantis  tuper  mare  et  tuper  terram. 
Vox  e  coelo,  imperium  est  Dci,  qui  Ecclesiae  cor  in* 


lii  earodem  imaginem  transformamur  a   ^laritate  in  ^  spirat,  et  jubet  percipere  ca  quac  Ecclesia  fiitura  pace 


claritatcin,  tanquam  a  Domini  spiritn.  Idco  uiique 
etvullus  ejus  ut  sol  diriiur  refulsisse;  pedem  porro 
dexlrum  snper  niare,  foriia  quarqiie  membra  ad  suf- 
ferendos  persccuiionis  impelus,  tanquam  marina  dis- 
crimina  prudcnier  niisisse  probatur ;  sinistrum  aulcra 
«uper  lcrrani,  illos  qiii  noii  snnt  periculis  niajoribus 
comniittcndi.  Non  enim  paliiur  nos  Dcus  tcniari  su- 
per  id  qnod  |>os8iirnus,  sed  facict  cuin  lentaticme 
etiam  proventum,  ui  pjssinius  siisiinete.  Ccrtum  la- 
mcn  qiiod  terra  marique  ejus  prt-edicaiio  propagctur. 
Et  exclamavit  voce  magna  tan<|uain  lco  rugiens,  id  e^t, 
|)er  servos  siios  ciim  forlitudine  fiducialiier  prxMlica* 
/i/v  obliijuit;  inde  prophcta  :  Vlt  posuil, '\ttv\mi,  clu- 


aperto  libro  praedicavit.  Videtur  eiiam  nobis,  quta 
hoc  est  librum  aperium  de  manu  angeli  accipere, 
.  Icgis  el  prophetarum  in  Christo  manifesuiam  iniel- 
ligere  verilatem.  Ideo  non  sicut  superius  signatnm. 
sed  apeKum  dicit  lihrum  accipere.  Finls  cniin  leg  3 
Chrislns  ad  justiliam  oroni  credcnti.  Qui  Christaf. 
id  cst  Veriias,  lunc  de  lerra,  id  est  de  Maria,  n.iS'  i 
voluii,  quando  justitia  de  coelo  prospexit  (Psal. 
Lxxxiv).  Propterea  hic  dici  puttt,  Voccin  »udivi  de 
coelo  loqnentem  inecum,  sicut  ipse  dicit  (Joan.  \m): 
Ego  sum  princlpium,  qui  ei  loquor  v«b's,  Et  abHai 
angelum,  dicens  ut  daret  m  iii  librum.  Ecclesia  diviiia 
iiispiraiionc  coiupi:ngitur  super  hoc  mysterio  perdo- 


865 


COIl^ieNTAU.  IN  ArOC.VLYP.  LIB.  III. 


80G 


ceri.  El  dicitmihi  :  Sumc  el  coiuede  eum,  ul  csi,  iii  A  ^i  scienlise»  e(  ia  quo  oiiin.s  plenituJo  diyinilatU 


gecreiis  recoude  viscci  iluis,  et  amanim  faciet  ventrem 
tuum^  sed  in  ote  tuo  dulcis  crit  qnasi  mel.  !d  e^t,  cum 
percrperi«,  ob!ectal)eris  divini  cioquii  du  cedine  el 
spesaluiis  promissse,  el  divin:e  su  ivitaie  jusiiiiT,  sed 
nBinritudincm  profectu  sen  io«,  cum  hoc  et  devoiis 
et  indevotis  coeperis  praedicnre.  Audiia  enim  prsdi- 
catione  divini  judicii,  alii  corte  pcenitcutix  amarilu- 
iline  in  melius  couvetsi  mutantur,  ^lii  vero  ofTeasi 
iosuper  iudur  ntur,  et  oJia  circa  pr.rdicalores  ncri- 
ter  gTunt.  Corripis  (inqiiit)  sapienlem,  el  aroabit 
lc;  coarguis  insipicntein,  et  adjiCiel  odire  to  (Prov» 
xis.)  Ex  utrisque  aniein  pra)dicntor  amaritudinem 
sumii,  sive  compassionis  alffctu  cum  pa^nileniibus 
conimunicnns  lacrymns,  sivedeilloriim  derectu  ama- 


ioliabiiat  {Cotos.  ii),  nulla  eum  luensuta  deteriuinat« 
Cap.  XI.  Dcdit  mibi,  icquit,  aruudineui  aureaiu  si- 
iDileui  virgu?,  diiens  :  Surge  et  metire  templum  Dei^ 
et  uram  Dci,  et  adoraiiet  in  eo.  Sufi^e.  Affectus  cxcj- 
tationis  indicitur  Juannis  vel  Ccclesise  coap:aiidus, 
ut  iiupc  limontis  s»cularibus  euodaii,  aeternorum  bo- 
noram  simus  ofiiciis  aptiores.  Metire  templum,  et 
araro,  et  adorautes  in  eo.  Gcclesiam  jiibei,  id  esc 
(emplum  Dei  praemissa  divinorum  uiensura  doiiorum 
spritaiiter  informare,  praecipue in  ara,  id  est in  fide, 
sine  qua  irnp:t8sibilc  est  placere  Deo  (Ueb»  zi).  Ado- 
rantci  auteni  in  eo  ezpressius  inculcavii,  qnia  in 
spiriiu  et  veiitate  sliident  Dominum  adorare,  ut  in 
veritale  credulitas,  el  iii  spiritu  vita  probabilis  cta- 


ritudiiiis  capiens  cruciatum.   Hinc  Apostolus  dicilBret.  Nam  et  Pater,  inquit,   (alcs  qujrit  qui  eum 


{liom.  ix):Q<iia  trlsiiiia  est  mihi  magna  ot  continuus 
dulor  cordi  meo.  Optibam  enim  ipse  cgo  an  ubcina 
csse  a  Cbristo  pro  fratribus  mcis.  Ilanc  nunc  amnri- 
Itidinero  meinorat.  Quod  si  o\  dovolisdulccdo,  etev 
indcvotissolis  muaritudo  tribueoda  in'elligitur,aptius 
sesiimo  convenire.  Spiritales  enim  dicero  possunt : 
Quain  dulcin  faucibiis  nicis  cloq.ii  i  tun  !  super  uicl 
el  favum  ori  meo  (Pw/.  cxviii)  Et  cnm  ncccpiisom, 
inquit,  libellum  de  manu  angeii^  et  cum  couiedisscm 
otini,  siaiim  repletus  ett  venier  meui ;  et  aii  mi7/i ; 
Opo  tet  te  iterum  prophelai  ein  popub,  ct  iu  nntiones 
rt  linguas  et  reges  inultos.  Sicui  Sv)lct  Scriptura  di- 
vina  de  gcnere  ad  speciein  serinonem  sxpc  dcflcctC' 
re,  sed  etiam  consequenter  utraquc  complecti,  sic  et 


ad  »rcnt,  veros  ad<iratoros.  Alitcr:  In  ara  sacerdoteSv 
in  lcinplo  fideles  significnt.  Multi  eiiim  siipeificie 
tenus  adorare  videntiir,  et  in  libro  non  scribeuiur. 
Iloc  significans  sequitur  :  Aram  autem  qunc  est  a  foris 
tcmpli,  ne  meiiaris.  Oinnis  eniiu  gloria  ejus  filiae 
reg  s  intrinsecus  {P$al.  iliv)  ;  quoniam  data  cst  gen- 
tilni$,  e:  civitatemtauclam  calcabunt  mensibut  quadra^ 
(jinta  duobus,  Credulitatis  maijc  doctriunro  et  cou- 
su«  tu  liiiis  inrauste  c  •ntagia  in  lia^relicis,  Judxis  ct 
gcutib  :s  foris  jubentur  expelli,  quoniaiu  ad  Snncta 
sauctoruro  tales  ind.gniim  cst  proper.ire.  Quid  eniin 
mihi,  ait  Apo^lo'us  (/  Cor.  v),  dh  hig  qui  foris  sunl 
judicare?  Omnes  onim  Jiidani,  hncretici  atque  gentiles 
F.cclesinro  diversis  modis  inde/inenter  iin;'Ugnaiid(» 


nanc  ad  Joaunem  quidem  inlentio  certa  dirii;itur,  C  quasi- conculcant.  Numerus  auteiu  meusium  non  no* 


quein  adhuc  oportcltai  de  exsilio  libcratum,  non  tan- 
lum  banc  revelaiionem  iu  noiitiam  Ecclcsia*  Christi 
deferre,  sed  eiiam  Evangclium  in  populos,  in  natio- 
nes,  in  linguas  cl  reges  multos  altius  prjedicare.  Ve- 
rumtameii  omni  quoque  Ecclesix  hanc  vocem  nullus 
ambgit  convcn  re,  quae  nunquam  debet  a  pracdica- 
tione  desistere.  Hanc  autem  evangelizandi  fiduciam 
la  arundinc  accepta  a  J  simililudiuem  virgx*,  non  sinc 
rationabili  sign.ficatione  monstravit  ab  eo  quod  ef- 
ficit,  id  quod  efjicitur,  Evangeiium  quppe  arundiuis 
offici »  scribilur;  verum  ne  aliqua  inanitas  iu  arun- 
dlne  putaretur,  recte  virg;e  similis  diciuir,  iu  qua 
proptcr  natuiale  robur  solidilas  dcsignatur,  qux  ad 
fidei  refereiida  est  firraiia'c.n,  s.ve  porreclae  creduli- 


vissimam  tantum  perseculiouem  sig  -ificat,  scd  etiam 
Christianitatis  tempus  omne  desigiul,  propier  sex 
mundi  aetates  et  sepicin  dies,  quihiis  prxtermea  (I- 
biis  ei  remeantibus,  omue  leinpus  eiolvitur.  N.ini 
sexi<'S  septem,  qu^idiagin  a  et  duo  efficiuu',  sed  ad 
iilruinque  nrbitror  referendum.  El  dabo,  inqtiii,  duo- 
bus  luartyribus  mefs,  ut  prophetent  di^bus  mUe  du- 
centis  scxaginta^  saccis  amlcti.  Quod  d.xerat,  Oporict 
lc  ileruro  prophetare,  hoc  est,  dabo  duobus  lestibus 
me:t,  ct  prophuabunt,  Quod  est  enim  Jonnnes,  ht»c 
duo  lestes,  id  est,  Ecclesia  duobus  Tes  amentis  prx- 
dicans  et  prophelans.  Aiiter  :  Duo  geiicra  e^sc  iiiar- 
tyrii  Veritas  protestatur,  unum  in  habilu,  alicruiu  iu 
actu.  lii  habilUy  soli  Dco  cognitum,  corde  gestniur, 


lalis  transgressibilem  rcgulnm,  in  qua  ci  meiisura  D  etiamsi  aliquando  patieiidi  tempus  miniuie  sufl*rn}!a- 


iicccssario  memoratur,  proptcr  variaiu  distribulio- 
nero  gratiarum,  qunro  Aitostoius  nieiuorat,  dicens 
{Ephes,  iv)  :  Uuicuique  nostrum  datn  est  gralia  sc- 
cundum  inensuram  donationis  Christi.  In  hac  fide 
nitoreiu  quoquc  sapicntix  in  auro  cognosce  cum  ma- 
nifestatione  carnls  accepta,  quam  in  una  Christus 
}tersoiia  gestare  dignatusest,  sicut  eam  Jotnnes  et 
9gnoscere  merult,  ct  pr.Tdicare  curavii.  Opportunc 
autcin  hic  menibris  ad  mensurnm  donaiio  gratiaruiu 
fUiri  dcscribiiur,  ut  lapiti  Cbristo  non  ad  iiiensuram 
data  Kpecialilcr  declarctur,  de  quo  ibidein  Joanucs 
dicit  {Joan,  iii) :  Nou  enim  ad  ineasurain  dat  Dcus 
Spiritum.  lu  quQ  cDim  suot  omnes  (hesauri  sapieniiae 


ttir.  in  aciu  vcro  ctiam  publice  coram  liominibui 
adiinplctur,  qtiando  opportunitas  persecutionis  io- 
iiascltur.  Aliquando  euim  videtur  mariyriuiu  deesse 
animo,  alii|uando  in  aliis  aniibum  decise  martyrio. 
Hiiic  beatus  Cypriauiis  dicit :  Primus  est  victorix  ti- 
tulu^,  gentilium  manibus  appreheaburo,  Doniinuni 
confiteri  :  secundus  ad  gloriam  gradus  est,  rauta  se- 
ccssione  Siibtractnm  Doniino  reservari.  lUa  publica, 
lixc  privata  confessio  est.  Ilie  judicenisoeculi  vincit, 
hic  co  >teutus  Deo  suo  judice,  conscicntia  ptirn  cordi» 
inicgriiatein  couscrvat,  Quod  etiaro  de  duobiis  fitiis 
Zcbeduui  manifestissime  coroprobatur,  qood  Jacobus 
ab  lierode  iiec;itus,  pubiica  confessi^u^mtv^^Vvi^^tr 


867 


rRiMASll  ADUUIIETANI  EPISC. 


8C8 


dicalur  :  rraier  vcro  ejus  Joannes  Evangelista  (Act,  A  signiHcans  qui  pro  Clirisii  nominc  laudal>ili  pauentia 


III )  secrelo  apu»!  Dominuui  marlyrio  coronaiur, 
Clarel  quippe,  Doiuinum  pridem  ulrisque  dixisse  : 
Calicem  quidcra  meum  bibeiis  [Matth,  xx),  unus  vi- 
delioet  iu  aciu,  aller  in  habilu.  Saccis  amicios,  in 
exomologesinis  humilil:i8  oslendilur.  Pn.inde  quod 
non  de  fuluris,  sed  dc  prxsenlibus  loquilur,  dicens: 
//i  $unt  dua;  oliva,  el  duo  candelabrot  consi>leniia  sub 
conspeoiu  Domini  terrcc.  Quod  polesl  de  tcclesia  ac- 
cipl,  quaj  duorum  Tesiameniorum  lumine  radiala  for- 
maiur.  El  de  mi  inoralis  duobus  mariyrii  generibus, 
qusc  in  diversis  membrisdivinilus  tribuuntur  armaiis. 
Nam  el  duo  candelabra,  Ecclesia  est,  sed  pro  nume- 
ro  leslamcnlorum  dixit  duo,  vel  quod  ex  circuuici- 
Bioue  et  prjcpuiio  conquisila,  lapidi  cohaerens  angn* 


fuerinl  inierempli.  Et  corpora  eorum  ponet  in  medio 
civilati$  illius  niagna:  ijuce  vocaiur  spirituaUter  Sodotu 
et  /€gyptuSy  utfi  et  Dominus  eorum  crucifixus  est.  Aha 
translatio  corpus  po>uit.  Duorum  dixil  corpus  unoia, 
atiquaudo  in  subsequeutibus  corpora,  ut  et  numeraa 
Tesiamentorum  servaret,  duoque  martyria,  et  Ecele- 
si  iin  uiiu>ii  corpus  osienderet ;  non  soluni  de  oecisif, 
sed  i-l  de  vivis  dixii.  Prt>jicietur,  id  est  «p«;nietiir, 
sicul  projdcisti  seriuoncs  meos  rctro  (Psaf.  xlii). Iq 
medio,  boc  est  iu  promplu.  illa  scilicet  Jenisaleai, 
qucc  occidil  prophei:ts,  juxta  verbum  DomiDi  incre- 
pauiis  (Mat  h.  xx:ii),  et  ad  se  inissos  lapidavii,  me- 
riloque  reprobari,  iion  ii.stauraii  promeniit.  Et  n« 
debuht  de  popuiis  et  tribubuSy  /m^uii  et  y*'ntibus,  ci 


lari  consisiat,  iia  et  ex  sepieui  candelabns,  si  uirum  p  corpora  eurum  non  sinent  poni  ra  sepulcris.  Cuni  cf»r- 

vel  amplius  pro  locis  nominet,  tuta  Eccle^ia  est.  Et 

si  (luis  eos  vellet  nocere.  igns  exiel  de  ore  coriiw, 

comburens  inimicos  eorum,  et  si  quis  eos  vuit  ladere^ 

sic  oporiet  et  illuiu  occidi.  Hoc  Cbl,  si  quis  Ecciesiam 

laedere  cupii,  ejusdcm  laesionis  reciprocanle  judicio, 

Igne  con.>umiiur  coudeuiuaius,  hoc  recipiens  jusie, 

quod  ingerere  afTectal  iiijuste.  Sive  iu  bouo  precibas 

oris  EccIe^ijR  igne  spiriuliier  consuiniiur  in  melius 

comuiiitaiidus,  cuiu  errore  pereunte  homo  salvatur 

ab  crrore  converkus.  Ui  habent  poiesiaiem  claudere 

coeiuni,  ne  imbrem  pluat  iii  dicbus  prophetiw  tpsorum, 

llabeiit,  aii,  non,  babebuui,  uinquaui  mudo  non  ha- 

beaui.  Data  quippo  omni  poiestaie  iu  ccelo  et  in  terra 

Filio  homiiiis  (Maith.  xxviii),  etiam  de  ejus  corpore 

quod  est  Ecclesia,  intelliiji  poiest,  quud  toeiuiu  clau-  C  est  nobis  eiiam  ad  videiiduni;non  solum  graval,  seJ 


pora  p:ohibentur  locis  dtbiiis  reeolligl,  fKes 
rie  ipsorutu  non  sinunl  sacra  viventiiim  celebrhalB 
sigiiari.  Alitervoia  kiliuin  exprimuntur,  quibus  impii 
Ecclesiara  Christi  de  iiiundo  nituntur  auferr<*,  sicot 
psalmus  dicit  (Psal.  cvm)  :  Et  non  sit  in  meuioria 
nomen  amplius,  quod  ticct  implere  non  v.ileaDl, 
noxiam  tamen  exerunt  voluntaiem.  Ei  inhalitantes^ 
iiiquit,  terram^  gaudebnnt  super  eoy,et  jucundabuntv^ 
el  munera  invicem  miltent,  quowam  hi  duo  crueiaiii' 
runl  eos  qui  inhabitaut  terram,  Mirum  non  est,  si  ler- 
rcna  sapientes,  jiistonim  luortibus  gaudcant :  nan 
prster  plagas  quibus  propter  teslamentum  Dri  hii- 
inauiim  geiius  argueiur,  etiani  visus  ipse  jusioruii 
gravat  injustos,  sicut  scriptum  est  {Sap.  n)  :  Gravit 


dat,  quaudo  ab  ea  in  teri  a  sici  ili  benedictio  non  de- 
sceudit,  sicut  Douiiuus  dc  parle  viucie  suae  dicit  (Isa. 
\)  :  El  nubibus  meis  maiidabo,  ne  pluant  super  eain 
iinbrem.  Potestaiem  habent  omnium  aquarum  conver' 
tendi  eas  in  sanguinem,  et  ferire  terram  in  omni  plaga 
quotietcunquevoluerittt.  Non  solum  aquas  suspenduui, 
sed  eliaiii  qux  desceiiderant,  inuiiles  faciuni,  taoc 
est,  verlere  aquas  iu  saiiguinem,  propter  eos  qui  ea 
qu£  Kcclesia  spiriialiier  examinanda  tradit,  caruali- 
ter  sapiunt,  meritoque  ab  Ecclesia  justo  anaihemate 
percussi,  moriuntur  :  ei  unde  aiiis  spiriialis  vita  et 
profectus  accedit,  iiide  ipsi  defectum  mortis  incor- 
riini;8apereenim,  aitApostolus(f{om.viii),6eeundura 
carnem,  mors  esi.  Ronus  ergo  odor  Christi  de  Ecrle- 


etiam  tabescere  fucit.  II  nc  psalmus  (Pbol. cti) :  Pcc« 
cator  videbit  et  irascetiir,  denlibas  suis  freiiiet  el 
tabescei.  Ei  post  tres  diesel  dimidium^  spirituk  viueu 
Deo  intravit  in  rllos,  et  steterunt  super  pedes  $uos :  et 
quicunque  eos  viderunt,  periiuiuerunl.  Tres  dies  H 
dimidium  pussumus  intelligere  tres  aniios  et  s^i 
meases,  quos  in  ultitua  hebdomada  Danielis  quoque 
prophetia  (Dan.  ix)  pra3uuniiat  adfuturos.  MoreScri- 
pturae  Iot|ueniis  iiteutes,  quod  dicHim  legiiuuf  de 
qoadraginu  diebus  quibus  exploratores  terram  Cba« 
naan  circuierunt  (Num.  xiii),  anoua  pro  dle  reputa- 
bitur,  ut  hic  versa  vice  dies  pro  aniio  positos  agno- 
scatur.  Et  ne  ex  incerto  noslrs  exposiiionis  su:gat 
iiitentio,  oportet  ipsius  loci  verba  cum  cougma  ex- 


sia  fragraiis,  aliis  odor  moriis  cedii  in  mortem,alii.  D  posiiione  nos  princip  liter  ponerc,  si  quomodo  va 


odor  vitae  in  vitam  (//  Cor.  n).  Hinc  eliam  diciur 
lerreiios  plagis  percuiere,  cum  pro  diversilatibus  me- 
ritorum  atquc  peccaniium  ligaud;  ac  solvendi  poic- 
siale  percepla,  recia  siiigulos  sanclione  dijudicat.  Et 
cwn  fini.  rint  mai  tyrlum  suum^  bestia  quce  ascendit  de 
abgiso,  faciet  cuin  eis  beltum,  el  vincet  eos  et  oceidet 
90S.  Hic  liquido  clarei,  aiite  novissimain  perseculio- 
iiein  ha?c  (ieii,  cum  dicit,  dum  finierint  mariyrium 
suum,  uiique  illud  qiiod  perhibent  usque  ad  revcla- 
lionein  besl»»,  qiias  ascensura  est  ex  abysso,  id  esl 
ex  latebris  ncquiliae  cordis  Judxorum.  De  tiibu  cniiu 
Daii  Aniichristus  Iraditur  nasciiurus.  Vinccl  eos, 
dixit,  in  his  qui  succubuetiiit.  Ocvidcv  auiem  ,  vUos 


leamiis  hujis  loci  abdiia  penetrare;  cuin  euiiiide 
septuagiita  hebdomadibus  loquitur,  sic  ait  (Da. 
ix) :  Ui.ilerum  xdificetur  Jerusalem,  osquead  Cbri- 
stum  ducem  hebdomades  sexaginia  duas  erunf,  d 
post  hebdomades  sexaginta  duas  occidelur  Cluristus, 
et  jnm  non  erit  ejus  populus  qui  eoin  negatoms 
e&t,  ei  €iviia:cm  etbanctuarium  diasipabit  populus 
cum  duce  veuiuro  (Ib.d.).  Et  post  paululum  :  Coofir- 
mibit, inquit, pactum  multis  hebdomad^ una,  et  ui  di- 
niidio  hebdon:a(Us  deOciet  hostia  etsacrjficium,  etin 
ieii>pIoerit:.bominatio  desolationis.  Ilspccum  adpri- 
iiiiim  Christi  rcferantur  adventum,  in  quo  et  peracu 
soriiuntur  cfTcctum,  illud  tamcii  quod  po.  t  divlsioieiu 


80^  COMMENTAR.  IN 

tielHlomad.iruin,  quam  sercliorc  supern»  inspirailo- 
ni»  lypo  distribuit,  primum  memorans  sepinagintii, 
poslea  seiaginta  duas.posiremo  unam,quam  el  ipsam 
iu  duas  dividit  paries,  non  incongruc  etad  finemprimi 
adventus  Christi  hebdomada  ipsa  fiualis  aptalur, 
quando  el  secundus  inchoatur.  Quod  ut  clarius  dis- 
seratury  ad  utrumque  puto  rum  congrua  eipositione 
necessario  referendum.  Nam  quod  post  septuaginta 
ei  seiaginla  duas  hebdomades  Christus  veniens  oc- 
cidatur,  seque  occidcnies  reprobans,  sicut  dictiim 
esl,  eadem  gens  non  ejus,  et  quod  confirmavcrit 
pactum  rou!tis  hebdoniada,  cum  omnia  Testamenti 
Veteris  dicta  vel  gesta,  qux  Christi  adventui  typice 
serviebant,  ipsius  prxsentiae  veritate  completa  sunt, 
qui  finisest  legis  (Rom,  x),  rcctc  quidem  accipiiur; 
prxcipiie  tameu  etiam  ad  finalem  mundi  deeuisum  hu- 
jiis  hebdoinadis  intelfigentiam  perttnere  convenienter 
existimo,  cum  ibidem  mox  audio :  Et  in  dimidio  hebdo« 
m  tdis  deficiel  hostia  et  sacrificium.  Nam  ct  iii  subse- 
queniibus  dicit(Dan.  ix),  quia  in  tcnipus  tcmporuin  et 
diinidinm  temporis.  Et  cum  completa  fuerit  di-persio 
manus  [Sic,  Forte  omnisj  populi  sancti,  complrbnntur 
universa  haec;  et  post  paululum  :  Cum  ablatum,  in- 
quit,  fuerit  juge  sacrifiiium,  et  posita  fucrit  abomi- 
nAlio  in  dcsolatlone,  dies  mille  durcnli  noiir<giiita, 
qul  numcrus  circn  trium  annnriim  ct  sex  mensium 
curricn^a  diversaiur,  quando  maxime  il4a  diio  mar- 
tyrii  genern,  quar  in  habilu  aciuqiic  constare  prxnii- 
•imus,  sic  diibidio  hebdomndis  |ira'dicntioi)is  Eiix 
firmantur,  ut  nullo  possint  ventiirx  ipox  perseciitin- 
nls  impetu  dejicl,  quia  sicut  tnnc  ncrior  perserutio, 
ita  in  militibus  Christi  invicte  rcilantibus  eniiebit 
ampUor  fortitudo.  Dc  ipsis  cniin  et  Joaimes  dicit  : 
Et  dabo  duobus  martyribus  mcis,  ut  proplieieiit 
dl  bus  niille  ducentis  sexaginta,  saccls  amici.  Licet 
enim  residuis  tribus  annis  ct  sex  mensibus  ante  Au- 
lichristi  violenliam,  aut  sece  sione  locorum  tanquam 
mortui  cedant,  aut  congrue  laiibulis  recepii  non 
pnreniit,  eo  quod  divinltus  moniti  delilescant  :  sic 
taiiien  stabiliri,  ejusque  pugnu*.  certamine  instaurato 
reildeiidi  narrantur,  ut  per  spirilum  viias  super  pe- 
.  dcs  siios  stabiles  pcrscverent,  quando  novissima  vel 
praedicatione  vel  persecutionc  confirmabit  paclum 
muliis  hebdomada  una,  scd  etiam  aliis  martyrio  con- 
tummato  piTcmptis.aliisqoe  fugatis,  pro  unius  coiii* 
page  corporis  ipsi  rcsurgere  prnedicentur,  eo  qiiod 
unn  spiritu  armati,  et  una  fide  fundati,  spiritaliter 
demigrant,  qui:i  si  quid  paitur  unum  membrum, 
comitaiiuntur  omuia  mcmbra  (/  Cor,  xii).  Proptcrca 
et  Dominus  de  Joanne  dicit  {Lue,  i)  :  In  spiritu  et 
▼iitite  Eliae;  vel  illud  {Matt,  xvii),  Elias  jnm  venii, 
ei  feceruntei  quxcunque  voluerunt,  Joannem  volens 
hoc  dicto  intclligi,dequonascituro  promiserat,qno«l 
hi  iipiritu  ct  virtute  Eliae  fiierat  pra^cursuriis,  ut  pcr 
e)iisdem  spiritus  grati;im  et  unius  officii  formam  :ii- 
If  ram  pro  altera  cognoscatur  aptius  insinuare  perso 
nrimy  Eli»  fcilicet  pro  Joann'8,  quia  sicut  iile  iii 
primo,  ita  iste  in  secundo  praccedtl  adventu.  Ilic  et 
isEIias,  inqiiit  (/Hc/.),  vcniet,  el  ipsercsii- 


APOC.\LYI'.  LIB.  IIL  870 

A  luet  omnia.  Qiiando  enim  iinplebit  promissa,  tune  re« 
stiluct  adumbrata.  Tunc  eiinm  confirinabit  pnetum 
multis  hebdomada  una,  qux  omnia  in  ipsius  El  se 
persona  prophctice  cognoscunlur  quondam  fuisse 
pra^missn,  quando  eodein  lemporis  intervalu,  id  est 
tribusannis  ei  sex  mensibus,  ne  pliicrci  l:ituit  (/// 
Reg,  xvii) ;  divlnoque  nutu  ilcrum  pl  «vias  linpetra- 
lurus,  apparuil;  et  per  sacrifirium  qiiod  oblituin 
fucrat,  .'tversos  Israeliticx  plebis  animos  Deo  recon- 
cilians  acquisivii  (///  Reg.  xviii).  Nec  fiiisira  hic 
ipsius  quoqiie  pluvioe  lactain  existimomentionem,nisi 
ut  de  pra^ccdentibus  cxspectcmus  futuris  reddcnda 
sil  operibus  veritatcm  (S/c),  aliis  vidclicet  residuis 
tribus  annis  et  scx  men>ibus,  persecuiione  Antichri 
sti,occiso  Elin,  gras£anie,  aniequam  mcdio  hebdoina- 

B  dis  hostinm  dicit  sacrificiumque  deficere,  quod  in 
Ecclesia  nunc  solemniter  immolatur,  Antichri^ti  sci- 
licei  tunc  sa*vitia  proevalente.  Ipso  dcnique  prxdi- 
cante,  in  Cbristum  Judasi  sunt  credituri,  qiio  incre* 
panie,  ab  idololatria  qiiondam  meruere  convert.  Jam 
nunc  qunri  potest  utrum  nd  lempus  iriuin  annorum 
sexque  mensium  prsedicatio  Elise,  horum  resurrectio 
deboat  coaptari,  an  ad  residuos  trcs  annos  persecu- 
tionis  Anticliristi,  propter  quod  prnemi^^il  :  Et  cor- 
pora  corum  non  sinet  poni  in  sepulcris,  el  inhabitan- 
tcs  torrnm  gaudebunt  super  eos,  ct  caeicra  qnae  aut 
pncoccupata  narranlur,cum  futura  tanqiiam  itfarierita 
conscribuntur,  aut  ideo  forsitan  ainbigue  contexun-^ 
tur,  quia  et  iu  dimidi:i  bebdomada  pr£tIicalioni«, 
et  in  dimidin  hcbdomada  (tersecuiionis  talcs  futuri 

C  non  deerunt.  Et  in  illa  hora  [actns  est  magnus  lcrrx- 
motus^  et  deeima  pars  civitaiis  ceeidit,  et  occisa  sunt  a 
terrcemotu  numero  sepiem  millia  hom  num,  In  teirx* 
motu  per<iecutionem  aut  recapiit:lando  significat.  nut 
clarius  illis  visis ,  qul  jam  morlui  pulnbantur , 
eiaggeralam  fuisse  denuntiat.  flora  eniin  est 
omnc  tempiis ,  et  denarius  iiumerus  pcrfectus 
esi ,  et  septcnarius.  Quod  si  non  essei  ,  a  parte 
toium  mlelligendum  erat.  Dicit  eniui  civitalcm 
in  parte  scilicet  malorum  lnterisse  rollapsuin,  i  a 
ut  eiiam  iili  inlelligantur,  et  de  quibus  logiinus  (/ 
Joan.  li) :  Ex  nobis  exicrunt,  sed  nou  fuenint  cx  no- 
bis.  Nam  si  fuissent  cx  nobis,  pcrinansiss.  nt  utique 
n  )biscuni.  Duo  quippe  sunt  xdificin,  uiiuin  supr» 
petram,  alterum  supcr  arenam  {Matih.  vii),  hoc  d  cil 

D  cccidisse.  Et  relirjui  in  timorcm  sunt  missi,  et  dcdcrunt 
ctaritalem  Deo  cobti  et  terrx.  Isti  sunt  supra  peirnm 
acdificati  {Lue,  vi),  qui  aliis  lerrxmotu,  fd  est  perse- 
cutione  cadenlibus  de  stabilitate  sui  recta,  Dcuin 
coirfessione  clarificani.  Finita  recapilulatione,  quarn 
praetermisso  septimo  angelo  ingesserat,  repetit  ordi- 
nem,  dicens  :  \€e  secundum  abiit^  et  ecce  va  leriium 
veniet  cito»  Dixcrat  enim,  donfecto  praelio  locustarum, 
vx  unnm  abiisso,  ei  altern  dicit  duo  venire,  ne  sta- 
t.in  lerlium  describere  puinrctn%  quoniam  rccapitu- 
landum  crai.  Nnnc  fiiiita  ipsa  recapitnlationc,  v;r, 
iiii|Uii,  sccundtim  abiit,  non  recapitulationis ,  sed 
equ^rum  :  quibus  desrriptis,  vx  nm  reiididcrat. 
Vie  ergo  sccin^lum  abiit,  equorum  esl,  c^uod  %e.- 


87J  PmMASll  ADKUMETANI  EHSC,  ^ 

q.iiiur  tcrilum  rx.  t/  septimns  angelu$,  iii  quo  Unis  :  A  rilualc  pabuluni  inlra  corpus  sapienUae  fulgore  4c- 


hiiic  videiur  duos  fiiics  Tc:  is-e,  unum  rccapilulatio- 
nis.allerum  ordinis.  Dicit  eiim  (inem  in  resurre- 
ctioiie  tertium,  et  induit  alioru  n,  qui  pugnsdele- 
balur,  dicens  :  Y(t  secuudHmabiil^  et  eccevcc  tertium 
veniet  cito.  Et  septmus  angcl  s  tuba  cecinit^  et  factm 
$unt  in  ccelo  rof^s  mnr.na:^  'ii  entes  :  Factum  est  r«- 
gnum  Dei  nostri  et  Christi  ejus,  et  regnabit  in  *cecula 
sesculorum.  Et  viginti  quaiuot  seniores  qui  in  conspcctu 
Dei  sedent  in  sedibui  suis^  eeciderunt  in  facies  i u/is,  et 
adoraverunt  Deum^  diccntn :  Craiias  agimus  tibi,  Do- 
mine  Deus  omnipotens,  qui  es^  et  fuisii,  quod  potesla- 
lem  tuam  maqnam  aicepisl^  et  regnasti.  Et  gentes 
iratas  snnt  ^  et  udvenit  ira  tua^  el  tempus  mortuorum 
judicare^  et  reddere  merccdem  servis  prophetis,  et  ti* 


conim  gerit  inteliettum  aliis  prjcrogandum.  Pauis 
eniin  Dei  est,  qui  dc  coelo  desceudit  et  dal  viuia 
niundo  {Joan.  vi).  Ct  virgam  Aaron,  eo  qiiod  ioi^ 
mcrata  virgine  siiigulariler  i»ovo  orlu  progenitiit,  ii^ 
tra  tectoriuiu  carnis  inslar  amygd  Ije,  omnes  tbesaa- 
ros  sapientiae  et  6<'iciiti;e  peiies  se  habere  uarr  t« 
(Colos.  ii)  abscondiios.  Ilinc  psalnvis  :  Cxsurge,  iu- 
qtiii,  Domiiie,  in  rcquicm  tuam,  tu  et  arca  sioctifi- 
cationis  tuj",  ct  civtera  iiua!  oidem  concinunl  tensui* 
Sic  enira  promiitit  Deus  per  Jcicmiani  atoleri  aream 
lestaiiicnli  do  oirdibiis  h(Mnitiu  ti,  illain  utiqiit;  He- 
braBorunt,  et  Jcrusalom,  id  Cbt  Ecclcsiam  vocari  thnv 
nnm  Doniini,  dieens  :  Cum  roulii,  iicati  ruorius  et 
creveritis  snper  terram,  dicit  Doniir.us,  nou  diceut 


mentibus  nonien  tuum,  pusillis  et  magnis,  atqnc  exter^  B  jat",  arca  teslamenii  Domini,  noque  asceiidi  t  S"|icr 


minandi  eos  qui  terram  corruperunt,  Dc  seniorihus 
saiis  fuerit  suporqne  pr.Tn)i<iSum,  quid  intcligi  de- 
beat.  Initium  aulem  nunc  niemoravit,  et-  fineni  dis- 
pcnsaiionis  Christi  :  nam  dicendo,  regnasti,  ftgeii- 
les  ir^Uc  siiiii,  priiDuinChrisli  demonstrat  adventiim. 
(Jui>d  vero  soquiliir,  Yeiiit  ira  tua  ct  lempus  morluo- 
runi,  vel,  sicut  alia  iianslatio  habcl,  quo  [quod]  mor- 
tuis  jndirclur,  si^cundus  advcntiis  Obiendilur,quando 
et  nierccdem  s^ncii  et  |>rnphcta>  limcnlesque  nonien 
ejiu  f  ecipiunt  pusilli  et  inngni,  pcirecli  et  parvuli, 
qiiia  iniperfoclum  mcum,  Fiiquil,  vidiTunt  oculi  tui» 
et  in  »thro  tuo  oiniios  scribeiilur  (P$.  cxxxviii).  Et  ne 
sibi  ivi.piin*iaiem  mali  promiilcretit,  subjccit :  Atqtic 
extorminiindi  eos  qui   terrani    corruper.nt,    sicut 


( or.  In  iliis  dicbus  et  in  tempore  illo  v^cabu  i  Jcm- 
sa'em  ihronum  Doinini,  et  congregabuntur  aid  eaia 
omiics  gentes  in  nouiine  Domini  (Jerem,  iii).  El  faOa 
sunt  fulgura  et  voces  et  tonitrua  et  terrmmotus  et  grand^ 
maiina.  Fulgiira,  virtutes,  qiiibus  suos  Chritius  D> 
ininus  recit  rulgere  di  cipulos.  Vo^es  et  tonitma, 
pr.Tdi('ationes.  quibus  lanquam  nubes  apostoU  |iOpa- 
lis  intoiiabant.  Tcrra>mo!us,s  rei>itu8,  conciuiiis  po- 
pulorum,  qtii  pers<  cutiones  crcBCcnti  E<*cle  Ix  sv|mii 
ingcrcbaiit^  Grando  semper  se  pltis  rrangend«  Crucli- 
bus  illisa  nocot,  seqiic  vastando  coinminuit.  Sie 
eliam  sxva  gentihum  muliiiud<\  qu.-e  fideoi  Cbrisii 
pers<quebatur,  ipsum  po >tca  secl mdo,  racia  esl di> 
inero  vel  parva  vel  nulla.    IIxc  d  xerat  racia  et  ia 


psalmus  dicii  (Vsai.  xxxiii)  :  Vulius  autem  Domiui  (]  descriplione  prx.licaiiouisscpienLarigelorumabipio 


snpcr  racienlos  inala.  Ecce,  inquit,  v%  tertiuro  venit 
in  voce  sopiimi  angeli ;  et  cum  cecinissct,  non  n!si 
Eccesiam  dixit  1  ludantem  Domiiium  et  gralias  agen- 
letn,  uiide  intelligimus  bonorum  reinuneralionem  non 
e^se  Mue  vx  malotum.  Indeps:<lmus  (VsaL  ii) :  Cum 
exarserit,  inquit,  iii  brevi  ira  ojus,  utiqiie  super  roa- 
los.  beati  omnes  qui  connduni  in  oo.  Sic  et  nunc  ipsa 
Kctlesia  diclt :  Vcnil  ira  lua  et  teuipus  niortuorum  judi- 
carcet  dare  servis  tuis  mercedem,  etc.  IIoc  est  vae  no- 
vissimum.  Recapilulala  saneDomini  naiivltate  corpo* 
rea,  eadem  aliter  ac  latius  diclurus  insinuai.  Et  aper- 
tum  est  templum  Dei  in  coilo^  id  est  Ecclesia.  Tem- 
plutn  Dei,  Chrisii  corpus  intelligi  potest.  Unde  idem 
Dominus  :  Solvile,  inquit  (J  )an,  ii),  templum  boc, 


aJveniu  Domini,  oi  generalit»'r  ab  origine  io  fioen; 
.deiudo  t>er  paries  qumad    oduni  racta  sinC,  iia  it 
iiunc  ut  templum  Dei  iu  coclo  aperium  &ii,  d  pooaa 
secnt:ey  dicens : 

Cai*.  XII.  ^t^ntim  magnum  visuni  tii  C4bIo.  QuoJ 
nuiic  quoque  videlur  iii  Ecclesia,  id  esi  sapientis  Dei 
buiiianam  naturam  sancto  Spiiitu  operante  coi>juofp, 
et  ei  utraqiie  unum  eumdeinque  Chi  isium  media- 
t>irem  Dei  ct  homlnum  rierl,  pra^dicari  vel  credi,  ipso 
diccnte  (Joan.  ii) :  Solviie  templum  hoc,  ei  inlribis 
dicbus  resuscitabo  illud;  et  evangelisia,  Ipseaaiea 
dicebat  de  teniplo  corporis  sui.  Mulier  amieta  ioU,d 
luna  $ub  pedibus  ej  $,  Frequenlcr  dictuui  esl  feoii 
iu  inultas  dividi  species,  quae  uiiiim  suiU,  nam  quod 


ct  in  tribus  diebus  resuscitalH)  illud.  Aliler  bic  sub  D  est  coelum,  boc  est  lemp'um  tn  coelo,  hoc  wuiior 


iiiuliiplici  signiiicationum  varieiale  certa  potest  iii- 
leliigentia  vesligari,  ut  unatpueque  res  sux  proprie- 
tti  apiiusredditajuridius  possii  agnosci.  Cuinenlm 
nrca  plerumque  significet  Ecclesiam,  bic  in  templo 
Mcam  lestamcHti  ali<|uid  altius  iiilelligcndum  admo- 
iiuit;  dicendoetiam  in  ca-io,  secrctum  nos  a)iquid  pe- 
nelrare  persuadei,  ut  isle  sit  intclloc!u>  :  tomplmn 
Eeclesia;  arca  tcstiiiicnli  mysieriutn  incaruaiioiiii 
Christi  qui  ad  mortem  illius  arc»  et  tahiilas  intra  se 
le^tan.cnti  gcrebat,  qui  logcm  nou  solvere  venerat, 
sed  adiiiipltre  (Matth.  v).Quoiquot  enim  promissioiies 
r**i  suiit.  all  Apost  >!us  (//  Cor,  i),  iu  illo  e<l.  Et 
ifrn.imiurentn  hahentein  nvaiina  (Hebr.  \\)  \  (\m  ^v'\- 


ami(  ta  solc,  et  luna  sub  pedibus  ejiis,  id  est  Ecdeiia 
Cbristo  imiuta,  proptcr  ejus  dilectiunein  nmtabilia 
cuiicta  calcantein.  Neque  enim  b;s  muiabilibus  npi- 
tur,  qux  stabili  cobxrens  b<:fio  veraciler  dtcit  (Psal. 
Lxxii) :  Mihi  autem  adjungi  Dco  hcniiin  ev,  Hioc 
illae  voces  suiit  quas  de  Ecclesia  lcgiinus  (CmU.  vi) : 
Speciosa  sicut>ol,  perrecta  siom  luua;  el  ilemm  :Sic 
ui  luna  perrccta  In  xternum,  et  testis  in  t  oelo  fidelb 
(PsaL  Lxxxviii).  I^eregriuantem  aaoe  Ecclesiamdi- 
cii;  aliter,  post  bumanatn  Chiisii  naliviutein  fidi- 
miis  mulias  haereiicorum  easdenique  ralsas  prorerri 
setiteniias.  De  hoc  namque  lomp*o  aliud  Valeiitiiis» 
^Wwd  Ea.!:dcxanes,  aliud  Apoliiuaris,  aliod  NosUiriiis, 


s-s 


COMMEtrrAR.  IN  AIH)CALYP.  LIB.  lll. 


«7^ 


aliiul  Eutycbes,  uliuil  Tliuoiheus  llilarus,  lixresiar-  A  genduni,  ilicit  Apostolus,  t\  iu  £ccic:»ia  (Ep,),  v). 


4'lMe,  proui  l.buit  meniiil,  diienint,  ut  lanquam  ve- 
ritas  (ie  tcrra  oi  ta  sit  et  piignx  sccutsc  siiit,  ut  unde 
orthodoxi  e  lideles  acqairunt  prxmiuro ,  inde  hxre- 
lici  uiale  de  Cbri*tj  iocarftatiofte  aentieiiies,  incur- 
rant  dauinaiioiiia  «lero»  aopplicitttn.  Uinc  de  ipao  a 
Skooi  oe  dietum  in  Evangelio  {Lue.  u)  meraiirtmua  : 
EcGO  p*  aitua  est  hic  in  ruinam  et  in  reaurrectioiiom 
nuliorum  iu  Israel,  et  in  signum  cul  contradiceiur. 
£l  w  capite  ejui  cwrom  UeUmrum  duodeeim^  id 
oaiEccesis;  duodenario  apostotorum  numero  pri- 
laordia  dicit  fundatas  mox  Eecleai»,  deeorari.  Iliuc 
paalmus  dicit  (Pti.i.  xx)  :  Posuisti  in  capite  cjus 
curoiuiin  de  iapide  prelioso.  Et  erat  praDgnans 
iiiCiite ,   nun    voutre  ;  et  clamabat.    lu   valle  po- 


Raptus  e$t  piiiut  ejut  ad  Deum  et  ad  thronum  efhs. 
Licet  in  capite  Clirisio  praeie»serit,  ifiii  peracta  dis«- 
pensatiotio  aacendit  ad  Patrem ,  coiigruit  lamen  et 
corpori.  Uioc  soat  ilka  vocoa  ApoatoM  {Eph.  n) :  Qtil 
008  resusciuvit,  et  conaodero  feoii  tn  ccelestibos  : 
ei  (PAt7i>.  lii) :  CooVeraatiu  noatra  iu  coelta  oat;  et 
{Golot,  Ni) :  Si  consurrexistfs  euin  Cbrisio,  qua  sur- 
aum  sunt  quaerite«  ubi  Christua  ost  ia  dextera  tKn 
8eden5.  Quod  si  eiiara  do  Cbriati  peraooa  apecbiliter 
volis  aoeipere,  exeeplo  eruciatu,  qoein  19  poitii 
B»  llariatn  oon  esi  credendtim  babiiiasct  qoaiu  Dovimiis 
ouHum  in  concepiu  peoeatum  libidiiiis  cootraxiafu\ 
recte  potes  c^rtera  coaptare.si  rufi  dracouis  insidia^ 
persecutionoa  quis  ab  ipsis  iucunabulis  ab  Heroiio 


ra:ioiti8  geiHeimiula  et  quus  parliirit,  pnrit;  et  jam  Bi^^^^ti)  Cbrislus  periullt;  el  deiiireps  usque  ad 


fcoitos  t^rturire  nou  deaiui*.  U.nc  A^Kistoius  {Calat. 
IV) ;  Filiuii  mei,  inquil,  quoa  iierum  partorio,  donec 
C*.br«slU8  forinctiir  iii  vobis.  El  mum  ett  aiiud  signum 
iu  Citio^  ot  eece  draco  rufut  magnn^  cruentus  videii- 
cei  el  sa:vu8,  kabent  capita  teptcm  #1  eormui  decnm^ 
€t  super  capUa  ^us  diademata  tepttnu  Capiu  eoi.tem 
reges  aunt  sepiem,  comua  vero  rogoa^  de  qiillNia 
000  loco  erit  plenius  dispoianduin ,  ^  cauda  i^ 
irakebat  tertiam  partem  tteUarum  ceeli^  0|  dejecit  eat  io 
Urram,  Cauda,  prophe:ae  iniqui  suni,  p^  «fuos  siiaai 
iiiiroictts  nequitiani  impiet.  Ilinc  Isaias  dicit  {Ita.  ix) : 
Propheta  docens  meudaclum,  ipse  ea^  cauda.  Qui 
eorora  ductiinis  inbxrent,  in  lerram  ^aecipitari  dH> 
cuntur.  Tertiam  porro  partcm  steJlar%in  coeli,  iilud 


iiiortem  cnicia  subire  voluit  cogiioscamtts,  qui  cuhi 
monem  ejus  inhians  appetiasel,  ejus  rosurreetkmeio 
frusiralus,  ad  tbrouum  Dcir  id  est  ad  dextenun  P4» 
trisrapium  ingemit.  &'f  fNici/ei-.frigii  in  t^iiudiiieiK, 
ubi  habet/ocfim  praeparaliim  «  Deo,  ut  eam  dl.c  jilau 
Dibut  mlle  </afie/i/t<  aea:  gfnta»  Soliiudiuem  ptmtt 
bujua  vit«  poregriaaiiooera,  in  qua  siogoiiri  ^po 
beatae  remunorationis  ul  paoaer  aiogoloria  {Paal.  ta) 
vivit  Ecdesiu,  quas  a  rege  soo  poteataiem  iiccepii 
calcandi  supra  aerpeiitea  {Uarc.  xvi|f  Lm.  x)  et 
scorpiones,  et  buper  omnom  virlutem  iuimici  j.uu 
dracuuis  rufi  :  iiam  ctiam  popiilua  Israel  pef 
oremum  -  ductiis  (/Viim.  xxi) ,  ignitos  serpentex 
aenei  visu  poloit  supernre.  Omnia  cniin  hscc,  inquit 


momorat  omne  corpus  maiorom,  sive  in  angelis  quoa  G  Apostolus  (i  Cor.  x) ,  in  figura  nostri  ^acta  s;uit ,  r| 


de.coelo  sccum  pari  ruiua  detraxit,  aiire  In  liominibus 
qoos  aeduxit.  Sieilas  aulein,  quosde  honis  dialnMus 
reprobos  facil.  Et  draco  ttetit  in  conspeclu  laulieris 
qkce  paritura  erat^  ut  cum  peperittelynatum  ejut  fiome-' 
dissei.  Id  est  insidiator  diabolus  novum  hominem 
qui  secuudum  Deum  creatus  e#t,  e\  in  quo  renova- 
oior  spiritu  mentis  nostrae  juatitia  et  saiiciiiate  vcti- 
tatis  {Ephet.  iv)  in  Ecclcsia  molitur  occidcre,  cum 
iii  unoquoque  fidelium  ejus  exorlum  <  a,  iiuse  itiiiiur 
opcrire  vci  profectum  exbiiii,  uere.  lioc  eiiaiii  in 
iiaum  liaereiicum  cunt<gis.c  inein  niinus,  qui  lethali 
soniuuleniia  suum  naiuui  usque  ad  morlcni  legiiur 
prsffocasse,  in  quo  naivitas  \'\ix^  iu  qua  amhularo 
j«ibemur,  iicc:iri  pro|iltet:cc  iiguiaiur.  In  conspcctu 


sicut  illos  maniia  visibili,  sic  nunc  Ecclesiam  pascit 
pane  coelesti.  Prx^^aratuin  auteni  locora  habei ,  ile 
qiio  propheta  dicit  {PtaL  lxxxiii):  In  ioco  quoin  ilis- 
posuit  :  qiiodque  eum  nec  oculus  vidli ,  uce  aiiris 
audivit,  nec  in  cor  hominis  ascendil  (/  Cor.  11),  q.ia 
cor  hominis  iluc  dehet  ascendcro,  humani  seriu<'iiis 
p.nce  mutua  cuinpcllentc,  lucuni  dispo^itum  et  iocniu 
prxparatiiin  i^oiuit  ulruuique  profcrre,  ciim  aote:i 
praeiiiilterel,  diccns  (PtaL  lxxxiii)  :  Bcauis  vir  i  ujiis 
Cit  susceplio  ejus  abs  te,  Domiiic.  asccnsi<nes  in 
corde  ejus  disposuit  iu  convalie  plorationis,  in  locuiii 
quein  dispusuil.  lilciii  n>mque  cl  refugii  lucus  «st 
peregiinis,  et  relectiuiiis  cibus  csurientibus  servis, 
qut  merccs  promittitur  rrguaturis.  Ilxc  crgo  <;u.r 


autem  inur.eris  steiissedi«ilur.  quoniam  illa,  inqiiit,  j^  paravil  Deus  Aposlolo  dicente  (/  Cor.  11),  d.iigenii- 


ob»ervabit  caput  tuuui,  et  tu  iiisidiabcrii  calcauco 
ejos  {Geu.  111).  El  peperit  maictdum  qui  recturus  eral 
onmet  gentet  in  virga  ferrea.  ideo  niasculum,  quod 
%irili  aexui  noverimus  lanqiiam  sui^eriori,  jurc  deberi 
Tietoriam.  Recie  hic  capot  Ccclesix  Chri&tus  in  sin- 
gulis  uiombris  dicilur  nasci,  qui  cogifoscitur  princi- 
l>ari.  Ipse  enim  auctor  et  eonaommator  est  fidei,  in 
qiio  faeieoins  virtuleni.  In  virga  ferrea.  id  cst  in  iii- 
OexibiU  jnstitia.  Reget,  in  bonis;  confringot,  in  nia- 
tia.  Qiiod  etiam  ejus  Ecclesiae  tanquam  corpori 
ooaptatur  et  capiii.  Omnes  cnim(iiiquit)qui  in  Chri- 
sto  JesH  baptizMli  e^iis  Chrii»tuui  induistisiGii/a/.iii); 
el,  Krunt  duu  in  carnc  una  Q.iod  in  C  risto  iutelli- 
Patrol.  LXVlll. 


bus  se  :  Nobis,  inqiiit ,  revclavil  Deus  per  Sinrituin 
suum,  quo  uno  revelaiite,  ba^c  profiuida  etiaiu  beati  a 
Joannes  potuit  pcnetrare,  isto  sane  dieriim  iiiiniero. 
qui  tresaunos  et  sex  mensei  faciuni,  omnia  Cbri- 
stiaaitatis  tempora  eiiam  boc  loco  signiiicat  ex  qi:o 
Cbrisii  pracdicatio  coepit,  et  uaque  in  fiiiem  fruetifi  • 
cans  crescit.  Et  accidit  por/tum  tn  obIo  Michael  et 
aiigclis  e}ut ,  ut  pugiuirent  cum  dracont\  elc.  Ni»t» 
hic  potaiidoiii  eai «  angeloa  Dei  iu  coalo  ausos  fui:^ 
impogoare,  cuni  iiec  Job  hic  posset,  uisi  Deo  per- 
inittintc,  tealaro  {iob  1).  Sed  cotliim  hic  Erclobiiirt- 
manifeslius  declaravit,  ubi  contra  S|>iriialiuin  iic<|ui« 
tias  ab  uno(|uoquc  fidelium  ju^^itfr  dimi«  alur.  Iliflit 


87S 


rRty  VSII  ADAUMETANI  EPISC. 


S7C 


Apostolus  lEphes,  ti).  Na.i  est  nohis  collucfatio  ad-  A  acccpU  cii;mi  potesiaien  lignndi  soUita  et  solv«t«li 


versos  carneni  el  sanguinem,  se^l  adversus  principes 
et  poleitates,  et  adversus  niundi  rectorcs  lenebraruni 
liarum.  Meo  aolem  liie  Miebaolem  cum  angelis  suis 
coBtr^  diabplum  confligere  dieil,  quia  seciuidum  vo- 
lunutrm  pro  peregrinanto  Ecc^esia  orando  ei  adjo- 
torio  miniarando,  recte  inleiligltur  pro  ea  confligere. 
Nonne  suni  orones,  inquit  Apostolus  {Uebr.  i) ,  admh 
niitraiores  sfuritus,  missi  in  mioisierium  propter  eos 
qui  bareditntem  capiunt  salutii  seternae?  Nam  et  bo- 
me«i  i|)sius  Micbael ,  adjuiorkim  Dci  interpreutum 
dieiturf  ti  eongriie  hoe  ei  opus  speelaliter  depaiatur. 
Ipium  eiiim  el  Daniel  in  novissima  pressura  in  adju- 
torium  dixit  Eeclesis  esse  ventorom.  Id  tempore, 
bqMk  (DffN.  XII),  iUo  consorget  MiclMel  princeps 


iigaia,cum  iii  uiio  l^etrogeiierali  rgtiificiUone  oinnis 
audivit :  Quae  ligaveris  hO|»or  lerram ,  ligala  eruitt  et 
in  C4e|li ,  et  qiifi  solveris,  scduia  ( JfariA.ivi).  be  iat 
dominus  dkii  {Matik.  xiviu)i  Data  est  iDihi  omiiii 
potestas  in  eoelo  el  in  lerra,  non  qaam  setnper  i|ise 
babuit,  sed  qMaro  in  Ecclesia  ex  Itmpore  qno  vfdeii 
lanquam  capul  in  membris  habeFe  eoepiL  Qnfmiaw 
pnccipiialus  iU  accunUor  fraifum  iwslromm,  ^iri  ae- 
cusabai  eoain  coospeciu  Dm  noitri  diebus  ne  oiNtib«5. 
ExsupecaUM  e. I  ab  Ipes  prepr^rsonfKtiieiii  Afiif,er 
prapier  terbam  uvlimofiti  oorom.  Pnenilsso  nuper  l«i- 
eutioni«  genere,  ei  pgrsona  angelorum  dtcit :  Mfu* 
sator  frairum  nostroram ,  id  est ,  civiom  iii  fotm 
nostrorum  ,   nuoc  aatem  peregrinoram.  A>1  il>a«t 


nugiiiis ,  qui  sut  pro  filii/popoli  lui,  el  veniet  tera-  B  qiiippe  civitatem  coeleatem  Jerasalem  ti(fe'es  nunc  len- 


|ias  qoale  non  fbit  ab  eo  qao  gentes  esse  coeperanc, 
■s<|uea4  fempus  illud.  Ei  In  lempore  illo  salvabilur 
po|>ulos  luus,  omnis  qui  Inventus  fueril  scriptus  in 
libro.  Quod  vero  angeli  ejos  esse  dicanlur,  eo  hic 
luculionis  geiiere  usas  esl,  quo  legimos  {Matih.  iviit): 
Quoniam  aageli  eorom  ui  cmlis  semper  videnl  fa- 
cieni  Pauis  moi,  qui  in  eoelie  e»i,  eonim  seiKcel  quo- 
riim  civcs  esae  iii  Chrislam  credeodo  eoepenmt,  sicoi 
ci  hie  angeli  «ijos :  qala  ano  praesidente  rege  mane- 
rart,  ei  oao  Spifila  eredanlor  viviAcante  beaiiOcari. 
£l  dra€0  pofnttbai  et  angeli  ejut,  neqoe  valMcrtmt , 
wtfiMB  hcut  ecnm  amplitn  in  OBh  iHveniut  esL  Dia- 
bolus  eiangeli  ejus  intelligendi  suni,  qui  ei  natura 
01  volanlaie  similes  sunt,  sed  et  bomines,  qui  eonim 


daut,  quam  angeli  feliciier  lAcolunt.  Quod  auicm  dh 
Ctf»lis  exclosum,  in  lefram  mifaiim  gaudendo  «lirefe 
perbibentur  ,  iilorain  pedemptioni  congramiontiir , 
quos  sibi  Dominusad  inbabitandum  prapac:ire  di- 
gnalus  esi  templam.  Anima  ontm  josii  sedcs  ^apii^a* 
Uar.  De  terrenis  aaiem,  in  quos  dietiur  desecndbss^ , 
divia»  joslliimpenelralia  angdi  eogiioereado  eoHao- 
danl,  eiqiie  miaericordiam  et  jailidumsemperbeaii 
decantant,  cam  et  in  redempils  boniiaa,  ei  in  periiiis 
aquius  diviaa  monslraiar.  Nam  et  Uli  vincenies  per 
Agni  sangainem  dlconiar  dlahohim  sapcrare  |)Oiuisae. 
Ei  quod  sequiiur,  Mec  amaveram  oiimims  siias  u9qu 
ad  mortem ,  lllam  ntique  aceepisse  credendi  saat 
cbaritatem,  qu»  diffanditur  in  cordibus  nosiris. 


laqaeis  irfetili ,  uliuni  fuerint  scctatores.  Nam  pro  G  ei  nobis,  sed  i^^r  Spirltum  sanclmii «  qai  datos  est 


ijua'itatibas  vokinutum  et  de  diabolo  dicium  est : 
Malus  bomo  hoc  fecit  (Matth.  xiii),  ct  de  Juila,  dia* 
bolus  esi,(Joaii.  vi).  Bipartilo  quippe  corpore  diabolus 
in  suis  tradllur,  victus  autem  ab  eis  dicitur  eipelli» 
qui  post  reHuntialionem  ejus,  fide  Cliristi  percepia  , 
erroros  ejus  ullra  non  repetunt,  sed  in  cis  charius 
pcrseverai  de  corde  puro  et  coiiscienlia  bona  et  fide 
non  ficia  (/  7«t».  i);  sivc  qiiando  ab  omni  malorum 
commixtione  jam  ^eparata  Ecclesia,  et  futiira  beati- 
Uidine  glorificata,  diabolo  ei  angelis  ejus  nullus  ne- 
que  seduceiidi  malos ,  neqiie  probnndi  bonos,  locus 
ampliiis  iribueiur.  Unde  psalnus  ipsuin  notan»,  dl- 
cil  (Ptat.  iLxivi):  Traiisivi ,  et  ecce  non  erai;  ct 
(Ijxsivi  eiim,  et  non  est  invenlus  locus  ejus.  Et  mis- 


noliis  {Bcm,  v).  Iluic  »am  magno  h«>iKi  fongraluhMi- 
dum  do(eiis,  dicit :  PrO|iter  Iioe  essuluie,  ak/i,  rt 
qui  huHtntii  in  eis.  Hic  $i  ut  snperius  in  angdis  tat» 
lum  Ecclesia  cogiioscatur,  atrisi|ue  coiiveiiil  in  l^^ 
mino  roncorditer  grjtulari,  cnm  el  homin  s  angf!is 
sociari  rrrduiiiur,  ct  angeli  homhium  in  Ciirisio  Mib- 
siamioe  faiuutaniur  Seqiiltur,  Va  vobi;»,  lcrrset 
marc,  quoiiiam  deseendit  ad  vos  diaboias  cani  ira  io« 
geiili,  sciens  modicum  sibi  tempus  supercsse !  Sicat 
redcmptis  exsultatio,  sic  pereontibus  planclus  dehoit 
cxliiberi.  Ilinc  Czeohiel  dicil  {Cap.  ii)  se  librnm  ac« 
ccpissc  baltciitem  scriplum  lamcntura,  carmen  •  t  rr, 
Iii  laiiien  aiione  paeriitetitiuin  flelus,  in  caniiitie  jti- 
cunditatem  saiirtttrum  iusiniiat.  Vx  .iiilem,  m  lomttt 


sus  esl  ille  draco,  serpens  magnus  et  anliquus^  qui  ^  coiideinnatioiiem  proiirie  nianir  KUt.  Quodeiamliic 

ilicitor  diabolns  el  Satanas,  qui  seducit  universum  or- 

bem  terrarain  ,  missiis  est  in  terram  ,  et  anyeli  ejus 

cum  eo  misti  tunt  in  terram.  Hic  terrena  sapicntes 

danlur  inteliigi ,  in  quibiis  illa  senientia  prxvalente 

diaholus    cognoscitor    habiure.  Terram   comedcs 

onsnihas  diebus  vil«  tue  (Gen,  ui).  Ah  spiritalibns 

eiiim  exclusus ,  suis  inerltis  aptos  terrenos  invadii, 

1h>c  esl  de  cocio  pnrcipilari  el  iii  terrani  niitii.  Et 

ottdivi  vocem  magnam  in  ceelo  dicentem :  Nnnc  facta 

ett  talut  et  vktus^  $t  regnum  Dei  nostri ,  et  potestat 

Ckristi  ejttt^  Evidenter  osienditur ,  in  qao  nos  ccbIo 

iiilelli^sre  tsu  cnaveiiiat.  hi  Eccleft'»  oamque  faciam 

Mviiiius  victoriaChri&ti  silutiin,  pcntu-nn  cognitam 


memorai ,  diceiis  :  Vx  vobis,  lerra  ct  iua  e  ,  elc. , 
usque,  sciens  modiciim  sibi  tenipus  superesse.  Iliiie 
Domino  iiiviiia  potesute  coaLtus  ctntiteri ,  dicii : 
Venisti  anle  tenipus  torquere  nos?  Bl  cam  vidi!«M 
draco  quod  estet  dcjectos  in  lerram,  prrscrofics  dt 
mulierem  qnte  Hluiii  matcuium  pepererat.  Hoe  est, 
quod  praeniisimus  inextrleahitet  Inlffllcltias  coMira 
Eeclesiam  diabojam  gerere.  Uoando  enira  ▼ineeodas 
excliidilur,  Unto  acrias  suas  non  desinil  moltiplicarc 
versuiias.  Et  datw  tu»a  mnlieri  dnee  aiee  qaasi  aquUm 
mngnee^  ut  volaret  in  loliladinem  tn  locnm  tuum.  Ec- 
clesia  in  modum  alaram  duohos  Ulitnr  TesiameniKS 
quibuf  edocta,  iosidias  iaimicl  et  pr^cepti^  defu^cre 


F^) 


CUMMfcNTAR.  UN  AFUGALIF.  LIB.  IV. 


876 


stiiiiei  iustnicta,  et  cxem^lis  s(]pc;at  inrorinaiu.  Ge-  A  Ecdesm  ffitfcUigi,  sicut  in  psalmo  (cn) :  ^m  (btKlavit 


miD.i  qiioque  n^gitur  Dci  et  proxinii  charitate.  Locas 
tltniein  solitudinis,  esi  liujus  uiiindanae  percgrjnatio- 
iiis.  Quintrm  enini  surous  in  eorpore,  pere^riminir 
a  Domino  (//  Cor.  v  ).  Quo  mikxime  oor  dirigit,  qut 
noo  Foco ,  sed  iffeetu  de  mundo  discedit ,  %i  pct^- 
phcta  dicit  {P$aL  ut)  :  Ecce  eloogavi  fugiens  ^  et 
mansi  in  solitudine.  Exspeciabam  eiim  ({iii  salvnm 
me  faeerel.  Congrue  autem  htc  aquilae  similitadiAem 
memorat,  qiiSBcuro  pr»  caeteris  avibus  cognoscatnr 
aliius  evolare,  viso  tamen  eminiis  cibo,  imltgeuiia 
naturali  subacto,  mox  ad  ima  desccndit,  sicut  Eede« 
siA  in  spiritaiibus  mcnibris  cum  ea  qit.c  sur<»um  suai 
{CoU>$.  iii)  mente  petat  et  sapiat^  inArmitate  timen 
corpiiris  aggravata»  necessiiaiibus  sutijacet  indigen- 


leffam  soper  siaUlii!itcm  sn.im,  iimi  iMfltMrtHCtir  in 
laBCiilum  s»CHh;  id  esr  in  sanctifv  quortfinni  (ircC^s  at^ 
4|ne  docirifi»  et  ^ispimntlo  anlnftf i9^  inimi^?  nrsn^ 
liae  delectis  evotiitfnty  meliffil  hfc  tamen  IMIIigitaf 
lerra  ImmaMi  1« Clirtoisi  ntnntMiipm  e^  ffcrlf«s  qtne 
de  lerrflortaegi(Mfj  ixxiivy^qtrf  vAlttfl  Del  iemper 
■fpareRi>9fciltAposCa«ii^dicfl(lf^.  ttr),  pr6  ndbis 
fnierpeNai.  Vfae^  cArifi  r^ifa' itrtccpl.im  \ii  ^  rfeglu- 
llttis  nwttmt  (/  Peft.  m)v  ttn<ftfM  6i  Mittii  ftp«i- 
liW»,  qikiaiiM  afthmiantfft  Tir«  sua6  aifciofem  nroftls 
t^gnos^f  itfr  96rbuiss^:  ef  arbsbf  bebffm[:il>sorI>en(fnni] 
nlhilotifhiua  &&MfM ,  (fffamfo  in  rftdtif^  sedftiis 
(IfoftA.  t),  ap^rtcns  os  lanmi',  :finpliora  praMi«|K;i 
diseipolls  tradidil,  legenl  mandaforom  evaciMs  f £«• 


liae  corporalis,  pre  quibus  ingemiscii  et  parturii  B  f^*  rt)*  ^lfriffMs  iraco  m\iHbri,  erHf  fMe^ehoWn^n 


Qsqueadhuc;  vanitati  enim  creatura  suhjecia  est 
(RiMii.  viii),  non  volens,-  sed  propter  e«m  qui  snbje* 
cit  cam  in  spe.  Iiero  :  Sive  enim  menie  exccssimus , 
Deo»  Mvetemperaittes  sumus,  vobis  (//  Cor.  v).  (/#1 
aUiur  per  lempus  ti  lempora  H  dimiditmtempQrii  ab 
Aiitifthriai  /«aV,  id  est  iUius  serpentis,  irimn  aiH 
noritm  tempnre  et  %ex  mensium.  Hoc  rursu4  siguiA- 
cat  lempus,  qao  usr|ue  ad  nnem  GlirisU  Dei  Erdesia 
propagatMr,  i«lolerttm  culluram  riigienr,  omnesque 
terpentis  erroroK,  hoc  est  qood  dicit ,  a  facie  ilhus 
aerpentis,  quem  dr.ieonem  superins  memorat,  quod 
enm  in  sanguine  Agai  vicil,  ut  veraeiier  cantei 
{PtMi.  xc):  Super  aspidcro  et  basiliscam  ambalato 
ei  concnlcabis  leonein  ei  dracooem.  Bt  nuHt  ille  ter' 


emn  reliqnre  4e  emlAe  ejti  qnH  obsettmt  pr.ire^ni^ 
SM,  ei  kabeM  leithndmnm  lestt  Cfttiitf.  Ytd^ei^s'  non 
potse  contitniarf  p^fsecoiibncAi ,  neqlre  ad  einictni^ 
ito^iff  vo«r  pef ducl ,  q^iBu!f  Eiccles^.aYtt'  CMfiff  (16 
Aitm^  anlei^ri  ptM^e  pfitabat  veT  aflKc'abar,  ^Hff^h 
ddnrfnlci  cfrrporis  Iropgftd  intof^stilMr  (A^ai^rMifd^nH 
er  fin  ferrestrH)tfi  dortfinati^ ,  iu(«^  iilfMi'  TAi^- 
raHtem.Adhoe  eitlm,  MfbHfAfioMttM^fffMl.lHK 
Ghrlstfls morttiesesl et  reMri^xft,  m df  fitMiiH' el 
ttoi^Odrui*  domine.ai' ;  IHMiqQtt  fPklffj^.  t^:  W  Ih 
AomMe  Jissfi  otone  gMir  Onelatfni'^  iMliiiilHim,  lerre  • 
^tilan  et  hrfernoriim.  Hoe,^  inqnalMv  vttorK;  belHim 
qnMem  citm  T^liqttia  &&ittti\ttt  Ectil^ivper  sfngri^ 
109  generationes  indte^iitenta*  in^ui'  ingiererd,  qmim 


pem  ex  ore  tuo  pou  mmlierem  aquam  m  modum  flo-  G  M  jam  novit'  dft  mnndo  eradiM  omiino  non  pcniPv 


jmlnis,  icf  eam  perdcret.  Impetum  perseca(piwi  aqna 
signirical.  Hinc  psahnos  {PuU,  Gsxm) :  Cufli  insor- 
tereni  bomines  in  nos,  forsitan  vivos  ab«>rbiitsseni 
noe.  Cum-  irasceretur  animits  eornm  snper  iioSy  foi^ 
ailan  velui  aqaa  dcglntisseni  nos.  Torrciiietn  per»* 
Iransivit  anima  nostra,  eie.  Sed  arf;utf/l  terrn  mulie^ 
hmt,  el  apermt  lerra  oe  junit»,  et  okeorbuii  (tumen  quod 
draeo  ex  ore  tuo  emiserat.  Licei  lerra  possii  hic  qnoque 


qtiia  portie,  inf|nlt,  inf^rorum  tliMri^raeV^ftbmlt  aiK 
verstia  eam  (l^atlft'.  xvi).  Iilo  nttqut^  CiiHitnsifiira^ 
bl!lter  otens,  miiftiplicaros  sibi  niarfyreif  oppotttmo 
eonqnlril.  Dracort^ni  vei^>  cum  sodis  actlOribtis  pfc* 
ciendtmi  jtidicii^  deffntvit.  Qiioclfra  htiiic  libnmi 
e]u<^ein  Ecclissiie  poto  nfcmorablll  atrtins  concludi 
vicioria ,  ci^i»  de-  ranifdb  iion  piMest  perire  mc- 
liiora. 


LIVER  QtfARTTJS^ 


€ap.  xiii.  Et  vidi  bcAiam  a:cendcntem  de  mari^  ha^ 
hentem  cornna  deccm  et  capita  septem^  ei  super  cornua 
eju$diademaia,  Hoc  liic  roarc  posutt,  qiiod  ante  obys^ 
stim,  de  quai  dixeral  ascendcrc  istam  besiiam.  In 
Qtroque  autem  slgnificaiur  populus :  populuiti  qiiippe 
vidot  e  populo  ascendcre,  et  de  populo  lestiam  sur- 
gere.  Beslia  auteni  generale  nomen  est,  aguo  con- 
trarium ,  sed  in  narraiione  pro  locis  inlelligendum 
est,  quani  piairiem  bestiie  dicat.  Aliquando  cnim  dia- 
bolam  dicit  besiiam,  aliquando  corpus  rjus,  ali- 
foando  nnum  cx  capUibus  ipsius  bestix  ,  quod 
tfaasl  occisum  in  mortem  resurrexii,  quod  est  simu- 
lalio  verae  ffdei:  aliquando  solos  prxposilos  dicit 
bestiam.  Nanc  auiem  bestiam  ascendcntem  de  ma- 
ri ,  corpiis  diaboli  dicit ,  habentem  cornua  dccem 
et  eapita  s^ptcm,  ct  super  comua  ejus  diadcmata  , 
•I  super  capiia  ejus  nomeii  lilaspheinia^,  in  eo  quod 


se  deuni  vult  haberi,  justc  dicitur  blasphemiae  no- 
niine  tiiulari.  le  decem  vero  cornihus  et  septem  ca- 
piiibus,  aptiori  subscquenti  loco  dicitor,  qnod  utrum- 
que  ubique  snfriciat.  Et  besiia  quam  vidi  iimiHs  erat 
pardOt  et  pedes  ejus  latiquam  tirsf,  el  oe  ejue  ul  os 
ieonis.  Pardo  propier  varietaiem  gentium  compara- 
tur,  urso  proplcr  maliiiam  bestialcin,  leoiii  propter 
virtutem  corporis  cl  linguae  superbiam.  Et  dedii  ei 
draco  virtuUm  suam,  ct  thronuni  saum,  et  potestaum 
magnam.  Sic  Aposiolus  de  diaboli  corpore  loqaens» 
Ciijus  est,  inquit  (//  Tkess.  ii)>  adrentus  secoAdum 
oiierationein  Salanas  in  omni  viriuie  el  signis  el  pro- 
digiis  inendacii,  bis  qui  pereutil.  Et  unum  caput  ex. 
seplem  capitibus  quaei  oeiisum  fuerit  ad  mortom^  et 
plaga  mortis  ejus  curala  est,  Dnum  ex  capitibas  ejus 
dicit  Aniichristuni,  quia  seplem  non  numero  snnl  ^ 
scd  smiUricaitOfi^  \mVsw^\V^>[\%  wkkv  \w\ww  'wtjx^ 


m  PA1MAS11  ADRUIIfiTANl  EliSC 

.tumlrarii.  tlu.c  ilracouein«  id  est  diabolum ,  snam  A  ciplendum  tcI  \i  ingercre, 


Uara  ceriiHii  eM  potefttaiem  et  tbronum  suum.  Sieut 
uiim  in  bono  aiiima  justi  sedes  sapientic ,  sk  in 
inalo  illis  inimicus  dare  dicitur  tlironum,  qvos  ma- 
ibne  |«0S>ideas  ad  alios  ulUur  seducendos,  admiraiida 

,  per  eos  Deo  siuente  (yequeaier  eierceas «  ^t  taota 

.  impieUle  progreditur ,  ad  ekidemloa  aotmos  parai' 
lorum,  unum  ei  capiiibus  sepiem  imitatlone  feri 
capilis  se  quasi  occisum  resurrciisse,  et  pro  CbrislOt 
qoi  boc  YM^  perfecit,  suscipienduro  audeat  exbibere. 
Ct  admiraix  sunt  gentes  iobabiiantes  terram.  A  be- 
slia  iranslat-oqem  n  >minHin  fecit,  ue  diceret,  mirata 

>  besiia  socuia  est  bestiam.  Terram  enim  posuit  pro 
lerrcnis,  qui  eum  ct  sequi  et  adorare  malucrint,  id 

^est,  sui  qui  i»  Aiilicbristo  unquain  iu  simulacro 


m 

vel  fraude  sup|)oaere : 


potesutem  temporalitcraccipict,  qua  illemale  utens, 
iiocere  volcns  corpnri  tbrisii ,  slcut  persecutores 
€brisio  patSetiti,  amplius  citollitiir,  ei  cum  ssh  acrios 
cruciator  :  de  bac  Domlnus  dicit  yomt.  xn) :  Koo 
baberes  in  ine  potestatem ,  nisl  dainm  tibi  fuissei 
desoper.  Si  ergo  clrea  suam  passionem  banc  ad 
roomentnm  sois  perseciiloribus  Cbristus  dederai 
cuin  In  eo  priuccps  hujus  mundi  nibil  digni>m  inoru 
reperiret  {Joan.  iiv) ,  quid  niimm  si  in  aua  Ectlt « 
sia  sicad  tempusmalos  grassari  permliut,  ol  ees 
ficlsse  dicat?  licet  a  toto  pars  intelligi  debeat,  qoa 
Tinci  poicsU  Ei  data  est  ei  poCfiras  fn  omiiaii  tribum 
€i  populum  et  llnguam  tt  genim ;  ei  adaraverunt  enm 
omnes  inbabiUntes  terram^  quorum  nomtno  ii(>o  sniii 


diabolom  adorare  dieunlur,  boc  cst  qood  dicit:  Ei  b  gcripta  m  lihro  vitm  Agni  oceisl ,  qui  est  ab  onfme 


adoroverunt  draconem ,  eo  quod  tradidisset  omnem 
^potestatem  suam  bestiw.  Iterum  adoraverunt  bestiam^ 
dicenies  :  QiUs  similis  iill  bestitef  Et  quis  poierit  bel- 
ligerKe  cum  ea  f  Cum  a  iuis  seciat  ribus  emioere 
■4auij|9tur^  sicui  lcgiuius,  et  apcrire  os  gentiom  ac 
urlotes  bonorom,  el  admirationem  babcre  rem  ani- 
loaiemad  Urram:  coin  crgo,  inqoam,  a  suis  laudalur, 
el  in  magoiloquio  eilollilor ,  lotum  besiix  corpos 
«omnioo  deseribilor.  Et  data  est  ei  potestas  faciendi 
meoubos  quadroginta  duobus.  Ilis  ctiam  mensibus 
tres  anni  com  sex  meosibus  adimpleoiur,  quibos  su- 
.perios  quidem  praesentis,  ounc  autem  specialiter  no- 
vissimaB  petsecuLionis  praenuntiatur  aspcriias:  nam 
4>ropler  4|uatuor  noiisisimas  oibis  paries,  si  quaier 
lcgalem  decalof  um  duxeris,  in  quo  perfectiouis  estsi-  q 
guom,  qoadragenarium  comples :  bis  cuio  duo  cba- 
riUlis  praecepia  aciu  adjeceris  adjmpleuda«  qnadra- 
.gima  duo  perflciunt.  Nibil  enira  juvissenl  eountiau 
verbis»  si  iion  perGcereniur  operibus;  bis  enim  Ec- 
clesia  dicitur  sicut  a'is  aquilas  lemporaliier  praemu- 
uiri,  in  soUtudiiiem  fiigieus  draconis  in&idias  alcnda 
ilicbus  iniileduceatisquadragii)U,quibus  menscs  qua- 
(ImgiiiU  duo  suppleolur,  ut  idero  nuuieras  non  inaoi 
clareai  siguificatioiie  taaius.  Aperuit  auietn  in  bias- 
phcniia  os  suum  advcrsus  Deum  in  bl.i6pbemaudum 
uomen  ejus^  el  tabernaculum  ejuSf  et  eos  qui  in  conlo  ha- 
biiant^  id  est  adversus  Deum  et  Ecciesiam  qux  in  coclo 
iiahiut,  propler  quod  Apostolus  (rAi/rp.  iii) :  Convcr- 
«atio  iiosira  in  ccelise.<il,  iiiquii;  ct  {Rom.  viii):Nunc 
nutcm  in  carnc  non  e&\U,  Alitcr :  Tcinplum  biceiiam 
rorpori:»  Cbi  isti  glorilicaluin  puio  sigiiilicari  tropxum, 
qnem  loiic  Anticlirisius  dicitnr  lilasphomarc,  qnando 
digniuteni  ei  specialiicr  dctiitain  ,  »ibi  ausus  ruerit 
assignare.  Hinc  in  F.v;in^e!io  Domiiius  dicii  :  Uniie 
iedocanlur,  sl  fieri  poicst,  ctiain  clecii  :  con^^cstim 
lamen  sequiiur  :  Sed  propter  elcctos  abbrcvi.ibtintiir 
diasiili*(.Va(/A.  ixiv)  :  El  datacstei  potestus  hcleinli 
betUm  cum  sanciis ,  et  vicit  eos.  Dicendo,  aperuii  os 
SQom,  Obleiidilur  in  banc  damnabiliter  ridnciam  pro^ 
ropisse,  ul  quod  aiiic  occulte.  nunc  publice  audcat 
lilaspbemarc,  qnaodo  dignitaiem  ei  spccialiter  debi- 
t:>m  sibi  :»osos  fueril  assignare,  ct  iniquitaiem  in  ci- 
ciiso  ioqiii,  ut  contrarios Cbrislo, se  velit  pro  eo  ac- 


miciufl.  Parum  qulppe  Tiderelor,  »i  de  ea  bcsUa  qo« 
Agno  contrarla  totici  ponilor ,  diceretor  :  Non  rst 
Agnos  aol  iion  est  Cbristos,  quod  se  ilngii ,  sed  uec 
io  libro  Agni  scriptns  esse  qoispUim  memit,  aut  ipse 
aut  qui  el  consentittnl ;  licct  possil  etiam  bestix  c<tr- 
pos  intelligi,  propUr  quod  prapmisil :  Adoraveroitl 
eum  omites  inbabitAntes  terram,  Id  est,  terreni  d  a- 
belom,  cui  dicium  cst :  Terram  comedcs  (G.  n.  iii) ; 
de  qnibns  Jeremias  dicit :  Recedentes  a  te  iii  terra 
srribcnlnr  {Jerem.  iiiii);  velpsalmos,  Et  cum  jostts 
nonscribanlnr  (Pm/.  lxviii).  Si  quls  habet  auresoir- 
diat,.  Qui  captivoin  duxerit,  el  ipse  capietor.  Quoties 
bic  ea  spiritus  dicit,  qus  inteniios  audienda  sunt, 
iia  pracmittit.  Facta  cnim  mcnlione  illius  potesiadi 
quam  acceptunis  csl  di:>boIus  et  bestia,  ne  magni 
pcndendum  csse  ru^no^i  culinims  mouienlaneom  sn- 
perciliom  potaremos,  lanqnam  cogiiatioiiibos  boma- 
nis  oecurrens ,  tnstruit«  dicens  :  Qni  eaptivom  duifr 
rii,  cl  ip»e  capieiur  :  ac  si  diceret,  Diabolos  et  bes- 
tia  qni  suis  nunc  rciibus  gentes  capti«-are  videniar, 
ipse  ei  it  cum  suis  cito  captivus.  Et  qui  g'adio  oecidi' 
rit,  et  ipsum  oportet  giadio  occidi,  Sciena  talia  sd- 
ventn  Doniini  prolinns  vindicand»,  proptcrca  dicit : 
£i  ipsum  gladio  «iporlet  occidi.  absoluie  ponciis  dis* 
bolielAnlichrisli  pcrsonain,  Uiiquam  babiianleniciiiii 
babit.iculo  :  idcirco  indelinile  :  Qui  captivutn,  inquil, 
dnxcrit,  ct  i|)se  ctpictur;  et  <|ui  gladio  occideril,  et 
ipsiiniRladio  oporlet  o^cidi :  binc  Apostolus  loquens. 
dicil  (//  Thest.  2)  :  Tnnc  revel  ibitnr  ille  iuiquos, 
D  qucni  Pominus  Jrsus  interfidct  spiritu  orissui,et 
dcslrnet  illustratione  aJvenlus  sui.  Tunc  utiquc  cum 
absorpta  fucril  mors  invic  oriam  (/  Cer,  iv),quaa- 
do  sanctos  omncs  oportet  latienier  ct  loiiganiniiier 
cxspectare ;  idcirco  subjecit :  Hic  csi  paiieniia  et  ful^t 
sanctorum,  Undeidem  aposioliis  (Go/al.  vi)  :  Fr  trcs, 
inquit,  non  dcnciainus  :  irmpote  oniiu  suo  lueiiiiuui 
non  dePicicntcs.  Et  vidi  aliam  besiiam  aicendenien  dt 
terra,  babentem  cornua  duo  similia  agni,  et  lattebS' 
tur  ut  draco  :  et  i  otestatem  prioris  bcsiict  owmem  (d* 
ciebat  in  terra.  Diio  cornna  agni  simili:i.  duo  Te«i.v 
menia  vcro  Agno  c  mpeteniia,  sibi  more  usnrpsn 
tentavii.  Utdraco  tamen  loqui  dicitnr,  quia  in  liype* 
crisi»  id  est  simulatione  veiitaiis ,  quos  scdijx<:rit. 


88i  COMMENTAB.  IN 

decipii.  Agno  cnim  siiuiiis  nnn  esset,  si  aperle  ui 
draco  loqueretur.  Nunc  auiem  aguum  fingit  ul 
Asnum  invadaiy  id  esi  Clirisli  corpus ;  ul  draco  lo» 
qoilur,  luoA  cum  qnaerentes  a  via  verilatis  deluaos 
expcllct ;  et  omiiem  poiestaiem  priorit  bestis  facie- 
bai  lu  una.  Priorisdiiit,  quam  demari  aKCcndentem 
se  vidisse  pncmisit,  cui  diabolus  dederat  poiestaiem 
tuam  magnam  llaiic  polestatem  dixit  Tacere  bes'lam 
cor.im  bestia.  In  prxpositis  enim  quos  distribuit,  e  t 
omnis  poiesias  populi,  lanf|uam  locustarum  et  equo- 
nmi  ii)  caudis.  Astante  cnim  popiilo  faciunt  pr^rpo- 
siil  qiiod  diaboli  Yoiuntati  proflciai,  snb  Telamcnto 
byfMicrisis  Ecctcsia^.  Intantum  aulem  utramiine  be- 
siiam  claret  unum  corpus  esse,  et  unius  Reqniiia? 
cullum  eiereere,  ut  etiam  seqtentis  besiix  hypocri- 
618  illi  priori  besti»  militare  dicatur.  Ideo  subjccit : 
Vt  tnhabikaMe$  lerrain,  adorarent  bt$imm  illarn  prio- 
rem,  cujwi  curata  erat  playa  morthf  el  fecit  vgna  iia 
ui  eliam  ignem  ftuerel  de  calo  descendere  sub  oculis 
^om  niim;  et  seduxH  eos  qui  inhabiUni  tcrram  ;  vcl, 
sicui  aba  iratisiatio  habet,Terram  et  qiii  hahilant  in 
ea.  TraiiSlationem  iterum  nominum  facii.  Bestiam 
illaiii  ciim  capiiibiis  vocavit  lerrain,  caput  cjus  be- 
siiam.  Dixcrai  enim  ejus  capitis  curatam  csse  pla- 
gam.  Nunc  bestia  ,  inquit ,  ciijua  curata  est  plaga  , 
ostendens  quiaomiics  partes  bestiqs,  bestiam  vocat« 
quia  in  omuiljus  ejus  ofOciis  diabolu\e>t,  qui  est  be- 
friia.  Uesiia  ergo  cuin  duobus  coriiibus,  quae  est  p  rs 
bcstix,  facit  bcstiam,  adorarc  bcsiiam,  quia  dixit  et 
lerram,  ut  in  caput  veluii  occisuin  bcstiae  iiomeii 
iransferret,  nec  diceret :  Fccit  bcstia  ut  atioraret  be- 
sta  bestiam.  Nam  aliiid  est  bostia  ,  aliud  lerra  , 
cum  bestia  populus  sit,  terra  occiderii.  Tertam  au« 
U*m  et  eos  qui  habitant  iii  ea,  aon  siue  ratione  diiii. 
Nam  sufflccrei,  lerram  aut  eos  qui  baliiiant  lerram, 
Kod  vim  seduciioiiis  osiendii,  ct  atiimam  et  corpus 
sibi  niiserabiltler  mancipas^e.  Qui  cnim  vi  cadit,  non 
fcluctus,  solo  corpore  capiiviis  es>.  Qiii  aiiti^m  se- 
duciiur,  el  corpore  captivaiur  et  menie.  Propicea 
dix  I  :  Facit  terrain  ct  eos  qiii  inhabilant  cam,  ado- 
rnre  besiiaiii,  cujiis  curata  est  plaga  mortis,  et  viiit. 
iiitentius  perspiciamus.  Dominus  nosler  Jesus  Chri» 
stiis  habet  plagam  deghdio,  ct  vixit ;  hic  aulem  diiil 
1'ostkim,  qua  habel  plagam  facUmdegladio,  1 1  viiit. 
Dicit  adoraium  draconem  et  adoratam  bestiam.  Re- 
ccdebam  cum  soliis  draco  adoratur  a  suis.  Non  enim 
bicui  Ecclesia  liabet  inediutorem  corporaliier  inicr  se 
ct  Dcuin,  iia  ei  diabolus  inter  se  et  suos,  sed  solo 
noniinede  imiialione  Christi.  Be  lia  isia  quam  disit, 
iiiicr  diabolum  et  suos  personam  non  Jiabet,  qiiia  in 
solo  esi  vocabulo ,  quo  dicunt  sc  adorare  Christum,. 
qiii  mortuus  est  et  lesunrexit  {tiom.  viii).  lo  qne  vo- 
cabulo diabolum  adorant,  qui  boc  siuuUcrum  suia 
in\eiiii.  Ipse  enim  Saunas  transligurai  se  velui  an- 
geluin  lucis  (//  Cor.  ii),eihibens  suis  (^Uaciier  solo 
nointae  Cbrisium.  Porro  ipse  et  suum  et  mediaioris 
iniplct  locum,  quod  mediatorem  non  habei,  Jiisi  si- 
mulacrum  Christi.  Ipsam  insimulaiione.n  dicit  be- 
fttiain  habere  plagam  gUdii,  ct  vivere.  Destia    est 


APOCALTP.  LIB;  lY.  888\ 

A  enim,  qu»  boc  nomine  iuli  r  se  ei  suos  conversaiuc  . 
Propicrcasi  quandodixit  bestiam  adcraie,  qna:  habet . 
plagain  de  gladio ,  cl  vixii ,  diabolum  oslendiu  de 
quo  Apostolus  (//  Thess,  ii)  :  Qui  adveisalur  el  cx- 
tollilur,  iuquit,  supra  omne  quod  dicitur  Deus  jut . 
quod  colltur,  iu  ut  in  templo  Di  i  sedeat4)«tendeiis 
selanquam  sit  Deus.  Tres  iuqiic,  diabolus,  bestL^ 
vetut  occisa,  popolus  cum  pra^positis  suis»  doo  sunl . 
medianie  imagine.  Et  si  quando  raediam  dicit  ad(»rai  i, . 
in  diabolum  res  cadit,  qui  sunm  et  hujus  uicdi^  oc-  . 
niinis  implet  locum,  cum  se  suis  opponit  damnabi» 
liter  adorandum,  de  imitatione  furti  siniulata  oIhuu- - 
braiionevocabuli.Et  fccit  signa  magna,  iu  ut  iguem 
facerei  dcsccndcniem  de  cmU)  snb  oculis  .homimim. 
Cum  mulia  eum  dical  signa  (aclurum,  hoc  sii^iHin) 

B  mcmurabiiti  ca^UTis  praelulit.  llxc  translatio  quasi 
depraeerito  lpquitur«  cum  fuiuruin  nuniici.  Alibi 
autcm  ruturum  siguiAcanSy  dicit ;  lla  ut  ignem  facial 
de  ca'Io  dcsccndcrc,  id  csi,  de  Kcclesia  ad  lerrc- 
nos,  cutn  sive  ex  varictaie  gentium,  sivo  ex  iiiiinicis 
fallcnlis  astutia,  linguis  novis  ac  plurimis  suos  ta- 
ciat  loiiui  ininislros ,  ut  lioc  quabi   indicio  doiiHin  . 
sancti  Spiritus  sc  garriant  percepissc ,  qui  igiiearum  . 
formam  liiiguarum  supcr  singulosquoodam  veraciier  . 
Icgiiur  {AcL,  ii)  Christi  enuntiasse  dis«  ipubis.  Uoc 
cnim  prxcipuo  signum  credeniium  Dominus  quoqno  7 
•comniciidai,  dicens  {Marc.  xvi) :  Signa  ■  autem  eos , 
qui  crediderint,  ba>c  scqueutur ;  lu  oomiiie  moQ.Ja^i'- 
roonia  ejicient,  linguis  liiqoeulnr  novis,  etc*  Noncr- . 
go  mirum  si  illa  besiia  quas  sibi  simuUle  Agoi  oc- 

C  cisi  ct  viventis  nomeu  usurpat ,  liaoc  eiiam  sancti  \ 
Spiritus  per  imlutionem  (rauduleutc^  viodicet  specie  . 
tenus  largitaiem,  suisque  ministris  simulet  dainna- 
tiooem,  sicui  Simonem  quondam  aflcctasse,  nec  po»- 
tuisse  meioiuimus  Nam  et  de  cxpulsioue  daunonum  « 
signisque  coiiipluribiis  cum  ipsi  roinisui   S.aanaB 
cnumerantes  diverini  (Maitk.wi) :  Nonne  in  iioininv 
tuo  prnpheiavimus,  et  in  nominc  tuo  dai^iiioHia  rjori- 
mus?  etc,  non  ai>probat  Dominus  gl<>riaiitcs ,  sed 
damnat  ct  reprobat  contumaces.  Et  ideo  foriasse  b4>€ 
e«eellens  de  igne  siguum,  quo  Siiiritu*»  sanctus  figu- 
ratur,  voluil  speclaUier  nominare  ,  quod  potioi:  ilio 
Inf  oniri  non  potent.  Nam  cum  mulu  nobiscum  h;c- 
reses  videantur  babcre  eommunia «  boc  special  ler 
donom  sob  se  babere  Chrisli  gloriatur  ^jccl*  sia^ 

D  Magos  deniqiie  Pbaraonis  similU  Uoysi  miracuia  fa- 
cieutes  (Exod,  vhi)»  Spiritus  sanctus  legitur  frustsa- . 
visse,  cum  in  suis  assertionibus  succmidi)eiUes,  vcr.i 
victi  canfessione,  dixissent :  Digiius  Dci  est  bx.  bi- 
gitum  autem  Dei  Spiritum  sancium  dici,  Evango-. 
lium  prtitcsuuir,  com  unus  dieil  (Mauh.  111) :  luspi-. 
riiu  Dci  ejicio  dxmonia  ;  alius  {Luc.  xi)  ;  In  digilo  < 
Dei  ejicio  diemoiiU.  Qiiocirca  biuc  vebemeniia  .«•• 
duciioius  osteodiiur,  ut  illum  babere  spiritum  bestia. 
piiietor  ,  quo  resisteme ,  magorum  fraudulenUa  «a- 
cuabalur.  Ob  boc  sequilur  \  Et  saduxit  eos  qui  iuha* 
biUnt  icrram  proptcr  signa  qua:  data  sunt  iUi  /acere 
coram  bcsiii ,  et  dicit  inculis  tcrrx  ,    ul  imagiuem 
ktsliot  f^ciaut^  qu«  Habtl  ^Va^am  V^Oain^  ^^^  5|^v^\^«^ 


m  FKIMASII  AIHiUMETANI  EPISC.  aS4 

9uU.  Qitute  fti  dtcerct :  Ihcc  simiilatio  cousque  pra>  A  cundiim  idioma  liiigwe  corum  :  Ego  sum  »  hH|iiil 


v<luit,  ut  terrcni  scducU  propicr  signa  bc«tix »  ipsi 
bcfiU«  miserablli  a8scn«u  faveiiles»  uiutu4  se  dcvo- 
lione  cohortcniur,  besti»  io  cordls  phaHtasinate  iina- 
g  iicm  fabricare,  sicat  qui  jam  non  xstirocm  dubi- 
tandom,  certo  quasi  memoraii  ignts  }<id>eio  coDflr« 
niaUy  qvod  rcrc  Ipse  sit  Cbrisins,  cutn  sit  iii  AnU« 
vhrbto  diabolot.  Idemqne  malignMS  in  imagine  spiil- 
liis,qnltaleslaqaco8sedtictionis  Deo  sttiettte  praetciidat, 
utdare  dicaim*  fptnttim  imagitd  illtiis  be$tia,  a  ut  lo- 
ifualur  imago  btitke.  Gemino  nMKlo  hic  loctis  intelligi 
|K)tc8C ,  sive  quia  jodicto  compelten'e  virtutis  jam 
persoasum  cstonuil  corpore  malignorum,  tanquam 
diabolo  operanle,  et  inaiatAutibus  prxposi  is  populo, 
tit  una  eiiaei  omnibus  eadeiiique  professio,  sicut  oni* 


(/nfr.  iih),  «  et  u.  Pncmisiis  quanlum  poluil  si< 
mulaUonibus  partls  advers»,  quiboa  sibi  indebttnm 
Deitatis  honoreiii  dlabohis  nitltor  usorpare,  «1  AnU* 
cbri  tuni  eipriniM^et  diviiio  hoRorl  eenlrarinm,  sive 
per  noiam,  sive  per  numerum  iiomlnis  ejtis,  id  eit 
bestia  ipsiiis  neqnissim»  voloatatis  aiqoe  actioBia, 
indagaadum  praBmonet  qualititen.  Est  eBliii  ■omeB 
ruod  nomeo  (sic)  mensi 

«      »      T      c      fi      •      r 

I        L     CCC     f      IL    tll    CC 

si  per  eharacierci  auos  qoibtts  Dttmeroe  Grjrci  lecti* 
taoiy  suppuletur,  aeiaginla  aei  kupleri  profeeto  re- 
peries ;  iBterpreutum  quoqBe  dieiiiia,  honori  eoniva- 
rius»  quo  dicilar  iBeptue,  imporiHBaa,  iBeoBfmtts: 


lurmem  obscrvationem  ab  oronibas  proferendam  ,  B  neqiie  eiiim  hunor  ei ,  aed  anatlMiBa  conveait.  Qai»- 


ut  si  quis  lioc  per  Imaginero  besti»,  id  est  muiuam 
ijtiitatioiicm  non  loquerclur,  Becar4*tiir.  Sic  denique 
dicil  :  Vi  hnago  btitite  loqaerelur  et  hccrei ,  «f 
4fuieunque  non  adorareitt  imaginem  be$t\et^  occiderpn- 
iiir.  Aliter,  bi  sieul  primo  bomioi  seducendo ,  ore 
colttbri  sermocinaiBS  est  fetninae  (Geii.  iii),  simili 
tiittc  frBnde  mulioa  dtrlBdBi  eum  per  sinralacnim  fc- 
rerii  eonaoleniet  aoos  respoosa  percipcre  :  id  eai  i  er 
Antiehrisim  ,^  eul  bI  Dm  bonore:ii  aastimaiu  dcfe- 
nendoai,  c«i  sil  bomo  pecc;iU  el  6litti  perdlUonis 
(//  Theea^  i|),  tampiam  boc  sU»  Et  datum  ett  ilii  darc 
VrtrtonN  im^fgini  llluis^et|i<»,el  trl  imago  beitice  loqiie- 
re  vr,  et  fiiceret  iif  qui  noa  adorarent  imaginem  ^fa- 
IHT,  oecklcrentur.  Et  fecii  oninamnpBai  et  puiiilo$  et 


clrca  pcr  numemm  BoHien,  ei  ei  BBmine  sBppmaiiit 
Bttmenis  iBve^iliir ,  aiqoe  ipsiqs  iBierpreiaiiBQC  bo< 
minis,  qnalitas  niBriloium  agnostitar.  Uem  thnd  no« 
meB,  qBod  r)Bsdem  nttmeri  eompleeUl«r  SBmmaiit, 
piudenier  aBimadierU  polcsl»  qui  simttl  ducU,  Ih 

CittBl 

«        p        V        9        V        ft        t 
I        G       L     I.IICOCC    1       f 

sexccBia  sei.  lnterp>elalio  amiMB  sic  mtelligiHir,  bb- 
go.  Mee  nUrBm  qvod  koe  f Bcabnlo  digotis  dieaiBr 
Antichriitni,  id  cil  Begaiionli,  eiHn  Gbiiiio  nemen 
congroal  credttlitBlii»  Ipio  lesiaaie  cmn  dicit  (icMm. 
VI) :  Hoc  esl  opni  Delt  oi  credaiia  in  eum  qoi  m 
misil ;  iiemqBe  {Joan,  iiv)  :  Crcdilis  hi  Deum;  el  m 


dieiie»  et  $ervo$  Habere  notam  in  dextera  ueanu  aut  in  C  me  crcdiie.  Ac  pcr  hoc  slve  honori  conlrariom  diie* 


frontibu$.  Singoloi  roluit  per  membra  iingula  diti- 

dere,  i)Boa  coniiiie  in  UBo  iaepiui  compleciitiif  corpore 

ctin  beitiae  nomine.  In  maiia,iignificat  opcra,  indei- 

leraaimnkiUonemTeri,  in  fronte  fidei  prufeistoBero. 

i^tqaiaatroqttcbono  frattdaU  iotil ,  ideo  dicmiliir 

uirobique  noiatl.  JV«  ^Kit  po$$et  qnldquam  mercsiri 

aaf  Tcndere,  ni$i  habens  nolam   nomhiis  be$tia!  aut 

uumerum  aommtf  eju$.  lii  hac  mercandi  et  vcndcndi 

inenUone  docait,quod  sicut  in  bono  symbolum  tradtl 

Ecclcsia  pforutarom  nostrae  satuii,  iia  ei  llli  in  m:do 

latise  defenslone  qiiasi  noverint  coarctari  .aiqne 

viiiciri,  nt  nec  mereaodi  aut  tendendl  sinantur  ha* 

licre  liccnUam ,  sieut  rocreatorei,  qul  una  yidfnliir 

nave  poaian  ,  iiniforini  cognoscnntor  dgno  teneri ; 

qisi  habcns  notain  nomiiiii  beslia  ct  numemm  no^  ^ 

infni.^ejus.  Mic  est  sapientia:  qui  kabet  inteliectum^ 

eompulet  numerum  beitiee.  Hominis  enim  uumerus  e$l 

et  numeni$  $eseenti  uisagmta  $ex.  Uniiro  est  aatem, 

Qoi  habtierit  notam  aat  nometi  besii»,  aut  nume- 

iuin  nominis  ejus.  Stipra.deniqqe  notam  iulam  diiit, 

postea per  syjiotiyma  oslcntit,  et iiotam  dicit  et  no« 

men  et  tiamerumnominis,  hic  est  saptenila,  qui  ha- 

licl  i^ellectnm,  coinpatet  nnnncruin  besiiss.   ^nme* 

rus  enim  hominis  est  f»qnit.  Faclfrous  crgo  nuroe- 

ruro  qaem  d  ill,  accipl,  ut  in  numcro  nomcn  etiam 

^ognoscamus  et  notam.  Numerus  cjiis  ,  inqnit ,  rst. 

seMcemi  sexagima  sex,  quctn  faiiemus  scctnKlinu 

tivcoi,  prxsertitn  quia  ad  Abiani  acribcui»  ev  :»t- 


ris,  qttod  eit  «wifiar;  9kft  nego  qood  eil  npmat, 
Jure  ad  Anliobriiiam  potesl  alnMnqae  referrit  ni  pola 
perduas  |  arlci  oraUonis,  nomfaili  scHicel  el  terbi, 
et  t>erion»  qtiatliai»  et  operis  iniioBetiir  aiperhai. 
Nain  et  CbriiU  Bomeii,  qoem  iupcr  Iblsa  imiiaiiOBa 
AnUoiiriitus  acetpi  desiderai,  proprie  INuro  dlerBm 
pcrftcit  numerum,  qaem  in  pcrseeullone  Anllebnsti 
lilieH'er  hie  sxpius  prxndnUat  adfiitaram,  !d  cit 
X      f      •      <r      T      f      « 
ac     €     I    cc  ece    T     X 
dienun  inltie  ducentorBin  vigiiiti  qulnqBe,  in  cvjus 
se  apccie  fraudolcoier  oi>poiiit  adversilai.  ffliie  fai  no- 
tj,  id  esVinBMBOgrBiBiiiaie,  qBod  Ib  Imibc  modom  it« 


l 


eiprimiiur,  ubi  compi^nd.o  lotum  ChrisM  nomai 
iiicladiittr.  Yenim  i>luius  qiioque  nominii  bo<* 
merui  pnehitui ,  rareus  dlerum  mille  diieeDtoram 
Tiglnti  quinqite  perflcit  sammam  ,  eo  quod  in  mi- 
mero  quadragenario  et  senario  nob:s  insinnaUgai  aM- 
minimus  domlnicl  corp<irIi  fonnam  qiiaov  pro  primi 
Adam  erroribuscorrlgendis,  seciindvs  Adam  Cbristus 
de  M:iria  sa^copil,  proplcr  quod  io  Evangflio  dicil 
iJoau.  ii) :  Solvife  tcroplum  bocei  posi  tres  diesra- 
fu<iciiaboiliuJ;  et  respondentibus  Judj^is :  Qoadra- 
^vvxv^  e.v  «<^\  ^um  ^^^^v»ik  ^^^  lem^um  boc ,  d 


H5  COMMENTAR    IN  Al>OCALYP.  LIB.  IV.  886- 

lu  dicis .  iii  tfibas  illcbus  susciulK)  iIlii«J  ?   Q»iod  A  mt\w,  ab  ipsius  signiQcaiiooc  itmpriis  non  cloi»gnf. 


evaiigelista  expoueiit »  ait :  l{ise  aulcm  diceb.'^!  de 
leinplo  corporis  sui.  Ncc  iimDcrilo.  Notiicn  quippe 
Ailam  per  Graecas  liiieras  quadragenarium  et  seiia- 
riiHN  eoDiplei  boc  modo »  qul  faciunt  ilvi.  Cum  au- 
tem  ikise  quoque 


T      f 

€CC  ¥ 


a       f^       «       pt 
I        IT        I       XL 


numcrus  fuerit  soluius  ei  per  Bcmciipsum  scriptuB 
et  duclus,  id  esi,  quadraginia  sex,  ilitlin  Graecis  lii- 
teris  numerum  nibilominus  complet» 

X       0        va5/j«yiVTaff6§ 
XX     LXK     CCCC     I     IV     C    I     111     X     L  CCC     I    CC    V   LX 

moilo  qui  tn  unum  rciacii»  faciunl  millc  ducentos  \i- 


facit  enim  mille  trecentos  scplemdeciui  : 

Qr9Cj»axoyTasC. 
CC  CC    V    C      I    XX   Ixx  L  COC  I      V    Ix. 

Cap.  xit.  Ei  ecee  vi4i  Agnuui  asiantebi  iti  m6nM 
Sidfi,  el  eum  eo  MttrBm  quadraginim  qumot  mttia ; 
et  liabeni  fwmefi  tjiu,  et  nemen  jwtrrfi  kju  taiptnm 
in  JraHtibnz  tHi$.  Osiensa  aimilisndine  qmim  eoNl, « 
cui  se  simlll^m  faclt  adtersitas .  invicta  quoriue  6tf- 
clesl»  ca^tra  oportoit  declarari ,  ne  tam  Tebaneiiti 
prirsetuflonls  rmpetu  rel  succubulsse ,  tcI  pcrirsse 
eamd^m  E<5clcslarti  Infirmiis  anlmus  a^stlmaret ,  ac 
ne  de  el^tdi*am  M^ntero  quemqoam  cecidisse  puu- 
rei,  lllorom  itialttit  facere  meniionera ,  qul  arciioris 


iiiv%.v  q... .»  w..—  -^ — -..» vlsB  fet  angnstioris  Bemitae  appreliendere  statuerunt 

ginii  qiiinqtic.  Superius  in  moiiogramma  dixiuius.  Q  i^amit^m  ,  atque  *t  ostenderet  adrersanilum  imita- 

^ .-..:  ^..«.:«:.  j:-^.«  on-s^  .io,n/mftirai..r  piii*.     ^.^^j^  ^^^  ^   -j^jj  Tcritatls  ^  quam  boitos  noTerant 

TJri  Del  joregtstare  ;  Habebant,  inquit»  nomen 
cjns  ( id  cst  Agnl )  fA  ilomen  patri s  ejus  scriptum  in 
frontibus  siiis.  Nuinerus  *uiein  hic  flnitus ,  pro  Infl- 
nito  debei  inlclRgi ,  el  sacratns  secrcii  significatioiifl 
inysierii.  N.im  tehiarib  rnnnefo  triplicato  fii  noTcna- 
•rios,  ei  (faaiefnario  qnMier  ducto,  seidecim  flunt. 
Noties  ant<m  iexdocim ,  eenUim  qoadragrnta 
quatuor  adimplcniur,  in  quo  numero  Tirglnei  exa- 
minis  mystlcc  Insinuaia  esi  pleniiudo ,  ut  ciim  de 
istis  tam  cOfiiosi  dlciiur  mtittltudo,  de  ejctcris  Eo- 
cles  X  im\  bris  nun  dubitelor.  £1  iiutHvi  tMietm  de 
ccelo  qua<ii  sunum  aquanm  muUarm  aiit  tiMfiil  fo- 

caiii«K>iu  ■■»...«...  ^.^....^.«...  — —  ntlmt,  ei  tox  quam  auditi,  qoaffl  dlAmMlerMli  rt- 

qood  ncc  uno  modo ,  nec  sub  unius  ejusdt^mque  nu-  q  if^afi^ntinm ,  et  enntakivit  nat»km  emrficiiii  Ih  C#n- 

-  '-  '"'-''—  '^-' -*  '"-•"•  '""""  «^"«»-'»'  i^»"'      ^  ^ij^  ^ij^^jni  ^  iu  oi«Bspectu  viuiiiiar  antoitliom  ei 

seniorttm.  Nec  quisqoain  pM#rol  dioerocoii/Jeifm»  otfi 
iUa  cenium  <fua4ra(jinia  quatuof  miUia^  pa  empii  trant 
de  t«*rris.  Ift  tiini  ^Kt  $e  cum  muHeriku  iMfi  eoiiiqoi- 
naTcruntt  vnr^tnei^ntm  penitaiisenint.  111  aam  qui 
MfUNitlitr  AyiMim  ^voeiin^iie  Tadii.  Quit  ttftlam  Tismn 
est ,  bunc  locnm  sic  accipiendum  exponero ,  ut  oon 
de  solis  iide  ei  came  TirgiHiblB,  aod  oiiam  qol  le- 
giiiino  lemperanter  nti  poioerini  oooijugio ,  dieerent 
agnoscendum  :  addentes  propbeunim  el  pairiarclia- 
rum  eicmpla ,  quos  Deo  ho  iiiias  sommo  saiici Katis 
studio  placuiaae,  ne  iam  exceiientla  Tbae  Tiros  ab 
ipsormn  comiortio  Tirginam  separatot  jadictreniar 
excipere.  At  cura  diligenti  Ititeiiiionc  perspicitur  es 


Nuucsoiuii  nominis  digesta  scrie,  demtmstratur  ejus' 
demnnmeri-uinmaeoneludi,  utcum  sibiuiruquecou- 
Tefiiant,non  intinJs^scdcerti  causam  my4erii  indubi- 
lanter  inslnuent.  Ad  hofc  foriasse  pertinet,  quod  dc 
shnidati  ne  Antichristi  Apot^tdus  Ivquens  aii  ( il 
Thesi.  ti )  :  iia  ul  in  ieroplo  Dei  sedeai ,  osleodens 
so  tanquam  sil  Deus  ,  nam  ei  in  hoc  libro  :  A- 
periuin  esi,  inqail,  templum  Uei  in  ccbIo,  Tidc- 
licei  ex  Virgine  nato,  ut  sicui  falaa  Agni  occisi  imi- 
iaiiorcnimqnesiin«lium«  sic  eriamtemplum  Deiscar- 
ie,iion  Teriiaie  transfiguret.  Quosdnm  auiem  moTcri 
posse  non  dubito  do  numeru  mll'e  ducenlorum 
Tiginii  quinqne*  qnod  tres  anni  et  scx  roenses  noo 
eamdem  nuuteri  cunnciuiit  summam.  Sed  sciendum 


mert  deflttitione,  Scriptura  diTina  ipsum  scniper  icui 
pasiiisinuat.  Nam  ei  iu  ju  io  [F.  ihto]  libro  de  mutiere 
quid^rm  pulieiite  loqueiis,  dit  ii  {Sup.  ui)  :  Al«  turque 
|ier  teiiipus  ot  lempoia  ot  dimidium  ieiuporis.  Alibi 
auteiu  de  dracoiie  ci  licstia  (Sup.  xi) :  Dau  cait  ci, 
iiMioit,  ttOtOdlas  mensibus  quadraginta  duobus;  itcm- 
qiie,  Dabo,  inquit,  duobus  inanyribiis  n^eis,  ui 
popbetini  dictuis  imlle  duccn  is  s^^xagluta ,  cuni 
c«*n:^ttft,  inlcr  quadr;«giHia  doos  mcQSCs  ei  iiiille 
duceiitos  soxaKinia  die>,  decem  et  sepiem  dleruin 
iiuiiicruni  discrcpare;  nic  in  isto  lantmn  libro  bunc 
iMinierum  \aric  positum  noTcrimus,  cum  etiain  iu 
viftionilius  Danielis  divcrsa  numeri  quanlitate  boc 
tcmpus  siguificnri  iiovi-rimus.  Nam  dicit  {Dan.  1X| 


Xi,  xii),  Tempus  teinporum,  id  est  unum  ei  duos  0  divinorum  disiribatiime  doui  rum ,  e^hlens  itk  Ec 


aoiioa  ilebr;et»ruiH  more  significans.  Item  dictiy  Diee 
mille  ducentos  nonaginta.  Aiibi  auteni  iu  decima 
Tisione  mille  trecenios  nonaginta  quinque  dies  ponii, 
quse  omnia  circa  ipsius  temporis  significaiionem  aic 
denionsirari  Tidentur,  ui  et  dies  judicii  vel  secundi 
odTontua  non  divulgaretur  hiiman:c  noiitix,  ct  opa- 
looiia  diTini  sermonis  diTcrsaque  relaiio  poisil 
exerccre  dcTotos.  Inquircntibus  deoique  disripulis» 
ii  boc  iempore  pracscntaveris,  ei  quando  regnuiii 
laraely  iia  Doininus  respondit  :  Non  est  vesirum 
Doose  teropora  qux  Pater  posuit  in  sua  polestaie. 
Naui  ei  in  Grxco^  id  esi,  qiiadragiuui  sex,  per  suos 
diaraeteres  scrip'uni,  speiiuUbus  ouuieris  si  subsu- 


ciesia  Cbristi  differentia  meriiorum ,  in  itrofessione, 
ordine,  voioque  dissimilis,  se  luestraia  iilaram  priti- 
eipali  apecialiter  digniute,  qiii  bibendo  conjngia 
non  solum  nulla  contrahere  probaniur  offcnta ,  sed 
eiiam  liisqni  propagandae  ijotum  prolif  gratia  oien- 
do,  magna  insuper  conqoirere  poiueruiK  meriU ,  eo 
quod  veiitoro  Christo  i^lium  conjugiorum  propho* 
tica  miliubai  intentio,  ui  dc  aliis  uriutibus  siloa« 
inos,  qiiibus  eos  floruiase  Scriptura  tesie  didicimoS: 
eoruni,  iiiquam,-  cxccUenti  culmine  sequestrato,  mil. 
lus  uii<|uam  puiaverit  >irginale  decua  vel  podlclti» 
con]ugali ,  vcl  eiiain  viduali  coiitineuti9c  eoatti^OK 
dum.  Quod  Vvcv\  vaxAW^  ^viwv».  "^w^vw»  wa^*»- 


Cft  FRIMASU  ADRUMETANI  EriSC.  ♦  8W 

siriTMihu;  probclur  eraciifis,  hoc  Inmcn  loco  prrci-  A  qnnndo  snsi  siint  supcrbire.  Uiiic  psalinu«  (lxih)  : 


yxu*  ilcchratur,  cni  exponcndo  B.  An^islinns  pro- 
l^rrans ,  eamqnc  suscipicns  exponendum ,  quid  vcl 
pr^miserit  fel  senserit»  cx  cjiis  libro  nnem  de  8«n« 
cia  Virginitale  edidit,  in  hoc  opus  cnravi  trans- 
lerrc,  quo  clareat,  virgines  bonnrabilem  prse  cx* 
teris  locum  haberc,  qiue  supcT  rectiiudinem  fi- 
diH ,  secunUnai  quaun  virgo  est  omnis  Ccclesia ,  te 
fJiristo  voverunt ,  etiam  earnis  integritatc  servata. 
Dicit  eiiim  :  llabcant  conjngia  bonum  suum ,  nqn 
«Hiia  filtos  procreani ,  scd  qiiia  hoiiesfe ,  quia  licile , 
f)i:ia  pndicCt  <]uia  fo  l^ilitcr  procreant ,  et  procrea- 
los  parlicr,  salul>riler,  instanterque  educant :  quia 
ilori  lidcm  inviecm  scrvant»  quia  sacramcntum 
4'onmibii  tion  violant.  Uox  tamen  omnia  bumani 


[>ejoclsti  eos,  inqnit,  diini  cxiollerenlor,  lunc  nii- 
qne  dejeeti ,  qiiand  >  elati.  More  autcm  too  dixit 
Scripiura ,  A  vino  fomicaiionis  suae  ceridemni  mh 
versx  gentes ,  eum  baec  civitat>  qnx  aplaior,  atque 
ex  omnibus  conflaia  gentibus  aggrrgalur,  ipsa  bibe- 
ill  cx  vino  fprnica!ionis.  Omnes  cnim  gentes  erro- 
ribus  debriatx,  i;'sa  esi  civiias,  sed  iinam  dtvidit 
more  suo.  Et  lertiui  angetus  secuiut  est  eura ,  dicen$ 
voce  magna:  Si  qui»  adoraverit  betti^im  ei  imaginem 
ejus ,  et  aceeperit  nomen  ejus  in  (roiUe  €u:t  in  nuum 
iua ,  et  bibet  ipse  de  vino  ira:  Dei ,  mixlo  iii  poculo 
irtB  iptiui.  Dc  besiia  ci  im:<gtne  ejus  satis  snprrqoe 
jam  dicta  sint,  verum  quia  certi  b:rretici  in.ila  a 
nobis  credolitate  desclKont ,  alii  auteui  dissMia  mo* 


Mifini  snnt  munera.  Virginalis  aulcm  integriias  et  B  rum  pravitatc  a  Iraditionibos  nostrls  exnrbitante« , 


l*cr  piatn  contincntiam  ab  omni  cotxubiiu  immuni 
115,  angcHca  poriio  est,  el  in  carnc  corrnptibili 
iucorriqHioni  <  perpeto»  mediiatio.  Codjil  liuie  om 
iMs  focundilas  carnis,  cedat  pudicilla  con)ugftlis. 
IMa  non  est  in  potcsiate,  ista  non  est  iu  seiernitatc. 
|i'octtnditatem  carnalem  non  liabet  liberum  arbi- 
t.ium,  pndicitiam  conjugalcm  non  habet  coelum. 
l^nifecio  babebunt  magnum  aliqiiid  prxter  cxteros 
in  ilia  communi  iiumortalitatc ,  qoa:  habenl  aliqnid 
jam  non  cariiis  in  cartie.  Et  post  paululum  :  Pro- 
picrea  ,  inquil  (/  Cor.  vii) ,  prsceptum  Doiniiii  non 
babeo  de  virginibiB  praedicare ,  quo  pn^dicator  do- 
cetnr  fflern»  salatl  prospicere ,  ab  boc  qiiod  nuu- 
tiator,  ille  qiii  nvnlial,  indicatur.  Jlinc  psalmiis 


bostili  utique  roalo  perire  monstrantur,  orones  bic 
brcviier  in  fronte  avl  in  mann  complectitnr  in- 
seriplio  bestiae  adjecla  viventibus.  Calix  anieai  ira 
iion  solos  illius  bic  intelligl  debd,  qiiaro  Dominos 
dicit  (loan,  ni)  :  Ira  Del  manet  super  enro,  roon* 
strans  originale  pcccatum  ;  sed  ctiam  llla  dc  qua 
Judacis  contumacibus  loqttens,  ait  (ioan  vhi):Iii 
pcccnio  vesiro  moriomini  ,  adjecta  damnablium 
meriia  significans  artionnm.  Ei  punlelor  igne  et  sn/- 
plivre  suh  oculis  soncloriem  angelorum ,  el  snb  oculis 
Agni ,  et  fumus  de  lormentis  ewum  aseendei  ia  sa- 
cula  scscnlorum.  In  cnDSpecln  Agni  dicil ,  cojus  jiidi- 
cium  paiienlur,  quem  contemncbant  soperbe,  ei 
cujus  dominarl  affeclabunt  membris  lnjiisie ,  ange* 


{qm)  :  Qiii  (iioit  angelos  suoa  spiritiis,  et  ministros  C  lorum  sanc  ejos,  qui  eos  poenas  jiiatis  luere  De«i 


«ao8  ii^ien  ardentcm.  Seqoitur :  Meliiite  potius 
tteum ,  el  dste  ei  cbirilaitm ,  qooniam  venit  kera 
judieU  tju».  Llcei  ab  exordio  fidei  ChristianaR  nove* 
piroos  regnom  crolororo  appropinqiiare,  bic  taroeii 
iiisiamiasiroe  bortm  |iidicii  ejos  jain  jamque  nun- 
liitl  tdfutortro,  ideo  buj.sceroodi  praedicationero 
ueeestario  prMiitit  oniNbus  etbibeodam ,  ticuti  ei 
l^omiaas  didl  (  Mattk.  xxiv  )  :  Praedictbitur  hoc 
Kvaogeliom  in  Btiivorsa  orbe ,  ol  lonc  vcniet  con-^ 
fuiinmaiio.  Aiqne  ot  ottenderet  ilkim  temporis  ar- 
liroloni,  io  qoo  novistinae  perserotionis  instabit 
tflvcrsiias,  adjecit,  polius,  ae  si  dicerel  parvipen- 
dcndaro  icmporalem  bestise  poiesialem,  et  Domi* 
niiro  potius  roetuendom  qoam  bomines,  quem  mo- 


rcvelante  cognoseont.  Nec  btbebuol  reqwem  die  ai 
noete  qoiconque  adorant  besiiam  ei  stmolacnmi  cjas, 
ef  quicunque  ootam  sumil  Rommtf  f/irf .  Ei  morlais 
et  viveniibos  adbnc  hujut  narrttb»nis  gencre  loiom 
bcKti»  corpos  astriixlt.  Quod  cnim  jam  forqorri  di* 
citor  in^defunctis,  hoc  adlioc  adorare  in  soperitiiibos 
con>ini.  Qiiod  aoiem  die  ac  nocte  rectoiem  non  ba- 
bebutit  adorantct  besllnm  el  timnlacmm  ejii^ ,  id  esl 
dlabolum ,  aol  in  illo  capite  occiso  ant  in  corpore 
lolo.  Heee  est  sapientia  smtetorum ,  qni  servanl  pn^- 
cepta  Dei  et  fidem  Jesu.  Hiirc  Dnmimi8*(  Matlk.  x ) : 
Qni  perspveraverit  usqne  in  finem  ,  bic  talvns  eril . 
et  Apostolus  ( Ueb.  x )  :  ratientia  enim  voh^  ne- 
oetsaria  est.  Sic  et  liic  in  hoc  sanctonim  patieoib 


fMoraia  ^us  creaturt  faioiur  in  se:emom.  Et  adoraie  ^  coosuire  dicitor,  ol  utqne  In  fliiem  pertevertoies. 


f  Ntif ,  inquil ,  t^i  (ecii  coelum  et  kerram ,  mawe  cl  fon-^ 
Ift  aquarum.  Et  oHus  tecoitdus  angelu»  teeutu»  est 
eiim  diccns :  Caoidit »  ceddii  Babylon  iltm  magna  0 
tino  ine  fornicatiom»  sua.  B^bylon  interpretattir 
«onfosio.  Sigoificatur  aotero  in  ea  diaboli  civitat  ac 
p«ipiilot ,  oronitquc  corruptelt  vitiororo ,  qoam  iii 
sni  pernieie  ei  bomani  generit  teroper  exercel. 
Iliinc  ruitnram  jam  cecidisse  dlcit,  tinc  ntiltla 
Si  ripturfl)  locutione ,  qne  tolet  preterituni  lemput 
pro  fuinro  coiilexere,  quando  id  de  qtio  praemm-t 
l«:it,  novit  incvitabilifcr  adimplendum  ,  S'cut :  Divi^ 
feriwt  Bibi  vestimen'»  inca  [Psat.  xxi),  ct  liis  sinii- 
U9i  $ire  qaia  mnc  jnni  supci  bi  cognoscuuwit  c^^\ctc  . 


tocleuicm  bef^tlse  el  nofom  noroinit  ejos  tnfogiaoi. 
Et  audm  vocem  de  cmlo^  dieemt^  mild  :  Seribe :  Pe- 
licet  illi  moflul  qui  in  Domino  mortm  som.  illi  in 
Doroino  dtcuninr  mori ,  qui  Me  vitaqne  probabilet, 
lihie  mcrueront  cvocaH.  Dcnlque  teqoitur :  Ab  hfnc 
elitro  ififtf  spiritnSf  nt  requiesenm  a  lakorikus  ems. 
Slcot  econlrario  illot  Inpiot  dlxlt  die  ae  nocle  ro- 
qoiero  iion  habere ,  sic  ntinc  (Idcles  reqoiero  didt 
ex  iHinis  operibus  meruisse.  Oponcbat  enim  tntlo- 
rum  facia  mentione ,  bonorum  qooqoe  beatiladlneffi 
ac  |4cniiudinern  praedicari :  qtiae  qoia  in  prvposHlt 
consiat  ct  |)opii!is ,  breriter  hic  utrnmqiie  comple- 
c:\S\xiT,  i\K^w^  Vw^Cmle  vtrimum  :  Fclicet  illi  nortoi 


Si'J  f  OMMEMAR.  IN  APOCALYP.  UB.  lY.  8D0 

^ui  iii  Doniino  iiioriuiiiur ;  pxipici  ci»s  luteiii  qui  in  A  bet  et  vindemialonam  ;  et  qal  dixii  luessori  :  Mete, 
▼inca  laborant  {Malih.  x\),  Uoqiii«  scani,  inquit,  a      ipse  el  vindemialori 


laboribus  suis ,  sic  viitclicet  universis  polliecns  fo- 
licitalcin ,  ut  in  viuea  laborantibus  specialis  requiei 
fntctiis  dc^(>ond<?at  post  laboreni.  liiiic  Apostolus. 
Uoi^amus,  inqnit  (/  The$.  y  ) »  vos »  nt  iioveiitis  eos 
qui  lalioraul  in  vobis,  el  pr.rsutil  vobis  in  Doniiiio 
ct  niooent  vos,  ul  liabealis  iilos  abundanlius  in  ehi- 
rit:ite  prop  cr  opus  illoruni.  Vel  eliam  di!  se  (/  Cor. 
\\)  :  IMiis  omnibus  bboravi.  Nam  opera  e  )ruin  ,  in- 
qnit,  c<tinit:iiiiur  cos.  I>e  bis  proplieta  dicit  (  Pi:L 
Lxxvix  I  :  bt  ()p4^rj  manuum  nostrarum  dirige  sup«r 
iios.  £l  vidi ,  et  ecce  nubem  albam,  el  super  cam  se- 
dentem  timiiein  Filio  hominii,  habcntem  super  caput 
suuro  ceronam  auream ,  el  in  manu  sua  falcem  acn- 


Vindemi:!.  Unum  cst  enim ,  et 
imo  tem|»ore  (iei.  Sed  in  messe  et  vindemia ,  sicut  / 
in  agiicultuia  et  a^dificatione  Ecclesie,  fl};uraia  la- 
tiludo  divini  scnnonis  ostenditur,  cum  Apostuliis 
dicil  (  /  Cor,  iii ) :  Dei  .igricubura  estis  :  Dei  aedift- 
eatio  csiis.  Et  mtitl  m  torciilari  irte  Dei  maguum.  et 
calcaium  est  in  torciilari  exiru  civilalem ,  et  manavit 
iiide  Mti^Mis  uique  ad  (renos  eqnorum  per  Hadia  mille 
uxcenta.  Diceudo  ir»  Dei .  ^eiitentiam  hic  pro  ir.i 
Di*i  posuil,  quam  supcrbo  dicii  iiiflctam,  qiicm 
ctiam  magnuro  vocal.  Tu ,  inquit ,  liumiliasti  sictit 
vutiieratum  superbum ,  nnm  torcnKir,  siciit  Gra>ci 
exemplaria  conlinont,  feminini  gi^ncri-f  posnit,  ci 
mngnum  masculini.  Exura  civitatem ,  cxtra  Ecclc* 


tam.  lii  nubc  incarnaiio  nobtri  capiiis  Jesu  Cbristi ,  B  s»»""^  f"^"™  videlicet  discessione  facla,  foris  erii 

oroiiis  homo  peccati  calcatio.  Ilic  torculnns  vel  tri- 
tura  arex  inutilia  contexit ,  et  imputribilia  probai 
ut  ignis  vasa  ,  cl  justos  tentalio  tribulalionis  ( Kcel. 
xivii ).  Sangtiis  exiens  usque  ad  frenos  equorum , 
ultio  usque  ad  reclores  pervcnicns  populonmi.  Giro 
eittro  persccurioiiis  lllafu^  (HBoas  diabolus  cum  suis 
com|ilicibus  cocperit  luere ,  sanguis  satiitorum  qui 
efTusus  esl ,  usqiie  ad  eum  princi|>esque  cjus  noo 
incongrue  di<;itur  pervcnire,  id  ost,  equos  illos  per 
quos  in  persona  hgereticorooi  bella  movcnlur,  el 
quicunquc  eorum  sectantur  errores.  Siciit  atiCe 
pra'dicaium  esi ,  in  sangiiine  pccca^ti,  et  sanguia 
te  pcrscqueiur  per  6t:idia  millc  scxcenta,  id  esi 
per  quaiuor  omuis  mundi  paites.  Qtiatcrnitas  est 


vel  Eeclesiae  corpus,  quam  Cbrlstus  induit,  posl 
pcrscoitionum  incendia  novatam  ostendit,  babentero 
in  capite  coronam  aurcam.  Ipsi  siint  seniores  enm 
coronis  aureis ,  sive  diiodccim  apostoli ,  quos  initio 
pnrdicandi ,  fidei  principaliier  acquisivit.  Hiiie  le- 
gimus  ( Pso/.  XI ) :  Posuisti  in  capite  ejnt  eoronam 
de  bpide  pretioso.  Falcem  porro  acutam ,  judicia» 
kmi  dirimeiidi  senicntiam  impiis  deliitamt  eisqne 
divino  ladicio  propt'T  Ecclesiam  jusiius  irrogan- 
ibm ,  pro  qua  defendenda  pastor  Cbristus  scmper 
cvigilat.  Hinc  Zacharias:  llxc  est,  inquit  (Zach.  v), 
•levoraiio,  qus  exivit  iii  faciem  totius  terrae.  Et 
aliui  ang'lui  vcnit ,  proelnmans  ad  illum  adentem 
iuper  nubem  :  Mitie  (alcem  tuam  et  mete ,  quoniam 


r«iil  hara  metendi,  qiiia  jam  seges  arida  est.  Terra  C  enim  conqiiaternaia ,  sicut  in  quatuor  faciebus  qua- 


inessores,  angelos,  D:>mino  exponenle  {Uattk.  xiii), 
fnliiros  novirous,  et  sxculi  finem  matiinK  roe<sis 
Jiidicio  praesigoaium  :  in  qua  segeie ,  qu'a  et  in  cul- 
uiis  arisiisque fragilibiS  |)ale;c ,  et  in  grauis frumenta 
cogiioscuiitur  inesse,  aptiiis  lioc  loco  bonorum  et 
nialorum  debitoa  flnes  slgoirie.ire  recognoscimos , 
^nando  f.ilcem  mators  dicit  messlbns  admovendam. 
Coi  aiit  -m  lioc  polissimmn  fuerit  intimandum  quam 
CrckKiae?  Tum:  ille  sedens  iuper  uubem  miiit  (uieewt 
mnm  super  icrra;}j ,  el  demessa  est  lerra.  Noviasimi 
e^amiiiis  t«*mporc,  peraciis  curo  besiia  spirilaliier 
pra*liis ,  ampliore  poterlt  Ecclesia  illuminaii'tne  co- 
gtioscer^ ,  quos  suos  debeal ,  quos  vel  alcROs  firiiii- 
tiT  repuiare.   Iloc  est  enim  super  Diihem  sederc, 


driformibus  et  rotis.  Qnater  enim  quadringenti  millo 
sexrcnios  faciunt. 

Caf.  XV.  El  tidi  atiud  iignum  tit  ccelo  mngnum  et 
mirabite ,  angeloi  septem  habeniei  piagai  septem  no- 
vtMtmas.  Instaoraio  rursus  ordiiie,  ea&dcm  plagas 
persecutionis  novissiraae  narraiurus,  aiieiitiim  fie  i 
Toluit  aoditorero,  dicendo  :  Siguum  maguum  et  :»d- 
mirabile.  In  jscptem  plane  angelis  Ecclcsi;im  figurari 
InlelligimuSt  qaoDiaro  in  i|lia  indin^natio  Dei  coo- 
siimmala  esl.  El  ru/t,  inquit ,  velut  mare  vitreum  igni 
permixtum.  Aqiiam  vidclicet  hapiismi,  igiie  sancti 
Spiriius  consecratam ,  Tel  eiiam  quod  ad  ignis  per^ 
liiiet  qualiiateiu,  mariyrio  mbricat;iini  llinc  leg:- 
mus :  Vasa  flguli  probat  fomax ,  et  homiiK^s  justtis 


tanqiiam  judiciaiia  diviiiiius  poiesialc  ^nTcepa,  in-  0  lcntatio  tribnlationis.  Et  snper  iiistaiiles  vidi  eos  qut 


ler  btmos  nialosque  discernere.  SeleUlis,  inquit 
DomiiiHs  ( Matih»  xis  ) ,  mecuin  siiper  duodecim  se- 
dca ,  joilicantes  diiodecim  tribiis  Israel.  Qiiod  autera 
de  aliis  angelis  seqiiitur,  Domini  prorsus  videtiir 
obtiiiere  senleuiia ,  dicentis  (Uatth,  xiii ) :  Messores 
angcli  sunt.  Qiiod  aatem  valet  iriiora  ad  messem , 
lioc  lorcnbr  ad  uvarun  expressionem  ut  et  paleit 
exurcudis,  vinaceisque  projicicodis  leropus  adve* 
iii.it ,  et  fruG  ibns  rccondendis  coelestis  bahitationis 
rereptacula  secreta  siiccedant.  Et  aliui  angeiui  p^o- 
eessit  de  templo ,  quod  est  in  cxto ,  et  ipse  habeus  fai^ 
eem  ac^4am,  Item  et  alius  angeins ,  habens  potestatem 
%U{WT  ignem*  Qui  bahct  falccin  messoriam ,  ipse  ha- 


de  bcsib  ct  iiiiagiiie  cjus  vicloriam  forreni.  Sui^er 
stanlea,  stabilcs  demonsirat  iu  fidc.  Ilos  psalniiis 
simili  pcne  serrooue descrilui , qui  postiaiiiam  dixii : 
Qui  fecit  coslos  in  inlcllcclu,  spiritua'es  Fcilicet  de- 
signans,  supernx  veritaiis  serena  iiiielligeoiia  pcr- 
frucntes,  subjecii:  Qui  fiimlavii  tcnam  «^uper  aqnas, 
super  iMplismum  uUque  immobiles.  Licet  eniro  vi* 
deantur  lacte  niuriii,  nontamcn  circuu.fi^ruiitur  omnf 
vento  doctrinae  (Eplies.  iv).  Ideo  ct  hic  dicuuiur  dt» 
bestia  cjusque  iinngine  triumpliare.  Uabcntei  cithana 
Dci,  L^iudihus  corda  dicata,  ct  utriusque  Testainenii 
coiisona  vcntale  caiioia,  vel  ciirorin  ligiio  pas» 
sio^ib  cvi»  uum ,  \^\  \\\Mk  UxAxivw  wWv^  w\>v^  ^^^ 


m  riUMASll  ADRUMGTANI  EPISC. 

oiUtii  imiii  o|icris  sign.ihir  efrc«'t<is.  IH-oplcrca  et  A  (^ov.  xti.  juxta  LXX) : 


latiii  Tiri  Moyst  iiitcrposittt  niciitionciti ,  sicut  Dcin 
lesttmonlnm  pcrliihens  dii.t  (  flwn.  xn)  :  ServiA 
metts  Moyses ,  qiii  rtdcli?»  esl  in  omni  domo  mea.  Et 
caiitanies  canficum  Maysi  $ervi  Oil,  el  coHtim  nagni, 
IMciiiiis  li  e  eleiioriim  liilentionem  extiressit,  qui  di- 
funlex  corde :  Viani  iniqxitalis  am  vea  me,  Domine, 
et  de  lcgc  iiia  iniserere  mei  (Psa/.  ckviii);  tcI,  Proptcr 
legetn  tuim  s^usiinui  te,  Domine  (Puil.  cxxix),  his- 
qnc  similia ,  ui  istos  qu(H|iie  de  fliiclium  niimero  in- 
tcliigi  voluerii,  ui  pote  vtctorix  mcmorati!  panicipes. 
In  Moyse  autciu  vetus,  iii  Agui  vcro  cantico  novum 
sigiiificaluiii  eslTestarocntam,  ot  pknitudiitem  elee- 
loiutn  ex  utroque  annaiatn,  in  niroquc  do.  cat  etsli* 
tisse  perfcclam ,  dicentes :  Magna  et  mirAbilia  iunt 


Acctpilc  sapiciiiiam  sioii 


auniin.  Et  bene  circa  pectura,  ubi  etiam  sacerdotale 
pecius  legaliier  ta^pe  jub«'tnr  gestare  logium,  Id  e« 
ra^ionalc,  ut  sibi  mens  bi^ne  conscia  diYtiia  noa 
aiidcat  reprehendere ,  sed  laudare  Jtidic*a  et  iHiiii 
auri  rulgore  alios  qnoque  ad  laudandum  indubiunler 
hortctur.  Ki  nnvm  ei  quaiuor  animalibug^  dedit  t  ftem 
ange:i$sept  m  phiatat,  ptenas  irx  Dei  viventis  insaeula 
tteeuioiutn,  Sttperiiis  septem  angelos  cum  lotidisn 
pliialis  memorat,  habenles  orationes  sanciomni; 
nitnc  autem  p!enas  inc  Dei  dicil.  E.-rilcm  qaippe 
phiai;c  ct  su.ivitates  snpplicat  onnm,  et  iraro  sappli- 
cioruin  contiiiere  dlcuntur,  cum  a  sanciis  pro  regiti 
Dei  vdvciitu  fuiiduntur,  quando  judicia  Dei  non  jam 
ocruitasicuiabys8Us(P<a/.xxxv),S(*d  apertn  iit  plib- 


opera  tua ,  Domine  Deus  omnipntens,  justa: et  vertt vioi  B  l^>  j*>!>t s  lalura  salotetn ,   impiis  vrro  pnilicininir 


tuasuntf  rex  omniuin  gcntium.  Utriusquc  pagina! 
Tcs:amenti  boc  nobis  consona  trritate  lesLnitur,  quia 
uuivers;e  vix  Douiini  misericurdia  et  vcritas  ( /W. 
ixiv).Oinniuin  auiem  genliuni  rcx  bicaptiiisdiciiur, . 
quia  non  jain  apud  Juda^am  lauium  Deus  uotus,  iieque 
In  solo  adhucYcllere  ros  ccelitus  vidctur  inllucre 
{Judic.  vi),  sed  sicut  Malacbias  dicit(Cap.i) :  A  solis 
oriu  usque  ad  (iccasum  magnum  esi  iioiueii  uicum  in 
geiitibus,  et  in  omni  loco  sacriflcatur  et  oOer.nr  nu» 
niiui  nieo  obialio  ninnda.  Quod  hic  eiiam  bequiiur : 
Qws  non  timebit  et  dabit  clarilatem  numiui  tiio?  quo- 
niam  tu  soius  pius  m,  quomam  omnes  gentes  venient , 
ei  iif/(;ra6uNt  coram  rt,  ^fKiitimii  justa  jndieia  tna  mo'' 
nifesta  sunt.  Ilxc  ei  abnndanli  exponunlur,  quippe 


infcrro  pcrniclem,  skni  Apostolus  dicil  (//  Cor,  n) : 
Qnia  Cbr.sii  bonus  edor  sumus  in  his  qui  salvi  ftttnt 
et  iii  his  f,in  pereiint :  allis  quhlefti  odor  mortis  ii 
inoiteni,  alii>  odor  fitae  in  viiam.  Si  enim  de  Domhis 
nostro  dititim  est  (  Lnc,  ii )  :  Ecce  posltos  eat  Mc 
in  ruiuani  et  reaarreciioneui  multoniin,  qaid  minra 
81  phialx  jiisiis  svavitaiem  prttbeant,  impftie  aatefl 
plagaruiu  irrogent  oKlnnem»  sl  tamen  ipeas,  et  noi 
atias  hlc  debemus  aecipere?  Et  repletliui  etf  temptum 
fnmo  de  claritale  et  virtute  Dd,  Iflud  in  fumo  signif- 
cari  puto,quod  iion  ab  oinuibus jadi<  ionim  l>ei  arcaaa 
penetrari  quemt,  mentesqnc  mortalinm  inOictaniai 
eonshleratione  plaganmi  caligrnt  palpitantes  :  qait 
nonc  siaHiit  enarrare,  et  usi|iie  ad  eanim  phialanNa 


|atn  op  re  impleri  Cirnuntur.  Post  hac  widi^  etecce  C  eiltinn,  fumum  iu  lempto  asterit  perdurare.  Meriio 


apertum  est  tempfum  tabemacuU  martyrii  in  calo.  Hic 
jani  rcscrari  dicit  abdila  tesiiinoniorum  arcana  dc 
Chri  lu  Ecelesiaquc  prumissa.  Et  proceascrunt  seplem 
augeli  cum  s(*piein  pl.tgis  de  tewplo.  De  Kccle«ia, 
coiitra  qtiam  pars  adreiaa  iudesiiiientibiM  lebellaTit 
iusidti^,  iJcii  dicit  plagas  prucedere ,  sive  pro  defen- 
siuiic  sa:.ctoiu.ii,  iu  qiiibub  a  lea  i>ou>iuas  Cbristus 
« ontutnelias  siisiiiiuit ,  sicut  Paubt  dicitur  (Act.  ix)  : 
biute,  Saute,  quid  me  perseqncnt?  sive  quia  sicut 
l^clrtis  nieiiioral  (/  Perr.iv),  leinpus  itictio:itionis 
jiidicii  dc  duino  Dei.  Gcininn  sitioidem  modo  liomi- 
iies  ceriuin  est  flagcltari ,  ut  aut  peccaia ,  sicui  in 
riiai aone  {Eiod.  xiv),Diviiii(as  jnsia catligct; aut sicut 
iu  ioh  exercilio  atuptifire  viriuiit  exauiinet  {Job  i). 
Ncc  initncrito  ab  eo  diclutu  Ifginnis  (Psal.  cxviii) : 
|Nii{Ki\ii  mc  Doiuinus  siciit  auruni  quod  traiisit  per 
iptietn  ;  vits  cjus  custodiviy  et  a  niandaiis  labioram 
.cjiis  iion  rcccs^i.  Aug«Ioniui  auiem  tinincro  vel  pta<* 
garirin,  HuivtTsiiatetn  contuinmationis  arbitror  prae- 
^ignari,  sicul  in  Lcviiico  rrequeuter  dicit :  Et  per- 
1111  iam  vot  sepicm  p!agis.  Ve$titi  lintea  munda  et 
ciudida.  Murtincaiio  astolel  in  lintei  flgurari.Unde 
ti  eliam  in  candore  irreprehensibiiia  Dei  Judici  i  co- 
(;iioscantur,  congrue  iii  mundit  iinteis  sensus  pnu- 
Jlur,  ut  inortilkati  hoc  candore  uianlur,  cum  revelata 
l^cic  judicioroin  l>ei  gloiiam speculantur  (//  Cor.  iii). 
/'/  titieii  circa  peclora  zoiias  aureus.  In  auro  sapica- 
jiiJM   i»inii ,   Scripiura    lcste,  doccumt,  i\\ix  Oacav 


tequitnr,  Nec  quitqnam  poterat  intrare  m  tgmpim, 
id  ett  ilhid  penetrale  tecretoAi  ,  dimee  fltiirealv 
sepem  piagte  septem  angelarnm,  Unde  ct  pndMi 
(lxxii)  :  lloc  laborem,  in<|uit,  anle  me,  donee  introeta 
in  sancttiarium  Dei,  et  intelligain  in  novissinia.  Alhcr 
in  funto  atsolet  tigniftcari  confessio.  Sicnt  enim  /■• 
mvt  prseeedit  iueenJium ,  sie  ilammam  fldei  et  eln- 
ritatit  pnecedit  confes^lo  peecatorum.  Propterei 
psalmut  Ulet  designans,  dkit  (Psal.  ciii) :  Qui  r^etpictt 
terram  ei  facileam  Iremefe,  qui  langii  nion«et,  et 
femigant.  Respexit  deniqtie  Doininns  Pctnim  (Jfaff. 
tXYi) ,  et  confcssionum  lacryniis  diltiit,  quod  uegans 
pavore  contraxii ,  ot  isic  sit  senstts  :  Re  «fuis  ,u  im  po 
terat  inirare  iii  lemplnm,  do  cc  finiientur  trpieai 
D  plagK,  id  est,  nullus  adlinc  poterat  dicerc :  Deambo- 
labam  *m  Innocentia  ctirdis  mei  in  medio  domus  lan 
(Psal.  c),  et,  Introduxit  me  rex  in  cubiculuin  tuam 
(Cant.  i) ,  niti  qui  oronia  prxtenta  reproboram  ac- 
tuiim  confctshme  cnraverit  ddere  C4>mmitta.  Qao- 
nlam  cogiutio,  inqult  (Pta/.  lxxv),  hominis  confiie- 
bilartibl.  Eccefomus  etreliquixeogitatlonitsolemBit 
celcbrabunt  tlbi  tanqnaiti  fmpetratft  Jutrificationit 
secura  landatio.  Itaqoe  donec  omnes  plagae  ffnianlnr, 
in  latnentabili  confetsione  Ecclesia  demonstrator,  el 
In  illls  qoos  dixintus  offens»  prioris  piBuas  laert 
frnctuosas,  et  in  illis  quos  mcliorc  conttituit  calta 
probari. 

V\ikV .  \\\»  V.l  tx\kd\vi\  xQcmTMxtyMQLm  dc  (emp/Os  dtun* 


99)  COMMCNTAR.  IN 

«jiis  frautles  poieiitia  discreiiiuiis  refMillefiilas  agno- 
^cere,  rananiin  salteoi  borrore  perculsi  laies  siu- 
deaiit  deviiare,  4«!  sicul  rana;  ignaros  ini|)e«liiint» 
ue  q«ielo  4evoiianis  culiu  (MTcipiaiil  vcrilaiein. 
SuHi  emm  dmm^morum  spv  i/m,  inquil,  Mf  im  fafiem- 
u$.  Ipai  enim,  sieui  eliam  Di.igi  Ph»raonis  (Exod. 
Tii),  credendi  sunt  sigua  liiciuri.  Nec  imni<frllo  eo- 
rum  Biemiiiii,  taciameiitioiieranarum,  iiibiininisiros 
Satans  luue  qoo4|Ud  praftlicerei  siiinlia  signa  fa- 
ctoros,  iih<|ue  ad  signuiu  emm  rau  truui  suis  niagi 
incanlatiouibus  valere  perutiisi  sunt.  El  exeunl  ad 
reges  totiui  terra  coiilrabere  t//os  in  pngnam  :  non 
qufid  ex  toio  orbe  ad  unum  locum  colligant,  sed  (|iiod 
unaiDquaiiique  geutem  iu  loco  habilatioiiis  su»  suis 
captam  veliut  supcrsiilionibusniiliiare.  Ui  diem  i.luin 
magnum  omiiipcLtttU  Dei.  Dies  D.  mini  pio  locoruni 
d^versiiHte  dcbet  iiiteliigi.  Alii|uaudo  enim  pro  1010 
tempore  a  passioue  Doniiiii,  qui  futuri  sunt  uIiimio 
iudkio  condemnali,  nunc  congregari  dicuutur,  ac  sl 
diccrei  prx parari.  Aliquando  di«  ro  Doniiiii,  diein  ju- 
didi  opoitet  inlelligi;  aliquand4>  perseculiouis  i.  ni- 
pus  :  unde  manilestum  esl,  pcr  toluui  lenipus  viix 
praesentis  hiijiisiuotli  liomiiies  congrcgari.  (Jui  veuit 
SDbilo  sicui  fur.  Iliiic  Aposiolus  (/  Thet.  v),  sicut  fur 
in  iKxte,  inquit,  ita  veniei.  Beatus  qui  vigUal  et  cu- 
ilodit  teilinenta  sita,  ne  nudus  ambulci,  et  videat  tur- 
pitudinem  iuam.  Quicunque,  inquil  (Calat,  111),  in 
Gbristo  l)aptiz.iti  estis,  Cbristum  induislis.  Ila*x  puto 
veaiinentaimniaculala  bic  commendari  servanda,  iit 
nec  iierato  baptismate  rescindaniur,  nec  reprobonnn 
re-persa  maculis  inquincnlur.  In  utroque  enini  prx- 
varicalorum  deiegitur  turpitudo,  quaai  vigilaniius 
perseverans  devitat  inientio.  Gt  coiigregavit  Uloi  in 
tocumqui  locatur  Ucbsfiice  ^rmrgeddon.  lu  alia  re- 
capitulatione  iuterpreialus  est  lccuu ,  diccas  (Jnf. 
XX) :  Gongregavit  eos  in  belluni  quoruni  est  nuuierus 
skut  areiia  maris.  El  tepiimus  angelus  effmlit  pUia^ 
lam  suam  in  aere,  et  exivit  vox  magna  de  templo  a 
tkrono^  dicens :  Faituin  cst  :  Finilum  est.  Et  facta 
sunt  fulgiira  ct  vjccs^  el  tonitru.i,  et  terrcna,  el  lcrrai- 
uit  Ms,  et  sigiia  iiiagna.  Rccap.iulat.i  caileai  perse- 
ciilione,  coiniuotioucm  iiiconiparabilcin  iiiciuorai,  iu 
qi»a  miracula  et  prjeJicaiioaos  ([uidctu  dicit  incsse  ; 
sed  utruiu  a  parte  bonoruai  falsii.ai  coaira>liceii- 
ritiui,  au  a  parie  mal<iruin  illa  signa  qiioe  nieaiorat, 
|ier»evereul  ad  exerceuduai  lioaos  <  t  obdurau  iiim 
malos,  anex  ulraqiie  paric  signa  sibi  altrinsecus  vo- 
tani,  non  bic  saiis  ciiK^et  sicut  a  Moyse  cl  ui  (^is 
taeiume.^t  Pharaoais(£j:of/.  vii).  Si  quid  tamen  iio- 
riiiii  stt,  eliamsigiia,  sicut  terneinotum,  prxMiosoea- 
dnm  esl,  inslaate  dubio,  ampl.us  inc<imp;irabilitrr 
eniicare.  Et  civitas  i!la  magna  in  tres  paries  «liviha  eW. 
G.vtus  Miagiia  pro  luuliiiudiiie  popaloruui  ei  saper- 
nlio  facius,  quod  iinmodicis  ausibus  fCieliaiur,  qaas 
^et  in  trcspartes:  uaain  geatililatis,  alteram  inh;c- 
i^ettcis  et  in  Ju.lxis,  cl  unuin  lei  tiain  qux  iu  falsis 
fhitribus  reprobalur,  qui  coafileutur  scaosse  Deuiu, 
'^«rils  aotein  negantcum  abomiiiati  sint  eiiiicreduli, 
^i  aJ  omiie  opus  bonuin  reprobi  (Tij,  1).  Se(|uiiur 


APOCALYP.  LIB.  IV.  m 

A  namqiie :  Ei  eiwitutei  gentium  ceciderimt.  Id  <  H  nmfic 
robur  rNliiciaque  gentilium,  et  Uahy^OH  ilia  nitKjna  re- 
eordata  sul»  cmtspcciu  Dei  venit,  CoiifnHam  d<*8ipn»l 
omninm  utultitiidinem  pcrdiioruiu.  Ui  darel,  in||im, 
ei  de  vino  iroj  su;e  indignatienis.  Debilx*  iiUlonis  re- 
tributio  malis  rcddi  iir;escribilur.  Et  oaines  insulae 
fngeruut  et  omiies  m'mtes  non  sunt  inventi.  Nomine 
insularum  siaiul  ac  nioatiani,  G<^lesi:c  ligaralur  co- 
giiiiio  propier  stabiLtatis  oniitieniiaia,  quibiis  per 
Is  iaui  dicitur  (Cap.  xxiv)  :  In  iloctrinis  glorificate 
Dominum,  in  in&olis  marisiionienDitai' iDet  Isract. 
Itemqtie  (hai.  11) :  Et  crit  in  novisMmis  dehus  pr.e- 
pnratus  moiis  doinus  Domiai  su»>er  ca<:uinina  inoii- 
liiiin.  Fuga  lixc  quaudo  iiialorum  socieias  sic  po- 
sticmo  fugietur,  ui  iliu  deinccps  Ecclesi.-e  cuni  laahs 

B  uon  inveniatur  coofusa  periaixtio.  Ilinc  Propbeia 
(Jerem.  li)  :  Fugiie,  inqtiii,  de  inedio  n.ibyloui!i,  et 
salvaie  uuu^q^iisque  aniiiias  veslras.  Tuue  auteoi 
Bab>Ionii  cadii,  qaanlo  novissimc  poieiii:item  per- 
sequendi  sancios  acceperit.  Pro|)lerca  aale  ruiuam 
cxahabilur  (inquii)  cor,  ei  anie  gloriam  huiniliani- 
lur  spiriliis.  Et  grando  iiig<'ns  taleuti  ponderts  de 
aglo  snper  homincs  ruii,  »H  blasphemaverunt  komiKe\ 
Deumpropter  plagam  grandinis^  quoniam  magna  plaj;a 
a  graudiae  facta  est.  \vw\\  u!tionis  in  gmntline  ponii, 
de  qua  alild  lcgimas  :  l<a  Domini  si<'Ut  grau.lo  de- 
scendens.  Abiiac  sc  saos  munire  Ddmiaas  |K)i)ice* 
tur,  dicens  pt-r  A|M>sloluai  (/  Thes.  1):  Qui  eripuit 
nos  ab  ira  ventura.  Nec  iininer  lo  i.ileiiti  poiidfrii 
memorai,  nisi  quod  divini  xqaiiaie  judicii  pro  di- 

£  versiiatibus  c.ilparam  singMlis  innigaiur.  Taleatuai 
euim  alierius  apud  Cr.ecos,  a!t<;rius  apud  Koiuanos 
quaniitatis  xstimaiione  pcnsatur.  Verum  qnia  alia 
suni  peccaia,  alia  flagtriia,  ala  airamque,  uiKleniiac 
dispiitare  |ici longura  est.  bic  blaspbemaiC  Dotnioum 
pro()tergiaiidin<*m,  el  iicccatum  cogiioiiciiur  et  plaga 
peccAti,  qiia  s  c  impii  secantur,  ui  nvc  rorrecli  resi« 
pi&caat,  cl  ipsis  plus  deieriorati  flagellis  insaniant. 
Isaiat»  deaiqae  dicit :  Domine,  lu  iratus  cs,  cl  ecio 
peccaviams  (Isa.  lxiv), 

Cap.  xvii.  Et  venit  unus  de  septem  angeHs  ba- 
licnliiius  septem  phiala^^  et  iocutus  est  mecum,  diccKs. 
Ven':,  ostendam  tib.  dumnationem  meretricis  magnce,  se-  ^ 
i!e<i lis  su^irr  a(/ffas  muttas.  Sini\lci|ai(ldain  de  diabi^^l.i 
Isai.is quo.^ae  poiiit  «jaiMa  ^ubfigii^ain  pcrsoui  yx\\\- 
3  cipis  BabyltM  icxpT-cc'li<it  niitunaii  (Im.  xiv)  ;  Qiio- 
niodo  cecidisti  de  cib!o,  Lacifcr,  qai  iiiane  oriebnris? 
eic.  Considcrans  Spirilas  sAacias  corpus  oinniuai 
perdiloruin,  quod  div<Tsis  <|aidcai,  s.d  coiigrais  110- 
niiuilius  vociiat,  variis  jaiudiu  sapcrbieateiu  e\ce3- 
sibtis  progredi,  corrumpi  flagitiis,  erroribtisque  rn- 
ptari,  lantaqite  impietate  >a'vire,  ul  mitibus  eliain 
advcrsetur,  congrua  pottturum  circuaiscriptione  di* 
pingi,  niirelricem  vocans,  quia  rclicto  Creat<iie, 
da^iuonibiis  se  i>r>stiiuit  constiipranlaro.  liLignam. 
propier  iuimnaitalcin  prxvaric  itioais  ,  per  qu:n?i  . 
saiiciis  diutius  insallabat.  Supcr  aquas  multa$,  |)o- 
pulos  scilicei  miilios,  enm  qua  forHicati  sunt^  inquii, 
reges  terr.r^  U\  c»i  regna  tcrrcna  sn|>crl>e  peteulo. 


805  rniMASIS  ADRUUr.TANl  EriSC.  8J6 

riigiiOBtcniiiur  saugtiiiiem  praplielarum  rudissc,  qiii  A  eicelso  locuti  sunl.  Siipcrcllio  eiiiiD  niOTnentiiiex 


eis  abiiieiilei^  coruiii  sciisus  in  aliud  dcrivaniiit :  quo- 
iiio.lo  si  diceret ,  qui  spiriiualem  legem  carmliier 
hn|Mi(*ritii(,  jiisic  currui>tiani  carnls  ct  sanguinis  ad- 
ilit  li  ir;i(hin!nr,  ubi  et  peccatum  el  pceiia  cognoscllur 
pt^LTntoniin.  Iliiic  Aposiolus  dicit  (i/  Thes.  ii),  eo 
«iui>d  ciiariiaieni  veriiatis  non  reccpcrunt  ut  salvi 
liertiin,  iile»  niiiict  illis  l)riis  opcrationem  erroris, 
ui  (TCilant  uiendario,  cl  jndicentur  omnes  qui  non 
cirdideriint  ver  laii,  sed  conscnscruiit  initiuitati.  Et 
uuiiivi  aiiani  voccm,  dicentem  :  Eiiam ,  Domine  Deut 
omnipoUnSf  vera  ei  jusla  siiiii  judicia  tna.  Hic  etiam 
ali(|uid  tale,  qualc  in  psahnis  (xl  ,  Lixi,  LXixviii, 
.cv)  ss^Uiciliir,  Fiat,  Gat.  Iloc  autciii  iinilando  de- 
l!emus   dnc<-re,  non    exponciitlo   sensuni  apcrtnm 


prosperiiatis  ut  fumus  elatt,  uiide  poeuiteiido  coa* 
verli  debiierunt,  contcnebrati  Ixlantur.  Ducanl  enia 
(ut  Job  dicii)  in  Ixmo  dies  siios,  et  in  punclo  ad 
inrema  desccndont  (iob,  xxi).  Ei  $ixtu$angelu$  efudii 
phialam  $nam  snper  /lumeu  iUud  magnum  EuphraUu 
*ei  siccala  cst  aqua  eju$ ,  ui  prapararetur  via  ▼rnicnli 
regi  ab  oriente  Kole,  id  esi  Cbristo,  dc  quo  tegimiis: 
Rcce  vir,  Oriens  noinen  cjus,  cui  venturo  ad  jndi- 
canduin  via  praD|>araiur.  Nominc  porro  flnminift  Co- 
pbraten,  sicuti  mare,  flumina,  fonies  aqnanim,  sol, 
tbronus  l^estiac,  su|>er  (pix  angeli  snas  pliialas  cCTndtsse 
dlcuntur,  boininesiininUndosdcsignant.  Ei  sicexiae^t 
aqua  ejus,  id  cst  niliil  in  sc  javn  prioris  popoli  babe- 
bnnt  quod  nou  igne  congniat  judicii  propinquantls. 


inoras  inncctere.  Et  quitrius  angclm  effudit  phialam  B  ^^^^^  superius  maturitaie  mciiscni  dicit  arutsse ,  er 


$uam  Miprr  so^ew^  ci  datum  e$i  ei  xstuin  et  igncm  in- 
iiccre  boasinilms.  Et  (Bsluaverunt  homines<t$tumagno, 
et  btasphemai^eruul  nomen  Dei  habenti$  pote$talcm 
super  plagas  istas.  Non  solidatum  est,  sed  ei  angclo 
qui  solcin  perrudil.Mon  autem  bicgebcniias  putandos 
cst  ignis ,  ue(|uo  ibi  blaspbemandi  jam  locus  olli 
rehnquitnr,  quando  danitiatis  inrruciuosae  lantum 
pocniludinis  U:nipn8advcniel,  ita  utdicturos  lex  mC' 
morat :  Quid  nobis  proTuit  superbaTei  diviii.fom 
jactantia  quid  contulit  nobia  (Sap.  v)  ?  Quocirca  igneni 
bic  et  xstum  arbilror  dcbcre  coguosci,  quod  diaboli 
corpusdo  stabililate  saiictoruin  irremediabilitercra- 
ciabitur,  el  ad  bl.ispbemandum  ipso  a^stu  eicitati 
ioguiiiur.  Fonasseenim  supcrso-edicilnr,  sole  vide- 


vindemiam  occurrissc,  sic  et  bic  iropice  dic-it  aqujm 
fltiminis  fuisse  sicca^am,  niitil  utiqiiereman  issejan 
viridium,  sed  totum  divini  igno  jiidtcii  oxaiiiinauJum, 
quo  vcl  impii  consumantur  ui  lenuin,  vel  sancli  ap- 
probentnr  ul  aunim.  Et  vidi  de  ore  draconit  et  de  ore 
be$t:aJ^  ei  ei  ere  p$eudoprophetce  $pifiiH$  tre$  iuh 
mundo$  exeuntcs  in  modum  rauarHm.  Ltcei  pro  var.ii 
passionibus  vexationiim  viii.  ramtfuecunciotom,  dh 
versat  qualilates  ra:iligiii  spiritus  haberc  dicauittr, 
nee  immerito  (in  Evangelio  qiiidem  alild  [tfarr.  iv)' 
diiii :  Surde  cl  inute  spiritus;  alibi  uufeni  [lbid.\ 
spiritum  immunduni;  alibi  propheta  [Ose.  iv] :  $pi- 
ritus  rornicalionis  pcriiidit  eos ,  ii<»n  ob  aliud ,  nisl 
quod  ad  perpctraiidas  itnmundiiias  fl:«giiionini  pr«* 


licet  justitio^,  tanqnam  dc  sole  ablativo  casu  posuc-  ^  cipitalur)  liic  Inm^iii  oniues  Ires  propterea  Imntun 


rit;  sicul :  Cvigilabo  supcr  verbum  mcum  ut  f.iciain 
illud  {Jerem  i) ,  et  Danicl  :  Quxramus,  inquit  (Dan. 
ii),  nii»ericordiam  a  racie  Dei  omnipolcutis  supcr 
sacMmcnlo  isio,  ut  uiidc  olecii  illumiaationis  perci- 
piiitii  iirinitaiem,  imle  iinpii  dicantur  siimere  inceii- 
diuiu.  Neque  egeruru  peenilentiaM,  ut  darent  ei  clari' 
taiem.  Blaspbeiiiauuuni  ipsa  niors  est ,  iii  non  se 
iiupietatis,  scd  Oeum  tnalinl  iniquilatis  argucre :  iiec 
post  plagas  poenilenliam  agere,  stHl  flagellati  con- 
tumelias  irrogare.  Sicul  enim  vasa  xnea  inccndio 
grandi  subacla,  ab  intimis  exsiiicndo  scatenlia  foris 
cbulliunt,  et  su.-e  capacitatis  iiictas  ciccdunl ,  sic  el 
pars  biistiae  in  vasto  resisiens,  cuni  Gliristi  Ecclesiam 
infaiiiiabili  viderinlconsuulia  dimicare,  intolorabilis 


dos  posuil,  qiiia  unuin  dialioli  corpns  solitis  coropa- 
ctum  diflerenliis  dcsignavii,  illam  mcnioratis     qux 
roajorein  obtiiiet  poicsiatem,  draconetn  iiidnrfiH 
diabnlum,  bestiam  Auticbrisiuni  ciim  siiorum  dorli* 
ribusdi^maium.  Uuum  ei^o  spiriiuni  vidii,  ef  firt 
liumcro  partiuiu  unius  corporis,  tre'»  diitii,  uio.-Miib 
numerus  periiiioruni,  uno  nialigno  hpirita  agi  pm- 
deretiir.  Forlasse  enini  idciroo  ci  lain  hitrri^nibm  ra* 
iiarum  raHlitateni  eoruin  coniparans  lefiieriiati,  aub 
junxit :  Istis  eiiiin  pseudoproplieiis   ranaruin   more 
tanquam  aniinantibus  coaccusaiis  noG;e  dannabililef 
erroris  lalratu  conveiiil  persireperi*.  Rana  enim  t| 
loco  et  visu  molesioque  strepilu  sic  odibiles  h;ibeti-> 
lur,  sicut  diaboluscum  suis  agnoscitur  abominabiK» 


invideniije  facibus  inflammati,  concepium  iu  corde  ^  veritati,   moritoque  xttirno  jnste  igne  daQinandl^ 


inceiidium  oris  impuri  exhalani  blaspbemiis.  de  hoc 
iij;ne  legimus:  Zelusappreheudit  po|>uluni  ineruditum 
ct  iiunc  ignis  advcrsarios  consomet.  Et  guintu$  ange* 
lus  effudit  phialam  $uam$uper$edem  be$tia^  et  obscura- 
luni  e$t  regnum  ejus^  et  Cfunederunt  Ungua$  $ua$  pm 
dobre.  Sedet  bcslia:,  velregnum  ejus,  Unquam  jiidi- 
ciaria  potesus  dicitnr  ideo  obtenebrari,  quia  xterns 
felicitaiis  contencbrati  l;clitia,  cum  bona  praescnlia 
pro  sumir.a  feliciute  possldendo  collaudant,  ei  vert- 
tateni  in  iniquiLiie  deiinent,  liiigiias  suas  comedunl. 
P.uic  sensui  psalmus  (ciLiit)  coocinil,  dicens :  Quo- 
ruin  os  locutum  esl  vaniiatem,  «t  dcxicra  eoruin 
(/<;ift'/«i  iiJir/uifatis,  cl  {Psal.  t.ixti) ,  liiiquilalem  iu 


Licei  a|ierto  simili  umen  serrome  bealos  AposiolH 
loquitur,  cum  pracmilterei,  dicons  (//(.V.  vi) :  Nolite 
jugum  ducere  £ura  infldclibus.  Qu.e  enim  ponio  ja- 
stitias  cum  iuiquiuie,  aut  qu2c  socieias  lne!s  «d  i 
bras?  Qiiae  aulem  convcnlio  Chrisli  ad  Beiiair  au 
quae  pars  fideli  cuni  infldeli  T  Qni  autcm  consens 
templo  Dei  cum  idolis?  luel  hic,  cuoi  de  ere 
lorum  immuiidum  spiritum  iu  modom  dicil  prodire^ 
ranirom,  ac  si  dicerei:  Quid  aulem  coenoa  eompa-^-^ 
res  coelo  quod  cmivenit  haliiiaiioiii  rananini  lanquaai  ^ 
liorrendii  itscudoiir^ifibet»  blaspbemiis?  Taniani^^ 
dis-Ure  asscreu!»  doclorcs  vcrilali!» ,  quantnm  ran 
ab  bom  nibus  samtis,  ut  ctiam  qui  iikHiei  noa  s«a 


^  COy^CNTAR.  IN 

4^  fraittles  polCiUia  discreiioiiis  refMinentlas  agno' 
^cere,  rananun  salteiu  borrore  perculsi  Uiles  siu- 
ilaaint  deviiare,  qiii  sicul  ran»  ignaros  tnipeiliiinl» 
ue  qtielo  4evotianl8  coiiu  p^rcipiaiil  verilaiem. 
SuHi  emm  dmmwUMrum  $pii  i/m,  inquii,  Mf  im  /^ortni- 
Mc.  Ipei  enim,  sieui  eiiam  iu.igi  Phuraonis  (£xoi<. 
Tii),  credendi  sunt  sigua  liiciuri.  Nec  imuierilo  eo- 
rum  memiuil,  taclameBtioucranarum,  iiisiintnistros 
Satans  luiie  i|un4|Ud  pra^Uicerei  siiinlia  signa  fa- 
ctoros,  iihi|ue  ad  Sigiium  euim  rau  iruiu  suis  magi 
incanlatiouibus  valere  perutissi  sunl.  Ei  exeunl  ed 
nges  toiiiu  terrce  coiilrabere  i//os  in  pngnam  :  non 
quud  ex  toio  orbe  ad  unum  locum  colligant,  sed  qiiod 
uiumi|ttauiqiie  geiitem  iu  loco  babilaiioiiis  su»  suis 
eapt^m  veliul  supcrstirtonibusniititare.  ludiem  i.liiin 
magnum  omtiipct.ttlh  Dd.  Dies  D.  mini  pio  lncoruin 
diversiuie  debet  iiileliigi.  Aliquaiido  enim  pro  loio 
tempore  a  passioiie  Doniiui,  qui  fuluri  sunl  ulliuio 
iudicio  condemnali,  nunc  congregari  dicunlur,  ac  si 
diccrei  prxparari.  Aliquando  di^ro Donjiiii,  dlein  ju- 
dicii  opoitot  inlelligi;  aliqiiand<>  persecutionis  i«  m- 
pus  :  unde  manilesium  csi,  pcr  toluui  lenipus  viix 
praesenlis  liiijusinodi  homiiies  congregari.  Qui  veuit 
sibilo  9icut  [ur.  Iliiic  AposloIus  (/  Thei.  v),  siciil  fur 
in  nofte,  iuquit,  ila  vcniel.  Beatus  qui  vigilat  et  cv- 
slodti  tettinenta  stin,  ne  nudus  ambulci^  et  videal  (ur- 
pHudmem  suam,  Quicunquc,  inqiiil  {Calat,  iii),  in 
Cbristo  l)aptiz.iii  e^lis,  Cbrisiuni  induisiis.  Ilaicputo 
ve-tiiueuuimmaculata  bic  commendari  servauda,  iit 
nec  iicraio  baptismaie  rescindaniur,  nec  reproborum 
re-persa  maculis  inquinrnlur.  In  uiroque  cnini  pru;- 
varicalorum  dciegitur  turpitudo,  quaiu  vigilaniius 
perseverans  deviiat  intenlio.  Gt  congregavit  illot  in 
loeum  qui  tocalur  Ucbsfiice  ^rmr^geddon.  Iii  alia  rc- 
capiiulatione  lutcrpretalus  esi  Iccuu ,  diccus  (Inf. 
XX) :  Gongregavit  eos  in  belluni  quoruui  est  uuuierus 
skut  areua  maris.  Et  teptimut  angelut  elfudit  phia- 
lam  suam  in  acre,  et  exivit  vox  magna  de  tcmplo  a 
tkrono^  dicent :  Faitwn  cst  :  Finiium  esl.  Et  (acta 
tunt  fulgiira  ct  vjccs^  et  tonitruj,  et  leTrcna,  ei  lcrroi' 
mo  ttf,  et  sigiia  iiiagna.  Rccap.tulat.i  cadeui  pcrse- 
citiione,  comniotiouem  iucouiparabilem  tiiciuorai,  iu 
c|iia  Hiiracula  ei  prxdicationes  (|uidcm  dicit  iiicsse  ; 
Ksd  ulruiu  a  parie  bonoruiu  falsii.ai  coiiiradiceii- 
fiiiiii,  au  a  parte  maioruin  illa  signa  qitae  tneuioral, 
per»evereul  ad  tfxercendum  houos  <  1  obduran  liim 
malos,  an  ex  ulraqtic  parlc  slgna  sihi  allrinsecus  vo- 
tjinf,  non  bic  saiis  ciiicei  sicul  a  Moyse  cl  ui  (^ts 
ladufne.-l  Pbaraouis(£xof/.  vii).  Si  quid  lamen  lio- 
runi  sit,  eliamsigiia,  sicul  terrcinoium,  pra*uosceii- 
dum  e»l,  insuuie  dubio,  ampl.us  incomp;irabililrr 
^nicare.  Et  ci»itat  iUa  magna  in  tres  parles  divi*»a  e»f. 
C.vtias  Miagiia  pro  muliiiudiiie  pi^puioruiu  ei  supcr- 
^'iSio  facius,  quod  immodicis  ausibas  fcieliaiur,  quas 
fiet  in  iresparles:  uuam  geulililnlis,  atteram  inh;c- 
■'Ql^eii  et  in  Ju.ixis,  ct  uuain  tei  tiain  quie  iu  falsis 
frairilMiS  reprobatur,  qui  coiihleulur  sciiosse  Deum, 
'^eiift  auiem  neganlcum  abominati siut  et  iiicreduli, 
<^i  aJ  omiie  opus  bonum  reprobi  (Tij,  t).  Sequiiur 


APOCALYP.  LIB.  IV.  8?!! 

A  ntinqiie :  Ei  chitatei  gfntium  ceciderunt,  Id  *  n  mnf*e 
robur  rNliiciaque  geiitilium,  et  iiahy'0H  iUa  magna  re- 
eordala  sub  cmispcclu  Dei  veuit.  Coiifu^am  dosiprn»! 
omninm  uiuliitiidinem  pcrdiiorum.  Ui  darcl,  in^iuit^ 
ei  de  vlno  ir^  su;e  indignatienit,  Dcbilx*  iiUionis  re- 
tributio  malis  rcddi  |ir;escribilur.  El  otnnes  insulse 
fiigeruut  ei  omiies  montes  non  sunt  inveuti.  Nomine 
insularum  stiunl  ac  moiiliuui,  Ef^clcsiic  Hgiiratur  co- 
giiitio  propier  siabilitaiis  rniiticntiaiu,  quibiis  pcr 
Is  iatu  dicitur  {Cap.  xxiv)  :  lu  doi-lrinis  glorifkatd 
Dominum.  in  insiilis  marisiiomcu  Dmrfi  Dci  Isracl. 
Itemqtie  {Isai.  ii)  :  Ei  crit  in  iiovissimis  d.ehus  pr;e- 
paratus  moiis  doinus  Damiiii  sui*er  cacumina  inou- 
liiim.  Fuga  hxc  quaudo  inalorum  socieias  sic  p4>- 
sticmo  fugictur,  ui  illa  deinceps  Rcclesi.-e  cum  iitaiis 

B  umi  inveniatur  coofusa  poriuixtio.  liiuc  Prophei:i 
(Jerem.  li)  :  Fugiie,  inqcii,  de  medio  l>.ihyloiiis  ct 
salvate  uiiu«iq'iisqiie  auiiiias  vesiras.  Tuiic  aitteoi 
Bab>Ionii  cadii,  qitan.lo  novissimc  poieidrilem  per- 
scquendi  sancios  acceperil.  rropterca  aiile  niinam 
cxaliabilur  (inquii)  cor,  ei  auie  gloriam  humiliani- 
lur  spiritii».  Et  grando  Hig»'ns  taleiili  potideris  de 
ceslo  super  homincs  riiil,  ':(  blasphemaverunt  komiKei 
Deumpropter  plagam  grandinis^  quoniam  magna  pl.'^};a 
a  grandiuc  facla  est,  Ir.iiu  itltionis  in  gmndine  pouii, 
de  qua  alilu  legimus  :  lia  Domini  sicut  grau.lo  de- 
hcendens.  Abliac  sc  suos  rounirc  Diimiuiis  poJice* 
tur,  dicen^  prr  A|m>s1oIuiu  (/  The$.  i):  Qui  eripuit 
nos  ab  ira  veutura.  Nec  itniner  lo  tdeiiti  iioudcrii 
memorai,  nisi  quod  divhii  xquitate  jndicii  pro  di- 

Q  vcreiiatibus  c.ilparum  singMlis  iunigatiir.  TkleutiiiH 
enim  alterius  apud  Cr.ecos,  alterius  apud  Itomauos 
quantiUiiis  se&timatiiute  pcusatur.  Veium  qnia  alia 
suni  i^eccaia,  alia  (lagrlla,  al  a  utrumqup,  uude  uuiic 
dispiilare  |iei  longura  cst.  bic  blasphemare  Domiuum 
protiter  graudinem,  el  |»eccatum  cogiioii(-itur  el  pl»ga 
peccAii,  qiia  8  c  impii  secantur,  ui  noc  rorrecti  rcsi. 
piscaul,  cl  ipsis  plus  dcieriorati  flagellis  insanianu 
Isaiai»  deuiqiio  dicit :  Dominc,  tu  iratus  cs,  cl  cCiO 
peccaviiuus  (Isa.  txiv), 

Cap.  xvii.  Et  venit  unus  de  septem  angeHs  Ita* 
lien!i!)us  septeni  phiatai,  et  tocutusest  mecum^  diccKs. 
Ven\  ostendam  tib.  damnaiionem  meretricis  magnmy  sc-  ^ 
dciilis  sii))f r  a(/ffas  muttas,  Siniileqiiiddain  dc  diaboi.i 
l^ai.is quo.]uc  poiiit  (|uimii  ^ubfigifain  por^oni  ptiu- 
^  cipi»?  Babyloi  icaepraedilt  rnitunitu  {Isa.  xiv)  :  Qiio- 
modo  cecidisti  dc  cib!o,  Liicifei-,  qui  luanc  oriebaris? 
cic.  Considcrans  Spirilus  saucius  corpus  oiuniuui 
perditorutn,  quod  diversis  quidciu,  s/d  coiigruis  iio- 
uiiiiiiUis  vocitai,  variis  jaiudiu  siipcrbieiilem  e\ces- 
sitius  progredi,  corrumpi  flagitiis,  erroribusque  ri- 
|ilari,  lanlaqiie  impietate  ^xvire,  ul  mitibus  ctiain 
advcrsetur,  congrua  pclitnrum  circumscriplione  dt^ 
piiig  I,  uurelricem  vocans,  quia  rcliclo  Creatoie, 
da-iuonibus  se  iT.istiiuit  constuprandaro.  !iLign.in;. 
propter  iinmauitalcm  prxvaricntiouis ,  per  qunfi  . 
saiiciis  diutius  iusultabai.  Supcr  aquas  multas,  |)o- 
pulos  srilicei  multos,  eum  qua  fornicati  sunt^  inquii, 
reges  terr.r^  id  Cil  regn;i  tcrrcna  sn|>crl>e  peteulo. 


809  PRniASn  M>RUMfiT.\NI  EWK,  ^  !K» 

Sic  auiem  eam  iii  regcs  el  lcrri^ciws  ai? i*la.  iti  ci  A  i"  ttecciii  comilHis,  ver i^lmile.ii  rnnilem  1«  «efieui 


616  cam  ciislrre  noverinws.  De  ri««  farnicatiowis 
€ju$,  Praiiiiissa  vitionim  insiniianl  corra,»teUn,  sictti 
« iiiiu  viuuni  mentew  «xtollil«  sie  libido  Tiiioriiiu  cs- 
rascal  iiuUliundos.  £l  iliixit  me,  InquU,  in  desertum 
tn  sptrtU.  DescrtiHii  p  nit  DiviniialU  »bsciiti*m, 
ciijus  pr.«  seniia  paradisiis  est.  lu  tpiritu,  quia  spi* 
Titu  possunt  ikta  dircenii.  Elvidi  mttHerem  udemtem 
4i{per  be.<tiam  cocciueam.  In  cujiis  cam  potissimum 
sermo  diviiius  specic  suboruaret»  n.si  mulieris,  a  qua 
iiiilium  pcciati»  et  propter  quam,  ut  scriptnni  est 
[Eccii.  xkv),  iiiorimur  omnes?  Supcr  bcstiam  scdcrc 
diciiur,  ut  pote  dc  qua  Tastu  pnesumptionis  extolli- 
tur.  Coccincmi.  crucntam  bestiam,  ui  d.clNm  est, 
corpus  aguo  co>itrariiim,  in  quo  nunc  dial)olus,  nune 


capiiibus  ilesigaaviu  PnHUerea  ei  vetiemeiis  radrm 
pcr^icctttio  futura  prxdicUiir,  in  qoa  et  ara  falMI 
poiciiii;i!  siiffragator ;  ct  quod  slmulaiioAi  tfeetit  pih 
testatc  s»rp|ileiiir.  llujos  praeatifhi  rraadif  aaperios 
menior;it,  dicens :  &i  onitmcapiH  t%  eapiiikissepM 
qiiasioecisuca  r«erii  ad  morieat,  ei  piafa  moris  <iui 
ctt;aia  cst,  id  est,  cx  uiinrerso  poieniaia  sMi'aiis 
regni  Ecclcbijs  coitirarium  est  «nun  eapui,  id  e>t 
Aiiticltristus,  qai  se  pro  Christo  vuli  suscipi,  a<se 
rena  se  qNasl  rooriuum  revisisst*,  cum  racaiiirts  qii« 
rii  a  Glirisio,  qai  vere  mortons  esi  ei  restirreiit, 
impie  separare.  De  hoc  eiiam  prxinfserat  qnod  ci 
draco,  id  e^t  diabdos,  vlrtutcm  sna«n  ci  dederiiei 
ihroiium  ct  poltstalem  magnam :  idctrco  et  plfnais 


capiii  velul  occisum,  nunc  cjus  accipicndus  esl  po- B  ***«»*  »«**»*^  Waspb«mi;e.  Dcicrior  aolem  inreniri 


pulus,  quod  t<>iumB;iby!oii  esi,  id  est  confusio.  Coc- 
ciiieani  H&quti  impielate  crucnlam,  et  corruptiontbus 
Liiiquam  snnguinibtts  debriatam,  pienam  nominibus 
bla$phemia^  cum  plussii  operc  purficerebliisphemiam 
qiMiu  vocari  blasplicfnus,  bic  tamcn  etiam  eain  in 
plciio  dicit  abundarc  netniHibns,  ut  nequaqiiam  ejus 
piiieitur  deessc  execssibus.  Et  quia  alin  t  cst  pcccare 
Deo,  aliud  esi  peccarc  in  Deum,  qiii  blast>b«*tnMt « 
auipiiore  iu  Dcum  re ttu  dclinquit.  Habencm  capiiM 
septem^el  cornua  (/«ctfm.  reri-ccuiiune  iiuvis^iina  pro- 
|:er;iuie,  (leceui  r  gcs  fuuirtis  s.ioi-ti  quoqiic  Danielis 
propliislia  lcsiatur  (Dan.  vit).  lUis  uiinc  iu  s(*ptem 
laiiili^us  ei  dcccm  cornibus  be^tiu:  hic  tiber  mvpt 
dcsignat,  supcr  i|UOS  ide<v  superifts  eiiam  diadt*maia 


noitopAiesl  bl»sphcmia.  quam  ut  contrari<ia  Chiitt<i, 
quod  ct  nomen  cjos  Antkliristns  indieat,  se  vent  b^ 
licrt  pro  Christo  ,  Ht  qnos  non  potesi  riolenier  ter. 
roribus  (rangere,  adtrmbrata  siodeat  ver  t  le  s&fs- 
ccre ;  ci  apertum  declinanies  errorem,  rcriifuiPesl 
inettrrere  addicai  bblutcm.  Hanc  Dominos  pestm 
in  Evangolio  docuit  praseaTend  tm ,  hxe  dicesi 
{Matth.  xu;  Luc.  xi)  :Citm  Iminuiidus  S|4rttns  rx'«- 
rit  ah  homine,  ambular  per  toca  Inaiftiosn  ,  quxieii 
rec|uiem,  ct  non  iovenit,  etdicii :  Yadum  ad  tUmian 
meam  unde  e^ivi ;  et  tunc  vaJii  er  as^amit  i»fcan 
8e»>tcmalios  spiritns  ncqn  orc:*  se,  el  in  ranef  hs- 
bitant  Ibi,  ei  floni  novissima  boniinis  iliiis  pejnra 
prioribus.  Nonne  de  ono  Fpiniu  immundo  superin 


esse  dicii,  quod  regiiis  omuibus  inierempiis,    soH  C  loqm*balor?Ciir  aUos  seplcnrnequiorrs  se  divil^aiii 


poiornni  in  loto  orbe  rcguarc.  Devicioruui  quippe 
signa  regiiortini  diademau,  ot  tropva  superbis  dieti 
prxfiTri  cipiiUMis.  Proptcrca  autem  septem  cnpita 
septom  moiiies,  pcr  sapieaUae  seiisum  inoiiet  ccmse- 
qucntiT  iuiell  gi,  ot  Romam  quae  supcr  scptem  mon< 
ies  prflesidet  siguificans,  omni  quod  orbe  monarclilas 
pra:faii  doroinaiii,  ad  istorum  regnnm  similiiiiiiinem 
adUuvisset,  ct  n  R.omx  nomiuc  totius  regni  poten- 
iiam  nguraret.  Sepienario  enim  numoro  universiia'» 
leiu  vuiuit  ipsius  domiiiationis  oscndere,  co  quod  ex 
ieriiario  ei  qunieru.irio,  id  cst  ex  impari  et  p^iri  tan- 
^  qii'aiii  ex  diverso  coiifccius,  nni^ ersitatein  insinuci, 
sictit  satis  superquc  jam  diciuiu  est,  quod  dc  septem 
Ecclesiis  in   bonu  pr.-einisimus  figuram,  ciim  uiia 


qui»  septiforniia  imninndus  sptriiiis  agnosdiur,  al 
etiam  taieniibiis  maKs  ncquio*'  st^ptera.Uclter  iufe» 
niaiiir  T  Et  ut  quod  dicimas  plenlos  lueescat,  iatca« 
ttim  decei csse leilorem.  Spirioa  bonus,  spiritsss»' 
pientin*,  cul  contrario  malos  opponitiir  fpintas  ia- 
Ftptentix;  aiier  pfjor,  simolatio  sapicntiae.  Spiritm 
bonus,  spiriius  intellectiis,  malos  aufem  spirilai 
stuitiiiie  ;  nlter  pejor,  siinulatlo  discrphue.  SpiriUM 
boniK,  spiritu»  consilii,  nialus  autein  spiritos  inpr»> 
dcut  9C  ;  alier  pt  jor,  slmulatio  prudeuiix.  Spirilas 
bonus,  spirilus  fortiiodinis,  cui  opponilor  malai, 
nperue  ignnviae  spiritus ;  alier  pcjor,  inflrmilu  M^ 
lens  olHimbrationc  virttitis.  Splriius  boiius.  spirilas 
scientine,  ciii  contrario  matus  splritas  ignora  li«, 


Chri jii  Ecclcsia  praeuuntiatur  orbcm  posscssura  ter-  D  nequior  aulera  usurpaiio  sclcntiac.  Spiriios  bocof. 


4iirum,  cum  nunc  ideiu  iiumcrus  ex  advcrso  in  ibtis 
tiuos  meinornt  septem  capitibus  videturappi>ni,  ia 
.quibussignincnta  universitate  lOtcntiac  fure  dicilur 
liriiicipari,  ct  in  bono  cnim,  et  in  inalo  seiiienarium 
iiumcrum  freqHenter  poni  sancta  Scriptura  testatur. 
r*inm  cum  Spiritu^  snncius  pro  scp/cnaria  opcniiione, 
Isaia  propbeia  testanle  (Isa.  xi),  sep:iforinis  csse 
ercdaiurin  bono,  spiritus  ciiain  nequam  septiforinis 
5%piii8  designainr.  Et  quoniam  borum  inonarcbia 
regnunique  Cbrisii  Ecclesia  contraria  frequenter 
«pponitur,  non  solum  apcrta  oppressione  potenti» 
iidcles  iropngnar,  sed  etiani  sub  mcntita  specic  vcri- 
tatis  illaquearcdesidcrat,  manifcstam  cjuspotcnliam 


sptfitus  pictotis,  maliis  veit)  spirltus  impleiatis ;  alur 
pejor,  falsx  pie taits  obtcntus.  Spiritus  bonus,  spiritm 
timoris  Dei,  coi  conirarios  cst  spiritus  temetita  is; 
alter  pejor,  dtdus  flctx!  religionis.  Idcirco  ad  osiea- 
dcndam  simulationem  pariis  adversae,  bic  paole  b- 
tius  viduit  demoran,  ot  haec  expositio  ad  aiultorani 
nobis  locorom  proQciatintellcclum.  Ilanc  omnilariaai 
persecutioufm  iu  polentato  vcl  frauduleniia  fnlaram 
Apostolus  qnoqoe  denuniiat  dircns  {II  Theu.n): 
Tunc  rcvclabiiitr  ille  iuiqnus,  qiicm  Dominns  Jesui 
intcrficiet  sptritu  oris  sui,  et  dcsiruet  illiistratloM 
adventns  sui  eum,  cujus  est  ailventus  secundum  op^* 
ruiionem  Sataiix  ia  omni  virlote  et  Hgnis  ei  pro<it- 


9M 


COaiMCNTAR^.  1N  APOCALTP.  L1D.  IV. 


06-2 


fiit  meiMtacibus,  ci  in  omni  sediioiione  intquiiaiis,  A  {Maitk.  xiv) ;   iia  et  e^\u  i;on  sunt  cjus  ,  non  lialiri 


iA  bis  qui  peteunt,  virtuie  poteniiam,  seduciiono  liy- 
pocristii  iiiCDdacii  significat.  Circnmdata  purpura  et 
coteino.  in  pnrpurt  succus  siroulati  regiminis ,  in 
citceo  cnicnius  ijnpieutis  babitut  demonstratur ,  et 
rara;a  aurQ  et  Uipde  preitoio  et  margaritii^  id  est 
oHiiiibus  illecebpis  siniulaiaB  veritats,  qiiam  in  illis 
bpiriiibus  M<|ttain  saiis  aate  expressimus.  Quid  sit 
deiiiqoe  inira  kanc  pulcbpitud.nem  expoiiil,  diccn»  : 
Rt  liabcbat  pocuiumaureum  in  maim  iua  plenum  abo- 
miiialioiiUiB  et  luimonditi»  ^oruicaftoiiixtotius  trrrn. 
ikuniio  ergo  bypoerisis,  qiii»,  sicut  Dominus  dicit: 
Foris  quidem  pareat  bom!nibiis  qnasi  justi,  in;iis 
auteni  pt«)nt  fKint  omni  iromuiitHtia.  Et  in  fronle  eju$ 
uotnen  icriptum  sacrauicnti  :  tijbylon  mater  formca" 


scripios  in  libro  viijs  a  coiiHtitutione  mundi,'itic«igni' 
tos  et  a  limge  praBscitos  aoienii  ignis  e5t  siipplicio 
damnaturus,  qui  paratiis  est  diabolo  ct  angelis^Jos. 
Excclsus  enim  D«»minus  et  hutnilia  respicit,  et  alta  a 
longe  cognoscil  {Pi.  cixxvii) :  Inde  (lictl  (Matth.  vn) : 
£t  non  novi  vo<>,  di$ee«Kte  a  me,  oierarH  in-qn  iiitiH. 
Yiden  es  licsliam  qn»  erat  ct  iion  esi.  Et  hic  e»t 
Mfitni,  (fui  habet  sap-entiam,  IHa  sep  em  rnpitti,  tfp» 
tem  montrt  sunt  viper  qnot  mul  er  tedet,  H  rctjet  si*ff- 
jem  suut.  Aliier  frcqu  ntfT  diximus  in  unaqoitiiue 
specie  gt^nus  osicndi.  Nam  qito.t  est  oronis  bcstin  , 
hoc  s<*plcm  capitn.  Dcuiqiie  capiin  et  sepiem  monios 
essG  dic  t,  et  seplcui  rej^es ,  id  esi  universam  m:»lo- 
ruiii  partein  qu.e  iii  pr  r(^osi  is  (anquam  in  regiluu 


romfinet  exsecrationiim  tolias  lerrce.  Ne  supcrsiillo  B€»nsiat  el  subd!ti*i.  Qui  ideo  vocahuli»  variis  imfini- 


rrroris  palam  falleret  vcriiatts  iticantos,  ex  tiiulo 
ffotitis  sciai  esse  sollicitos.  Ei  vidi  mnHerem  illnm 
r^rkiiti  faetam  de  tanguine  tanctomm,  et  de  tanguine 
tcalium  ieiii  Christi.  Competenler  cam  iargitas  divini 
sermoiits  intus  insanieniem  oslendit.  Et  miratus  tum 
€um  vidissem  eam  miraculo  magno.  Et  dixit  mihi 
angelut :  Propter  quid  admiraliis  es  ?  Ego  tibi  i>sieri' 
dam  farram^ftfiim  bnjus  miifferli,  et  bettia  guce  portat 
€  m,  qua  habet  eapita  tcptcm  et  comtta  decem :  Be*tia 
^iuim  viditti,  (uit^  et  non  e&t,  sed  aiceiiittra  ett  ex 
fi^sio,  ei  in  perdilio..em  vadil.  A  muiidi  exordio 
duamro  civimtum  exortus  acerics  hacienus  currere 
sacrts  Utteris  cdoceiur,  qiianiro  est  unn  Dei,  altera 


pntnr ,  propier  divprsilatom  nctionuui,  qu»  «i  pic- 
niit  ei  fraiidc  decipit,  qiiando  luhrici  mcuiibiis  scr- 
pit  rcniui  »CHsil>tlium  olilectarioniiHis  inicrccf^i^»  : 
Mcut  scriplum  legirous  (Jer-em.  ix)  :  liitravii  inoia 
per  fcnestras  vestras,  quod  proprio  ad  quimiue  p:i- 
ti;um  »(3n$um  arbilror  rcdigcndum,  vistHU,  audittmi.- 
gustum,  odoiaium  ei  lactum ,  un<le  Donriiiiift  itli 
SomaritaitaD  niulicri  dicit  {Joan.  iv) :  Qui  .qiic  CMtm 
viros  balMiisti ,  et  nunc  qiiem  halics  ,  no:i  est  tuiK 
vir.  Quod  ihi  viroti,  boc  b  c  rcges  iuieiligas,  quoriHU 
tanquam  regiiuiiie  human:e  vii»  priuiordta  rcgl  ai- 
qiie  admiuisirari  cognoscimus,  quse  uobisctim  be&tiaB 
videntur  habcre  communia.  Ad  quod  ild  sci|uitur  : 
et  nutic  qiiem  h:ibcs,  non  esl  tiiits  vir,  non  legitiuio 


diabob :  quae  biG  bcstia  dcsiisiiaiur :  lanqtiam  toium  ....  .^  .      ...        . 

^  .  ,  -,.  . ,      i.  ..   i  ..     .     ^    r  cam  titi  vmi  dcsignans,  id  esi  trrrorc,  Ik>c  nic  posi 

corpus  omnino  nialoruro.  Et  idco  dicit,  fuit,  et  nou  ^  «       >  f  r 


cft;  quia  dccedeuiium  et  succcdeniiuoi  sibi  gcnera- 
tionnm  ordine  supplcudum  exstruitur.  Idcirco  sequi- 
tiir  :  Et  aKcnsura  cst  de  ahysso,  et  in  interitum  v  i- 
dit.  Divino  enim  jiidicio,  occulto  qiiidrm,  sed  jiisio 
pcragitur.  ttinc  psalmiis  (xxxv):  Judicia  tua  ahys^us 
mi>it.i.  Sive  quod  de  cordibus  proditura  sit  iuipior 
rum.  Unde  psalmus  (xli):  Abyssus  abyssum  iuvocnt. 
Et  admirahuntur  omiies  inhabitantet  terrmn^  quorum 
non  tunt  scripta  nomina  in  libro  vitce  Agni  qui  occisus 
est,  ab  origine  mundi^  videntts  bestiam  qum  erat  et  non 
eti^  et  ventura  est.  Eosdcm  ipsos  ponil  ex  quoniitt 
inembris  damnnuduro  corpiis  cxslruitur,  scd  si  no- 
minafacioiit  ambiguitatem.ldem  namque  in  cpistola 
soa 

stis  qiiia  Antichritiis  vcnit,  nunc  autcin  Antichristi 
multi  sunt.  Et  post  pnululom,  Ex  nohis  cxierunt, 
sed  iion  focrunt  cx  n<>bis  :  nam,  si  fuissent  ex 
Aoliis.,  perroaiisis^ciit  uiique  nobiscum.  Idco  non  sunt 
in  iibro  vits^  eoruiii  noinina  scripia,  ipsi  ergo  quos 
fiiiift  mnndi  inveneril  vive^tcs,  su£  damnatiouis  ex- 
perieiites  intcrituiii,sera  cogitalioHuro  roirantur  non 
i|>tum  Chrisluiii  fuisse  quem  puiabnnt ,  obumbrata 
beslije  hcductione  decepti  :  sed  Cbristuiu  uosirmn  , 
qnem  jiidicem  profecto  scotierit  justissiroe  coodeiii- 
natl.  SoqnUur  :  A  consiitutiimc  roundi.  Sicut  novit 
boninas  qui  sunt  ejiis  ,  quibus  etiani  se  dicturum 
premisit :  Venite,  bcncdicti  Patris  mei,  pcrctpite  re- 
giMtm,  quod  vobis  paraluin  esi  a  constilutloue  mundi 


toiu  jnro  dixit :  Quinque  cecid  runt^  unut  auicm  siH 
|!ercst.  Qiioil  autcm  dicit,  alut  auiein  nondNui  venlt^ 
rcaulitam  eju  dcm  mali  corporis  parlcm  d^^cideull* 
Miccessurara  generationi,  eodcro  roaligno  spiiitiide- 
.signnt  ^iiiiiliitT  possidcndam ,  qucin  scpiiformcm 
conslnrc  prxmisimus.  Quin  |ue  aiiiem  quos  rccidis- 
sc,  et  units  qiicm  supercsse  dicii,  et  nlius  queui  xew- 
turuiu  cssc  nuuiint ,  septcm  faciunt ,  et  cum  venait , 
iaqiiit,  vporietiHnm  lircvi  (cmpore  manere.  Et  httia 
quoi  fuit  ct  non  eti,  et  ip&a  oaavio  loco  ei(,  ciiin  sU  cz 
tcptem,  et  in  perditioncm  ibi.  Iltiuc  quQin  octnvuin 
dicil,  ne  altcriu)&  pcnoiis  cx.i^itimarcs ,  subjecit  :  E\ 
sep^em  csl,  el  in  pcrdiiion^^m  ibiL,  ut  ci  cjusdem  ge- 
neris   mal  gni  eum   osleiuJcreL,  ct  scpteiiariuro  nu- 


cum  siiigiilari  numcro  dicerel ,   Sicut    audi-  ^  meruro  excedendo  iilos  nequinres  in  hypocr  sin  do- 


signaret.  Sicut  cuitn  pr.Tfaio  Doniini  ti^siiraonio  4I0 
uuo  spiritu  iininuBdo  lo(|ucns  scpiein  mcinorans  , 
repcnte  subjccit.,  diccns  (Luc.  \i) :  A  suinit  secuuk 
septem  alios  s^  iritus  ncquiorcs  se  :  sic  nunc  a  sep.> 
lem  incitoans,  alios  scptem  in  uno  cjusdem  generis«^ 
id  cst  oclavo  vo!uit  designarc.  iVoplcrea  diclt :  Er 
septero  ot,  et  in  porditiunem  ibii,  et|ui]eademB 
pcena  unius  gcncris  roeriiura  perduceret,  nec  immeT- 
r'(to  dicit  ex  sepiero  e&t,  quem  ociavuro  quoque  uu*- 
mero  |iOnii,  et  subjccit,  et  in.iutcrUuni  vadit.  FuUirou 
judicio  oronero  ma!oruro  dicit  flniri  ncquitinm.  Ct. 
d  cit  qualiicr  :  Et  decem  cornua  qwe  lidisU ,  dgcem. 
reget  tunt,  hiregnum  nondum  aceeperunt.  Ipsuin  s;&* 
culi  regimin  ouiiie  dcs  giiai,  quod  sicui  Dauiu  ava^&« 


m 


PBIMASII  ADRUMLIANI  £!"»(. 


M 


regihiift  suUj*dis4|ue  Je»cribit «  sed  poirtrcif^m  rc- A  (rs/i/.  x).,Qiii  fiiiiii  sihi  iiequain  .  cui  Imniiis  citt 


^iii  MJia  kora  acciiiiunl  cuin  liebli».  Iloram  liic  pru 
leuipore  accipi,  e\cm|»l  •  d«»ceiur  el  sciisu,  a  |»assi.ii.c 
fcilic^l  Domini  ci  quo  aposlolica  voce  claiualur  : 
Novissima  kura  est.  Quaiidiu  ergo,  quod  fulurura  es^ 
cofisumeu  ui* ,  d>cii  eos  regnuro  iieedum  accepisse; 
qiiia  iicei  iiune  quoque  plurimis  dominelur  «  acrior 
t;inieii  rrit  gloriaiioiiis  cjus  insana  poleiitia ,  cuia 
eiiaiu  liiguis  dercpciii  pUininos.  //i  omnes  uuain 
scuiciitia  II  liakcbuut  et  viiii  et  poteslalem  iuam  besiks 
t'adi'hL  Quoil  superius  ait  cum  bestia  ,  hoc  miiic 
apertius,  poiestatcin  stiam  besti.x  tradcnt,  ilii  scilicet 
capiii ,  quod  quasi  occisuin  siinulatc  revisit »  pari 
Citiis  nsu  ouinein  su^  inicutioais  defercnl  culluni  et 
cxhiiienl  fainulaiuiu. /ii  ailvei :»us  Agiium  pugnabun^ 


(t\cl,  \iv)?-^  earnci  cjut  ifcvoiaUuiit,  et  ipsttm  i^nt 
crciiiabuiit.  Q>i<  luo  io  si  e\  pcrsona  Gcrlesia;  atigrln. 
(liccrct ,  illi  1104'enles  qui  in  me  iM&urgHnt  ut  edjnt 
canicii  moas  (PuU.  xivi),  niias  aaiiditcalitt  ti,  et  igne 
creniatmiit  postea  qftaui  eoruai  eice^ibus  Deus  ad 
iracuiidiam  provocaiiis,  desolaver it  miindaiii,  ut  ipsii 
pr>prie  lihisplieuiiis  lianc  vasiiiaiem  angelos  svrees- 
scrii,  i|  sos  d<cii  lacere  quod  in  \\ms  jure  contigeriL 
i)eu§  cnim  in  coidibus  eorifm  injeeit ,  m  pcrficbot 
quo4  UH  placitum  ett ,  et  esse  ili<>8  in  coutenMi  k 
ineiu,  ei  ti adere  be»lix  re§Httm  dtmec  eom$mmwuwtw 
verba  Dei,  Quod  Aposlolus  d.cit  {Rem.  i),  iradiJit 
illos  Deus  iii  rcprobum  «ensuni ,  ut  fariani  q:ix  a<ui 
conveniunl,  huc  etiam  nunc  dic  lur  :  D.iiuinus  eiii;a 


et  .\gnu4  viHcei  eos,  quouia.H  Domlnus  dominurum  at  B  *"  oordibus  eorum  iii;ecit  ut  facijnt  quod  i  li  placU 


ei  Hex  retjum  Cuin  pariis  advers:e  dcscritierit  po- 
iesiatem,  npiius  hic  Agni  victoriam  predicavii,  quem 
iii  buis  triuiuphare  designans,  adjecit  :  Ei  qui  cun 
co  erait  eU^ti  et  fideles  et  vocuti.  Bene  pneniisil  ele* 
cti,  propler  quod  Domiuiis  dicit  (Matih.  ii)  :  AJulli 
entiii  bunt  vocaii,  paiici  veto  tlecti.  Et  dixit  miki  : 
Aipias/^auM  tidihti  super  quis  mlet  meretrix  illa,  po- 
puli  et  turbne  iniquoru.ii  et  Imguag  sun(,  Aquis  popu» 
loi  sa*pitis  ngurari,  hic  facile  perdocetur,  decem  vero 
conma  qucc  vidiui  ei  bestiam ,  odio  insectabunt  me- 
reiricem,  et  dcscrtam  el  nudam  facicnt  illam.  Quo* 
itio.lo  si  dic  ret,  itorniplioi»ei  (-urualium  d.  sidcrio- 
r.iui  qiias  nuuc  velut  ipsam  diliguiit ,  cis  iu  odium 
vertuntiir,  cum  c.roa   liiiein  se  inevitabili  judicio 


tutn  est.  ri.icet  enim  Deo  jiisiiiia,  pi*r  qiiaui  novi- 
nius  iuipii«  irrogare  vindictaro  ,  et  ul  qui  regnuni 
suum  be^iae  dederinl ,  poenas  cum  ea  justas  ciHii- 
vant  donec  sermones  Dei  consuinroentur ,  q:ii  vitir- 
licct  iii  juilicio  niibericordiaquc  ron-istuni,  univorM 
eiiiin  vix  Domini  misericordia  et  veritas  (i'«ai.  \iiv). 
Et  mutier  quam  vidisti^  civilas  magna  est ,  qucr  ba  et 
reguum  tuper  reges  terrurum.  lUa  ipsa  es'  quatu  cor« 
ruptionibus  carnis  ei  sangiiinis  dcdiiain,  inu  daua- 
que  regni  prxmisii  floruissc  poteiiita.  Qu.-e  cum  ci 
ipsis  rcgibus  constct,  super  cos  ipsam  dicit  rc;«nare, 
iiiore  suo  unam  dividens  ,  eamJcinqiic  pcr  paries, 
tanquam  a  genere  ad  spcciem  ,  in  nudicre,  in  civi- 
tate  ,  in  rcgibu^ ,  super  haiic  vcrba  Domiui  com;  U*» 


dauiuaudos  agnovcrint ,  manifostanii|iie  Agui  victo-  C  huiitur ,  cum  ei  uiiscricordiier  redciniTit  suos,  <i 
ri:im  vi  lcriiii,  b3Sii.im  |iroindc  in  paries  dividi :  quod      jusite  damnnverii  contumaces.  Ubi  autcni  conuiiini> 
gcmiiio  niodo  iiitcUigi  putest,  sive  quia  sicut  lcgimus      lioiiis  nientio ,  Ibi  radero  hijus  libri  Gat  opportuaa 
(Proi*.  iiii) :  liitcr  snpei  bos  scmper  jurgia  sunt ;  sive      condusio. 
quia  omnis  qui  diligit  i:)iquilatein,  odiianiroam  ^iam 


LIBER  QUIIVTUS. 


Cap.  iviii.  Ei  post  hwc  vidi  alium  angelnm  descen- 
dentem  de  eieU\  habentem  potestalem  magnam,  et  terra 
iUuminaia  ett  a  claritnte  ejus,  Destruclioisc  mundanas 
«apicuii»,  q  inin  JtTich')  qiioquedcstrticia  signincai. 
Scd  do  lerreni  ruina  rcgni  diciurus,  magtinm  dicit 
huiic  liabcre  aiigeliim  poteslntem,  ut  puto  contra  for^  D 
lein  vcnisse  insinuaiis  fortiorem,  et  ad  bellandum  - 
venire  similcm  :  otmnibransque  s:ipientiaf  mundanx 
vestigium,  veram  iiunc  sapientie  iucein  venisse  tc- 
siaiur,  qu.ne  sapienlibus  mundi  tcrrenisque  reg  bus 
siisc  viriuiis  in  lobore  fidentibus  ,  se  ci^  virtiitc  et 
scieutia  monstrarcl  iiiviciam.  Et  te.ra  iiiunwiata  est^ 
inqu  t,  a  clarititc  cius.  El  exclamamt  voce  mngna,  ct 
fMrii,  dicens  :  Cecidit  Dnbtjlon  illa  mngnn^  vt  (acta  est 
hubitatio  ct  refugiuiii  da:moniorum,  ct  omnis  spiritus 
immimdi^  et  ouinis  lM*sti:e  immiindse,  et  otnnis  avis 
immundcB  et  od.bilii.  Advenluin  Domiiii  iioslri  Jcsu 
Chri>ti,  quem  nnigni  ronsilii  anj;elum  in  Isaia  lc- 
gimus  (Isa.  ii),  sipnificari  puio.  Qui  in  priuio  ad- 
venlu,  dicais  (^atlh.  iii ) :  Ag  tc  pwniiculiain  ,  np- 


}iropinquavit  enim  regnum  dcelonim,  ips^ius  saecolaris 
potentix  niolimina  destruebat.  Illuminaia  esi  aute« 
it^rra  a  claritate  ejus ,  quia  ipsc  est  lux  vera  qu«  il- 
luniinat  omnem  liominein  vcnientero  in  hunc  i 
dum  (Jcan.  i).  Quod  auteiii  srq:iiiur,  potest  | 
vcrc  legenlem,  dicit  eiiim  :  Kt  fucta  eet  habitatio  et 
refugium  dxmoniorura  ,  ctc.  Si  ciiim  cecidit ,  qu«)- 
inodo  d.TinonibuseUPpiiitibus  immundis  ac  volocri- 
bns  iuhabitatio  et  rcfiigium  dicitiir  eistitisse^  r.isi 
(]uit  multa  iransgressionum  iminanitaie  cademlo  di- 
gnaiu  sc  da'nioiium  babitaiioui  pra-buerii ,  in  parie 
iiliquo  sui  salubri  convcrsatione  destnict.i  :  et  quae 
in  hiijiis  saDculi  mare  contra  fidero  Christi  validis 
persecutioiium  fltictibus  insurgcbat ,  terroinis  nnsA 
arctioribiis  geniit  freiiaia,  et  in  niodiim  iitrlt  frem:t 
iiu'lu.<a.  Ilinc  in  psalino  cauimus  (Pse/.  xiiii) :  Con* 
g*  cgans  sicut  in  uire  aqiias  maris.  poneiis  in  tliesau- 
\U  nbyssos.  Nam  qu.-c  duduin  a  Clnistianis  iimeba- 
tur  ,  ipsa  iiunc  meluit  Chrisiianos,  cum  eorum  pri* 
vili gio  religiosoruro  quoquc  bia  princlpum  deiretA 


905 

militare  conspiciunl. 


COMSENTAR.  IN  APOCALYP.  Lin.  V. 


90G 


Residua  tameo  part  ejus  Tacia  A  (PsnL  lxxi)  :  Ex  usuiis  el  iiiiquitaiibus,  inqail,re< 


est  babitalio  et  refugium  (l.rmoniorum,  quo  circum 
qunque  et  in  melius  xdiflcanda  destruilur,  et  in  su- 
perbis  dejecta  confringitur,  jiireqnc  deslructa  ruisse 
narratiir.  Nain  et  per  volucres  spirituales  nequiiias 
siguiflcari,  ille  quoque  libri  Geiieseos  locus  arfirmat, 
ubi  inier  divisioncs  caniium  irruentes  aves  Abraham 
dicitiir  abi'gisse  {Geu,  xv).  Quia  de  vino  ircB  forni' 
cationis  eju$  biberunt  ownes  genles,  ei  reges  terras 
eum  ea  fornicati  sunt^  et  mercalores  terrx  de  po- 
teslate  deliciarum  ejus  locupletali  sunl,  Tria  liic 
Titiorum  nominat  genera,  tolidcmque  prxvaricatio- 
nuni  personas  induclt  :  avariliam  ,  qux  juxla  Apo- 
stolum  idolorom  ser>'itus  dicitur  (  Co/.  iii ) ;  lasci- 
Tiam,  in  nomioe  fornicaiionis  {Eph.  v) :  et  in  deliciis 
gastrimargiam ,  quam  Dominiis  cavendam  praemo- 
nens,  dit  it  {Luc,  xxi)  :  Non  -gravcniur  corda  vestra 
In  rrapula  et  ebrieiaie.  Et  reges  terrae  ,  inquit,  cum 
ea  foniicati  sunt.  Avariiia  enim  in  eo  quod  dicit, 
mercalores  loeupletali  sunt,  licet  quidam  hic  divitias 
peccaiis  non  facultaiibus  (Sic)  existimare  maluerint, 
gentes  permixtam  vulgi  ignobilis  multiiudinem  desi- 
gnavii,regesvcro,qui  inier  eostemporaliiervidentur 
excellere,  roercatores,  qiii  tcrrenis  lucris  inh>ante^, 
pro  abundantia  t(  mporali  suas  infelici  roercatu  ani- 
roas  comroiitaiit,  contraria  doctis  Domini  pcragentes, 
qoi  dicit  {Matih.  xvi)  :  Qiiam  dabit  homo  commula- 
tionem  pro  anima  sua  ?  El  audivi  aliam  vocem  de  coelo 
diesntem,  Yocis  coelcstis  auditiis  illc  est ,  qiios  prse- 
scivit  et  prsedestiriavit  conformes  fleri  imaginis  Filii 


dimet  aniroas  eorum.  lili  vero  igne  insuper  perpetvio 
comburi  dicuntur,  fame  affligi  :  tunc  uiiqne  quando 
illi  qui  nunc  esuriunl  sitiuntque  jusruiam  {Matth,  v), 
saturilatem  percipient  incorruplam.  Morivero,co 
qiiod  eos  dcserat  Deus.  Sicul  eiiim  anima  discedente 
inoritur  cotpus,  sic  :inima,Deo  deserente,  mori  cre- 
dcnda  esi.  Luciiis  porro  illis  est,  quem  Cliristus  in 
Evangclio  dicil  {Luc.  vi) :  Vae  vobis  qiii  ridelis  nunc, 
qnoniam  lugebitis  et  flebilis;  ab  his  plagis  siios  vo- 
lins  Deiis  indemnes  oaendere ,  dicit  :  £t  ne  per- 
stringaris  plagis  ejus,  ac  si  diceret  :  Quorum  volun- 
tatero  conversi  hahcre  noluistis  iii  peccaiis  siinilem, 
parem  non  recipielis  uliionero.  Neque  enim  viribus 
nnstri^  casdero  possumus  plagas  evadere,  curo  nobis 
B  hocsolo  Dei  beneficio  eoncedatur.  Sed  rectum  ordinem 
tenens  Spirilus  saticius,  voluit  declarare  illos,  qui  in 
pietaie  in  corde  (Sic)  non  captivanlur,  assensu  nui- 
latenusimpioruropcrstringi  tormentis.Juslorum  enim 
aniin»  in  manu  Dei  sunt,et  non  langct  illostormen« 
tum  malitiae  {Sap,  iii).  Sic  autcro  b.xc  quae  tunc  futura 
simt  circumscribit,  ut  opera  expresserit  inferenda  , 
qirae  supplicia  non  tamen  saeciili  hujus  puianda  suni, 
flnalia  mox  flnitura  curricula,  sicut  ex  snbsequenti- 
bus  approbatur.  Nam  et  Doroinus  contrilionero  mundi 
pracdicens,  subjccit  {Luc.  xxi) :  Sed  non  sUtiro  finis. 
Et  /lebunt  et  plangent  se  rtget  terrat  qui  eum  ea  fomi' 
cati  sunt,  et  in  deliciis  conversati,  cum  viderint  fumum 
ineendii  ejus,  ei  de  longinquo  stantes  propter  roetum 
poBox  ejus,  dicentes :  Vm  vw^  civiias  Hla  Babylont  ei^ 


sni  (Uom.  %ii!);  et ,  Novil  Dominiis  qui   sunt  ejus  ^  vitms  Uiafortis^  quia  u/ia /lora  advenit  juc/iritint  fuiim. 

Ei  mercatores  lerrarum  ftebunt ,  plangentes  eam  * 
quoniam  merces  eorum  nullus  roercabitur.  Quoniod# 
sit  cerium ,  eamdem  Babylttniam  diversis  signilicart 
vocabulis,  etsive  ex  regihus  lerrae,  sive  ex  genlibiis, 
siveex  roercatoribus  exislere,  si  ipsa  succensa  illidK 
cuntiir  a  longe  conseqnenter  sinre,  eamque  non  coro- 
munem  dolendo  cruciatum,  sed  libera  coiisideratiniie 
miserabiliter  deplorare,nisi  quia,  ut  praemisi,  aut  non 
hic  omnimoduro  jam  (inem  mundi  dehcmus  accipere, 
sed  diminutiouem  rerum  hiimanarum  et  contriiionem 
gcntium  diversarum  ?  Siccularium  quippe  divitiiinim 
poropam  dicit  auferri,  per  quam  piavis  voluniatibus 
adimplendis  circumiiuens  carnaliuro  deliciarum  op- 
portuiia,  quodaiDroodo  iroportunitatem  suffragabatur 


{II  Tim.  ii) ;  et  his  similia.  Sequilur  dcnique  :  Exi 
dt  ea,  populus  meus,  ne  particeps  sis  delictorum.  Iluc- 
nsque  ad  primum  milii  pertinere  videtur  adventum, 
quando  iisqtie  ad  flnem  saeculi  sic  perroixtos  sibi  boni 
tolerant  malos,  at  pro  eis  nec  bcnos  cxisiimeDt  de- 
serendos,  nec  ipsos  noxia  imitatione  seciandos.  Sic 
eiiim  et  illud  propheticum  adimpletur  {Isa,  ui)  : 
Exiic  de  medi)  eorum,  et  immundum  ne  tetigcriiis, 
cum  non  utique  discessu  corporis ,  sed  disressu  ne- 
qiiisslinae  voltintatis  rectus  non  cororoisceatur  pravis. 
Seqnitur  :  Et  ne  perstringaris  plagis  ejus ,  quoniam 
delicta  ejus  usque  ad  coehm  pervenerunt ,  et  roeminit 
Dominus  Deus  iniquitatum  ejus,  et  ideo  reddit  ei  du^ 
p/ida,  et  in  quo  populo  miscuit ,  duplum  remixtum 


esi  ei :  et  inquantum  se  clariflcavit ,  et  deliciarum  D  occasio.  Qua  sublaia  pcr  defecium  et  desolaiioiiem 


liabuity  intanium  datur  ei  cniciatus  et  luctns ,  quo- 
niaro  dicit  in  corde  itio,  quia  regina  soro,  et  vidua  non 
pos«am  esse,  nec  luaum  visura  suro.  Propterea  tina 
hora  venient  ptagce  ejus,  mors,  el  luetuSf  et  fames,  et 
igne  cremabitur,  quia  fortis  est  Dominus  qui  eam  ju- 
diesibit,  H«c  omnia  secundo  quidem  adventui  fulura 
credBDtur  convenire,  quando  examine  supreroi  judi- 
cii  sociutas  iropioruro  exclusa ,  retributione  justa 
plecteiury  nt  qui  tcroporaliter  peccaveruni,  in  perpe- 
iwim  punianlor.  Uoe  est  enim  quod  ait  :  Reddite  et 
dopUcia^  et  duplum  reroixium  est,  ut  qui  transitoriis 
deliciis  fruebatur ,  xternis  crucietur  lonnentis.  Et 
nis  usuris  liberare  suos  Christus  psalroo  prxcinitur 
PlTDOl.  LXVIII. 


divinis  modo  judiciis  irrogata,  certi  sapersliles  alio- 
rum  perhibentur  interitum  plangere.  Ideo  dicuntur 
a  longe  stare  et  metu  poenae  siroilis  formidare.  For- 
tasi>is  enim  ad  boc  pertinet ,  quod  fumum  incendii 
yidere  diconiur  lanquain  specimen  ignis  aetemi. 
Furous  enim  futoris  dai  flammis  indicium.  Enairai 
proinde  sl  qna  haroaiiis  usibos  necesMria,  sl  qua  sae- 
calaribos  novii  uiiliuiibos  a  eupidis  aique  cariialibaa 
magnopere  coneupisci,  sed  ei  illa  ^uae  notisim» 
^frinqae  sensibus  carnis  delecubillier  novii  haoriri, 
eaque  pronantial  defutura ,  hoc  modo  :  Merces  auri 
tt  orgentt  tx  Upiduro  pretiosorum  et  roargariaium  ei 
««nVi,  llocusque  uiUuave  \ocorum(Stir),  fi  pMr;rtiJ« 

29 


907 


raiMASII  ADRUMETANI  En9C. 


2M 


«occiiies,  ei  ?esUs  et  omnis  ligni  ceJrini  ci  omne  vas  A  dieens  :  lloc  impHu  (ItimoUetur  Babyton  iifm  auf m« 


el>orneiim  ds  pretio$*^  li(!no,  el  aere,  et  ferroj  ei  mar» 
tnare.  Uucttftque  etiam  ad  tensum  pertinentia  roe- 
niofai  oeolornm.  Idem  quod  ad  olfactum  perlineaiy 
sequiiur:  Et  dnnanioroi,  et  incensuni,  et  unguentum. 
l)e  unguento  etlaro  tactum  interscrii  :  el  thus«  in- 
quit.  Proinde  qux  ad  gustum  redigunlur  et  usum 
adjeeit,  dicens  :  et  vinum,  et  oleum,  et  trilicum.  Ju- 
inenia  porro  et  pecor.-i ,  et  equorum  ,  et  rhedarum  to- 
liicola  aiquo  maucipa  ,  ei  diversi  generis  animaiia 
utiliiaiis  eausa  ponii.  Poroorum  quoqoe  tuorum , 
ioquit,  coDCupiMenlia  animx  abiit  abs  le.  Hoc  quo- 
que  ad  aspectum  redegit  et  gustum.  Ei  omnia  illa 
jnnpiia  et  dara  perifmiil  al>s  te,  nec  jam  ea  ulira 
invcfiies,  mereaiore$  lut  qooque,  qui  divitei  facti  $unt 


et  amplius  non  inven-etur,  Novitiius  Dominuoi  ia 
Evangelio  diiisse  (  Mauh.  xviii )  :  Vx  rauoJo  ab 
scandalis,  et  subjecisse  :  V»  homiiii  per  quem  scso- 
dalum  venil ;  utilius  est  llli  si  lapis  nolarls  impooa- 
turcirca  eollum  ejus,  et  projieialor  io  mare,  qoaoi 
ot  seandalizeC  unum  de  pusiliii  Istis,  sigoificaoi  au- 
ciores  scandaii  tali  posoa  plecteodos.  Ubi  ooo  de 
soio  scandaio  liiis  puto  aecipieoduai  ^  sed  de  oomi 
specie  pecealorisfr«>qoeiitai,secund«in  illam  n^oboi 
qnaro  »anctn  Seriptura.sive  Domioo  dlceuie  (ifoillr. 
kviii):Si  scandalisaverit  le  oculns,  pes,  maons ;  sivo 
Paolo  aposiolo  ( //  Cor,  xi )  :  Quis  scaod«iixaior, 
et  ego  non  oror  T  Coi  seosoi  psaloius  ( at )  eoocioii, 
dicens  :  Per  diem  soi  ooo  orei  te,  oeqoe  luoa  per 


ab  ea  longe  $tabunt  prqpier  timmrem  pcenss  ejut^  Hen-  B  noctem,  ubi  con  eiiam  malas  creduliutis  de  Chrisia 


te$  el  plangentes,  el  dicentee ,  V<r,  vte  itta  cititae  fiui« 
gna^  velata  piirpiira  et  bysslno  et  coceino,  et  cuUa 
aiiro  et  lapide  preiio$o  et  margarita,  et  una  bora  ex- 
terniinaUB  $unt  taniee  diviiim,  Horam  hic  pro  tempore 
poni,  multorum  testimoniorum  probator  judiciis .  £1 
omnis  gubemator ,  et  omnis  per  niare  navigans ,  et 
nautte  et  qui  moranlur  m  mari^  longe  slabunt :  vtt/en- 
tet  rumuni  tfic«ii(iit  eju$,  diceniei :  Qna:  $iinitis  cieitati 
huie  magnes?  Eteuper  eapita  tua  inilteiites  pulvtrem^ 
id  Cbl,  principum  suorum  faciem  exprobranles,  a 
qoibus  seJocti  periebant,  clamabunt  /!ente$^  et  lu- 
gentet,  et  dieentet  voco  maj^na  :  V(f,  vacivitat  itla 
nuigna,  in  qua  divites  facti  tunt  omnet,  qui  habcnt 
nav4$  itC  mari  de  claritale  ejut ,  quia  una  hora  ex- 


ei  Ecclesia,  id  esc  de  sole  ei  lun;i  iatellectus  admit- 
titur,  vel  de  peccatis  adverhiuii  ei  prosperiiiils, 
quod  ad  iunam  referendum  est,  vcl  ad  selen,  omnes 
lanquam  in  genere  transgre^ionum  species  DomUie 
scaiidali  videiilur  incluili.  (jood  hic  quoque  auetoris 
scanJali,  iJ  est  toiius  pcccaii  aJ  modum  luolas  ner- 
genJus  in^inuai.  Lapts  vero  molaris  ble  pro  pecca- 
Kirum  pondere ,  qoae  ex'  relMS  lemporaiibus  eoa- 
trahuiitur  poni  mihi  viJeiur.  Uolaui  eoim  in  sjpca- 
iirium  reruin  circuiiu  poui  Dominus  docet,  e»iD 
dicit  :  Duas  inoleulcs  in  inola.  Et  eox  citharaedorum, 
et  muticorum^  et  syniphoniacorum,  el  tubicinom,  jam 
na)i  audieiur  in  te,  De  illis  quinque  seiisibus  soouw 
disiiiliHnl,  quem  nuncbatianier  expressit,  qnein  etiioi 


NTininaia  ett,  Verum  quia  multos  ex  hac  contrilione  G  "'^^  ^'^^  ^^  ^^^  auferii  pnedi&it,  ac  si   dicerel : 


iioviinus  s«po  compungi ,  si  aJ  eorum  personam  ca 
loca  quibus  permonemir,  roJi^i  Jcbent,  non  in- 
convenieHter  accipitur ,  4J  t<i ,  looge  stabunt  el 
clainabont,  videntes  fumuni  incendii  ejii4,ut  longe 
sit  non  cum  per Jitis  caJere,  scd  subita  po:ius  coii- 
versione  stabiliiaiem  accidere,  proptorea  siio  do- 
mino  stat  aut  caJit,  quoJ  oon  corporaliler  staro, 
seJ  auimi  debet  iotelligi  stabili  in  flJe  conversio;  ot 
et  qiiod  se  plangere  dicuniur  aliis  pereuntibus,  ipsi 
iol.eliigantur  poenitentiam  gcrere  rructuosam.  Hinc 
eniiii  Apostblus  dicit  (Ephet.  ii)  :  Cum  moriui  esse- 
tis  J(»lictis  et  peccatis  vestris ,  in  quibus  aliquanJo 
ambulastis  secundum  saculutn  niundi  hiijus,  secun- 
duin  priiicipem  potestatis  aeris  bujus,  spiritus  qui 


QiiiJt^Uid  visu  pulciirom,  auditu  canorum,  tacio  blaa- 
duin,  odoralu  suave,  gustu  delecubile,  de  sxealo 
irauslturum  est.  El  ne  bis  conient.<  etse  sivissd, 
ajjecit  eiiam  de  his  qu»  td  osum  iHnnons  vii«  per- 
tiiient,  Jicens  :  Neque  ullus  arUfex  ollios  euriit  iuK- 
nietur  in  te  amptiut ,  et  vos  motas  nan  audietur  ia  te, 
jam  neque  hiineo  tucernoe  tueebit  {ibi,  etvoxtponaiit 
tpomas  non  audieturin  leamplius.  El  dicit  qoo  oie- 
rito  :  quia  negotianies  tui  fuerunt  maigistralos  f#r- 
r<B,  quia  nialeficiis  in  tuit  exerraverunt  ooi«es  f»iei. 
Ac  si  diceret :  Q.iia  in  viu  lua  male  osa  es  lenpo- 
ralibus  bonis,  et  ipsis  ju^te  uitra  rraudaberis»  el  pcB- 
nis  aolemi^  damnand^  rcstriogeris.  Et  in  le  soo^aii 
prophetarum  ei  $anctorum  inventue  e»l^  et  omnmm  ee- 


nniic  operatur  in  Qliis  diftidentije ,  in  qoibus  et  nos  D  <^>^>^U">  ^V^  tcrram.  Hic  apertius  declarator,  lolooi 


omiies  aliqnanJo  conversati  sumus  in  dcsi Jeriis  car- 
nis.  racientes  volaotales  cariiis  noslr.e  et  cogitatio- 
Dum,  etoramus  oatura  filii  irie,  stcut  ei  c«teri,  vei  his 
similia.  Seeuodum  b«c,  inquam,  Aposloli  dicta,  po* 
test  hic  locus  coovecsorom  persooi^  oplari.  Non  enim 
quis  invcoiri  poiesl  boous,  qui  noo  priiis  faerit  ma  • 
lus.  Ilinc  psalmas  (cxviii) :  Praevarieaiores  repoiavi 
omnes  |)eccaiores  terra;  rortasse  eoiio  inde  bic  se- 
qotiur :  CxsulUle  tuper  eom,  coUi  et  tauai,  el  apoetoU 
et  prophetce.  Tamiuamisli  couverfti  super  judido  Dei 
deleclali  gauJeiut ,  quoniam  judicavit  Deu»,  inquit, 
deea  judiciuia  ventrum,  Et  $u$tutU  ttn§eiu$  forti$  letpi- 
dtm  aJ  magiiituJioem  molje  magojey  et  mutl  iii  more, 


io  ona  civitate  Babyloni»  corpus  diabdi  de  sols  ex- 
cessibos  increpari.  Neque  eoim  io  qui  civiuie  pra- 
pbeias,  lo  eadem  oovimus  occisos  marlyffofty  qoao- 
tum  attiuet  ad  leci  signiQcaiiooem ,  coid  uowo  ona 
tit  civiits  impiorom  sooleuie.  S  quitur  : 

Cir.  iix.  Ptif  keec  audhi  voeem  turbaritm  iogen- 
tiuffl  citmtntiuro  voce  mtgo.i  inceelo,  dtcenthtm: 
Alleiuia,  Salus  et  ciarilas  Deo  noetro ,  qiionltro  vera 
et  juita  $unljudicia  eju$ ,  quit  tic  jue^camt  4t  OMre- 
trice  magna,  qum  eorrupit  terram  per  rorolctliooero 
suato ,  et  vlndicavit  eanfuinem  eervorum  sooniro  4e 
manibue  ejue.  Et  iterum  dtxeruni  :  Mlduim.  SiroBe 
quiddtn  iu  Cvtogelio  Dodioos  letubttor,  diceos  dt 


909 


COMMENTAR.  Vi  APOCALYP.  LIB.  V. 


910 


h^jiis  eorporis  penona  jastorum  generaliter  ssngiii-  kSe.ibe:  Beaii  qni  ad  ccenam  nuptlarum  Agnivocaii 

eunt.  De  bac  Dominas  dicit  {Mmtk.  ?iii) :  Et  recom* 
bent  cum  Abrabam  et  Jaeob  io  regno  cmlomm;  item- 
que  :  Tninsleos  ministrabit  illis,  illos  videlicet  signi- 
licans,  qui  secundom  proposilom  Tocaii  sunt  sancti, 
et  in  plenitudinem  transeunt  electoniin.  Multi  enlni 
snntTocatl,  pauci  Ycro  electi  {Matifi.  xx).  Ei  iterum 
dixit  miki  :  H<ee  verba  vera  ct  justa  Dei  $unt.  Tunc 
Ecclesis  divinitas  dicitur,  quandci  Verbum  Dci  ea- 
demque  veritas  revelatur.  Ei  prostravi  me  ad  pedes 
eju8  mt  adorwrem  eum,  Et  ait  iiitAt  ;  Vide  ne  (ecerii, 
quoiiiam  cmierrus  tuus  $um ,  et  fratrum  tuorum  hc^ 
bentium  tettimonium  Jeeu  Christi.  Deum  adora.  Licet 
in  principio  hujus  libri  dixerim  per  assumptam  an- 
geli  croAturam  Dominum  Chrislum  Joanni  omnia  re- 

nim,in  paupere  et  dirite  Dominum  arbitror  figu-  BYclasse^  quod  etiam  hic  ma&imc  claret  intellcciui, 


eiigendum  :  A  sangutne,  inquit  (  MaHh,x\\\\ ) 
Abel  Jttsti  usqne  ad  sanguiaem  Zacharis  flllii  Baracbia, 
populorum  scilicetet  sacerdotum  insinnatam  comple- 
dens  tH^viier  sommam.  Ideo  el  ibl  et  locom  memorat, 
qjem  occtdistii,  inqoiens,  inter  templum  et  altare, 
lenplam  ad  popolum,  aliare  ad  sacerdotes  redigens. 
Qnod  autem  iterum  dixernnt,  Alleluia,  Ecdesia  Deum 
soper  judiciis  ejus  indesinenti  afftsclu  collaudat.  A1- 
leluia  eiiim  dicitur,  laudate  Dominum.  Sequitur  de 
illa  meretrice :  Et  fumu$  de  illa  a$cendit  in  saseula  m;- 
cmlorum.  Ecclesia  sc  licet  perseverante  in  illius  laiidc 
laetiii»,  perdiiionis  furous  permanct  impiorum.  Sicut 
enim  fumus  ignis  iniiia,  sic  igne  perseverante  fuQium 
dkit  inesse.  Horum  specinien  bononim  atque  malo- 


rasso  {Lue.  xvi).  Et  prostravemnt  se  viginti  qualuor 
ienlora  et  quatuor  animalini  et  adoraverunt  Deum  te- 
dentem  in  throno.  Eccfesiam  niemorat.  Scqnitur,  di- 
€ente$  :  Amen  :  id  esl,  verum,  fldeliter.  Et  vox  exivit 
de  coelo,  dxcen$  :  Laudate  Deum  vesirum,  omnc$  ser- 
vl  ejas,  €t^  ftnie(t«  Deum,  p<at7/t  ei  magni.  Cum 
hoc  imperat  faciendum  ei  mcmoral  factum,  illius  rei 
dedJt  indiciuni,  quod  suorum  laudem  placitam  susce- 
perii  electorum,  approbans  scilicet  prxmissam,  indi- 
eensquo  perpetuam.  Magni  auiem  sunt  iu  Ecclesia, 
de  quibos  Apostolus  :  Sapientiam,  int]uit(/  Cor.  ii) , 
loqoimttr  inter  pcrreclos.  Et  Dominus  (  Uatth.  v  )  : 
0«i  docoerii,  inquil,  sic  homines,  magnus  vocabitur 
in  regoo  ccslorum.  Pusilti,  de  quibas  dicil  (/  Cor.  iii) : 


cum  se  non  sinit  adorari  ut  Deum,  sed  potius  monei 
reputari  con^ervum ,  unnmque  Deum  perdocet  ado- 
randuin ,  potest  tamen  penmovere  l(>geniem ,  quod 
etiam  ille  dicil :  Ego  siim  primus  ci  novissimus  (Sup.  \) : 
Sed  boc  ex  persona  Chrlsli  angelum  dixisse  noveri- 
mus.  In  fine  denique  dicil :  ( Inf,  xxii )  :  Ego  Jesus 
misi  angelum  meum  lestiflcari  vobis  hxc  in  Ecclesiis. 
Sequitur  :  Sanctificaiio  enim  lestificationis  esi  tpfrt- 
iu$  propheiarum.  Omnis  quippe  summa  propheil.-u 
et  sanctificatio  spiritos  in  testimonio  Jesu  Chrisli 
consistii,  cui  omnis  lex  et  prophetia  deservit.  Proptcr 
quod  et  iu  inoiite  feC  manife>laiis  {Matth.  xvii ;  J/arr. 
K ;  Lui;.  ix)  inter  Moysen  et  Eliam,  vulius  vestisque 
claritate  resplenduii ,  seque  lestiinonium  a  lege  ci 


Tanquam  parvuiis  in  Christo,  lac  vobis  potum  dedi,  C  prophetis  IJiibere  veraciter  declaravit.  Si  qoid  enim 


•on  escam.  Ei  audivi  vocoin  inhamm  magoarum  et 
qoasl  vocem  lonitruum  fortium ,  $t  quasi  sonum 
aquarum  multarum  dicenUum :  Alleluia.  In  lubis  illa 
praedicalio  designatur,  quam  Isaias  dicit  {I$ai.  ltiii)  : 
Clama,  ne  cesses,  quasi  tuba  exalia  vocem  tuam ,  in 
qua  prsdicaiione  insinualur  ctiain  divini  formido  ju- 
dicii;  hanc  poto  nomine  sigiiificari  tonitrui,  qnoniam 
homlniboi  eongruunt.  Idcirco  aquis  multis  populos 
eeriom  est  solite  figurare,  qui  Deum  laudani,  dicen- 
let:  Alleluta;  Ecclesia  itaque  cum  et  praBdicalet 
Meioii  et  laudai,  cuin  treinore,  sicul  legitur,  ex^ul- 
lal :  Servite  Douiino  in  timore ,  et  exsuiiate  ei  cum 
I  emnre.  Quoniam  regnavit  Dominu$  omnipotens.  Re- 
cl€  bic  oiiinipolenliam  ojns  raeminit.  Fecit  enim  ex 


prcfiuntiaverunl,  Christo  ei  Ecclesiae  famulari  ipse 
lesiaiur,  diceos  de  Moyse  {Joan.  v) :  De  me  ille  scri- 
psit.  Nam  ei  resurgens,  Necesse,  inquii  (  Lue.  xxiv), 
est  impleri  omnia  quc  scripia  sunt  in  lege  Moysl,  ei 
Propfaetis,  et  Psalmis,  de  me.  Noque  ibi  vidcDlur 
fortasse  Chrisli  nec  soiiare  nec  significari  mysieria; 
ad  hoc  interseruntur  ex  quibus  omnis  Scripturae  illius 
seriis  dicendi  iostrumento  consurgens  apiius  con- 
ftruatur,  sicut  in  organo.  Nam  quidqoid  locorom  IC'* 
ligeriot  sonat,  sed  ot  sooabills  loeos  neeetsari»  mo* 
didaiioiiis  caniam  exerai ,  el  religata  deservit  omiiis 
illorum  instruciura  vasorum.  Deinde  latius  pRKinissa, 
brevi  recapiiulatione  reiexil.  Vidi  ctBlum  aperium ; 
et  ecce  equu$  albu$t  et  qui  $edebat  super  eum  vocabatur 


nilillo  quae  non  erant ,  quacsivit  qui  peccaio  pcrie- ^^  ^'<'''>' <^<  Verus.  Hic  est  quem  superius  dixerat  de- 

rant,  iuveitli  pnniendos  :  ei  ex  eis  quos  voluit,  fecit 

misericordiier  juslos ;  ex  his  deniqiic  tanquam  ex 

nembris  sibi  Ecclesiam  cousiruens,  uli  rcdempiaui 

munere  [diguitate]  donayit,  ut  eam  sibi  sponsam  fa- 

reret,  cum  nec  serva  essc  meruerat.  Sequitur  deni- 

qiae  :  Gaudeamuset  ex$uUemu$^  et  demut  ei  clariia- 

tein,  quoiiiam  venerunt  nuptia:  Agni^  et  uxor  eju$ 

pfceparami  $e.  Et  aatunt  e$i  ei  ut  vcstireiur  by&siuum 

caadjdum  mundum.  Bgtsinumenim  luundum,  jusiitiae 

ommdarmm  twir.  Il«e  omiiia  electorum  Ecclcsi»  con- 

fttiiro  mmWrn  anii^it  sptriulls.  Illi  saoe  ejus  se  di- 

^uBtur  spihtali  coujagio  praeparare ,  qui  operibus 

JiiaiUis  iiMloefiiii  somper  insistere.  Et  aii  mihi : 


bium  victoriae  percepisse  coronam,  «quumetjusium 
qui  judical,  ct  prxliabiturulrcx  omnium  saculorum 
prsliaiur,  qui  in  suis  seinper  membris  compaiiiur, 
dimicat  cum  viticit ,  in  seipso  corooat,  sed  viriutem 
ceriantibuft  prabens ,  qui  polliceiiir  vincaitibus  pr»* 
mium  (  Sap.  \r).  Oculi  autem  ejus  erant  ut  flamma 
ignih^  et  super  capnt  eiyie  diademata  mutta,  In  quo  fa- 
ciemus  viriuiem  {P$al.  ux),  in  ipso  multiludo  sanclo- 
rum,  ctironatum  dicitur  hahere  decorein.  Et  haben$ 
nomen  niagnum  icriptum  quod  nemo  novk  niri  ip$e* 
Verbi  Dei  perfecu  cogiiitio  itlis  maiiircstatur  qtii 
corpus  Chrisii  et  membra  esse  merucrini,  utpoi^ 
corpori  capot  notitiam  sui  SQQCuV\\ftt  \x:>S^\v\  >  \v^ 


911  PRIMASII  ADRliMCTANI  EPISC.  9iS 

aiitcm  iM)?it  qiM  d  Ccclcsia  in  ip  o  scirc  meruerit.  A  l>ns  et  sperari  deillt  promiliendo,  cl  possideri  faciel 


Qiii  cnim  adlixrct  Domino,  ait  Aposloliis  (/  Cer,  vi), 
iiniis  spiritiis  est;  erunt  enim  duo  in  came  nna.  Ilu€ 
nomeu  nec  Judnci,  nec  alieni^onx,  mc  iKi^retici  co- 
gnoTeriint.  Si  enim  cognovissiMit,  nunqiiam  Dominum 
gloriac  crucifixissent  (/  Cor»  ii).  Ui*niqi:c  :  Mundus  ic, 
inquit  (Joan.  xvn ).  non  cognovit;  suisquo  rursum 
discipulis  dicit  (Joan.  iiv)  :  Yos  autem  videbilis  me, 
quia  ego  vivo,  et  vos  vivctis.  In  illo  die  vos  cogno- 
s«clis  qiiia  ego  in  Paire  mco,  et  vos  in  me,  et  cgo  in 
vobis.  Unde  eliam  a  discipulis  respondelur  (Ibid.) : 
Domine,  quid  factum  est,  qnia  nobis  maniresiaturus 
es  te  ipsum,  ct  non  mundi»?  Quod  autem  attinetad 
b.creticoc,  iilem  rursus  dicit  eis  {Mntlh.  xiii ;  Mare. 
iv)  :  Vubis  datum  est  nosse  mystcrium  regni  Dei, 


iinplcndo.  Ila  et  hic  sotiis  Christits  nosse  dicitur,  qiiod 
ejus  sponsx  io  ipso  scire  concedilur  :  per  quero  et  in 
quo  Ecclesia  perdocelur.  Sparsam  porro  dicens  s^n- 
guine  vesiero  Chrisii,  passi«>nis  cjiis  indicia  descri- 
buntur,  sivc  in  ipse  capite,  sive  in  corpore  qiiod  esi 
Ecclcsia.  Ilinc  Apostolus  ad  Hebraeos  docei  (Heb,  ix). 
ab  initio  sine  sanguine  remis^^ionem  peccatorum  no» 
celebrari  in  illis  legalibus  pecorum  victimis.  De  Ee- 
clesia  qiioquc  dicit  (Co/os.  i),  Ut  adiropleam  ea  qns 
desunt  passionum  Chrisli  in  carne  mea,  memor  tocii 
auditae  ( Acl,  is  )  :  Snule,  Saule,  quid  me  per^eqaa- 
ris?  Quidqiiid  enim  Ecclesi;i  paiitur,  Christus  pati 
Tcraciter  dicitur.  De  qiio  idem  Aposlolu^  dicit  (Bebr. 
)x) :  Semel  passus  est  ad  multorum  exliauriendapee- 


illis  aulcm  qui  foris  suiit,  in  paraboU:^  omnia  fiunl,  B  c:tta.  Hujus  Tcstis  sic  Isaias  quoque  habitum  memo- 


ut  videntes  videant  et  non  inlelligant.  Ilabens  nomen 
niagnum  scriptum ,  quod  nemo  nuvit  nisi  ipsc.  Ca- 
venduin  sane  c»t ,  ne  carnali  prudenlia  subripieiite, 
noinen  Filii,  do  quo  nunc  agitur,  aut  Patri  aut  Spi- 
ritui  sancio  putetur  incognilum,  sed  potius  hujus  loci 
opportuni  aiem  nacti,  usitata  Scriplurx  locuiione, 
hoc  ex  mero  noverimus  expressum,  quod  sicut  sclus 
Fiiius  nnsse  dicilur,  omnis  prorsus  Trinitas  scire 
(loceatur  :  sicut  ct  si  qiiid  Paier  solus  scire  narratur, 
ciim  sua  proculdiib'0  sapientia  qux  Christiis  est ,  vel 
cuin  suo  Spiriiu,  qui  Palris  et  Fiiii  Spiriius  cred.tur, 
nosse  probetur.  Nain  cura  dicm  judicii  solus  Paier 
nosse  perhibetur.scire  prorecto  et  Filius  ci  Spiritus  san- 
ctus  non  ncgniur :  sic  etiam  cum  Spiritus  sanctus  solug 


ral  ( lia.  lxiii  )  :  Quis  est  iste  qui  venit  de  Edom, 
tinctis  vcftlibus  de  Bozra?  Iste  formosus  in  slola  sua 
gradiens  in  rouIliludiDe  fortitudinis  suaR.  Ego  qni  io- 
quor  jiistitiam ,  et  propugnator  sum  ad  salvandum* 
Qu.^re  ergo  rubrum  est  indumenlum  tuum,  et  vesii- 
menta  lua  sicut  calcantium  in  torculari?  Torcubr 
calcavi  solus,  et  de  geniibus  non  est  Tir  m<>cum,  elc 
El  exercitui  qui  tunt  in  coelo,  eequebantwr  eum  in  equk 
albii.  In  coelo,  in  Ecclesia,  tanqUani  revelata  Iaci« 
gloriam  Duroini  speculantes  ( II  Cor.  iii  ).  Omaes 
rauiidi  corde  super  nivem  gratia  dealbati  (  Ptal.  l), 
Christum  sequi  dicuntur.  Induit  bysshium  albun 
munduin,  quod  supetius  justitias  definivii  esse  san- 
ctorum,  quibuscum  sua  unicuiqiiedistribuunt,corpuf- 


aliquid  sciredicitiiry  et  per  siinilem  locuiionis  mo- C  queetanimumDeosubjiciunt,inequisalbi8,ide&tcor- 


dum  Palris  nnmen  vel  Filii  reticctur ,  scire  tamen 
modis  oronibus  declaralur,  uhi  Apostolus  dicit  (/  Cor. 
ii)  :  Ncmo  scit  hnminum  qiinc  sunt  hnminis,  nisi  spi- 
ritus  hominis,  qui  in  ipsn  est,  ita  et  quac  in  Deo  sunt 
nemo  cognovii,  nisi  Spiriius  Dei,  a  qua  scicntia  aut 
Pairero,  aiit  Filiuro  separare  deinontis  est.  Neque 
enim  qui  alibi  dicit(  Ephc$,  iv ),  Nolite  conlristarc 
Spiritum  sanctum  Dei,  in  quo  signati  estis,  in  Siem 
rcdempiionis  Tcstr»,  quia  Patrem  et  Filium  siluil, 
id  esi,  eoram  personam  ab  opere  nostroe  redemptio- 
nis  exclusity  cum  per  individuam  unius  nalur»  polen- 
tiam  inseparabilia  doceanlur  opera  Trinitatis.  Nam 
quod  Dominus  in  Evangelio  dicit  (  Marc,  xiii),  diem 
illura  judicii  neqiie  Filium,  sed  Patrem  solum  scire, 


pore  ei  mente  candidi  semper  iticeduitl,  prxcedeoles 
[F.supp.  etjsequentesCbrisli  vestigia,  cui  io  Caiitico 
camicoruin  dicitur  {CanL  i) :  Post  le  in  odorem  oo- 
gueotorum  luoruro  curremus.  Kt  de  ore  ejn$  exibal 
gladiui  utraqtte  parte  acutus,  ut  ex  eo  perculeret  na- 
tiones,  et  ip$e  reget  ea$  in  virga  ferrea,  Utrinqiie  aco- 
lus,  sive  acic  gemini  testamenti  significal,  sivequod 
de  Sapieniia  legimus  (  Prov.  xxxi )  :  Legero  et  nise- 
ricordiam  in  liiigua  portat«  tanquam  judidura  et  mi- 
scricordiam.  Virga  autem  rerrea,  justitiae  inde  rouia- 
bilis  rectiiudo,  et  ipse  calcavit  torcular  vini  ita  Dn  lua- 
gni  omnipotentii.  Sicut  accedeote  tritura  exula  paleii 
frumenta  in  horreis  rec1uduntur,slc  in  torculari,poii- 
dere  depressionis  adhibiio,  aut  Tinum  a  Tieacfiio,  au! 


illa  regula  lucutionis  hoc  dicitur  :  quia  scicndo  ali-  '^  oleum  ab  amurca  de  more  perspicaciter  eliquaior. 


quid  scientcs  facit ,  ct  nescientcs  efficit  nesciendo. 
Quocirca  per  insinuatam  iniclligenti»  regulam,  no- 
men  Fi!ii  quod  illi  goli  dicitur  cognilum,  et  Patri  et 
Spiritui  sancto  cognoscimus  maniresluro.  Nam  de 
f  ilio  diei  evidens  consequentia  proiestatiir ,  cum  di-, 
citur  :  Et  erat  coopertus  Tcslem  aspersam  sanguine^ 
et  dicitur  nomen  ejui  Verbum  Dei.  Si  nulli  nomen 
^os  nossc  conceditur,  ciir  aperte  Verbum  Dei  nuiic 
praedicalur?  Sed  sicut  legimus  {Joan.  iii ),  Neroo 
ascendii  coeluro  I  nisi  qui  de  coelo  descendit,  Filius 
hominis,  qoi  est  io  coelo»  ut  sic  iotelligamus  quod, 
sl  quis  membrorom  asceoderit,  io  ipso  capite  et  per 
ipsum  caput  meretur  ascendere  :  qui  hoc  suis  mem- 


Quod  de  Tioea  propheta  describeos,  dicit  (/m.  t): 
Et  torciilar  fodi  io  en.  Hoc  fit  io  Ecclesia  cum  aot 
adversitate  persecutionis  extorta»  aut  occa.siooe  aU- 
ciijus  caliniitatis adempta, alii  taoquani  amorca  cor^ 
ruuiit  iiremediabili  lapsu  pra^cipites,  alii  probabitt 
Giiltu  eniieni  clariores.  Habet  etiam  m  veste  et  i» 
femore  suo  nomen  scriplumt  Rex  regum^  et  Dominut 
dominoruro.  In  veste,  in  Eedesia  quam  Chrisius  iii- 
dutus  est,  quaro,  secundum  Aposlolum  (EpAes.  t), 
mundaTit  laTacro  aqu»  io  ¥erbo,  ut  ezhiberet  aibi 
ipse  Ecclesiam  glorlosam,  ooo  habentem  nMeulam 
neque  rugam.  Ut  Tettis  eoim  nundatnr,  ne  mncHhii 
incurrat;  exlenditur,  ne  riigim  eoolfahat.  Sad  eC 


915 


COJIMENTAU.  LN  APOCaLYP.  DB,  V. 


OU 


feinure  illius  posteriias  seminis  de^ignatur,  in  quo  A  ^^^^^fn  album,  qui  cxierat  de  ere  ejus.  Dnuni  cor|ius 


bcnediceiitur  omncs  gentcs,  juxla  Apostolum  docen- 
tem  (Gal.  iii):Nod  dixit  :  et  seroinibus ,  qiiasi  in 
mullis»  6ed  quasi  in  uiio,  et  soiriini  tuo,  qui  est  Chri- 
ttus.  Cui  Uinquam  inortoo  frairi,  secundum  vetustae 
consuetudinis  lcgem  (Deuu  xxv) ,  semeii  spiritaliter 
ideiD  Apitsiolus  suscilans,  dicit  (/  Cor,  i) :  Ne  qnis 
dicai  quod  iii  noniiiie  mej  baptizati  estis,  cuni  ab 
Jerusalein  usque  ad  lllyricuro  se  dicat  omnia  Evan- 
gelio  replevisse  (Rom.  xv),quibus  gentibus  veraciter 
diceret  (/  Cor.  iv),  lii  Christo  Jesu  per  Evangelium 
cgo  vos  genni.  in  lioc  ergo  femorc  tanquam  in  fiiiis 
propagatis-CIiristi  noiitia  non  airamento,  sed  S|)irita 
Dei  Mvi,non  in  tabulis  lapideis,  sed  in  tabulis 
Ciudis  carnalibus  scribitur  (//  Cor,  iii).  Qui  cun^ 


divisit  tn  paries ,  volens  ostendere  etiam  prideni 
mortuos  essc  illos,  qoos  viventes  Cbristi  inveiierit 
secuiidiis  adventus ,  sicut  legimus  ( //  Thets.  ii): 
Quem  Dominns  Jesas  interficiei  spiritu  oris  sui,  et 
destruet  illostratione  adventus  sui.  Et  omnet  ave$ 
satiatcB  $unt  ex  carrubus  eorum.  Non  usque  adco  de- 
l)emus  carnaliter  sapere,  ut  sancios  tanquam  aliiora 
petentes  carnibus  impiorum  salurari  creJamus,  scd 
revelata  sanctis  divina  aequaliiafe  judicii,  qua  pleni- 
tudinem  redimens  electorum ,  damnandos  cxieros 
saiixerit,  saiurnri  dicuntur  bujus  cognilione  justiiijn, 
qtiaiii  in  hac  vita  esurire  et  sitire  quis  potcrii 
(Matli.  v),  non  perfecle  coinpretiCMdere.  Nain  it 
Isains  Dei  nuiu  de  impiis  toqnens  {Isai.  lxvi),  Et 


Regem  regum  et  Dominum  fatentur  omnium  domi- 1{  eruiii,   tiiquit,  usqiic  ad   saiieialem  visionis  oinni 


norum  (/  Ttm.vi),  quibus  l»ec  inscriptio  feroorii 
reputaiuT  credentrbus  in  euni,  et  benedicentur  cuin 
fideli  Abrabam.  Ei  vidi  unum  angetum  stantem  in 
iole.  Angelum  Ecclesiam  praedicantem  dicit.  I^ecte 
sane  adjeclt  unuin.  Urti  csleniiu  columba  mea  {Cant. 
VI),  propter  servand:e  unitatis  mysterium,  in  sole, 
iibi  jam  clareai,  ncc  proptcr  nietum  ukcrius  lateai. 
£f  clamavit  voce  magnai  In  magna  vocc,  lib^r- 
las  iiitclligenda  csi  niagiix  fiduci» ,  dicent  omnibus 
aubui  coeli.  Avcs  pro  locorum  qualitatibus  aliquando 
intelliguntur  malae,  aliquando  bonx.  Ilic  sane  sicut 
dudum  (Sup.  viii)  aquilai  volantis  species  inducitur, 
iu  nunc  invitanlur  spirituales  ad  coenam.  De  qua 
i^ciro,  qui  praesentis  figuram  gestabai  Ecclesiae,  di- 


canii.  iianc  puto  saluritaiem  hic  poni  avium  prx- 
missam.  Nain  et  Aposiolus  quoque  faieiur  hic  so 
necdum  perfecte  percepissc,  dicens  { Phitipp.  iii) : 
Non  quod  jani  perceperim,  auijam  perfecius  siin, 
scquor  autem  si  et  coniprehendam,  in  quo  ei  coiii- 
prehcnsus  sum,  a  Chrislo.  Non  itaque  eorum  damna- 
tioae  gaudebunl,  sed  quod  divin:c  justitije  luce 
satiaii  jani  gaudeant.  Aliter  possunt  ct  in  tnalo  avcs 
iiitclligi  aiigeli  iransgressorcs,  qni  cum  suos  ad  inlc- 
riiuin  perduxerint  seciatores,  sic  raalo  dcsiderio 
expleio  saiiari  dicuniur  carnibus  perditorum,  de 
eorum  captanics  damnatione  satietateni,  quibus  se 
auciores  prsebuerant  ad  errorem. 
Cap.  XX.  El  vidi  angelum  fortem  descendentem  de 


cebaiur  (Act.  x) :  Macia  et  manduca,  cum  occiduntur  C  ^^^^>  habentem  clavem  abyssi,  et  catenam  magnam  in 


quod  fueruni  ut  fiereot  quod  ipse,  id  csi  fidelis,  et 
in  corpus  transeuntes  Ecclesiae  membris  Chrisii 
complantati  conregnant.  Si  quid  enim  maoducamus» 
in  corpus  nostrum  irajicimus.  VenitCf  iiiquit,  ad  cce- 
'  nam  magnam  Dei,  ut  edatis  carne$  regum^  et  carnes 
iribunorum,  et  carne$  fortium ,  et  carnet  equorum^  et 
sedentium  super  eos,  et  carne$  omnium  liberorum  et 
iervorum,  et  pu$iilorum  et  magnorum.  Equorum  et  se- 
dentiuni  in  eis  iiitolligi  poiest  praepositorum,  qiiod 
crroris  et  eorum  qiios  seducebni  anie  fallacils,  eo 
quod  de  eorum  quoqne  numero  conversos  suscipit 
Ecclesia,  liberos  caelibatum  tenenies,  servos,  coiiju- 
iptos,  pusilfos,  promiscuum  el  ignobiie  vulgus,  niag- 
Bos,  aui  pliilosopbos,  aui  vel  genere  vel  facult:ae 


tnanu  $  a.  Ei  tenuit  draconem  illum  $erpentem  anli' 
quumy  qui  cognominatus  est  diabolu$  ct  Satana$,  el 
alligavit  eum  millc  annis.  Angelum  descendentcm  de 
coelo,  Domiuum  nosirum  Jesum  Cbristum  accipimus, 
qui  magni  consilii  Angelus  noncupatur*(/5at.  ik), 
quique  morialium  visiians  regionem,  fortior  alligate 
voluit  fortem,  ut  ei  v^sa  quae  duduin  irae  fuerant, 
vasa  misericordiae  perfecissei,  hoc  perageiis  opcre, 
quod  aiite  proiniserai  prscdicatiooe  :  Nenio,  iiiquieiis 
{Matth.  xii;  itarc.  iii;  Ltic.  xi),  potest  domuni  forlis 
intrare,  et  vasa  ejus  diripere,  iiisi  prius  alligaverit 
fortein,  id  esi  diabolum.  Clavis  abyssi  cst  divinorum 
profundilas  judiciorum.  Judicia  eniiu  Dei  abyssus 
inulta  {Psat.  xxxv).  Soli  quippe  cognitum  est,  qui  de 


sublimes.  Et  vidi  be$tiam,  \d  est  diabolum,  €l  r€(/fs  D  inuhiludiiie   pecctlorum   in    plenitudinem   devocat 


terree,  el  exercitu$  eorum  collecios  ad  faciendum  bel- 
lom  cum  sedeute  super  equum  album  et  cum  exercitu 
ejus,  id  est  cum  Chrisio  et  Ecclesia.  Pracmissa  simi- 
liom  exposiiione  locorum,  hic  quoque  poiesi  lociis 
agnosci.  Et  apprehen$a  e$t  bestia,  et  cum  illa  pseudo- 
propheta^  diabolus  et  Antiehrisius ,  vei  praBposiii 
totnmque  corpus  ejus,  qui  fecerai  signa  sub  oculis 
^us,  quibu$  signis  seducii  erani  adorare  imaglnem 
be$tia,  et  qui  acceperani  cbaragma  illius.  Vtt^t  tntsii 
siin/  /ii  duo  in  $tagnum  igni$  ardenlie  igiie  et  $ulphure. 
Doo,  caput  et  corpus  diaboli  ejusque  societas,  praeoc- 
cvpata  narratione;  quod  adhuc  futurum  erat  extremo 
leinpore.  Et  ^ateri  cccisi  stmt  gladio  $edentis  $uper 


intellectoruin.  liiiicalibi  legimus,  Qui  clausisli  abys- 
sum  ei  signasti  super  euiii.  In  eo  aulem  diaboluni 
caienis  diciiur  alligasse,  in  quo  ejus  potestatcin  a 
seducendis  hominibus,qui  liberandi  fucrant  cohibens 
refrenavil.  Miile  auiem  anni  duobus  modis  possbut 
inielligi,  aut  quia  multis  annis  milie  ista  res  agiiur, 
id  esi  sexio  annorum  millenario^  quantumcunqae 
usque  ad  linem  sacculi  proteletur,  cujus  duiic  Sitaiia 
posteriora  volvunlur,  secuiuro  deinceps  sabbaio  quod 
Don  babet  vesperam,  requies  scilicet  sanciorum  quac 
non  habei  Onem,  ut  liujus  millenarii  tanquam  diei 
novissimam  variem  qU»  remanebit  usque  ad  terim- 
uum  sxculi^  miUe  annos  appelfct,  eo  loqucndi  luodo 


9I& 


PRIHASIl  ADRUMCTANI  EPISC 


916 


quo  pars  slgniflcatur  pro  toto»  aul  certe  miUe  aniios  A  join  geiites.  Poit  b»c,  inqnit,  oporUi  eun  solvi  breti 


pro  annls  oronibiift  bnjus  SACuli  posuit,  ut  perfecto 
mimero  not^retuf  ipsa  temporis  plenitudo.  Millena- 
rius  qiiippe  Bumcrus  denarii  numeri  quadratum  soU- 
dam  reddit.  Decem  qnippe  decies  ducta,  faciunt 
eentum,  qux  jam  figura  quadrata,  sed  nondum  plena 
eit;  at  autem  in  «Ititudinem  surgat  et  solida  fiat, 
rursos  eentum  decles  muliiplicantur,  et  mille  sunt. 
Nec  illud  melius  inteHigitur,  quod  iu  psalmo  (civ) 
legitur  :  Memor  fuit  in  so^culum  testamenti  sui,  verbi 
qnod  mandavit  in  mllle  generationes,  id  est  omnes» 
Et  rnUit  illum,  inquit,  in  abys$um.  Utique  diabolum 
misit  in  abyssum,  quo  nomine  signiflcaia  est  mnlU- 
tudo  innumerabiUs  impiorum,  quorum  in  malignitate 
adversum   Ecclesiam   Dci    multum   profunda  sunt 


tempore^  Si  boc  est  diabolo  Ugari  et  inclodi  Eccle- 
siam,  noD  potse  seducere,  boc  ergo  erit  •oltiUo  lyos 
ut  possit?  absit.  Nunqaam  eoim  ab  illo  Ecdesia  se- 
ducitur,  praedestinaia  el  electa  ante  mundi  consUtu- 
Uonem  (kphei.  i),  de  qua  dtcium  e8t.(/i  Tim,  ii): 
Novit  Doniinus  qui  suiit  ejus ;  sed  alligatio  diaball 
est,  Bon  permiiti  eicrcore  totam  tentationem  qnam 
potest,  vel  vi,  vel  dolo,  ad  seducendos  homines  rn 
partem  suam ,  vel  oogendo  violenter,  Tel  fallendii. 
Quod  si  permitterelur,  in  lam  longo  tempore  et  lama 
infirmitate  multornm  pluriraos  tales,  quales  Deui  id 
perpeU  non  vuli,  et  fideles  dejiceret,  idcirco  alliga- 
tos  est :  tnnc  autem  solvetar ,  quaodo  et  breve  lem- 
pus  eril.  Nam  ir.bos  annis  et  sex  roensibus  legiiur 


corda.  Non  quia  ibi  diabolus  ante  non  erat,  sed  ideo  g  loUs  sois   suonimque   vinbus  sxviiurus ,  et  lalcs 


iiluc  dicitur  missus,  quia  exclusus  a  credenUbus, 
plus  coepit  impios  possidere.  PIus  namquo  possidetur 
a  diabolo,  qui  non  solum  alicnalus  a  Dco,  verum 
cUam  gratis  odit  servieutes  Deo.  El  elausU^  et  ugna- 
vit  luper  eum,  ut  non  sednceret  jam  gentes,  donec 
finiaiitur  mH'e  anni.  Clausit  super  eum,  dicit,  inter- 
dlxit  ei  ttc  vciitum  iraiisgredi  ulteriiis  pr£sumpsisset. 
Signavit  autcm  quod  addidit,  significai^se  mihi  vide- 
tnr,  quod  orcuUum  esfe  voiiiit,  qui  perUncant  ad 
partem  diaboli,  cl  qui  non  perlineant.  AliquaiiU  enun 
de  stabilibus  cadunt ,  et  de  reprobis  cerU  rrucluosa 
compuncti  conversione  salvantur.  Ab  eis  autem  geu- 
tibu»  seducrndis  hujus  iuterdicU  vinculo  et  i  laustro 
diabolus  prohibciur  at(|uc  cobibetur,  quos  pertinen- 


eiunt  cum  quibus  belligerandum  est,  nt  vinci  tantn 
eJMS  impela  insidiisque  non  possinL  Si  aulem  nuo- 
quam  solveretur,  minus  appareret  ejns  maligna  pe- 
tenUa,  minos  sanctas  civitatis  fidelissiraa  patieBtia 
probaretur ,  minus  denique  perspieeretor  quaro 
magno  ejus  malo  tam  bene  fuerit  usus  omnipoteas 
Deus.  Hicc  autem  aTigatio  diaboli,  non  solum  facta 
est  ex  quo  coepit  Ecclesia  prseter  Jiidaeam  terram 
in  nationes  alins  dilatari,  sed  eUam  nunc  fst  et  fiel 
■sque  ad  lerminum  snecuii,  quo  solvendus  est,  quia 
ct  nunc  homines,  quando  ab  infideUtale  in  qua  eos 
possidebat,  converiiiiiiur  ad  fidcm,  ille  uUqiie  foriis 
alligalur,  quando  ab  eo  vasa  ejus  eripiunlur  (Hal/A. 
XII ;  Morc.  iii;  Luc.  xi).  El  vidi,  inquit,  oedes  in  vi- 


tes  ad  Cbristum  seducebat  antca  vel  tenebat.  ilos  Q  sione  et  sedentcs  super  eas,  ei  judicium  datum  e$t 


cnim  Deus  clegil  ante  mundi  constitutionem  erucre 
dc  polestate  tenebrarum,  et  Iransferre  in  regnum 
Filii  dilectionis  suae,  sicut  Apostolus  dicit  {Eph.  i). 
Jam  seducere  illuin  gentes  etiam  nunc,  et  secum 
Irabere  in  xternam  poenam ,  sed  non  proedesUnalos 
inxternam  vitam,  quis  fidelis  ignorat  ?  Novit  enim 
Dominus  qui  sunt  ejus  (//  Tim.  ii).  Ex  bis  in  scternam 
daiunationcni  neniinein  ille  scducit.  Ad  hoc  enim  diabo- 
lus  ligatiis  est  et  indususabysso.ut  jnm  non  seducat 
geu  tes  cx  quibus  consta  l  Ecclesia ,  q  uas  ante  scd  uctas  te- 
nebat  nntequam  essent  EccICsis.  Ncquc  enim  dictum 
est,  utjam  nonseducerelaIiqucm,sedul  non  seduccret, 
inquit,  jam  geutes,  in  quibus  Ecclesiam  procul  dubio 
voluil  intclligi.  Donec  finiantur,  inquit,  niilleanni,  id 


eis.  Cum  dixissrt  ^Higato  diabolo  per  roUle  ana^is 
seducendi  ademplam  fuisse  solitam  poiestalcm, 
ejusque  solutionem  futiiram  brevi  tempore  prx- 
dixisset,  tunc  recapitulando  quid  in  isUs  mille  annis 
agit  Ecclesia,  vel  agatur  iu  ea,  dixit :  Et  vidi  sedes 
ct  scdenlcs  super  eas,  ct  judicium  datum  est  eis. 
Non  hoc  putandiim  cst  de  ulUino  judicio,  sed  de  ' 
regimine  potius  i:itelligcnduin  est  praepositorom,  pr 
quos  nunc  prnesidcntes  Ecclesia  giibernatur»  qux  a 
suo  rege  probabili  meruit  audire  sanctione :  Qox 
ligaveris  in  terra ,  ligata  erunt  et  in  ccelo;  et  qus 
solveris  in  terra,  eruni  solula  et  in  ccelo  {Math. 
xvi).  Uude  Aposiolus  (/  Cor.  v) :  Quid  enim  mihi  esl, 
inquit,  de  bis  qui  foris  sunt  jiuiicarc?  nonoe  de  kis 


est,  aut  quod  rcmanebat  de  sexto  die  qui  constat  ex  D  Qui  iutus  hunt  vos  judicatis?  Et  aninue»  Inquit,  oeci- 


mille  annis,  aut  omnes  an'.:i  quibus  deinceps  hoc 
sxcolum  peragendum  cst.  Donec  autem  sic  imposuit, 
non  quia  postea  sit  seduclurus  eas  duniaxat  gentes, 
ex  quibus  praedestinaia  consiat  Ecclesia,  a  quibus 
a^ucendis  lllo  est  vineulo  clausiroqae  probibitiit, 
slcut  i  la  locuUone  jam  dictum  esl.  Sicet  in  psalmo 
(cxiii) :  Sicut  oculi  nostri  ad  Dominum  Deum  no- 
slrum,  doncc  misercatur  nostrl.  Neque  enim  cum 
iiiiserius  fucrit,  ad  Denm  servorum  oculi  ultra  non 
esse  putandi  sunt,  ant  certe  iste  cst  ordo  verborum : 
Et  clausit  et  signavit  super  eum  donec  finiantur  mille 
annl,  at  non  seduccrct  jam  gentes,  id  est,  ideo 
clausity  donec  nnianlnr  mille  anni,  ul  non  sediiccrAt 


sorum  propler  tesiimonium  Jesu^  <l  vropier  ttfHm 
Dei,  Subauditiir  quod  postea  hic  dicturus  est,  regna- 
bunt  cumJcsu  mille  anuis,an'niae  scilicct  martynim, 
nondum  sibi  corporibus  suis  redditis,  neqoe  enim 
piorum  animx  mortuorom  sepapantur  ab  ificclesia, 
quae  nunc  eUam  est  regnum  Qiristi ;  alioqui  oec  ad 
altare  ChrisU  fieret  eoriim  memoria  in  conmanica- 
tione  corporis  Cbri-U.  Quamvis  ergo  eam  suis  cor» 
poribus  nondum,  jam  Uinea  eorom  anim«  regttaot 
cum  illo,  cnm  isti  mille  anni  decurrunl.  Unde  iu  boe 
libro  dicilur  (Sup.  xiv) :  BeaU  mortui  qoi  ia  Domioo 
moriunlur.  Regnat  ilaque  cum  Christo  uuiic  prtmoiii 
Ecdesia  in  vivis  et  mor>uis.  Propterea  cnm^  sicut 


9ii 


COMMEKf  AR.  IN  APOGALTP.  UB.  t. 


9(8 


ait  Apoftolus  {Rom.  xiv),  llorimu  m  Christos,  «t  A  disitMl,  in  istltiecandhi  mon  non  liai»ec  potosUilifiii, 


et  fhrorum  et  mortaornm  dominetitr.  Sed  ideo  msr- 
tynun  Lintum  animat  commemoraTit,  qnin  ipsl  pr«- 
eipiio  regnant'  post  loortem,  qtA  mque  od  moriem 
pro  Teriuta  cenoTerant.  8ed  »  porte  totum  eiiam 
eKteros  mortnof  Intellig enras  portinentes  ad  Eecle- 
siam,  qaod  ost  regiinm  Ciirlsti.  Qnod  Tero  seqt^tar, 
£l  si  fvt  non  miaramimt  beitiam  nee  ima§lnem  lyns, 
Doqoo  actapermu  seripiionem  tn  fronte  onl  in  mann 
sasy  slmul  do  tivIs  et  moriuis  debemos  accipere. 
Qoas  rit  porro  besiia  ista  quam  jossit,  diligentios 
reqnirendiim  ;  non  tsmen  abliorret  a  flde  recta,  nt 
ipoa  impia  ct?ilas  intelligatur»  et  popabis  infidetinm 
conlrarins  popnlo  fldeli  et  ciTitati  Dei,  imago  vero 
ejos»  simulatio  ejus  mibi  videtur^  in  ets  videlicel 


adjuniil  dicens:Se<l  enmt  $aeerthte$  Dei  el  Ckrhh^  ei 
repmkmti  oim  eo  mUie  amnk^  non  «liqae  d^  solis 
episeopis  el  presbyieris  dielom  esi,  sed  eiiain  sieni 
omnes  Cirisios  dieimns,  propter  mysiicnm  chrisma, 
sle  omneo  sacerdoies,  qnoniam  omnes  membra  sunt 
nnins  sacerdotis,  de  qnilras  apo«olus  Petriis :  Gens, 
Inqnit  (/  Petr.  ii),  soneta,  rectale  saeerdotium. 
Ei  eiim  tkiiti  fnerlfil,  inqait«  miUe  ontH,  eolvetur 
Sataaae  dc  ooslodia  soa,  et  embU  ad  scdiicen- 
das  natione»,  ^m  swif  In  ^fnor  angotls  terre, 
Gog  et  Maffo§^  ei  traket  eas  in  beUifm«  ficorwn 
misMrKs  eU  ut  arena  marle.  Ad  boc  ergo  tone  sedocit, 
ut  eos  in  l)ellum  irabat :  nam  el  aniea  modis  qnibus 
poierat,  per  roala  mnlia  et  Taria  fledocobai.  Exivit 


omnibos  qul  velot  fldem  profltentur  et  infldellter  vi-  b  auiem,  dicium  csi,  In  apertam  persecollonQm  do 


▼nnt.  Fingunt  enlm  se  esse  quod  non  sunt,  vocanior 
qtiod  Tcraci  effigie,  scd  fallaci  imagine  Cbrisiianl»  ad 
eamdem  naroqae  besiiam  pertinent.  Non  solnm 
aperte  ininiici  nomiiiis  Cbristi  ei  ejus  gloriostssims 
civiiatis,  sed  eti.am  sizania  quae  de  regno  eja««  qiiod. 
est  Ecclesia,  in  fine  sapculi  colligenda  sunt.  El  qni 
oiint  qui  non  adorant  bestiaro  ncc  iroaginem  ejiis, 
nim  qui  faciiint  qnod  ait  Apostolus  (//  Cor.  vi)  r  Nc 
sitis  jnguro  ducentes  curo  iiifidelibus?  non  adorant 
enim,  id  estf  non  consentiunt,  non  sobjiciuHtur. 
Neqne  accipionl  inscriptitroero ,  noiam  scilicet  criini- 
nis  In  fronte  propier  proressionem,  in  ronno  propter 
operationero.  Ab  bis  igitur  roalls  alicnt,  sive  adhuc 
in  ista  mortali  carne  viven'e^  sivo  «icfuneti,  regnant 


laieribns  eruropcre  odiorom  novlssima  persecniionc 
Judicio,  propterea  antequam  tou  Ecclesia  et  clviiates 
Cbristi  ab  univcrsa  dlaboli  clviute  patictur  qiianla- 
cunqae  erit  atraque  super  terram.  Genics  porro  isias 
Gog  et  Ittagog,  qiiidaro  suspicantur  Gcias  et  Massa- 
getas  propter  prlmas  horuro  nominum  ruteras.  8ed 
liiterpretationcm  nominum  intenJentes,  mermrem 
bis  coaptnre  cognosclmus  intcllcciifiu.  Nam  Gog  di* 
cltiir  tectum,  Magog  do  tecto,  lanquam  douius  et 
Ipse  qiil  procedit  de  doroo.  Gentes  ergo  sonl  in  qn\- 
bos  dinbolum  velut  in  abysso  supefins  Intelllgebamus 
incUisum,  cl  ipse  de  lllis  qnodaroroodo  sese  eflerens, 
et  prooedens  ul  ill»  sini  teclnro,  ilkede  teeto.  Si 
autem  utfumquo  referamus  ad  genies,  mm  onum 


cnm  Christo  Jaro  nnnc  modo  qoodam  huic  tempori  q  horuroad  ilias,  aUeruro  ad  dlabolom,  et  tectomifisn 


congruo  per  loium  lioc  intervallum ,  qnod  nuroero 
mille  annoriim  significatur.  Reliqni  eoruro  non  vixe' 
nuil,  inquit.  Ilora  citim  nuiic  est,  cum  mortui  ao- 
dlont  vocem  Fil.i  Dei  {Joan.  v),  et  qai  audierint, 
tlTent.  Reliqui  ergo  eorum  non  vivcnt.  Quod  vero 
snlididit,  doR«c  finiantur  mille  onni ,  iutelligdndum 
esi  qnod  eo  lempore  non  viiemnt  quo  vivere  de- 
biierunt,  ad  vitam  scilicet  de  morte  Iranseundo;  et 
Ideo  cnm  dies  venerii  quo  fiat  ei  corporum  resnr- 
reetio,  non  ad  vitaro  de  monomentis  procedent,  sed 
ad  Jndicium,  ad  daronationem  scillcet»  qaas  secunda 
aaors  dieitnr.  Dooec  finlaniur  enfm  mille  annt,  qnl- 
eanque  Don  viiernnt,  id  est  toto  Islo  tempore  qno 
agitor  resurreclio  prima,  et  non  audierint  voccm 


aunt,  qnia  in  eis  nonc  inc)uditur  et  tegitnr  iuimicas, 
ei  de  tecto  ipfte  ernnt,  quando  in  apertum  odiimi 
erupturaa  emnl.  Quod  vero  ait :  Et  aseenderuni  eu- 
per  talitudinem  terree^  et  oinxerunt  eaura  eanetorum 
et  dilectam  ciotlafem,  non  uliqae  ad  nnoro  locum  ve- 
nisse  vel  ventnrae  esse  signifieaue  snnt,  quasi  nno 
aliquo  loeo  fulura  sint  casira  sanctoram  et  dilecti 
elvUas,  enm  biec  non  sil  nisi  Chrisii  Ecdesia,  toto 
terraram  orbe  diirasti.  Ac  per  hoc  abieanque  tunc 
erii  qum  in  omnibns  genlibiis  erlt,  qood  signifloaiam 
est  nomine  lalltadinls  leme,  abl  enint  easira  san« 
ctornm,  ibi  dileeta  Deo  civius  erit,  Ihi  ab  omnibiis 
hiimicis  sais  pcrseeutionis  iliios  immanitate  eingetor, 
hoe  est,  in  angatitiis  tribolalionls  arctabilnr,  urge- 


Fllii  Dei,  at  ad  vium  de  morte  transeant,  profecto  f)  bitnr,  conclndetur  :  nec  milittam  snam  deseriif  quae 


in  secunda  resurreciione  quae  carnis  esi,  in  nortem 
secandam  eum  ipsa  cariie  Iransibani.  Sequilnr  enim 
et  dlxll :  Ueee  reemrectio  prima  eet,  Beatus  et  ganetut 
qui  hab^  partem  in  bac  prima  resurrectione.  Id  est, 
pertireps  ejus  fuerit.  Ipse  auiem  esl  particeps  ejus^ 
qoi  non  solnm  a  morte,  qua  In  peccatis  est,  reVivlscit, 
verom  eiiam  in  eu  qnod  revixerit  permanebii.  In 
Intis,  inqait,  eeeunda  mor$  non  habet  pote$tatem.  Habet 
ergo  Id  reliquis,  de  quibus  siiperius  ait :  Reliqui  eo- 
mm  noD  vixerunt,  donee  finisntur  niille  aOni,  quo- 
nlain  loto  isto  temporis  imervallo  quod  mille  annos 
vocat,  qaantaincanque  in  eo  qnisque  corum  vixit  iii 
Gorporc,  non  rcvixii  a  morie.  Qood  autcro  com 


vocabulo  est  appellata  casirorttm.  Qood  vere  ait : 
£i  deecendit  i§m$  de  ceeto^  ef  comedit  m»  Don  ex- 
tremum  pataodum  id  esse  sappliclomy  qao  impios 
novimas  erueisndos  {Mattk.  xxv),  sed  ignis  pothis 
Invidetttiae  quo  cruciabitur  adversitas  de  flrmilnie 
sanclornm ;  flrmamentum  enim  est,  iindo  qnia  san* 
ctis  stabilitas  venial,  nierito  pcrseqneDtlbns  queqne 
inde  ignis  dicttur  advenire.  Hlnc  leglmns,  Zelns  ap* 
preheiidit  populum  ineriiditam,  ei  nunc  IgnU  adver- 
saiicfs  consiimet.  Ha!c  perseeutio  novissima,  qm 
futura  est  ab  Aniichristo  tribns  anrils  et  sex  meiisi- 
bus,  crrt.  Quod  tcmpus  quanivls  eiiganm,  dtram  ad 
miile  annos  pcrtincat,  quibus'et  diabolnm  ligainm 


919  PRIMASU  ADRUMETANI  EPISC.  m 

dicit,  el  sanetoi  reg lure  cuiii  ChristOy  an  in  eisdem  A  ventus  non  eii.  Eum  se  ?idls8e  dictt  iti  ilirono  le* 


annii  boc  panrum  spaiiam  soperaadatur»  aique  cxtra 
sii,  merito  ambifitur  :  qvia  ai  dixerimus  ad  eosdem 
aniios  periinere,  non  tanto  tempore,  sed  prolixioie 
cum  Cbristo  regnum  sanctorum  reperietur  ei^tendi, 
quam  diabolus  alligarl.  Profecto  enim  sancti  mm 
suo  rege  etism  in  ipsa  praecipoe  persecuiione  regna- 
bunt  mala  tanta  vincentes,  quando  jam  diabolus  non 
eril  alligatos,  ut  eos  persequi  oinnibus  viribus  possit. 
Quomodo  ergo  ista  scripiura  eisdem  niille  annis 
utrumque  determinat,  diaboli  scilicet  alligationem 
rcgnumque  sanctorum,  cum  triuni  annorum  et  sex 
incn^ium  intervallo  prius  designalur  alligalio  diaboli, 
cfuam  regnum  sanctorum  flniri  in  bis  aniiis  millecum 
Gbristo  7  Si  aotem  dixerimus  parvum  persecutionis 


deniem»  cujos  a  faeie  fugit  coelum  ei  terra.  Potiea 
qaippe  peracto  judicio  e»8e  desinunt  coeluni  et  terra, 
cum  iocipiet  esse  codlom  novum  et  tcrra  oova,  bkI' 
lalione  scilicet  rerum  non  omnimodo  interitoraruro, 
transibit  bicmondus,  unde  et  Aposioius  dicit  (I  Cor» 
VII )  :  Pneterit  enim  iigura  hujus  s»culi.   Figora   j 
ergo  prxlerit,  non  natura*  Ei  wdi^  inquit,  mortuoi  m 
magHo$  el  piuiUoi^  et  aperii  $unt  libri^  et  qUum  likcr'^ 
a^)ertut  esl,  qtd  est  vitce  uninscujusque,  et  judieatm ! 
stml  mortui  ex  ipsis  scripturis  librorum  s^cifndiitivm 
facia  sua.   Libros  dixil  esse  apertos  et  libnim,  weJLm^ 
librnm  cujnsnndi  non  lacuit.  illi  iiaque  intelliguntUB c 
Novi  et  Veieris  Teslamenti,  ut  cuin  in  eis  osieiidituB«j 
quod  Deus  lieri  |iraecepis5et,   iii  illo  clarerel  quic»ir 


huju§  boc  spatium  non  computandum  in  mille  annis,  B  boruin  quisque  fecisset  sive  non  fecissei.  Qui  libe* : 


scd  eis  implelis  polius  adjiciendum,  ul  proprie  possit 
intelligi.  Quod  cuin  dixissei ,  'Sacerdoles  Dei  et 
Cbrisli  et  regnabunt  cum  eo  miilc  nnnis,  JAdjecil :  Et 
cuin  finili  fuerint  inille  anni,  solvetur  Salanas  de 
cusiodia  siia.  Jsto  eniin  modo  et  regnum  sanctorum 
ei  vinculum  diaboli  simul  cessnturura  esse  significat. 
Unde  si  persecutionis  illius  lempus,  nec  ad  sancio- 
rum  regnum,  nec  ad  custodiam  Satanae,  quorunr 
ulrumque  in  roille  aniiis  est,  peninere,  sed  super- 
additum  el  extra  compiitandum  esse  credalur,  cogi- 
inur  fateri  sanctos  in  itla  persecutione  regnaiuros 
non  esse  cum  Cbristo ;  sed  quis  audeat  dicere  tiinc 
cum  illo  non  regnatura  sua  meiubra,  quando  ci  ma- 
xime  atque  foriissime  cobxrcbunt,   et  quo  tempore 


non  carnaliter^giiaiidus  est,  nec  lanqtiara  scrtpi»^* 
exaratus  viias  cpnliiiere  putandus  est  singuloruirs  « 
judicio  recensend  is.  Quxdain  eniiu  vis  esi  intelila  ■ 
genda  divina,  qua  fiei  iit  cuicunqne  opcra  sua«  vi^^v 
bona,  vd  nia!a  cuncia  in  nieinoriain  revocenlur,  »> 
mentis  iutuita  inira  celeritate  cemantur,  ut  accus;»^ 
vel  excuset  scientia  co  ;scientiam,  alque  ita  siinul  m 
oinnes  et  singuii  jndiceutur,  quje  niiuirum  diviu  m. 
vislibri  nomen  accepil.  In  ca  quippe  quodaiimocE^ 
lcgitur,  quidquid  eo  faciente  reculiiur.  Ut  autcK-g: 
ostcnderel  qui  morlui  judicati  suut  pusilli  et  m'\% 
recapitulandodicit,  laiiquam  rediensquo  prxterierafli 
potius  disiulerai.  Et  cxhibuil  mortuos  mare  gui  in  • 
erant,  et  mors  et  infernus  reddidcriinl  fnortuos  qu»' . 


quanto  erit  acrior  impetus  belli,   tanlo  major  gloria  C  in  ^e  babebant.   lioc  procul  duhio  prius  factuin  e^-g 


non  cedcndi,  taiito  densiorcorona  martyrii !  Quocirca 
cum  Cbristo  regnantium  sanctorum  plures  anni  fue- 
runt  quam  vincuii  diaboli  atque  custodiae,  quia  illi 
ciim  rege  suo  Dei  Filio,  jam  diabolo  non  ligaio, 
eiiani  per  ires  illos  annos  ac  semissem  regnabunt. 
Hemanei  igitur  ut  cum  aiidiamus,  sacerdoies  Dei  et 
Cbristi  regnabunt  cum  eo  inillc  anois»  et  ciiin  finiti 
mille  aiiiii  solvetur  Satanns  de  custodia  sua,  aut 
non  regni  hujus  sanctorum  intelligamus  annos  mille 
finiri,  sed  vinculi  diaboli  atque  custodiaB,  ut  annos 
ni  Ilc,  id  est  annos  omnes  suos  qua^que  pars  babeat 
diversis  ac  propriis  prolixitatibus  (iniendos,  amplio- 
res  sanctorum  regno,  breviores  diaboli  vinculo;  aat 
certe  quia  brevissimum  tempus  tricnnii  et  sex  mcn- 


quam  cssenl  mortui  judicaii.  Ideo  recapitulavii  qu- 
iniermiserat,  nunc  autein  orJinem  tenens,  dicil  : 
judicati  suntsinguli  secundum  facta  sua.  Sed  qui  su 
mortui  quos  exbibuit  mare,  nisi  illi  qoos  in  i 
positos  secundus  Cbristi  invenit  adventus  ?  ct  bor-^ 
scilicct  el  malos  mortuorum  sign  ficans  iiomine,  LtfV 
nos,  quibu^  dicilur  {Colots,  iii)  :  Mortui  eiiiin  csl^M 
et  viia  vesira  abscondita  est  cum  Chrisio  in  Do— ^ 
inalos  vero,  do  quibus  dicitur  (Matth,  viii,  Luc,  im^ 
Sine  mortuos  sepeliant  inortuos  suos.  Pos^unl  m^^* 
tiii  etiam  propter  lioc  dici,  quod  mortalia  gerunt  t»  i^ 
pora  ;  ui;de  Apostolus  (tiom.  viii)  :  Corpus  quidc^^ 
inquit,  mortuum  est  propter  peccaium»  spiritus  a^^^ 
tem  vivit  propicr  justitiain,  utrumque  in  boinine    '^ 


sium  computari  noluit,  sive  quod  amplius  videtur  D  vciitc  in  boc  corpore  esse  demonsirans.  Mare  itaq 


regnuni  babere  sauctorum,  sicut  lalia  in  sacris  sivpe 
lilloris  invenimus.  Post  banc  aulein  commemoratio- 
iieiM  novissimsB  perseculionis  brcviicr  complectitur 
loium,  quod  ulliuio  judicio  diabolus  et  cuin  suo 
principe  civitas  inimica  passura  est.  Dicit  cnim  :  Et 
diabotus  qui  uducebat  eos^  missus  esi  in  stagnum  ignis 
ei  suiphuriSf  quo  ei  bettia  et  pseudopropheta  crucia- 
buntur  die  et  nocie  in  swcula  saculorum.  Bestia  bene 
iiitelligitur  ipsa  impia  civitas,  pseudoprophota  vero 
ejus  aut  Anticbrislus  esi,  aut  imago  illa,  id  est  fig- 
mentum  de  quo  hic  loculus  esl :  Et  vidi,  inquit,  thro- 
num  maqnum  et  candidum,  et  sedentem  super  etim^ 
^  cujiis  facie  fugit  ccelum  ct  terra,  et  locus  coruiii  in^ 


aii,  exbibuit :  quia  sicut  inventi  sunt,  adfueriB  ' 
Mors  vero  et  iiifernus  reddiderunt,  quoniam  vitx. 
qua  jaiu  exierunt,  revocaveruiit.  Nec  frustra  foria 
uon  saiis  fuit,  ul  dicfret :  Mors  aut  iulcrnus,  ^^ 
uiruiuque  dictum  est,  mors  proptcr  bonos,  qui  1^'* 
tummodo  niortem  perpeti  potuerunl,  non  et  iiiC^'' 
uum;  infernus  autcm,  propter  malos  qui  et  po^i'^ 
apud  infcros  peiidunt.  Si  eiiiin  non  absurde  cr^** 
videtur,  antiquos  etiain  sanctos  qui  venturi  Cbri^^ 
tennerunt  fidcm,  locis  quam  a  tormentis  impioi  ^^ 
rcinolissiniis  ct  apud  inferos  fuisse,  donec  eos  is***^ 
Cbristi  sanguis  et  ad  ea  loca  descensus  eruerel,  p'^ 
fecto  dcinceiis  boni  fideles,  eflfuso  iilo  pretio  i-tm  ^  ^ 


m 


COMMENTAR.  IN  APOCALTP.  LIB.  V. 


m 


dempii,   prorsus  inreros  nesciunt,  donec  receptis  A  bujus  saeculi  tempus  gratia  Dei  dcsuper  veni^nte  per 


eliam  corporibus,  bona  recipiant  quae  merentur. 
Cum  auiem  diiisset,  et  judicati  sunt  singnli  secun- 
dum  facta  sua,  brefiter  subjecit,  quomodo :  Mar$  et 
tiifentM,  inquit,  miai  $unt  in  itagnum  igm§,  His  no- 
miuibus  signiflcat  diabolum,  quoniam  mortis  est 
aiictor  infernarumque  poenarum,  universamque  si- 
mui  dxmonnm  societatem.  IIoc  e^t  enim  quod  supra 
evidentius  prseoccupando  jam  dixerat  :  Et  diabolus, 
qui  seducebat  eos,  missus  est  in  stagnum  ignis  et  sul- 
phuris.  Quod  vero  ibi  obscnrius  adjunxerat,  dicens 
guod  et  bestia  et  p^eudopropheta ,  liic  apertius, 
Et  qm  non  sunt,  inquit,  invetiti  in  libro  vitce  scripti, 
lui^si  8unt  in  ttagnum  igni$.  Nccdum  liber  istc  com- 
memorat  ne  oblivione  Tallatur,  sed  pra^destinationem 


lavacrum  regenerationis  In  Spiritu  sancto  misso  de 
coslo,  suliinde  cives  ejus  accrescunt,  sed  per  judi- 
cium  Dei,  quod  erit  novissimum  pcr  cjus  Filium  Jesum 
Cbristum,  tanta  ejus  et  tam  iiova  de  Dei  miinere 
claritas  apparebit,  ut  nulla  remaneant  vestigia  ve- 
tustaiis,  qnandoquidem  et  corpora  nd  incorruplio- 
nem  atque  immortalitaicm  nova  cx  veieri  corruplio- 
ne  ac  mortaliinle  iransibnnl.  Ilinc  enim  proniiuit, 
dicens  :  £t  &bi;lerget  Deus  omnetn  lacrymnm  ab 
oculis  eoruin,  et  mors  jam  iion  erit,  tieque  lucius, 
neque  clamor,  scd  nec  dolor  ullus  :  quse  omnia  non 
buic,  sed  futuro}  vit:c  certum  est  convenire.  Nunc 
enim  in  hac  vita  quanto  quis  fuerit  saoctinr,  sanctis- 
que  desideriis  plcnior,   lanlo  est  ia   oraiione  flctii 


significat  eorum  quibus  viia  (fabitur  aeterna.  Neque  B  superior.  Hinc  legimus  (Psal.  xu) :  Faciae  sunt  mihi 
eiiim  nesdt  eos  Deus  ct  iii  hoc  libro  legit  ut  sciat, 
ied  potius,  ipsa  ejtis  pr»scienli:i,  de  illis  quae  lalli 
non  potest,  liber  est  viiae  in  quo  sunt  scripti,  id  est 
anle  prxcogniti.  Finito  autem  judicio,  quo  prxnuntia- 
vit  judicandos  malos,  re:»tat  ut  etiam  de  bonis  dicat. 
Cap.  XXI.  Et  vidi^  iiiquit,  coslum  novum  et  terram 
nwam.  Nain  primum  calum  et  terra  recesserunt,  et 
mare  jam  non  est,  Islo  (iet  ordine  quod  superius 
praeoccupando  jam  dixii  vidisse  se  super  ihronum 
sedeuiem,  cujus  a  facie  fugit  coeluin  ei  terra.  Judi- 
catis  videlicet  impiis  atque  damnatis,  tunc  Ggura 
liujus  mundi  mundanorum  ignium  conflagratione 
pr.Ktcribit,  sicut  facluui  est  mundanarutn  nqnarum 
iuuiidatione  diluvium,   ut  coelo  et  lerra  in  melius 


lacrymae  me?e  panes  die  ac  tiocte,  et  {Ptal,  vi), 
Lavabo  per  singulas  noctcs  lectum  nienm,  Iiisqne 
similia.  Et  dixit  mihi :  Hcrc  veiba  fidelisiima  sunt  et 
vera^  et  dixit  inilii  :  Factum  est.  Hxc  credi  oporiti, 
non  exponi,  pru^^seriim  quia  sic  dicil  facium  esse 
de  prxterito,  ut  dubitare  qucmquam  noti  siiiMt  de 
futuro.  Ego  $um  A  et  n,  priinus  et  novissiinus  {Sup, 
i).  Sicut  in  inilio  libri  hoc  esse  lcsiaius  est,  iii  huc 
tertio  oporluii  repeti,  ut  neque  ante  eum  Deus,  sicut 
Isaias  dicil  {Isa.  xli),  neqiie  post  eum  alius  creduiur. 
Ego  $itienti  dabo  de  fonte  aqum  vivas  gralis.  De  hoc 
fonle  irrigat  non  credcnlcs  in  via,  quem  viiufMuibiis 
ubertim  hauriendum  prxbet  in  pairia.  Ne  peicgrini 
in  hac  eremo  sili  deGciant,  cum  pluuntur,  ut  civcs 


commmaiis  iitcorruplione  et  in.morUlilaie  saticio- C  facti,  ex  lorrenle  deliciarum  Dei  jugiter  ebticniur. 

Utrumque  autcm  gratis,  quia  graiia  Dei,  itiquit 
Apostolus  {l\om.  vi),  vita  xterna.  Sequitur  :  Qii 
viceritj  potsidebit  hcec,  et  ero  ci  Dcus,  et  ipse  eiit 
mihi  filius.  Illam  hic  gcneraiionem  mcmoraf,  dc  qua 
Apostolus  dicit  (Ga/a^  iv) :  Misit  Dcus  Spiriiiini  Filii 
sui  in  corda  nosira,  clamaniein,  Abba  Pater.  Si  nti- 
tcni  filii  ct  hxredcs,  lixTedes  qitidem  Dei,  cohxmJes 
autem  Cliristi.  Spe  autem  salvi  facti  stituus  {Rom. 
viri).  Cum  per  spem  pcrvenietur  ad  rem,  ipsc  Deu-i 
erit  electis  delernx  beatiludinis  pricmluni,  qnod  nh 
eo  possessi  possideant  in  a^tenium.  Dubiis  autem  ct 
iiiAdelibus.  Duobus  boc  oco  detiet  inicliigi,  deqiMi 
Jacobus  aposlolus  {Jac.  i)  :  Vir,  inquH,  duplcx  aiii- 
ino,  inconslans  est  in  omnibns  \iis  suis.  Et  abomi- 


rnm  corpora  congrua  utriusque  mutatione  qualitate 
conveiiiat,  mundusque  in  mclius  innovatiis,  aptcac- 
commodetur  hominibus  etiam  in  melius  innovaiis. 
Quod  nutem  ait :  Et  mare  jam  non  est,  urum  ma- 
ximo  illo  ardorc  siccclur,  an  et  ipsuru  verlalur  in 
inelius,  non  facilc  dixerim.  Coelum  quippe  novum 
at  icrram  novam  futuram  legimus  (Isa,  lxv).  De 
mari  autem  novo  aliquid  me  uspiam  legisse  noti  re- 
colo.  Quod  si  forte  ut  assolci  prophctica  locutio  pro- 
priis  verbis  translata  miscere,  ac  si  quodammodo 
velare  quod  dicitur,  de  illo  mari  poluit  dicere,  cujus 
▼ocabulo  hoc  saeculura  signiflcasse  cognoscitur.  Jain 
enim  tunc  non  erit  hoc  sxcuium  vita  morlalium  tur- 
buIeDturo  ac  proceliosum,  quod  maris  noinine  Ggu 


ravil.  Et  ckUatem,  inquit,  magnam  JerusaUnn  novam,  ^  nal'S,  el  homicidis,  et  fornicariis,  et  veneficis ,  et  his 


tidi  descendentem  de  ccelo,  a  Deo  aptatam  quasi  no- 
vain  nuptam  ornatam  marito  $uo,  Et  nudivi  vocem 
magnam  de  coelo  dicentem  :  Ecce  tabernaculum  Dei 
cum  honiinibu$^  et  habitabit  cum  ei«,  et  erunt  ipsi 
populu$  eju$,  et  ip$e  Deu$  erit  cum  ei$.  Et  aJbsterget 
D€u$  omnem  lacrymam  ab  oculis  eorum,  et  mor$  jnni 
iiofi  erit^  neque  luctu$  netfue  ctamor^  sed  nec  ullus 
dolot^  quia  priora  transierunt.  Et  dixit  sedens  in 
tkrono  :  Ecee  nova  facio  omnia,  De  ccelo  dcscendere 
dicitur  ista  civitas,  quouiam  coelestis  est  graiia,  qua 
Deus  cam  fecit,  propter  quod  ei  dicit  eiiam  per 
haiain  :  Ego  sum  Dominus  facicns  te  {Isa,  xlv).  De 
roelo  quidem  ab  iuitio  suo  dcsccndit,  ex  quo  pcr 


qui  idolis  serviint,  et  omnibus  mendacibus  par$  erit 
in  slagno  vj^nis  quod  ardei,  et  sulphure,  quod  est  niors 
$ecunda.  Hjuc  vel  vilia  criminum,  vel  flag^ella  poena- 
rum  non  expoitenda  sunt  ut  intelligantur,  sed  cogi* 
tiiida  potius  quomodo  per  Dei  graliam  devitcntur. 
Et  venit  unu$  ex  $eptem  angeli$,  habentibu$  phiala$ 
sepiem,  plena$  $eptem  plagis  ultimis.  Sicul  iii  bonc 
uiiiversilas  septenario  sxpcnumero  figtiralur,  sic  et 
iii  malo  potest  universitas  plagarum.  eodem  numero 
coinpreheudi.  Quod  si  illas  quas  superius  memoravit 
cfl^usasy  nunc  asserit  plenas,  wiraudum  quoniodo 
mundo  siluerit  irrogatas,  nisi  forte  hic  sensum  maluil 
perstriui^erc,  quod  sc  jum  iutius  iiovcrai.  digQSsiSbCy 


t^  rrUMASll  ADIlliMfcTAM  LPI^sC.  m 

Al  uec  malorum  omiifcrel  mentioiicm,  el  inieiilionem  A  iMm  {Rom.  xi),  rellqoiae  per  clectioncm  gralis  salv» 


iuam  ad  bonani  mox  Ecclesie  Ggiiram  diverterel, 
Je  quibos  canlal  (Psai.  xxvi)  :  Credo  videre  bona 
Domini  in  terra  viventiiim.  Sequilur  denique  :  El 
Ueutui  e$t  mecum,  dicens  :  Veni,  onendam  lt6taovam 
nvptam,  uxorem  AgnU  id  est  Ecclesiam.  Ei  duxit  me 
in  montem  magnum  et  aliumt  ei  ostendit  mihi  ci»t/a- 
iem  ianctam  Jeru$a!em^  descendentem  de  cotlo  a  Deo. 
Ilaec  est»  testimonio  Veriiatis.  civiiab  super  montein 
posiU  {Malth.  v)«  liinc  Isiaias  (Cap.  iii) :  Eri(,  inquit, 
in  novissimis  diebus  prseparatus  mons  domus  Domini 
in  veriice  montium,  et  elevabitur  super  colles ;  sive 
pro  illiut  sommitale  Jusliti»  de  qiia  legirous  {Piai. 
iiXVj:Justiiia  tua  siciit  montes  Dei ;  sive  quia  mon- 
tet  quidem  et  apostoli  et  propbetsc  huncupautur. 


faet»  sunt,  adjiingens  {Ibidem)  quoniani  non  repnlii 
Deos  plebem  siiam,  aiqne  ideo  doodeclm  palriarebas       ^ 

in  loliden  portisdebemiii  necipere,  praeserlim  au-     , 

dientes  quod  mn  to  radicem  poriaSf  sed  radix  te.  _.  .^ 
Evidenter  eniM  dicit ,  et  nomina  scripta  doodecim  g-^i^ 
Iribuum  ftliorum  hrael.  HiiK  eniin  Apoatolns  eniil —  ^^ 
denterclamai  {Rom.  ix):Qui  suut  eoynali  meisc^«^ 
cundum  earnem,  qni  sunt  Israelitae,  quorum  adopticE:^^ 
esi  filiornm,  gloria,  et  testamentum,  ei  legiilaito,  e^«^ 
obsequiom,  etpromiBsa,  quorum  patres  et  ex  quilMir  mmmu 
Christns  secutidnm  earnem,  qni  e>t  sop^  enf  ia  Deu  mm^ 
benedictos  in  ssenla.  Atigelos  aufem  hic  stgnificniv  «r^ 
poto  illos  seniores  ac  proeeree  qoonMn  illa  gens  di ^  S  fl 
pensatione  ac  dueatu  mirabiliter  regebatur.  Qood  ^      n 


Omnibiu  tameii  prxcellens  eminet  Dominus  Christus  B  deos  s.Tpe  dici  meminimos  (Pso/.  xi.vi) ,  qiiid  mimx  m-u 


taDquam  mons  in  verticc  monlium,  de  cujiis  pleni- 
tudine  nos,  inquit,  accepimus,  et  gratiain  pro  gra- 
lia..  Et  beiiede  coelo  a  Deo;  tiinc  enim  ainp!ius  de- 
eora  videtur,  quando  per  Spiriium  quo  ejus  sponsiis 
crediiur  concepius  ot  geniius,  inidginem  meruerit 
portare  coeiestein.  Ipsa  crgo  sponsa,  quae  et  civiias. 
Habcnlem,  iiiquit,  luinen  cUriti>tis  Dei.  Cui  Donii- 
nus  dicit  {Malth.  v)  :  Voses!is  lix  mundi,  qiise  vox 
omni  corpori  competit  Chrisli,  quam  ex  ore  Verita- 
tis  tunc  apostoli  susceperunt  tcmpore  merilisque 
priorcs.  Et  quod  illuminnt  eam  simite  est  pretiosis- 
aimo  lapidi^  quasi  lapidi  jaspidis^  rcfulgcnli  in  mo- 
dom  crystiUi.  Cum  sit  diversi  gcncris  ct  coloris 
Jaspis  et  crystallu.s  bcne  tamcn   pro  simiiitudine 


fii  angelos  appellare  credamos  T  Applicabitnr ,  inqis  m  ^i 
{Exod.  xxii),  ad  deos;  et  {Psal.  lixxi),  Ego  dixi,'^  ^  .« 
cstis,  ct  filii  Excelsi  omnes,  nt  universitatem  toii:  m  mit 
plebis  complexus  ostenderet,  qu.T  in  prxposiiis  eo  «■  ■  ui 
Stat  cl  populis.  Ab  Oriente  portas  /rcs ,  ab  AquHo^izamaii, 
porta  tres^  ab  Aus^ro  porKe  tres,  ab  Occidcnte  por-^^  ^ta 
tres.  III ;im  hic  duodenarinm  numerum  compli^tin  ^  or. 
qui  et  in  apostolis  simul  ac  fcdibns  pro  nniversiia  ^mmiis 
plenitudin.;  nnbis  insinuatur  8£pc  sacratiis.  ScdeF  Hif- 
Us,  inquit,  mociim  super  sedes  diiodecim,  judicanv  les 
du«dcciin  ttibtis  1  rael  (Matth,  xi\).  Irorarenini,  id 

esi,  ternariiis,  por  parem  qualernariimi  miiltiplicatvr     oi, 

id  est,  ter  qunterni,  diiodenarium  faeil.  Sequiiiir  : -Et 

muri  civilatis  liabent  fundamenta  duodecim^  et  su| 


bic  utnimque    conjunxii,     cumque    pretiosissiinls  C  ea,  nomina  cfaoc/cctm  oposto/orum  e/ A^m.  Patri 


iiiox  comparat  'apidibiis,  ciim  Christo  rcvclaluni 
vellet  iutelligi,  dc  quo  beatiis  Pctrus  :  Lapidem, 
inqiiit  (/  Pelr.  ii  )  ,  angiilarein  preliosum,  in 
fundamento  fundatum.  Ei  hnbet  murum  magnum  et 
latum,  qui  habct  porlas  duodecxm^  et  in  portis  angelos 
duodecim  ,  et  nomina  scripta  duodecim  tribnum  fHio- 
rum  Israel,  Murus  Ecclesiai  Chrislus,  qucm  ct  ma- 
gnuin  tegitnus  et  excelsuni.  Magnus  Dominus  et  lau- 
dabilis  val.ie,  in  civiiate  Dei  nostri,  in  monle  sancio 
ejus,  et  excelsus  Dominus  super  omnes  gentes  {Psal. 
XLVii;  Psal.  cxLiv;  PsaL  cxii).  De  muro  autem  Isaias 
propheta  dicit  (Cap.  xxvi) :  In  die  illa  cantabitur 
eaaticum  istud  in  lerra  Juda  :  Urbs  fortitudinis  iio- 
eirae  Sion,  Salvator  ponetur  in  ea  murus  et  antemu- 
rale.  Aperite  portas,  ei  ingrediaiur  gens  justa  cusio- 
llieiis  veritatem ;  vetus  error  abiit.  Uno  spiritu  eadem 
contlneniet,  similia  narrarc  videntur.  Sequitur  de- 
nique  etiam  de  porlis  dicens  :  Et  portas  duodec-m , 
el  in  poriis  angelos  duodecim,  ei  nomina  scripta 
duodecim  iribuuui  filiorum  Israel.  Scimuft  quidcm 
pcr  diipdecim  ap<ig!olos  Daminum  nos^riim  universis 
ml  fidein  inlroitum  primonlia  nliier  prxbuisse.  Ilu- 
|itt  tameu  circumstantia  loci  ab  hac  nos  intentione 
revocavit ,  quando  duodccim  tribuum  filiorom  Israel 
•nierposuitmentionem,  tanqnnmduodeciui  patrarcbas 
pr  mmn  b  c  intelligi  volcns,  ex  quorum  stirpe  novi- 
fiHis  miiversam  Israclitarnm  gcntem  spccinliter  pro- 
p^AUm,  et  ex  quibus,  sccuiidum  aposloium  Pau- 


charuin  prxntlssa  mentione,  apostolos  mcmoi 
Cnm  noverimus  Ecclesiam  unum  !anium  fundsim 
tum  habcre,  id  cst  Christum,  moveri  nen  deben 
quid  hic  eam  duodecim  habere  dicit.  InCiirislo  er- 
aposioli  merueruni  esse  Ecclesis  rundamenia, 
qito  Apostolu<«  (/  Corm  iii)  :  Fondamentitm,  inq« 
aliud  ncmo  potcsi  ponere,  proeier  id  qood  posir 
est,  Chrisiiis  Jesus.  In  ipso  etiam  lox  aposloli  ^^^ 
dicuntar,cum  eis  dicit  (Ifaififi.  v) :  Vos  esiis  ^oi 
htijus  mondi,  cum  sol  Chrisiuii  sii,  lux  vera  quc  i  910- 
minat  omnem  bominem  venieiitem  in  hune  mumV  «in 
{Joan.  i).  Christus  iUiqiie  lumen  illuminant,  illi  .^m- 
lem  lumen  illuminatum.  Uiilta  oobis snilibQS dt^^ii 
Scripiura  sancia  freqiienter  intinnal.  Jaeobns  d^^ii- 
D  que  apostolus  dicit  {Jae.  i) :  Volonurie  itenoit  ^^ 
verbo  veritatis ,  ot  simos  initium  aliqood  Greato^  ^ 
ejus.  Secunis  tamen  Pauliis  apostotus  praebendi  (S^) 
alloqiiilur  diccns  ( /  Cor.  iv ) :  In  Chrislo  Jesn  ^^ 
Evangelium  ego  vos  genui.  Generat  aniem  Deos  tf^ 
adopiionem  gniia?,  genernt  vcro  Paulus  in  CJir*  ^ 
vel  Facramcntt  adminisiratione ,  vel  pracdicali^:^** 
doctrinr,  memor  tamen  divins  admonitionis»  (g^^ 
dicit  (Maith.  xxiii) :  Noliie  vobis  dicere  nagiir^^ 
super  terr.im,  nnus  est  enim  magialer  vester  qo^ 
CGPlis  ost.  Similiter  et  paires.  Idero  Paulos  zB 
dicit  (/  Cor.  i) :  Nunquld  Paulus  pro  vobis  crocifi^ 
est,  aut  in  nomine  Pauli  baptizati  estia  7  ol  omni  ^ 
(idclium  iiiicniionem  ct  spcm  ab  omnibus  so<| 


de 
lii. 


li 


92S  COMMEXrAU.  IN  APOCALYr.  LIB.  V. 

fleiis»  m  Deum  salubri  dociriua  defigereL  Hoc  sensu  A  Tu  es  Pciru8«  cl  eupcr  liauc  pe 
p»aliiius  (cxx)  quoque  ceciuii,  direns  :  Levavi  oculos 
Deot  in  nionies,  unde  vcniat  auxilium  Diilii,  montes 
tfitelliKi  volens  apostolos  et  propbctas,  quos  Soi  ju- 
stitia  Ciiristus  principafiter  irradiavit.  Ac  ne  in  no- 
minibus  Adere  putaretur ,  niox  secutus  adjunxit : 
Auillittm  meum  a  Domiiio,  qui  fecit  coRlum  et  ter- 
nm  (Pm/.  cxx).  Sicut  eiiam  bic  duodecim  funda- 
menia  apostoios,  in  udo  tameu  fundamento  Jcsu 
Chrisco  vocatos  debemus  agnoscere.  Ad  h'  c  pcrtiaet 
*  qood  eliam  bie  nomen  Agni  non  siluii,  dicens  :  Et 
faper  ea  non>ina  duodecim  apostolonim  et  Agni. 
Fundanien^a  itaque  apostoli,  sed  in  uno  rundamento 
Jesu.  Et  solus  Chrislus  sine  aposlolis  jure  di<  itur 
fondimentum ,  apostoli  autem  sinc  Cbristo  funda- 
menta  Ecclesiae  nullaenus  diccntur.  Sic etiam  &«-  3  est angeli,  Angeium  bic  EccIcj 
lera  qux  huic  loco  coinparationis  graiia  putavimus  iocorum  frequentia  protcstalur. 
applicanda.  Merueruut  enim  illi  In  Christa  fideles 
spiritaliter  gencrare,  quos  sine  ipsis  solus  Cbri^tus, 
si  velet,  iiicoinparabilitcr  adoplarel.  Meriierunt 
ctiam  poputorum  in  Cbrisio  esso  magistri  atque  pa- 
siures,  sed  ul  coelesti  Patri,  magistro  atqiie  past  ri 
eorum  servims  militarel.  Illi  ergo  {^ecundum  mensu- 
ram  qoam  eis  partitus  est  Cbristus  benelicio  Domini 
sui,  ipse  autem  Christus  polentia  singulariter  natu- 
i^li,  de  qno  dictum  iu  Evangelio  meminimus.  Non 
enini  ad  mensuram  dat  Deus  spiritum  {Joan.  111) ,  in 
ipso  cniin  ii.liabitat  t)mnis  plenitudo  divinilatis  cor- 
poraiiter  {Colos,  11),  de  cujns  plenitudine  nos  omnes 
accqtlmiis  (Joan.  1),  et  gratiam  progratia.  Sequitiir : 
Et  qui  mccum  (oquebatur^  habebat  arundincm  Qureani  q  Et  fiiii  aHlilicntio  mtirt  ejus  ex 
ad  mensuram^  vt  metiretur  civitatem,  et  portas  ejus,  et  Petrus  plebem  exbortalur  (/  i 
maros  ejiis  ;  ct  civitas  in  quadrato  posita  est,  et  lon" 
giludo  qus  tanta  est  quanta  et  latitudo.  Supcriiis  sibi 
Juannes  dicit  arundinem  dotani,  tanquam  praedicatio- 
iiis  dispensationem  sibi  commissani :  nunc  vero  an- 
gelum  qni  ci  lcquebatur,  aurcam  habi^re  dirit  arun- 
tfincm,  ut  meliretur,  inquit,  civitatem  et  porlas  ejus 
el  muros.  Cbristum  iiaque  oportet  inteilig',  qui  est 
sapientia  Dei  (/  Cor.  1)  atiingens  a  finc  usque  ad  fi> 

ncm  fortiter,  et  disponens  omnia  suaviter  {Sap,  viii). 

Inde  legimus  {Prov.  xvi) :  Accipite  sapientiam  sicut 

atirum.  Et  revera  soli  Cbristo  licet  meliri  civiutem, 

qui  unicuique  fldeliuin  spirilualiuni  dislribuit  dona 

gratLirum,  qui  etiam  ,  sicut  legimus,  omnia  in  nu- 

mcro,  et  mensura,  et  pondere  disposuit  {Sap.  xi). 

Hxc  nimirum  dimensio  (iviutis  ab  Apostolo  menio- 

ratur,  cum  dicit  {Ephes.  iv) :  Secundum  mensurani 

donationis  Christi ;  itemque  {Ephes.  iii) :  Mibi  minimo 

emniom  sanctorom  data  est  b;rc  gratia  in  gentibus 

evange!izare.  Ideo  sane  civiias  in  quadraio  posila , 

f>t  omni  cx  parte  xqiiaie  dicitur  dimensione  locata , 

ifiiantilla  siiiitur  in  x*qu»li  iliversitateinulari.  Perfec- 

li  eniiD  secunduni  Apostotuin  {IlCor.  xiii)  essc,  idcm 

•apere,  paeem  baltcre,  vcrc  est  In  soliditate  quadra 

sobsistere.  I|>sa  est  civitas  qoam  sn|»  r  montem  aedi- 

flcoiMif  id  est,soper  se  fundaUm,  in  Evangelio 

l^tiios  pr(>Cestator(Jtf o^iA.  v).  Ad  hoc  et  Petro,  qui 

flgnram  toiius  gestabat  Ccclesix,  dicil  {Matth.  xvi) : 


siaro  meam.  Ac  si  diccret  :  Si 
Petra  eniin  erat  Christus  :  sic 
sicut  a  Cbristo  Cbrisiianus.  D< 
biiraani  erroris  invrnla,  et  soh 
oimenta  sectanda.  Et  nwnsus 
§rundini  stadiorum  duodecim 
btitudiiie  et  aliitudiiie  spqoali 
veritatis  invicise,  qua  Cbristi 
drcamferri  non  sinitur  omni  v 
iv).  Duodeiiarios  aotem  numeri 
qoatuor  oonficit,  per  sc  subsum 
dccus  dipondius,centuro  qoadr 
Sequitur  autem  :  Murus  auten 
quadraginta  quatuor  cubitorum^ 


nibus  conquisila  constat  Ecclei 
sionibns  subliniata,  aogelorain 
omnisqne  ejns  intentio  eoronl\  i 
pterca  dicil  mensura  bomini< 
qood  illa  civitas  partiin  ex  ar 
feliciiate  manenlibus,  partim 
bominibus  constat  plenius  regr 
detractum  coelcsti  babitaiioni  s 
tnero  transgressorum  homimii 
rom  fidiinus  inslaurandum. 
copia  suhrogabilnr,  non  lainch 
in  Deuteronomio  caniiur  {Cnp. 
nos  gcntium  secundum  nomerii 


lapides  vivi  ledtfirentiir  in  do 

quitur :  Ipsa  vero  civitas  ex  aiii 

mundo.  Ad  boc  inconTenientia 

omnibus  similitudinibus  uni  1 

singnlarem  dcferens  dignitalei 

militare  Quh  enim  nesciat  ai 

ferre  elcolore  distingiii  ?  El  li^ 

Ecclesiam  figursri,  qiiae  et  ir 

phiHlis  propter  sapienli»  culi 

scribitur,  hoc  lamen  permove 

v.tro  muodo  consimilat.   Illv 

exislimo,  qood  predixit  Apc 

iv) :  Nolite  anle  tempns  jiidici 

|v  Domiuus,  qoi  et  illominabit  a 

et  manifestabit  consiiia  cordi 

aliud  manifcstatur  exterios, 

interius.  Quocirca  illud  tempi 

qoo  sibi  iovicem  eogitationes 

citer  deeiarantor,  fidenier  viii 

parare ;  quidquid  autem  tonc 

ctorom,  sapienti»  folget  bi 

merito  congruit  comparatnn 

cunque  quis  virUite  pnccella 

quai  suol  boroiiiis«  nisi  spiri 

esl  (/  Cer.  11).  Aliler,  vei  qiic 

Itt  gciiere  suo  pior»us  emiiie 

ex  Bmtu  lapide  pretioso.  Et  in 


927 


nUMASll  ADUUMETANI  EPISIT. 


G^ 


((Aip,  iiii)  :  Lapides  prcliosi  omnes  muri  lui.  El  in  A  non  Tidi,  Dominus  enim  Deus  omtiipofeus  et  Afimi 

IsaiJ  sic  (Cap.  Liv) :  Ecce  ego  siernam  per  ordinera 

lapides  tuoSy  et  rundabo  in  supphiris,  el  ponam  i^aspi- 

dem  propugiiacuia  lua,   et  porlas  tuas  in  iapides 

Kcuiplos,  et  omiies  terminos  tuos  in  lapides  deside- 

rabiles ;  el  quomodo  si  exponeret  quod  dicebat ,  ne 

terreme  fabricx  ambiiuin  carnaliter  cogitares ,  sub- 

jecit  atque  uit  (Imi.  liv)  :  Universos  frlios  tuos  do* 

ctos  a  Doiiiino,  et  niuililudinem  pacis  flliis  tuis,  etc. 

His  beutus  Paulus  concinens  sensibus,  dicit  (Epket, 

11) :  SuperaediOcaii  super  ruiidumentum  apostoloruro 

et  propbetaruiQ.ipso  summo  angulari  lapide  Chrislo 

Jesu ,  in  quo  oninis  xdificatio  constmcta  crescil  in 

lemplum  sanctum  in  Doniiiio.  Primum  fundamentum 

jazpis.  IIoc  quod  diiduni  dixit,  riiiidanu'nta  aiiiem  ex 


templum  illius  est.  Ecclesia  enim,  prxsertim  reiButis 
jam  zizaiiiis,  in  solis  rlectis  exsultans,  iu  Domiiio 
sacrata  maiict,  lanquani  in  templo  lutius  requiescens, 
ut  a  quo  exibtendi  sumpbil  originem,  et  redcmpiionii 
experta  est  b*iiitatem,  in  ipso  beaiani  quoque  ebti- 
iieat  mansionem.  Ilis  enini  Iribus  oinnis  f  jus  suBina 
perficitur  essc.  nosse,  diligere.  Deus  autem  eam  coo- 
didil  inrormandain,  illuminavit  vocatani,  beaiincam 
electam,  oiin  se  facit  promissa  gloridcatione  habitare 
perfectani ,  non  jain  pcr  fidem  ambulantem ,  sed  in 
specie  congaudentem.  El  dvitas,  Inijuit ,  tton  tfei 
$ole  et  luna^  ul  luaant  ei ;  nam  clariias  Dd  illumiDal 
eam,  et  lucerna  ejui  Agnns  e$t.  Yolens  nos  ab  usilau 
diurni  iiocturnique  luininis  vicissitudine  omiiinosus- 


omni  I.«piile  preiioso.  nunc  enumerans  iiominalim  ,  B  pendere,  et  ad  illud  lumen  incominu  abile  revoare, 


eicuriit.  Secundum,  sapphirus;  tcitiuih,  cha'ce<Ion; 
quartum,  smaragdus;  quintum,  sardomjx ;  sextum^sar' 
dius  ;  septimum,  chrysolithus ;  octavum,  bcrytius  ;  liO- 
num ,  topaxius ;  decimum ,  chrysop:asus ;  undccimum^ 
hyacinthus ;  duodecimum,  ameihystus.  blis  siinilitu- 
din:bus  lapiduni  omnium,  signili<  anlur  derora  ac  fir- 
niamenta  virlutum  quibus  et  uiiiisqiiisqui;  sanciorinn 
spirila!itcr  perornatur;  et  in  ipsu  lota  civitns  iisdetn 
tanquani  lapidibus  et  robore  firma,  el  varietatis  cultu 
coinpta  duscrildlur.  Et  duodccim  port  is,  sinyulas  ex 
singulis  margarltit.  Quod  de  uno  fundaniento  Christo 
ct  duodcciin  apuslolis  Agni  satis  snperquc  diximus, 
boc  eliani  de  uiia  niargarita,  id  esi,  Christo,  quain 
negoiiator  inveniens   vendiiis   oninibus  comparnvit 


difil :  non  eget  sole  et  luna ;  nec  codein  ordii;e  illani 
irradiqri  asscrit  civiiatcm,  sed  longe  meliorc  el  iu- 
effi^bili  luce,  Sole  ^cilicel  jusiiiiae,  quem  propbela 
meinorans  dicil  (Mulach.  iv)  :  Et  sauiias  in  pcnois 
ejus.  Ipse  esl  cniin  verus  filius,  et  vila  aeierna,  vera- 
qiie  lux  qua;  illuniinat  oinnem  homlnein  venieDlem 
in  buiic  inuudum  (Joan.  i).  Quod  qui  in  hoc  sa-colo 
iii  Deilnte  nec  oculus  vidit,  iiec  auris  audivil,  necia 
cor  hominis  ascendit  (/  Cor.  it),  nielius  ac  quud  hic 
dixil,  ex|ilicart  non  potuit  :  Cliritas,  inqiiiens,  Do- 
mini  illuminat  cam,  et  lucerna  ejus  Agnus  csl;  quid 
eniin  poli^simuni  daretur  vincenti,  quain  ui  ipsum 
mereatur  inunerum  largitorem  potiri  ?  Ipso  quippe 
lumiie  fruetur  in  patria,quo  iiunc   regimur  gra- 


(Maith.  xiii),  et  d';  dnodecim  decet  considcrare  le-  G  dientes  in  via  :  eodem  informati  inter  bonaclmala 


genlein.  Ct  plaivas  ey\s  ex  auro  limpido.sicut  vitrum 
linipiduni.  Jain  dixerat  qucd  civiias  ex  auro  inundo, 
biniilis  v>tro  tnundo,  vel  quod  fundamenta  ejus  sint 
cx  oinni  lapide  pretioso.  Quod  ad  polentes  Ecclesiae 
ocbtimo  referendum.  Nunc  de  plateis  adjecit  dicens, 
et  ipsas  ex  auro  linipido  sicut  vitrum,  inquit,  limpi- 
dum,  tanquam  plateob  ad  descriptam  dudum  non  per- 
lineant  civiiatem  ;  scd  illos  hic  parvulos  significari 
conjicio,  d«;  quibus  nunc  diciliir  ( P«a/.  cxxxviii): 
Imperfectum  meuiii  viderunt  ocnli  tui,  et  in  lihro  tuo 
omnes  scribeutur.  Itemque  (Prov.  iii) ,  El  cum  sim- 
plicibr.s  seriuocinalio  ejus,  quod  scilicet  ipsi  quo.(ne 
hoc  muuere  non  Iraudentiir,  suasque  cogiliitiones 
vice  mutua  contempienlur.  Sicut  cnini  platox  infe- 


discernimus,  quo  lunc  beaiificati  sola  qux  boDasont 
ccrniiiius.  Et  ambulabunt^  inquit,  gentcs  in  Ittniim 
eju$,  et  reges  terroe  ufferent  claritaiem  suam  in  eaoi. 
iloc  sane  voluit  his  dictis  intelligi ,  quod  idem  ipsi 
Agnus  sit  peregrinantibus  via,  qui  tunc  civibus  viii. 
Quidquid  enini  adepti  fuerint  diguitatis ,  debitis  ne- 
cesse  cst  laudibus  honori  conferant  laigiioris.Keges 
autem  hic  spititales  dicil,  de  quibus  legimus :  Poteas 
est,  et  dat  virlulem  regiLus  nostris,  <  l  exaliavii  cor* 
nu  Christi  sui  (/  Reg.  ii).  Et  portos  eju$  non  claudes' 
fur  die,  nox  cnim  ibi  non  erit,  Lumen  Agni  perpe- 
luum,  imo  ipsum  pro  lumiiic  sempiiernuin,  io  illa 
civil;)te  sublalo  noctis  tempore  inemorat  profutiirooi, 
sicut  Isaias  :  Krit,  in({ult,  (Cap.  Lxvi),  eis  mensis  ex 


liori  loco  poni,  sic  lales  hiiroili  videntur  loco  salva-  D  nieuse,  ei  sabbatu.n  cx  sabbato,  in  meiise  sigoili- 


ri :  quod  si  in  pluicis  l.iiiiuJo  inielligenda  csl  chari- 
laiis,  diversis  voluit  vocabulis  signilicare  perfcclos. 
Tunc  autem  jam  nullus  ibi  indignus,  nuilus  invenie- 
tiir  parvulusaut  inlirinus,  licst  alius  aiio  prxmiorum 
clarius  einineal  disparilimte  sublimior :  stclla  enini 
ab  siella  diOert  in  clariiate,  aii  Apostolus  (/  Cor.  xv), 
sic  et  resurrectio  mortuoruni.  Temptum  auiem  m  ea 
non  vidi^  Dominu$  enim  Deus  omnipotens  et  Agnus 
templum  iUius  est.  Sicui  niemhris  sin;;ulis  corpus  ex- 
Struitur,  sic  pretiosis  lapidihus  templuin,  et  quoniam 
non  vull  nos  maierialibus  machinis  dedilos,  cnrnale 
aliquid  hic  ex  iiiolita  consueiudine  cogitare,  ab  bae 
1108  i.'ii^tioiie  suspeiideiis,  dicit :  Tcinpluin  in  ea 


cans  lumcn  ,  propter  plcnissimuin  luiix  fulgoreii« 
in  sabbato  pcrpeluam  requiem.  Ac  si  diceret  :  lu- 
men  eis  ex  luniiiic  ,  et  requies  a^teriia  cis  contioua- 
tur  ex  rei|uic.  Qyod  auleui  portx  non  daudeiitur, 
plenissiinx  &ecuriiatis  judicia  declaraniur.  Non  eDin 
ibi  jain  dicitur  ,  Yigilate  et  orale ,  ut  iiou  iotretii 
iii  tciitaiiuneni  (Matth,  xxvi) ,  sed  putius,  Yacate 
et  videlc  quoniani  ego  sum  Doiniuus  {Psal,  xlv). 
Ibi  hoiie.>)te  diligiiur  qiiod  videtiir,  sine  cessaiiooe 
laudabitur  quod  amaiur;  ibi  nec  iiiarcesCil  qttisqQan 
otio ,  ncc  faiigatur  laudis  perpeluats  negolio.  it 
poneiiX  honorem  et  majestatem  gefUium  in  ea,  Eo  qood 
ex  omnibus  gentibus  congreganda.  Et  non  intrcAniB 


m  COMMENTAR.  IN  APOCALTP.  LIB.  V.  950 

eaomne  immundum»  el  faciens  abominationem  vitx,  A  TldeiUibus  Deum.  Ilinc  legimus  (Pio/.  ciii) :  Jera- 


MUt  qui  icripti  suntin  iibro  vitcc  Agm,  Fuluri  lemporis 
circumscribit  Ecclesiam^quando  non  sicut  nnnc  per- 
mixtoscum  bonis  cohabilanles  palilur  malos,  quia 
solicum  Cbristo  boni  regnabunt,  ctim  quoct  in  quo 
eadem  Jerusalem  ccelestem  matrcm  omnium  fideliter 
fl^rmanebunl.  In  ejus  sane  Agni  tibro  dicit  scripios» 
qui  dicit  :  Gaudcte,  quia  nomina  vestra  scripta  suut 
in  ccelo  {Luc.  x).  Sequitur  : 

Cap.  XXII.  Et  ostendit  mihi  flumen  aqwB  vit^e,  cnn- 
didum  quaVi  crystallumy  exiens  de  sede  Dei  et  Agui^ 
per  mediam  plaleamc/us.  In  flumine  vit»  civitatis  me- 
dio  per  mediante(Sfc)non  adhuc  celebratio  indicatnr 
iMpiismi »  sed  frucius  jam  ipsins  revelabitur  sacra- 
meiitL  Hodo  enim  in  lacrymis  seminatur,  quod  in 
gaiulio  tunc  metetur  (Psa/.  cxxv).  Et  ideo  nunc  Ec- 
clesiaseminat  in  spiritu,  ut  de  spirilu  metal  vitam 
aeternam  {CaLt.  vi).  Cum  iiaque  expericntia  proba- 
vimns,  qnando  nos  ulilitaiis  fructiis  invenerit  per- 
cepti  praiia  facramen  i,  tunc  maniresiari  in  Joanne 
Ecclesiae  perhibetur  flumen  aquae  vitae  candidum 
quasi  crysialluin,  id  est  stabililas  in  fide.  Qui  cnim 
persevcravii  usqiie  iii  finem,  hic  salvus  erit  {Matth. 
X,  xxiv).  lloc  significans  ,  sequitur  :  Et  ex  utraque 
parie  fiumiiiis  ilgnum  vitw,  afferens  fructus  duodedm^ 
per  unguios  menses  reddenles  fructum  suum,  et  foiia 
ligni  in  curationom  geniium,  neque  ullum  matedictum 
jam  erit,  In  duodecim  mcnsibus  omne  tempus  insi- 
Duat,  etperpetuitaiem  omnino  designat.  Qiiocirca  nbi 
vigor  »lernu<,  nulla  unquam  inesse  significatur  finiri 


salem ,  qu»  aedificatnr  ul  civiias,  cnjtis  participatio 
ejus  in  idipsum.  Si  autcm  Tructus  mortis  beata:  im- 
mortalilatis  accipitur,  recie  folia  perpotiue  laudi^ 
iolelligiiur  cantiis,  quod  in  saniiate  cadit  fel.ci  jam 
sorte  canentibus  :  ibi  enim  gcniium  curatio  vera,  rc- 
dompiio  plena,  ei  felicitas  sempilerna.  Sed  ihronif^ 
Dei  ct  Agni  erit  fti  ea.  Non  dixit  erunt,  neqoe  tlirom ; 
ubi  enim  unitns  est  naiuralis  et  itidiffeiens,  glorinm 
Deilalisibi  maxime  comiuendari  oportuit,nnii8  th>o« 
nus  indivisibilis  sessionis,  qui  ncc  Arianns  pravilati;) 
astu  dividi,nec  Sabeliianae  vanitatis  possitsuspicione 
confundi,  sed  caibolicae  tanlum  veritatis ,  qux  ado-* 
ptionem  videre,  cujis  etiam  recta  ereduliialis  probaiur 
confessione  teneri.  Et  videbunt  faciem  ejus.  Conside- 
B  rans  visionem  I>ei,qnae  sanctisin  futuro  promiititur, 
magniesse  meriti  causam,  et  excellenti  prorsiis  ?csii- 
matione  pendendam.  Legi  [F.eIegi]S.  Augnsiini  dieta 
buic  loco  congrua  deflorarCt  ut  ipso  docente  possimua 
qualis  futura  promitlatur,  indiibitaiitcr  agnoscere. 
Nam  de  visione  Dei  ad  Paulinam  scribens  dicit  : 
Donec  diligenti  inquisitione,  si  Dominus  adjuverit, 
roperialur  quid  set^iindum  Scripluras  de  spiriiali  cor- 
porequod  In  resiirrectione  promittitiir,  probabilus 
scntiendum  sit,  inlerim  nobis  sufficiat  qnod  unigpui- 
lus  Filius,  idemque  mediator  Dei  et  hominum  hom» 
Christus  Jesus  (/  7tm.  ii)  iia  videl  Patrem  sicui  vi- 
dctur  a  Patre.  Nos  aulem  ad  ilhin  visionem  Dei,  qn» 
nobis  In  resnrrectione  promiaitur,  non  ex  hoc  mundo 
istamconcupiscentiam  oculorum  tran^ferre  concuiur. 


aridiias:  uhi  pcifecta  ei  stabilis  sanitas,  milla  inlcr-  G  ^^^  mundandis  cordibis  pio  studcamusaffectu;  nee 


pellat  prorsus  infirmitas.  Quod  propheta  proniitUt , 
dicens  {ha.  xxxv) :  Gaudium  el  laeliiiam  obtinebunt, 
fugiet  dolor  et  gemiius.  Lignum  illiid  est  quod  pfati- 
taium  legimus  secus  decursus  aquarum  {Psai.  i),  de 
qiio  et  Jeremias  dicit  {Cap.  xvii),  qiiod  ad  humorem- 
roitiet  radices  suas,  qoi  spem  et  fiduciam  in  Domino 
collocat.  Aliier  flumen  aqux  vitoe,  eic.,  recte  ipse 
fons  viiae  Dominus  Jesus  Christiis  significari  co- 
gnoscitur,  de  quo  legimus  {Psai,  xxxv)  :  Apnd  te  esi 
fons  vilOR,  et  in  luinine  luo  videbimus  lumcn.  Ipse  est 
enim,  qncmadmodum  Iegimus(Sap.  vii),  Imago  ma- 
Jestatis  iVei,  omnia  poiens,  et  permanens  in  se,  omnia 
iniiovat  cl  per  gentes  in  animas  sanctas  requiescil. 
ille  iiaque  fons,  qui  fluvius  :  fons ,  eo  quod  in  se  in- 


corporalem  facicm  cogitemus,  cum  dicii  Apostolus 
(/  Cor.  xni) :  Videmus  nunc  per  speculum  in  xni- 
gmate,  tunc  auicm  facie  ad  facicm;  pnesertim  qnfa 
exprcssius  dixit  {tbid,) :  Nnnc  scio  ex  parte,  innc 
autem  cognoscam  sicut  et  cogniius  sum.  Unde  qnis 
eum  non  imelligat  eo  loco  etiam  nostram  fucieni 
iliam  signiflcare  voluisse  de  qua  dicit  alio  loco  (// 
Cor.  iii) :  Nos  aniem  revelata  facie  gloram  Dom  nr 
speculantes,  in  eamdem  ifnaginem  transformamurde 
gloria  in  gloriam,  tauqunm  a  Domini  spiritu  :  de  gfo- 
ria  scilicet  fidei,  in  glorium  contemplarionis  acternae^ 
Hoe  quippe  agit  hxc  transformatio,  qua  interior 
homo  renovatur  de  die  iu  diein  (//  Cor,  iv);  dc  quo 
ei  apostolus  Petrus ,  cum  eum  moneret  ornari  :  Non 


commutabilis  maneat;  fluvius,  qtiod  ad  societatem  0  Q"^  ^  ^^^^^  ornaiur,  inimt  (/  Petr,  iif),  capi.Ioruni 


sanctorum  se  largiler  ei  jugiier  praebeat.  Nam  et  ubi 
fons  dicilur,  eiiam  torrens  nominatnr.  Cum  enim 
psnlmiis  (xxxv)  diceret,  Ex  torrente  delicianim 
liianim  potahis  eos,  secuius  adjunxil  {Ibid.) :  Qiioniam 
apud  te  cst  fons  vitae,  et  in  Inmine  tuo  videbimus 
lumen.  Bene  ruiem  per  mediam  plateam,  ianquam 
c>>mmnne  omnibus  sanctis  bonum  quod  nulti  ncgetur 
digno,nulli  doneiur  indigno  Ouienim  liabiiantin  Je- 
rutalem,  montes  in  circuitu  ejiis,  et  Dominus  in  cir- 
cuilu  populi  sui  (Psai,  cxiiv).  Iiemfiue  :  Dens,  qui 
gloriflcaiur  inc«ncirio  sanciorum,  magnusetmeiucn- 
dns  super  omnes  qni  in  circuitu  ejus  suni.  In  medio 
quippeestunqoam  itidivisum  pitrimonium  cunctls 


incrispaiionibus,  aul  anro,  aut  margaritis  ei  vesie 
pretiosa;  sed  ille  abscondiius  cordis  homo,  qui  est 
ante  Deum  locuples.  Iiem  in  libro  vicesimosccundo 
de  Civitatc  Dei,  sic  dicit :  Prapmiuin  fldei  nobis  visio 
I>ei  servatur,  de  qua  ei  Joannes  apoitolos  loquens : 
Cnmapparueilt,  inquit  {IJoan.  iii),  similes  ei  erimas, 
quoniam  videbimus  cum  sicuii  est.  F»cies  aulem  Del 
manifi*slatio  esi  ejus  inielligcnda,  non  aliqar»d  tale 
membrum  qu:ile  nos  habemus  iu  corpore,  aique  I  lo 
nomine  nuncupatur.  Erpoat  paululum  dicit:  Ita  Deus 
erlt  Hobis  notus  alque  conspicuua>ul  videalurspirifii 
a  singulis  nobis,  videaiiir  abaltcro  in  alierom,  vidr.»- 
lur  In  seipso,  vidcaiur  in  c«lo  novo  eiterra  nova. 


frsi 


PRIMASII  ADRUIICTANI  EPISG. 


952 


aiqve  in  omiii  qu»  taiic  fuerU  crcalura.  Et  Mmen  A  dcprccatioiits  labtorum  meoniiii ,  et  introi?it  tremur 


17««  acriptnm  in  frenlihiu  eorHm.  Per  fidcni  jusliftcari 
boe  iem|ilum ,  |)er  quam  Titae  eiiain  stem»  eonferri 
declarat  meritam,  cum  in  frontibus  eorum  nomen 
DeietAgni  ibi  quoquesic  gestari  facit  scriplnm, 
tnnquam  pro  Utulo  eognotcatur  pntferri  gloriatum. 
llanc  sane  fldem  in  ono  compleciiiur  nomine.  Ne- 
que  enim  dixit,  ei  nominaDeietAgniscripta  In  fron- 
tibus  eorum,  cum  geminam  Tideatursigniflcasse  perso- 
iiam,  ut  iliins  dogmati«  regutam  cusiodiret  loqiienft  de 
rc*gnaniibussanclis,  quam  pridem  Doaiinusservandam 
discipuiisiradideratperegriiiis  :  llo^  inquieos  {Matlk. 
xxYiii),  baptisaieomnes  gentes,  tiogenieseos  in  nomi- 
iie  Patris  et  Filii  et  Spiriius  sancti.  SollicKe  enim  foerac 
commendaiidum  boe,  sanetos  ?isurot  et  babUuros  ki 


in  ossa  mea,  et  iiHra  me  conturbata  est  Tirfns  mej. 
Et  ail  miki :  S$  siffnaverii  verba  propkeike  UM  Anjts, 
qula  lempKf  jam  in  proximo  e$i ,  et  qni  persereranl 
nocere  noceant :  et  qtd  in  iordihue  eit^  iorducat  ad- 
kue,  Oeculia  hic  Dei  jadicta,  sed  justa  demonsini^ 
qtiibus  mali  bomines  in  pejns  prollcere  permiitantnr. 
Noeere  autein  bie  non  tantum  alii^,  sed  sibl  poiiis 
debet  inteiligi.  Unde  seqnitnr :  Et  <|ui  In  sordibai 
est,  sordescai  adbuc.  Qni  enim  sibi  nequaro,  eni  bo- 
nus  erit?  Nam  et  alia  iranslatio :  qnl  injasius  est,  k- 
quit,  injiiste  faeiat  adbue,  jnstus  antem  jnstiora 
laciat,  similiter  et  sandus  sanciiora.  Puto  autem  qna 
propterea  dicit ,  ne  8lgna?eris  Tcrba  propbeti»  Itliri 
liojus,  quta  futaro  propinqnante  judicio  manifesian 


spccie,  qtiod  tredebant  Tifemes  ex  fide.  Et  nes  B  oportuit  divina  pracepla,  judicia  atque  pmniissa, 


jam  ROfi  erit^  neque  opus  eril  lumen  tucerwe^  n^que 
lumen  solii^  quoniam  DonUnui  Deui  iueebil  super 
eos,  el  regnabunl  iu  iaeuLi  eaculorum.  Nostrorum 
frngilius  corporuiu  bis  nuiic  et  Ticissllutiinibas  tem- 
porum  ct  conturbaiionibus  eltimentorum,  ut  ad  exer- 
ccnduin  diurna  opera  noctis  quleie  rcddatur  idonea, 
iilatur  cliam  nocie  pro  consolalione  tucerua.  Tunc 
autem  quando  eril  Deus  omoia  io  omnibus  (/  Cor. 
xv),  qui  est  iux  vera,  liis  elementis  nulius  ibi  iudi* 
Ijus,  nullus  erii  unquain  obooxius,  quando  ipse  lu» 
men  erit  regnaniibus  sanctis,  qui  totius  auctor  est 
opcris,  neque  perfeclorum  exhortationeque  legis  di« 
vinas  prxdicaiio,  quae  nuuc  lucerna  esso  dicuntur  ia 
obscuro  loco,  quia  in  Dci  coutemplaiione  rebus  ex- 


qiionim  obserTtlione  praMnium  mites  acquiranl,  ne- 
glgenles  ac  contomaces  poenam  incorrant.  Aole 
eniin  dixerat,  signa  quae  locuta  sunl  septem  tonitraa« 
noli  ea  scril>ere;  modo  antem,  ne  signaveris  Terba 
propbelie  tibri  bojus.  Ecce  uemo  ciio,  et  mercei  mte 
mecum  eit ,  reddere  unkmque  iecundum  facta  im. 
Salis  dictum  est.  Ego  ium  k  et  Q,  prtntics  et  nmnt- 
fNicj,  iaitium  et  finii.  FiJelis  pnedicaiio  TertUitls, 
nt  irrefN^eheosibilis  forma.  Tirtutnm  qucHies  reped- 
tione  firmatur,  ampliore  culiu  spiritalis  antmusin- 
formatur,  quod  ad  fluem  librl  breriter  qnidem,  sed 
competenier  exprimiiur,  in  k  verbi  diTinitatem,  fci 
Q,  suscepiam  liumaniutem  assignans,  principiom  une 
lermino.  Quod  autem  in  prssenti  libro  toties  A  el  a 


plctis  tciiciur  perfecta   |»romissio.   Et  disit  miJii :  G  repelitum  video,  AOti  inaniter  faelum  fulsse  cegno- 


\l\  sermones  fidelissimi  et  veri  iunt.  Non  de  Joanne 
dillideniia  dubitabat,  sed  veram  visionom  omiii  Ec** 
clesix,  in  qua  ei  parvulos futuros  noTerat,  commen- 
dabat.  Ei  Dominui  Deui  ipirituutn  propketarum  mffsil 
angdum  suum  oiieddere  iertis  iuii  quat  opor.ei  fUri, 
lii  brevi  docuit  omniuni  se  utilitati  generaliier  pro- 
spexisse.  Ipse  est  auteni  Spiritus  propbelarum ,  qui 
etiain  Spiriius  sanctus,(iai  utiqiicDominus.prppierea 
prophcta.  Audiam,  inquil  (Psa/.  lxxxiv),  quid  loqua- 
tur  in  inc  Doroiniis  Deus,  et  principium  loquendi 
Domiiio  in  ObCe  {Cap.  1).  Nam  propler  uoius  divlnm 
Triuitatis  esscntiam  ,  opportune  bic  etiam  Spirilum 
sauclum  notuiiiavit,  quaiido  Patris  et  Filii  nuper  fe- 
ccrat  iiieniioncm.  Quod  enim  icgimus  (Joait.iv)  quia 
Dcusspiriiuscst,  ad  totam  pertiuet  Trinitatem.  Ecce  D 
venio  cito.  Felix  qui  obscrvat  verba  prophetios  likri 
kujui.  Servare  dicit  bic ,  rcverenter  credere  et  pu- 
rioris  Tila:  proposito  custodire.  Et  ego  Joanuei^  qtu 
andivi  et  vidi  kasc.  Rcvelationis  attestatio  insiuuatur 
iii  houiinis  flrmari  judicio.  Et  cuin  audiuctn^  inquit, 
et  vidissem^  prostravi  mc  ante  pedci  angeli  ut  adora- 
rcm  eum,  qui  mibi  isia  osteudit;  et  ait  miTit :  Vide  ne 
fecerii,  quia  conicrvui  tuus  sufii,  et  fratrum  tuorum 
prophetarum  servaiiiiuin  verba  propketiq  libri  kujui. 
Magis  Deum  adora^  Aut  semel  factuni  iteravii  quod 
cohibitus  non  repetivit,  aut  magno  Tisionum  stupore 
perculsus,  adorare  se  iterum  Toluisseconfltetur,sicul 
et  prouheta  :  Cipivit,  isiquit,  Tcnter  tncus  a  Toce 


sco.  SiTe  enim  propter  anius  Cbristi  diTiniiatem  rt 
humanitatem  saepius  insinuandara ,  in  qua  totios 
Christianae  fldei  {>umma  constarepr.i*misimas,siveal 
unius  natar£  tota  Trinitas  imimelur,  qui  per  pro- 
pbeum  dicit  {!ia.  xuii) :  Kuit  me  non  est  fomia> 
tus  Deus,  et  post  me  non  erit.  Ego  sam  Deus,  el  noi 
est  absque  me  Salvator ;  toI  cui  per  propbetam  did* 
tur :  Tu  es  Deus,  ei  aote  et  praBier  ta  iion  esi  alius 
Deus ;  siTO  aliud  aliquidmelioris  lateat  seereiiorisqne 
mysicrii,  non  tamen  duhitoad  hoc  smpius  iteraluai, 
iK  intelligendi  gratiafidelibusmanerelfructuosa.NaM 
ei  i|)sa  elemeiiia  GrjBd  alpbabeii  A  ei  a,  cjasden 
Humeri  conficiunt  summam,  qiiam  columba  nomine 
iuGraeconoyimuseompreheiidi.  Co!amlM  enim  diduir 

LXXXTC  X  CCCCC  T  C  i 

1C    §   p  l    9      T      Cp« 

a  quo  nomiue  octingeulesimus  et  umu  nunieruss«b> 
summatus,  quem  eiiam  adinipienl 

a  Ct  w 
1  DCCC 

In  columlx  autem  spede  recte  nobis  saneti  SpiriiiS 
novimus  signiflcari  persouam  {Mauk.  111),  in  coJBi 
spccie  descendens,  voluit  apparere :  ut  scilicelAria* 
iioruni  aliorumque  haereticorum  frustraretur  msania, 
qui  eum  a  Patris  et  Filii  iiatura  asseruiil  alienuoi, 
( uni  etiam  per  bujus  couTenientiam  Aomeri  bic  qo»- 
quc  roTcIatio  ccslesliscousabsiantialem  eieoaMemoia 
l^itri  et  Pilio  sanclum  Spiritam  maaifesiel,  ei  ia 


953  C0«»*ENTAR.  IN  APOCALYP.  LIB.  V.  W 

siolis  lolis  diviaoram  dicenBeuttOtlianiniandaioruin.  A  me,  iraxerit  ctini ;  nisi  qtua  ex  nolcnie  prius  fleri. 


Nani  ei  exordiun  £?angelii  sui  liMem  Joannes  sen- 
sibtts»  licei  difer^o  oraus  sermone  cemposuit»  dicens 
(Jom,  i) :  In  principio  erai  Verburo,  et  Yerbum  erat 
apud  Denm,  ei  Deus  erat  Verbum ;  et  posl  pauca 
(Ibid.).  Gt  Yerbum  caro  facium  est.  Ubi  toiius  fidei 
summa  oon&isUt,  ut  in  uiioeodemque  Christo  per- 
ffcta  deius  et  vera  credatur  bumanius.  Quod  vero 
ad  moram  atlinet  problUiem,  didt  {Ikid.) :  Quoi- 
qiiot  aiitem  reeeperant  enm,  dedtteis  potestatem 
hiios  Dei  fieri,  bis  qui  creduiit  in  nomine  ejus,  sub- 
jungens  utique  fidei  cha^utem»  qu«  mercedem,  quod 
paribus  his  quoque  ?idetur  narrasse  iramitibos «  in 
A  et  a  Christom  insiniians,  immaculatam  vero  vitam 
siolis  significans  candidis,  cui     eidem  similiter  pra- 


novirous,  divina  inspiratione  volentem?  Nani  et  bic 
sic  liberum  convenienler  arbilrium,  dicendo  :  Qui 
vuh  accipiat,  nt  confcstim  gratia,  prjediceuir  in  co, 
quod  dicit ,  aqiiam  \it;e  graiis,  nuliis  itaque  b<»ni8 
praecedentibtis,  accipiat  a«]u;nn  vitae  ^rali8.Quid  enini 
iiiquil  Apostolus  (/  Cor.  iv),  habes  quod  noii  acce- 
pistt?  Ergo  ei  voluntalcm  veniendi  a  Deo  gratis  ac- 
eipimus ,  cui  nil  prsemii  contulirous  ut  essenius , 
qoanto  magis  ut  justi  ex  peccatoribus  red Jeremui ! 
Te8tor  ego  Joannes  omnes  qui  audiunt  verba  prophe- 
ffflf  tibri  knjui,  Hsc  dicit  qui  jussit  te&timonium 
perhibere.  Quem  testem  fidelem  superius  meinorat, 
de  ipso  nuDC  quod  jusserit  testimonium  perbibero, 
ne  hnjus  libri  tam  salubrb  contemnenda  puiaretur 


mium  polticetur,  dicens :  t'i  sit  polestas  eornm  super  B  ntilitas,  soim  personam  laudabili  buniiliiate  postpo- 


lignuin  vitx.  Lignum  autem  vits  Chrlsius  esi,  ut  le 
g.mus  :  Sapientia  lignum  vit»  est  amplecientibus 
eam  (Proi;.  iii).  Non  autem  super  Cbristum  bi  esse 
imtandi  sunt,  quia  non  estdiscipulussuper  magisirum, 
nec  servus  super  dominum  suum  {Muttlt,  x).  Sic 
autein  hic  dixii  super  lignum  vitae,  quouHxto  si  dicei, 
Infirmitaseorumsuperliguum  vit£  consisiel,  id  est 
snper  Doroinum  Christum,  de  quo  propheta  etiam 
dicit,  Et  super  sanctum  Israel  stabiiili  sunl.  Unde 
cnim  vlrtus  accipitur,  super  bos  esse  narratur.  £o- 
dom  intellectu  et  sancto  Petro  dicilur  {Matlh,  xvi) : 
Super  hanc  pcirain  xdificabo  Ecclesiam  roeam,  id 
esi  super  mc.  Et  proplieta  diverso  sermone,  sed  eo- 
iL^m  seiifu  dicit  (PsuL  lviii)  :  Fortitudiuein  nioam  ad 
te  custodiam.  Et  per  portas  iutrent  in  civitatem  laii- 
ct  m.  De  quibus  portis  scriptum  puto  (Psal,  cxvii)  : 
Aperile  roilii  portas  jus  iliae,  ut  itigressus  in  cascon- 
fitcar  Domino;  hsec  porta  Domini,  justi  infrabuntper 
eain.  Aliter  enini  tila  civitas  iotrari  nou  potest,  iiisi 
per  Chrisium,  qni  dixit  (Joan,  x)  :  Ego  sum  ostiuin, 
(1  nemo  veiiit  ad  Patrem  nisi  per  mc.  Forit  autcm 
remsiuthunx  canes,  el  nialefici,  et  fornicaiii,  ethomi^ 
cidas,  et  $ertiente$  idolis^el  vene(i(^^  et  omncs  Qut  amant 
et  faciont  mendacium.  Hia  honiinihus  non  diligeutia 
Bdbibeiidaestexponendi.srd  sollicitudo  impendenda 
cavendi.  Eqo  Je$u$  miai  angelum  mcum  testificari  V0bi$ 
AoTftn  seplem  Ecclesii$,  Seriein  libri  resumplurus  iu- 
tentionem  primx  relationis  assigiiat,  ut  prioribus  po- 
^leriora  conveniant.  Ego  sum  radix  et  origo  David. 


suit,  et  contempioribus  Christuin  opponit.  Quod  ergo 
iesiis  fideliscapnt  impievit,  cuni  dixit  (Joan.  iv) :  Meus 
cibus  est  ut  faciam  volunlatero  ejus  quinieinisit, 
vel  bimilia,  hoc  juvct  iinplendum  ct  corpori.  S*i  qui$ 
addideriiad  hwc,  adjiciet  Deu$  super  eum  plaga$  scri' 
pta$  in  Ubro  hoc.  £f  ct9utsdempserii,adiinetDoininu$ 
parlemejm  de  librovilaij  et  de  civitute  $ancla^  ct  de  hi$ 
qme  scripta  m  libro  hoc.  EtSalomon  dicit  (Pi^oiwxx): 
Ne  addas  quidquani  verbis  iMius,  ci  arguaris  invenia- 
risque  roendax.  Ilic  anlem  etiani  terrorein  plagaruin 
adjecil,  ut  non  solum  pondere  aoctoritaiis  moncndo 
urgerel,  sed  eiiam  ininii  vel  dcsides  excitaret,  vcl  le- 
roerarioe  coerceret.  Dicit  qui  testimonium  p&rhibet  dc 
his : Etiam veno cito:  Amen,  Veni,  Domine  Jesu, Idcm 
Q  Christus  tesiimonium  perhibct,  (|ui  se  Ecclcsix  ven- 
turum  annuntiai,cui  more  Cantici  canticorum  (Cant. 
II,  IV,  v,  Vii)  Ecciesia  devota  respondit :  Etiam  vetii, 
Demiae  Jesn  Cbriste,  qu»  dicit  orans,  Yeitiat  regnuiu 
luuui  (Mauh,  VI),  ei  iu  via  immaculata  venies  ad  mc. 

Quoniam  iu$cepti  operis  pleniiudo  devoto  tt  debifo 
prapterea  fine  concludi,  et  diffu$a  latiu$  muUiplicitcr^ 
que  di§e$ta ,  cum  dificultate  novimui  comprehendi , 
^MUi  nec  eompetens  cunctii  memoria  suffragatur^  nec 
retata  rebu§  singutis  loea  vetvx  intentio  poterit  co' 
apfof e,  neec$$arii$  agendum  existime  compendii$ ,  ut 
totius  libri  auctoritate  decur$a^  conclutionis  $eriet  brevi 
recapitutaiione  iterum  evohatur  insinuata  per  partes^ 
ut   omnium  qftinque  librorum  textu$  uno  summatin 


DiviiiitatisCbristi  prxdicalione  prxuiissa,  secundum  j^  toco  clareat  dejiniiu^,  cum>€t  partitionem  recepit  S7V 


quod  dudum  exposul,  formam  quoque  fcrvi  quam 
pro  nobis  assumpsit,  praedicat,  dicens  :  Ego  $um  ra- 
dix  et  genu$  David^  $teUa  $plendida  et  matuiina,  Novi 
Testamenti  gratia  refnlgente,  primae  rcsurrectionis 
lempus  ostendit,  quando  Christus  a  mortuis  resur- 
rexit.  Iliiic  legimus  (Psal,  cxxix) :  A  vigilia  matu- 
tina  tfsque  ad  noctem  speret  Israel  in  Domino.  Et 
$piritu$  et  nova  nupta  dicunt ,  Christus  et  Eccle.<^ia  : 
Exhortamur,  Age.  Et  isquiaudit,  dicat :  Veni,  Seque 
exponens  panditsusexboriationis  affectum,  etdicit : 
Et  qui  sitit  veniat  et  bibat ;  et  qui  vu//,  accipiat  aquam 
tiicB  grati$.  Quomodo  qui  vult  accipiat,  cum  dixerit 
{Joan.  vi)  :  Ncmo  venit  ad  ine,  nisi  Paier,  qni  misit 


^tiioritm,  et  plenitudinem  videtur  cbtinere  per  totum, 

In  septem  itaque  angeti$  Ecctesiarum  tolidem^  um" 
ver$ati$  Eccte  ice  unia$  eum  necessaria  nowinum  irt- 
terpaitione  deseribitur,  quam  in  candetabrie  quoque 
aureii  de$ignatam,  fnato$  boni$  docet  habere  permiX' 
(05,  quorum  diver$a  qualita$  vet  mutcetur  taudibt:$  ad 
profectum,  vet  increpationibu$  culpatur  ad  notam. 
Hane  etiam  in  viginii  quatuor  $enioribu$  co(jno$cendam 
per  Chri$ti  dispensaiionem  el  evangetistarum  prwdica" 
tionem  iterata  significatione  describit»  ticcc  quidem  in 
primo. 

In  $ecundo  antem  libro  liuju$  capiti  Chriito  siguati 
dignita$  tibri  peraclte   diipen$ationii  merito  dicitur 


935  PRIMASn  ADRUMETxVNI  LPISC.  COMAfENT.  KN  APOC.  LIB.  V.  9S6 

retnbuu  ut  dno  m  carne  una  (Eplics.  v)  Chri$lu$  et  A  pramonet  indagandum.  PB$t  kae  comlaniem  m  eieclis 


Eccletia  pot$it  intettisi,  et  in  ip$o  omnc$  the$auri  sa- 
pientia  et  $cienlicB  ab$conditi  ante  latui$tey  in  quo  do^ 
centur  (C<»1<»s.  ii)  revelati  $uo  tempore  refuUi$$e, 
Idem  in  eqno  albo  actu  pridem  pnrnit  iiiissicf,  qui  vi$u 
proce$sit$e  dicitur  revelatu$.  Po$t  Chri$ti  de  morte 
triumphum  impugnatione$  futura$  Eccie$ia:  et  humani 
generi$  plntja$  enumerat^  qua$  per  $ignificalione$  equo^ 
rum  rufi,  nigriy  paUenli$quey  dicit  irrognndas,  Quibtt$ 
nascitur  $ub  ara  Dei  martgres  memorat^  $extam  mundi 
(Ttatem  $exto  $igno  denuntiat^  grandi  per$ecutioni$  im' 
petu  in  fine  venturam,  In  quatuor  angelit  regna  mundi 
quatuor  con$nna  Danieli  voce  te$tatur^  quo$  electorum 
numero  tadere  Chii$  i  primm  Mu$  enarrat  adventui^ 
qui  nec  tran$itorio  fui$$ent  prcetereundi  retatu  duodecim 


Eccle$iam  circum$cribit^  nomine  A^ni  c€fiftlmefM- 
cruto  numero  titulatam.  Item  Chriatum  diver$o  scAe- 
mate  $uper  nubnn  albam  $edentem  a$$mit  eoronatum, 
cum  falce  mc$$oria  $eptem  plagarum  mentione  eu^- 
juncia^  et  $anclorum  relata  victoria^  eum  Judaorum 
manente  duritia  et  incomparabHi  per$eeulione^  futuram 
memorat  damnationcm  meretrici$^  quam  fucalo  mutic' 
ri$  cultu  daeribit,  cui  in  capitibu$  $eptem  et  eo  mhu 
decem^  el  eacularem  potentiam,  et  occuHam  dicit  ine$u 
nequitiam. 

Quinto  etiam  libro^  divereo  relaiu  idem  Christtintt- 
nuatur  adventu$,  Quem  nondne  angeU  dicit  de  ccHo 
deeeendere,  suaque  potatate  et  tlaritate  iUKminatin 
terram,  Babgtonem  tnemorat  ftu$$e  deatrmtamy  qw 


tribuum  nomina  cum  numero  indidit  $ignatorum.  Atque  ^  riim  multi$  $ignifieata  vocabulii  prcedieitur  ruitm, 


ut  unam  ex  geuere  Israel  et  ex  gentibue  existere 
monstraret  Eccle$iani ,  gentium  mox  vocationcm  ad" 
iunxit,  Quorum  ex  operibut  fidem ,  et  fidei  voluii  nar» 
rare  mercedenu 

In  tertio  quoque  libro  Eccleuam  in  septem  angeli$ 
ac  tubit  grata  repetitione  $uo  more  de$cribit,  quam 
externis  et  inteslin:$  memorat  per$ecutionibu$  ac  pert- 
cuU$  exercendam,  qunndo  po$t  unum  angelum^  qui 
$uper  altare  Dei  $tabat  cum  thuribulo  aureo,  <eciiii- 
dum,  tertium  et  quarlum  videlur  oppo$ui$$e  contrario$f 
et  iuterpotita  rurtu$  aqmles  mcntione  Eccle$iay  de  pii* 
teo  aby$$i  in  tocu$ti$  fumo  cqui$que  beUantibue^  prO" 
dire  dicit  hceretico$ :  quorum  mortu$  ut  scorpionum^ 
in  quibu$  unnm  vii;  dicit  abi$sc,  Angelorum  quatuor  liH 


commi$$(B  iniquitati$  debita  monstratur  multari  mdi' 
cta^  ubi  sanctorum  profecto  dignitas  in  unioribus  (t 
Agni  nuptiiSf  et  by$$ino  mundo  fuerat  memorenia, 
lline  diademati$  hnigne  ge$tantcm  equo  albo  sedenten 
cum  be$tia  eerta$$e  de$eribit^  suitque  calenis  diabolum 
per  annos  mitle  dicitwr  religa$u,  ut  sotitam  seducen£ 
gentes  amieerit  pote$tatem^  profuturi  formm  judica  is 
throno  candido  sedentem.  Ipsius  memorans  Chritti^  te^ 
eundum  rursut  de$ignat  adventumy  quando  etemenlo» 
rum  innovatione  coelum  novum  terraque  futura  deten" 
bitur^  et  novamJeru$alem$pon$am»  Agni  patriarckarnm 
apostolorumque  fundamine  solidatam^  promi$$a  didt 
potiri  mercede^  cum  agni  lumine  irradiari  atque  tiltt 
fonte  potarif  eju$quevi$ione  diciturperfrui.  Seproinde 


lutio  cum  numero  octogenario  et  b*$  myriadi$  mgrich  r%  k  et  Ci  iterata  pratdieatione    frequentat,  ut  wtius 


dum,  quibu$  eqmle$  cum  torici$ignei$  et  $ulphurei$  JU' 
ge$  ha:re$iarcha$  diver$o  modo  describit^  et  errorem 
mox  gentiliiatis  annectit^  quod  ad  vte  $ecundum  est  re- 
,  digendum,  In  angelo  nube  amicto  primus  Chri$ti  cfe- 
siguatur  adventu$,  cuju$  prcedicatione  ex  boni$  in  ore 
dulcedinem,  ex  mali$  in  ventri$  infirmitate  dicit  ama" 
ritudincm  procreari,  In  voce  aulem  septimi  angeli^  /!- 
ni$  s^ext(e  wtuti$  el  inltium  $eptimm  nuntiatar.  In  duo» 
bus  mdnyribns  duo  niartyrii  genera  cognoecenda,  et  vm 
tertium  veni$$e  dicit.  Secundi  adventu$  interposita 
menlione,  Christi  rursus  nativitas  aperto  Dei  templo 
narratur  in  coelo ,  id  est  Ecct€$ia^  quce  ve$tigia  $ui 
capiiis  sequcndo  victrix^  de  pugna  dicitur  ex$titi$$e 
druroni$. 


naturas  divinte  in$inuct  Triniialcm,  et  futuri  Evangda 
sui  cum  hoc  libro  sermonem  videatur  kabere  cmcon 
dem,  Septem  Eeclesiarum  iterata  mentione  uopsM 
tibri,  id  est  intentionem  a$$ignat^  seque  Ckri$tu$  Ee» 
ele$im  venturum  annuntiat. 

Considerans  autem  ku]u$  opeti$  qnantitatem^  arbi* 
tror  quo$dam  de  eju$  qunm  putant  proiixitate  posti 
cau$ari,  alio$  antem  divince  legi$  vel  lectioni$  fervon 
flagrante$^  de  tanla  tibri  profunditate  ampliora  podu$ 
flagitare,  Sed  cum  diu  inter  fastidio$o$  et  avido$  nutsr 
bundu$  asstuarem,  t.mui  ne  aut  immodicis  profuM- 
nibu$  inge$si$tem  otio$i$  errorem^  aut  exiguitate  nects^ 
$aria  subtraxisse  invidus  judicarer  :  $icque  $tylum  pu- 
tavi^  regcnte  Domino,  temperandum^  ut  Hlu$traudit 


In  quarto  proinde  tibrOy  de  bettia  di$pntatur,  Y\ob$curioribus  loci$  plH$  $ermoni$  impenderem,  aperm 
qnam  haberedicit  capita  $eptem,  et  cornua  decem^  in  exiguum,  ut  nec  €$urienle$  fraudarem  inventi$,  necpe- 
qua  adver$ita$  desijnatur  Christo  Ecclesiceque  contra-  rio$  ausut  prolati$  offenderem,  Me  tamen  fateor  11011 
ria,  quam  eUi  ad  tempue  signis  dicit  Antichrisii  vali»  quantum  ardua  mysteriorum  digniias  exigebat,  td 
turam^  patienii  attamen  toterandam  e$$e  sanctorum  quantum  pauperta$  virium  ope  divina  potuit^  debitit 
prudentiam,  A'a(am  vet  nomen  bestice  vd  numerum      exhibuisse  $ervitii$. 


ANNO   nOUlM    DLVi 


VICTOR 


EPISCOPUS  TUNUNENSIS^ 


NOTITIA  (Ex  Gsillandio). 
1.  CirciinedlunsaBCttHfidaruiiVictorTBiiaiieiisis  A  tri»  capimU  mordicus  defendit.  »  Caeieniin  anpre- 


Ecclesi»  10  Africa  episcop«s.  De  urbe  quse  Victorem 
praesolein  kaboit,  coivceruiio  inier  enidiioa  non  mi- 
iiima  eiM  eomperilar  :  qaa  de  re  plura  ediaserlt 
Weaaelfiigioa  <«)•  Nos  InCeriro  ipsommet  Viciorem 
tr^inur,  ^i  Eccleaiam  quam  regebal,  Ttmiin^nseiii 
oomiDaC  (^).  Neque  aliier  Isidorus  Hiapalensis,  qui 
Vicwreai  TinMmiiiiff  Eecietiag  Afrkam  epJMropam 
appoNat  {c) :  lieet  alibi  apvd  eurodem,  errore  ajine 
•ibrari«Mraa,  Tnraiwiisis  dicaiur  {4).  Ob  acerrimam 
iriom  capilolorom  derensiooero  ,  ««  refert  idem 
a  •listes  Hisp.»4onfii8  («),  a  JutUniano  Aug.  Eede^ 
wamfakuif  ecst/io  m  jEgtfptmm  irrniffMrtamr.  !nde 
mratis  CoiislaiiHna|M/im  veeaM,  dum  Justiniano  im- 
perat0ri  ei  Eaiyekio  ConitantinopolitatttB  ur^s  epi^ 


mum  diem  obiisse  Victorem  existiinamus  paulo  post 
annnm  5G6,  quo  swim  Chronicon  absolvit. 

II.  Exstit  pracsulis  hiijus  Africani  Ckronicon  conti' 
nuam  ubi  Prosper  dainiL,  nobis  subinde  memorauim* 
Hic^  inquil  Isidofus  (i),  a  princi^o  nmndt  tcj^  ad 
primum  Juslini  Junioris  imperii  annum ,  hreuem  pet 
coneules  annuot  bellicarum  ecclesiasiicarumque  rirum 
nobiUssimam  promutgavit  hisloriam,  laude  et  notatione 
Hlastremf  ac  mernoria  dignissimam,  Atque  io  eamdeiii 
senteniiam  alibi  (/)»  postquam  laudavit  Eiisobiufla 
Caesariensem  et  Hleronymum ,  ^nt  chromcorum  cano^ 
num  muttiplicem  ediderunt  his'.oriam ,  regnis  simut  ei 
temporibus  ordinatam ;  subdit  de-  nostro  scriptore  : 
Dehinc  alii  atque  alii ;  inier  quos  prcBcipue   Victor 


teapa,  obireetatoribu$  aorumdem  irium  capitutorum ,  B  raRiinfnf Is  Ecclesim  episcopus^  recetuitis  pnorum  his- 


uaUUret,  U  monastarium  ejuodtm  elwtatis  oisradim- 
isu  miuitur^  taque  in  eadem  damnatione^  ut  dicunt^ 
permaneue  morttur.  6ed  noster  Arricanua  ephcopus 
iiBpruftts  aodkodus,  qul  ad  annum  555*post  consu- 
biuan  Baailil  T.e.  anno  15,  hxc  de  seipao  artlculatim 
acribil  (/)  :  Vtclor  TKnaR^Rtis  Ecdesies  episcopus , 
kuims'aUeior<fperis^posi  cuUodias  timulqueet  plagas^ 
quaa  Sala  ef  Valerieis  perpessms,  nee  non  in  monasterio 
da  Mamdra  prttiso  ac  wecundo  emtio  Egi  Mauritttrtias 
iatmiat^  tertio  Alexandrino  unaeum  Theodoro  Cebar- 
suMiiatka  Eectesiee  episcopOf  pro  prtefatorum  trium 
ea^ulorum  defenMiome  etcsHio  mil/ttar,  et  carceii 
casUUi  DioetiUani  apud  prestorianum  earcerem  irudi' 
twr.  £t  rursiis  ad  aMiom  556,  po^i  coiifeulatum  Basilll 


tofriis,  gesta  sequenlium  mtatum  usque  ad  eonsulatum 
Justini  Junioris  imperatoris  explewii,  Isiioriun^  quem 
et  Triihemius  exscripsit(/^),  paucis  couiraxit  Uonoriiu 
Aogostodunensis  (/).  c  S>  d  si  vere  uierqae  ait,  inqoii 
Vosslus  (m),  Cbronica  orsum  ruisse  ab  iniiio  iMndi« 
coDtigerit  Victori  idem  ac  Proapero;  quem  com 
Gennadlus  dicat  ab  orbe  condito  inehoasse  Chronieou 
soum,  tamcn  ejus  id  orone  deperi.t  quod  teaDpus  illud 
antecessit,  ubi  destit  beatus  Hieronymus.  Sane  siuii- 
liter  nibil  amplius  habemus  Victoris  qoam  quod  ex- 
cipii  tempora  a  Prospero  descripta,  utindic^mt  ^erb^ 
quae  libello  Victoris....  prxroittuntur.  Ntx  decipiai, 
qnod  apud  Heoricum  Canisium  (r)  leg.itur,  tum 
Gennadiunii  de  Prospero,  tum  Isidorum  de  eodero 


v^  c.  iMO  i6  {§)  :  Vteiof,  inqoit,  ec  Tfteoilosttts  C  falsumfaisse;  neutruroenlmaborbeconditocoepi»se, 


taUefaii  Ofnseapi  Afrieam  de  aarcere  ejiciuniur :  et  posi 
dispuiaihtm  in  prmorio  continuas  tHerum  iS^ad  aUam 
cusiodiam  monasterii  Tabenensiotarum^  quod  est  apud 
Canopum  {%  nuUibus  ab  urbe  Alexandrina.  miUuniur. 
Adqiix  quidem  terba  respiciena  DreuUus,  operum 
Isidort  Hispalensia  editor,  haic  babet  (h)  :  c  Ibi  suun 
deplorat  exsilium,  quo  mihivalde  diguus  fuisse  vi- 
deiur.  Uestiiit  enini  Vigilii  papae,  Jusiiniani  impera- 
toria  et  ayiiodi  Cooaiantinopolitan»  decreiis,  dum 

^  AUbi  legitur  7«noRfRstf :  utrumque  valei.  Eoit. 

(o)  Wesael.  Dissert.  de  Evang.  in  Victor.  Tuuuu. 

Mp.  *»  pagg.  iSSIeqq. 


{b)  Vicior.  Chron.  ad  ann.  555;  iiifra,  col.  860 

(c)  Isid.  Uisp.  de  Scriptor.  eccl.  cap.  25. 

(d)  id.,  Orijin.  lib.  v.  cap.  59,  sub  U^. 


(e)  Id.,  de  Script.  eccl.  I.  c. 
(0  Victor.Chron.  I.c. 


(g)  Id.»  Ibid. 


Patrol.  LXVIIl. 


sed  ubi  Hieronymus  desierat ,  ibi  Prosperun ;  ubi 
Prosper  finit,  ibi  Victorem  coepisse  :  errandi  voro 
occasioncm  eo  et  Geonadio  ellaidoro,  daiam  esae, 
quod  inulriusque  fine  anniaborbeeooditocolligahtnr 
usque  ad  illud  tempus  ubi  fecissent  scriliendi  finem. 
Nihil,  inqoam,  horum.  movcre  debent,  quando  idem 
ille  doc  issimiia  vir  eam  opiniooem  noiis  in  Prospe- 
rum  reiractat.  i  Hadenos  Vossius;  qui  nimirum 
isidorl  el  Honorii  auctoritate  ductus  conjecit,  a  inundi 

Ih)  Breul.  ad  opp.  Isid.  lUsp.  pag.  786,  edit.  Paris. 
II. 

(t)  Isid.  Hisp.  de  Script.  eccl.  1.  c. 
(j)  Id.,  Origin.  lib.  v,l.  c. 
(k)  Trilhem.  <le  Script.  eccl.  cap.  2i4. 
(i)  Hnnor.  Aug.  de  Script.  eccl.  lib.  iii,  c.  29» 
(m)  Voss.  de  liistor.  Lau  lib.  tii,  cap.  3,  p.  748. 
(n)  (^uis.  prasfiit.  in  Cbron.  ProsQ« 


ozo  vicToms  Erisc. 

exorJio  Chronicoii  suDm  conlexui:  sc  Yrctorem;  eique  A 
poslmodum  Cuvcum  (a)  aliosque  adhxsisse  iulelligi- 
mus.  Sed  polior  esse  videlur  illa  senteiilia ,  Canisio 
primum,  dfinde  aliis^^  erudilis  Tirift  probala,  aique 
operis  inscriplioni ,  prout  exstal  iii  'codieibus  cum 
ediis  tum  manu  exaratis  im.ixa;  Victorem  scilicel  n* 
xviii  consulalu  Theodosii  Junlbri^  hiitoriam  protecutum 
esse^  ubi  Prosper  reliquit. 

111.  Quanti  porro  raciendumsitVictorisChronicon, 
llispalensem  antisiitem  magnum  illius  pretium  extot- 
l(*niem  modo  audivihius.  Ejus  tamen  prxconium  ad 
^oi  isii  crisin  exigendnm  vidctur  :  i  Mmirum ,  iii- 
tpiit  (6),  Victori ,  quod  rerum  gestarum  veritatem 
sprciat,  totam  fidem  praeslo;  at  quod  ad  annorum 
designaiionem  pertinel,  ejus  Chronicon  plenum  meii- 
dis  est,  non  Victori< ,  nt  arbitror,  sed  corruptoris  B 
enjtispiam  ignorantin.  t  Cujus  quidem  scriptoris  emi- 
nenitssimi  judlcium  ronfirmant  eruditi  ejus  operum 
editorcs  ^c)  .  i  Ut  Victoris  elevetur  auctorilas »  in- 
quiunt,  non  est  cur  plura  ab  eo  perperam  in  chrono- 
logicis  rebus  scripta  quispiam  agglomeret :  at  quod 
klstoriam  et  facta  spectat ,  obsequentissimaro  lidem 
meretur  :  neque  enim  in  ea  parte  errores  invenire, 
ac  certis  testimoniis  demonstrare  racile  licet.  Id  au- 
tem»  subduni,  cum  primis  animadveriendum  leetori- 
hus  est  ad  ea  quse  deinceps  in  Garnerium  pro  Norisio 
seripiuri  sumus;  ne  chronologicorum  errorum  qui 
iaic  exnggerantur,  longa  enumeratione  praeoccupati» 
in  histoncis  etiam  rebus  tanto  historico  Dihil  fidcn- 
dam  exislimcnt.  i  Hxc  illi,  digitum  intendentes  iii 
Defettiionem  dissertatiofiis  Norisiano!  de  synodo  v  ad-  C 
tmus  dissertaiionem  Pairis  Garneriif  quain  sub  linem 
tomi  IV  operum  Norisiano:  um  cdidere.  Garnerii  au- 
tsni  disscrtatio  quam  rcrellendam  susceperunt,  exstal 
in  (?jas  Anctario  Theodoreti.  Neque  vero  ilUid  hic 
oniitiendiim ,  quod  laudato  Garnerio  adnoiare  pla- 
foit  {d),  Victorem  in  suoChronicosc  illaudatum  esse 
non  sivisse  :  si  tamen^  inquit,  ipsius  est  pars  extresna 
Chronici;  quod  non  reor.  Ea  scilicet  verba  respeiit, 
qnx  supiTius  ex  ipso  auctore  descripsimus.  At  vero 
ciim  verba  illa  Isidorus  tlispalensis  aliique  Victoris 
esse  agnovcrint ;  cumque  imprimis  omnes  tradiderint 
e#m  usque  ad  primum  Justini  Junioris  imperii  anDunl 
Chronicon  suum  perduxisse  :  propterca  hujusce- 

(a)  Gav.  Hist.  litt.  lom.  I,  p.  5i8. 

(b)  Nuris.  Dissert.  de  Synod.  v,  cap.  8,  opp.  lom. 
I,  pag.  669,  670. 

(c)  Balleriii.  ad  opp.  Noris.  Observ.  lib.  iii,  cap. 
4,  tom.  IV,  p.  956. 

(d)  Garn.  Auciar.^Tbeodor.,  pag.  166. 
(#}  Scalig.  Thesaur.  temp.  posl  Euseb.  Gliron., 


lUNUNENSIS  ^W 

modi  conjecturam  eiJem  crudito  viro  diinittinius. 
IV.  Victoris  Chronicon  primus  edidil  Canisiiis, 
antequam  Lectionibus  antiquis  maitum  admuveret, 
ex  ctMlice  bibliotbcc^e  Toletanx  quem  exscriplum  ad 
llarciim  Ve^serum  duumvirum  Augustanum  miscrat 
Andreas  Schottus,  ut  ipsemel  in  pnsratione  lec  orem 
admonuit.  Dcinceps  vero  post  Eusebii  Ghronicoa 
Thcsauro  lemporum  illud  intexuit  Scaliger,  qui  cx 
chirograpbo,  triennio  ante  edittonem  Canisianam 
liigolstadiensem  idemChroniconasedescriptnm  fuis^^e 
testaiur  (e).  Utramque  autem  ediiionem  haud  paucis 
scatere  mendls,  satis  ex  notis  iaieUigitiir  qu»6  nostrae 
subjicicDdas  cttravimus.  De  Scaligeriaoa  poiis:»iDUB 
conqueritur  WesseliDgius  (/).  Verura  ad  ea  quae  dt 
Yigilio  prmaricoiore  taoquam  a  Viciore  lUleris  coih 
signala  poil  coMulatum  Baulii  v.  c.  amna  xni  (9);  ad 
e;i,  inquam,  quse  ideoi  disserUtor  iDgerit  (A)  ex  qoo- 
dam  libro  manu  II.  Velserl  descripto  sibiqfM  ab 
Uemsterhusio  commodato,  qu»qae  siis|iicaittr  a  Ca- 
oisio  fois^e  stodio  in  Ronanan  pootificeai  «bliile- 
rau  :  illod  primum  advenimos,  Caoisiuni,  m  mods 
innuimos,  codice  ruiase  usom  ab  Andrea  Scboiio  ei 
bibliotheca  Toleuna  descripto  atqoend  M.  Velsemn 
niisso,  ex  qup  Ulum  accepil;  non  auiem  codice  mano 
ipsius  Velseri ,  ul  idem  aii ,  exaralo.  Deiiide  oodex 
ille  quem  iriennio  anie  Canisii  edituns  se  descrip- 
sisse  perbibei  Scaliger,  alius  plane,  ul  Tideiur,  abeo 
fuit  quem  typis  consignavil  idem  Cauisius.  Atqni 
uiroque  in  eo  codiee  nuilum  exsut  eorom  forbonun 
vesiigium,  quae  ex  Velseriano  exemplari  litieris  ma- 
jusculis  sic  exbibel  WesseHngius  :  Yi^hu  H.  Ep 

POSTQCAII  PRiEViniClTOS  IST ,  SUD  BXCOnilCNIClTlilSK 

TOTius  ArniCAiiA  Ecclbsijb  Pontificoii  ,  m  ouiiM 
SUilla  moritur.  Qox  quidem  si  sno  in  cbirographo 
comperisset  Scaliger,  baod  iHa  sane  praelennillere 
aut  negligere  voluissel.  Quid  igitur  de  codice  Velseri 
manu  descriplo  censendom ,  onde  sna  vir  crilicos 
hnusit?  Nimirum  inciderit  Velserus  in  Vicioris  exem- 
plar  a  nounemine  qui  foerit  in  defendendis  tribos 
capiiulis  praesule  nostro  Afiricano  fenreniior,  inief- 
|)oIatttm ,  ut  equidem  existimarim.  Porro  haeienos 
observaiis,evane£cal  prorsos  necessc  esl  ni»'a  illa 
com  prwvaricationit ,  lom  har$sao$ ,  qnam  Romano 
pontifici  homo  satis  improvidus  inurcre  aueus  esi. 

pag.  i  seqq. 

If)  Wessel.  Disscrt.  de  Evang.,  etc,  in  Victor. 
Tunun.  pag.  1 19  seq. 

(g)  Victor.  Chroii.  infra,  col.  861,  elapud  Scaliger. 
p.  H. 

(/1)  Wessel.  I.  c»  p.  U8,  153. 


9U 


ClimjNICON. 


KiM 


VIGTORIS 

CHRONICON^ 

CONTINUANS  UBI  PROSPER  DESINIT.  ^ 


A  xTiii  coD  ulaiii  Tlieodosii  Juiiioris,  Viclorftpt*  A  P^rgi.t,  cujus  mala  Uomana  respubKca  pacts  foeclei e 


Fctipus  TQuiinensis  Ecclesi»  Afric»  liistoriau  pro- 
&equi  ur  ubi  Prospcr  reliquit. 

Igitur  Tlicodosio  xvin  el  Atbioo  coss.  (A.  444). 

Aoiiocbeiiae  Bcclesiac  cpiscopniiiii  post  Joannem 
Di.«coiiu8  suscepit. 

Aelio  III  et  Symmacbo  cost.  (A.  446). 

CftUipio  el  Ardabure  eoss.  <A.  447). 

Eotyches  presl>yter  et  archimandrfta  cojusdam 
meiiastern  Constantinopoliiani  apparait,  qui  sui  no* 
mkiia  bcresim  condidit.  Hic  etcnim  Dominiim  no* 
sirum  Jesum  ClHistum  sic  asserebat  naium  ex  Ma- 
ria  leaDper  virgine  matre,  ut  nifail  in  eo  confiieretor 
bumans  natnrse.  Qui  synodali  Invitaius  colloquio 
Coiisuntinopoli  congr^to»    cui  aanctus  prxfoit 


sopiK.  Qui  AtlMa,  Leonis  papx  legaiionc  su^cepla, 
non  solum  a  reip.  vastatione  quievit,  sed  el  irans 
Danobium  pace  data  recessit. 

Valentiniano  vii  ct  Atiicno  [  Avieno  ] ,  <  oss. 
<A.  450). 

Theodosius  imperator  anno  vit»  snae  62  Constan- 
linopoli  moritur.  Chrysapbius  prxposiius  imperato- 
r'8,  amicitiis  Euiychelis  male  usu^,  oocidiiur;  et 
Marcianus    torius    rerp.    consensu    imper.    facius. 

Ronianorum  xlth,  regnat  annis  5,  mensibus  6 ;  qui 
in  ipso  regni  sni  exordio  Ecclesiarum  paci  prospi- 
ciens,  Chalcedone  fieri  synodnm  imporiali  auciori* 
tate  denontiat. 

Constantinopditanas  Ecdesiae  pra^sulaium   post 


Rarianos  cjusdem   urbis  episcopus ,    dum  '«oHet  B  Flavianum  Anatolius  susccpit. 


Cbristum  in  duabus  conilteri  naturis  post  naiivita- 
tem  ex  Virgine,  et  nobis  secundum  carnem  sub» 
suiitiaiem '  esse,  damnattonem  cnm  proprio  errore 
suscepit :  qoam  «nnetus  Romanus  antistes  apostolica 
auctoritato  firmavit.  Pro  qoo,  imperatore  Theodo- 
sio  patrooinante,  Leone  Romano,  Dioscoro  Alexaii- 
driooy  Diaeono  Antiocheno  *,  Jovenale  Hierosoly- 
milatto»  01  FJovio  Constanttnopoiitano ,  prssullbos 


fosifa— liooo  01  SeBone  1S0SS.  (A.  448). 

Synodus  generafis  n  congregatur  iu  Epiheso,  in 
qua  Dioscorus  A^exiftMmtt  slbi  prindpatum  usor- 
pans  impoiiali  favore  Eutyehem  post  legitimam 
damnationem  absolvii,  et  ejns  obcroeialiires  duarum 


Consulatu  Marciairi  ^  Augusii  Tin  eal.  octobrls 
(A.  451),  Leone  Romano,  Dioscoro  Alexandrlno, 
Maximo  ATiiiocbono,  Juvenale  Hierosolymitano,  et 
Anatolio  Consiantlnopoliiano  praesunbus,  synodos 
generalis  Gbalcedone  colligitur' episcopomm  ^2« 
ubi  Epbeslna  n  nec  dicenda  fyiiodus  abdicatur.  £u- 
tycbes  cum  Dioscoro  patrono  sno  Alexnndrino  epi- 
seopo  atque  Nestorio  condemnatnr  :  antistltesqoo 
caiholici  injuste  damnati  ab  eodem  Dioscoro  in  sy- 
nodo  praefata  Ephesina  n  ^olvuniur,  fldesque  sanc- 
torum  Patrum  qui  in  Nicaena ,  ConsianCitibpolitana 
et  Ephestna  prima  coovenerunt ,  sancfis  sjnodis, 
explanator.  Hls  itaque  diffittitis,  et  sufascriptioni- 
bus  toiitts  synodi  rotwratis,  Eusdbia  Dorylei,  Theo- 


in  Christo  oaturarum  doctores,  Flaviim»  Cooslan-  ^  ^«^*»^  ^"  **  *^*  Edesseno  prnprils  resiitutis  Ec. 


tinopoKiamim  ,  Eusebium  D6rylei «  Thoodoroittm 
Cyriy  Ibam  Edessenuro,  antistiies,  csterosquo  alios 
impia  auctoritate,  contradicentibiii  eiiara  legaiis  so- 
dis  apostolicae,  condemnavit ,  totainque  syuodum 
sfbi  favere  monachorum  seditione  militariQue  vio- 
lenlia  inclinavit. 

Asturio  et  Proiogene  coss.  <A.  449). 

^  Atiila  rex  Hunnorum,  post4|uain  est  Valentimaol 
Augusiiducibus  prslio  superatus,  oi  in  fugam  con- 
ver6us,  vires  recepit^  ei  ad  Itaiiam  imporubiliier 


clesits,  Hs  quos  pro  eis  Dioscoros  faaereticos  sttbsti^ 
toerat  pulsts,  omnia  quae  ad  statum  Ecdesiss  pertl« 
nent  ^isposita  sunt,  raturoque  terminuni  suscepo- 
runt. 

Opili  ne  et  "Vincomalo  coss.  (A.  453). 

Dioscoro  Gangra  exsilio  relegato ,  Proierius 
Alexandrin»  Eeclesiae  suscepit  prxsirtalum. 

Eo  lempore  Allita  moritur  :  de  cojus  regiio  dum 
filii  dimicant,  llunni  \astaiilur ,  ac  deinde  mino^ 
raiitur. 

Aeiio  el  Studio  coss.  (A.  454). 


•  Uit  diebut  C^thi  ^um  Humdi  dimicmU  tn  campit      rBae.AMarex  HunnwumnM$quameomparuit.  Sghou 
Caialaunici»,  in  quo  praslio  Ttuodoredut^  rec  occubuii^  i>  Post    Theodoredum  Thuritmundus  ,    /i/fua  ejus^ 

€t  Gothi  victoret  extliterunt^  dinucante  Thuritmundo  v  Gothorum  regiam  regit  ann.  40.  lo. 


*  Uaec  loctio  ma^nae  tncuri»  argumenium  praebei 
anUipiariorum  ac  ediiorum.  Lege  contubstantialem 
CHm  Culelerio  Ecd.  Gr.  Monum*  tom.  1,  psig.  787« 


*  Quis  hxc  ferat  T  Lege  Domno  Ant.  eodem  Coto- 
lerio  auctore,  I.  c.  Sic  item  cmeiidH  paulo  ante  ad 
aiin.  444,  ac  iege,  Domnu»  tuMcepit. 


943 


YICTOmS  EPISC.  TUNUNLNSIS 


9U 


Aclius  iKilricius,  YaleiUiniani  Augusii  manu  iu-  A 
tra  palaiium  priuTO  percussus  ,  circumsianlium  gla- 
(liscrudeli  morle  exsiinguilur ;  Boeliusqaie  prsfec- 
tns  niiiiiomiuus  occidilur. 

Yalenliniano  viii  cl  AiUhemio  coss.  (A.  ibU). 

Yalentinianus  imper.  Romae  in  CampoHinio,  do* 
lis  Maxinii  pairicii  el  lleraclii  praeposili  pcrimitur; 
idemque  Maximus  ex  consulc  et  pairicio  ^us  sumit 
itiipurium  diebus  G7.  Hie  itaque  malum  qiind  latebnt 
apparuit.  Mox  relictam  Yalcntiniani  Augustnm,  viri 
cxitum  sui  lugere  non  permittens,  in  mairimonio 
sninit.  Sed  his  malis  pejora  succedunt,  dum  adven- 
tum  Genserici  Yandalonim  re^^is  formidat,  cl  cun- 
ciis  volentibus  (Jibe  recedere  ^ licentiam  tribiiit : 
priusquam  fugam  quam  cogilabat,  assumerei,  oceisus 


Juvenalis  llicrosotymanim  episcopus  litteris  Leo- 
nis  Romani  aniistitis  ;jdversus  errorem  Eutycbis 
Dioscorique  armatur. 

Magno  et  Apollonio  coss.  (A.  460). 

•  TimotbeiiS '  episcopus  interfector  Prolerii  epi- 
sc^i^  Leonit  pHncipis  praecepto,  vi  i  sede  Aleiao- 
drinx  raptus  Ecclesisc,  Cbersona  exsilio  relegatur ; 
et  post  mcnses  5  eidem  Alexandrinae  Ecclesix, 
alius  pro  eo  Tiinolbpus  cognomento  Salatratatiis 
[Salaraciariin],  synodi  Chalcedonensts  de^ensor,  epi- 
scopas  ordinatiir. 

Gadalailb  [Dagalaifo]  et  SeTerino  (A.  i6f ). 

Lcone  Aug.  n  (A.  462)  et  Yiviano  v.  c.  cos».  * 
(A.4G3). 

CartbagiBiensis  Ecclesiae  post  Caprfolum,  Qood- 


membraiimque  concisus  in  Tiberim  fluvium  pro- Q  vuUdeus  Eugenius  episcopu;»  ordinatur  ^. 


jectus  cst. 

Aetio  et  Stndio  coss.  et  prsDfecti)». 

TcrtiA  die  postquain  Maximus  occiditur,  Gense- 
ricus  Yandalorum  rex  Uomanam  urbeni  ingrcditiir, 
rt  per  li  dies  cunctis  opibus  nudat ,  sccumque  inde 
Yaleiitiniani  filias  et  uxorem  ac  captivorum  multa 
inillia  tollii.  Ilt  aiitem  ab  ineendio»  lormeniis  et 
gladio  abstineret,  papae  Leonis  inlcrcessio  facit.  Ilu- 
jus  quoque  captivitatis  75  die  Anitius  [Avitus] »  fir 
totius  simplicitaiis,  in  Galliis  imperium  sumit. 

Joaone  el  Yarane  coss.  (A.  456). 

Ricimjrus  palricius  Avitum  superat,  eiijus  inno* 
centiae  parccns  PlacoiUiae  civitatis  episcopum  facit. 

Constantino  el  Rufocoss.  (A.  457). 


Olybrio  et  Rustlco  coss.  *  (k  461). 

Gensericus  Yandaloriim  rex^  posl  nttJiaram  pro- 
vinciarum  clades,  el  ChristiMii  ap«d  Afrioani  pnpuii 
spolia  atque  neces»  moriinr  anno  regni  i(>.  Poit 
quem  Ugnerioas  Oliiis  ^uf  rcgnai  annos  7«  menses  5. 
Huic  Ugnerico  pat«T  GtNisericu&  YaieiiiiMni  Cliaai. 
q^am  ex  Roma  capiivam  abduieral,  in  coi^iani 
tradidiu 

liermia  [Ilerminericbo]  ei  Basilkco  coss.  (A.  i%l>). 

Antiocheme  Eccle»ia  episeopalum  posl  MaiiHtaai 
cepit  Alexander.  Hierosolymitana  ▼oro  £«dosi.i} 
posl  Juvenalem  prsest  Anasiasius. 

Leone  Aiig.  ui  cos.  (A.  4G6). 

Ugnericus  Yandalorum  rex ,  Ariano  svfciiatiis  fu- 


Marcianus  iinperator  Orientis  Constaotinoi)oli  mo-  q  rore,  catbolicos  pcr  Afrkam  plus  patre  persequi- 


ritur,  et  pro  eo  Leo  iinperator  efdcitur  Romauorum 
XLviii.  Leo  regnat  annis  16. 

*  Alexaudria  etiEgy^tus  errore Dioscori languens 
decreta  Chalcedoiiensis  synodi  non  recepii.  Prote- 
rium  antistitem  Dioscori  successorem,  et  synodi 
Chalcedonensis  dccretorum  custodem  populus  Dios* 
coritanus ,  seditione  facta  Timotheo  auctore  cegno  • 
mento  Hcrulo  [i£rvlo]»  interfedt  vi  cal.  Aprilis 
[leg,  VI  anni  457],  vi  feria  ultim®  j^uniorum  beb- 
domadx,  die  qua  noster  Salvator  et  Dominus  a  Ju- 
daeis  est  crucifixus.  Tunc  enim  Pascha  Domini,  cuin 
quarto  esi  cal.  April.  celebratum  :  Proterio  itaque 
intcrempto,  timotheus  prxfatus,  cognomento  Henif- 
lus  [i£lurus],  Chalcedonensis  synodi  obtrectator, 
ejus  episcopatum  E^ciesiamque  pervadil. 

Leone  Aug.  cos.  (A.  45S). 

^Majoranus  Romae  impcrium  sumiu  Timotheus 
Alexandrinae  Ecclesiae  incubator,  defensores  synodi 
Cbalcedotiensis  insequitur. 

Patricio  et  Riciniero  coss.  (A.  459). 

"  //i$  Umporibus  Theodoncui^  frater  Thurtmundi^ 
Golhos  regii  aiin,  9.  Schol. 

^  Hi$  dtebui  Gothi  conlra  Suevos  dimicani  in  campo 
Parame,  ;iim  Pm^en  Orbieum^  in  qno  Gothi  €X$tiier4 
victoret^  io* 

•  Hi$  diebus  Majotanu»  imp,  Cmwnremguitmn  ve" 
ttfl.  lo. 

*^  Adde  ex  Canisii  edilione  :  Miaiamkus  Romm  oc- 


tur  :  Cbristianoruin  ecdesias  totiit,  et  caibolieos  sa- 
cerdotes  exsilio  mittii. 

Busco  [al.  Pusxo]  et  Joanne  coss.  (A.  467). 

Signum  in  coelo  ex  nube  velut  conium  apptmit 
per  dies  10:  ARtberius  [Antbemhis]  RoQMi  fanpc- 
rium  sumpsit.  . 

T  Leone  iv  et  ^mbemio  ii  coss.  (A.  46B). 

Leo  Aug.  supplicationibus  ^gyptiorum  p-rmotas. 
ul  Synodus  fieret  quae  de  gestis  synodi  CbalceUu- 
nensis  judicium  ferret,  ad  cognoscendam  singulu* 
rum  Ddem,  Ecclesiarum  praesulibus  unicuique  seuio- 
tim  scripsit ;  a  singulis  epistolas  tanquam  ex  ubj 
collatione  consonas  suscepit ,  id  fieri  nuHaienus 
posse ;  sed  magis  ac  magis  in  sua  perpeiuitaie  synodi 
Tx  gesta  Cbalcedonensis  manere.  Exstant  qux  iyrwtkui 
Graeco  cKiquio  vocitantur. 

Zenune  et  Martiano  coss.  (A.  469). 

Romanae  Ecclcsix  episcopatum  posl  Leonem  Ifi- 
larus  Sttscepit. 

Joanae  [Jerdane]  et  Severo  cosl.  s  <A.  470). 

ciditur^  et  Severus  imper,  non.  JuL  sumit,  Bash. 

*  Hisconss,  Majoranus  imper,  a  Ricimero  interfec' 
tus  est,  ScHOL. 

'  His  diebut  Theodoricus  rex  Gothorum  a  suis  gla- 
dio  interfectus  est,  el  Ewricus  fraier  eius  rex  egidti*r. 
Regnat  annos  16.  Id. 

s  His  coss.  Arelatum  ei  Massilta  a  Gothis  occupaia 
sanl.  Id. 


*  L'  one  Aug.  ii  et  Severo  Aug.  coss,,  Basilio  et  Viviano  coss.* 


9^5  CimONICON.  0i6 

Leo  Aug.  ratriiium  Asparis  riliuui  Cxsarcm  facit.  A  ilieus  llclliirus,  ChiilcedonCQMs  syiiodi  oliire^tatir  el- 


Leone  Aug.  y  et  Probino  coss.  (A.  i7l). 

Asfar  el  duo  filii  ejus,  Palritius  G^eaar  ct  Arda- 
bvriua,  Con^ianunopoli  i^rarcepto  Leonis  Aog.  occi- 
dunlur* 

Leon6  fi  ei  Probino  coss.  (A.  475). 

Leo  Aug.  Leonem  nepolem  suuro,  Zenonls  et 
uxoris  stt£  filitt  ilium,  Cesarcm  faeit,  et  inperat 
aoii.  S.  RoiBaiMe  Ecclesi»  eplscopas  post  llila- 
rum  Simplicitts  ordinatur»  ei  posl  Simplicium  Felix. 

ConstaoiiaopoUlan»  Eeeitsia  Gennadioe  Anatolio 
ftttccedii  jQ  epiaeopaiu,  el  Gennadio  Acacius. 

Aniiochenae  Ccclesix  post  Alexandrum  Martyrfos, 
ei  posl  Martyrium  Julianus  ordlnatnr  et>lsco|)Us. 
liierosolyuiilaBaB  tero  Ecclesiae  Martyrius^post  Aha- 
f usium  episcopus  ordinatur.  His  coss.  Olybrlus  Ro- 
wam  ▼enit,  et  imperhim  factione  Ricimerl  patricif, 
regnante  Antbemio ,  sumlt.  Quo  agnito  Anihemius 
m  fugam  conTersos  occisus  est,  et  post  certos  dies 
IJeicuIanu^  Orestis  fllius  arripiens  imperiiun  cuin 
paire  suo  occidilur ;  et  ejus  re^num  nepos  assomit. 

Leoiie  Minore  Aug.  co^.  (A.  474). 

Leo  Major  Aog.  Constantinopoli  morilur.  Zenon 
a  Leone  Aug.  filio  In  Septinio  coutra  consuetudinem 
Goronatur. 

Romanorum  xli\  Zenon  (A.  475)  rcgnat  annls  17 
poii  eonsolatoin  Leouis  Junioris  Aug.  Zcnon  imp. 
quxreiis  Leonem  Aug.  pro^Tium  flliuiu  suum  occi- 
dere,  et  ejus  iinperium  pervadcre,  aliuih  pro  eo 
ejiis  uxor  Arladne  Augusia    similem  (tuenim  ad 


Proterii  episcopi  interfector,  moritur;  «l  Alcian- 
drinae  Ecclesix  prssnlalum  alius  Timotheiis  Salafa- 
liattus,  Ch;ilcedonensis  synodi  defensor,  resumit. 
flieroisolymitanx  Itaque  Ecclesias  Sattusiius  Mariyrio 
succedit  episcopus ;  Anliochenae  vero  Petrus  cogno- 
mento  Fuilo,  post  Julianum  (|ui  Martyrio  successe- 
rai,  ordinator  episcopos. 

Zenone  Aug.  cos.  (A.  479). 

Hunericos  Yandalorom  rcx  persecutionem  pcr 
tolam  Africam  nlmis  insistens,  Tubunuis,  Macri 
Nippis,  aliisque  eremi  partibus  cntholicos  jam  non 
solom  sacerdotes  et  cuncti  prdinis  clericos,  sed  ct 
monachos  atqoe  laicos  quatuor  circiter  millia  exsiliis 
durioribus  relegat,  et  confcssoros  ac  martyics  facii, 
B  confessoribusque  linguas  abscidit.  Quos  confessorcs 
qood  Ilnguis  abscissis  perfecie  finem  adusque  locuii 
sont,  urbs  regia  attestatur,  ubieorumcorporujaceni. 
Tunc  Lxtus  Neptensis  Ecclesix  episcopus  roariyrio 
coronatur  8  cal.  Octob.,  et  Eugenius  episcopus  Car- 
thagioiensis  Ecctesiae,  p  ist  dirn  eremi  exsilin,  plu- 
rimis  arflictionlbus  pcenisque  clarus  habetnr.  ilic 
itaque  Ilunericus  Intcr  innumerabiles  suarum  im- 
pietatum  strages  quas  in  catholicos  exercebat,  oc- 
laTO  regni  sui  anno,  inierioribus  cunctis  cfl^usis,  iit 
Arius  pater  ejus,  mlsere  vitam  finivit.  Cui  succedit 
Guntamandus.  Regnavit  annis  12  :  qui  nostros  pro- 
tinus  de  exsilio  revocavit. 

Post  consulatnm  Zennnis  iii  (A.  480),  Timoiheus. 
cognomeiito  Salaratintius,  synodi  Chalcedononsis  dc- 


niortem  obtolii»  ei  Leonem  eomdcm  Augustum  oc- G  ^ensor,  moritur;  ct  pro  eo  Alexandrinie  Ecclesi;e 


culie  totondit,  eomque  clcricum  unius  ecclesix 
Coiisiautinopolitanx  fecit.  Qui  Leo  osque  ad  Justi- 
niaui  lempora  principis  vixit. 

Kodem  eoosutato,  Basiliscus  cum  filio  Marco  im- 
pcrium  quam  tyrannice  Gonstantinopoli  sumii. 

Zt?non  Aug.  in  Isauriam,  undc  exortus  fuerat, 
fugii,  et  eum  Ariadue  AugUbta  sub  hieinis  discrimine 
navali  itlncresubsecota. 

Ilis  coss.  Basiliscus  tyrannus  lege  data  Chalce- 
don  riisem  synodum  damnari,  el  klphesinam  ii  prx- 
icpit  absolvi  el  siiscipi. 

Timoiheus  episcopus  cognomento  llelliirus  [i£lu* 
rus],  Proterii  successor  pariier  ei  perempfor,  ab 
exsilio  Chersoii.i    rediit;  et  fugato   alio  eplscopo 


Joannes  Tabcnuesiota  presbyter  et  oeconoiiius,  sy- 
nodi  Chalcedonensls  defensor,  cpiscopus  ordinatur». 
Quem  Zenonis  prxcepto  piincipis,  Petrus,  qui  su— 
perstite  Timolheo  Salaratiatio  episeopo  ab  haeretics 
fuerat  ordinatus,  ejici(  n^  Atcxandrinam  Ecclesiaiii 
pervadit.  Qui  confestim  favore  Zenonis  principis  sy- 
nodum  Chalcedonensem  de  pulpiio  conm  poptilis 
damnat;  nomlna  Prolcrii  et  Salaratialii  de  ecclesi.i- 
sticis  dipiychis  tollii,  et  Dioscori  et  llelluri  qui  Pro- 
terium  iuterfecit,  scribil;  corpiisqiie  praefaii  Timo- 
thei  Salafati^^tii  de  ecclesia  (jiciens,  in  loco  de»erto- 
furis  civitatem  projecit. 

Tricuiidio  V.  c.  cos.  (A.  482). 

Zeiion  imperator  Euiychiani  poculo  erroris  sopiius 


Timoilieo  Salafatiatio  [a/.  Salafaciario]  cognomcnto,  D  Acicium  ConsUniinopolilanum   t'|.iscopum  damua- 


defeiisore  synodi  Chalcedonensis,  Alexaudrinam  Fc- 
de^iain  ctiam  pervadil. 

Basilisco  Tyranno  et  Armato  [al,  llarmatiu]  coss. 
(A.  470). 

Zenon  Ang.  vieesiino  mense,  donalo  sibi  exer- 
cilu,  Conslantinopolim  ab  Isauria  redit;  iinpe- 
rium  resuuiii,  el  Ba^iliscum  cum  filiis  et  uxore  ex  • 
silio  in  Sasemis  Cappadociae  niittil,  flnemque  vils 
ibi  misere  facit. 

Inter  hxc  qu»  gesta  sunt,  quia  nullus  cos.  ac- 
cessit  (A.  477),  et  Basiliscus  lyrannus  a  cun  ulatu 
recessil,  Annaius  praesenii  anno  consui  remansil. 

r^sl  coii.>ulaium  Armati  v.   c.  (A.  478),  Timo- 


toribus  synodi  Chalcedonensis  Petro  Alexandriuo  el 
Petro  Antiocheno  episcopis,   per  llenolicuin  s  se 
prolatum  socians,  eoruin  coninimi:(>ne  polluilur,  ei- 
cum  eis  a  catholica  fide  recediL 

Posl  consulatiim  Trieundii  v.  c.  (A.  485)  Leoiiliiis 
lyraniius  llylli  patricii  faclioiie  imperium  iu  Isauria  - 
cum  tyraiinide  sumit. 

Tbeodorito^T.  c.  cos.  (A»  48i). 

Felix  Roinan»  Ecclesis  pnesul  monachis  el  cle« 
rivis  per  Orientem,  ifigyptum  et  Biihyniam  commo- 
raiitibus  scribit,  ul  Pelrum  Alexandrinum  episeo- 
pum,  Chalcedonensis  synodi  obtrecutorem ,  ct  ejii«» 
communicatores  taoquam  hxreticos  vitcnL 


m 


VICTORIS  llPiSC.  TUNUNENSIS 


%\(^ 


•  Post  con^^ulatumTiicodorcti  v.c.  (A.  485)  Oi  ien*  A  stoiicam  ndcm  «t  synodum  Ctialccdoneiiscm  agere. 


ta*cs  episcopi»  practer  p:<uco5»  pcr  Henoiicum  Ze- 
Donis  communione  alque  consensu  polluii,  l*etri 
Alexandriai,  Petri  Anlioclieni  el  Acscii  ConsUiitino* 
politaiii  episcoponiin  synodo  Cbalcedonensi  rennn- 
liMii. 

L<mgino  v.  c.  cos.  (A,  486). 

Acacius  Const:inlinopoIitanus  episcopus  liiteiis 
Felieis  Romanre  Ecclesi»  pnpsu'is  admouitus,  ut  a 
damiiatonim  syiiodi  ChalcedonensU  cominuHione 
atque  societaie  absilneat,  legatos  ejas  custodiae  man- 
cipai. 

Post  consulatum  Longini  ▼.  c.  (A.  i87)  Acaeius 
Constantinopoliianus,  Pe:ros  Alexandrinus,  Petnis 
AntiocbenuSy  episcopi  Cbatcedonensis  synodi  ini- 


Cliirographan  Eupbemius  episcopus  susdpit,  et  in 
arcbiYO  ecclesiv  reponit. 

Roinanoram  l  regiiat  Anastasins  SRote  ^7.  Qui. 
imperium  sumens,  vioienler  cbirographnm  sumi  ak 
Eupbomio  episeopo  recolKgit,  et  adversos  syiNidt 
Cbalcedonensis  defonsores  episeopos  atrocilor  ntiix : 
inier  quos,  mortno  Petro  Anliotbeno  eptseopo,  qvi 
Galcndione  synodi  Cbalcedooensis  dofeiisore  snper- 
stite  fuerat  ab  hcreticis,  Zeoonis  temporilNis  pnn- 
cipis»  ordinatos,  senleBtiam  nuut  in  pefus,  ut  Ca- 
lcndio  quidem  de  malis  ad  pejora  dacatur,  et  pro  ee 
Palladius  ordinetur. 

AnasUsio  et  Rulo  coss.  (A.  49i). 

Roman»  Ecclesis  Felicl  soccedit  Gelasias»  ei  Ge- 


inici,  a  Feliee  R.  B.  praesule  et  synodo^in  lialia  facu  B  lasio  AiuisUsius.  Aleiandrins  vero  Atbaiiasius 


damnantur ;  et  ipsa  damnatio  Acacio»  Constaotino- 
poliro  legatis  mUsw^  per  monacbos  raonasterioniin 
Achimitentium  Basani  atque  Dii  iogeritur. 

Post  consulatum  ii  Longini  t.  e.  (A.  488)  corpus 
sancti  Bamabce  apostoli  in  Cypro,  et  Evangelium 
KecunduMi  Matthaeum  ejus  maiiu  scripiumy  ipso  eo- 
dem  revelante,  inveutum  est.  Leoniius  tyrannus  el 
Paricius  proditione  castelli  capti,  morte  turpissima 
pereunL  Pctnis  Antiochenos  sub  damnatlone  mo- 
riiur,  et  in  ejus  loeo  Ga!endionen  ordinaL  Orien- 
t»les  autcm  episcopi,  unquam  nescientes,  Jotnnem 
eogt.omenlo  Codonaium,  eidem  Ecclesi«  coDsecrant 
episcopum  :  cul  Peirus  successit  baercticus. 

Eiisebto  V.  c.  cos.  (A.  489). 


erat  bscreticus.  Antiochenae  etiam  Ecclesias  Pilladios 
Calendione  superstiu  factus,  et  Hierosblynoruui 
Sailustius.  fiuphemlus  Constaniinopoteos  episcopos 
Anasusii  imperatoris  callidiuie  prsvisa  »ynodMn 
congregat;  synodi  Chalcedonensis  decreu  coBfirnai. 

1»  Asterio  et  Pracsidio  coss.  (A.  49i). 

Joannes  episcopus  Alexandrinus  a  Roroana  Ec- 
clesia  veniens  Anasusio  imperatori  supplicat,  ut 
eum  tbrono  suo  pro  anltiqua  amiciiia  reddai.  Sed 
hoc  pro  defensione  Chalcedonensis  synodi  dun  non 
impetrat,  Rnmam  funim  unde  venerat,  remeavit. 

Victore  [a/.  Yiatore]  v.  c.  cos.  (A.  495). 

Bellum  Isauricum  cum  exardescit,  Athenodonis  el 
Longinus  tymnni  occiduntur.  Atbanasio  Alexan- 


Acacius  Comtantinopolitaniisepiscopus  subdam-C  drlno  morluo,  Joannes  cognomeuto  Hemala 


natione  moritur,  et  pro  eo  Flavianus  episcopus  or- 
drnainr  :  cui  tenio  [•romoflonis  sux  mense  mortuo 
Eupbemius ,  synodi  Cbalcedontnsis  decretorun 
custos,  in  episcopatn  soccedii. 

PoM  con.suiatum  iii  Longini  v.  c.  (A.  490)  Petms 
Alczandrlnae  Inculiator  Ecclesix  snb  damnatione  mo- 
riiur  :  cujis  episcopnium  siniul  et  errorem  suiicep  t 
AnasUksiiis.  Calendio  Anliocbcnus  episcopus  reliquias 
prxdeccssoris  sui  £us'ocbii  episcripi  ei  confessoris 
ex  Phil  ppis  populi  [Philippopoli]  Macedoniae  colligit, 
et  Anliochiam  siimmo  cum  honore  perducit.  Hoc 
tempore  Annianus  super  Cuphratcm  fluvinm  oralione 
podagros  curai ;  AuxeiUius  d^mones  fugat;  Danicl 
el  Anasiasius,  Vindemiolns,  Mannssc,  Severus  et  cx- 


cedit;  quo  occumbenie,  post  paneos  dies  ei  Joaniics 
alius  cognomenio  Niceu  sticcedit  episcopus. 

•  Paulo  V.  c.  ros.  (A.  496). 

Anasusiiis  impcraior  baBreticorun  syvodon  la- 
ciens  Henoticum  Zenoiiis  coiiGrmat,  et  Euphemium 
episcopum  Constantinopoliianum  Chalced«  ncnsissy- 
nodi  defensorem  deponit;  qnem  Euchaide  in  exsi- 
lium  mittens,  pro  eo  M.icedonium  faciL 

^  Ai  asiasio  Aug.  cos.  (A.  497). 

Macedonius  ConsUniinopoliUnusepiscopus  synodo 
facu  coiidemnat  eos  qui  Cbalcedonensis  decreia  sj- 
noili  suscipiunt,  et  eos  qiii  Nest(>rii  et  Entychis  de- 
rcndunU  Ana  tasio  Roinano  episcopo  niortuo  suc- 
ccilit  Syinmachus,  et  ex  alia  parle  Laureiilius  ordi- 


teri  alii  pcr  d.vers.i  eremi  loca  virtuUbus  variis  ac  ^  natur,'  qui  dum  Nuceriae  civiuiis  epi^copus  [Ufi 


prxscientia  claruerunl. 

Olybrio  ?.  c.  cos.  (A.  491).. 

Z«n  n  imperator  Const^ntinopoli  moriiur  anno 
vil.¥  sure  42.  Ariadne  AngusU  Zenonis  rclirU  Ana- 
sUsiuniSilentiaiium  Illyriciannm.pairc  Dyir.iclKMio, 
niaire  Arian.i,  imperalorem  dcsigna*.  Anasiasii  au- 
teni  (ide,  inio  periiilia,  procul  jani  patre  noia,  coactus 
c>t  Enphemio  Con^iantinopoliiano  episcopo  insi- 
slrnic,  scripto  promiitereniliil  sinistrum  contra  apo- 


episcopaiu]  nollel  e^se  contdolus,  synodo  Rouiae 
f.icia,  a  coeiu  cst  saciTdotali  projectiis.  ralladius 
Aniiochenus  morilur,  et  pro  eo  Flavianus  ordinauir 
0{)i^copus.  Aleiandrinae  Ecctesix  Joanncs  CAgno- 
inriiio  Nicet»  adhnc  praesidebai.  Ilierosolyros  vcro 
pusl  Sallusiiuin  Klias  suscepit  pra^sulatom. 

G^iniamundu  Vaiidaloruin  regc  Cartliagine  niorliio, 
Tlirasainundus  regtial  aiiti.  27,  mcns»^  4.  Ei  bic 
Ariana  insania  plenus  catbolicos  iosectaior.  Catboli- 


•  His  diebu»  Euricus  rex  moritur^  et  Alaricui  /E/itis 
ejut  toco  rex  efficUur.  Regnat  anni$  23.  Schol. 
^  11  is  cosi.  Saci  in  Uitpawam  ingressi.  b. 
<•  //it  coss.  Burdimclus  in  Uispania    nj^annidem 


assnwit.  lo. 

^  Uii  cots.  Coihi  intra  Hiipanias  sedei  accep^rut^m, 
et  Burdemalus  a  suis  traditui  et  Toloiam  di-eeius,  w* 
tauro  anco  imposilus  igne  cremuius  est,  Id* 


OiO  CllllONlCON.  9:w 

corum  ecclesas  claudit,  el  in  Sardiniam  cxsilio  e\  A  nodi  inimicuni  subrogai,  Ecclcdi^  CricnlU  scandala 
iMuni  Africana    Ecclcsia  120  episcopos   mitlit.  Eo      inagna  subininisirai. 


leuipore  Fulgentius  Huspensis  civitaiis  eplscopus  in 
aosiro  dogQiate  claruit. 

Joaone  Scytha  et  Paulo  coss.  (A.  498); 

Olj^mpii»  qiiidam  Arianus  in  balneis  qa»  Helianae 
▼oeaHlnr,  ad  regiam  urbem,  sanctam  ei  eonsobstan- 
tiatem  Trlnitatem  blaspheman«,  tiibiis  ignis  slclis 
[spicuiis],  aagelo  minislrante,  lnvi>ibiliter  io  piscina 
fiigidae  aqu»  perfosos,  fitam  impie  simalqne  prodl- 
giose  QiiiYii. 

Gibbo  ¥.  c.  cos.  (A.  499). 

Anastisiut  impcrator  Flaviano  Antiocheno  «t  Pbi- 
loxeno  Hieropolitano  praesulibus,  Constantinopolim 
synodum  coi)greg:ii,  et  contra  Diodorum  Tarsensem, 


Tbeodoro  v.  c.  cos.  (A.  50"). 

Eugenius  Carthagiuiensis  episcopus,  eonH^or 
moritur.  Julianus  Bostrenus  et  Joaniiea  Paltisnsis 
episcopi  ab  Ecclesiis  propriis  ultro  recedunt,  ei  alii 
eis  subrogantur. 

1»  Messalla  v.  c.  cos.  (A.  505). 

Constantiiiopoli ,  jubentc  Anastasio  imperatorc, 
sancta  Evangelia  tanquam  ab  idioifs  evaugelistis 
composita,  reprehenduntur  et  emendaiitur. 

« Venantio  et  Celere  coss.  (A.  508). 

Populos  Alexandrloos  et  totius  .^lgypir^simul  po- 
sillos  et  iiiagnos,  liberos  ac  servos,  dericos  atque 
monachos,  praeter  peregrinos»  immundi  spirltus  oe- 


Theodor.  m  Hopsuestenum  cum  s  riplis,  Theodo-  Bcupant;  et  humana  locutione  privaii,  latrare  cuuciis 


rilum  Cyri,  Ibam  Edessenum,  Aiidream^  Eucbe- 
rinm,  Quimm  et  Joannem  episcopos,  caelerosque 
alins  qai  in  Christoduaspraedicabantnalurasduasque 
formas,  ei  qui  non  confiientur  *  nnum  de  Trinitate 
cruf  Ifixmn,  una  cum  Leone  episcopo  Romano  et  ejus 
trnno,  atqne  Cljalcedonensi  synodo  Inferre  anaiheroa 
persuasii. 

Patricio  et  Hypatlo  coss.  (A.  590). 

Bnrbas  qpldam  Ariani  erroris  episcopus,  dum 
prKsainit  conira  reguiam  supra  baptizandum  diccrc  : 
f  Baptiiat  te  Barbas  in  nomine  Pairis  per  Fllium  in 
Spirita  sancio,  >  protinus  aqua  ex  qua  futurus  erat 
baptixare  hominem,  nnsquam  comparuit;  vas  vero 
ipsum  in  quo  aqua  erai  confracium  esi.  Quod  consi- 


derans  qni  bapiixandus  erat,  protinus  ad  caiholicum  G  ihesauros  tulit. 


diebus  ac  noctibus,  ut  canes,  coeperunt;  iia  ot  vin- 
culis  ferreis  vincii  ad  ecclesias  postea»  ut  sanitateni' 
reciperent,  iraherentur.  Comedebant  enim  soas  roa- 
nus,  simulque  et  bracbia  pariler  omnes.  His  eve- 
nienlibus,  angelus  in  viri  specie  quibusdam  ex  po- 
pulo  apparuit,  diceiis  hoc  eis  pro  eo  quod  auatbem  t 
synodo  Clialcedoiiensi  dederini  eveni^se,  conimina 
lus  deinceps  nihil  eos  tale  aliquid  pnusumcre. 

Ycnantio  Juniore  v.  c.  cos. 

Cawadcs  rex  Persaruni  Zumdaber  casiellum  |-Iii- 
rimis  ibesauris  ab  iiiitio  sux  conditioiiis  plenum  ci 
dxmonum  leouibus  mancipaium  custodiaque  moni- 
lum,  obi  nullus  nunquam  ingredi  potuit,  Christiaiio» 
rum  oraiionibus  capit;  et  ingressus  universos  ex  eo^ 


corril,  et  haptismum  regnlarilersumit. 

Abieno  ei  Pompeio  coss.  (A.  tOI). 

Anastasius  imperator  Macedonium  Constantinopo- 
litannm  episcopum,  eora  quibusdam  clericis  nolen- 
lem  synodi  Chalcedonensis  decseia  damnare,  ab  ec- 
clesia  rapit  et  in  exsiliiim  mitiit,  atque  pro  eo  Timor 
theiim  presbyierum  epis(opiim  facit;  qui  eontinuo 
damnatoret  synodi  Cbaleedonensis  In  commonionem 
suscepit. 

Abieno  Joniore  cos.  (A.  50i). 

Ingens  terrsmotus  cum  coroscationibus  niagnis 
aique  gnindiue,  ei  toltus  cceli  ac  icrrae  commotione 
facius. 

•  Ci  thego  ▼.  c.  cos.  (A.  504). 


Importuno  Juniore  v.  c.  cos.  (A.  509)>  , 

Helias  episcopus  llierosolyniitanus,  synodi  Ghalr 
ccdoncnsis  defensor,  nolens  Severum  Antiochenuni 
apostoiicae  fldei  inimicumin  commuiiione  pnecipicn- 
le  Anastasio  imperatore  suseipere,  exsilio  Paraxe» 
nensi  eistello  truditur;  et  pro  eo  Joannes  erucis. 
custos  episcopiis  ordiiialur,  qui  confestim  et  Scveruni, 
Antiocbenum  in  commuiiioneni  siis^epii,  et  synodunK 
Chalcedonensem  damnnvii. 

^  Boetio  V.  c.  cos.  (A.  510). 

VitaUaiius  Palricioli  (ilius  fidei  calholicx  subvcr». 
sionem,et  synodi  Chalcedonensis  damnaiionem,  re- 
motionesque  orihodoxorum  episcoporum  atque  suc- 
cessiones  haereticorum  cognoscens,  virorum.fortiutn» 


Flavianus  Antiochenus  episcopus  sera  poenilenlia  D  validam  manum  congrcgat,  el  in  AnasUsii  idiperimn 
Anastasium  impcratorem  deserit,  cl  ia  possessioncm      rebeilat. 
Plaiani  vocabnlo,  relicto  throno  suo,  secedit.  Huic         Felice  v.  c.  cos.(A.  5it). 
^nasusius  iqnperator  Severum  Chalcedonensis  sy-         Vitalianus  conies   Patricium  nepotem  Anasla>ii 


*  litf  cofs.  C<ic$araugutt(S  circu»  extpectalus  ett. 

^BOLL. 

^  Hi$  coit,  Derfoia  a  Coihii  ingressa  es/.  Pelg- 
^nnnus  interfeetui  fsl,  et  caput  ejus  Cccsaraugusiani 
^eportatum  est.  Id. 

*  Uls  diebus  pugna  Cothorum  et  FrancorumBoglo- 


doreta.  Alaricut  fexinprwlio  aFrancis  interfectusat, 
Hegnum  Tolosanum  deslrttcium  est.  lo. 

^  Uis  co&s.  Cesalicus  Ucericum  Barcinoiu  in  pala'" 
tio  interlecit ;  quo  anno  idem  Cetalicus  ab  lleibane 
Theodorici  Italim  regis  duce  ab  Hispania  fugoiui  il/ri~ 
cam  petit,  Comcs  vero  VeUici  Barcinone  ocdditur,  l^ 


^     ^  Andream  (uiiqiie    Samosatensem ) ,  Eucherium 
C  «int*nda  Eutherium),  Quirum  (sive  Cyrum).  Ita  Le- 
^^iiienosdisserl.  5  Daiiiasrcnica,pag.  f>2.  Kequealile 
^^*lea    leg^bat  Gamerius   iii 


.         ler 
Aucuirio  Tbeoilorcti 


'.Garnerius,  I.  c,  legit  con/iterentur  :  quod  mai;!^ 
placei. 


»51  VICTORIS  EPISC.  TINUNEXSIS  «» 

l>riiicip*K,  magistnim  Romanxmilili.T,  rongrcs^ione  A  lori  scribant  pro  sialu  CUalcedonensis  synodi,  el 


ficla,  67  viris  ex  niililia  Romana  peremplis  vivnm 
capit,  ei  vincnlis  arreis  vinclnin  iri  custodinm  cavea; 
ferrex  Iradit,  et  postca  dislratiii. 

Paulo  et  Muscbiano  coss.  (A.  5t^). 

Alammidarus  S  <racenornm  rox  a  defensoribus  sy- 
■odi  Chalcedonensis  liaptizatus  Tlieopascbiias  epi- 
scoposa  Seerio  Anlioclien)  episropo  ad  se  cum  lit- 
leris  missos,  barbaram  mirabiliier  propositiunem 
concludens  atque  superans,  Dcum  iminortalem  osten- 
diu 

»  Probo  V.  c.  cos.  (A.  515). 

Anastasii  imperatori-»  prxcepio  Plato  civitaiis  prx- 
fectus  et  Maximns  pulpilum  ecclesix  Sancli  Tbcodori 


adversum  impietates  Severi  Antiodieni  e|>iscnpi. 
Agapito  V.  c.  coft.  (A.  517). 

Joannes  Alexandrinus  episcoput  monior,  ei  pro  eo 
Dioscorus  ordinatur.  Timotheus  Coiistnntinoporita- 
nus  episco^s,  obtrectator  synodi  Gbslcedonensis, 
5  die  mensis  Apriiis  occubuit,  et  Josnnes  Cap^<>i 
in  Cella  propria  '  atque  presbyiero  episcopatum  tra- 
didit.  HuncAnastasius  ante  ordinationem  saam,  ot 
synodum  Cbalcedonensem  praedamnaret,  coegit. 

Agapito  II  et  Magno  coss.  (A.  518). 

Ana^tsisius  imperator  intra  palatiam  snum  toni- 
traonim  lerrore  fugnttis  et  cornsrationis  jaculo  per- 
cu^sns,  in  eubiisulo  quo  absconsus  fiierat  moritnr: 


asccndenies,  et  bymno  quem  Craeci  Trisagion  dicunt       .....  -      ■ . 

#!.*%«.«•.                        j             D  etcum  ignominia  absqiie  consueiis  exseqniis  ad  to- 
roGrayjpu^h  ■  5i  ijaac  noviter  apponentes,  dum  per  U       .       ?    .  I  ^ 

forum  Constantioi  \tl  psallenles  ad  majorem  eccle- 


^iaiii  pergunt,  nubes  ex  improviso  cinerem  snpcr 
eos  pro  pluvia  emiserunt,  tolamque  ^  civitatem  at- 
que  pMvinciam  coRlexerunt  :  pro  qua  novitate  Cdn- 
stantinopolilan»  mMlta  mala  obvenerunt  civitati, 
muliiquc  sunt  nAe  inierempli.  Prasinorum  siquidcm 
simulque  et  Venetorum  turbae  adversus  Anastasium 
impcr.  uniiae,iiitcr  raille  injurias  atque  icala  incen- 
diiini  in  urbem  miserunt,  combiistaque  est  civiias 
«iro  rag  XAAKUC  usquc  ad  Constaiitini  forum,  supra 
long  tuilinem  plate^  columnarum  94. 

Senatore  v.  c.  cos.  (A.  514). 

Vilalianus  comes  cum  manu  valida  barbarorum 
Conslantinopolini  veniens  iu  Sostbene  sedit :  quinon 


mnlum  ducitur  anno  vitx  snx  88. 
Romanorum  li  Justiniis  regnat  an.  8,  mens.  9. 

Illyricianus  catbolicus,  synodl  Cbalcedonensis  ama- 
tor  simulque  defensor,  cujus  conjui  Lupicina  noani- 
ne  d  cebatiir,  quam  ConstantinopoUtani  Eupbemiam 
postea  vocaverunt,  cui  nepos  Justinianus  vocabulo, 
fuit  candidaii  mililia  runctus. 

Jnsiino  Aug.  et  lieraclio  coss.  (A.  519). 

Amantius  pracpositus  sediliones  in  popiilo  sosci- 
tans  imperator  alius  postulatur :  qui  Jutitini  pnaceplo 
principis  nna  cuni  Andreo  cubiculario  occiditar,  et 
in  rheuma  jaciaiur. 

Rusiiiione  v.  c.  cos.  (A.  520). 

Joannes,  qui  ante  Justinum  ad  imperinm  eratele- 


aliterpostulatiispacem  Anastasioimperatoripromit«C  Q^yg^  lleraclix  episcopus  ordinatur,  et  Jnstinianiis 


lit,  nisi  prius  defensores  synoii  Clialccdonensls  rc- 
legalos  exsilio  scdibus  propriis  reddat,  et  Romanae 
K(clesiae  cnnclas  Orientis  Ect lcsias  uniat. 

Fl  »renlio  v.  c.  cos.  (A.  515). 

Ugni  Armeniani,  Cappadociam  ct  Galaiiam,  Pon- 
inmqne  airociter  vexavere.  Eo  lemporc  Eupheniius 
Constanlinopol  tanus  episcopus  apud  Ancyram  Gala- 
tiac  et  Arlidne  Augusta  in  regii  ut be  de  hac  vita 
transiere. 

Petro  V.  c.  eoss.  (A.  516). 

Universi  archimandritae  et  monacbi  ercmi  trans 
Palaestinam  et  Jordanem  fluvium  Anastasio  impera- 


nepos  Justini  Aug.  ex  candidsio  magi.-ler  militain 
ordinarius  constiluitur. 

Valerio  et  Josliniano  coss.  (.\.  5il). 

Alexandrinae  EccIesJae  Dioscoro  episeopo  mortuo 
Timotbeus  succedit.^ntiocbenae  vero  EcelesiaeSe- 
verus  princeps  haeres  ^  lit,  et  Hierosolymitanae  Ee- 
cleske  Joannes. 

Justiniis  iroperatnr  Orientales,  praater  penros  pon- 
lifices  ^  Acacium  quondam  ConstanlinopuUlaoiim, 
Pelrum  Anliocheoum,et  Petrum  Alexandrinum  epi- 
scbpos  pristino  errore  implicitos,  Occidenlalibos  an- 
tisiitibus  sub  digns  saiisraeiione  conjungit,  rediviva- 


*  Pott  Alaricum  Theodoricus  llalioB  rex  Gothorum  regit  in  Hi$pauia^  ann,  18,  Amalarici  parvuli  tutelam 
§ercns.  Scuol. 


*  Fl.Clementinnm  collegam  habnii  AniciusProbus. 
Adqiicm  lo  nm  P.  Wossilingius  in  Dissert.  ad  Victo- 
r<'in  Tununenseni  Di:iirib.Tde  Judaeorum  Archontibirs 
subjecta,  in  codii  e  mann  M.  Velseri  descripto,  sibi- 
qiie  ab  lleinsierhiisio  commod.itd,  hxc  h  tbet  pa^. 
15i  :  Noruni  onines,  lni|uit,  qui  vel  perfunctorie  hoc 
Chroiiico  usi  siiiif,  inrgini  ab  llispano  librario  :(p- 
picta  esse,  qiiae  succcs  lonem  regum  Visigoihoruin 
illusirare  possiint :  ea  vero  nec  Scal  ger  ooc  Canisius 
negligcnda  diixenint,  qnanquam  neuler  omnia  ox- 
cerpsit.  Iia  ad  coss.  Probi  V.  C  ascriptum  esi  :  Hit 
Com$.  Celasinu  de  Africa  redicnty  ob  meium  Helbanis 
Aifuitaniam  pctiit,  ibiffue  tatuil  annum  wium.  Horiiiii 
raiio  liaberi  debncrat  oli  ea  qna:  Cons.  Boetlo  de  Ge- 
salid  fuga  in  Afrir^iin  fucTanta  lihrarioenotala,  Ite- 
QcqMC  coiiveiiiuiii  Isidori  Chromco  Goih.  xra  dilv. 


D  *  Idcm  Wes<eltngins,  I.  c,  p.  149,  tesutur  in  lan^ 
data  codice  legl,  6  arayjpMtni  -hiLv.^.  Unde,  nt  for- 
mnla  erai,  o  (rroLMpfJ^iU  ^C  iSfiac,  oportuerai.  Viile 
Pbotiiim  Biblioih.  payg.  610  et  747. 

'  Wesselingius,  ibid.,  rescribendum  putai,  ioffiiai 
Cappadoci  Syncello  proprio.  Alqne  banc  suani  resiitu- 
t  onnn  confirm^t  aucioritate  Theophanis  Chronogr. 
p  ijf.  140,  ubi  sic  :  TtfjioBijv  aTroOovovroc  lojamnQ»  Ti* 
iLy.ftncn^oy.nv  itptdCxtrspoiv  xac  Suyxc^ov  itpoij^tipurtnxo, 

^  A  Victore  Tonom  nsi  Severus  non  seiiiel  vocaiur 
princept  ha^etit,  sed  scinel  haret  ediderunl.  Cotb- 
LRR.  Kccl.  Gr.  Moiiuin.  loin.  II,  pag.  6o9. 

^  Cui  non  vel  pi  iino  iiituitu  manifcsta  sil  vera  ic^ 
ciio,  pravot  pontifica?  Cotclek.  EccI.  Gr.  Muuuoi. 
lom.  I,  pag.  787. 


955 

que  facil  synodi  Ghaicedonensis  decreUi, 
AnastaMi  principani  lemporibus  abdicala. 

Symmaclio  ei  Boelio  coss.  (A.  522). 

Yiialianns  sacramenlo  suscepto  Gonsfanlindpolim 
redit  :  quem  Juslinus  Aug.  grate  suscipiens  magis- 
trum  militum  facit,  et  consnlatnm  dari  permiliit. 

Maximo  v.  c.  cos.  (A.  523). 

Trasamundus  Vandalorum  rez  Cartliaginc  morilur : 
cujus  uxor  Amalarrida  fugieiis  ad  barbaros,  congrcs- 
sionc  Tacu,  Gaps»  juzia  cremiim  pa|)itiir,  et  in  cuslo- 
dia  priTa<a  moritur. 

Iliidtric,  qni  ex  Valentiniani  imp.  filia  a  Giscrico 
captiirata  et  Ugncrico  juncia  naius  est,  regnavit  annis 
7,niens.  5.  Hic  ergo  sacramento  a  decessorc  suo  Tra- 
8;iinuiido  obstrictus,  ne  calholicis  in  regno  suo  aot 
ccclcsias  aperiret  aut  privilegta  restitueret,  prius  B 
qtiam  rcgnaiet;  ne  sacramenli  tTminos  praeterirei, 
praccepit  ei  sacerdotes  caihol  cos  ab  exsilio  redirc  ci 
cccle^ias  aperire,  et  Bonifacium  cum  doginaiibiis  di- 
Tiiiii  satis  strenaom  ad  poslulalionera  tolius  urbis 
Cartbaginiensis  Ecclcsi»  episcopum  consecravii. 

Vitatianos  Constantinopoli  inira  palatium,  loco 
qoem  Deipliicum  Grxco  vocabulo  diciint,  Jusiiuiani 
patricii  faclione  diciiur  inlerfeclus  fuisse. 

Justino  Aug.  et  *  Apione  coss.  (A.  S24). 

Romanae  Ecclesi.i'  iii  episcopalu,  mortuo  Symma- 
cho,  succedit  ilorroisda.  Alexandrins  Ccclesis  adhuc 
T>niotI|eus  superfuil.  Anliochenae  Ecclesiae  Severus, 
Ghalcedonensis  synodi  oblrectator,  cum  a  Juslino 
iinperatnre  quxreretur  ad  pocnas,  fugit  :  etejus  loco 
siibstiiuitur  Paiilus.  Ilierosolymitanae  Ecclesix  Joan-  Q 
nes  praTuii.  Constantiiiopolilanje  vero  Ecclesiae  Joao- 
ni  Epiphanius  succedil  episcopus. 

Post  consulaium  ii  Justini  ei  Apionis,  Jusiinus  Au- 
gusius  Justinianum  ncpoicm  suum  ad  senatorum 
Bupplicationem  invitus  Csesarem  facit. 

Philoxeiio  el  Prob^»  coss.  (A.  525). 

Marbotio  cos.  (A.  527). 

Justinus  iiiip.  m<iritiir. 

Ilomanoniiii  lii  Justiuimus  regnat  annis 39,  mens. 
7.  lluic  erat  uxor  vocabulo  Theodora. 

•  Hii  diBbm  Stephanw  jfrafectm  nhpaniarum  e/^ 
ciiur  :  qui  uriio  anno  prwfecturis  sua  in  civiiate  Ge- 
rundensi  in  concilio  discinctM  est,  Schol. 

^  Hi$  coss.  Amalaricus  rex  cum  a  Zidiberto  Fran' 


CHROiXICON.  954 

Zenoiiis  et  A     Justiniano  Aiig.  cos.  (A.  528). 

Oricntalcs  Ecclcsi.K  ejusdem  principis  jiissione  4 
synodos  Constan}jnopo1itaiiam,  Ephesinam  i  et  Chal^ 
cedonensem,  aique  sanciorum  150  Palrum  fideni 
prxsentibiis  sacrificiis,  p.iblica  voce  suscipiunt. 

•  Decio  v.  c.  cos.  (A.  529). 
Theodorx  Augustne  faclione  unum  do  Trinitnte 

passum  i)on  asserens  secunduin  qui<I,  sed  absoiu'o 
suscipieiidnm  cunciis  generaii  Icge  imponit,  ct  a  cic- 
ricis  atqiie  monachis  suitscripliones  viulentcr  exegit. 
Coa  de  causa  phirimi  seab  Ecc!esia  subtraxerunt,  et 
raonachi  a  proprifs  monasieriis  recesserunl,  asse- 
renies  sibi  siifficere  fidcm  eorum  qui  in  prxfatjs 
saiiclas  4  synodus  convenerunt. 

LampadioelOrestecoss.  (A.  530). 

Epaiius  [llypaiiuN]  Aiiaslasii  principis  nepos  tyrao- 
nidem  ConsianiiiiopoH  assuiuens«  mullis  houiinum 
millibus  in  ircensl  spcctaculo  inilitari  gladio  rxsis, 
capitur ;  ct  nocte  cuiu  Pompeio  occiditur  atque  in 
rhenma  jactatur. 

Post  consulatum  Lampadii  et  Oresiis  ^  (A.  531)'^ 
Geilimer  apud  Africain  regnuin  cnm  tyrannide  sumit, 
ct  Carihaginem  ingressos  Hildori  um  regno  privat, 
et  cum  filiis  custodiae  mancipai;  atqne  Oamcrdiguin 
multosque  nobilium  perimit. 

Post  consulatum  Lampadii  ei  Orestis  auno  tcrtio, 
Belisarius  magister  Roman;c  miliiiae,  duobus  supc- 
ratis  [superatusj  pra:liis,  Tracium  mirabilitcr  Persi- 
CHOi  prxlio  superavit. 

*  Jusliniano  Aug.  iii  cos.  (A.  533). 
Geilimer  tyrannus  mullos  nobiiium  AfricoR  provin- 

c\x  crudelitcr  exslingiiit,  multorumque  siibbtaniias 

per  Bonifaclum  tollit. 

•   Justinianoi?  cos.  (A.  534). 

Justinianus  imper.  visitaiione  Lxti  episcopi,  ab 
llunerico  Vandalorum  rege  martyris  facli»  ezercitum 
in  Africam,  Belisario  magistro  m  lilutn  duce,  contra 
Vandalos  miitii :  quos  idem  Belisarius  praelio  sutte- 
rans,  Gunthimer  et  Gehamttnduni  Gadinges  regis 
fratres  perimit,  ipsoque  Gelimer  rcge  iii  fugam  con^ 
verso,  Africam  capit,  nonagesimo  >eptimo  Vandalo« 

corum  rege  in  GaUia  tuperntus  Narbonensi  in  prccHo^ 
Barcinonem  fugiens  venitj  ibique  a  Franco  angone  per- 
cusius  interiii.  lo. 


*  Eduardus  Gorsinus  V.  G.  in  dissert.  3  ad  Notas 
Graecorum  pag.  zlv,  hic  certissime  Vicioris  textum 
esse  corrigenoum  existimat,  ut  Apioni$  loco,  qui  te- 
mere  VictO'  is  vel  librarii  viiio  irrepsit,  Opiiio  repo- 
iiaur,  qui  una  cum  F/.  Anicio  Justino  anno524,  Gon- 
iulanbns  Fasiis  inscribitur.  Ac  cerle  quidem  Victor 
ipse  anniim  539  Apione  V.  C.  cos.  designavit ;  neque 
taiiien  geiiiinaia  consulatus  nota  illum  secundo  con- 
Siilem  exstitisse  indicavii;  quod  ab  ipso  tamen  in 
c  >nsulalibus  aliis  factum  conspicilur. 

Ad  hos  consules,  inquit  Wesselingius  1.  c,  pig. 
152,  pricfatas  codcx  ms.  hnjiisinndi  scholion  olTeri : 
E/is  consulibus  Amalericus  Gothorum  rex  epcitur  : 
retjnat  annos  5.  Qux  quidem  sperni  hand  oportiierat ; 
uiioniani  post  coss,  Lampadii  et  Orestis  Scaliger  et 
Caiii  ius  attexuerunt, cundem  Amalericum  a Chitde- 
b  rto  Fruiicoruni  re^e  fuisse  victuin  :  imo  iie  illud 
<l-<  diu\«  g.ais  fiJclilcr  csl  exprCdSuni ,  ulcrque  cniin 


ediderunl  :  ibique  a  Franco  angone  percussus  interiit. 
At  scriptus  liber,  a  Franco  nomine  Bosone  angone^ 
etc.  Qiiorum  angone  el  Narbone  corrupinin  videri  lo^ 
cuples  testis  Isidorus  foret,  Narbone  peremptum  re- 
ferens  Chroii.  Goth.  sera  364,  nisi  angon  Francorum 
lingua  telum  es.set  breviiis,  rerro  ex  inajori  parte  ob- 
'ducium.  Eiisiathius  in  llonierum  pag.  1854,  *A77&>;/, 
siSoc  doparoc  ^payxixoy^  out<  Xtav  fxiXjDov,  ovvf  fjoya" 
Xov,  ou  t6  TrXfiio-Tov  o-cSiQpu  ittpisxirAt.  —  llunc  iisniii 
Eusiathii  tocum  ad  Odyss.  T  refert  Cangiiis  in  Glos< 
sar.  Gr£C.  tora.  I,  pag.  9,  v.  '/LyyCm^;  ubi  et  plura 
.  observat.  llinc  angone  retinenduiu  putarini  e<|uidem. 
Videsis  ll.idrianum  Valeuuin  iier.  Francic.  lib.  vii, 
ad  ann.  531,  tom.  I,  pag.  369. 

'  Cl.  Monlfauconius  in  Palxogr.  Gr.  lib.  ii,  cap.  7, 
pag.  174  soif.,  inscripii;)iie  Trapczunte  ad  Arcis  por- 
lain  a  D.  de  Tournefort  cruUiiii  illusiral,  iii  qiia  coix- 
sulatus  Jusiinlani  lcrtiu^  iioialur. 


a.-i 


VICTORIS  EPISC.  TUiNUNENSIS  9:^ 

Iii  ipsu  eliam  Brlisarii  in-  A  Agnoiix  siquidein  perfcrsitali  a  qua  exicruiif,  U  ^4- 


ritiii  iiigrossionis  anno 

grossii.  { riusqiiam  ingrossio  li.TCl,  Geilimer  lyran- 
im»  Hildericum  regem  cnm  qnibusdaro  gcneris  ejiis 
afrinibiis  occidit.  Bi-lisarius  ningister  mililuro  ac  pa- 
tricius  Geilimer  tyrannum  capil,  eleum  cum  diviiiis 
ex  rapinls  Arricx  conqiiisitis  Gonstantinopolim  Ju- 
8  iniano  imperatori  addiicit. 

IV^Iisario  v.  c.  cos.  (\.  555). 

Bepnraius  Carihaginiensis  Ecclesiae  episcopalum 
post  n^iii^^acium  siiscipit.  Uier6'olymit  jix  vero  Ec- 
cles'.!!  prxsul.itum  Peirus  Joanni  roortuo  succcdii. 

Post  consulatum  Belisarii  *  anno  secundo  (A,  530), 
Jiislninnus  impcrator  libros  de  Incarnatione  donii- 
nica  edidit ,  et  lilyriciaoos  episcopos  ad  subscriben- 
dum  coegit. 

Postcon8ulatiimnelisariianno3(A. 3&7). Epiphaiiio  B 
rpiscopo  C'*n8tantinopolitans  Ecclesi»  inortuo,  qui 
Joaiiiit  surcesserat,  Antbeiniiis  episcopiis  Euiychia 
Jiivia  *  Trapesiintensis,  raciione  Theodorae  AugusUe, 
r.on8tantinopolilinam  pervadit  Ecclesiam. 

JoaiincT.  c.  cos.  (A.  538). 

Komana;  Ecclesix  post  Uormisdam  Joannes  ,  post 
Joannem  Felix,  post  Felicem  Boniracius,  post  Boni- 
r^icium  alius  Joannes,  et  post  Joannem  Agnpiius 
episcopns  ordinanlur.  Alexandrinae  Ecelcsiae  Timo- 
iheo  moriuo  qui  Dioscoro  niinori  surce  serat,  duo, 
popali  electione ,  perversi  ordinantur  uno  die  epi- 
sco)  i,  Theodnsius  scilicet  ct  Gajanus.  Quibus  ordina- 
lis ,  Alexandria  in  utrisque  est  Christi  inimicis  di- 
visn.  A  The^idosio  Th  odosiani,  a  Gajano  Gajanitae 


jiciunt,  qiiod  Christi  divinilas  ignorel  riitura  qu« 
snnl  scripta  dedieet  hora  novissima.  Tritheiiae  vero 
sicttt  tres  personas  in  Triniuie,  ita  quoqiie  tres 
astruuni  Deos  esse ,  contra  llliid  qaod  scripiam  est: 
Audi ,  Israil :  Dommui  Deui  tmu  unu$  M.  Et  rw- 
sum  :  iVu//if«  Deut^  niti  unut;  et,  Ego  tum  Deut,  d 
non  ett  aliut  jpriBter  me, 

Justino  V.  c.  cos.  (A.  540). 

Agapitus  archiepiscopos  Romanas  Constantinopo- 
lim  fpnit ,  et  Anthemium  episropum  GonstaniiiiO|io- 
Uianum  Ecclesix  perversorem,  Cbalcedoaentis  sj- 
nodi  inimicum  deponli;  Theodoram  Aagostam  ejns 
patronim  commanione  privat;  et  Menam  prot  nos 
Coiistantinopolitanae  Ecclesiie  episcopnm  racit. 

Theodosius  et  Gajanos  Aiexandrini  episcopi  eam 
suo  errore  damnnti  exsilio  transporianiur.  Sed  Theo- 
doi^ius»  Gonstantinopoli  Sycas  relegatus,  toipm  peoe 
palatium  et  maximam  regi»  urbis  partem  siia  perfi- 
dia  maciiltvit.  Qnae  occasio  cnnctis  pene  baeresibos 
licentiam  tribuii :  ita  ut  non  solam  Theodosianilx, 
sed  ot  Gajanit»  monasteria  atqae  oratoria  apiid  v 
bero  regiaro  consiraxissent.  Vixit  enim  Theodos « 
praeratus  hstrelicus  usque  ad  primum  Justiniani  Jo- 
nioris  Augusti  consulatum.  Eo  anno ,  Paolo  Antio- 
cheno  episcopo  saperstite,  subrogatur  Euphraslos. 

Basilio  v.  c.  eos.  (A.  5lf ). 

Agapito  archiepiscopo  Romano  Constaiitinopoii 
mortuo,  Silverius  pro  eo  episcopus  ordinaturl  Alex- 
andrinae  vero  Eeclesix  Theodosio  atque  Gajano  ex- 


voliie:  unl  appellari ,  quamvis  xqunliter  syno«Ium  Q  sulaiis,  Pau'u8  *  prior  pro  eis  Zabinnensiotaruui 


Gh.ilcedotienscm  non  suscipiant,  et  errores  Eutyche- 
lis  ei  Dioscori  proprius  raciant. 
.  Apione  '  v.  c.  cos.  (A.  539). 

Severus  Antiochenus  hseresis  princeps  a  quo  Se- 
veriani  vocaniur,  et^Julianus  llalicarnassensis  epi- 
scopi,  apoFiotkae  fidei  et  Chalcedonensis  synodi  im- 
pugnatores,  exsilio  Alexandriam  Justiniani  missione  ^ 
niittuntiir,  ubi  adversus  sequaces  Chalcedonensis 
syiiodi  scribentes,  ex  duubus  unam  in  Clirislo  natu- 
rtm  esse  dixerunt :  quam  dum  Sevcrus  corruptani, 
et  Jtiliaiius  nstruit  iucorruptam,  Alcxandria,  i£gy- 
plus  ct  Libya  in  uirisque  esl  Christi  inimicis  divisa. 
Thcodosiani  enim  Severum,  el  Gajanil»  Julianum 
scciili  sunt.  Sed  a  Theodosianis  aliae  duae  haereses 


Dioscori  haeretici  praedecessoris  sui  depositionem  cc- 
lebrjns,  Palaestino  conciiio  de|M)nilor,  et  pro  illo 
Zoilus  ordinatur  episcopus. 

Consulatu  praerato  ^  Stusas  apud  Arricam  reguuni 
in  Eremi  partibus  cum  lyranntde  assumit* 

Post  consulatum  Bastlii  v.  c.  anno  ^ecundo  <  ( \. 
543),  Theodorae  raclfone  August»,  quac  occulta  esse 
synodi  Chalcedonensis  nunquam  destitit  ininiica  ex 
quo  regnare  ccepit ,  proscriptionum  insidiae  prrpa- 
raniur.  Silverius  Bomanus  episcopus  exsilio  roitiitur, 
et  pro  eo  Vigilius  ordinatur  :  a  quo  Theodora  ini!- 
morata  Aiigusta,  priusquam  ordinaretur,  occulto 
chirographo  eKcnit,  ot  papa  efrectiis  in  proscripiione 
syiiodi  Chalcedonensis  tria  capitula  condemnaret,  id 


exierunt :  una  Agnoitarum,  et  altera  Tritheiiarum.  D  est  epi8tolam  Ibae  Edesseni  ad  Marim  '  Peisam,  quae 

■  Paulut  prattor  pro  eit  TabennentiotarHm  mona-  D  obtettam  per  tret  diet  omnem  seu  Tarraconentem  pro- 
chorum  a  defentoribut  tyuodi  ChaUedonentitorditiatur      vinciam  depopulations  iriverunt.  lo. 
epiicoput^  qui  DiotcorL  Schol.  c  //,-,  diebut  inguinalit  plaga  totam  pene  contri9it 

*»  Uoc  anno  Francorum  reget  5  per  Pampalonam      Uitpaniam.  Id. 
Hitpaniat  ingretti;  Cassarauguttam  venerunt;  quam 


*  Falliiur  procul  dubio  Garnerius  in  nolis  ad  Libc- 
raii  Hreviarinm  cnp.  !24,  sub  linem,  diiin  asserit 
corrigendum  hic  Victoris  Chronicon,  legendumque 
DatiUi  pro  Belitarii. 

*  Sic  mendose  uiraqne  editio  Scaligeri  et  Canisii. 
Ai  ncmo  non  videt  hic  legendum  Eutychianitia^  in- 
quit  Cotelerius  Eccl.  Gr.  Monura.  lom.  I,  pag.  786. 

'  De  hiijos  Apionis  consulatu  nonnulla  eriidite  ob- 
serv:ii  laiidatiis  Montrauroiiius,  I.  c,  pag.  175  Sfq., 
ubi  atiaiQ  insciipiioncm  ab eodem  Tourncroriio  Gor- 


tynre  in  Creia  repertam  explanat.  At  cjos  conjeclu- 
rx  haiid  probaniur  Corsino  V^  C.  iu  Dissert.  3  ad 
^otat  Griecor,  p:ig.  lxii  seqq. 

^  Leg.  juttioue^  cuin  Cotelerio  Ecci.  Gr.  Monuro. 
tom.  I,  pag.  788.  Ex  quo  itero  inlegrum  hunc  lochin 
mendis  ac  inierpunctione  laboraniem,  suac  integri- 
tati  restituiinus :  ubi  antea,  dudum  Severut^  ei  in* 
corruptam  Alexandria^  elc. 

'Sic  tegimus.  Ediii  inciidosc,  Murim, 


f 


067  CHRONICON.  99S 

JiNlicio  fiyiioJ:  Chateedoncnsis  npprobata  el  ortho-  A 

Post  consula  iim  Basilii  t.  c.  anoo  A  (A.  545),  Jn- 
siinianus  imperator  Acepbalorum  subrepUonibutlii- 
siigaius  Yigilium  Romanum  episcopum  subtililer 
compellit  ul  ad  urbem  regiam  properaret,  ei  svb 


doia  jadicala  fst,  el  gesils  synodalibus  sociaia. 
Theo«lonim  dein  Mopsuestenom  ep^scopum,  synoda- 
liter  siroiliier  fesils  apud  Anllochiam  sub  Joanne 
cpiscopo  ejiisdfm  Eeelesl»  et  Chalcedone  laudatum; 
et  Tbeodoreli  Cyrl  '  e,  Iscopi  dicia,  cum  eodem 
Theodoreto  synodi  Cbaleedonensls  Tocibas  collau- 
dau.  Ilic  itaque  papa  eflectnt  ab  Antonla  pairicia 
Belisarii  «tore  corapellitvr,  m  Tbcodosio  Alexan- 
drino,  Antbemio  Coosianiinopolitino  et  ScTero  An- 
tlocbeao,  Jam  pridem  ab  aposiollca  sede  damnatts, 
iMqoam  catholieis  scriberet,  et  Itt  de  flde  qoeroad- 
roodum  et  iill  seiilireL  Cnjus  episio!»  illias  tenor  lia 
•e  btbere  probatur  :  Domimt  '  tf  iii  Ckri$H  Dei 
SMl9at9rit  itMlri  char^Mi  eonjuncih  fratribui,  Theo- 
dodo^  Amihondo  #f  Stvero  ejriteopit,  Vigiliut  ejritcopus, 
Scio  qmdom  ^une  ad  tanctitatem  vettram  ante  fidei  meee 
credutiittf  Deojutante  \  peruenit,  Sed  quia  modo 
gforiota  donrina  ^  et  filia  mea  patriaa  Chrittianttrima 
derideria  mea  farit  impteri^  ui  fratemitati  eettree  pro' 
temtia  teripta  tranemitlerem;  talutant  ego  gratia  gua 
not  in  Chritto  D.  N.  Saleatore  conjungimur  ',  eam 
fidemquam  lenetu^  Deo  juhente  *,  H  tenuitte  me  et 
tenere  rignifieo  :  tricuiet  ittud  inter  not ',  quod  pren 
dicamut  et  legimut ,  quia  anima  una  et  cor  nobit  til 
unum  in  Deo.  Profectut  mri ,  qtd  ett  vetter^  Deo  JU' 
uante ,  iiiMfMr^  vohit  gaaiUa  maiurari ,  ex  meo  animo 
fratemitatem  vettram^  guee  optat^  licenter  ampteetitur  *. 
Oportet  ergo  ut  hae  qum  vobit  teribo  agnoteat '  ;  ud 
magtt  tanjuam  nupectum  me  tapientia  vatra  ante  atiot 


speciem  congregationis  eorum  qui  ab  Ecclesia  loal 
socieiale  divisi,  tria  Capitola  conderontret. 

^  Hierosolymitanae  Ecclesias  praesabtum  poil  Vt* 
trum  Mactrius  suscipit. 

Post  consulatum  Basilii  t.  c.  tnno  5  (A.  516), 
Stuzt  lyrannuf  tpud  Xfricam,  portu  Taca»  eoo- 
gressiooe  racia,  Joannis  Romanae  miliiijs  docia  Ja- 
colo  percussus  est;  ptrique  vice  Jotnnes  StQW:qaf 
confestim  tlterotro  utrique  gltdlo  caciderunt,  ai  do- 
ninico  die,  quo  pogna  facu  estt  rooriuntur. 
B  Post  consuUlum  Basilii  t.  c.  tnno  6(A.4(i7), 
Ferrtndus  Garthtglnis  Eeclesi»  ditconus,  cltma  ba- 
betur.  Gunttritb  mtgister  roilitam  Ariobindtm  pt- 
tricium  prlncipemque  RomtnaB  tpud  Africtro  nili- 
iIk,  eo  teropore  tb  imp.  roissoro  Ctrtbtgioa  iotra 
palttimn  nocta  perimii,  et  regnoro  com  lyraoolde 
assumit.  Hunc  Carihaginis  dux  Arulianus,  trige- 
simo  seito  regnl  sui  die  prandeniem  intcrrecit. 

Posi  consultlum  Btsilii  t.  c.  anno  8  (A.  548), 
Justinitnus  imp.  per  diversas  proTincias  in  regni  aiii 
inibos  cooatiiuus  insUntisslme  scribit ;  et  aotistiies 
cundoa  pnefau  tria  Capiluta  damnare  compellit. 
Eupbemio  Antiocheno  efpiscopo  succedit  Doninos. 

Post  consulatum  ISasilii  t.  c.  anno  9  (A.  549;,  II- 
lyricitnt  synodos  in  defensione  trium  Capiium  Jo- 


mttimet  te  hahere  '*,  ut  faritiut  pottit,Deut  qum  ceepit  G  stinitno  Aiig.  scribit,  ei  Beiieiiatam  primae  JusUnia* 


operarl  perficere  **.  Et  sub8cri|Kio :  Orate  pro  me,Do- 
nrini  mri  fratreSf  in  Cht  itti  Donrini  nottri  Servatorit 
charitate  connexi  **. 

*  Horom  exordia  nulororo  gencralis  orbis  lerra- 
rom  oKMialiUs  seqoiiar,  et  ingulnam  percossione 
raajor  pars  populorum  necatur. 

Post  cotiaolatum  Basilii  t.  c.  anno  5  (A.  544), 
Stuza^  lyrtnnus  gentium  muliiindlne  ordintu  Solo- 
monl  rotgistro  militisB  et  ptlrido  Afric»  iGducique 
Rooianac  miliiiae  dncibos  Cilio  occorrit :  ubi  congres- 
sione  lacla,  peccttis  Afrlcae,  Romtiiae  reipob.  mili- 
ilt  superatur,  Solorooo  otriusqoe. 


0«  civiutis  episcopom,  obirccutorem  eonioidero 
iriom  Ctpitom,  condemnat. 

Tbeodora  Augusu  Cbalcedonensis  syoodl  ini- 
mict  canceris  plaga  corpore  tolo  perfusa,  vittm  pro- 
digiose  finlvit. 

Post  consolatum  Basilii  t.  c.  anno  10'*  (A.  510), 
Africtni  tntisiites  Vigilium  Romanum  episcopimi 
damnatorem  Uium  Capitulorum  synodtliter  a  cttho- 
lict  communione,  rescrvato  ei  p(enitentiae  loeo,  rc* 
cluduni,  et  pro  defensione  m^oralorum  trium  Ca- 
pitttlnrum  litteras  sttis  idoneas  Ju&tlniano  prlncipi 
per  Olympium  magistriaoum  miilunl.  ko  temporc 


«  Thiudi  mor/iftf,  Thiuditotut  Gothot  tegt  ann.  1  D     ^  Tudito  mortuOf  Agita  Gothot  regit  ann.  5  ment. 
ment,  7.  Sco  >i..  7.  lu. 


^  Ita  recte  Scaligeri  editio  in  Thes.  temp.  ptg.  9. 
Al.,  rotle,  Cypri. 

*  llujusmodi  Vigilii  epistolam  bic  baiid  pnucis  er  • 
ralis  foedaUm  atiiue  alicubi  mutilam,  ex  Liberaii 
Breriar.  cap.  'ii  reformandam  duximus. 

*Liberal.  quia..,  antea...  Deo  adjuvante.  Sic  legit 
etBaronius  ad  ann.  558.  §  14,  ubi  eamdem  epistolam 
ex  Liberalo  descriptain  refert. 

^  llaec  noii  agnobcit  Liberatus,  ncque  RAronius. 
MdX  vc.ro  Liberal.,  ferit  impteri,  quod  fraternitati. 

'Liberat.,  Saiui.  ergo  tot  gratia  quie  not  Deo  no» 
ttro  Chritlo  Salvatori  conjung.  Neque  aliler  Baroniiis. 

*  Liberat.,  Deo  adjuoante.  lu  el  Baronius. 

'  Libar.il.,  Scient  quia  iHud  inter  vot  preedir.  Con- 
cinit  Baronius,  sed  liabet  inter  no$. 

^Liberat.,  Provectus  mei^  qui  ctt  vetter,  Deo  adju- 
Vdate,  nuntiare  vobit  gaudia  maturati  ex  nieo  anvno^ 


triens  fratemitatem  rettram^  quas  optabat  tibenter  om- 
pleeti. 

*  Libernt.  oum  Baronio,  ntt//ici  agnotcat.  El  racte 
quidem,  contextu  id  postulante. 

<«  Liberat.,  exittimet  habere.  Sic  quoque  Baronius, 
qui  tamen  paulo  anie  lcgii,  hic  me  $ap.  v. 

**  Liberat.,  ut  faciliut  po$$im  hac  qu(C  ccepi  opC' 
rari  et  perficere.  Nerjue  aliter  Baroiiiu9,  itisi  quod 
pro  ccepi  liabet  concepi,  fortassn  mcliu<. 

'*  Liberat.,  Oratc  pro  nobi$  Deum^  mihi  fratret  in 
Chrifto  Domino  nottro  charitate  conjuneti,  lia  quoqna 
Banmius. 

'*Monei  sxpe  laudntus  Wesselingins,  I.  c.,  pg. 
153,  ad  marginem  memorati  codlcis  nis.  basc  fuik^e 
adnolnta  :  Agila  mortuo,  Athanagildui  qui  dudum  tg^ 
rannidem  a$$ump$crnt^  Gothorum  rex  efficitur :  rcgnai 
ann,  15  :  qus  Scaliger  et  Canisius  otiiisere. 


c,50  VICTORIS  EPISC.  TU:^NENSIS  00(1 

fii »  Facundi  HerinlanensU  Ecclcsiae  episcopi  reful-  A  nae  luerai  subrogalus.  Ibi  urU  Mperata  CapUttla  eum 


ftcre :  quibus  evidjuiissime  declaravil  Iria  sjcpefata 
Capiiula  iii  prjescriptione  fidei  catholicae  et  aposto- 
licae  Chalcedonensis  concilil  fuisse  daronau. 

Post  consulatum  Basilii  ?.  c,  anno  il  (A.  551),  Re- 
paraius  arcbiepiscopus  Cartliaginiensis  Ecclesix, 
Firmus  Nuinidarum  episcoporum  primates,  elPri- 
itiasius,  cl  Vcrccundus  concilii  Binzanteni*  fpiscopi 
pro  Odei  causa  ad  urbem  rcgiam  ejusdem  prxcepto 
principis  e\ocantur.  Apdllinarius  Zoilo  tria  mcmuraia 
C:ipiiula  damnare  nolenli  episcopus  Alexandringe 
Ecclesiae  subrogatur.       ^ 

Pobt  consulaium  BabHii  y.  c.  anno  12  (\.  55i), 
lieparatts  arcbiepiscopus  plurimis  caluoiiiiis  iinpeii- 
los  pro  eo  quod  damnationi  ti^ium  Capituloiura  n:e- 


defendcniibus  ea  damaatiooi  snbjicinnt,  sibiqae  ipsis 
poeniteniix  regressum  poenaliter  iotercittduut,  tali 
se  perpetuo  anathemate  ^tringeotes,  si  ttliqoattdo 
absolvere  lentaverint;  que  daipnaiiimif  seoteoii« 
subdidemni.  Quorum  decreiis  Rusiicua  Romaaae  Ee- 
clesiae  diaeonus  et  Felix  Guillensis  nooatlerii  pr§- 
vincix  •Africanx  heguiQeiitts  cootradiceniet  scrtpto- 
Tlicbaida  in  exsilium  cum  suis  socii«  tiansHUUiui- 
tur.  His  iuque  gestis  terraemotus  urbeos  vegisa  a 
fuudameotis  concutiens  aedificia  pluriioa  porticusqie 
dejecit,  et  b  isilicis  consistentibus  oliaria  peoe  otto- 
cta  prostravil. 

Post  copsulatum  Basilii  y.  c.  anoo  14  (A.  5.Si), 
Frontinus  episcopus  ad  urbem  re«^iaia  evoeaitt<,  pro 


inoratorum  assensum  non  praebuit,  olficio  sumpti-  B  defensione   trium  eurumdem  Capituloraoi   Aatio- 


busque  privatus,  Eucayda  exsilio  relegatur ;  et  Pri- 
masius  diaconus  apocrisiarius  ejus,  postquain  dam- 
navlt  quae  sunt  synodaliter  atque  universaliter  4e- 
fen^ata,  eo  super&tite,  contra  vota  cleri  siiuulque 
et  populi,  episcopus  Cartbaginiensis  Ecdesis  ordi^ 
natur. 

Firinus  concilii  Numidiac  prbnas  donis  principis 
corruptus  damnationi  corumdem  Capiluloruni  ss- 
sensiim  praebuit.  Sed  ad  propria  remeans  in  oavi 
morte  lurpissima  periiU  Primasius  quoque  Aquimo- 
teiisis  monastcrio  relegatus.  Sed  Boetio  primatc 
Byzanceni  inorte  praevento,  ut  ei  succederely  memi^' 
ratx  damnationi  protinus  asseusit,  reversusque  ad 
sua,  qu.e  prius  defendebat,  Talidissimis  persecutio<- 


cJiensi*  primie  Thebaicae  civitaiis  exsii.o  deputauir : 
et  pro  eo  ab  hot^reticis  Petros  Salooensi  Eedesis 
ordinatur. 

Proconsuiaris  cooeilii  proviucitf  Africane  sacer- 
dotes,  Rufiui  et  Viui  episcoporuiB,  Reparaii  archi- 
episcopi  oUreeiatoruiQ  arte  detuai  Unquam  defen- 
soribus  ftdei  occurruot,  et  Prtuuisii  prasvaricator» 
Cartbagini!»  Ecclesise  eommttoione,  prjeter  pa«ds8i- 
nos,  poUuunt. 

Daclus  Mediolaneiisis  episcoptts  Constaoiinopolin 
veoit,  et  damnatiooi  eorumdem  triuoi  Capiuiianmi 
consenUens  eo  die  percubstts  ooeubuii. 

Narses  euoucbos  ei  procposito  palrieitts  Tottlam 
Gothorum  reg^^m  praelio  apud  Itaiiain  nirahiiiier  so- 


iiibus  impugnavit ,   fidelibusque   calumnias  geae-  C  perat  ac  perimil,  et  omnes  ejas  dHviUai  lolliL 


raiido,  eorumque  substantias  auferendo.  Sed  in  qui- 
bus  peccavit,  latere  non  potuit.  Siqoidem  postquam 
a  caiholicis  sui  concilii  antistitibus  pro  suis  pr»va- 
ricationibos  condemnaius,  infelici  morie  exstipgui- 
tur;  ct  quae  conquisierat  fraude,  fideliler  a  judicibus 
auferuiiiur.  Verecundos  vero  EccleUJe  Nicensis  epi- 
scopus,  in  defensione  memoraiorum  perdiirans  Ca- 
pitulorum,  Chalcedone  urbe  ubl  refugiuin  fecerat,  io 
diversorio  gloriosae  matrjs '  Euphemiae  de  hac  vila 
niigravit  ad  Dominum.  Macarius  Uierosolymitanas 
«piscopus  ejicitur,  ef  eo  superstite  Eusiocbius  ordi- 
iiaiur. 

Post  consulatum  Basilii  t.  c.  an.  13  (A.  553), 
Consiantioopolim  synodus  JttsUniaoi  principis  pras- 


Post  oonsulaium  Basilii  ?•  e.  anno  15(A.555\ 
concilii  Numidiae  epuicopi  ad  iostar  procoiisttiariam 
sacerdotum  coUecti  Carthagincm  xeoiunt,  ei  Pri- 
masii  ijusdsm  Ecclesiai  iociibaioris  coeioiuBivine 
poiluti,  praevaricatoresfiue  ciecU  ad  propria  re- 
deunt. 

ticlor  Toottoensis  Ecclesiae  episcepos,  biijus  au- 
ctor  operis,  postcastodias  simnli|ae  ei  piagas,  quas 
Sala  ei  Valericis  perpessos»  nec  noo  io  oieiiasierie 
de  Biandra  ^  prime  ac  secande  eisilio  Egi  Haoriii 
ni»  iiuittl»,  terUo  Atcundriiio  ttoa  eam  Tb  HMltiro 
Cebarsusitanae  Ecclesias  episeopo,  pro  praefaior«M 
triura  Capitulornm  defensione  eisilio  mittitur,  cl 
earceri  casieHi  Dioclesiani  posi  praetoriaiiom  car«:e- 


repio  colligitur  :  cui  praesules  sedium  aderant  Vigi-  D  rcm  iruditur.  Antiocbenae  Anastasius  Domnino  suc- 
Itus  Romanus  episcopus,  supersUte  Silverio  ordina-      cedit  episcopus. 


lus;  Apolliiiarius  Alexandrinus,  Zoilo  vivente  pro- 
inutus;  Antiocheuus  Domiims^;  Eustochius",  Ma- 
cario  remoto  ilierosolymitano  episcopo,  episcopus 
Ibclus;  et  Eotychius  Constaniiiiopoliunus,  qui  Me- 

'  Subiniellige  vii  libri.  Ei  luox  legendum  forte. 
in  proscriptione, 

*  Bytaceni.  Scal. 

'  [tescribendum  martun$  jure  monet  Coteierios 
E<*cl.  Cr.  Monum.  toin.  II,  pag.  609. 

^  /)omniii,alias  Domniiiut,  Scal.  —  Supsrius,  post 
coiisulatum  Basiiii  ann.  8  vucatur  Domnus. 

'  Eutocim.  1d« 

'  Antinoen$i»  lo. 

'  Wesselingius,  l.  c,  pag.  151.  Hjuc  quid<)m,  in- 


Posl  consulatum  Basilii  v.  c.  anno  IG  (A.  5k56), 
Primosus '  Carthaginleusis  incubalor  Ecclesix,  s  bi 
nolcntes  assensum  praebere  nune  fustibus,  nooc  ch- 
stodiis,  nuoc  quoque  exsiliis  affligil. 

quil,  sana  et  boni  coloris  videri  posseol,  ni  in  ins. 
de  Mandracium  inesset.  Jfimdraciiim  porlus  emi  iir- 
bis  Carthagiiiiensis,  teste  Procopio,  lib.  i  Bell.  Vand., 
cap.  20.  Porro  Iradit  idem  Procopius,  lib.  vi  de  Md\L 
Justin.,  cnp.  5,  prope  hone  pormni  moiiasierium 
condiJisse  Justinianum  imperalorein,  quod  el  inde 
MandracU  cognomen  duxit :  'Edtijub«ro  3i  ro  fiMtark' 
6(0v  Tov  Ttspt^oko^j  IvTO»  iiri6i(X«9o-i$coy,  ay;i^(«Tac  roia 
Aifxivo;,  onip  Mavi^paxriV  ovojmc^outiv. 
*lta  cdll.  Scalig.  An  hrimasm^  ut  piulo  ante? 


CIIROMCON.  96 

Viclor  ct  Tlicoilosiiis  antcfaii  episcopi  Alricaiii  dc  A      Eustociiius  llicrosolymilanus  episcopus,  qui  fiiG 


careere  ejiciunlur ;  e(  posl  dispulationes  in  prxiorio 
fotitlniias  dierum  f  5  ad  aliam  cuslodiam  moiiaslcrii 
Tabenensiotarum,  quod  cst  apud  Canopuai  IS  milli- 
lius  ab  urbe  Alexandrina  mittuniur. 

Post  consulatum  Basilii  v.  c.  anno  17  (A.  557), 
Vigilius  Romanus  in  insala  Sicilia^moritar.  Eo  tem- 
p<*re  Felix  liegumcnus  moiiasterii  Gallitani  *  exsilio 
2ipud  Sinopen,  de  liac  viia  migravii  ad  Domiiium. 

Post  eonsulatum  Basilii  v.  c.  anno  18'(A.  558), 
Pelagius  Roroanus  arcliiiliaconns,  trium  praefatorum 
«Jefensor  Capitulorum,  Justiniani  principis  persua- 
sione  de  exsilio  redit;  et  condcmnans  ea  quic  duduro 
consuiitissiine  defendebat,  Roinanie  Ecclcsiae  epi- 
scopus  a  prcTaricaloribus  ordinatur  :  qul  fuit  an- 
sils  5. 

Post  consulatam  Basilli  f.  c.  anno  19  (A.  559), 
lilyriciani  episcopi,  praeter  parra  monasieria  panrivs- 
<]iie  Meles,  persecuiiones  passi  consentiunt,  pristi- 
■lam  lidero  in  Irrituro  deducentes.  Eo  tempore  CJgni 
Armeniain  gravisaime  vexaverunt. 

Post  consulatnm  Basilii  t.  c.  tO  (A.  560),  Bulga- 
res  Thf aclam  invadunt,  el  usque  ad  Sucas  Gonsian* 
ilnopolim  TOiiaiit.  Sergium  j^atriciiim,  qui  dudnm 
Arncans  Iberal  dux  militix,  capiunt  simulque  dis- 
irahant.  Sed  patrlcli  Belisarii  armis  fortiter  debeU 
latiy  pariterque  fugali  Danubiom  traosienint* 

Posi  consiilatom  Bosiiil  ▼•  e.  anno  ti  (A.  561), 
corpas  saiicti  Antonii  eremitae  repcrium  cum  maximo 
honore  Aleixandriam  perducitar,  et  io  builica  Son« 
ui  Joaonis  Bapiisue  bonorifice  eoilocatur. 

Pusi  eonsolatfim  Basitii  ▼.  c.  ^  (A.  562),  Fronti- 
nianas  Salonensis  episcopus  de  exsilio  Antinoensi 
Aiicyram  Galatiae  irausmoiatur.  Petrus  ejus  incuba- 
tor  £ccK-siae  moritur,  el  pro  eo  Prodinus  substi- 
Uiiiur. 

Post  consolaliim  Basilii  y.  c.  anno  23  (A.  563), 
Reparaios  arcbiepiscopos  Carthaginlensis  Ecclcsiae 
exsillo  apud  Enchaldam  gIorio«a  coufQSSione  Iraosil 
ad  Dominuffl  die  vu  idus .  aouarii. 

Eo  anno  Justioianus  princeps  legatos  gentis  Aba- 
rorom*,  onde  Yenerant,  f^cit.... 

Anno  32   impcrii  prdefaii   principis    Justiniani , 
Pela^iiis  Romanos  episcopus  ordinatur 
ano.  11. 


rni  Macaiio  supcrstitc  ordinatus^tcjicitttr;  elrursuin 
llacaiius  rcformatur. 

Amio  o8  inipcratorls  ejusdem  (A.  564),  Musicus, 
Briiiiiabius,  Doiiatus  et  Chiysoniusepiscopi  de  Africa, 
et  Victor  ac  Theodorus  episcopus  siinililer  ex  il^y- 
pto  ad  urbcm  regiam  ini^ieriali  praecopto  CTOCanlur* 
Qui  dum  cidem  Ju^tiniano  priiicipi  prae6eiites  pra  - 
sentii  et  postea  Eutychio  re^jiae  urbis  episcopo  al* 
tercanti  novae  superstitioni  resisiuni,  ab  lu?icem  se- 
gregati  per  monasteria  cjusdem  urbis  custodlae  mii- 
tuntur. 

Anno  39  imperii  sui  (A.  565)  Justiuianus  Eotj- 
chium  Constantiiiopolitaoiim  episcopum  danuialn- 
rem  trium  Capiiolorum,  ct  Cvagrii  eremliae  diacooi» 
^  ac  Didymi  monacbi  et  cotircssoris  Alexandrioi,  quo* 
rum  laodes  snpra  illustrium  virorum  ex  aucloriiate 
proiulimos,  exsilio  dirigii,  ei  pro  eo  Joannem  ejus- 
dem  erroris  consimilem  episcopoui  fjciL 

£o  aono  Prasini  apud  regiam  orbein  civile  bellooi 
faciunt,  roultosque  reip.  viros  gUuiio  freqiicoti  con 
gre&sioue  prosiernoot.  Sed  eorum  atroces  plurintl 
postea  a  Juliano  praefecto  cxstincti  sunl. 

Quadragesimo  imperii  sui  anno' (A.  560)  JusU- 
niaiios  y\ix  soscepil  finem  indiciione  xv. 

Tlicodorus,  C.ibarsusitauus   episcopus  defeasor 

trium  Capituiorum,    cxsilio  ad  «irbein  rcgatii  cn 

mense  el  die  quo  Jtistinianiis,  moritur ;  et  juxia  con- 

fcssorcs  quibus  Ugucricus  Yaudakiruin  rex  litiguas 

C  absciderat, sepclilir. 

Justinus  Junior  VigilantiaB  sororis  Jostiniaiii  Ao> 
gusti  lilius,  paire  Dulci>simo  nalus,  cum  tranquilli- 
late  popoli  roagna  imperii  sumit  sceptra.  Uujuscou- 
jtiX  Sophia  Tlieodorai  Augustae  iieptis  asseritur. 


Colliguntur  omncs  anni  ab  Adam  primo  bomiiie, 
iisque  ad  oativitatero  D.  N.  Jeso  Cbristi  secundHin 
cariiero,  qox  facta  est  viicxf  iz.  A  nativitaie  vero 
D.  N.  Jcsu  Cbrisii ,  quae  Aicta  esl  xuii  Ai^giisii 
Octaviaiil  Caesaris  imperii  anno,  iisqoe  in  anmno 
Justini  primom  principis  Rom.,  qoi  Jostiniano  im- 
perio  soccessit,  anni  nxxvii.  Fiont  simul  ab  Adaio» 
praefuit  D  usque  in  annum  prlmura  meoiorati  prineipis  Koin. 
anoi  vHDGCLXvu 


*  Superiiis  ad  annnm  553  lcgitur  GuiUensi$. 

*  Avarum.  Scaltg. 

^Vide  Mansium  ad  Baronium  tom.  X  Annal. , 


pag.  Kfi^  qui  contra  Pagium  annnm  565  losiiniaiil 
emortualem  statuenlcm  evincit  exstitisse  aunum  io- 
seqoeoiem  566. 


ANNO   DOMINI    DLVf. 


LIBERATUS 

CARTHAGINENSIS  DIACONUS. 


PRiEFATIO 

AD  LlBERATl  DlACONl  BREVIAKIUM. 


1.  LibcralusCccIesiasCarlhagincnsisdi^iconus,  unns  A  nonim,  parlim  ex  Jonnne  rhotore  aliisque  aecepit, 

de  Africanis  irium  Capilaloniin  derensoribiis  libel-      partim  ipse  viilit,  aut  «qualiiim  relatione  didieii, 

:_-:.  j^o iw^-.^-:«-^  ^.  L'...««i.: .««  -..*      gjy^  ^um  Komse  Yer&atiis  est,  «ivc  ciim  In  Onenle: 

quare  nuiiius  aiictoris  nomen  posieriorilHi!^  q«.iM|iie 
capiiibus  praeposuimus. 

VIIL  Verum  Brevicnlus  ipse  quem  diximiis  com- 


iuffl  scripsit  de  Haeresi  Nestoriana  el  Kutychiana,  quo 
docet  ((uibas  parentibus  utra  |ue  nala  sit ,  quosque 
habuent  posUiiodum  ,  adusque  synoduiu  v ,  sive 
pffopagatores,  sive  prapcipuoa  defeusores. 

H.  Quo  flne  scripserit ,  aperte  sub  finem  prodit. 
Pestqiuui»  eaim  opmioio  Nestoriaoorum  Eutyihia- 
iiorumque  pugons  arteiqae  pugnaadi  longo  iisu  eru- 
ditas  exposuit »  landemqae  Jostiniaai  Imperatorif  ei 
Theodorae  uxoris  oceiiltas  macbinationes  expllcuit » 
versuia  quadam  callidilate  cooaius  est  lecturts  io- 
4  auii  animum  iii  hanc  opinionem  sensiro  sine  senso 
add  cere,  qua  synodum  v  non  le^itimuiu  putet  Ec* 
clesias  judiciuin,  sed  polkieaa  epiacoponim  impera- 
tori  adulantium  coitiooenu 

111.  Ul  eray>n>pensior  erga  Nestoriiim,  aut  ccrte 
crga  Theodorctum  Nostorii  amiram,  ita  minas  aequo 
fuit  animo  adversus  C][riUum  TJieodosiomqoe  imfe- 

ratorein.  Quae  causa  impulit  hoinineiu  aueclui  io-      ,_ , , 

dnlgeniem  ,  ut  C)*nlluin  invidenti»  ,  Tlieodosiuiu  B  zoinenum  et  Socratem,  Priscas  Pinitea  tub 


plectitar  historiam  quinqo.iginia  fere  annonm,  qio 
temporis  spatio  gesia  'sunt  plara .  quje  con  aocier 
usurpare  oculis  non  potuerii,  aliunde  profecio  som- 
pslt,  nempe  ex  archlvis  Ecclesiie  R'»manae,  iu  qqibos 
et  gesU  synodorom ,  et  relationet  apocrisiarinniiti, 
et  liiteraet  quas  pontiftces  sive  acceporiot,  aive  dede- 
r'nt,  et  alia  id  genui  plarina  asiiervali»ttiur. 

IX.  Scio  sscala  doo,  vel  vi,  feracissiiDa  fniise 
•criplorttro,  q«i  rea  earfeni  qoat  Liberatus  meauorie 
roandariut;  nec  aboao  s^ftpiufca  ejsMMdi  a  Libe- 
raio  putuisse,  ai|t  leai ,  si  GrMO  saiia  nsssat^  aoi 
alio  interprete  consttll »  qood  adaMdam  pNhoMo, 
vix  lainen  afftrroem  consoltos.  Hisloriaas  esnfefs 
ruiii  praeter  nofninstissiroos  tres,  Thenilarsfj^  So- 


perversi  regiminls  renin  faeeret,  quasioterqoe  lo- 
inultuum  vei,  ut  ipse  loqaitur,  scandalorum  occasio 
luerit,.aut  eiiam  aucior. 

IV.  Non  Iradrt  explicatissimam  temporum  ratio- 
nem  :  nam,  res  ipsas  episcoporumque  successionem 
narraiise conieDtus,  eiochasannorum, quibus singula 
comlgerunt,  non  semper  curiose  no!at.  Venim  sl 
cum  spis  aliis  duobns  Afris  conjungatar  Fsoando 
llcrmianeiisi ,  qui  libros  duodecim  de  causa  irium 
capfluloraro,  et  Vicftore  Tononensi ,  qui  Chronicuro 
scrip^it,  rerom  ad  synodum  ▼  pertliienilum  histoiia 
rertior  habebitur,  qiiam  ex  Theophane  vel  Niceplioro 
sive  Constantinopolitano,  sive  Calliao.  llli  eniro  res, 
quaroro  pars  magiia  erani,  scriptls  mandarant ;  Isti 
longe  reniotas,  siquidero  Tbeophanes  tribus ,  Nice* 
pliorus  octo  ferme  saeculis  disiabat. 

V.  Libello  noroen  Breviariain  fecit ,  partiro  quia 
ex  breviatis  prolitioribas  monlmentis  eonfiectam  est, 

pariim  quod  vigiuii  qoaiuor  capiiibos ,  iisque  non  ^  Zachariain  istum  iion  differre  a  NeslurlaBo'  bisis- 
admoiluin  prolixis,  complectitur  historiam  ceutuni  ^  rico  de  quo  mentlo  flt  in  Cbronico  AlexanJrino. 


sio  Juniore,  Joanne<  ifigeates  sub  Zonono«  ti  Cao» 
didus  Isaoras  sob  Zenone,  Eustalhias  Sjms  sab 
An  slasio ,  Tbeodonis  lecfor  sub  Jostfiio  seaiore, 
Jo:innes  rhetor,  lissilias  Cilis ,  d  Zaclwritis  rbeior 
sub  Jttstiiiiano,  aliique  quoram  incmiDanuil  Eva- 
grius,  Theopbanes  et  Nicephoras ,  prionuB  deflera- 
tores. 

X.  Accosal  Liberslam  Barootas,  Qood  InsprodeB- 
lius  aliquando  crediderit  historicis  Neslorio  meoii- 
bus,  stcjue  adso  nrinus  aequls  erga  catbolicos.  Inooi- 
runt  quidam,  curiosius  forte  quaro  ulilios ,  qol  fos- 
riut  ejttsmodi  hisiorici,  neo  ioqttlroiidos 
extra  recensitos  octo  :  do  quibos  oniiu  aiiia  i 
lieeret?  nihil  proclivius  qasin  de  Zacbaria  il 
opinari ,  propterea  aa«id  ab  Evagrio  dicilor  aflectt 
iinpulsus  ad  scribendum,  c«m  alia  plura,  loro  iiOai 
iiiaxime,  ad  Chaleedonense  eoneilium  ipoaro  eii  si 
Nesioriuro  evocaium  esse.  Conjici  qaoqiie 


et  viginti  quinque  annorum ;  tot  enim  intercesseruiit 
iiiter  ordinsrionem  Neslorii ,  a  qua  samll  exordiuin, 
et  synodum  v,  ad  quam  videtur  liaerere ;  siquidem 
Nestorii  ordinatio  coniigit  auii.  4i8 ,  die  decima 
Aprilis;  syoodus  aun.  555,  die  qaaru  Maii  inchoata 
fcrliir. 

Tl.  Unde  acceperit  qu»  Breviario  tradit ,  partin 
ifisemet  aperit,  partim  non  obscuris  iiidiciis  depre- 
henditur  :  Ex  eccle$iastica,  inquit ,  hittoria  nuper  de 
Grasco  in  Latinum  tramlata,  et  ex  geMti$  synodalibut , 
vel  ianctorum  Pairum  epistolis ,  hoc  Breviarium  col" 
ieai ,  nectens  temporum  eurriculo  illa  quas  in  Cmeco 
Atexandrias  scripto  accepi ,  vei  gravissimorum  hominum 
didici  narratione  fideli,  De  biiiguUs  quos  memorat 
funtibus  sliisque  pluribus  mox  dieemiis. 

VII.  Jam  vero  quanlum  ex  Breviculo  historix  Eu- 
lychianistaram  pfofecerii,  oeuli  ipsi  legeniiuui  renun- 
Hant;  verba  euim  ipsa  saepe  usurpat  coniiiieutein- 
qoe  orationem.  Sed  cum  Breviculus  noii  ultra  dain- 
naiioiiem  Acacii  pertiucat ,  rcs  coiiscqueniiuin  ;ui- 


Verum  Zachariam  Euiychianisurnn  panes  sceuM 
deiiioiistrat  Evagrius  lib.  ni,  cap.  7,  simolqae  ostes- 
dit  affectionem,  qua  inipiilsus  historiam  coiiscriiott, 
non  spectasse  ad  Nesiorium,  sed  ad  Eulycben,  £• 
ctttinque  ab  ipso  Ncntorium  vocatum  ad  coociliiMa, 
utique  ut  reum  de  quo  judicaretur,  iioo  «I  ^piscopaai 
qui  coiisideret. 

XI.  Quod  aiitein  afferlar  de  Nestoriaoo  kereties, 
lcvis  e:»t  adinoduin,  imo  vana,  nisi  fsUtir,  conjeria- 
ra  :  nam  laudatur  historicas  iste  in  Cbroiiico  A^vaa> 
drino,  otiqae  conscrlpto  a  catkolids ,  veloi  sapiea- 
lisbimas.  Uuare  lionc  ipsam  ssse  reor  qai  Nesiorias 
Plilagoneos  a  Liberato  dicitur,  quiqoe  in  coneilii 
Chalcedonensi  Dioscorum  damoavit,  ei  Proieriaai 
reversus  curo  tribus  aliis  catholicis  episcopis  ordi 
navii.  Opinionem.haiic^uadeut  teropus,  nomen  ei 
viri  fi Jes :  naro  cbroiKigraphus  istc ,  de  quo  sermo 
est,  sd  Leonem  Juniorem  perduxil  historiain,  id  otl 
D  ad  ann.  474 ,  qui  vigesiiuus  tertius  a  concilio  Chal- 
cedoneusi  quousque  potuit  facile  viuro  diicere,  qoi 


v\n 


PR.EFATIO  AD  iiKEVIARIlM  UBERATI. 


9Gd 


ui>ain  qiiinqiiagciiarius  coiuilitMiilt  rfuisscl  aiiti.  451. 
Dcinde  afllne  nomen,  ei  chronograplio  el  episcopo, 
'non  levem  conjecturam  affert,  prirsprttm  cum  me- 
iiiinenm  me  uspiam  inler  concilh  Paires  le^eru 
Nitftoriiuium  Pbl.igoncos.  QuiU  quod  uier.|ue  cailio- 
licus  fuil.  Ailde  quod  sit  admoduin  crediliile  .1  viro, 
qiii  insgna  pais  fuissei  rerum  ad  Eci  lesiam  Alexnn- 
(iriiiam  8|»ec(antium,  earumdero  bistoriam  fuisse  lit- 
leris  iraditam ;  denique  cum  a  nemiiie  clironoflraplii 
Nestoriani  menlio  fiai  prxlerquam  ab  Alexandrinis, 
iion  alienum  a  vero  videri  debeC  credere  hunc  ipsuni 
in  iCgyplo  scripsisse. 

XII.  Yidelur  libellus    iste  scriptiis  post  anniiin 

Bf>4;  primiim  enim  in  capiie  2i  mentio  fit  mortis 

obilae  a  Vigilio  papa ,  C|ui  Syracusis  obiit  aniio  55o 

iueiiote.  Deinde  iieregrinatio,  de  qua  sermo  eM  ca- 

piie  1,  non  alia  cerle  fuil  quam  qua  diaconas  epi- 

scQpo  «uo  Reparato  ia  Euc  iaydam  rjecto  comi  aius 

«su  Est  aulem  etjectas  Rep:«ratus  anno  553 ,  ibidem* 

<|ue  deruBCtos  anno  563,  initio.  Congruit  temporis 

isia  ratio  com  aliis  adjunctis  :  nain  Iradit  Lib  ratus 

m  scriliere  cum  Apolliiiarius  Alexandrinam  regeret 

Ivccles  am  ,  cumque  Primosus  irium   capitulorum 

€lainnator,  qui  Reparalo  iii  sedem  Carihaginensem 

suceciisit,  diem  eitremum  obiisset;  Apollinarius  au- 

ftein  Aleiandrioam  Ecclesiam  regebat  adbuc  anuo 

£61,  siquidem  ordlnatus  ferlur  auno  551,  et  a  Nice- 

phoro  Constantinopolitano  sedem  tenuisse  diciiur 

annos  sepiemdecim.  Primosus  vero  inleriit  circiter 

siniio  obi ,  qno  tempore  Theodosius  Alexaiidrinus 

adliiic  vivebat ,  ut  qui  vivere  dosiit  anno  1  Ju»tini 

jmiioris,  qui  Christi  556. 

XIII.  Sunt  qui  Breviarinm  bujusmodi  maximi  fa- 
cianl,  aunt  i^ai  minoris  :  illi  brevitatem  libri  laudaut 
et  argumcou  amplimdinem,  qu»  duae  illecebr»  ani- 
morum  ad  le|;endam ;  isti  minoreiu,  quain  par  esset, 
in  penridendis  lautx  uiriusqiie  causae  iiisirumeniis  , 
et  nimiam  in  fide  bominibus  non  sincerissimis  danda 
facilitaiem  causanlar;  imo  et  nimiuin  accusant  sua- 
ram  partium  stodium,  fuit  enim  scliisinate  implica- 
lU8  propter  Iria  Capitula  obstiuaiius  defensa. 

XIY.  Qoanvis  dictionis  bumiliias  pene  incrcdibi- 
rtt  inflef^Halitasque ,  ob  inserus  auctorum  sententias 
AonLatinlssime  e  Graeco  redditus,  fustidiosum  lecto- 
rem  detcrrere  qoeat,  non  debet  laiiien  historiae  stu- 
diosum ;  compensatur  enim  id  quidquid  est  vitii  ,va- 
rieiato  rerum,  qu»  vix  uspiam  aul  omnino  aut  iia 
cooglobai»  reperiantar;  nam  monimenia  uiide  plu< 
rioui  deaampeit  magiiam  partein  perienini. 

XY.  Prodiit  nuper  cnm  iunumeris  mendis,  quibua 
none  earet  ope  mannscriptoram  codicum  triiim 
opcirose  not»,  Tellierani,  Bellovacensis  et  Nostri. 
Jttvemnt  non  medtocriter  vulg;itae  etliitones,  sahem 
ad  conjeetaris  dandum  pondus,  atque  eiiam  ipsi  au- 
cioresGrsci,  qaorom  opera  in  compendium  cou- 
iraeta  sont.  Veterum  edliiunum  menda  ex  lextu 
roalaimas  expungere  omnino,  qiiam .  ut  ff t ,  retinere 
roagno  legentium  sive  danino ,  sive  fastidio :  visum 
est  tamen ,  ouod  emeiidatum  esi ,  alio  cbaractere 
scribere,  ot  dignosci  facilius  queai,  ot  si  lubet  cum 
nrigatis  libris  confeni. 

XVI.  Adjecu  sunt  'scbolia ,  quae  operi  respon.Ie* 
rent,  hoc  est  brevissima»  quibusque  fuit  adinodum 
opas,  ut  vcl  lux  afferatur  textui ,  si  quando  brevitaie 
oiiscttrior  factus  sii,  vcl  corrigatur  aoctoris  senten- 
iia«  cum  a  roelioribos  viciniorisque  cvi  scriptoribus 
discrepNt. 

XVII.  Id  operx  vero  quod  contuli ,  videri  potost 
continoatio  qua^dam  historiai  Mestoriame ,  qnam 
posteriori  parti  operum  M.  Uercatoris  praeposui ;  imo 
et  appendix  vitae  Tbeodoreti ,  qa»  propediem  ede- 
lur  In  lucem :  utramque  euini  ui  accurarem ,  ani- 
niom  adLiberatum  curiosius  examinaiidain  applicui, 
cuni  pluribus  de  c»usi$,  tum  iiiaxime  vel  isia  un:i, 
quod  ab  bt  c  auciore  ab^lucius  aiiquando  in  erroreui, 

» luouendos  putavi ,  ne  forte  proptcr  anticipuiaiii 


A  de  ips^  opinioncm,  m.ijoremque  merito  crcdulita' 
tom,  aut  periclilenlur,  au*  eiiam  fallantur. 

XVIII.  Quod  dixi  porro,  n.  4,  «uppleri  debcre  qina 
Liberato  desuiit  ex  aliis  aucioribus,  praeserlim  Fa- 
cundo  Heriiiiaitensi  et  Vklore  Tunoncnsi,  intelligi 
oportei  de  rebus  miix  gestae  sunt  sscculo  vi .  et  qoi- 
bus  interfreruia ;  de  rrhquis  etiini  adeundi  meliores 
foittes,  ut  acla  coneiliuriini ,  litierae  pontiflcuiu  ,  im- 
peratorum  divates,  quibiis  uoU  lemporum  inscilpla 
est  :  adeuiidi  qtioque  probaiiss^mi  scriptores,  qui 
serieui  episcoporum  inajoris  cujusque  Ecclesiae  texue* 
lunt,  babent<iue  rcbus  allixos  curiosius  teiuporis 
cliaractere<^. 

XIX.  Cavo  anlem,  hos  inter  scriptores,  quando 
agiiur  de  exacu  clironographia ,  ne  recenseas  Tlieo- 
pbanem  et  Nicepho  um  ConsUntinopolitanum  :  nani 
laterculos  ille  quidem  lemporum,  i>te  patriareharuin 
qninque  caulogum  confectt;  sed  iiterqne  iu,  nt 
quamvis  Thoopbanes  probabilis  sit  bi^torieos.  neu- 
ter  lamen  laudabilis  chronographns  eiisiat.  Leeiot 

B  igitur  oportet  oeulis  non  erudiiissimis  a  nu|iero  quo- 
dam  disserutore,  qui  prrsuntissims  cbronographim 
nomine  commendat. 

XX.  Id  vero  ne  vidcar  de  Nicepboro  et  Theo- 
pbane  calumniose  dicere,  demonsiranda  sunt  duo 
clarissimis  exemplis.  Frimam,  qoantam  aberrel  a 
vero  Rieephoras  in  describendis  aiinis  qulbos  sedit 
qiiisque  episcoporum  quorum  caiatogitm^  feet,  et 
eorum  maxime  quorum  mentio  est  apifi  Liberatum. 
Alteruui,  quanta  sit  hac  in  parte  Tbeopbanero  inter 

•  et  Nicephorum  socieus  erroris. 

XXL  Nicephoriis  igitur,  eum  texit  caulogum  Ro- 
manorum  poiitificum  ,  inter  Anastasii  ebituni  et 
obitum  Coelesiiiii  annos  poiiif  octo  et  quadraginu. 
Tribuit  eiiim  Innoceuiio  I,  qiii  Aiiasiasio  soccessit , 
annos  <]aindecim,  ocio  Zo  iino ,  Btmifacio  quaiuor, 
Coelestiiio  unum  et  vigiiiti ;  aiqui  indubiiaiis  argU' 
mentis  consut,  non  interfluXtsse  plures  triginia, 
siquidem  obiiLAnastastus  ann.  41/i,  diei7  Aprilis, 

Q  Coelestiiias  ann.  4"^^,  die  6  Aprilis  :  almndat  igitur 
Nicepbori  computus  aiinis  ociodeciro.  Deinde  si  Zo- 
simo  tribuautur  aiini  «>cto,  qtios  iribuit  Nieephorus  , 
Zosimum  oecesse  est  sedem  aposlolicam  teiiuisse  ad 
annum  usque  4i5 ;  nam  in  ea  sedere  coepit  ann.  417, 
poit  obituin  Iiiiiocentii  I.  Id  autem  quam  procul  sit  a 
▼ero,  nemo  nescit,  quandoquidem  ann.  4i5  sedere 
jam  tum  coeperat  post  Bouifaciam  Zosimi  suceesso- 
rem  Coelesiinus,  ut  conflcitur  ex  episiola  S6i  Ao- 
gustiiii  aliisque  certis  moiiimeutis.  Fostea  si  Coele* 
stinas  sederit  unum  et  vigiuti  annos,  qiiod  tradil 
Nicephorus,  cain  sedere  coeperit  auti.  423,  die  3 
Novembris,  eum  oportet  ad  annum  nsque  444  se- 
dem  tenui^se :  at  sanctus  Leo  jam  inde  ab  anno  440 
pontificatum  gerere  incoepii »  nec  Ceelestino  lameii 
aiUdu;  suceessit,  sed  Sixto,  qai  CeeleKtinuro  eicepit. 
fcist  et  aliud  evideus  Nicq>hori  peccaturo  in  Kona- 
norum  pontificum  caulogo  :  Joannes  Mercarios  apo- 
stolicam  sedem  ascendit  ann.  55i,  roense  jMnnario, 
Pelagius  I  ann.  555,  aut,  qaemadniodum  aliis  videiur, 

t>  556:  quare  inter  utriusque  ii^essum  lap>i  sunt  anni 
tres  et  viginti,  aut  quatuor  et  vigiuti.  Nicepbori  Umen  in 
caulogoex  editioiieCoutii  pouunturanoi  Untum  nnde- 
cim,siquiderotribuanturanuitresJoanni,  uous  Agape- 
to,  Silvcrio  duo,  Vigilio  qiiinque.  quo  enormius  nihil 
dici  pi»test;  lioceuim  pactu  toU  ^rnodi  v  historia,  qua 
parte  Vigiliura  respicit,  labefieret.  At  si  consulimus 
eumdem  caulogum  in  ediiione  Regia,  jaro  non  defi- 
ciet  summa  anuis  tredecim,  sed  abundabit  tribus  ant 
quatttor;  Silverio  eiiim,  qood  plane  stopeudum  est, 
tribuimtur  anni  octodecim,  sicque  Silverios  ab  anmt 
536,  quo  successit  Agapeto,  perveoisset  ad  annuro 
usqiie  554,  id  est,  ultra  synodi  ▼  tem|iora,  quo  qiiid 
incredibilius?  Quod  si  dicaiur,  qiiod  r^v«Ta  deiiet,- 
xeminum  vitiurn  irrepii^se  in  Graecum  texium,  Iribu- 
tos  esse  aunos  Sylvrrio  qui  Vigijio  delient.  scriben- 
duniqiie  iO^^npios  t to;  Iv,  iion  txn  c  ^  ovv\va\  <^\\^\v* 

UlCUUqUC  COU'im\\V.  \\  v\\\.^  V\>\^\\\  \V3k\4Vi^\\^X\%  Vi^^ 


9G7 


LBERATUS  DfACONUS    rRiSFATIO  A(>  BRCVIAmUM  LIBCRAT1. 


91« 


einendnrc  piius  o|H)ricat  qtiani  iitiUierlaiitlaro?  Pnc- A  tiT  ex  ac:is  coiicilii  liim  Rplirsini  l.ilrociiMlis,  liim 


icrinillo  alia  loiigc  plnra  ejiisdein  cainlogi  flagilia 

XXII.  Neque  vero  accnnlior  est  in  praMulibns  II ic- 
rokolymitinis  qn»in  in  Romanis.  Unicum  oeniplura 
proUiico,  setl  efUcaris^iinum,  qiio  in  trium  episcopo- 
ruin,  Joannis,  Praylii,  Juvenalis,  :innis  coinpulandis 
gravissiiiie  quartnm  peccatur.  Constal  cert.i  ralione 
tempornin  inter  Jounnis  ordinatioiiein  et  Juvenalis 
obiiinn  fluxisse  annos  nnuin  ei  septuagiiita,  si  .uidem 
r.yrillus  decessit  Joanni  ann.  3S6,  Juvenali*  Anabla- 
sio  aiiti.  457.  Mcephorus  flnxi^se  tradit  qiiatiior  et 
sepluaginla.  Iloc  primum  percatum.  Joanni  tribuil 
aiiiios  oniiiino  quindccim  cnin  triginta  sedeiit, 
ilefunctus  eiiim  esl  anno  417 ,  ut  ex  Angnstini 
Zosiiniqiie  littcris  apcrtnm  Ci^t,  rt  Cyrillo  sncressit, 
rujus  mortcm  coiiiigisse  anno  8  Tbeodosii  M.,  id  est 
ann.  5  6,  tradil  Hieronymiis,  cap.  i9  de  Sciiptoribus 
rcclesiadicis.  Islnd  secundiim.  Tertium  longe  mira- 
biliiis,  si  Don  absurdius,  tribuit  Prayiio,  qui  Joanni 


CbMlccdoiiCiisis  occiimrnici  depositum  fuiKse  l><»nintiqi 
ann.  449,  mense  Angii!ito  :  fliixenint  ig  tnr  ab  in- 
gressu  Joaniiis,  qai  Theodtilo  succ-cssit,  a*!  ingres- 
snm  Maximt,  qui  snflectus  Domn»,  auni  «lno  et  vi- 
ginti,  numcrat  Nieephorus  sei  et  viginti,  nain  Joanni 
tribnit  annos  ortodeciin,  Dtmno  ocio :  ea  ratioDc, 
quod  flagitiuni  prionbus  enormins,  direndus  esset 
Joannps  sedem  Antioclicnam  lenu  sse  adu^^que  an- 
num  445,  Domnus  ad  aiinnm  453,  quo  nihil  adver- 
santius  vero  :  nam  M.iximns  DMimo  sulTcctas  iiitrr- 
fuit  Chalcedonensi  concilio  aiino  4)1,  ut  ex  actii 
con<lat.  Domniis  Cpnesi  (feposiius  est  in  latrocinjii 
synodoann.  449,  niense  Aitgiisio,  quod  gest^  d«Cf*nt. 

Domnus  enim  Antiocheti;»  Ccetesix  pneerat  ann. 
444,  quo  aniio  Cyrillub  obiit,  ut  ex  fragmenli»  a  Mj- 
rio  Mercatore  ezferptis  apertum  est. 

Quinetiam  a  Cyrlllo  ncrepit  litieras  dc  rauca  Atha- 
nasii  Prrrhrnonim  episcopi,  accepit  et  a  Tbeodoreto, 


successil,  annos  viginti,  qiio  paclo  sedisse  dici  debet  n  de  Oi^lestiaco  nobi:i  Afro  ann.  442.  Qoi  I  quod  Tlieo- 

ad  anntun  usi|ue  450  ant  437.  Quid  autem  piignaii-      '*«-«'"-  —.-  -^^ —  ■*«-..;-  .. — ^  ..-^  ^,^.i^,:^  ••-.«.. 

liuscum  liistoria?  Nam  Juvenalis,  qui  Praylium  ex- 

(-ciril,  inlcrfuit  Rphesiii:c  syno.lo  aiin.  451,  accepit  a 

saiictis  CuBlcstino  et  Cyrillo  btteran  aan.  450,  rege- 

bat  Ecciesiani  Hierosblymitanam  qiio  aiino  defun- 

ctum  Th<*odotum  tradil  tiieodoretus,  id  est,  ann.  427, 

iuio,  iil  moi  ostendetiir,  episcopatuin  gerere  ccepit 

annii  414  :  ati|ue  ita  Praylius  vix  annos  oclo  eccle- 

siam  Hierosoii%iiiiaRam  rexit.  Quartum  par  priori- 

bus.  Tribuit  Nicephorus  Juvcnati  annos  orto  et  tri- 

ginta,  qua  ralione  deberet  dici  falo  fnnctns  ann.  462, 

siquidem  sedere  coepit  ann.  42i :  atqai  defnnctus  est 

:inn.  457,  siquidero  annus  octavos  Anastasii,  q:ii,Ju- 

venali  successit,  coincidit  cuin  nono  Leonis  I  inipe- 

ratoris,  atque  adeo  curo  anno  Chri^ti  405,  ul  mani- 

fesie  collig  tur  cx  Cyriilo  rannadio  in  Vita  sancti 

Qiiiriaci. 

XKIIl.  De  Alexandrinis  quid  dicam?  ea  commini- 
^ciiur  qna!  nemo  inedioiriter  peritos  hiMorise  ecclo- 


doretus,  quo  nefno  Joannis  annos  pro  ainicitia  singii- 
lari  el  fainiliari  usu  novit  cenius,  ip  am  tredeem 
annos  lanlum  sedisse  demonstiat  in  epii»tola  ad  Dios* 
coniiii  Cyrilli  su^ccssorem. 

XXV.  Sbd  minim  quanium  in  snorum  etiam  iTe- 
cessorum  cemputaMdis  annis  deceptus  esl.  Consiai, 
ex  actis  coiicilii  Cphe^ini,  depositnm  fuisse  Mesio- 
rium  ann.  451,  mensc  Jiinio;  consiat  pari?er  ex  litie- 
ris  Vigilii  tiapac  ct  confessione  Cntychii  defuDeUm 
fiiisse  Mennani  ann.  552.  Indubiiatoni  ergo  eti  inler 
'Nesiorit  depositionem  et  obitum  Mennae  efBusttte 
annos  ceniiiin  unum  et  vigiuti.  Nuroerat  tamen  Nict- 
pliorns  duniaxat  ceniuro  et  decem,  atque  i^  peerat 
annonim  undedm  defectu  :  deiiide  Proclum  sedisse 
scribit  annos  diiodecim,  et  tres  m^ises ;  certum  e^t 
iiihilominus  sedisse.  annos  tredecim,  meiises  sex  : 
nam  ordinatns  est  ea  ipsa  die  qua  Maxlmianus  e  vi- 
\U  exce^^sit,  feria  5  majoris  hebdomads,  pride 
iihis  Af  rilis,  qui  cliaracler  ani>i  454  tr.insivit  et  i|>M 


si^^sticd!  patieiiter  legal.  Indiibitatis  rationibus  con-  C  ^d  Miperos  die  24  <  ctobris  ai  n.  447.  Sedit  igiturau- 


stnl  sncces  Kse  sancto  Cyrillo  defuncto  Dioscomm 
ann.  444,  £(«ilo  deposito,  Apolliuarem  ann.  551.  tn- 
terfluxenint  igitur  anni  ferme  sepl«*m  et  centum  inier 
ordinaiioneni  Diosc«ri  et  ordinaiionem  Apollinaris; 
}H)nit  aiilem  Nicrphoriis  octoginta  tantum  :  dcficiunt 
igitur  seplein  et  viginli  anni;  neque  medcatnr  defe- 
(uni  lauio,  qiii  addidciit  aniios  feplemdecim  quos 
:ilii  iribuuiit  Timoihoo  Asterio,  cujusque  sedes  nul- 
luin  babuii  a  Nicepbom  assignatum  annorum  imiiie- 
riim  :  deerunt  euira  adlmc  aniii  fernie  decem.  Deinde 
Dios<'oro  Niccpliorns  tribuit  «ntios  quinqiie  tantMin, 
ciim  tiii^on  ordinaius  sii  iuiiio  Febniarii  ann.  441, 
4Wposiiu8  siulem  Ch  lcedone  ann.  451,  die  15  Ucto- 
bri»;  atque  ita  sedcrit  aunos  ferme  octo.  TriiuitTi- 
niothco  Salophaciolo  sive  AHio  annos  duntaxai  qnin- 
«leciiu.  Liberalus  ejnsdein  ferroe  cum  Timotheo  aeta- 
lis  defunctnm  tradii  pontificatus  aiin.  25.  Tribuit 
iiaiabo  annuro  nnum;  Liberaitis  tres  et  ceiilum  dies, 
vei  ut  alia  ieciio  fert,  dies  sexaginta  tres.  Tribuit  p. 
Tlieodosio  Jianos  dtms;  Liberaius  annum  unnro  el  ^ 
iiieiisei  quatuor  :  quid  reliqua  incuriose  scripta  ca- 
riosius  proscquar?  irauseo  ad  Antiochenos. 

XXIV.  Certum  est,  auct  re  Theodoreto,  lib.  ▼  Ili. 
ftorie,  sub  fioem,  1  lieodotum  Anliochennm  obiisse 
ann.  427.  Certum  imriter  ex  Evagrio  Euphraskim 
ruini  urbis  olMutuni  interiisse  ann.  629,  die  2tf  Maii, 
qii»  erat  Cirria  seila.  1?  luserunt  igitur  inier  utriusque 
oliAiiiro  anni  oninino  iionaginia  novem.  Nicephoias 
iiumemt  sex  et  centum,  ciNn  mensibus  seplem.  Iloc 
priuiuiii  flagitittin,  ioud  alterum.  Constat,  ut  dictum 
est,  audoriCate  Tboodoreti  indobiuta  liac  iii  parie, 
Tbcodotiiui  daectMise  Joaani  aun.  427;  cori&t:it  pari- 


nos  irereciin  et  menses  sex. 

XXVI.  Ex  his  aHiein  que  de  Nicepboro,  insi  lalU, 
cvid  nter  drmonsirata  sunt,  f.icle  cnique  lieet  e  n- 
jicere  quid  de  Tbeopbaue  sentiai,  endem  niainM 
quae  Nicepborus  peecanie. 

XXVII.  Nain  ut  a  RoroaRis  pnesolibns  dieere  biei* 
piam,  Zosimo  iribuit  annoe  octo,  Boniiaeio  quatosr, 
Coalestino  deceni,  Sii^to  octo,  qua  raitone  oponerel 
Sixiiiiu  decessisse  ann.  447,  Cceiesiinam  ann.  4S3, 
Itonifacium  aun.  449,  Zosimun  auo.  425.  Siqiiidein 
Zosimus  Innoeentio  uicce>&it  ann.  417,  quo  nihil  a 
vero  alienius,  siquideiu  Leo  Sixtl  soccesior  sedeie 
ccepit  ann.  440.  Certe  seripsii  episcopis  per  Campa* 
ninin  ann,  443.  Sixtus  scripsii  Joanni  Autioeben«et 
Cyrillo  ann.  433.  Coelestmus  ante  Nestohi  ord«alo- 
iiem,  qnx  contlgil  ann.  4i8,  non  parvo  tempore  se- 
dein  apostolicam  lenuiL  Bonifacius  ad  episcopetGal» 
liaruiu,  de  Maximo  Valeulino  dedit  litiens,  Monaxit 
et  Pl.iita  coss.,  id  e^t  aiu  419. 

XXVIII.  D.;  prxsuUbus  Hierosolymiunis, 


erral  errorem  ciim  Nicephoro  :  nani  J«  auni  ai 
annos  sexdecim,  Praylio  viginti,  Juvenaii  octo  ei  Ifi- 
giiila.  Qui  trcs  enormissimi  ccvrixi^ovca-ftoi.  EuoMlea 
p»riter  errai  de  Antiocbenis  praisulibus,  aique  etia« 
de  Alexandrinis,  iino  et  de  ConstantinopoliUBis,  «I 
viJeatur  Nicepbori  caulogus  ex  laterculis  Tbeo^ 
nis  exscriptus. 

XXIX.  Cuin  auiem  de  Tbeopbane  res  iu  le  !»• 
beaty  liqnido  patet  quaro  prudenter  dietas  sit  ab  em- 
dito  inlerprete  Goarto  milorfciif  probabitior^  fUM 
toteraMior  ehronographus;  niliil  euim  clironolo^ids 
ipsius  latcreulis,  aut  incnriostns,  aut  corroptiui. 


BREYI  ARIUm ' 

f^am€e  jyestorianorum  el  Eutychianorum^collectum 
a  Idberato  archidiacono  Ecclesiw  Carthaginensig 

regionis  sexfw. 


I.  J^roosmiiim. 

II.  De  PomIo  SawmatiM,  §l  quod  auctar  «il  iVeito- 
rianw  kan^ens. 

III.  De  ApoUmariOf  et  quod  auelor  tit  Eutychiam 
^mred9. 

'IV.    De  NettorU  ordinationey  et  eju»  hmem. 
V.     Jie  ignodo  Epkeiina  i,  et  iVeitprtt  damtialioite. 
¥1«.    De  diicordia  Cyriili  Atexandrini  et  Joannii  Antio» 


TITULl  CAPITUM  ^ 

A  XIII.  De  tynodo  Ckalcedonenii  ^  et  damnatione  Dioi» 


cort. 
XiV.  De  exiilio  Dioscori^   et    ordinaHone  ProterH 
Alexandrini  epitcopi, 

XV.  De  ordinatione  Timothei  JSluri,  et  moru  iVo- 
terU. 

XVI.  De  ordinatiene  Timothei  eatholici^  et  Petri  hm* 
retici. 

XVII.  De  ordinatione  Joannis  catholici^  et  damnatione 
AcacH. 

Vii.  na  ordinationi    Maximiani   ConstanUnopeUiam      xVlli.  De  epiecopU  Atexandrini». 

mpieeopi.  XIX.  De  Severo^  Juliano  et  Macedonio  *. 

ViU.  De  pace  CuriUi  et  Joannii.  XX.  De  Gaiano  et  Theodom. 

IX.   De  Cfril^    epiitolii  pro  Orientalibui  epucopli     XXI.  De  Agapeto  papa,  et  Anthimo  ConitanlinopoU^ 

•^F^-  faiio  epiicopo. 

X-   Da  Neitorianormm  uandalo  et  monachii  Armenias.  g  XXII.  De  Sitverio  et  Vigilio. 

XI.  De  Euigche  prethgtero  etEgwneno,  et  ejui  hofreii,     XXIII.  De  Paulo  AUxandrino  episcopo,  et  monaehii 
mjmqua  dmnnatione.  Hieroiulymorum. 

XII.  Da  ifnodo  EpheUna  ii,  et  Flanani  morte.  XXIV.  De  Pelagio  et  Theodoro  Cappadocioe  ^, 


*  Ua.  eodex  Tellerii,  incipit  Breviarium  \ 
^  Idam  cod.«  in  hoc  Breviario  htee  iunt. 

*  iw  tjpU  exeiisa  faeriiil  nonnuUa  folii  (inqnil  Gar- 
>^iu«),  Gnm  f enil  in  meas  manus  manascriptQS  codei, 
^i  ab  illa^risBimo  Remornm  arcliiepiscopo  et  duce  pri* 
T^^M^  Fraoclai  pari  Maoritio  Tellerio  aomen  in  prsfatiooe 
"^tQiii  eatliKle  excerpsi  varias  leciiones  quinque  et  sexa- 


•  «  Ib  eodem  cod.  deest  Macedomo. 
^  In  eodem  cod  deest  Cappadocug. 

f[iata,  Qon  omnes  taniea  ejasdem  preiii ;  suni  enim  qo» 
ibrariorum  vilio  irrepserint,  sutit  et  quae  textum  emen- 
dare  adhac  poe^nt :  omnes  cniascunque  modi  siiit.  eihl^ 
beotur  apfiasiiae  ««pdJiiiWctexlui.— Hus  variautcs  uostexlui 
subjiccre  maluimus.  £d;t. 


CAPUT  PRIMUM. 

niOCBHIUIf. 

hr«|rlD»tionis  neeessitaiibus  defatigatus,  et  ali- 

\  faiUiiae  aaiDio  a  ciirii  lemporaUbas,  dua- 

m*  IMC  est«  Neaurianoniin  el  Evtycbia* 

-^mdi,6x  eedesiasliea  historia  Doper  de  Graeco  in 

^^-^liaom  innibia,  ei  ex  geatis  synodalibus,  Tel  san- 

^^«mai  rainim  epistolis,  boc  Breviarium  collegi,  ne- 

^^■i  leinponim  cwrriculo  *,  illa  qu£  iu  Graeco 

^leundrim  scripto  accepii  vel  grar issimomai  homi- 

^Han  didki  parntione  fideli.  Quod  faciens  pro  mea 

^iridiliMie  el  responsione  contra  ralsiloquos  ulra- 

^Diiqiie  ptrtiom  sectatores,  qni  consueto  studio  ali- 

^^  leqmmtor  de  sois  aoctoribus  qoam  feriias  ha- 

W,  liteaier*»oirero  catholtcis  frairibiis,  igiioraiiti- 

tas  aeta  ipsarom  haeresum,  et  legere  volemibus. 

PeregrinaUonii^  etc.  ]  Qua  neinpe  Reparato  Car- 

«  Cod.  Telierii,  iMftoiif  temporum  illa. 
Patdol.  LXVIII. 


G  thaginenai  cptscopo,  eujiis  erat  dtaconus,  fidom  se 
comitem,  \t\  in  exsilio,  lU  dedii,  ut  nonnisi  post  epi- 
scopi  mortcm  ab  Euchayda  recesserit* 

Defatigalui^  etc.  ]  Videri  potesl  mendosa  leclio  ; 
qoomodo  enim  cohaerent  voces  isi.i;  duac,  defatigatui 
et  (eriatuif  quid  si  legeretur  (/«jTirfieiitsf  qoanqoam 
retineri  polest  vetos  lectio;  sed  ita  ui  delaiigaios  po- 
slttts  sit  pro  recreato  a  lassiiudine,  insol^u  qoideaa 
significatione,  sed  quac  Afro  condoiietur. 

De  Gneco  in  Latinum  tranelata,  etc.  ]  Ab  Epipba- 
nio  scbolastico,  Cassiodoro  impelfente,  qui  ex  Soera« 
iis,  SozoBienl  el  Tbeodoreli  tiisioriiit  Tripartium 
quam  dicunt  bistoriam  eonflavil. 

Graco  Alexandrim  icripto^  etc.]  Dlviaare  noa  iieat 
quodnam  illod  fuerit,  sm  minus  vera  sint  qoe  ia 
prxfatione  de  Nestorio  Pbragoneos  eplscopo  conjo* 
cimus. 

Pro  mea  eruditione  et  reipomioney  ete.  ]  Id  esl,  ad 
D  me  erodieiidum,  et  ot  qoaereBtibus  faeiie  rcspoiide* 
rem. 


^  In  eodem  cod.  deast  Ukmter. 


^V 


tl7l 


LIBERATl  DIACOM 


971 


CAPUT  IL 


l)c  l*auh  Samosateno,  el  qHod  auclor  $U  Netloriana: 
hasresia, 

{Kx  EpiloiDo  Oiroiiicorum  Luconiii,  eilib  vii  Hisloriii*  So- 
crilis.) 

Igilur  Ncsioriuni  dognialis  auclor,  ul  roulli  voliini« 

Paulus  agdoiichur  Saiuosaiemts  episcopus,  qui  secii- 

lus  docirinaui  aniiqiioruni  liaerclicorum,  Doroiuum 

iiosiri;m  Jcsum  Clii^sium  purum  hominem  asseruit 

iiaium,  ei  passam  :  de  sancU  vero  el  snmmc  beal* 

Trinitate,  ul  Graeci  traduni,  Sabcllii  sententiam  se- 

cutus  esU   El  propierea  dicuiil   Nicxuuin  siatuisse 

conciliuro  Paulianos  omn^no  baptizandos,  ponentei 

dKTerentiam  intcr  Pauli  Nesitiriique  doclrinam,  co 

quod  Nesiorius  confiient  exislontiaiii  diviDitalis  Filii 

Dei,  Chrislum  puruin  bonrniem  credidit  coticeptum 


A  di&solubilem  uobis  hacicuus  projionu  ii  quxstioneoi, 
impudentor  objicienl  s,  Patrein  cuin  Filio  natum,  si 
beaiam  Mariam  eitToxov  conflti>ainur.  Veruni  bis  iia 
se  de  Nestorio  babenlibus,  ccBpium  opus  peitir- 
raiiius. 

Ui  multi  volunt,  j  Inramem  hanc  originem  ohfccc- 
runl  plures  Neslorto,  el  primi  quidem  omuiQiu  hid 
duOt  Eusebius«  qui  postea  Dorllabi  episcopus  fiiit,  H 
Marius  Mercalor;  deinde  Coeleslinus  papa  in  ef.isinii 
ad  Ne-toriuin;  proiniscue  tandem  alii,  quos  lainea 
inter  ne  receiiseas  Cyr.llum  Alexandrinum;  nas- 
quam  eiiim  natales  liaeresis  Nestoriaiiz  altins  qoaio 
a  Pliotino,  Diodoro  Tarsensi  ct  Tbeodoro  llopsuesie- 
no  repetiit. 

Antiquorum  hareticorum,  ]  Ebionem  Pauli  ma- 
gistrum  memorat Mercatir  fit  refutai  ene  Amaihm^ 
timorum  Nestorii,  Arthemonem  Tbeodnretus,  lik 
II  haerel.  Fab.,    cap.  8,  et  Prxdestinali  aoctnr. 


aliiue  formatum,  et  postea  in  Deum  provcctum,  hoc      *^*J!^?'m*'      .    .•  .      i  t       ^  ^i-.^    ^.  «. 

'  *      '  r  9  SabeU.i  sentenltam  secutus.  ]  Longe  aliter  et  ■>• 


est,  honiiitem  dciilraiuni,  ct  noii  Ycrbum  carncm  fa- 
<!tiim ,  ci  habitasse  in  nobis,  quod  praxiical  Evange- 
liuin,  ct  catholica  coiintelur  Rcclesia. 

Propierca  in  Epitoina  Chronicorum  Luconiius  hoc 
l>oiiil  et  divii  ^  :  c  Felice  ei  Tauro  consulibus  Nes* 
lorius  Constautinopnlitauus  episcopus  novum  Eccle- 
siis  molitur  errorein  iiiduccre,  prxdicans  Chrisium 
hoiniucm  taniuin,  non  etiam  Deuui  natuin,  eique  di« 
vtiiitjtcm  collatain  esso  pro  merito  dicit.  i 

Socrates  vero  in  iibro  ecclesias  icc  Hisioriai  dirimit 
Nestorium  a  Paulo,  eorumque  difreremiam  sic  p  nit : 
c  Apparet,  inquit,  Nestorium  igiioranse  lectioiies  an« 
liquorum.  Quapropter,  ut  dixi,  iu  seriuone  solo  mo- 


lius  Mercator  in  disscrtationc  ad  duodceimum  aiu- 
tliematismum  Nestorii. 

PauU  710«.]  Auctor  Pr.rdestin.)ti  loco  cit«:  c  OMni- 
bus  notuiii  e^t  uos  hxrct  cos  veuieutes  noa  rebapti- 
zare,  sed  manum  recoitciliationis  accedere ,  ei  iti 
divino  populo  tradere  sociandos.  De  Panfianii 
autem  sancta  synodiis  Nic«na  boc  consiituit,  it 
prorsus  baptizcutur,  et  ita  demum  catho  lco  pop«l« 
socientur.  Unde  ego  credo  regulam  eos  baptiiBiiialis 
iutegram  non  teneie,  et  ideo  hoc  decretuui  a  Chrifli 
pontilicibus  ct^nstitutum.  » 

Postea  in  Deum  provectum.  ]  Keclaiu  i^t  ipsc  Nesia- 
rius  apud  Mercatorem.  Vide  dissertatii>nem  priniaa 
ad  secuudam  part^^m  operoiii  M.  Mercatoris  ubi  po- 
pularis  opiniu  clarissimis  testimoniis  convulsa  esL 

Hominem  deificatum,  ]  Ueclamafipse  rursuro  N<> 


.   „.  •  k  •  .   .  ..         slorius  ep>sloia  1  ad  Coeiestiuum ,  iii  qua  adverarios 

ralus  esL  Et  nou  soluiii  scnnonem  b  exaiuini  dedit ,  ^  ,„05  ;irgaii,  quod  deificaiotm  >oce  usi  es^nL 
sed  etiam  oinniiii)  Deum  essc,  qui  naius  csi,  dcne^a-         Lucemius.  J  Utique  retiiieiida   iectio,  iscqufj 
V  t.  Nos  autcm  fateraur  quouiam  qui  de  sancta  vir-      reclainaulc  eruditissiino  (oncilioruin  colUcto  1 1 


ginc  Maria  n  tusest,  et  crucilixus  esf,  Dominus  « 
esl  glorioi,  sicut  dicil  Apostoius  :  Si  enim  cognovissent, 
nunquam  Dominum  gloriai  ciucifixih  enl  (/  Cor.  11,  8). 
Porro  Nesloiius  dicit :  1  Noli  gltriari,  Judxe,  non 
cruciflxisti  Deum,  1  languam  ipse  Dominusglorias  idem 
non  sit  Deus.  Nam  quia  puruin  hominem  non  dicit 
Christum,  ^icu  Photnus  et  Paulus  Samosa\enus, 
etiain  hoinilise  quas  fecit  ostenduht.  Nus«|uam  cuiin 
Dei  Verbi  subsisicntiam  perimit  <*,  sed  ubique  eum 
subsistcre coniitctur,  et  habcresubsisieuliam  •,  ci  non 
sicnt  Photinus  et  Paulus  Satnosaienus  ejiis  siibsisteu- 
tiam  perimentes  '  (Socrata,  lib.  vii,  cap.  32).  » 


beo;  ost<:udit  eiiim  coiitinuatoreni  Prospeii,  sl  la- 
meu  Prosperi,  non  quod  Aquilanos  me!ias  bac  ii 
parte  sentiat ;  nam  deceptus  et  ipse  est  a  Cassiaao 
l^epolian  m  h.Tresim  proNesloiiaiia  obten.lente.Vidi 
Mercatorein,  <  pist.  niox  ciL,  et  disserl.  I,  moi  pi- 
riter  citata. 

Apparet.  ]  Locus  bic  vel  mutilus  esi  la  ed  ttooe 
Crxca,  etiain  postrema  Valesii ,  vcl  suppositas  ii 
Tripartita  usque  ad  hjec  vcrba,  ejiu  subsistentiam  pt- 
rimentcs. 

llvmilice  quas  fec't.  ]  Cum  anlea  latuisseut,  cditt 
nuuc  ptimuiii  suut  in  secunda  |iarle  operimi  U. 
Meicaldris,  et  intt-r  cas  hxc  ipsa  ciijus  meiiiiuit 
Socrates. 

Alia  respondiot  tectio,  ]  Ciijas  illa  taademt  bsc 
tota  cerle  mptxomk  admodum  impI.Gala  fsL  Vii  bm 


ll«c  Socrates  de  Paiilo  et  Nestorio  :  cujiis  testi-  ^  ddductir  ut  credam   fuisse  aduouturis  a  icojis,  q« 
.nin  ui^n.    .-^.«^    ^..lA  ..i;^  - !..•.  i^-.i-. .  *^  Libcrato  imposuerit 


monio  utens,  seqiiar,  qnid  alia  respotuicat  lectto 
f  Igiiaius  Nestorius  expos:iit>num  sanct  rum  Patnim 
pra*dicant'.uin,  Dei  Filium  uuilione  nalurac  su»  iu 
personam  suscepisse  hominem,  quam  non  babet  cuiu 
Patre  communem.  Proper  individuam  ei  iuscparabi- 
lem  Patris  et  Filii  natiiram,  bcatam  Mariam  noliiit 
tl  cere  Dei  genitrcem ,  ne  Patri  quoque  iiativit  tem 
applicarel :  iguorans  deuiens,  quoiiiam  Pater  et  F  lius 
nauira  unuiu  hunt,  discreti  pcrsonis :  quouiam  qui 
iceniiit,  nou  Catgenitus,  uequcqui  geniius  est  genera- 
vil.»  Iloc  igiioranlcs  Nestoriani,  quasi  uodosam  et  iu- 

■  Cod.  Tellerii,  hoc  penitus  dicit. 

^  Idein  cod.,  yi#A  t<NHin  eum  sermonem^ 

*  Ideiii  cod  ,  nalHS  isi,  U»minus, 


Vskvm  iii. 


Dc 


ApoUinariOj  et  quod  auctor  tit  Eunickm€ 
hceresU. 
(Ex  Theodoreto,  Itb.  v  Uistoris  eccIos:»tiee,  eap.3.) 

Post  damiatiouem  Pauli  Samosaieni,  una  teai^ 
ris  geoeraiione  traosacta,  Apollioaris  Laodieewtf 
episcopua  de  i.icamat.one  Domini  Ariaaomn  Uas- 
phemiau  secuius,  as^erens  couiraria  Paulo,  caraes 
et  oinnipotens  Dei   Verbum  unius  esse  prsdica^ 

^  Codez  Tcllcrii,  subsiantiam  perimU. 

*  Idem  cod.,  «1  kuhere  suhumaiam. 

f  Idein.  <  od.,  ejus  sutuantmm  perimeniis» 


073 


BRCYIARIUIf. 


974 


MbsiMiuc,  conlc.iiioMSsi.nc  asscfcmns,  Vc  oum  A  uijbus  dcmonslraUs,  carum  acta  narrare,  sicui  prac 
rarnen:  racium»  tcI  aliquid  V.  rbi  in  carncm  Inisse     f^^iQ  potllcelur. 

De  ApoUinarw.  J  Videsls  qiijc  de  ipso,  ipsiuf:(|ue 
li£resi  scripta  suiil  in  disscrt.  t,  ad  scciindani  par- 
lem  operum  Mercaloris;  valent  enim  :id  popularia 
qiiaeJam  prar  jud.cia  reviiiceiida,  ipsumque  Libcratuni 
corrigendum. 

Unn  temporU  generatlone.  ]  Gcncralioncm  posiiit 
pro  sarculo.  Nain  Paulus  damiiatus  cst  anno  270. 
Apolljnaris  docere  coepii  circa  annum  360. 

Carnem  et  omnipoteni  Dei  Verbum.  J  Rcclamaut 
Apollinaris  ct  Theodoretus.  Isie  pariim  in  liisioria 
rcclesiastica  vcrbis  mix  a  L.ber.iiu  afTprendis,  pnr- 
lim  in  di.d.  4  ailversus  Apollinarem,  qiii  supposui.s 
^t  Athanasio.  llle  ii  confessione  lidei:  i  Aiiaibeiii:! 
sit,  qui  non  dicit  oaniem  ex  Maria,  et  qui  dicit  caiii 
carnem  esse  nalone  non  crcilc^eyCt  ofioo-j^tov  Dco.  i 

Cradui  quo$dam  dignitatum,  \  Yide  Epiphaiiium  ei 
aniinainqiierationalem^quacorpusresurgit»  prifatam  B  ^i^'^^'  cit.  Tlieodoreii  de  episcopo,  presbytero  ei 


conversnra  atque  inutatttm,  non  aatem  carnem  de 
Maria  Virgine  sumptam  atque  susceptam.  Ut  abtque 
peccato,  coosubsiantiais  Dobis  et  per  omnia  simi- 
liH,  agnoscatur  Christiis,  sicut  ait  Apoatolus  ( Ae^. 
IV.  15). 

Tbeodoritus  epiMopus  in  eccle^iabtica  «  llistorla 
ApoHinarem  ctejus  bttresim  sic  notal.  c  ApoUinaris, 
Inquit,  Laodiccnus  episcopus,  dum  ^  pietatis  indueret 
vultum.  et  a|>osiolica  se  fingeret  dogmata  conservare, 
po&t  paululuin  iiianireslus  bostis  apparuit.  De  divina 
Ramq  :e  natura  adulierinis  ralionibus  utebatur,  gra- 
dus  qu  'Sdam  digniiatum  geiieraiis.  ct  sacramentiim 
(Kspeosationis  i.nperrcctum   explanare  praesumens. 


salute  confirmans. 

c  Si  enim  nnimain  non  assumpsii,  secundum  iliius 
ratioiieai,  Deus  Verbuin,  neque  medicinam  animas 
trib.iit,  neqiic  honorem  dedit;  sed  corpus  quidcin 
lerreiium  ab  invisibilibusurlulibus  adoralur,  anima 
vero  .«ccundiim  divinamimagincm  Tacta,  in  infcriore 
permaiisit,  coniumeliis  induta  peccaii.  Qui  etiain  p'u- 
rima  super  hxc  vesanus  assemiL  Aliquando  eniin 
pariter  confitebalur  ct  ipse,  ex  sancta  Virgine  as- 
sumptnm  carnem :  aliquando  vero,  eam  cum  Dco 
Verbo  ccelitus  dciccndisse:  aliquando,  eum  ipsuin 
ramem  factura,  ct  sumpsisse  nihil  ex  nobis  :  aliasque 
pluritnas  et  inancs  fabiilas  sacris  opiniooibus  «  copu- 
labat,  quas  in  praesenti  diccre  superfluum  judicavi. 


diacono,  quibus  Ircs  pcrsonas  divinas  bxretici  .illi 
coiifcrebant. 

Na*ianzenH$.\  Miror  cur  non  sit  additus  aliis  Nys- 
senus,  neque  enim  Nazian/enus  cxpicssius  uaquaiii 
adversus  Apollinarcm  dispuiavit  quam  Nyssenus. 

Auctoritatibui.]  Posiluni  pro  originibus,  vel  aucto- 
ribus,  non  iiisolente  posl  Teriulliauuin  apud  Afros 
locutiooo. 

CAPUT  IV. 

De  Nestorii  ordinalione  et  ejui  h  rren. 

(Ex  Socraie  ct  actis  concilii  Ephesiui.) 

Post  Apollinaris  datnnationcm  et  depositioncm, 

aliquantis  temporibus  cvolulis,  inortuo  Sisinnio,  qni 

post  obitum  bcati  Altici  GonsUniiuopolitan  e  Ecclo- 


c  Talia  quidem  ille  dice.is,  noo  solura  suos  pesie  C  '^^"^  P'^^»*^^"'"  sasceperat,  vlsum  est  imperaiuribu 


complcvit,  sed  etiam  quosdam  nostrorura  fecit  liu- 
jusmodi  Iqirx  parlicipes  ^. 

c  Posl  paucum  vero  lcmpus,  dum  suum  viderent 
•pprobriuiii  et  Ecclesix  clarilatem,  pcoe  cuacti  rcversi 
bUiii.  Non  uiueu  priorem  dcposuere  languorem,  srd 
magis  pluriiiios  constantium  latenier  saticiaveruiit. 

c  Ex  hac  crgo  radice  in  Ecclesiis  genainavil  uiia 
carnis  deitalisqud  naiura,  ct  ut  divinitati  Uiiigo- 
fiiii  pasftio  copulclur,  ei  alia  quxcunque  populis  et 
sacerdotibus  cer(amiiia  gcnuerunt  (  Lib,  v,  c.  5).  » 

£i  post  pauca  :  c  Verum  Apoliiiaiis  prasbulaiu 
nodatus,  iioviiatcm  doctri.nae  suse  aperta  impuden« 
tli  ia  Ecitcsia  prxdicabat  •,  ducem  scmeiipsum  os- 
tendens  ha;rescos.  » 


nuUum  ordiiiare  de  Gonslaiitinopolitana  Ecclesia 
pontiliccm,  sed  ab  Anliochia  Syris,  unde  prius  illu 
Ecclesia  Joannem  susceperat,  aliqueui  advcnam  accer* 
sere,  et  episcopnm  faccre. 

Et  sicut  Socrates  in  ecclesiastica  narrat  llistoria  : 
c  Erat  quidam  presbyter  Autiochix  nomine  Nesio* 
rius,  gcncre  Gcrmaniciensis  ,  boni  eloqiiii,  queni 
quasi  uttlcm  ad  docendum  Conslantinopo  im  princ!- 
pes  evocaveruiit.  Et  transactis  trihus  mensibiis,  ab 
Antiochia  ven.t  N»storius,  qui  castilate  inter  pluri- 
mos  prxcipims  habebatur.  Quibus  autem  moribtn 
fnstitutus  fnerii,  snpientes  a  priraa  eju^  hoaiilia  co- 
gnovcrunt.  Erat  cnm  co  et  Anastasius  presbyter  pa  • 
riier  destiaaius,  qiiem  nimis  Iionorebat,  et  coutilia- 


Quapropter  apparet  ex  omnibus  superius  diciis  d  "*><"  babebat   io  causis  suis  <  Soaatm,  Hb.  vti , 
artt|ueprohll8,  a  Panlo  Ncatorianos  fuisse  propagatos,      ^^P*  ^^  )'  ' 
et  ab  Apollinari  unius  naturs  prxdicatores  »  ui  suot 
Acepliaii  et  Eutychiani. 

Ojus  dictis  et  epistoiis  respondebat  eo  tempore 
Dlodorus  Tarsensis  ^  episcopus,  deinde  Gregorius 
Nazianzeiius,  Basilius  et  Theodorus  Mopsueslcnus, 
l>robabilitcr  ostcndentes  cx  divinis  lestimoniis  dii.i- 
rum  proprieiates  naturarum  in  una  Ghrisii  pcr- 
sonn,  ^icut  ipsa  prubaiit  eorura  volumina. 

Seqmtur  jam  nunc,  utraruinque  haeresum  aiictori- 

•  Coilcx  Tellcrii,  Thcodoritus  in  Ecct, 
^  Idein  cml.,  Laodicenns,  dum, 

*  Ulem  cod  ,  taeris  jnromismmbus. 


Ordinato  ergo  Nestorio  die  primo  mensis  Apriii<« 
consulaiu  Fclicis  etTaur,  Aiiastasitis  coram  ecclr- 
sia  docens :  Det,  inquit,  gcnitricem  Mariam  nuUus  di- 
ctre  prce^nmat :  quoniam  Maria  homo  fuil ,  et  Deum 
ab  homine  generari  nimis  est  impossibile,  Qnod  curn 
pariter  audisscnt  plurimi  clcricoriim  ct  laicorom, 
multum  conturbati  sunt.  Didicerant  enim  anliquilus, 
DeuMi  c<tnfitefi  Chrisium,  et  iiullatenus  per  dis« 
pciisationcin  bomiaem  a  Deo  separatum  crcdeban!» 

*i  Codex  Tcllcrii,  tepra  participari, 
*^  Mein  cod.,  Eccletite  pnedicabat, 
^  Idcm  cod.,  Diodomt  Tarseorum, 


07$  LIBERATI  DUCONl  976 

Tumullu  ergo  faclo  in  ccdcsia,  Neslorius  volcns  A  bilis  faclus  en.  Cyrillus  vero  per  rosftiaouiiin  Ub- 


(irmare  Aiiastic:!!  SiTmoncm,  co  qnod  cuiii  bonoraretf 
iniiqnamhlasp!  cmum  noliilt  argnerc,  sed  freqncnlcr 
lioc  coram  ecclcsia  d<;cob:it,  et  agiiabal  banc  qiiaB- 
siioiicm  cuin  contenlioiiibus,  abncgnns  Dei  genitrictft 
eon^^essionem.  Unde  iiivisio  nala  csl  in  Ecclesia,  et 
conru>sionem  inagn:im  orbi  (crrarum  lcpidissimi 
Iractaius  Nesiorii  concilavorunl.  S-d  co  iion  cmen- 
danlc,  Consianl!nopf>lilana  Kcclcsiacrat  in  scandalo, 
ft  Telul  in  nocturna  lite  rcplela  omni  coufusionc, 
sociornm  et  bosiinm  nuila  eat  agnilio,  diversis  nuuc 
bis,  nunc  aliis  conscnticniibus,  et  Terlm  propria  mii- 
lantibiis,  quoniain  ^esiorius  in  ea  erat  optnione, 
qiiod  oinnino  purum  bomi:  ein  diccrcl  Chrislum,  in- 
iroducens  in  Ecdcs  ain  Pauii  Samosalem  et  Pboiini 
doctrinam.  B 

Quod  audiens  Cyriilus  Alcxandrinns  episcopus,  coi 
tunc  dabaltir  primaiiift  dc  talibiis  agendi ,  veneranl 
ad  eum  aliqul  dc  populo  Consiantinopolitano  *  non 
commuoicantcs  Nesiorio,  et  siiggesserunt  ci  qnx 
Constantinopoli  act:i  fnerant.  Direxit  ergo  Neslorio 
epislolam  Cyrillus,  c:  jns  esi  principicm  :  Venerabiles 
filHac  fide  digni^  ctc,  persuadens  ei  ut,  si  in  |  lebe 
lapsns  fueral  sermo,  in  Iractalibus  corrigerelur,  ut 
Dei  puerperam  diceret  sanetam  Virginero»  id  csl 
6S0T0XCV,  ut  t  tius  orbis  oflensio  conquiesccret.  Jam 
enim  quatcrniones  expos  tionum  ejns  per  Anliocbum 
qucmdam  illuslrcnt  papa  Coelesiinns  accepcrat,  dog- 
innquc  ipsius  Ncsloiii  manu  ejus  subscriptnm  ct  ab 
co  directum  legeral  atque  tractaverai,  lotnsqne 
Oriensex  ejns  scriptisjam  cognitum  babcbal. 

Sed  Nc>torio  emendare  no!ente,  rursus  quoque 
Cyrilliis  secundam  ad  eum  dircxit  cpistolam,  cujnc 
esl  prtncipiiim  :  Obloquunlur  de  me  quidam  apud 
tuam  fraternitatem,  eic,  qna  ei  Incarnationis  Cbristi 
plenani  red^tit  rationcm,  rogans  cum ,  ut  cum  i7/o 
eadem  sentiret,  ut  Ecclesiaruro  pax  per.>taret  incolu- 
mis,  et  sacerdoiibus  indiscissa  coacordia  perroancicu 

Ad  h.TC  autem  Nestorius  contrariam  scribens  Cy- 
rillo  epi>tol.iin«  cujiis  principiuro  est :  Injuriat  qu^- 
dem^  qu<B  eontra  noi  sunt ,  mirandarum  tuQrum  Utie' 
rarum,  eic  Verumumen  bcatam  Mariam  6forox«v 
noluil  dicerc,  ncc  ftuna  crocndavii  ftcrnwncm. 

Joafoites  qaoqoe  AniiocbciNis  dircxit  Nfftloric 
cpi«lolam,  ciijuft  cst  principiiHn  :  Meam  intentionem  ^ 


conum  suum  reinlit  de  co  papx  Cfielesiino,  c-iqaiil 
Consuntinopoli  ageretur  ei  per  epiftlolam  ftuam  t^ 
lcgavii. 

Idem  Cyrillus  « tcrtiam  Nestorio  synedicam  dircxil 
epistolam,  in  qua  ct  duodccim  capiiula  conlra  eins 
dogma  diciavit  ct  inscruit.  Et  est  principiiim  :  Di- 
ccnie  Doniino :  Qui  amat  pairem  $uum  aut  matrem  num 
pluiquam  me,  noii  e*t  me  di§nu»  {Matth.  x). 

Oujus  cxemplar  epistolae  pcrveniens  ad  Joannfn 
Anilocbcnnm ,  oflcnsus  e>i  in  ipsis  CyrilM  capitulis; 
pntavit  cniro  eum,  duro  immodcrate  OGCiincrei  Ne- 
storio,  in  sccUro  Apollnaris  incidisse. 

Mandavit  ergo  Ajidreae  ct  Tbeo:!orito,  cpiscopis 
concilii  sui,  ul  scripto  rcspondcrent  coolra  ipsadno- 
decim  capilula,  lanquam  Apollinaris  dogma  insUo- 
rantia. 

Cognosccns  itaqiie  Nesloriuft,  qaod  Cyrillnti  noa 
patcretnr  Ecclesiaui  sic  essc  in  perturbationibn$,  et 
popnlos  in  sondalo,  subiipuit  pio  principi  Tli«odo- 
sio,  ui  sacraro  ad  eum  dirigeret,  ct  a  sua  cum  ptr- 
secntioiic  compcsccrcl.  Et  scripsit  quidcro  ad  ecn 
sactam  imperator,  arguens  ctim  lanquam  inquieion 
et  scandala  sectantem,  qui  sine  cons  rlio  sacenio- 
tnro  agcrel  atque  ftcribcret. 


nrca  luam  reverentiam,  eic,  per  quam  eom  h  riatus 
cu  ne  sc  lepellerei  bonum  sibi  futurum  cuusilia- 
liuro,  dum  eum  dicerc  piget  beatam  Virgincm  Dei 
genitriccm,  quod  sancti  Paires  dociierunt  f  t  scripse- 
rnni.  In  tiiia  cpisiola  meminit  Tbeodori  yopsuesteni, 
ostcndens  ci  retraciat  unis  exemplum,  quomndo  ille 
dnm  traciat,  lumuliu  facto,  surgens  foriissimus  vir, 
sine  confusione  suam  sententiam  retractavit,  etqu;£ 
parum  prodessc  ignnraolibus  videbantur  >>,  velocitcr 
ad  ulilitatem  cortcxit  Kcclcslx. 
Scd  banc  Ne  torius  coniemnens,  civitati  sux  oUi- 


•  Codox  Teilprii,  popu'o  Constnntinopotitrtnnrnm. 
^  Idou:  (0(1.,  parum  ignoranlibns  videbnntur. 


Poit  ApoAinarii  damnationem  at  deponliouem,] 
Damiiatus  lcvsitiir  in  concilio  Alcxandrino  sub  Atba- 
na^io,  in  Bomano  Sub  Damaso,  in  ConsiaminoporH 
lano  anno  551.  At  depositum  soluft  ThcoJoretiis, 
quod  sciaro,  dixti. 
p  Aliquantii  temporibus  evolutis.]  A  moric  ApolliD^ 
^  ris,  qux  contigit  ;inn.  575,  a«l  ordinali-mcm  Sisinn  i, 
qnx  incidit  in  diem  dominiciiin,  qiii  uMmus  Pebritt- 
rii  anni  426,  intcrcesseruiii  anni  ires  ei  qwiN|iit* 
ginU. 

Visum  est  imperatoribus.]  Propter  disconiiam  di« 
visi  in  partcs  clcri,  aliis  Procbi,  aliis  Philippn  Si- 
densi  pcriinaciter  ftivdeflliboft.  Vhle  hiaioriam  N^ 
storii  praepoftium  pofttcriori  parit  openiai  II.  Mar- 
caiorift. 

Die  primo,]  Atqiii  Hi  Socraie  ponitor  dcctnm. 
Vitte  disserUiioncffl  i  in  peftieriorem  pstiem  opft- 
rum  li.  Ilcrcai4»rift,  et  aiperi  oijiisiUm  iliMertalifii 
Inconftianiiam  mirare,  qui  com  lii  Biiioria  aaa  H- 
lagiana  Icvi  dc  cauaa  Liberaium  ftcciiioft  cftftel,  ia 
diftscrutlone  dc  Synodo  t,  ad  Socratcm  fdilt, 
dtictu  meliorift  judicii. 

Jam  enim  per  AntioehuKu]  Reclamat  eeru  rcrmi 
bifttoria.  Vide  prsrationem  ad  sccQDdam  parieai 
operiim  M.  Mercaioris* 

Joannee  quaque  Aniioehinus,]  VH  per  aat 


ncm  baec  dici:i  ftunt,  ex  admodum  qnidem  loipar- 
tune ;  vel  iii  bistoriam  prccaiur.  Nain  Joanncs  Ne- 
siorio,  ut  ex  ipsa  cpistola  cnnstal,  scrtpsil  dantaiat 
pofi  accepias  a  S.  Coelestino  liticras,  atcpie  adeo 
pliiribus  post  nieiisibus  quam  Cyrillnft  Pos&id^ian 
di;ic<>nnm  Roinam  milteret ;  Coelcsiintis  cnim  per 
Possidonium,  ei  Cyrillo  responsum,  ei  Joanni  li  te- 
ras  dedit. 

CAPLT  V. 
De  synodo  Ephesina  pritna^  et  Nesi^rti  dammoiiom. 
(Ex  aciisconcilii  Ephesial  et  epibtola  Ib».) 
Ei  post  liaDC  ftcripsit  aliaro  sacram  ad  un.veiso» 

«  CoJex  Tellcrii,  cui  idcntidem  Cyrilius 


V77 


DREVIARKJM. 


m 


cpiseo)K)S  "t  Eph€Simi  coiivciiirrnt ,  ec  conrerretii  A  gratia  icr  miindiis  suro  a  sangulnc  vcslro,  et  amotls 


dr  t  liris  Nesinrti  et  Cyriltl  Judieium. 

Seripsii  imperator  sacrani  ct  beato  Augustno 
UiftpoKiregiensi  episcopo  per  Eb.ignium  magisina- 
miin,  «t  ipse  roticilio  pra^starel  sni  prxsentiam.  Qni 
Rbagnitts  veniens  Carlliagincm  magnam,  audivit  a 
Capreolo,  ipsius  iirbis  antistite,  l)ealum  Augnstinnm 
ei  boc  mundo  migrasse  ad  Dominmn,  acceplisque  ab 
eo  ad  Inperatorem  ritteris  loqQenlibiis  *  de  obitu  bcali 
Angssiini,  Consianttnopolim,  ande  venerat,  redili. 

IVirro  Cspreolus  archtepisoopns,  propier  impcius 
Tandalonim  Afrifaaas  regiones  obsidenlinm,  rnii- 
venale  mm  valens  congregare  coneilium,  Betiulam 
diaconMD  siinm  misitEphesifhiad  eoncilium  legalom. 

Goelesiinus  vero  papa  Romanns  scripsit  Nestorio 


ad  vos  Aon  vcnio  «.  i 

Ci  his  dictis,  cum  reliquis  congrcgalMitur  opiir^ 
pis,  qui  ejiis  senlenliam  seqnebanlur.  Pfaftemei 
ergo  episcopi  iu  duos  ordines  suni  divisi. 

Porro  Cyrillus  cum  suis  babens  Yices  sedis  aposlo« 
lie» ,  concilio  evocato  dnt^entorum  episcopormn , 
Ncstorinm  vocavcrunL  Al  ille  veoire  nolultf  difliB^ 
rens  usque  in  praBsenUam  JoaoBis '  AiHioelMni. 
Scripserat  enim  ipse  Jooniies  de  kiiiere  Cjrillo,  po- 
silut  in  »exta  manslone,  festinatiooem  suam,  et  iti- 
neris  iabores,  aoiraaliua  rainas,  et  episcoponuD» 
qm  socnm  eroDt  s,  neeetsittles  iAsiooaiis. 

Qol  vero  circa  Cjrillom  erant  episeopi,  homilias 
Nesiorii,  quas  de  bae  qua^iione  protulerat,  saBptos 


iocrepatitmis  epistolam,  com  eihoriatione  et  vltope-  B  relegentes,  priusquam  Orientis  conciiiom  et  aiiqua- 


rttione ,  qola  eri  are  non  debuerit,  ad  eujus  ordina- 
lioiiem  ^  gavisos  est.  Et  cst  ejus  principium  :  A/i- 
4flumii$  diebui  viite  nosirw,  etc,  tribuens  ei  decem 
tnenim  spniitini,  hoc  est,  a  prim.i  dle  acceptlonis 
Ipsiiis  rpistolx,  u<;qtie  <  in  ullim»m  dicm  :  nt  si  mi- 
nlme  ^esioriiis  emendaret  cxpositiones  suas,  ci  re- 
vocaret  ad  Ecclesiam,  qtii  prop*er  Cbristiim,  qni  est 
caput  ej  is,  ab  eo  fiieraiit  expulsi,  cognosceret  sc  ab 
rjus  collpgio  ct  omnitim  sanctorum  episcoporum  con- 
soriif»  fsse  separatum. 

Insinn.nns  ei  de<lisse  vicem  suam  in  concilioCyrillo 
per  epslolam  suam,  ciiJms  princlpium  est  :  Tri- 
wiitteB  noitra!  sanetiiati  i  teilrce  littera!^  etr.,  qua  Cy- 
rillum  admoiiuit«  nt  si  per  illos  decem  dies  dociri- 


mm  provioefairum  episeopi  ipsl  coDeilio  conjuncti  ad 
synodum  oecurrerent,  judicantes  Nestorium,  taii- 
quam  biaspbeaiantem  Dei  FiJium,  damnavoruni. 

Ilre  faeto  drca  Ne»torium,  Jounnes  et  epfseopi 
qui  cum  eo  erant,  alterura  concilinm  apud  se  fadeor 
les,  damnaveruut  Cyrlllum,  et  cum  eo  Mcmnooem 
Epbesiorum  episcupum. 

Poit  hete  tcripsit  aliam  sacram.]  Imo  v*l  sfmul, 
vcf  ante,  i  part.  conc.  Epb.  cap.  32;  At  enim  in  ipsa 
mentio  istius  :  c  Tua  pietas  operam  dabit ,  ut  sacro- 
sancto  proximo  pascliate  elapso,  ad  ipsum  sacrai 
Ponifcostes  diem,  ad  Ephesiorum  Asi.t;  civitatem 
accurrat,  nonnullosque,  quos  niinirum  idoneos  |udi- 
cabit,  sanctissimos  provinciae  suas  episcopos  simul 
eosdem  scciim  adducat.  i  Et  postea  :  c  De  hac  au- 
lem  snnctissima  synodo  nostra  serenitas  ad  omnes 


itain  sunm  mitnme  Ncxtnrius  cmendaret,  disponer»*t  C  omnino  Deo  dilectos  episcopos  roetropotltanos  litie- 


« um  a  rommnni  corpore  rcmnvendum ,  ct  provlden- 
«lum  illi  Ec(  \es\x. 

Eadem  de  rc  ^  pariter  scripsll  Joanni  Antloclteno, 
Rofo  Thessalonicensi,  Jovenali  Hierosolymitano,  ct 
Klaviano  Philippensi,  arcbiepiscopis.  Scripsit  et  ad 
cleram  Constantinopolitanum,  admoncns  eos,  contra 
doctrinam  Nesiorii  fortiter  stare,  ejnsqne  persecu- 
ttones  patienter  ferre,  quae  fructos  afTerrent  cornna- 
fom ;  scientes  ab  eo  excommunicatos  vel  dejectos  In 
aposiolicx  sedis  permanere  communione. 

Ccmiinoo  aotem  posi  paschalem  feslivitaiem  Nc- 
storios  eom  maxima  multiiudine  venii  Ephesum,  et 
iovonit  plurimos  episcopos  collecios.  Porro  ("yrillus 
Alexandrinos  modictim  retardatus ,  cirea  Pento- 
«osl«*n  occorrii,  et  Juvenalis  llierosolymorum. 

Sed  Joaniie  Aiiiit)cheno  reniorante,  qu.TStioncm 
fnovolitJil  prapsenies  episc^pi  dii  beata  Marii  Dei  ge- 
aitrice. 

Cyrilliis  anlem  defloraiiones  qnasdain  libroriim 
Neslorii  faciebat,  eum  pertnrbare  volens  ;  erai  eniin, 
nt  dicilur,  ejus  inimicus. 

Et  com  plurimi  Deum  confiterentur  J(*snm  Cliri- 
slom  :  c  Rgo,  inquit  Nestorius,  qiii  fuit  duoruin  vel 
Iriuni    mensiuio    nouquam    confiteor   Deum ;  qua 

•  Codex  Tellerii,  lUteris  ,9quentcs. 
^  Idom  cod.,  ab  eJM  ordinatione. 
^  Idem  cod.,  ipsius  eitistolm  $ua!  asquc, 
"^  Idcm  cod.,  cadem  tic  co. 


ras  scripsit.  i 

Litteris  ad  imperatorem.']  Tres  Caprcoli  litteraB  ine- 
morantur,  nnse  ad  Theodosium  imperatoreni,  qua- 
rum  nibil  editum  est  prxter  fragmenlum  apud  Fer- 
randum  in  epistolaad  Pelagiiim  et  Aiiatolium;  alterai 
ad  synodum  Euhesinam,  qnx  babentur  in  actis.ait. 
i ;  tertiae  ad  Vitalem  et  Constantiuni  advertus  Ne» 
storiom,  quas  integras  edidlt  P.  Sirmondus,  cuni 
antea  mutilx  haberentur.  Hunc  Liberaii  locum  non 
nicmiocrat^lopinor,  nuperus  quidam  liistoriac  Pela- 
gians  scriplor,  cum  diceret  Theodosiura  in  sacra 
per  Joannem  S.  L.  comitemad  Patres  Epbesinos  mis- 
sa ,  nomen  Augustini  inscripslssc,  quod  necduin  re- 
sciisset  de  obiiu  Augustini,  aique  adco  adesse  cre- 
derct.  Vcrum  qui  noo  6unt  peregrini  in  historia  ec- 
clesiflstica,  facti  istius  causam  norunt.  Ilxc  eiiim 
ipsa  est  cur  Coelestini  suinmi  pontincis,  Rufiquo 
Tliessalonicensis.  ct  aliorum  iu  eadem  sacra  fial 
«vmcotio,  cum  absenlia  tamen  ipsorum  nota  idnet, 
^  necnon  in  urbe  regia  de  adventu  legatorum  nuniius 
auditus  esfet. 

Vmversale,\  Totius  dimcesis  Africana;.  Vido  dis 
f eil.  do  synodis  in  rausa  Pelagiana  ad  primaui  par- 
lem  operum  Mercatoris. 

Cmlcstinus  vero  papa.]  Perturbatus  ordo  tcmpo- 
ruin.  Scripsii  enim  Nesturio  Coelestinus  tril«i  iotc- 
gris  mensibus  ante  sacrn  n,  qua  indiceliatur  syuo- 
dus,  siquidem  liltcnc  snnimi  pontificis  datae  leguu- 
lur  dic  11  Augtisti,  s:icra  die  19  Nnvcmbris. 

Vicem  suam  in  coneilio,]  Si  Ephesinum  inlclltgi- 
tur,  manifeslus  esi  error  :  iiei|utt  euiiu  CoBle^itiniui 

«  Codex  Tellerii,  ad  vos  non  veniam, 
'  Idem  cod.,  usque  in  prasentia  Joannis. 
s  Idcui  cod.,  secum  fuerani 


LIDERATl  DIAGONI  S8C 

potuerat,  A  diut  Tarsi,  Maiimas  An^iarbi,  ct  ralerl 
quatuor  et  triglnta  qul  tunc  eum  eo  Ephesi 
rerant,  querebantur  de  Cyrillo,  dicenles :  c  SeeM- 
dum  jussionem  principiuD,  cur  oon  sud(  eispertati 
aliarum  provinciarum  episcopi,  ut  quomodo  judici- 
▼ilde  Itbris  Nestorii,  et  de  CyriUi  liictlft  coacUiuia 
judicarcl. » 

Congregaiis  ergo  illk  Epbesi,  Joannes  conlffa 
Cyrillum  et  Memnonem  ita  ioveeuis  eai :  c  Optabs- 
rous  quidem  «  secuodum  r^ulas«aoc(onim  Patrwi, 
et  secundum  litferas  piissimorum  et  Christiaiionmi 
imperatorom  nostroruni»  cum  pace  ieri  syDodiinL 
Quoniam  autem  audacia  et  sediiiooe  et  hvretieo 
sensu  uieQtes,  soli  consedistist  oobis  proptoqoaoiif 
bus,  secuQiium  lilteras  piissimorom  imperaiorum  ao- 
B  strorum»  et  omoi  turba  saocaio  syoodum  implestis» 
ut  ue  requirerentur  capitula  quae  conveoiunt  Apol* 
linaris,  ct  Arii,  et  Eunomii  perfidi^  et  impieiati,  oe- 
que  eispectastis  praeseniiam  »auctoram  episcoponuo, 
qui  undique  a  piissimis  imperatoribus  convocati  soat, 
cuoi  maguiflceotissimui  comes  Candidiauos  in  scii- 
ptis  el  sine  scriptis  prxcepissel  vobis  nil  ule  pr»- 
sumere,  sed  esspectare  commune  omniura  ssi^ 
rum  episcoporum  concilium  :  ideo  scitote  qood  de- 
positi  estis  et  alieiii  ab  episcopatu,  tu  Cyrille  Ale- 
landrine  episcope,  et  tu  Hcmnon  bujus  dvitatis»  d 
omni  ecclesiasticomiiiistQrioalieiii,  ut  poteooiTersc 
sediiionis  et  iniquiUtis  auctores,  qui,  ot  regube  Pa- 
tnlm  et  imperiales  sanctiones  concii/car^fiiKr,  eaa- 
sam  dedistis.  Caeteri  autem  omnes»  qui  consensiiUs 


de  coucilio  Ephcsino  andire  quidqtiam 
f  om  liasce  liiteras  daret,  deilii  euim  iii  idus  Augu< 
sti,  cuin  iodiclio  tamen  concilii  facta  legatur  iiii  cal. 
Decenibris  consequentls.  Loqutlor  ergo  Lilieraius 
de  Romano  illo  concilio,  io  quo  scripsit  poniifejt 
lum  Nestorio,  tum  Cyrillo,  tliisque  episcopis  litteras, 
quariim  Liberaius  meminit.  Quare  dedisse  vices  lo 
coocilio  id  pstim  est  quod  in  coocilio  Romaiio  scri« 
p$isse  litteras,  quibus  mandaret  pontifei  vices  suss 
ubeundas,  non  in  concilio  Ephesino,  tyiod  nonduro 
indictum  erat;  sed  in  eiiequenda  jussione  pontlficis 
de  Nesi  nrio  deponendo,  sin  nilnos  paieret,  et  alio 
io  cjus  locmn  sufllciendo. 

Maxima  muUitudine  ]  Atqui  atlduiit  e  siu  dioBcesi 
itecem epscopos Uniuin,  et  e  palatio  comiies  duos. 
Kplseoponim  nomina  subsfribuninr  relatlonl  Nesio- 
rii  ad  imperatorem^  Comites  fuerunt  CandidiaiHtt 
comes  Dom.,  qtii  venit  ut  cognilor ;  ei  Ireiueus,  cui 
«*rat  ctiiu  Nestorio  amicitij;  nccessitudo.  Vide  sacram 
Theodosii  ad  synodum. 

Diptoraiione*  ifuaptam.]  Bdit»  simt  in  altera  parte 
operum  M.  Mercatoris,  p«  103»  cum  antea  ignoiss 

0  I  nino  esseni. 
Erai  enim  eju$  inimtcus.]  Nil  mirum  Ibae  defenso- 

rein  eadem  quas  Ibas  de  Cyrrllo  scripsisse,  cum  ex 
cjus  epist4)U  sumpserit  qu»  scribiL  llirom  vero  Isi- 

1  orum  Pelusioiam,  virum  sanctuin,  quem  Cyrillus 
cnlebat  ut  parentemy  vulganti  famae  idipsum  credl- 
disse,  ut  Cyrillo  scriberet :  Ut  neqne  ego  condemner^ 
neque  ipse  a  Deo  condemneris^  requiesee  a  eonientione^ 
nec  ullionem  propriarum  injuriarun^,  quee  tibi  a  moria' 
Mus  kominibus  debeiur,  exigat  a  vivente  Eccluia  ei 
aHemam  ei  discordiam  sub  pratextu  pielalii  (gdifica. 
{Fac,  lib.  11,  Mp.  i.) 

Ducentorum  epiuoporum.]  Melior  auctor  Mailus 
nerca^tr,  qui  prxsens  numerare  poiuil,  tradidil 
convenisse  catliolicos  ducentos  et  quaiuor  septua- 
ginia,  lii  prxfaL  adsymbolum  Iheodoru 

Episcopi  qui  cum  eo  erant.J  Triginta  tres,  ut  con- 
stai  ei  sequeiiti  capite,  quos  inter  ipse  Tbeodoretus  C  seditiosis,  agenles  contra  leges  et  adversus  ^riio- 


(nit;  non  censetur  tamen  a  Liberato,  a  quo  iiiuiirum 
nieiropohtas  suU  septem  cum  Joaune  nominan)«ir« 

Apud  se.]  In  ipso  bospitio,  cuin  ooudum  eicussus 
esset  viae  pulvis,  et  viidum  Juaones  curru  eisceo» 
dtssel,  ot  habet  relaiio  Patrum  ad  imperatorem,  3 
|)art.  conc  Epht^s. 

Quam  muita  porro  peccet  Liberaius  io  hac  concilii 
Ephesini  historia,  ostensu  n  est  iu  diss.  2ad  poste- 
riorem  partem  operum  M.  Mercaloris,  ubi  ad  eiameo 
vocau  suiit  qux  tradiderunt  bactenus  Ephesinae  hl- 
storiae  scriutoi  es.  Cum  autem  ioquisvi  in  chrono- 
graphiam  Theopbanis,  Ceramenm  appellavl,  fallente 
wemoria.  Ceranieus  enim  longe  diversus  est. 


CAP13T  YL 


De  diuordia  CgriUi 


Alexandrini  et 
cheni. 


Joannis  AnliO" 


(Ei  actis  cooeilil  Epbesiui,  Socrate,  et  epistoU  Ib».) 
Posi  biduiim  vero  venit  Joannes  AntiochcuiH,  el 
fognoseens  ita  acu^qu»  supra  diiimus,  et  posl 
haec  quse  gesU  fuerant  in  damuatione  Nestorii,  et 
illa  duodecim  capitula  Cyrilli  in  ipso  concilio  sus- 
cepta  et  conlirmata,  iiidignabatur  valde  contra  Cy- 
rillum  Unquain  sediiionis  aui-torem,  qnod  lervcn- 
tissime  Nestorii  feciss  t  damnationeui.  Qui.auiem 
cum  Joamie  coovencraot  episcopi,  id  e^t.  Alexander 
Apainev,  Joanoes  I>amascl,  Dexianus  ^  Seleucias, 
Alexander  Ilierapoleos,  llimerius  Nicomedia;,  Ilella- 


nes  imperiales,  eicommunicail  estis,  dooec  agoo- 
sceotes  proprium  delicium,  poeniientiam  agatisct 
fidem  sanctorom  Patruro,  qui  io  Nicaea  coogrefsii 
sunt,  suseipiatis,  nihil  al  ud  ooYuin  introdaceDiei, 
et  anathematiteiis  haereiica  capitnla,  qum  a  CyriUt 
Aleiandrino  episcopo  eiposiu  sunl  <^  contra  cvaa- 
gelicam  ei  apostolicam  doctrioam,  ei  seiiuaoMoi  lil- 
teras  piissimorttm  et  Christianissimorara  iosperaio- 
rom  nosirorum,  qu»  jubeot  quaeri,  el  sobiiliierdt 
fide  cum  pace  eiaminationem  fieri.  > 

Hanc  loterlocotionem  suam  Joamias  el  qm  cooi 
eo  eraot,  adversus «  Cyrillom  et  MenooMm  fipheii 
ptibliee  proponentes,  utrorumqne  damnalionem  lil- 
teris  suis  Imperatori  iosinoaveruol,  qoarooi  est 
^  principiiiro :  Pieias  vestra  prafuigens  ad  bmefMm 
orbis  terrarum^  etc 

Post  h¥C  adveneriint  ab  Heaperla  ad  cooctVuno  le- 
gati  papae  CoBlestinS  Ariadius  el  Projeclos  epiicopi, 
ei  Philippus  Eccesix  R  roanaepresbyier. 

Quibus  residentibus,  Cyrillos  et  Hemnoo  oblole- 
runt  Iibellos  iii  cxiiicdio,  conteiiationem  deponeoles 
adversus  Jonoi:em  Antiocbeouro,  etquieun  eoeraBt, 
cpiscopos,  ut  evocareutur,  et  reddert>nt  causas  di-po- 
sitionis.  suae.  Vocaii  ergo  a  com  ilio  per  Daoieleii 
Coloni»  secund  1*  Cappadoci;r,  et  Commodum  Tripo 


*  Codei  Tellerii ,  cognoscens  ista  [ecil. 
^  Idem  cod.,  Asinnus. 

*  Uera   cod. ,  tla  aetus  est  :  Orabumus  quidem. 


^  Codei  Tellerii,  Alesandrino  expaita  $unt. 
«  Idem  cod.»  Joanaes  el  qtu  cum  e^  adoennt. 


081 


BREVIABIUM. 


d8t 


fu  Lydi»,  et  Timoihcnm  Termie  Hettespomi,  episeo-  A  Tnnollieus  Teniiesi .    tn  lalhius  Docimi ,  el  Eu- 

doiint  Chomatis,  episcopi.  Conc.  Ephes.  irl.  4. 

VoUnia  $e  uidsei.]  Hce  deeenl  trium  capiudonmi 
dcfcnsorem  Ibae  ex.scriplorcm. 

Jussil  eos  imperator  ecclesiam  ingredi.]  Aut  mnlila 
e%%  oratio,  deesique  xox  qua  caihoncx  partis  eti^- 
seopl  discemaDtnr  ab  Orientalibm :  Yel  conlra  veri- 
tatem  historiae  dicontur  omries  cpiscopi,  de  anibua 
sermo  eral,  ingressi  («onstantinopolim  ad  ordlnan- 
dumepiscopum;  soli  enim  qui  cathol  cae  partis  in- 
gresci  sunt,  ot  constal  et  Ipsis  schisniaitoenim  ad 
suos  liueris. 


pos,  una  cum  Husonio  notario,  eum  anagnostico, 
per  inierannoniiautem  diaconum,  lale  acceperunl 
responsum.:  •  ffeqne  vos  roittaiis  ad  nos,  neque  nos 
nd  Tos,  qnonkm  de  Tobis  responsum  princlpis  ex- 
speclamns.  > 

rgitur  Cyrilhis  cnm  Memnone,  Tolentes  se  ulcisci, 
Jntnnem  damnaTemnt,  et  omnes  qui  cum  eo  confo* 
iierani,  et  molta  mala  pari  fastn  ulrique  Ephesi  per- 
tulemnt. 

Porro  imporaior  per  Joaniiem  comitem  S.  L.  sa- 
rr.tm  *  scripsit  omni  eoncillo,  et  ad  locum,  dlcens  : 
Netiorii^  CyrilU^  et  Memnonis,  damriationem  suscipi» 
mus;  alia  vero^  quteapud  vOi  gesta  sumt,  reprehendi" 
fims,  CHrisiianam  fidem  tfctitudinemque  eusiodlenteSf 
^am  ex  patribui  progenitoritntsque  suseepimus» 

Sed  euntibns  de  concilio  septem  ^t  septem  episcd- 
pis  ^,  sntisfecere  imperatori,  quia  magnnm  et  uni- 
Tersa!e  concilium  omnia  regiilarlter  agens,  damna- 
Tit  NiStorium.  Ilis  agniiis  jussit  eos  impcrator  eccle- 
tiam  ingredi,  et  pro  Nesiorio  alium  ordinare  cpi- 
sropom. 

Cl  posl  hsec  jussil  omncs  ei>iscopos  abire  unum- 
qoemque  in  propriam  regionem.  Et  iia  Joannes  cum 
suis  Antiochiam  profectus  esl,  ubi  colligt  ns  plurimos 
episcopos,  damnaTit  itemm  Cyrillum,  cuni  jam  esset 
Alexandris. 

El  slcut  Socratcs  dicit,  cognoscens  Nesinrius  per 
conlcntionem  ad  quamdam  peraicicai  pervenisse 
partt*s,  Dei  genitricem  Mariam  vocabat,  dicens  : 
c  Dicatur  ellam  Dci  genitrix ,  et  ea  qu£  feeerunt  tri-  C 
tiia  «,  conquiescant.  i  Sed  nullus  eum  ex  pmiiitentia 
lalia  diccntem  suscepit.  Quapropter  hactenus  dam- 
fiatut,  et  in  exsilium  Oasin  missns  esl. 

Posl  damnationem  autem  ejus  dara  Consianlino- 
poli  lurba  conira  liUxlesiam  mou  esl,  d.Tisusque  est 
l>opulu8  propier  tephlum  ejut,  sicui  dicturo  e»i,  ira- 
cuiiim ;  clerici  f  ero  comrouni  dccreio  eum  anaihe- 
iiiaiix  iTeruui. 

Posi  biduum  vero.]  imo  posi  quiniam  a  deposi- 
liofie  r<esiorii  dicin,  ui  Iradit  lib.  tii,  cap.  53, 
Socraies ,  qui  res  suis  oculis  suhjecUs  scriplis  niau'- 
«lavit. 

Capituta  suscepta  et  confirmata.]  Aiqui  lecU  quidem 
ett  leriia  Cyrtlli  episiola  ad  Nestorium  cum  suis  ca- 
l^tulis;  at  nullum  (uii  de  ipsa  Pairum  judicium,  sed 


CAPUT  Vil. 

De  ordinaiione  Masumiani  Constatainopolitani   epi- 
scopi. 

(Ex  actls  coucilii  Ephesioi  et  Socrai(>.) 
|.  His  iia  proTeoieniibus,  dc  eleciione  episcopi  mr- 
tus  qursiioexoru  esi  ^.  Mulii  enim  rhilippum  qu.t* 
rebant  presbyterum,  qui  a  beato  Joanne  cognomento 
Chrysostomodiaconus  fueratordinatos ,  rouluquecon- 
scripseralToluroina  contra  imperaiorem  Julianum  apo«- 
suum.  Alii  vero  Proclum  presbyteruni  quxrcbant, 
qnem  ad  Cyzicum  SUinnius  episcopum  ordinaTerat, 
qui  priusquam  Cyzicum  proficiscerelur,  pr.i'cedentes 
dves  ejusdem  ciTiUtis  Dalmatiuni  monachum  sibi^ 
met  ordinaTerunl  episcopum,  quoniam  Attico  prx- 
cessori  Sisinnii  so]i4ioc  pnestitum  videbatur.  Sed 
proceribos  palatii,  ut  ficret,  displicuii,  quod  qiiidem 
posiea  facium  esi.  Manebai  enim  Proclus  non  ba- 
bens  ecdesiaro  propriam,  qui  Umen  in  doctrina  ec- 
clesiastica  «  ConsUntinopoli  Talde  florebal. 

Cumque  quatuor  transisscnt  menses  posi  Netlorii 
damnationein,  Maximianus  ordinatur  episcopus,  tIu 
quidem  monachus,  ordine  vero  presbyler,  consians 
qiiidem  in  fide  Tcra,  idiou  autem  ^  sennone^  el  sub^ 
qiiiete  Tivere  potlus  eligebai. 

i)uomam  Attico  prateessori.]  Quod  Aliico  deiiilerani 
Cyzlceni,  tanquam  discoriliae  inter  Ipsos  nat»  Arhttro 
tponte  electo,  id  Sisinnius  Aliici  succet-or  vimlicarc 
£ibi  lenUbat  jure  sedis,  i]uare  resiiicrnnt  Cyiiceni 
itinc  temporis,  elquidem  jiire,  cesscrunl  lamcn  pof^t 
condlium  Chaleedonense,  vincento  principum,  sux 
novne  Romse  faTeniium,  poteniia. 

Maximianus  ordinatur  episcopus.]  Die  25  Ociobris, 
qui  dominicushoc  anno43l.  Fieliatautem  dominicis 
diehiisordinntio  in  Ecclesia  OrcldenUli,  nt  colligitur 
ex  canoneiO  Codicis  Ecdesix*  Afr.can»,sed  in  Orien- 
Uli  mos  iste  noniu  religiose  servabaiur;  nam  Chry- 
sostomus  legitur  ordinatus  die  i7  Janiiarii  anno  5'.'8, 


ile  secunda  sola,  quemadmodum  eon$iai,  lum  ex      quo  liiiera  dominicalis  eiat  C,  atqiic  adco  viges  ina 
sclis  ronciiii,  lum  ex  Chalcedonensl  ei  synodo  v :  V  septima  dies  Januarii  incidebai  in  reriam  qiiariani  : 

eadero  feria  qoaru  ordinalut  Neslorius  auuo  4^8, 


neque  mirum,  sola  eoiro  secunda  habuii  retponsio- 
»em  Neslorii,  cum  qiia  possei  coiiferri,  uiCyrilliau» 
o/iMoSta,Ne8loriaoae  ixipoioiia  ostenderetur. 

Publice  propouentes.]  Repugnani  acU  Ephesina 
pablicnlionein  differeniia  in  id  iemporis  quu  catlio- 
Iki  Oriemales  schismaiicos  nnalheinatcpercnleriiiii; 
lunc  enim  priroui!)  fucU  pnblicatio  est,  ut  Orientales 
M  ab  abtteniis,  quoram  nulla  essei  auclorius,  dam- 
nalut  o>lende  e  li. 

Vocatia  conciio  per  Oameiem.]  (bil  isU  ciutio 
t«rtia.  Nam  priina  funcii  sunt  Archelaus  Myndi, 
Paulus  Lampa;,  et  Petrus  Parcinbolaium.  Secuiida 

•  Codes  Telleiii,  per  Joannem  sacram. 
^  Idcm  cod..  tfptem  et  septem  episcopi. 
«  lil«;iu  ct»d.,  dicaiur  eliam  CliriJi  genHrix,  et  ea 
qko;  fccerant  tristiiiam. 


littt-ra  dominicaii  exislente  AG. 
CAPUT  vm. 

De  pace  CyrilU  et  Joannis. 

(Kx  leriia  parie  concUii  Ephesiai,  l\m  episiola.) 

Post  paohilum  Tero  Tidens  imperator  Cyrilli  el 

Joamiis  pcrman^isse  discordiam,  intolerabiicm  juJi- 

cabai  eorum  dissensionem.  Et  Tocaiis  tuiic  ad  se 

^  Codex  Tellerii,  ^iursf io  orta  ett. 
c  Ideni  cod.,  doctrina  ecclesiarum. 
'  lilem  codex,  constans  quidem  in  fide,  idiotu  au. 

cem. 


983 


LIBEIUTI  DUCOM 


iu&imlaoiini  epiiCO|Nim,  el  iliot  plorimof  Consunli-  A  expotolt  capitttloai  de  Efangdio  JoaBais 

nopoli  reptrtos  epltcopOt,  qoomodo  tolloraUir  Eccle- 

sinram  disseosie,  cogitabit.  At  iUi  diierwit  qois  non 

aliler  hoc  Qeri  posset,  nbi  prius  iretor  et  prttfetretur 

unius  fidei  Tinculom»  e(  Joannes  Aniiocbenos  epi- 

scopus  anaibomaiiiaret  Neilorium,  et  improbaia  dof« 

maU^iis« 

Et  gaviso  valde  super  hoc  imperatore,  mlssos  esi 
1k)c  ipsum  agere  Arlsiolaus  tribunttSi  sacram  princi* 
pisdeferens  Joanni  et  Cyrillo«  in  qua  commitiatasosl 
utrisque  Nicomediam  exsilium,  nisi  pacem  haberent 
ad  invicem. 

Scrlpseront  autem  el  eplscopi  e  Coustantinopori 
CyriUOi  quit  amiciliarum  modum  el  pacem  Ecdesia- 
nim  sanctarum  non  aliler  fleri  conveoiret ,  nisi  om- 


9U 

Veftn 
e&ro  faetum  csf,  el  fuMlant  ra  nM$  (Joam.  i,  11). 
c  Conspice,  iuquit,  Joannem  dnas  aatyras  pradican- 
tem,  ei  unom  Filium  :  aliud  enim  lmbitaiOulmi,sc 
aliud,  qui  babiut,  Deos.  InlendiU  eio  <|nm  dieU  sont, 
rogo.  Non  dixit,  aller  el  alter,  Unqiuai  in  duabis 
personis,  aol  in  duobns  Gbristis,  aot  in  doobttsiiiis' 
sed  alind  ei  allud,  ul  in  dnabos  nainris»  Qttaado  ei|t 
diiit»  Et  tmbitmt  io  no^if ,  et  pr»dlcavil  duas  nau- 
ru,  tnnc  addidlt,  Et  tidimui  giariaM  #;»,  §lmm 
tawiwam  Unigtmti  o  Patre^  pUnmm  §rMtim  «f  Mrtfnfs.  i 

El  In  sequentibus  fldem,  qnam  Cyrillo  poruver^ 
disserebat,  aporu  prmdicans  d«as  In  DoiBino  Cbrisu 
naturaa,  In  uiia  persona«: 

Et  dafflaoU  popiAo :  c  Bene  venisti,  ortbodoxe, » 


nla  qo»  ab  eo  in  eausa  scripU  sunl  epistolis  et  tomis  B  mox  CyriUus  simliia  trariavii,  et  Inier  esien  ait : 


el  libris  evacnarenlur.  Cyrillo  vero  bdc  facere  impor» 
tablle  visum  esl. 

Yerum  Joanncs  Anliochenus  impenitori  mandavll : 
c  Propler  illa  ipslus  cspltula  fidem  mcam  Cyrillo  di* 
rigam,  qoam  si snscipiens  subs( rpserit,  communica» 
bo  ei;  alioqui  pacificus  cum  eo  esse  non  poiero. » 

£t  congrcgaus  iUrum  Joannes  aptid  Anliochiam 
concitium,  dictavll  fidem  iu  se  habeniem  :  c  Confi- 
lemurDominum  nostrum  JesumChrisium  FJium  Dei 
unigenitum,  Deum  perfeclum,  et  huminem  perfeclum 
ex  aiii  I  a  ralionali  ei  corpore  :  anie  saecuia  quidem 
ex  Palre  natum  secuiidum  diviniutein,  in  fine  vero 
dierum  eumdem,  propier  nos  et  propier  uoslram  sa- 
lutem,  de  Maria  Virgine  secundum  humaituteui  :  et 
cunsubsuniialem  Pairi  stcundum  divliiitatem  ,  ei  ^ 
consubstanlialem  nobis  secunJum  bumaniuicm.  Dua- 
rum  enim  naturarum  uniiio  facia  esi,  propier  quod 
unum  Christuui,  unum  Fllium,  unum  Duminum  con- 
fiiemur. 

c  Secuudum  bunc  inconfus»  unitionis  «inttlleclum, 
tonfiuraur  saneum  Virglnem  Dei  geniiricem.  Propier 
quod  Deus  Verbum  Incarnaium  esi  homo  faclu§,  ei  ex 
ipsa  conceptione  univii  sibi  tefflplum ,  quod  ex  ipsa 
suscepii.  Evangelicas  vero  atqoe  apoitolicas  de  Do* 
mioo  voces  scimus  deiluquos  viros,  quasdam  qui* 
dem  conjungentes,  Unquam  in  uua  persona;  quasdam 
dividenies,  Uuquam  in  duabuA  naturis;  el  divinioies 
quidem  atque  altlores  secundum  diviniutem  Christi, 
humiliores  autein  secundum  bumaniUlem  cjus  ira- 
denus.  I 

In  isto  ergo  modo  lianc  fidei  regulam  interponens 
Joannes  episiolae  suae,  cujus  >>  est  princlpium  :  Dudum 
per  tanctionempiisiimorum  principum,  etc,  quam  ira- 
didil  Paulo  episcopo  Emeseno,  el  diretil  Alexandriam 
Cyrillo. 

In  quam  urbem  veniens  Pau'ns,  ei  graiissime  a  Cy- 
rUlo  Sttscepins  esl»  el  sine  dilficuliau  vd  conieniio- 
ne«  uta  muliis  puubatur,  inemoraiam  fidem  ^  Orien- 
Ulinm  sttscepit  episcoporom.  Tuiic  Paulns  doniiiiioo 
die  fecit  sermonem  in  populo,  prae^ente  Cyrillo,  el 


c  Quid  de  bis  clarins  '  dici  potestt  qna  iadigem  bae 
expUnalione'?  apte  nos  dociiit  quia  nliud  quidem  est 
qui  inhabiUI,  el  aliud  qui  inhabiiaiur;  ei  aliod  na- 
lura  humana,  aliud  divina.  »  Et  concludens  serno- 
nem  ad  confirmatlonem  eorum  quat  a  Paulo  dtcia 
sunt:  c  Conspice,  inquii,  Joannemduas  naturas  pre- 
dicantem,  el  unum  Chrislum  :  duas  nauras  Unige- 
uili ,  el  unam  personam.  El  quando  dixit  :  Et  keki" 
tavit  M  nobU,  ei  prsdicavit  duas  naiuras ;  loiie  aJifi- 
dii  boc  :  Et  vidimus  gloriam  ejus,  gloriam  tMo^tum 
Unigeniti  a  Patre,  plenum  gratia  et  veritate,  i  Hsc  Cy- 
rillus,  Paulo  praeseute,  tracuvit,  ei  Alexaadrinain 
ducuil  ecclesium,  iu  de  Chrisio  credere,  sicuiPaals 
dudum  iractanu  didicerat. 

Posl  hasc  Cyrillus  fidem  epistdae  ,  quam  a  Psslo 
suscepii,  epistolas  suaeiuterponens,  cujus  prindpiua 
est  :  Lmtentur  cmli  €t  exeuttet  terra^  etc,  salislacieM 
aliquorom  rumoribus,  qiii  de  iilo  habiti  snot,  qwH 
niam  non  assererel  de  cotlo  corpcis  Chri&tam  san- 
psiue,  neque  fermeutalionem  aut  commixiioaeM 
senseril  naiurarum  ejus,eiscrip5it  et  sttboeripsii  prs- 
faUm  fidem,  etOrienlalibus  direxii  episcopi^* 

Ascendens  ergo  Antiochiam  Paulus  obialti  Joaaai 
archiepiscopo,  el  omni  concHiq  ejus,  epistolaM  Cy- 
rilli.  Qul,  ui  cognoveront  eora  snscepisse  fidem  a  ss 
directam,  et  in  ejus  subscripsisse  confirinatiooeiD, 
pacem  cum  eo  ei  ejus  feeerunt  condlio ,  danmaoics 
Nestorium,  et  suscipienies  Haximianum ,  qni  pfo  iUo 
factus  fueral  episcopus :  dubiUniibus  adhac  ex  di 
I^  aliquibos  episcopie  Cyrillo  coinmanicaro  :  pouulikai 
eum  errasse,  et  postea  veriutem  agoovisse,  ei  cd- 
pantibus  Joannem  *,  cur  ab  eo  non  expeiierii  capi* 
tulornm  ejiis  damnationcm. 

Ex  aliera  antem  parte  qaidara  de  poUiio,  per  Eo- 
logium  preshyleruni  et  apocrklarittm  Alesandriaa 
Ecclesi»,  cttlpaveruot  Cyriilom,  cur  sttscoperti  ab 
Orienulibus  episcopis  duarum  confossioeem  naufa- 
ruin,  quod  Nestorius  dixit  ei  docilit. 

Sed  et  Yaleriano  lconii,  et  Acado  ilditeiirMi 
episcopis,  hoc  ipsum  de  Cyrillo  videbaiur. 


*  Codex  Tellerii,  inconfusas  unionis, 

^  Idem  cod.,  Joannes  epistolce,  cujus. 

*  klem  cud.,  invto/aum  fidtni. 


^  Codex  Tellerii,  quid  horum  ciariue. 
*  Idem  cod.,  ci  culpanusioasmtm. 


B 


9» 

JPf>fl  pMuUdum  fnro.]  Ela^  meiiiibiu  Cera  sex  :  A 
ostendiniitt  enini  io  prxrahone  ad  alterain  partem 
opemm  11.  MercatoriB,  Imperatoris  mamhtwn,  quod 
cirel  diei  noca  in  liliris  editlsi  daiam  esie  Coottan- 
tiooBoli  ioitio  ApriJia. 

Ei  voMiu  tume  ad  m  Maximanum,]  De  tota  bae 
ej^iaeopormB  tn  |Kilatio  consuhatione  diximui  abonde 
\m  diaaerutione  S  ad  eamdem  pariem  opemn  !!• 
Mercaioria* 

Nim  priui  ireiur.]  Obtcurm  Toeea,  niai  lorle  signl- 
icent,  roiltendoro  aliqnem  ab  hnperatore ,  qui  ad 
mnimctne  dlssideotem  epiaeopam ,  vel  perferrel 
vnius  fidei  rinculum ,  Tel  praaciperet,  nomine  impo- 
raiorb,  lieri  onius  fidei  riueuluffl.communiconsensu 
nlriusqne  eplscopi. 

Scrht$eruni  vero  e  ConnamiinapoU.]  Reclamat  Cy- 
rlllua  ni  Htteris  ad  Acacium  IfeKiennm ;  id  eniin  tra- 
dit  scriptum  ab  Aeacio  BerocBa,  ubi  babebatnr  con- 
cilium  Orieiitaliuro.  Videdis^ertalionem  mox  citatam. 

Verum  Joannei  ilnitoeA^ftiM.]  Obaer?andom  stu- 
diose  fragmenltim  epistolae  utique  longe  prolixloris 
a  Joanne  ad  imperatorero  scripiae,  qua  Cyrilli  capi- 
tula  arguebaotur  bjeresis:  luijus  roeroiuit  Tbeodore- 
ins  io  epistola  2  ad  Himerium  Nicomedlensero  apud 
II.  Ifercalorem. 

Confiumur.]  Ilujusce  conressiouis,  qtiam  vel  ipsi 
catholici  suspecuro  babuerunt,  Nesiorianam  cerle 
Tbeodorelus  asseruit,  accuratam  discussionem  repe- 
ries  in  dlssert.  2  roox  ciiaia. 

Sine  difieultate  et  eontentione.]  Repugnat  bac  in 
parle  reritati :  naro  ex  quo  Cmesenus  accessit  Alexan- 
driaro ,  quaiuor  rocnst  s  el  amplius  posili  sunt  in  Ira- 
ctandopacisneg*lio,artcs  omnes  adbibenieEmesenO, 
qnibus  Gyrillum  ad  pcenitentiam  traxisse  Tidereiur  : 
neque  ad  hanc  ratioiiem  declinMndam,  comminisceu- 
dus  esl,  quod  nonnullis  Tisum,  geminus  Eraeseoi 
Alexaiidriaro  adTcntus ,  quasi  proptcr  impedila  n^ 
gotia  opus  habiierit  Antiocbiam  semcl  redire,  et  inde 
confessionem  fidei  emendaiam  referre  :  qui  eniro  iia 
senKerunt,  prae  incogitantia  tocIs  rujusdaro  ambigus  G 
in  litieris  Joaniiis  ad  Cyrillum,  decepti  bunt.  Nam 
cum  concordiaro  curo  pace  jam  revertisse  Joannes 
dixerit,  iiiterpretati  sunt  istl  de  Eroescno,  de  quo 
sermo  factus  fuerat,  cum  pace  reverienie.  Apol.  5 
pro  Jaus.  Iprensi. 

Domirnco  die.]  Oronia  perturbate  et  obscure.  Unios 
lanturo  horoiliae  a  Paulo  babit»  roeminit,  bis  tamen 
iile  in  ecclesia  Alexandrina,  prxsidente  Cyrillo,  dixit 
ad  populuro,  semel  die29  itiensis  Chxac.  ul  loqunn- 
tur  i£gyptii,  iterum  die  6  niensis  Tobi.  to  priore  ora- 
tione  iion  explicuit  dictuni  Joannis,  Verbum  caro  fa* 
€tum  estt  in  qiio  exponendo  magnaro  allerius  pariem 
posuit.  Quae  Pauluro  dixisse  refert,  qux  Cyrillum 
excepisse,  pcrtinent  ad  secundam  :  unde  eroeiidcs 
editiones  vulgatas  ^onciliorum .  in  quibiis  secundas 
subjonguntur  qtineTyrillos  subjecit  prlm»  :  utraque 
porro  concio  nabita  e&t  die  domiiiica  :  nnm  auiius 
432  iitteram  dominicalem  habuit  CB,  annns  antem 


0R£VIAR1UII.  m 

CAPUT  IX. 

Da  CfriUi  apiiiolii  pro  Orienialitui  smplit. 

(Ex  eadem  terOa  pane  coociUi  EpbesinL) 

Scripslt  ergo  eis  Cyrlltot ,  In  (iefisnslonein  Ofkat- 
talinm  episeoponroi,  el  pro  duabns  unlis  Chrisii  m- 
turis.  Ei  •uperioum  non  oaso  reor,  imerponere  Mi- 
qoi  bule  operi  ex  Ipili  epiaiolis,  nd  oontaslonem 
Alexandrinornm  Pbanlaaiiitanmi  toI  Corrnplieoin 
rem,  gloriantium  de  Cyrillo»  UnquiB  de  piira  ilfno 
ioctore  ano* 

Commonel  ergo  Eulogium  presbytenMi  innm  Cy« 
rlilttsetdiek:  i  Reprebenduntquidamexposltione», 
quam  fecerunt  OrienUlei»  el  dicnnl :  i  Cnr  dues  mh 
I  inras  nominantibos  eii  pissus  esi  indire«  eni  eti^m 
c  laoda? It  Alexaodrinui  episoopus!  i  Abi  foro  dieoni 
Mem  dixisse  Nestorium,  dicunt  et  iNum  sie  inpere, 
surrepenles  nescientibus  *  sobtiliuum* 

c  Oportet  enim  eolpantibas  nos  llla  doeere,  quin 
non  omnia  qox  dicunt  haerclici ,  fugere  aul  reftiUro 
decei.  Multa  eoim  oonfilentnr  sicut  et  nos  fonflt^ 
mur.  Velut  Ariani,  qoando  dicunt  Patrem,  qui  Crea* 
tor  esl>>  omnium  el  Dominus,  nunqnid  propter  hoe 
l^gere  consequens  est  hujusmodi  confessiones  ?  Sie  in 
Ne»torio,  licel  duas  naturas  asserat,  signiftcans  «  di- 
Tcrsitalero  carnis  et  Verbi  (altcra  enim  Verbi  natnra, 
aitera  carnis  est) ,  sed  tamen  nequaquam  nnitaum 
confltetur  nobiscum  :  nos  aatero  unientes  bgec,  unum 
Chri^um,  onum  Filioin,  eiirodeni  unuro  Deum  con- 
(itemur  (3  part.  conc.  Ephes.,  c.  57).» 

Et  iterum*:  c  Nestorius  liaque  in  suis  expositioni- 
bus  simulat  se  dicere,  unos  Filius,  uhcs  Dominus, 
sed  re^ert  filiationem  ad  swluro  Dci  Verbum.  Cuui 
aulem  venetil  ad  dispensaiioncm,  rursuin  aliuni  Do- 
iiiinum,  qui  ex  rouliere  esl,  seorsiim  homin  m  dicit, 
copulaturo  digiiitalis  xquo  hoiiore.  quia  habct  copu- 
lalionem  ad  Chrisium.  Quoroodo  non  aperlum  esl, 
diios  eum  dicere  Chrislos,  si  Christus  aJ  Chrislum 
habct  conjunctionem,  aUerad  alierum? 

c  Qui  vero  ex  Oriente  suiit,  nihil  tde  dicunt  ^, 
yoces  autem  dividunt  solum  :  dividutit  aulem  secuii- 
dum  hunc  modum,  ut  alias  quidem  Deo  decioiles  * 
esse  dicant,  alius  autcm  huroanus,  alias  aulem  coro- 
niunes  facUs,  tanquam  habentes  simul,  et  quoJ  Chri- 
sio  Deo  decibile  est ',  et  quod  humanuin ,  vcrumta- 


eonsequens  435  lilteram  A;  qnare  lllo  anno  vigeslma  j)  nj^,,  ^^^^^^  ^b  uno  eodemque  e  Chrislo.  Et  non  s^icut 


quiuti  dies  Decembris,  qu.K  29  roensis  Cbasac,  duini 
nica  fuit,  auiuc  iu  auno  isto  prima. 

Dubitantibut  adhae  ex  his.]  llicc  spectant  ad  Theo- 
doreturo,  ut  ex  C^rilii  cplstola  ad  Acadum  Melite« 
ncm  osiendimus,  in  secunda  p.irtc  operum  H.  Mcr- 
caioris. 

^tuirvm  eonfetsionem  nafttrorum.]  fio  usqiie  inva- 
luerat  opinio,  seu  potius  error  popularis,  annitentibus 
Nestoriiux  factionis  bominibus,  ut  qui  duas  nainras 
f.iierelur,  Ncstorianus  ;  qui  unam,  tyrillianus  habe- 
rctir  :  id  apeite  docetCyriilus  iiise  in  commoiiitdrio 
ad  Eulogiom ,  de  quo  postea  et  Facundus  lib.  i. 


Neslorius  alias  quidem  Dco  Verbo  scorsuni  tribuit» 
alias  uulem  ei  qui  ex  inuliere  esl,  tanquam  alleri 
Fiiio.  I 

Itcro  Acacio  Melileiieiisi  episcopo  srribens  inlcr  alia 
sicdicii  :  «  Nestorius  en  m  Chrisium  seor>um  nouii- 
nari  dicit  Dci  Verbuni,  habcrc  aulcm  conjunctioiiciii 
ad  Chrisiuin  cuntinuam  :  pulasergo,  iiou  duosChri* 
sios  aperiissiroe  dicil  7  OrieiiUles  vero  Chriauui 
unuin,  ei  Filiuni,  ct  Deiiro,  et  Dominum  confitcntur 


•  Codex  Telleril,  surripieniet  nescientibui. 
^  Idero  cod.,  qnia  Creator  est. 
c  Iderocod.,  licet  dwit  naturas  significans. 
^  Idem  cod.,  nihU  laic  didiccrunt. 


•  Codex  Tellerii,  Deo  dicibiies. 

f  Idein  cod.,  etquod  Dco  dicibile  est. 

*  tdcin  cod.,  dictas  ab  uno  eodemque. 


m  LWERATl  DIACONl  m 

M  adorare,  eumdem  cx  Patre  secunduin  divinitaieni,  A     Ex  hae  cottehiskMie  epistote  sntf,  hi  qua  dieit 


et  eunidem  ex  aaocu  'Virgine  Meuudum  bumauiia- 
tem  :  duamm  naiiH|He  Baiurarum  umiionem  faciam 
dieunt;  lanen  uiMm  Cbriatum»  nnnm  Filium,  unom 
Deniiium  ooofileplar  aptfie  factdhi  {Ibid.^cap.  5i).* 

£t  ia  seqaeatibua.eoMordan^allqoalenuf  loma 
|»ap»  Leoaia  Gjrrillus»  eic  dicit :  i  Sunt  aliqu»  vo- 
cimi  maiifiK;  Deo  deeibilea,  aliqwe  vero  sic  nitaaf 
kooiuiem  eoudeeeoiea;  aiise  auiera  quemdam  ordineoi 
obtineni  :  ostendcnles  Fiiium  Deum  exialeniem  el 
bominem  simoi.  t  « 

et  ibidem  :  t  Qa:indo  enim  Pbiltppo  dicit :  TanUk^ 
tempwrg  vokiuuni  uuH^ei  nQntogmainiiUme?  PkiUppe^ 
ftott  credie  qmia  ego  in  Palre^  H  PaUr  in  me  ett?  qni 
midel  me^  ndet  et  Patrem  {Joam.  xiv,  9).  Et^  Ego  et 


Pater  unmm  emmus  {Joan.  x^  30),  Deo  decenl  ssimMa  B  dunt. 


Cyi  illus  :  c  Si  vero  cpistobs  aibimet  componeolea 
quidam  cireorareront,  >  etc.,  probat  lljpatius  Epbe- 
sinorum  episcopus,  in  collalione  quam  coRtra  Ace- 
pbalos  susceplt,  jussione  Jnsiiniani  priocipis,  mefia 
Sirategio  comlie  sacrarom  largiiiooum,  ia  palatu  leea^ 
qui  dicilur  Heptaconcbos,  Cyrillom  epistolae  hie HbcI^ 
se  mentfonem  scripts  ad  Barim  Persam,  qoam  oeqae 
Gyrilhis^  condemnaiidam  jndicavitv  neque  Mesioria- 
nam  csse,  in  ipsa  sua  notnvit  episiola. 

Et  baec  sonl  qoa;  Cyrlltus  scripsit  in  drrensionen 
O^ientaliuro  episcoporum  pro  duabus  unius  Cbrisii 
i»alurii  :  quam  quicunque  tuiic  niiiiiuie  receperaei, 
boa  essc  puto  auctores  Acephalonim ,  qui  neqoe  Cy- 
riirum  babent  capul,  neqne  qucm  sequaiituf,  ostea- 


afrirmamus  vocem.  Quando  vero  Judaicum  increpal 
populum  illud  dicens  :  Si  /ilii  Abrahm  esieiis,  opera 
mtique  Abrahte  faceretis  :  nuncamtemqua^itis  me  inter» 
ficere  hominem^  qui  verilatem  vobis  loculme  smm :  hoc 
Abraham  mn  fecet  {Joan.  viii,  59) ;  bomini  decenier 
liasc  dicta  dicimus.  i  Hujus  episiol»  sequentia  dua- 
rum  nalurarom  probabilein  coniinent  cxposiiionem  : 
cujus  lamen,  pro  hujus  operis  compendio,  omnia  po- 
iicre  iatermisimus  necessaria  documenta. 

Yalerlano  aulem  lconii  ita  rescripslt :  c  Univcrsi 
O.ienialesepiscupi  simul  cum  domioo  nieo  religio- 
sissimo  Anliocbenorum  episcopo  Joanne,perscriptam 
inanifei^iamque  condilionem  clarum  con^iituere  uui« 
versis  quoniam  puliutas  quidein  Ne^torii  novilates 


condemnant,  anaihemalizantque  nobiscum ,  ei  nuila-  Q  minare  ziznnia. 


TuDC  ei  Evoptius  Piolemaidis  Pentapoleo^  fegionis 
episcopus,  accipiens  exemplar  litterarum  Tbeodorib\ 
qui  scripserat  contra  duodecim  capitula  Cyrilli,  di- 
rexit  illud  Cyriilo,  ul  responderet  ad  ea,  ct  soa  capi- 
tula  exponeret. 

Quod  gratissime  suscipiens  Cyrillus,  fecit  iiilerpre- 
lationem  ■  capitulorom  suoniin  duodecim,  addeos 
cxpositlones,,  qua  videretur  plenam  pro  eis  redders 
rationeiu* 

Ilaqiie  Cyrillo  suscipien'e  et  defcndente  lidem 
Orientalium  episcoimnim,  et  sta  capituia  e\ponente, 
pax  et  unilns  Ecclcsiis  reddita  est.  In  qua  |taee  gao- 
deiite  Ecclesia,  inimicus  pacis,  a^mulus  unltatis,  noa 
quievit  adver  us  eam  movere  vasa  sua,  el  super>e- 


I  nus  eas  nnquam  sermone  dignanmr,  sed  evangelica 
ei  apostolica  seguontur  dograata,  et  Pairuiu  confes- 
sionem  nuilo  niodo  contristant  :  confessi  sunt  enim 
et  ipsi  nobiscum  quia  Dei  genitrix  sit  sancla  Yirgo, 
ct  non  uddidcrunt  quia  Cbrisli  genitrix  sii,  sicut  in- 
quiuni,  qui  ^esiorii  iofelices  el  respuendas  opinatiun- 
tulas  curani,  sed  inquiunt  palam  unum  esse  Christum» 
ci  Filiiiin,  el  Deum  ex  Deo,  e\  Paire  ante  omne  s.t- 
Ciiiuni  ineaabili'er  genilum  Dei  Vi  rbum,  in  ullimis 
vcro  temporibus  bunc  ipsum  etiam  ex  muliere  secun- 
duin  caVnem,  ita  ul  idem  ipse  sii  simul  Deus  et  bomo, 
perfectus  in  deilate,  et  perfecuis  in  humaniute  idem 
ip^e,  et  unam  esse  personam,  nullo  modo  dividentes 
in  duos  lilios,  aut  Cbristos,  aut  dominos. 


De  Cyritli  epistolis.]  Totum  lioc  capui »  qoo  dab 
erat  adinodum  opus,  saltem  tam  prolixn,  tamqoe 
exqiiisiiis  Cyrilli  testimoniis  referlo,  consulio  posuit 
trium  capitulorum  defcnsor,  iit  vel  ipso  Cyrillo  tesle 
concloderct,  primo,  dogma  de  duabui  naturis  esse 
calbolicum  :  deinde,  Cyrillum  reiraclasse  sententian 
suam  de  una  Verbi  post  unitionein  natura  in<  arnau; 
denique  puros  criminis  esse  Tlieodorum  ot  Tbeodo- 
retnm,  .tlque  eiiam  Ibam,  quandoqnidem ,  ut  ipsi 
quidein  videbatur,  nequcTheodoretus  et  Ibasfoerinl 
invecti  in  Cyriilum,  nisi  cum  pristiiium  errorem  se- 
queretor;  nenue  Tbeodoro^  aiiud  quidquam  docneril 
adversus  Apollioarstas,  quam  duas Cbristi  natiiras* 

Alexandrinorum  Phantasia  tarum  et  CorrmpticoUh 
rum,]  llli  a  Gaiano,  isti  a  Tbeodoi(H>  originem  Alesao- 
driae  doxerunt  circiier  ann.  537. Pbantasiasiae  iiden 
quiet  ApblbartodoccLc  et  Scbemulici  fuerunu  Naai 
cum   incorruptibilc  corpos  Cbristi   facereot,  iUad 


c  Si  ergoquidam^meniientes  dicunt,  alia  quxdam  D  ^P^9^  duntaxat  tenus  et  apparentia  sinile  nosiro. 


pixter  ha^.  sapere  illos,  oon  eis  credaiur,  sed  sicut 
iinposiores  et  fallaces,  secundum  pairem  suum  dia- 
Loliim,  projicianlor,  utnon  periurbcni  eos  qui  recte 
ambolare  desiderant. 

(  Si  vero  et  epistolas  sibimet  componentes  quidam 
circumferunt,  velut  ex  persona  claroruin  virorura, 
minime  opoitet  praesumcre  de  bis.  Qui  enim  semel 
siTiplo  confe.ssi  suni  fideni ,  quomodo  polerant  alle- 
raui  scrihere,  vclut  ex  picnitcntia  revocati ,  ut  recte 
sapcre  non  velinl?  Alloqucre  fralernilatem,  qux  apud 
te  cst,  le  qui  nobibcuiii  sunt  in  Domino  salulaiit 
{Ibli.,  c.  40).  I 

*  Codcx  Tcllcrii ,  (edl  cxpotiiiouein' 


dissimile  reipsa  asserebant :  de  ipsis  vide  AnasUh 
sium  Sinaiumin  *6inySi  ot  Pbotium,cod.  i6i.  Utra- 
que  factio  suum  roeniiebatur  parentem  CyrillaVt. 
eadem  fraude  qua  etiaio  Eutycbes  et  reliqoi  uuios 
naturae  defens  tcs. 

Unitalem  confitentur  nobisemm,]  Cam  nempe  qaae 
xxO*  uTrMrraacv,  cujus  confessioncm  oslendimus,  dis- 
sert.  i  in  secundain  partem  oper.  M .  Merc,  fuissa 
uuicam  hac  in  qiixslione  induoilatam  fidei  regulain; 
qnidquid  euim  aliud  pra^terea  dixisses,  detorqueri 
poierat  a  pervicacibus  in  seii^um  beterodoxum. 

Nestorius  itaque  in  suis  expositionibms,]  Verba  Ne« 
sturii  qiix*  referi  desunipta  sunt  ex  sermone  2,  qnein 
coiisule  in  secuiida  partooperum  II.  Mercatoris.  Harc 
Aadciii  vcrba  Cyrillus  refert  fn  cpistola  ad  Acaduru 
Melitcuuai. 


HU  OREYIAIUUM.  gr^ 

Si  ergo  quidum  mcndenUi,]  Tbeodorelure  taeito  A  syoodo  EphoJna  aDaUieroatiz.inie,  raeitiiii  eondem- 
^.A  i.         1  ^^^.  ^^  ^^  impcrlall  lege  probibiUiin  fuerat  ne  quis 


ii4)inine  arpuit;  caoideni  eniro  esse  jaclavii  Orienialinm 
ae  Nesiorii  fidem.  Alque  ita  Cyrillum ,  cum  Orienta- 
Hbas  eonsensii ,  in  Nestorii  partes  concessis&e.  Yide 
eplstol.im  Cyriili  ad  Aeacium  Melitenum,  et  epistolam 
Tlieodoreli  ad  Audream  roonacbum  ConsUntinopo- 
lilanum ,  in  qiia  suiit  bxc  verba  :  i  Ecce  enim ,  qui 
Saltatoris  Christi  nattiras  Iropia  ratiocinatione  con- 
fuderani ,  ei  uiiam  iiaturam  ausi  fuerant  praedicarer' 
acdeiiati  pasdoDes  adjungere,  proplerea  eiiam  san* 
ctissimo  et  venerando  sumrol  Dei  pontilici  Ncslorio 
Intiiliararnt,  ▼elut  quodam  camo  et  freno,  seciinduin 
Propbetaro ,  m^iillis  nmnino  ron^MCtis,  et  a  pravls 
ad  n-cta  perd  ctis,  verilatero  iterum  addidfoeruni, 
uteo^es  ejus  as:i*  rlione,  qui  pro  veritalc  l  ell  i  susjli- 
nuii.  Pro  una  nanique  naiura  duas  imprxiienliaruni 
oonBleniur,  anaihema^iaantes  eos  qui  perrhixtionem 
aut  cnnfiisionein  piiedicaut,  etdeitatem  Chriiti  Im- 
passibileiii  veuerautur,  et  carnis  esjrecdisscrunt  pas- 


eos  legere  auderet  aut  defendere,  taix  edeperunl  Oia- 
dori  Taraensis,  et  Tbeodori  Mopsaestfnae  civiinilt 
episeopi,  et  ariorum  episcoporum,  qui  conira  Euno- 
roiom  ct  Apollinarem  unios  naiurai  aasertores  librDt 
C(»mpo6uerant,  doas  in  Christo  ostendentea  natvrai 
in  una  persona  (quod  Ncstorius  slc  non  dixerat),  df^ 
cumrerre  voluminsi  et  simpliclssinos  quosque  deeflw 
re  aupientest  alebant  noa  sapuisse  nova  Nestoriitinv 
so*l  antiqnorum  Patrum  proseeutum  fuissedoctrinam  : 
et  in  eo  tantam  studii  gessernnt,  at  Ipsa  eororo  volit- 
mina  roalitiose  In  Syrorum  linguam,  et  Armeoiorvm 
atque  Persaram  transrerrent. 
Sed  haec  ubi  agnoverunt  Acacius  Mi  liteneiisif  el 


sione«,etevangelicasdividunivoces,etdeilatiquidem  «.  n  l  i    ■..■  .....  ^  ,^ 

snblimes  et  Dco  dlgnns  ascribnnl,  humllcs  antem  ■  ^»*^"^*  ^•^^"^«'^»**'^  «»^»««>P»«»  <«^qnoI«»M 


assigmiDi  bamanitati :  talia  namque  nunc  ab  iCgypto 
8crk4a  delata  sunt.  i 

Si  vero  el  epistolat.]  Iiitelligic  Cyrillus  lilleras 
snppositas,  tum  Joanni  Antiocheno,  lum  Philippo 
Itomanas  Eccl.  siae  presbytero,  tnni  etiam  sibi ,  qoafll 
pris^tinam  senientiam  revocasset. 

Probal  Hypatius,  ]  Da  eptus  cst  procul  diibio 
Hypatius;  neque  cnim  lo  iui  potuit  Cyrillns  dee;>i- 
slola  Ibse  ad  Marim,  sed  de  alitiua  alia,  quain 
diecretur  fcripsisse ,  priusqiiam  reipsa  sc.ripsisset 
ad  Yalerianum ;  atqui  ad  Valerianum  scripsit  anno 
453 ,  quo  lempore  Ibas ;  iieque  c!arus  vir  erat ,  sed 
ohseurus  quidani  presbyter;  neque  reipsa  ad  Marin 
scripserai,  siquidem  in  epistola  ad  ipvum  meminit 
turbarum  qux  occasione  Diodori  mo(»  sunt  post 
annum  455,  quo  anno  Theodosius  iroperator  san- 
ciioiiem  edidit  de  comburendis  Neslorii  libris;  tunc 
enim  piiinum  de  Diodoro  magna  contenlio  orta  est, 
siibsiituiis  pro  Ncf^torianis  a  faciione  ipsius  libris.  C  doctrina  Tbeoderi  an  Rabulss  et  Acacii  vera 
Yerum  l/ac  dc  re  in  dissert.  probareturr 

/n  eoV.atione.  ]  llabita  est  Constantinopoli  aiino 


cessor  ej<is  In  eplstola  sua  dicit :  c  Hnne  pra»umpslt, 
qoi  omnia  prxsumit,  aperte  in  Eeelesia  soa  anathe* 
maiizare  >  (scilicet  de  Theodoro  Mopsuesteno  supe- 
rius  loquens),  scripsemnt  Armeni»  cpiscopis,  ne 
Theodori  Mopsuesieni  libros  susciperent,  lauquam 
bxretici  et  auctoris  dogmatis  Nestoriani,  insimulan- 
tibos  episcopis  Cilicias  Rabulam  et  Acacium,  quod 
boc  non  ex  charitate,  sed  ex  aemuiatione  atque  eon- 
tentione  fecissent. 

Congregati  sunt  ergo  in  onum  venerabiles  Arme- 
nise  cpiscopi,  et  miserunt  duos  presbyteros  Leontiam 
ei  Aberiam  ad  Proclum  Constantinopoliiannm  episeo- 
pom,  secundum  morem»  cum  libellis  suis,  et  ano 
voluroine  Tbeodori  Mopsuesteni ;  scire  volenics  utrum 


5?3,  Ju^tiiiiani  imperatoris  maiidato,  in  triclinio 
palalii  beptaconcbo,  conieni^entibos  Uypatio  Ephe- 
sioruin  e(>is(opo  ciun  quatuor  alii^  catbolicis,  et 
Sergio  Cyri  episcopo  cuiii  Sever  atiis  aliis  quinque, 
i^trategie  magisiro  omci  rum  cognitore  :  acta  repe- 
riuntur  tomo  iV  coli.ciionis  posiiem»  conciliorum 
gen<  ralium. 

Auctoret  Acephalorum.  ]  Id  pnriermiltcnilum  non 
est  sine  obser\'atioiie,  nam  facit  Theodoretum  ducem 
factionis  aiiciijtis  hominuni ,  qni  dieti  sunt  Acephali, 
propterea  quod ,  curn  defeusionem  Cyrilli  pro  Orien- 
talibus  non  recipereiii,  neque  Cyrillum  babebant 
caput,  iiequft  Joaniipjn  Antiochenuin ,  qui  duo  la^ 
Dien  erant  contendentium  partiuin  principes  :  tunc 
porro  prirouro  audituro  est  fortasse  Acephalorum 
nomen,  quod  cuin  quibusdam  duaruni  naturarum 
defeiisoiibus  adhxsisset,  transiit  ad  Monophysitas  vx 
postea,  et  ipsis  inustnm  esi.  Observa  in  Chronico 
Arabico  Eucychii  Acepbalos  vocari  Jacobius,  onbo- 
doxos  Melchitas. 

Tunc  Evopiius  Ptolemaidis,  etc.  ]  Peccat  duorum 
saltem  annorom  parachronismo ;  nam  ante  c>  nci« 
liimi  Ephesinuin  Tbeodoreto  Cyrillus  respondit,  at 
denionstratuiu  est  a  uobis  parte  i  operum  M.  Mer- 
catoris  Lb.  ii. 

CAPUT  X. 
De  Nestorianorum  scandalo  et  monachis  Armenias, 

(Ex  epistolUS  Cyriiii  et  sctis4et5synodi.) 
Neslorii   namque  sectatores  vidcntes  libros  illius 
blaspbenos  non  posse  proferri  in  publicum,  eo  quod, 


Itaque  Proclus  accipiens  Armcniae  episcoporuin  U- 
bellos,  et  iHud  Theodori  volumen,  diligcntius  uiraque 
examinans,  tomum  Armeniis  scripsit  et  destinavii, 
in  quo  posuit,  ad  interimendas  NestOrianorum  ver* 
sutias,  qui  duas  in  Christo  ioducunt  pcrsonas,  c  unum 
de  Trinilate  iocarnatum;  >  quem  et  direiit  Joanni 
Antiocbeno  per  Tbeodoruni  diaconum  suum,  conli- 
ncntemsubtercapitulaabbxreticis  prolata;  expetens 
ab  eo,  pro  communi  lide  servanda,  ut  cum  suo  coii- 
cilio  eiim  suscipcret  cl  subscribercL 

Joannes  aulem,  et  qui  ciim  eo  er:«iit  coiigr>'ijati  epi« 
scopi,  iegentes  tomum,  et  ejus  laudanti  s  compos  tio- 
nem,  subscripserunt  in  eo,  et  Proclo  transiniseruot 

Hunc  et  Cbalcedonentiis  synodus  per  relationem 
suaro,  quam  Marciano  imperaiori  direxif,  ad  proban- 
duin,  non  tantum  gesiis  synodalibus,  veruui  etiam 
eptstolis  fidem  consiare,  intersanctorum  Patrum  cpi- 
siolas  suscepit  et  conHrmavit. 

Scripsit  autem  Idem  Proclus  epistolnm  ipsi  Joanni, 
rui  et  lomnm  suum  direxerat,  in  qua  dicit :  i  Di- 
ceiites  anicin  iteruro  passibileni  Deum,  id  est  Qiri- 
atum,  confltemur  eum  non  esse  passum  eo  qn"d  esl, 
Lcd  co  quod  factum  cst,  id  esi  propria  carne;  et  iU 
praedicantes  nullo  modo  fallemur,  quoniam  quidemel 
unum  ei  Tiiniiale  secundum  carnein  crucilixum  fa- 
ierour«  et  divinitatcro  passibilcm  miiiime  blaspheroa- 


•  Codex  Tellcrii ,  fnerant  condemnati. 


m 


LIBERATI  DIACOM 


m 


am  (F«r.,  tib.  i,  cap.  i,  tx  quo  me»datmt  locmt).  >  A  6i  imani  quidem  direiil  Tlieodosio  impcialori,  aliam 

Sed  8aftiliui  quidam  diaconut  I«iiien8  lofiiom 
Prodi,  q«e«  Aritteiiiit  leripierii,  Aleiaiidriam  ve« 
iiil,  et  Armenioriim  libeilos  auis  libellit  aaaeclensi 
obuilit  Cyrilio  ejusdem  urbis  aniistili. 

Qttibus»  tti  CBniiii  rumores,  permotus  •  CyrtUus 
qnatiior  Ubros  seripsii,  ires  adversus  Diodonrai  el 
Tbeodorum,  quasi  Nesiorlam  dogmaiia  saciorea,  ei 
aliam  de  Incamaiioae  iibnimy  in  qnibiis  cooikieAiur 
aniiqaonuD  Patmm  inoormiHa  ieaiimonla,  id  esl»  Fo- 
lids  papas  Romani»  Dionysii  Gorintbionim  epiiicopi, 
ci  Gresorii  mirabilis  e0cvf««Tov^ov  cognoBBioati.  El 
licei  iu  m  libria  Tbeodori  dicu  iaudentur  eonira 
Arianos  ediu,  ipsum  iamca  BUi|iimm  Mesiorii 
fuisse  eontondimi* 

Cooira  quos  catbolic»  veriiatis  defensores  ^  sic  B  ^^  eicusatioiie  i|;norare  se  dixiu  Yerumiamen  daas 
Acepbalii  responderuiii :  i  lllos  libros  ooa  esse  Cy- 
riiii,  quoiiiam  lesiimouiis  qoae  conlra  mortuoi  po* 
suisse  ia  eis  dicitur  contra  viventem  Nestorium  non 
est  usos,  neque  in  synodo,  neque  in  aliquibus  episto- 
lis;  •  ttiide  dicuni  t  iilos  nee  diciasse  Cyrillum,  nee 
cdidisse  libros.  i 

Itaque  Basilius  diaconus  GoiistantiDopolim  yeniens 
libelios  coroposuit,  et  arcbiepisi  opo  Procio  porrexit^ 
associans  cuocia  qua»  anlebac  Cyrillo  arcbiepiscopo 
ubtulerat.  Proclus  vero  jam  destinaverat  lomum 
suum  Armeoiis,  in  quo  lomo  nuUam  facit  de  Theo- 
doro  repreben&ionli  mentionem, 

Quod  cognoscens  Baailius,  scripsii  libelium,  in  quo 
docuit  «  libros  Theodori  vitandos,  sicut  Arii  et  Eu- 


antem^^lyrillo  AlexandHno,  et  itfrtlaor  Procloi 
staminopotitmo  episcopo»  laudans  in  eis  Tbeodo* 
mnu  et  ejtti  exponei»s  sapieaiiam. 

Ad  bxe  auti  m  imperator  dirigens  sacrain  Joanni, 
derogalores  iUos  Jhoisdoi  i  Conlr^  saluiem  proprtan 
veaire  judica?  iL 

Cynlbis  auiem  reseripia  siio  Tbeoddmm  pnde^ 
rens,  ule  de  accttsatoribus  ejus  iulit  jndiciuas»  qaod 
dogmate  feriiail  conirario  leuereaittr,  iaterpiaiai 
de  iymbolo  in  ooncllio  «bi  obtato  ob  rcssermrdeai- 
ftioi  a  Cbarisio  presbytero. 

Nibilomlnus  et  Proclaa  per  Haiiamm  diacemMa 
suttin  ipai  Joaimi  rescribens,  cuias  eaaeQl  iHa  caai- 
ittUy  qnm  Tbeodori  dieebaniar,  qttSBaiTii.  Qui  ^ 


aMmorati  Joaoais  epis  obs»  id  esi  priattm  d  ter» 
tiam,  IzudcsTheodori  MopsuestetticoaiiMeniCiyChai- 
cedonensis  synodus  per  relationem  suain  Marciano 
imperatori  directam,  cum  tomo  Procli,  qucui  ad  Ar- 
menios  direxit,  et  aliis  sanclorum  Patn.m  episioiis, 
suscepii  et  connrroavii. 

ilis  ergo  sopiiis  at()ue  transactls,  mortuo  CyriUo 
trigesiiuo  et  secundo  episcopaius  sui  ann»,  onlinaitis 
est  episcopiis  Alex.^iidrix  Dioscorus,  qui  fuit  4o:diiB 
archidiacunu:i  ejusdeni  CyrilU,  qui  ncque  uxoreoi, 
neque  filios  habuit :  queiu  iiarral  opinio,  civiaai  soo- 
ruin  majorem  babuisse  dilectioneiu ;  siquidem  op« 
primens  Cynlii  hxredcs,  ei  per  caluoinias  mu!U»ab 
eis  aufereiis  pecuuias,  dodit  eas  ^iiie  feiiore  artopo- 


iiomii  blasphemias  :  quod  quidem  prudentibas  in*  G  1'*  '  ^  cauponibus  civiuiis,  ui  luundissimuin  paneto 


convenieiiter  euin  «cripsisse  apparet,  quoniam  Arioa 
et  Eunomius  unam  in  Cbrisio  degenerem  Palris  sub- 
stantiam  praedicaveruni.  Tbeodorus  auiero,  ut  ipsi 
uccusaiii,  duas  e  contrario  docuit  in  Cbristo  naturas. 
Pobt  ba:c  autem,  occasione  aecepta,  surrexeruni 
quidam  inonachi  ab  Armenia  Apoilinaris  sectatores, 
diio  vel  tres  (sicui  refert  Joannes  Anliochenus  fn 
rpistola  sua)  portantes  excerpta  capiiula,  u(  dicebaHf, 
dc  iibrls  Theodori  Mopsuesteni,  vel  aliorum  sancio- 
rum  Patram,  qui  in  illo  tempore,  sicut  diximus, 
eontra  Apollinarem  sciipserant  :  et  intranies  regiam 
civilatem,  et  iiiuliorum  sordidantes  auditom,  cailidi- 
lAie  sua  omnia  peiturbabani,  Deinde  circnineuntei 
tolius  Orientis  civitates  et  univ<>rsa  monastcna,  dam- 


et  preiiosisiiimum  vinuni  viliorl  prciio  populis  exlii- 
bcrenL 

Joanne  aulem  archiepiscopo  defuncto,  AiiiiocheBA 
Ecclesix  Doinnus  c*rdinatur  ar<  hlcpiscoptts.  Sedel 
Proclo  defuncto,  Eiclesix  CcnstauOnopolitanaB  Fla- 
vi.inus  soriitus  est  sede:n, 

Ipso  vero  temporc  Ihain  Edessenum  episcotNMn 
quidam  presbyteri  et  diaconi  suis  libellis,  quasi  Ne- 
storianum,  accusaveruni  Domno  arcbiepiicopo,  et 
quod  altoquens  clerum  dixisset :  «  Non  tfivideo  Cbri- 
sio  quia  Dcus  factus  est,  quoniam  si  vo'o»  el  rgo  fio;i 
qui  cum  asccndissent  Aiitiochiain,  eos  ibas  excoui^ 
municavii;  scd  supervenienu  fi^stiviuie  qaadrage* 
simx  Ascensionis,  jussi  suni  a  Domno  excommiwi- 


uaiida  esse  cuui  atictoribus  clamabant ,  accusanies  D  caiione  absolvi,  sub  ca  condiiicne  ut  AntijDchia  i 


ca  Mestoiiuno  sensu  fuisse  conscripU.  «  Quia  si  Ne« 
siorius  jusic  d;imnatus  est,  damnentur  et  ista,  dice^ 
baat,  cuiii  siiis  auctoribus.  •  Et  baK:  agebanly  flrmarc 
volcines  ea  qua;  Apolliuari  sunt,  qui  per  unaui  natu- 
laiu  i^hristum  riobis  consubstaniialcm  non  exposait. 
Qui  quorumdiim  uteiites  patrocinio,  terrehanl  roiiiis 
<  lei  icos,  |M>puIos  et  inonachos,  qui  vitnm  sectabantur 
quietain. 

Tuoc  Joanncs  Antioclienus,  synod  »  coiigrt^nU, 
iics  pro  Tbeodoro  Mopsiiesieuo  dictavit  ei>isiolas. 


exireiit,  alioquin  a  suo  depouereniur  ordifla. 

Scd  quidam  eorum  archiepiscopi  Domni  prccepu 
coiiteiiinentcs,  profecti  :id  coinitatura,  sacros  apiccs 
nicrueruni  ad  Pbotium,  Eusuthium  ei  Uianiuni  epi- 
scopos,  ul  iii  Beryto  audirentur  :  fuerunt  autem  c«m 
iis  Eulogins  diaconus  ConslantiiiopoliUnusi  et  Da- 
inascius  vir  spectabilis,  tribunus  et  nolarius  :  quod 
cuin  aguituui  fuisset  illos  clericos  ConsiaulinopoUiu 
perrexisse,  damnati  sunt  a  Doinuo  ut  ejus  concilio. 

Et  post  bxe  Ibas   Beryte  ad  aodieiitiaifi  «ccur- 


«  Codex  Tellcrii,  quibus  rumorUms,  ui  ferunty  ptr"         ^  Codex  Tellerii,  uripul  libelhtm,  tl  m  saa  eper^ 

wotui.  iioiuil. 

^  Idem  cod.,  contra  quos  calhoUci  fidei  defemorei»         <^  Ideiu  cod.,  dedit  ea$  artopoii* 


993 


BRGVIARIUM. 


991 


ril :  eui  coin  acciisatoreft»  sirut  gcstn  dcmonsirani,  A  nibiis  adfcrsaCos  ruis^e,  ronslai  ex  lcmporis  tiiftia 


ntliil  probare  potuissent,  supcrvcnil  relatio  et  po- 
stolalio  cleri^onim  Edesscnoniin  (Ingilantiom  pro 
Ecclesia  episcoi>i  sui  prxscntiam,  in  qua  8il)i  arro- 
gaveruiil  omnes  poenas  horribiris  gebeniias,  si  memi- 
nissent  lale  aliqnid  dicium  in  ilto  iraclatu  de  quo 
Ibas  accusabaiur,  cl  jiidicibus  non  manireslassent. 
Qiiamobn^m  Tecerant  judii  es  accusatores  ipsos  cum 
sno.  ppiscopo  in  sccretarlo  communicare,  simtilque 
|'ai  iflcos  dimiscnml. 

Caput  decimum,]  Tres  in  partes  distribuilur;  agitor 
cnim  de  causa  Diodori  el  Tlieodori,  dc  obttu  trium 
patriarcliarum,  et  de  Ibse  Edesseoi  judicio  :  prima 
pars  aiqiie  eliain  pdstrema  longe  melius  tractatur  a 
Facundo.  Obscrva  primo  id  lottsm,  quod'  boc  capite 
narratur  de  Diodori  et  Tbeodort  libris,  conligisse  eo 
teinporis  intcrvallo  quod  est  inier  sanctionem  impe* 


ria ;  nam  et  Edes^ena  Ecclesia  soissa  erat  in  iiarle» 
RabiiK-e  et  \Ux ;  et  Tbeodoretu^^  Chaleedone  minitti 
qiianluni  invectus  fiierat  in  Acacium,  cum  ille  scbia* 
noatita)  synodi,  iste  catbolicv  le;;atione  fungeretur, 
Coftgregaii  sunt  ergo  in  unum  venerubite$  Armemm 
epiuopi,]  Coocilium  qnoddam  nobilc  Baronius  opi- 
nalur  in  Armenia  coactum  fuisse«  in  quo,  c  slabiUta 
fide  Gatbolic  •,  et  cognrtis  Tbeodori  Mopsuesteiii  scri- 
piis,  inventlsque  impiis  a  tramite  onhodoiai  fidel 
abborrcuiibus,  ne  ipsi  soli  damnastie  videreniur,  scd 
universa  Ecclesia  Orientalis,  ad  id  perai^endum  lega« 
tionein  ex  synodo  direxerunt  ad  Prorlum  Constanti- 
nopoliianum  epiacopnm,  i  etc.  Verum  non  video 
quiimodo  isla  conveniant  cum  verb  s  Liberali :  c  IN- 
serunt  duos  presbyteros  Leonliuin  et  Aberiuin  ad 
Proclum  Conslanlinopolitanum  episcopum,  secun- 
dum  morem,cum  libellis  suis,  et  uno  volumineTbeo* 
ditri  Mopsiiesteni ,  scire  volentes  utrum  docirifia 
Tbeodori  an  Rabulae  et  Acacii  vera  esse  probaretiir.i 


ratoris  de  comburendis  Ne^torii   libris,  et  obitum  ■^  Si  eniin  damnassent  Armeni  Tbeodorum,  pc^t  dilfr» 

Joannis  Antiocheni;  illa  anno  455  data  cst  xiv  cal. 

Martias,  iiidictinne  3,  iste  anno  411  accidil :  deinde 

implicaiam  admodum  essc  bujuscemodi  bistoriam  ob 

pertuibUnni  tcniporis  ordinem,  qiiem  oponet  resUtui 

cx  r.yrilli,  Joaiinis  et  Vn  cli  cpistolis  mnluis;  denique 

BnroHiiim  monere  lcclorem  ut  nc  perroittat  sibi  frau- 

dem  fteri  a  Litera^to  rcferente  ca  quae  a  Nestoriauo 

alutiio  accepisset,  dc  qua  monitiOMC  po^tea. 

Impenaii  lege,\  Sanciia  csl  Tbeodosio  xv  et  qui 
renunliatns  fnerit  cos.,  iii  non.  Augusti,  id  est  anno 
43*^ ;  habetur  in  collectione  poslrema  CC.,  CG.,  3 

1>arie  conc.  Epbesini ;  ct  in  codice  Tbeodosiano,  do 
laereticis  leg.  66. 

Tunc  cccperunt  Diodori,]  Non  minima  est  suspicio, 
Tbet»doreti  vel  opcra  vel  consilio  saliem,  id  totum 
negolium  pcrarluni  esse;  suspicionis  causas  in  dis- 
scrtntione  de  fuk  Tlieodorcii  proferimus  :  barc  una 
in  praesenti  snfficiat,  qnod  Cyrillus  ad  Acacium  Meli- 


tenoiii  et  Valerianum  lconiensem  scribit  Tbeodore-  Q  pertinent. 


gentem  causx  cogniii<mem,  cur  inquirebant,  ulra 
fides  praestarei,  Theodori  an  AcaciT  Si  vellenl  ab 
Or  entali  Ecciesia  universa  suam  sententiam  appro- 
bari,  cur  neque  ad  ADtiocbenum,  neque  ad  Alexa»* 
drinum,  aliosque  AuioC'  pbalos  primates  legaiionein 
direxeruni? 

Secundum  morem.\  Quem?  an  mitiendi  doos  prea- 
byleros  et  non  unum  cum  diacono?  an  rererendi  ad 
Constaniinopolitanum  episcopum  de  %eA\s  in  conci- 
lio  quoad.dcfiniiionem  flilei?  an  inierrogandi  maximaa 
sedis  aniistitem  de  fide?  nam  in  more  fuit  coin  ab 
inferiore  synodo  ad  anlislitein  dioBcesis  referrelur, 
presliyteros  duos  iegare;  fuii  et  referre  ad  eumdem 
:>niisiiiem  de  rebus  inajoris  momenti;  atqiie  etiain  iii 
Orieiit:ili  Ecdesia  nuUam  in  synoilis  provinciaruui 
dennitioiiem  in  causa  lidei  sancire,  sed  conaul^e 
toiius  dioecesis  antisti:em  :  censeliaiur  enim  ista  caii* 
sa  csse  una  dc  majoribus,  qu«  proinde  ad  majorein 


tum,  cuin  improbaret  pacciu  inter  Ecclesias  inilam, 
iactassc  fldem  Orienialium  eamdeui  e^se  cum  fide 
Nestorii,  et  utramque  non  differre  a  lide  Pairum. 

Etaliorum  ep/<coporttm.]  Aihanasii,  Gregorii  utrius- 
que,  RaMlii,  Ampliilocbti  et  Thcophili,  ut  colligitur 
luin  cx  Cyrilli  epistola  i,  ad  Acacium  Melvtenum, 
tnm  ex  synodica  Jnannis  ad  Cyrilliim,  el  Cyrilli  ad 
Joannem  re^iponsione,  3  parl.  conc.  Ephesini. 

/>Mi  Mrum  volumina.]  Qoemadmodum  in  Syram 
linguaai  Ibas  baec  qom  dicunfur  volumina  iranstolit, 
ita  Kolaliuft  Tbeodoreii  amicus  in  Armeoam,  et  Ma- 
ris  In  Fersicam  convertit.  (PrccUts,  in  epi9%.  ud  Joem. 
AmHock.  et  in  mpMdc  y,  eolUt.  6.)  Cerle  etiamiHim 
apud  Syroa  ofera  Diodori  ec  Tbeodori  habenlur,  «I 
disaimo^  ex  caulogo  librorom  Syra  lingua  seripio- 
mm,  quero  Ilabedieftu  coniexuit  sob  Joiio  III,  edidit 
io  luci  m  Romx  Abrabamus  Echellensis  ann.  1033. 

Actuiu»  et  Rahileu.]  Qoift  qoantusve  exsiiierit  Aca- 


Volumine  Theodori.]  Volumine  noii  continehalur 
opus  ullum  in;egrum,  sed  excerpta  lantuni  aliqua, 
ut  constat,  tum  ex  iis  qiiae  ftequuniur,  i  coniinentem 
subier  capitula  ab  bxreticis  prolaia ;  i  lum  ex  refu- 
tatione  facta  a  CyrilJo,  rojos  fragmenia  ftunt  in  ay** 
nodo  V. 

Tomum  Armeniis  icripsit.]  \n  cdilionibos  ▼ulgatis 
missus  legitur  consulatu  piissunorura  imperatorum 
Theodosii  XV  el  Valcnliniani  IV  :  hac  lemporis  noia 
merito  ftttspecu  videii  potefti,  noa  lan  om  quia  epi- 
scoporom  epiftlolis,  praeierquain  soromorum  pootifi* 
coro.  appoai  vix  solel  lempuft;  sed  ionge  eiiam  nagis 
qood  iiiler  ftanclionem  imperaiorift  dauro  meose  A«* 
gusio  anni  435  et  miftftionem  tomi  a  Proelo  ad  Arat* 
DOft  ea  eontigeroni,  quae  compreheodi  Tix  ae  m  vii 
quidem  poftsinl  interiecio  leroporift  ftpatio,  etiaroal 
lomuft  miftftus  dicatur  ftub  Onem  Deeambrift  :  Mm 

erlaio,  poftl  aaoctioiiem  exftecotiotti  roandalan»  li« 
rosqoe  Nefttorii  maoiboft  omniom  ereploa,  exearpca 


CiMuieHelilenensift,  eonsiat  ex  aciis  coneilii  Ephe- l^  snnl  ex  libria  Diodori,  Tbeodoil  el  alioroB. 

aifil;  de  Rabola  TlModoruft  lector  in  eotlecuneift      -        • 

inirooi  qoiddaro  Mrral :  <  Rabulas«  hiquit,  Edesaenuft 

episcopus  caecuft  erat,  Andreas  vero  Samoftatenus 

aceu&avii  com,  qiiasi  conlra  doodecim  capita  Theo- 

doreii  «cripftisset.  >  lljrc  exptlcantnr  in  nosiris  ad 

Tkeodoreinm  diftserutioiiibus  :  continent  vero,  sl 

modo,  ui  par  eftt,  leganiur,  plura  ad  liisloriam  con- 

docenlia ,  qii.o   Yalesium ,   diligentein   caelcroquin 

Tbeodureii  edilorcm,  ft»gerunt. 

/n  epiMia  $ua.]  Inserta  esl  Actis,  tnm  conrilii 
Cbalcedonensis,  aciiotie  10,  tum  synodi  v  coll.  6. 
llabeiur  eiiam  apud  Facundnm,  lib.  vi,  cap.  3,  ubi- 
que  sinc  prooemio,  ubiqoe  diverftie  versionrs. 

Epieeapii  Ciiicim,]  Thcodoreti  amlcis,  et  Theodori 
anle  oclo  anoos  fato  fuiicti  discipulis ;  ad  hos  est 
oetogesima  quatu  Theodoreti  ei>istola. 

Kx  amuiatione.]  Rabiilam  Ibae,  Acaclnm  Theodo 
reto,  turo  fidei  c<  mfliuni  caosa,  tom  privatis  ratio- 


Nefttorianorum  jacluraro  ftparfta  viilgariler  ftarciraai. 
Deinde  ea  in  itnguaiii  Armofiam,  Syraro  et  Peraicaai 
versa.  Posiea  cuiu  Acacius  ei  Rabulas  nlftsa  oovia* 
sent  ad  Armenos,  eos  admonuerunt  de  caveudo  ar- 
rore  magnis  se  nominlbus  tegente  :  tom  Cilices  epi- 
ftcopi  Acacium  idcirco  el  Rabulam  calumniantur  apud 
Armenos.  Tandein  Arineni  convocantur  per  tracto- 
riain  a  primate  in  concilium,  tempore  legitiroo  coih 
venionl,  ei  inde  ad  Proclum  raittuni  prcftbyUros  duoa 
cum  libellis  et  volumine  Theodoii.  Denique  ei  libel- 
l(»s  et  volomen  Procliis  examinal  diligeniius«  scribit 
tomum  quo  fere  nihil  cftt  snper  ea  re  olaboraliuft. 
Propter  baec  et  alia  plura  ptis^et  quiftpiain  opinan, 
vel  expungendam  oinnino  temporis  noiam  velut  sup- 
poslUm,  vel  ita  corrigendam,  data  po$l  eonsiiiatum 
piiuimorum,  etc.;  neque  enim  inauditum  ast  conftt' 
giiari  acia  post  consulatuin  nobilissimorum  consu- 
luiu,  prxsertim  si  imperatores  C\ifi.tv\\V\  <\^  ^\\v«x 


m 


UBERATI  DIACOM 


pr6 


iiMcrib«»tiir  ida  C|ihesiiia  :  Pott  cpmmlaium  domi^  A  nulla  ulliiis  Palris  leslimouiaailditctiiittir;  an  iti  al  is 

mmm  iiosirorum  temper  augu$torim  Ftavlt  quidem      -^^ '"* 

Theodos  i  \\\u  Valentmiani  vero  iii,  quainvis  Bassi 
ei  Aiiiioi!lii  ordinario  niagisliatu  n«»iniiia  ubique  co- 
giiiia  forciil,  ul  consui  ex  cpisiolis  Coeesiini  papjc 
|iluribusqiie  codicis  Tbcodostani  lcglbus. 

Unum  de  Trinitate  inca  ft0tiim|.  Si  ferbis  isiis  non 
alludiiar  ad  fuiilem  qnamdain  veierum  t»ubiililalein, 
qua  ne^zabanl  pobse  dii  i  unum  de  Triniiale,  ncc  nu- 
meral.  isli  a»ljecliv»  voci,  unus,  ullam  posse  sub>laii- 

tivam  conjuiigi  «iiie  periculo  fidei ;  sic  eniin  ariola- 

iMnliir  :  Si  dicitur  umis  de  Trinitaie,  et  subjungitur 

DeiiS,  iriiiieisiniis  inducitur;  si  P.iier,  multi  pt/es; 

8i  Filiiis,  plures  filil,  cic,  quoniam  unus  rsl  princ:- 

piuro  nnmeri,  nec  dici  unquain  unus  Deus  potesi,  nisi 

coui  pergeiido,  licet  porro  dicere  st^uiidus  Dcus,  etc.; 

fti,  inquam,  verbis  islis  non  alluditur  ad  id  quod  ino- 

do  dixintus,  procul  dubio  mendum  est,  posituinque 

ittcarnatiim  pro  passo  aui  cruciflxo;  neqiie  eiitm 


adducta  sint  aliqua,  cerio  scire  ticiiio  |io  esi,  cuii 
ipsorum  nihil,  pra;ier  frAgmeiita,  ad  iios  pervencric 
miruin  tamcn  a  collatoribu<«  Coiistaiitinopolitanli  ro* 
iectos  fiiisse  tres  priores  libros,  qMia  in  ipsis  lauda- 
bantur  Patres  quos  alis  in  operibus  a<lversus  Sf 
storium,  ipsoque  in  coneilio  Ephesino,  Cyrilius  nmi 
laudas^cl :  nam  de  Iribus  qui  citanturuiNis  fuit  Filii 
ciijus  tcstimonium  allatum  est  in  actione  {•rima  cou- 
cilii  EpbesiTii,  deiude  in  libro  primo  de  recia  Fide 
ad  reglnas,  qni  Cyrillo  triboiinr  comniunitpr,  adbi- 
betur  lestiutonium  Anliocbi,  Chrysosiomi,  Viulii, 
Animonis  ci  Sevcriani,  de  qurlius  nulla  mentio  in 
concilio  Epliesino  :  denique  aliqua  occurrere  potnit 
causa  cur  Dionysius  et  Thaumatnrgus  advocarfiitnr, 
Qt  pota  si  a  defensoribus  Diodori  et  Theodori  taiMfoti 
fuerint :  laudatos  enim  Patroni  pliires  ess**,  cousitt 
ex  Liberaio  ipso,  imo  ct  meliore  tesie  Cyrilfo. 
Felicis.]  Eui  advoreiur  in  lesiem  a  Cyrillo,  nr.n 


Ne«toritit  ipsc  negavit  unqiiaiii   Verbum  aot  esse  ^  Umen  cerium  est  gemiinam  esse  epistolam  ex  qna 
UBain  de  iribus  perstuiis  divinis,  aut  esse  incarna-  **  i*^"»  «"mitnr    Ah  AnAHitiArkii«  «ifnn  ^siiam  tw^Ait 
tum ;  neque  vero  fuil  unquam  agitata  qu;pstio  an  una 
de  tribuH  persoins  sit  incarn:iia,  sed  an  unus  de  Tri- 
nitate  sit  pa-sus  ac  cruciflxus,  ul  colligiiur  ex  so- 
quentibus  Liberati  d>{  Proclo  verbis. 

Per  Theodorum  diaconum,]  Atque  eii  »m  per  Maxi- 
mum  pariler  diaconum,  ut  inlelligilar  ex  cpi:>loli8 
inutuis  Procli  vi  Joan:iis. 

Compositionem.\  Verba  synodica»  :  c  Facicl)at  au- 
lem  nobis  deieciaiiononi  iion  pulcbrtlodo  couip4»si*> 
lionis  sola,  neqne  argiiincntorom  muhiiiido  conira 
utramque  part^^m  advt  rsantinm  periracUfa,  quantam 
ip«a  sacrorum  dugmatum  cautela  simul  et  pieias.  > 

Non  tantum  g*'Hit,  sed  etiam  epislolis  pdem  con- 
$tare.\  Id  esi,  non  ipsis  tantuin  cauonibus,  qui  gestis 
inscrti  sini,  sed  cpisiolis  quoque  e  syiiodo  datis  a 
majoriiin  sedium  prxsulibus  fidem  c>ustare.  Suuin 
|K>«ro  loiiium  Proclus  ad  Arutenos  e  su.t  synodo  di- 
rexii.  M  vcro  saiagebant  |irobare,  ut  suani  epistolx 
Lctmis  ad  Flavianum  viiu  dccreioriam  :is«ererent,  C 
exeniplo  cpistolje  Procli,  i  i  quo  f.irlnsse  plus  a.'quo 
iiovjc  Itonias  antistiiif.ivebani,  quasi  pari  cum  veieris 
lionix  |)ontiflcc  defiiiiendi  auetoriiate  pollerct. 

/Von  esse  pattum  eo  quod  f.>l.J  Observa  iiigcnium 
bt>mini8  tria  capitnla  defcndeniis;  observ.a  eniin 
ipse  verba  quae  pio  Tlieodoro  etTlicodoieio  faciant: 
dictum  advertrrat  a  Proclo,  aiiiea  quidein,  uiium  de 
Trinii:itc  iutarnaium  esse,  iiunc  veio  |iassum  non 
esse  Christum  eo  quod  est,  sed  eo  quod  facium  esL 

Sed  BasUius  tftacofifis.]  Quis  ille  ct  cnjus  Ecctesiae 
fofrit,  dilficile  est  scuu  :  quid  in  animo  habnerit,  ( t 
qikkl  iuuiuUuo»oruin  moiiacborum  prodromus  e\- 
Milcr.i,  constai  ex  seq^entlbas :  tentavil  scilicct  efn- 
rere  \a  TUeoiiorus  iioiiimaiim  duinnaretur^  verliide 
ac  Arius  et  Eunomitis,  non  quod  easdeih  evomuisset 
Idasnheiuias,  q(io<t  perperam  intellcxii  Liberaius,  sed 
(iiiod  pires  in  dispari  nrguniento.  Indignalratdr  sci-* 
llcct  isie  d.acontis  tacito  iioniine  anctorls  excerpta 
ftiisse  damnaia  a  ProClo,  eum  taiuen  Arius  el  Ea- 
ni  niiiis  nominatim  ol>  ipso  appoll.iti  essent. 

C/f  fernntfumoTiS.]  tlmisentil  geniili  suo  Facundo, 
Kb.  111,  cap.  5,  alibiqiie  passtm,  cot  ipsos  libros  ab- 
iMienti,  vel  dubtanti  a  Cyrillo  esse  scriplos  :  quan- 
quam  lota  illa,  sive  Asianorum,  sive  Afrorum  ab- 
nueiitium  gens  non  taiit-c  esi  auctoritatis  ut  coiuilio 
generali,  ipsique  etiaiii  Cyrillo  opus  agnoscentl,  fidein 
detrahil.  Iniererat  liomiiiain  tria  ca|.ita  defenden- 
tiiim  reroovere  a  se  in\idiani  defensi  TUebdori,  queni 
Cyrlllus  daninasscl. 

Ojritlus  quatuor  libros  scripsit.]  Kx  isils  quatnor 
iibr.s,  ires.  qui  adversus  Diodorum  ei  Theodoruin, 
inaxiiiiaui  |»artein  perierutJ,  quartusde  liicaruatione 
baltctiir  lomo  IV  opcrutii  Cyrilti,  part.  I  edilioois 
<;L.  Conscrip  us  csl  dialogi  lii  niodum,  et  ea  qnideui 
orodiiioni^  ut  vix  ulluin  aliud  Cyiilli  opus  ea  de  re 
pra*sUiitius  aiit  etiatn  par  existai. 

Jn  qubus  contiitentur.]  In  libro  dc  fn^aniatione 


I0CU8  sumitur.  Ab  Apollinaristis  supp  ^sitam  tradit 
Leontius. 

Dionysii  Corinihiorum  rpiseopi,]  AddiU  eral  in 
ediiis  codicibus  vox  Areopagiix,  scd  expuugentla 
iiiii,  ipso  teste  Dionysio  l^orinthio,  qni,  ul  c»l  apiid 
Eusebiuin,  in  epistoli  ad  Athenienses,  meminil  Areo- 
pagitas  Diooysii  primi  Aihei  iensium  t^piscopi  xuie 
st;  niajoris  :  11  lim  (uirro  cgn  implicalum  ilium  Ci;o- 
lentittnis  funeiu  de  Dionysiis  cum  oPo  dticere,  con- 
leulus  veufrari  pareiilein  fidei  mex  D.unysiom  mar- 
^tyrcm;  undecuni|ue  landem  Parisios  advencrit,  a 
Dco  cerie  niissus  est,  ut  Callici  impcrii  caput  coii- 
secr.  rei  :  qnan  i  auteiii  nominis  fiicrit  Dionys!us 
CoriiittiiiJS,  qui  lloruit  circiter  anniuii  175,  qu»|uc 
scripseril  ad  ;t  dificaiioncm  Ecclesiaruui ,  cousulc 
Eu^ebiuin  loco  mox  ciUto. 

G  egorii  mirabiiis.]  Quo  tandem  c\  libro  tribiiu 
sunt  Thaumaturgo  iluodccim  analhematismorum  ca- 
pila,  quae  Latine  Cnccequc  ediJit  lleni  icus  Canisius, 
lib.  III  antiq.  Lect.,  indc  non  nemini  videri  pote>t 
sumptum  a  Cyrillo  testinioniuro  aliquoil  ^idverttis 
Diodorum  et  Tbeodorum  dividenies  Cb:i2>turo  :  lum 
pro  uniute  faciunt  apertc  cap;ta  quaiuor,  teriiuoi, 
quintum,  sexium,  ociavum.  Venjin  isthac  duodeciin 
cafiita  Gregorio  supposi  a  sunt,  nec  videniur  scripta 
iiisi  p08t  exortani  lncorruplicol;<rum  h.T;resini,  ut 
iiidicat  caput  4,  si  modo  explicatio  subjancta  rcci- 
piaiur.  SalJos  igiinr  o|Huari  Cyrillttin,  si  tnodo  usos 
s^ii  Tbaumaiurgi  lesti  i  onio,  ip^um  ex  fi<lc  accepisse, 
sivc  quae  revciaU  d  citur,  sivo  qtiio  xarot  fu^or,  qoao- 
qiiam  uU  atiucy  u(  liunc  hatieiur  opera  Giiranii  Vossii, 
^uspecta  slt,  hauc  enim  ApoUimirio  iritiuii  Le  niiat, 
illam  incerto  auciori  KelUrminus  aliique  :  namGre- 
gorii  TiiauQiaiurgi  fides,  C4ijii8  roemiiiit  Nyxscmff  tn 
Thaumaturgi  Viia,  conlinebal  ea  que  uon  rcfervnittr 
in  illa  quam  Vossius  edidit :  vide  BeiUnirimnD,  lib. 
de  ScripL  cccl.,  ad  ann.  Chr.  233. 

Dicta  laudentur  adverstu  A'i<uioi.]  MalafideCy- 
-.  rllli  8enleniia  rcfLTiur;  sic  enim  in  synodov,  e»:L 
^  5,  se  babet  :  c  Scripii  8ual  igilur  a  bfMio  TbeDdnro 
adfcrsus  ha  rceim  Ariaoorum  ei  CunoaiiaMnrai  ?#• 
ginli  vel  amplius  libri,  ne  noa  etiam  alii  itiierpn^ 
lantes  evangelicos  el  apostolicos  Itbros,  qiios  <|  lideni 
lal)ores  nolicl  aliquis  increpare,  roagia  auiem  diicfvto 
Sludio  houorarct,  si  iuei^kei  eis  dognuilimi  reciitu- 
do.  I  Quae  vcrbi  non  aiint  approbaniis  libros a  Theo- 
doro  scripttts,  sed  ob  haTesim  accasauiis. 

Contra  Arianos  edita.]  lisc  Ariaoorum  ariibQS 
fuisse  comhu8i.i,  consiat  ex  caulogo  llebedicsa. 

Cathoicm  veritatis  defeusores.]  Quorum  dax  Uy|MH 
tius  Ephesiiius  in  collati<#oo  ConslaHtinopoli  hit^^ 
de  qua  iii  uoiia  ad  pnecedens  capuu 

ApolUnarii  sectaiores  ]  Id  revocal  in  diibium  Baro- 
uius  ad  anii.  455,  nuui.  9,  puutqoo  monaclios  a 
Liberato  Nestoriani  alicujus  narraiiotie  deceplo  ca« 
lurouiam  passos  :  verum  senienliam  suam  noii  pro- 
bat,  cnm  lauien  opusesaeiy  siquidem  videlur  Td  ex  eo 


»97 


BRCVIAniUM. 


m 


rmivclli  p<^ssc  (iiiml  Apollinaiis  opinio  in  Armenin,  A  Procliis  417;  Cyrillo  Dioscorus,  Joauni  DA)mni», 


01  pra's«*rliin  in  nionaMcriis,  invaiiierai;  hinc  qu:i' 
stio  Armenoriim  al  Pn»cl'<m  (lubitaniiu  u  qux  sen- 
Irnlia  pra-rereiida  essct,  unius  naiurx  an  duanim. 

Dicnnt  iUo$  nec  dictatte  Cyntlum.]  Reclamat  Cy- 
rillus  in  epistola  ad  Acaciuin  Meliienum;  cum  enim 
dixissel  sibi  a  Joanne  Antiocbeno  scriptum  de  Dio- 
dori  et  Tiicodori  libris,  quasi  nibil  coiiiinerenl  quod 
benigna  interpretatione  non  posset  accipi  in  sensiim 
catliolicum  :  c  Ego  quidem,  liiquit,  nec  cessavi  in- 
crepans  ea  quje  6cripseiuni,  nec  cessabo  :  quouiam 
veru  oporiebat  et  coiuradiciionos  scriptas  e^se  apuJ 
eos,  iiispcctis  Tlieodori  «t  Diodori  libris,  qiios  scri- 
fwerunt,  non  de  lncarn:itiolie  Unigeniti,  sed  magts 
conlra  Incarnalioncm,  posui  «liqua  capitulorum,  et 
qiio  potui  modo  cuntradixi  eis,  declarans  ubique 
abominationis  plenam  esse  sectam  eorum.  i 

Duo  vtl  tre$.]  In  editis  libris,  duo  vel  fr.a,  niillo 
penitus  sensii,  quippe  cum  niimerales  voces  ad  ca 


PmcIo  Fiavianiis  siiccessit. 

C'^rf7/i  haredesA  Jubet  Baronius  boc  exemplo  abs- 
terreri  clericos  a  uonis  ccc'e  iasiicis  profvndeniti  ia 
consanguircos  qni,  ut  Ht,  ditescaut  pairimonio  pau- 
perum,  et  luxuriosttur  in  Cbrislo  :  vx  sa^culo  ne  |uaml 

i6am  Edenenum  eiAtcopum»]  De  Iba,  eiijus  causa 
ruit  unuin  de  tribus  famosi*»  capitulis,  hsec  accip<*. 
Fuit  tplic^i  cum  habtreliir  concilium.  ut  tcsuitur 
in  epistitla  ad  Marim  :  notiduin  erat  episr-opus,  facil 
enim  mentionem  epi  copi  luiic  EdessenaVn  se^iem 
tenentis.  Successit  Kabul»  vel  afin.  456  iiiitio,  vcl 
sub  linem  praecedentis ;  neque  enim  priiis,  cum  Ra- 
bulas  ann.  435  adhuc  viverei,  et  Arinenis  Cyriiloque 
srnberei,  posl  sparsa  Tbeodori  excerpta;  nun  posie- 
rius,  qiiia  anno  436,  sub  flueui,  aiit  initio  sequeuiii, 
Proclus  in  litteris  ad  Joaunetn  Ibne  meminit  tanquam 
Edesseiii  episcopi.  Litteras  a  Tlieodoreto  aco^pit 
ann.  441,  de  Coelcstiaco  Carthaginetisi.  Ann.  446, 


pitula  referri  neqiieant;  certum  enim  e»t  capitula  B  apud  Domnum  Aniiochenum  Joaniii!;  successorem  a 


fooge  plura  dn  tbiis  aut  tribus  ex  Theodori  1  bris  esse 
exccrpta,  siquuie.n  ea  ipsa  sunt  quae,  vel  inulia  in 
synodo  v,  \e\  paUciora  a  Hercatore  rcfenintur  atque 
a  Cyilllo  arguuntur. 

1h  epntoln  sua,\  Dala  est  ad  S.  Cyrillum,  cujus 
internp«Ta  habetiir  lom.  V  de»cripta  ex  libro  viii  Fa- 
tuiidijlermiaiiriisis,  dignissiina  lectu  ad  histtiriam. 

Intrautes  regiam  urbem,]  (jiiid  >i  Cutychein  ipsum 
(irrorcs  illi  corruperini?  Id  prohabilifer  adinodiim 
i|uispiain  conjcrrril.  Inde  t^nim  farile  iuielli;{enlur 
Nequenli»,  <]UO!nodo  iienipe  quoruinJam  utentes  pa« 
trochiio  lerruoriiit  ininis  clericos,  eic;  patrocinium 
eiiim  illud  procul  dubio  fuit  Chrysaph  i,  qnem  de 
s:iCio  r>>iiie  GuiycUcs  proptor  bauciitatis  opinionem 
sustcperat,  quiqac  propter  imporatoris  graiiam  niliil 
non  poterat  :  adde  qiiod  unius  iiatur»  opinio  Cyril  o 
tribiiebatur  ab  anlcis,  parutu  quideui  intelligentihiis, 
Cyrillo  tainuu  adha^rcnlibus,  ut  consiat  cx  Cyrii.i 
coiMiiioniiorio  ad  Kulogium.  ^ 

Retcripto  suo,]  lixc  me  verba  oliin,  cum  notas 
acriberem  in  secundam  partem  operiim  M.  Mercato* 
ris,  iinprudentein  abduxerunt  ut  crf^derem  Cyrillum 
in  respoiisione  ad  Joannem  Antiochenum  mcminiiso 
symboli  a  Theodoro  scripti,  cuin  tamen  id  nonnisi 
in  rpistola  2  ad  Acacium  Melitenensem  reip>a  prx- 
htet.  Hac  t-t  alja  feceruni,  ut  postea  rredulitatis 
posuitens  dil  geniius  inquirerem  in  verba  el  lidem 
piinicain  Lli>eratt;  ipse  igitur  si  rescripti  noinine 
uiias  iuiellexit  litteras  quibus  Cyriltus  Joaiini  re^^pon- 
dii,  lapsus  cst  niemoria;  iria  euim  Cyrilus  tribus 
epihiolis,  singula  singulis,  prt»secutus  cst  :  sentcu- 
nam  de  Thfodoro,  epislo  a  ad  Joannem ;  jndicium 
ikt  niofiacbis,  epistola  ad  Patres  inonachoruni,  qtise 
expos  tio  concilii  Mcxni;  mamoriam  symboli»  ept- 
stola  ad  Acacium  Meliieiicosem. 

De  symboto  in  concilio  tibi  oblato,]  Unus  istiid  sym- 
bolirni  Marius  Mercator  opere  singulari  reretlit,  nos 
auleoi  de  ipsius  auctore  bisioriam,  adversoB  Facun 


suis  quatuor  clericis  accusat*!t  est,  n^n  h.treseos 
taniuin,  scd  etiam  ordinationum  pr.rp  tsiere  facla- 
rutii  et  depr.Tdaiionis  btmtirum  Ecctes  a*.  Connivenio 
Diunno,  appellaius  imperator,  anno  447,  jus  it  Tyri 
ju<licium  ex  rceri  :  illud  iiichoatum  «st  lyri  aniio 
448,  mense  Fcbruario,  peractuni  Bcryti  code  u  anuo 
mense  Sepiembri;  res  amice  comp»siia.  Veruni  non 
quiesceiitibus  clerici<,  iteruin  in  Ephesino  Latrocinio 
anno  4i9,  men»e  Aiigusto,  accusatus  est,  cuin  ab- 
essct,  atqtie  deposituj.  Sub  fltiein  auni  r^  cepit  ii  te- 
ras  coiisoIatoriiS  a  Tticodonito  i>iustlt^m  sorlis  parll- 
cipe.  Anno  46U,  libellos  qiserclarum  olT  ti  M.trciaiio 
iinperato:!.  Aniio  451,  restituiiur  iu  sedem  a  coiici- 
iio  Chalccdonensi,  actionc  10. 

Auentionis]  ecyce^Toacca; ,  non  ccvR^yi^f^cbic ,  id  e^t 
resurreciionis  scu  ascensionis  c  Fcpulcro,  iion  itciii 
ascensionis  in  coelum,  cx  Thcodoreio,  epist.  87. 

CAPUT  XI. 

De  Eutyche  presbytero^  et  Ileijumeno  el  ejus  htBiesi^ 
ejuiMemqut  damnatione* 

(Ex  aciis  concilil  Conslanlinopoliiani  snb  Flavlano,  qnaB 
iDseria  suui  actis  cuutilii  Oialcedoneasyi!!.) 

His  icmporibns  Eutyches  qoidam  presbyter  et  ar- 
chiinandrita,  prxsidens  Cons:an(inopo:i  cclcbeniino 
monasterio,  urgente  Sntana,  pnedicabat  Dominum 
nostrum  Jesuro  Cbrisium  eooaubstautialem  Aobii  miii 
case  secundum  carnem,  sed  de  ca^lo  eorpus  babuiBhe, 
rursusque  variaas  diccbat  ante  adunationem  duaa  iii 
Christo  fuisse  oatuFas,  post  adunatiooeiu  vero  unam 
faeiam  osse. 

Quem  audiens  lalia  docentem  et  praedican  ein  Eti- 


-  , ,  selifuBepiscopQS  Dorylenaeeiviuitis  profifltiiC  Pliry. 

UuiQ  aliosque  pluresj  exposuimps  ia  noiis  ad  postc-  D   .    salutaria.  cum  esiei  orthodoxus  et  pumt  etiam 
norem  partcm  M.  Mercatoris,  ex  qiiibus,  ut  et  ex      *   .  :  '^ 


aliis  in  pejorem  parlem  nonneroo,  cnjus  nomen  con- 
aolto  iilettduai  puto,  prolecit,  quantum  ipse  fas- 
aus  esL 

6b  testeracadecatita$.\  Erat  in  vtilgaiis  editionibus 
Tessera  decadas  factas,  etc.  Venimus,  monstrante 
▼iaro  historia,  in  venim  leetionein  :  nam  symbolom 
do  quo^  agitur  a  presbyteria  duobut  Aaastasii,  qui 
Nosioriauae  impietaiis  in  Deiiaram  administer  fuil, 
enitssaiiis  proposiium  fuit  Tcsscracxdecatitis  h.'ere- 
simeiurantibussubscribcndum.  Lege  actionem  6  con- 
eBii  Epbe^ini. 

Mortuo  Cyrillv]  Non  mediocris  conversio  reriim 
facta  est,  vita  (unctis  in  Oriente  patriarchis  tribus. 
Obiit  Cyrillus  anno  444,  Joaniief  Antiochenns  441, 


anitcus,  prohibnft  enm  lalii  sap-  re  cc  docere.  M 
l^rtinaciter  Euiyctie  audire  nolenie,  retnllt  Eosobiiii 
caunam  ad  FlaTianum  Constaniinopolitanooi  ept* 
scopuiu. 

Quln  et  Ingrcssiis  Cit  •  ejiis  coOCilium,  quod  colle- 
cium  fuerat  pro  Florentio  Sardeorum  metropollt^tno 
adversus  episcopos  sub  eo  coustitutos  Joannem(llyr- 
canorum)  et  Cossinium  (Hierocssare.x);  ct  data  for- 
ma  de  aliquibus  causis  eonim,  tlbelloi  obtolit  Guse- 
bius  Flaviano  et  onini  concilio,  conjurans  omues 
advenire  adversus  Eutychem  prcsby:erum,  ut  sub 


•  Codex  Tellerii,  fiui  et  ingressus  esi. 


m  LinERATl 

Qoruin  prxscniia  conYinceretur  ib  eo  hxretica  dog-  A 
niata  8:ipere  ci  docore. 

Nis  Flairianus  episcopus  audliis,  per  Joannein  « 
presbyteram  et  defcrisorem,  et  Andream  diaconom, 
Eutychem  ad  coucilium  suum  venire  prscepit.  Qui* 
bus  euniibus  ad  se,  tale  Euiychis  reddidit  reapon* 
auro :  i  lloe  apud  se  esse  decrelnm,  ut  nunquam 
egrederetur  a  s^ua  fralernitaic,  sed  t^mquam  in  se- 
pulcro  degeret  in  mon;isterio.  i 

Secundo  vero  confcntu  postulavit  Euiebius 
duAsCyrilli  synodicas  rccitari  epistolas,  unam  quam 
NcaK  rio  direxeral,  cujus  principium  est :  Oblo^uun" 
tar  de  me  quidam  apud  tuam  fraternhatem,  etc,  et 
ajtcram  ab  eo  Joauni  Antiocheno  dircctam,  cujus  est 
prlncipium  :  Lcctentur  cceli  et  enuUel  lerra^  elc.,  quas 
01  synodus  Chalcedonensis  postea  suscepit.  3 

Qood  cum  (uisset  factum,  Eutyches  rursus  per  Ma- 
mam  et  Theophilum  presbyieros  scripio  vocatns  cst 
ad  conciliura  :  qui  ad  eum  minime  iiigressi,  audie- 
runt  ab  ejus  niooachis  quod  a>groiaret,  et  ideo  eum 
videre  non  possent.  Ingreasi  suot  tamen  ad  eum 
postea,  et  obtulerunt  ei  synodicam  chariam. 

Quibus  itcrum  dedit  responsum  :  t  Ego  deflnitom 
apod  me  hibeo,  extra  mortis  necessitatem,  non 
pgredi  mouasterium  :  scd  hanc  chartam  maira  mea 
acriptam  accipite,  et  synodo  offerte.  i 

Et  post  hacc,  recusante  illo,  renuntiaTeruni  l>  Con- 
cilioejus  excusatiunem.  Eutyches  direxit  tomos  per 
inonastena  cum  suis  dogreaiibus  ad  abbates»  ut  sub- 
scribercnt  ea.  Innotuit  hoc  concilio  Eusebius  epi- 
scopus  Q 

El  rursus  Flavianus  uua  cum  suo  concHio  per 
Uemnoncm  presbyterum,  et  Epiphanium  et  Cerma- 
Dum  diaconoi,  scripto  eum  tertia  vocaverunt  voca- 
lione  ;  quibo«  cum  ideniidem  Eutycbca  do  inftroii- 
iate  excusaret,  compelientibua  tamen  eis  qui  missi 
ftierant,  petiit  unius  scptimanaB  dilationem,  ut  post 
sepiem  naraerum  dierum  <<  aiidientia  occurreret* 

Qui  reftigiena  ad  imperatorem  Tbeodosi«m,  Impo- 
iravit  ab  eo,  ot  fertar,  per  Chrfsaphiwn  eanocbam, 
^uem  Euijehea  aosceperat  da  tacro  bapCisBiaie,  nt 
c«m  pairicio  Florentio  ei  Magno  Sileniiario  eonci- 
liam  illad  Flaviani  ingredereiur ;  iimere  Min  se  di« 
otbil  Flaviani  oaiuaiakui. 

PMqttaA  ire  secum  merait  Magaam  Silentjarioia« 
pm  iroperatoria  scripto  aceepii  ei  ofHciam  excubi-  D 
iMram  el  cbianydalorora»  ei  vonii  ad  coaciliom  :  iii 
^ood  iogresstts  recitat il,  qoi  c«m  ipso  erai,  Uagaos 
SiienUarios.  iu  synodo  <  imperaloris  loandatura,  lla 
M  babcns  :  c  Si  pacem  cogitamos  sancunim  Eccle- 
ftlirum,  et  cathoi  cx  lidei  custodire  votumus  rectam» 
ct  Deo  inspiranie  prxdicaiam  fidem  a  pareniibus 
nosiris,  qui  in  Nicsea  congregati  suni,  trecentorum 
decem  et  octo  episcoporum,  et  ab  bis  qui  Epbesi  io- 
terfueruut  dainnatiom  Nestorii ' ;  boc  ergo  volumus» 


DIACONI  lOCC 

oe  scandaloro  io  pra^icta  caiholica  fide  imroitiaiuf. 
Ei  quoniam  scirous  magnificentlssimum  FloreoUom 
patricium  esse  fidelem,  et  probatumy  ei  recia  ide, 
▼olunius  eum  interesse  audieniiae  synodi,  qooiiiaiD 
sermo  de  fide  esi.  1 

Et  supcrreniente  patricto  Florenlio,  ei  eo  sedenie, 
Oagltabant  episcopi  ab  Euiyche  ut  confitereiur  Do- 
rainum  nostrum  Jcsum  Christom  consuiisUotialeai 
nobis  secondom  carnera,  in  duarum  naiurarom  oni- 
tioRe.  At  ille  libellum  suum  legi  peiebai/  ei  credere 
se  dicebat  secundum  Nic«ni  concilii  fidom.  Iiiierro- 
ganie  autem  pairicio  Florentio  Eulycheny  si  diceiei 
Christum,  qui  ex  Tirgine  esi,  consubsianUalem  no- 
bis,  duasque  in  eo  unitas  naturas ;  conliteri  se  qoi- 
dem  hoc,  anle  adunationcm,  posi  adunationem  ao- 
lem,  unam  se  conflteri  dicebat. 

Ei  dicente  ad  eum  synodo  :  c  Oportet  le  hoc  con- 
fiteri,  ei  anathematizare  omoe  dogma  hoic  fidei  con- 
trarium,  1  respondit,  <  non  se  dixisse  hoc  priOB,  sed 
posse  se  dicere,  quia  ipsi  dicebant;  sequi  se  tamen 
Patres  aiebai,  qnoniam  in  Scripturis  hoc  non  fn^e- 
lierat  explanaium,  nec  Palres  iu  dixlsse.  >  Surgens 
autem  sancia  synodus  anathematiz^Tii  eum. 

Giii  identidem  patricius  Floreniias  dixii :  c  Q  i 
non  confito.tur  duas  in  Uiristo  naiuras,  non  credit 
recte.  i41le  aulem  dixK,  c  legem  se  babere  sancti 
Cyrilli  et  Athanasii.  qoi  ex  dnabus  qaid(Hn  natoris ' 
dixerunt  ante  adunationem,  post  adunaiionem  autem 
et  incarnationemy  non  duas  naturas,  sed  unara ;  1 
surgens  auiem  sancia  synodos,  iierum  anathemati- 
zavit  eum. 

Ycnerabilis  vero  Flavianus,  quoniam  ValeuUni  ei 
Apollinaris  h»retlcorum  errore  Eoiyches  aegrotas- 
set,  exspollans  eom  honnre  presbyterfl,  anathemati- 
zavit  atque  damoavit;  et  conclusb  gesiis,  In  ejos 
damnationem  conciliom  sobscrtpsil. 

Qulbus  gesiisjungensepistolaro  soam  veoerabilis 
Fiavianus  Leooi  pap«  durexii«  ei  quid  in  cottdlio 
gestoro  foerat»  allegaTit  fideliter.  Ei  Eoiycbes  de 
soa  daraoaiiooe  papae  Leoni  scribens,  posoii  edicu 
apad  CoostaDiioopolira,  ei  iojosiiiiaiii  se  foisM  p» 
awn,  popola»  cooietuios  esi. 

Leo  vero  dlrexit  FlaTiano  ionam,  stotui  foeama- 
iioois  Gbristi  docirraaro  cootioeoiem,  ot  niirifice 
perimeniem  Ealyehetis  ossartiooos,  ci^  pmei- 
piom  esi  posi  procMnio» :  Lidii  diUcdomi  tue  fil« 
lerii,  etc. 

KiRyches  wo  obtolii  preces  iraporotori,  qos 
do  falsiiate  gestorum,  qoasi  aliqua  a  notorils  1 
addiia  rulssenl,  aliqua  vero  dicta  >»  nee  gesiis  io- 
soria.  Ei  posiiilaTii  ut  sob  praeatniia  Thalossii  op^ 
scopi  ei  Flooaniii  pairidi  rorsos  in  pakiiOy  Floflono 
occurrente,  ipsum  congregaretor  concilion,  ot  in- 
t£rrogaiiooe  persooarum  veriias  panderoinr. 

Annuit  imperator  ficri,  et  easdem 


•  Co4lex  TiUerii,  hi$  Flaviattut  epiicopns  per  Joan, 
i>  Ideiii  (ol  ,  ei  po$t  hac  renuntianie  illo  renun- 
tiaverunt. 
c  Idcui  cod.,  poit  teptimum  numerum  dierum. 


*  Codez  TelleTJus,  Magmu  in  tj^odo. 

*  Idem  cod.,  in  damna  tone  ^esiorii. 
'  Idem  cod.,  quu^  ex  duabus  itaiicrw. 
s  Idem  cod.y  aUqua  enim  dicta. 


\m  bUFAlARIUM.  1002 

HU)  iu  siiliscripsil :  c  Dcponaiil  npiid  reverendissi-  \  abscindandir  hujiisinodi  a  riliorum  aJopiioQc,  pro 
iii.>s  epscopos,  non  solum  qui  dudum  convencrlinl. 


¥eriim  eiiam  el  apud  reverendissimum  Tlialassium, 
dt  omnibus  his  prxsentibus,  quae  suppliealio  loqui- 
ur,  nefOlii  verilas  inquiratur.  i 

Cumque  conciliiim  cottgregarelnr,  Eulyches  ab- 
seni  faclus,  ad  vicem  suam  misit  Gonstantinuni  dia- 
contiro  ad  concllium,  ut  pro  eo  respondens  exami- 
nanlibus  judicibus,  geslorum  falsitas  reprebendere^ 
nir :  led  discussis  gestis,  inslantibus  nolariis,  cum 
eplscopis  Deum  tlmentibus,  cum  Eutycheii  aliqui 
Ihrerent  pro  tempore,  nihil  fabilatis  inveniri  po- 
mit :  sed  hoc  laulum  acium  esl,  ut  apud  magislrum 
ofncionim  gesta  conficercntur  dc  falsitate  itotario- 
rum,  asiantibiis  aiiquihus  laicis  de  oflicio  principis» 
qni  itiietfiierant  gesiis  ipsis  tcmpore  concilii. 
•  Posiea  expetivit  a  Fijviano  imperator  fidei  ejus 
conressionem,  manu  ejus  scriptam  el  subscripiam ; 
ser  pstt  ergo  Ftavianus  fidem  suam  manu  propria, 
et  imporatori  in  l:oc  tbema^e  direxil : 

<  Flavianus  eriscopus  Constantinnpolilanus  amalori 
Christi*  imperatori  noslro  Theodosio  saluiem. 

c  Nihil  iia  convenit  sacerdoli  Dei  el  dogmalibus 
erudilo  divinift,  quam  paratum  esse  ad  saiisfactio- 
neni  omni  peleiiii  rationem  de  spe,  qu»  in  nobis  esl 
et  gratia  (/  Petr,  iii,  15);  Ncn  enim  erubeuo  Evan* 
mdium  De\;  virlut  enim  Dei  ett  ad  talutem  omni  cre- 
denH  {Rom,  i,  16). 

f  Quia  ergo  et  nos,  miserieordia  regls  omniom 
Cbrisli  Dct,  aacerdoiiuni  tale  sortiii  sumuSt  sapimus 


niissa  recte  crcdeniibiis.  i 

Elsubscriplio:  c  DomiiieJesuChrisie,adjuv.inos;  i 
et  iterum  :  <  ll£c  scripsi  manu  mea  ad  satisfaclio- 
nem  vestr»  potesiatis,  ut  cohfundaniur  calumniam 
facientes  noslrae  siinpHci  conversationi.  > 

Hi»  temporibus.]  Id  est  anno  418,  nempe  posl  an- 
num  447,  quo  Fiavianus  sedein  Const»ntinopolita- 
nam  ascendil,  et  ante  annum  449,  quo  IIkis  ad  judi» 
cium  vocaius  esl :  iiain  cum  Eulycbes  in  Flavfiani 
concilio  reus  factus  essctt  macbinatus  est  acciisaiio-  . 
nem  in  Ibam,  qui  ea  de  re  questus  csl  in  coiicilio 
Cbalceduiiensi,  act.  iO. 

Eulyches  quidam,}  De  Euiychia  bisloria  operae 
pretium  est,  prxter  Liberaium,  consulere  Eutjchia- 
nisiarum  bisioriae  Dreviculum  a  P.  Sirmondo  editom, 
Tbeopbanis  Chronographiam,  conciiium  Constanii- 
j.  nopoliianum  sub  Flaviano,  Ephesinum  Lalrociuale, 
^  Cbalcedonense  oecumenicum,  Constantinopoliianuin 
n,  quod  universale  v,  iilteras,  tum  rouittas  Leonis 
Maciii  et  Flaviani»  ium  alias  eo  periinentes,  etc. 

ProidictAat  doimnnmJ]  Quid  reipsa  senserii  Eoiy* 
ches  definiie  sciri  vix  potesi,  propter  deliri  seuis 
imperitiam  el  iiiconsianiiam ,  bxc  euim  aociores 
alios  alio  abduxiL  Sententiam  catholicam  CyrilJi  de 
una,  posl  uniiionem,  Verbi  Dei  incarnaii  natura  vo«> 
leliat  sequi,  sed  prae  iardilale  ing«*nii  assequi  non 
potiiit;  quaprop'er  vi^us  esi  in  ApoUinaris  basresiin 
declinare,  cum  qua  lamen  capiialiier  pugual  id,  quod 
aiebai,  Chrisium  esse  ex  duahus  iiatuns,  sed  non  in 
duabus,  id  esi»  duas  fuisse  ante  uniiionem  natura^, 
unicam  po>iea ;  id  enim  sapit  Polemii  poiius  coofu» 
kiunem,  quam  Apollinaris  informationem  :  iR^iiari 
homiuis  meniem  emovit  Nesiorii  odiiiin,  quo  incen» 
sus  pro  fide  ante  aii<iUot  aiinos  patriUus  Bphesinls 
prupfervide  collaboraveral,  ut  et  reiic|ui  urbis  regi:u 
archimandriise,  quorum  dux   Daluiatius.  Yeruinta«- 


recu,  cl  inculpabiliter.  semper  Scrtptor..  divina.  C  J^^en.  quod_  a^  Wh^^^^^^^^ 
seqoenles,  exposilionem  sanctorum  Palrum,  qui  in 
Niesa  conveneront,  el   centum  qulnquaginta  qui 


hic  congregaii  sunl,  el  qui  in  Epheso  sub  sanctie 
memoric  Cyrillo ,  qui  fuil  Alexandrinorum  epi- 
scopos. 

c  Et  prxdicamos  Dominum  nostrom  Jesuro  Chri- 
slom,  anie  sxcula  quidem  ex  Deo  Palre  sine  prtnci- 
pio  naiom  secundum  diviniiatem ;  in  novissimis  au« 
lem  diebos  eomdem,  proptcr  nos  ei  piopier  no- 
siram  salutem»  ex  Maria  virgine  secundum  bumani- 
laiem. 

«  Ex  duabos  ilaqoe  naloris  ^  confitentes  Chrfstom 
posi  ln(  am%lionem  ex  sancia  Virgine  el  inbomana- 
tom,  in  otia  sobsiaoliay  ei  in  ona  persona,  ouum 


Irum  Consiantino|iolim.  iieque  crfdiuile  esi,  nec  ab 
ullo  voieruin  affirmamer  Iradsiur :  uam  vocanlibus 
ad  concilium  Joanne  vt  Aiidrea,  lespon  .ii  se  ab  ini- 
tio  conversionis  slatuisse  e  monasterio  non  egredi, 
tiprixbif  ToOro  itpooipurOai  a»V(o  x«i  opta  ml  TCtxpeenixi* 
vcu  air*  upxnSt  t6  fAij^a^ca;  afroSscivfcv  «vtov  t^;  i'«UTOv 
rvvoufftoct  eiC. 

Eutebiut  DorylencB  civitaiis  episcoput.]  Brevi  ulus 
hisiorix  Euty  hianistirum  a  'birmondo  ediios  posl 
appeiidicexn  coiiicis  Tlieodosi  ni :  i  Com  Eolycheiii 
istum,  presbyierum  ei  a'  baiein  Conslaniinopuliianas 
civitniis  Euscbius  Daryliiaiius  episcopus  soadere  ia- 
lia  nperissei,  zelo  fidei,  quam,  etiamcum  agisns  in 
rebus  essci,  osteudit  (ipse  enim  Nesiuriom  qiioqoo 
in  lempore  reprebendii  in  e<cesia  res  saeiilegas 
praedicaiitem),  deiitlit  ad  Flaviauum  ppiscopum,  el 
ad  judicium  provocavit.  i  £i  po&leai  iibi  auiior  de 
Lairociuio  Ephesino  :  c  Drtmnator  eiiam  fcosehius 


•  ChrislHm,  onom  Filiom,  onom  Dominom  confiiemor.  ^  episcopus  accusator  ojusdeni   presbyteri   ianquain 


€  £l  onam  quidem  Dei  Verbi  naloram,  incarna- 
lam  tamen  et  inhoroanatam  dicere  non  negamos,  eo 
quod  ex  ambabos  onus  aiqoe  idcm  sii  Dominus  no- 
sier  Jesos  Cbrisios. 

c  Eos  vcro  qui  aul  duos  filios,  aol  duas  subslan- 
liasy  sut  duas  personas  annuniiant,  ct  non  unum 
eumdeinque  Dbminum  nosirum  iesum  Christum  Fi- 
liom  Dei  vivi  praedicant ,  an  ithemaiizainus  et  alic- 
nos  esse  ab  Ecclesiis  judicamus. 

c  Ei  ante  omnes  Mestorium  impium  anailiqn^i- 
zamos,  ei  sapieuies  ea  qns  ejus  soni  el  loquentes  : 


Nestorianus,  q<ii  anle,  dum  a  >huc  essel  laiciis,  Nf- 
s  orii  fucrat  accusaior.  i  Auctor  hujus  Breviculi.  ex 
quo  profecit  Liberaius  cuni  hcrberet  anno  4^6, 
^onfirmatiiiitnilesle,  quod  diximiis  in  piaefatiune  ei 
in  noiis  ad  seeundam  paiiem  operum  Marii  llerca- 
loris  de  Eusebio  isto  iune,  cuiu  adlioc  essel  r)^o>a- 
oTtxo;  rfte  pouiik.^Qi,  Ne^iuriuiii,  el  in  coucioue,  ei 
alfixa  oble&talioiK,  put)lice  arguenie. 

Et  data  forma.]  Grwre,  tjkom  Ji  doOtvroc  favpov 
iTci  X9ig  e(ya7Vft>o^£r«-iv,  Id  est  lacile  expedtta  cau^a, 

3uai  Floreutiuin  iiitt;r   metropoiitam   ci  subjecta* 
uos  cp  scopos  moia  fuerat. 
Ejut  eonciUum.]  Fuii  illiid  ordinariom ,  halilum 
siquidem  cx  pixscripto  Nicten»  synodi,  auiomui 


•  Cofcx  Tellcrii,  amator  Chritti, 
Patrol.  I-XVIII. 


^  Codcx  Tellcrii»  ex  duabut  utique  naturitr 


■foor» 


LIRERATJ  DIVCONI 


\m 


lemporibus.  Ilabuil  vero  conventus  seplcm,  ut  con-  A  sio  imprraloii,  quia  alinni  (ieri  synodum  geneialero 


stal  ex  actis  quae  insei  ta  sunt,  lum  actis  Ephesinis 
sub  Dioscoro,  tum  Ghalcedonensibus,  act.  1,  tom.  V 
))0Strema8  collecu  CG.  GG.,  ubi  eorrecta  merito  est 
tenrporis  uotn,  fwii  coniuiatum  ZenonUf  eic.,  <)uaB 
fuit  in  prioribus  edilionibus  :  correctionom  manife- 
sia  ratione  demonslranl  litter»  Leonis  papx  ad  Fla- 
vianuai,  aliieque  ejusdem,  et  ante  Ephesinum  latro- 
einale,  et  po&i  islud  concilium  datj^,  Asterio  et  Pro- 
togeuc  coss.,  qui  lenoni  et  Posihumiano  socces- 
^crunt  :  conireoeraiil  Qnns  et  triginta  episcopi , 
archimaifdrtiaB  duo  et  ▼iginti. 

Secukdo  9ero  conventu,]  llabitus  est  pridie  idus 
Novembris,  quae  feria  6 ;  primus  autem  die  8  No- 
vembris  de  morc,  scilicet  feria  t,  nam  boc  aniio  bis- 
licxiili  liitera  doininicalis  fuit  DG;  lerlius  die  i5, 
<[u»  fcria  i;  quartus  diu  sequeiiti ,  quintos  dit)  17 ; 
seitiisdie  !I0,  s^u  sabbato ;  scptimus  die  22,  qu»  fe- 
ria  2 ;  atque  ita  duravit  synodus  dles  quindccim. 

CyriUi  Hfnodicas,\  Lege  quae  hac  de  re  eopiose, 
»d  everteodam  popularem  quamdam  opiiiioneni , 
di\imus  in  disseri.  i  ad  secuudam  pArtein  eperum 
Mercateris,  quae  tota  est  de  synodis  habitis  in  cau<«a 
Nesiorii. 

DireMt  lomo$.]  Per  Gonslanrinum  et  Eleusiniiim 
diaconos  suos,  viros  profecto  non  optimos  ;  illi  vero 
tomis  contineri  diecbant  ea  tantum  qu»  vcl  Nicae» 
et  Ephesi  deflnita  fuissent,  vel  scripia  esseat  a  Gy* 
rillo;  sed  adulterata  oportuit,  quapdoqaidem  nollent 
ciiaceni  permitiere  ut  qui  petebtBti  ea  com  exempla» 
ribds  apud  monasteria  asservatis  oonferreot. 

Umui  $epiiman(B  dilcuionem,]  t3t  recie  omnia  co- 
lia*reaiit,  posiulatiim  istud  oporiet  actione  3,  habiia 
die  15  Novembris;  consequentibus  vero  vel  peiitun 
iterate»  vel  conlirmatum.  Eutyches  eoim  adfuit  die 

SurgiHi  nfnodui.]  Animadverte  morem  assargendi 
in  feroiida  excoiiimunicationis  senteotia,  quem  oh- 
servaium  videbis  in  omnibus  conciliis. 

Leoiit  pajHg  direxit,]  Videtur  ionuere  prius  Fla-  C 
viatii  quam  Eulychelis  litteras  ad  sanclum  Leonem 
venisse,  cum  laiuen  aliter  se  rem  babuisse  poiiiifex 
testetur  epist.  8,  quaiiquam  dici  queat  Flavianus, 
siaiim  habito  concilio,  gesta  misisse  Romam,  sed  ea 
litieris  Euiyclietis  praeventa  :  id  enim  colligitur  ex 
epistolis  duabus  Fiaviani  ad  Leonem,  quarum  una 
^elationem  dc  gestis  continet,  ahera  responsum  ad 
queretam  Leoois,  miraiilis  noo  esse  relatum  a  Fla- 
viano  de  «estis. 

Edicia^  Gontestatorios  libcllos  nominat  sanctus 
Leo  :  c  Libelluui  appellationis  suas  se  asserit  obtu- 
lisse,  oec  tamen  fui^se  susceptuin,  qua  ratione  com- 
pulMjs  sit  ut  contestatoi  ios  libellos  in  Gonstantino- 
polii^iiR  urbe  proponeret.  i  Epist.  8. 

Iptum  conqregareiuf  concilium,]  Goocilium  istud 
secundum  coacium  est  in  inajore  poriico  sanctse  ec« 
elesiap  aiino  449 ;  prior  actio  idibus  Apnlis,  poste- 
rior  V  c^.  Maii  babiu. 


GAPUT  XII. 

De  synodo  Ephe$ina  iecunda^  et  Flaviam  morte, 

(Kx  actis  cooeiliiEpbesini  u,quae  fnseria  sunt  aclis  coocilii 
rjliakeJoQeosis,  et  ex  epistola  saocti  Leoais.) 

Postqiiain  ergo  nihil  piobatum  eit  noiariis  dc  fal- 
sitale  gestorum,  Eutyches  petiit  Dioscorum  Alcxan- 
dfinum  epi^copum,  ui  quxrciet  quai  de  ilio  acta 
ftuiit,  el  causam  examinaret.  Agebat  igilur  apud 
priocipem  universalem  lieri  synodum,  ut  probaretur 
pidieiuiii  Flaviani.  Scripsil  ergo  Dioscorus  Tbeodo- 


oporicret,  ct  ut  flerct,  persuasit  Eutyches. 

Annuit  imperator,  et  d  rigens  sacram  Dioscorti  m 
Alcxandrlam,  praecepit  ut  com  decera  meiropoUlaA  s 
episcopis  alio$,  quos  voluissel,  ipse  eiigeret,  et  ve- 
uirel  Ephesum,  ct,  congregato  onivcrsali  conci!io, 
Euiychetis  caiisam  discutcrcl  :  jubens  Rar-umam 
arcliimandriiaiii  inieressie  concilio,  el  vices  agere 
oinnium  moiiachorura,  Orientaifs  episcopoe  accu- 
santium. 

Theodoritum  vero  Gyri  episcopom  adesse  coocilio 
ifiterdixit,  el  in  siia  civiiate  permanerc  eum  jussiL 
Jam  eniin  Ibam  Edesseuum  episcopom,  ne  synodo 
adessct  per  filium  suum,  quem  superius  dixi,  Ghry* 
sapliium,  in  mulias  mansiunes  Eutycbes  relegarat 
B  exsilie. 

Et  fii  Ephesi  gencrale  concilium ,  ad  quod  conve- 
neruDt,  Flavianus  quidem  et  Eiilychcs,  tanquaro  jii- 
dicandi,  Juveoalis  et  Thala&sius,  et  orones  ili  roc- 
tropoliiani  episcopi  cum  suis  coiiciltis,  et  judices 
Goiistantinopolilani  concilii  *,  qui  Euiycheii  judica- 
veranL  Dioscorus  vero  secum  habebat  fortissarooi 
milites  reipublicae,  cum  monachis  Darsiimae. 

Et  sedentibus  in  basilica  Dci  genitricis  Mari»  itlis 
episcopis,  Et desiae  Homanae  Ugeti  ^»  viies  liabe.ile$ 
papas  LeeniSt  assidere  oon  pasai  sunl «,  eo  qiiod  mm 
fuerit  data  praesessio  san^Uc  sedi  eoroiB ;  iosoper 
eiiam,  quod  non  lectt  fuerat  ad  Flayiaoiun  ep:«u>!a 
iu  Eutychelis  damnatione  a  papa  Leone  ^cripta,  el 
occoltata  fuerat  epistola  ejus,  pcr  supra  memoraUM 
legotos  ad  ipsam  synodum  directa,  ei  esi  e|us  priH- 
cipium  :  Reiigiota  clementiaimi  prindpi§  fides,  eie. 

Gumque  Flavianus  juJicaretur  a  synodo  prept<*r 
Eutycbetis  damnationem,  Dioscorus  libellum  quem 
Eutycht  s  manu  sua  portabat  jussil  suscipi  el  reci- 
tari.  Et  curo  recitaretur,  surgens  Dioscoros,  etstms 
in  suppedaneo  sedis  suae,  dii  ebai  concilio :  i  Ojh 
tima  Euiychetis  fides  concordat  fidei  treceitioiofli 
dccem  et  octo  sanctorum  rairum,  el  rette  cre.it 
Eutyches,  fratres.  i 

Tunc  synodus  jiiss>onc  Dioscori  Ibam  Edessenooi 
damnavit  at  ab  cntem,  muitis  w  scieuribus  epk>co- 
pis  quid  de  illo  aciora  foisset.  Et  tertio  Tocatiun, 
tanqnam  contemptorem ,  et  non  occurrentcm  ad 
D  sauctan  concifium,  daronavit  abseniem. 

Clamahaiur  autcm,  quoni:im  testimonium  co*  Irt 
eum  pcrbibebaiur  ab  advcrsariis,  tanqnam  dixisset: 
t  Non  invideo  Gbristo  facto  Deo,  quoniaoi  si  volo, 
et  ego  fio,  I  ei  quasi  dixisset  :  f  llodie  Cbristus 
factus  est  Deus ;  i  et  aiia  hujusmodi,  el  propter 
epi-tnlam  ad  Mariin  ab  Iba  directam.  . 

lierum  synodus,  auctore  Dioaeoro,  Tlieodorituro 
episcopum  Gyri  damnavit  aliseiitem,  ei  iiec  egiei- 
suq^e  sua  civilaie  propter  illa  quae  &crip6it  conira 
duolecim  anatbenata  Gyrilli,  et  propier  «pisiolaro 


*  Codex  TeHeriire/ judsc;tj  ContianUnopolilani  con- 
cUii. 


^  Idem  cod.,  Eccleiim  BomawB  diaconi^ 
<  Lieiu  ood.y  nsiiHere  non  pasn  •uta.^ 


1005 


ciu:m\h»€:iI. 


\m* 


niisiiiin  nb  oo  iLrici.s  et  mnnachis,  ol  laicis,  contra  A  gretitcs  rclnlcrinrt  papr  Lconi  inii|iiit!M^3  BiulCoii; 


Cpliesi  synoiliKH  i  anie  Ecclesine  pnCe-.n. 

Ad  h;cc  damtiavU  quoqne  mcmohiia  syiiorihis  Cu- 
•ebiuiiQ  episcopnm  D  irylxi,  eo  quod  dixerii  c  dira- 
runi  naturarum  perfectarum  Chrisium.  • 

Bl  onn  eo  damii4t>t  slmilher  Flavianiim  GoniT4^Vi- 
tinopOtitantim  Cpiscopiim,  quasi  inale  damniin  cm 
Eutycbf m  ,  et  quia  dixerit  €  in  dualnis  nitnfit  co- 
giiosci  Cbristimi.  i  Quarts  surgefitesTfMdiiiil  fi^n^a- 
Mles  epi'  cupi,  tenuenmt  genua  Diosc<iri,  et  rr)ga- 
bant  ne  Flavianus  hm  >:  eris  djiunaretur,  qiii  nee  diu 
Aeiere  potnerniil,  nuti  miliium  et  monachorum 
ttantium  cmn  gladiis  ei  Tustiiius. 

Dcposuil  quoque  et  Snbiniauum  cpicnpuni  Per- 
rbensium  :  post  omncs  aulem  et  DoHinum  Antiocbc- 


qimHiOdo  Dioscorus  vi  m.igi^  qnaln  Jttstitla  m  ill« 
K^gerll  syhodo,  in  qu.iy  iiige>to  tiinore  ^,  lepilcopi 
Mibseripserunt  in  Entychetie  ab>9oluiien«m,  el  or- 
Uiodtixorum  CpiscdfbtuAi  depusiii  rnrm  hacrcsiiki  u6:i 
vMpieiilidm,  et  quohiodo  omnibiis  ([estis  ^ds  contra- 
dh^runt. 

Qr.M  sectHns  Theodorittis  episco^nl  {mpit  %ii'^' 
ge^sit  quanla  mata  p^tulcdi  ex  Idsidiis  Dioscori, 
rbgans  ut  cclerius  tali  causac  subvemrftMr^  per  uiiuni 
conveBtum  eptsooperum ,  ne  hin^tica  E^t^hets 
degmata  permaiie(«i)t  a  Dio^coro  toiiftrmaii. 

Sed  furtissimus  Leo,  audiens  log»loruiii  suoruni 
suggebtitfuem,  et  Theoileriti  querdas  susclpi^is, 
liiteris  suis  ad  Thcodoshim  fmpetalorem  ct  Putchc- 


num  reniauciiiein   ab  orlhddoxorum  depositione ,  B  riam  Augustam  petit  ut  neret  inira  tialiam  generale 


qoia  parliceps  factos  Dioscori  in  depositione  ortbo- 
doxorum  ei  Euiychciis  absolutione. 

Deposittts  cst  auiem  doio  Dioscori  sic.  Postqruam 
conseiisit  in  omnibu^  Dloscoi^o,  datis  in  mcdio  ejus 
epistolis,  quas  ad  ipsum  Dioscorum  Antiochenus 
Domnus  coHtra  doodecim  Cjrilii  capilula  scripserat, 
e6  quod  easent  obscura ,  damnavit  aegrotum  et  ab« 
seotem  illa  die. 

Hxc  ergo  synodo  decernente,  et  resiituente  Euly- 
cboti  presbyterii  dignitatem ,  et  minisierii  pra^sula- 
tom,  Flavlanus  qtiidem  et  Euscbius  custodix  inan- 
cipaniur  *. 

Porro  locum  obtinentes  pap»  Leonie  omitibUs 
qiiae  gcstd  suilt  contradixefnut :  FlaviamiB  aoleiii. 


concJiuin ,  et  aboiereiur  error  (ideif  per  vidleotoN 
Dioscori  factus. 

Valeiitiniaiium  autem  imiioretorem  et  fiudosiam 
uiorem  pjus «,  ad  menlariaili  bcaii  Peffi,  cutd  iikll- 
tis  cpiscoportirts  genibi^S  phoVbluius,  Remaiius  pon- 
tifex  deprecatus  est  ut  imperaiorim  Theodosium 
hortarentur  aliam  fieri  synodum,  ad  refractandttia 
ilh  quie  a  Dioicofo  ma'ti  ;icla  autuc  perlietrata  nil;- 
rant,  in  damnalione  Flaviabi  episcopi  et  urih^doxe» 
rum  depositione. 

Gis  scribeniibus  et  petcniibes  l^i^rlpsit  Theode- 
sitis  imperator,  FiavidRiltii  taesibiHs  novitatis  reuiii, 
digaum  mortis  debitum  susccpisse,  ut  ideo  oniiis 
pax  ei  concordia  in  Ecijlesla  regnaret,  principe 


contra  se  prolato  senlcnlia,  per  ejus  legatos  sedem  C  eontentonis,  sacro hiaicid,  hutiiarils  rebdS  abia  d. 


apostolicam  appellavit  iibelle,  et  bnac  terminum 
illa  s^noduS  haboit. 

His  ergo  oronibus  malis  a  Dioscoro  pcrpelraiis, 
cxsos  Flavianus,  et  multis  injuriis  aflectiis,  dolore 
plag.iilim  migravit  ad  Domiiinm,'  ordiuiitnsqa^  est 
pro  eo  Anatolius  diaconus,  qui  fuii  Constantlnopoli 
apocrisiarius  Dtoscori ;  et  pro  Domno  Anliocbeno  or- 
dinaiHS  est  Maximus,  et  pro  Iba  Nonnus,  et  pro  Sa^ 
biniand  Alhanasios,  pro  Ttieodorito  dutein  ei  Euse- 
bio  nullus  ordinat.is  cst. 

Soluto  crgo  illo  concllio,  et  ad  suas  scdcs  revcrsis 
episcopis,  scissio  fact:i  eA  iutCr  eos,  qiinlis  auiea 
iiunquamconiigerai.  ^gyptii,  Tbraces  et  PaliCbtini 
rpiscopi  Diosconim  sequebaniur;  Orientalcs,  Pon- 
tici  et  Asiani  sancts  memorix  Flavianum,  quod 
scbisma  permansit  usque  ad  obitum  Theodosii  prin- 
cipis. 

S^d  qn.Treiftt  plcntus  scire  lalrocinla  Dioscoti  in 
ipsa  synodo  perpetrata,  pnmaACtio  synodi  Chalce- 
dmeiisis,  in  qua  nec  nomiuandi  Epiiesini  cur.ci- 
lii  N  recitata  sunt  acta  ct  gestis  inserta ,  logenti 
oninia  plenissimo  innotescil;  nam  nos  ihta  tiupci' 
Alexaodrix  dc  Grxco  iu  Laiinum  transtaia  susce- 
pinius. 

Po#ro  legiiti  sedis  apesbdtcae  :>b  f[>so  concilio  fu- 


nios  vero  qui  depositi  fuerant  indignos  saeerdotio 
fuisse,  et  qui  dig.  i  judicati  suot^  a  synodo  e^ftc  su»- 
ceptos. 

Hi^c  de  Flaviaiuo  Tiieodosiiis  Arcadii  principis  fl- 
lius,  ncpos  iinperatoris  Tbeodoaii  mijoris,  cujui 
tempnribtts  orttnia  hSH»  sd^dnla  coiitigisse  iios- 
ciiutilr. 

De  njnodo  Ephaina.secuHda,]  iiabita  estann.  419, 
jussionc  Theodosii,  Ci*rysnphii  poteniia,  artibns  Eu- 
lyHictis,  ambiiione  Di^scori.  Thcodosium  Chrysa- 
phius  peiie  fascinaverat ,  Chrysanhium  Euiycues, 
Eulycbetem  Dioscorus;  Chrysaphius  imperaiorts 
aniiuum  Flaviani  odip  et  Pulcheriic  invidia  obcoeca- 
verat.  Chrysapbio  Eui^cbes  susceplo  siio  dederal 
occasionem  inimicitias  oxercendi,  spi^cie  vindicand.t: 
H  pietatis.  Dioscorus  tan^is  opibus  freius  sperabat  se 
*^  amissiim  Oricntalis  Ecdesiae  primatum  reettperatu- 
rum.  Muiiebris  etiam  invidenlia  Eudoxiae  in  Polclie- 
riairi  macbtnationcm  banc  adjuvit ;  nain  si  qua  Qdes 
Niceplioro,  lib.  xiv,  cap.  47,  Cbrysaphius  ad  suas 
pnrles  in  hac  Iragoedia  agendas  c  Eudoxiam  Au* 
gustam  cxcitavil,  cuid  mulu  .ilia,  tum  ea  potissi- 
mum  dicendo  quae  ei  a  Pulcberia  acerlia  accidis- 
sent.  »  Ad  hanc  synodum  convenenint  cum  sedis 
aposio'icoe  fQgatis  trcceuli  el  hcxagiiita  episcopt , 
si  crcdinius  brcviculu  historine  Euiychianistarum, 
qiitin  P,  Sirmouiiiis  edtdit.  OEcumciiica  fuit,  si« 
*  quidem  Oricniaits  Eccles  a  adcrat  pef  shos  qu.i« 
tuur  pniriarchns,  ikcidcnt^lis  pcr  iegatos  sedis 
nposiolic;c.  Iirthoata  cst  \i  idus  AHgusii,  quie  feria  t^ 


•  Codex  Tellorii,  euitodiw  mtviclpabantftr. 
^Jdem  cod.,  tii  citju$  gestaiimote. 


^  Co.tex  Tellorii,  Kud^xiam  conjngm-cjiu. 


«007 


LIBERATI  DIACONl 


\m 


Tres  halMiii  cnnscssu:^,  q  onim  ncu  in  conrilio  Chal- 
ccdonciisi  rclocia  siini,  rejecta  esl  posimodum  a 
tola  Eeclesia,  el  inr^imi  noiiiine  lalrocinii  iraducta. 
,  Probaretur  judicium.]  id  est  vocarciui*  ad  eiameu. 
Scrip$ii  rrgo  fHotcorus.]  Obscuram  Liberati  nar- 
rationem  illuslrat  loco  mox  cilalo  Nireptioriis,  sivc 
sua  conjeclura,  sive  alterius  tradilione :  c  Cjus  cele- 
'  brand»^  tnle  Iniiium  Chrysapliius  isic  multuin  apud 
impnralorem  aiictoritate  valuit,  ct  quod  consecra- 
ilonein  Flavi.mi  propter  anlicipatam  opinionem,  nii- 
iius  grnlam  probatamque  haberct,  imperaiori  Nubje- 

-  cit,  ut  patriarchx  significaret  quod  ille  electionis 
at(|iie  consecraiionis  gratia  benedictionis  mnnns  sibi 
luitteret.  Divus  Fiavianus  panes  puros  misic.  Chry- 
saptiius  conlra  aureum  benedictionis  dnnum  inilten 
dnm  esse  dixit;  cui  pairiarcha  respondit  non  essc 

'Sibi  lalium  rerum  copiain,  nidi  forte  ad  hoc  sacris 
uleietur  templi  donariis;  ipum  vero  Cliry^aphiiim 
optiine  no^se  Ecclesi  c  sacra  vasa  Deo  el  pauperihiis 
esse  Cimsecrata.  Atque  inde  offen^ifi  iucum  habiiit, 
cum  ejus  rei  Pulchtfria  Augusia  nihil  aniniadvertis- 
set.  Chiysa)>hiu8  eam  ob  rcni  invidia  percitns,  om- 
nem  movit  runem  ut  patriarcham  6cdc  sua  deuir- 
baret.  i 

Cum  decem  metropolitanit,]  Verba  sacrae  impcrialis 
ad  D.oscoruin  i^ta  >unt :  c  igitur  tui  sanctitas  sum  - 
ptis  secum  decem  reverendis^imis  inctropcdiiis  e,>i- 
scopis,  qui  sub  tiia  degunt  dioeresi,  et  aliis  simililor 
4lecem  sanctis  episcopis  sermone  et  viia  ornatis.i 
Verum  cnm  h:ibc  ipsa  sacra  codem  irnorc  ad  alios 
quoque  patriarchas,  imo  ct  ad  Autocephalos  direcla 
sit,  qux>tio  nascitur  quomodo  allaia  \erba  ad  veri- 

-  tatein  addiici  queant,  siquidem  sex  tantnm  fuerunt 
tunc  temporis  in  iO^yptia  dioecesi  proviuciae,  nulli  pro* 
pi  ie  dicti  inetropolil»  :  llierosolymitauus  tunc  lem- 
poris  iiullos  habuit  sub  ditione  sua  metropolitas ;  An- 
tioclicnus,  atqne  etiam  Constantinopolilanus,  habiiit 
plures  quam  decem.  Dif;icultas  ex  eo  iuKravescit, 
quod  ISrevicuius  mox  citaiiis  (radat  convenisse  epi* 
«copos  trecentos  et  sexagint.i»  in  actis  tamen  cen* 
tuoi  triginta  tres  duntaxat  numercntur,  compu- 
tatis  iiempe  qui  per  procuratores  adfuLTunt;  quo- 
moJo  cniin,  queracunque  iu  inodiim  vexeiitur  verba, 
iiumcrus  vci  ille  vel  iste  ei  episcopis  in  sacra  me- 
moraris  confl;iri  possit?  Nodus  solvctnr  iu  vita  Thco- 
doreti. 

Jubent  Barsumam.]  Barsumae  cuju^dam  n)cminil 
Lcontius  lib.  iii  adversus  Eutychianos  :  c  Tuus  ille 
discipulus  fuit  Uarsumas,  qui  Persidein  prave  gnber- 
navii  dogmatibus  tuis  impiis,  et  sublaia  diirerci.tia  in 
vita  degenda,  qtii  legem  tulit,  ut  nullns  cx  clero,  ne- 
duni  iaicus,  abstineret  a  lecto  non  Icgitimo,  neque 
a  polygam.is,  id  est  muhis  conjugiis;  ebrietates 
enim  et  comessaiioncs  dona  Dei  esse  existiinabii.  i 
Etfi  Hon  pugnet  acias,  qiiominus  unus  idcinqwc  pu- 
tari  queat  Uarsumas,  sive  qui  a  Liberato,  sive  qui  a 
Leoii.io  dicitur,  repiignare  t:iinen  videtur  secia;  qui 
enim  a  Libcrato  niemoratur,  Eutycheti  adh:rsit,  qui 
a  Leoniio,  Theodoro  Mopsoestia;,  id  est  aiter  alte- 
rius  hiresis  dcfensori.  Verum  nequam  ille,  quis- 
(|ui8  futt,  potnit  pro  tempore  commutare  tidem,  po- 
tuil  etiam  de  deginate  cuin  Eutycbese,  de  morihus 
cum  Theodoro  «eiitire.  Barsumjc  porro  in  concilii 
Chalcedouensis  actione  4  objecta  sunt  tna.  Priinu<n 
quod  in  consessum  venerit  cum  aliis  monachis,  etsi 
iioti^en  ipsins  non  fuissel  inscriptum  libello  precum  a 
inonacitis  imperatfsri  oblato.  Alterum  quod  Flavia- 
lium  interrecerit  in  latroiiiiali  synodo,  occidenduin 
cla  naiis  Postrenium  qtiod  in  Orientis  episcopos 
luilie  uKuiachorum  aguieu  duxent,  proptcr  quj> 
conclamatum  commu'ti(cr  :  c  llomicidam  ISarsumam 
emitltie  fotas,  hoiuiciilam  iu  arenain,  anathema  Bar- 
sumjc,  Darsuinam  iii  exsilium !  i 

Vices  agere  onmium  monachorunu]  Commotio  mo- 

liachuruiu  advcrsus  Oricuiis  episcopos  orta  ost  jain 

jndo  ai)  inita  |Kiee  inier  Ecelesias.  Hanc  ^nini  flctam 

puurusn  firi  ^tuJio  lidei  ardenles,  uiidtt  MaxUuum 


A  monere  Cyritlns  npng  liahnit,  ut  no  a  commimione 
Joannis  antistitis  sui  ah^inTc  pergcrel,  sed  dispen- 
satione  polius  pru  \enui  ad  tcmpns  uteretur.  Videnda 
super  ea  rQ  Cyril  i  rpisola  ad  Maximuni,  Acacinm 
Melilenuro,  Lamponeni,  et  observandum  Cyrillum  non 
abhorruisse  a  suspicione  monacborum  ,  de  ipso 
Joanne  aliisqiie  Orieiitis  episcopis  ;  inde  enim  snnt 
is'a  verba :  c  Scripsi  ad  ipsum  (JoannemJ,  sed  pejnra 
\inrunl,  c  et  postea,i  sicutdoctorvult,  sic  sapity  etr.i 

Theodoretum  vero.\  Non  Jam  prironm  imperator 
ipsum  sna  se  civitate  continere  jusslt;  nam  id  mau- 
dati  dedcrat  anie  annos  aliquoL 

Jam  enim  Jbam  Euiyches  relegaral  exsilioA  Id  per 
Chrysaphinm  ausus  crat,  qiiamvis  Rias  Tyri  ct  lie- 
I  ryti  \idereiur  ahs  dutus ;  solus  LiberatBS  hujus  ex  i- 
lii  cxprosse  ineininil,  quanqiiam  eo  irahi  possent 
vcrba  qii;e.Jam  Ib.c,  act.  9  conc.  Ch  ilced.  Veru  n  lo- 
inm  hoc  cxsilinm,  quod,  si  quod  hiii,  comigit  antio 
418,  snb  Ilnem,  aut  iniiio  sei|uentis,  admodum  roibi 
n  susp«;ctnm  est. 

Cum  Banu*'(t  nwnnchis.]  Mille  addoctos  fuisse 
conjucrnntiir  Patrcs  in  cojcilio  Chalcedoiiensi ,  tan- 
tnni  siiHderc  rnaiornni  religio  pnlnit. 

In  basilica  Dei  qenitrias.]  libi  ante  aunos  octade- 
cini  cons  •denmt  Patres  coucilii  cathoiici. 

Ecc  esias  Roman(B  legaii,]  In  vulgatis  editionihiis 
diaconi  dicnntur,  sed  aperto  vitio,  tum  ex  seqnenii- 
bu»  verbis,  c  per  supra  memoratos  le^atos,  >  tuin 
qu  d  e  le^atis  uuus  tjutum  llilarus  erat  diacoiiu», 
nnm  Ju'ianiis  episcopns,  Renatus  preshyter  fult. 

Assidere  non  passisunt,]  Dilficilis  locus,  sive  eirtn 
dicantnr  legaii  non  intcrruisse  concilio,  sive  inUT- 
fuise  qiiidem,  sed  non  sedisse  post  Dioscorum,  rc- 
pugnant  ac(a  :  credibiie  igitur  est  sedisse  po>t  D  o* 
scorum,  sed  prius  contestatos,  et  injuriam  seJi^apo- 
stolicx  a  Theodosio  factam,  et  a  Dioscoro  accep':t- 
taui  contra  canones  praididentiani,  quain  imperai<T 
dcmandasset,  et  illatnm  sibi  ab  u  roque  vim  :  unde 
in  concilio  Chalcedonensi,  act.  1,sedi4  aposioice 
C  le^ati,  cum  pai  nollent  sedere  cum  patribiis Dio.ro- 
rum,  enm  causa.i  sunt  arro^a^se  sibi  prdesidfmli 
auc  orilatcm,  c  el  faciendse  aynodi,  sine  aucioritale 
sedis  aposroticae,  quod  nuoquara  licuit,  iiunquaui 
factum  est.  i  Nota  auctoritatein  poni  pro  prxM- 
dentia. 

Non  invideo  Christo  0:6  facto.]  Dc  hac  impia  seii- 
tcntia  dispuiatutn  est  ahunde  in  secuiida  parte  opy 
rum  M.  MTcatoris,  ostensnm(;ue  eam  esse  Pauli  Sa- 
niosiitcni ,  priinamque  Peligianismi  de  virilMis  arl»  - 
trii  origiuem.  Porro  antem  esi  epistola  135  Tbooth» 
reti  ad  Ibain  consulatoria «  iu  coiumuni  dcpoMtioitis 
culamitate. 

Propter  epiatolam.]  Ex  qua  dccerpta  sont  ea  qwrt, 
et  a.M. Mcrcatireacccpimus,  etqnae  iu  synodov,  ctii- 
lalitme  5,  habentur,  nisi  lamen  Th.-odoreius  plu- 
res  simul  Consantinopoliiu  iitteras  eodem  arg>i 
mcnto  miserit  :  verum  poiissima  causa  rur  danifi^- 
retnr  TheoJoretus,  et  iu  liac,  ct  in  syiKuto  v,  fuo- 
|w  ru:itoper.i  duo,  alicnim  adversus  capita  Cyrini,  al- 
*^  teruui  adversus  synodum  Ephcsinam,  quod  UstrAi' 
710V  iiiscribitur,  cujiis  rocntio  quidem  est  in  tynoduv, 
fiagmenta  ycro  pariim  apud  Mercattirem,  quae  e  >- 
di  itus,  partiin  hinc  inda  sparsa ,  qu«  collegirous. 

DeposuitquoqHeet  Sabinianum.]  Savinianus  scribi- 
lur  iu  vulgalis  editionibiis,  Sabiuianura  restiioiiiiii& 
ex  e|)istoi;i  H6  Theodoreti  >'a6ivifltv'f>  IjnonoTr»  iii- 
scripia  :  est  illa  consolatoria  in  counbiinl  Amboruui 
casu. 

Hemanentem  ab  orthodoxorum  deponlhne.]  Obscu- 
rus  locu  ,  siveemendanda  sit  lectio,  sive  ret'nend3 : 
si  emendanda,  vidcri  potest  suhsiitiienda  vox,  re- 
meantem,  ut  sit  Aftieana  locutio  GaHiae  sirodis,  ^ 
qua  de  horoine  facti  poenitente  dicirous,  il  e$t  revcM 
de  cela.  Verum  haec  emendatio  non  adiuodum  con* 
scntit  con  equentibus,  quibu>  narratur  Doninus 
aegrotus  damnaius.  Hetineiidam  igitur  leciionem 
puto,  velui  genuinam  Liberati,  »ed  decepti  ab  iu- 


1009 


DREVIARIUW. 


lOlO'? 


dono  qiindam,  aiU  incuri  )S0  inlerprcto,  qui  cam  A  comprobatits  apparel,  a  nullo  quoquam  neqnc  ma« 

r«*perisset  in  Graeco  leilu  «uevuvoufiivov  iniirinen-      ■ — --   — ^- — '—'■*'■ —    «-it— .-  --  . • 

lem.  perinde  verlit  atque  si  foret  on/a^cvoVsvov  re- 
iiianenlem.  Opinionem  hanc  juvat,  ct  nisUiria  ipsa, 
ei  consequens  senieniia,  i  xgrotum  et  absentem  iilo 
di  •  damnavit.  i 

Contra  duodecm  Cyritti  cap')tHta.]  Nisi  mea  me 
faUit  conjedura,  de  capitulis  Cyrilli  Douinus  Dio- 
acoro  scripsil,  post  accepiitm  Thcodoreii  epistolaiu, 
qu.K  112'est,  scriptoque  persuadere  nisus  esl,  e:i 
nnn  estfo  sancienda  pro  lidei  re'^ula,  iiropieren  q-io  i 
obseura  forent.  Coiijectur»^  r.ilio  esi  qiiod  Theodo- 
retas  simile  qtiiddam  et  alia  plura  de  cnpitulis  ha« 
bcal.  Veriiro  de.  ipsis  copiosediximusiu  nutis  :*d  sc- 
ciindam  partem  openim  M.  Meic:itoris. 

Ftaviannt  m>giamt  ad  Dvminum.]  Non  iii  ipsa  <y- 
Midoca^sus  est,  ciitn  fiierit  posl  deposiiioiiom  iiiau- 
datus  f  usiodix,  scd  in  via  qiia  ibat  iii  exsiliuni ;  sic 
en>m  Breviculiis  s:ep;^  laii<1atiis  :  c  Duoiiur  in  <'xsi- 
Ijnm  Fiavianus,  H  ai  ud  Epip:iin,  que  csi  civitas  r%^^*ynodo  Ctialcedoncmi  et  de  damnaione  Oioscori, 
Lyd  ,.  .e«  S"P«ve"ien.e    seu  mges,a  mo.l.  de-  «         ,,j^^„^.,„  c,-^^,,^,^,,  ,,  B.evieulo  l.lslor« 


jorum,  nefnc  slmilium,  jiidicatus  est  hareticus;  e 
coiilrario  autem  ab  omnitms  sacerdotibus,  propter 
eam  qu»  ilii  aderat  doctrinx  gratiam,  in  admira 
tione  semper  est  habitiis,  et  superiorem  honoreui 
gtoria  possedit,  et  non  a  sacerdotibus  lantummodo, 
sed  a  s.icr;itissiino  veslro  avo,  dicimus  ter  beato,  et 
a  Deo  iinperii  sccptra  sumente ,  ct  nobis  iransmit- 
teiite  Tijodo^io  :  qui  in  desiderio  visionis  viri  fa« 
cius,  in  Ccclesia  ejus  doctrJn:e  fuit  audiior,  magiius 
ille  imperaior ;  nec  arbitfatus  est  alterum  so  lalem 
comiicrisse  dociorero,  supcrailmiratus  qaldem  t^jus 
doctriuam,  et  colioquio  delectatus  atiue  tbstupe- 
factus,  tiinc,  qiieiu  uuiic  spernunt  aliqui,  tanqiiarn 
sorlem  sumcnli^s  prob:iii(li  ei  reprobaiidi  obeuntium. 
doctorum  quos  volont.  i  Fa  undiis,  lib.  ii,cap.  ^. 

CAPUT  XIII. 


fiincius  esC.  i  Da  loco  exsilii  consentit  Marccilinus 
C<>mes  iu  Chronico.  Vitie  Baronium  in  iio^is  poste- 
rioribus  ad  M:irlyrologium. 

Scissio  facta  esl,]  Cur  iEgy.tii  Palnstiiiique  ad- 
hxserint  Dioscoro  atque  Juveuali  Dioscorum  se- 
coto,  aperium  cs*,  Tliraces  in  easdem  partes  ab- 
duxit  Anatolios  ex  Apocrisi  irio  Dioscori  Consianti- 
liopolis  antisies,  alqoe  adeo  Thracias  priiiias;  pro 
Flaviano  slelerunt  Poiitici  et  Asiani,  propttT  ipsum 
Flavianum ;  Orienlales  proptcr  depositum  siium  ca- 
put  Domnum,  ciim  cel  bribus  tribu^  cpiscopis  Theo- 
doreto,  Iba  et  Siiblniano,  sed  maxime  propler  cau- 
sam  dtiodecim  capiiulorum. 

Legati  $edis  apstolicce  fugienles.]  Uilarus  diaco- 
nus  fugisse  se  narrat  scribens  ad  Pulchcriam,  nar- 
rat  et  Leo  M^gnus  :  de  Renato  presbytero  tesiis 
Theodoretus  ep  st.  il6.  Mirum  vero  qiiod  de  iU' 


Eutychianisiarum.) 

Se  1  eo  defnncio,  cum  Marcianus  iinperii  culme  i 
fuisset  adeptus,  pro  illa  papx  et  principum  Bomano- 
rom  petitione,  univorsale  ct»ncillum  in  Nicaca  con- 
gregari  jussit  :  ubi  occurrcntihus  sexcentis  tilginta 
episcopis,  ct  eis  sedentibua,  legaii  papx  Leonis 
Marcianum  petierunt  ut  sui  prxsentiain  pr.vstarct 
concilio,  alioquin  ipso  absenie  ipsi  ad  con*  ilium  noti 
occurrerent ;  ct  ita  jussil  imperaiur  synoduiii  tran<;- 
ferri  Chalce«lonam,  ut,  de  proximo  ad  conciliuiu 
veniens,  eorum  implerel  petitionem. 

Forinidabant  autem  aliqui  episcoporum  ne  ab 
Cutychiauis  tumultus  a  ConUntinopoli  de  vicino 


nati  refertur  in  Brevtculo  Eutychia.istarum,  eum  ,  .  .  n 

iiou  terveiiisse  Ephosum,  sed  in  in.ul.i  Delo  prai-  C  "ascerelur;  sed  imperatore  promitlenie  nullum  au- 
ven:am  morie;  quomxlo  igiiur  pM8t  solutMm  conci-  dere  tale  aliqiiid  perientare ,  a|iud  Clialcedonam 
lium  srripsit  ad  ip«um  Tlieodo:etus.'  Quid  fuctuin      synodus  sedit. 

sit  Joliano  episcopo  noii  constat  :  sunt  qui  silciit  uin        ^ ,  .  '      ..      ..  .  i      ^      a 

^  --  ^  JgiMir  perspectis    iis    quoe   in    secunda    synodo 


Leonis  Mugiii,  Theodoreti  et  alorum  seijuiorem  iu 
pariem  inicrpreieulur. 

Quosteculus  Theodoretus.]  Non  via,  sed  sentcntia 
ei  «criptis,  ut  constai  ex  episloia  115,  ii(),  eic. ; 
misit  eniin  ctiorepiscopos  duos,  et  monachorum 
exart  bum,  qui  liitems  suas  ad  suinnium  pontilicem 
deferrenl,  et  caiisain  .«iunin  Romae  promoverent. 

Vateniininnum  aulem  et  Eudoxiam,]  Oiiiisit  Cal- 
lam  Placi  iiain  ValeMiiniani  mairein,  qu.e  una  cuin 
lilio  ac  nuru,  ct  sanctoin  Petnim  invisit,  et  Leonis 
preces  audiit,  rt  sid  Theodosium  scripsit,  et  re- 
spoiisum  accepit,  i  part.conc.  Chalced.  cap.  SO  et30. 

Ctniibus  prcvolutus.]  Latft  foiis  unde  id  Liberatus 
liai'serii;  neque  etiiin  ei  siiperioribus  aliis  scripto- 
ribii!'»  ne*iue  cx   litieris  Valentiniani,   Callx  Placi- 


Cphesiiia  gesta  sunt  corain  sacrosenatu,  et  Con- 
stantino  et  Beroniciano  a  secreiis,  et  omni  univer- 
sali  concilio,  cum  Pasclia&iiio  el  Lucenlio  episcopis, 
et  Bonifacio  presbytcro ,  locum  leurnlibus  Leoxis 
papce  Roinaoi  ,  et  Anaiolio  Constantiuopolilano , 
prxsente  Dioscoro  et  ouinibuB  meiropolitanis  cpi- 
scopis,  ut  qu.xrereiur  depositio  et  mors  Flaviani,  et 
depo?itio  ortbodoxorum  ei/iscoporum  qui  pro  fide 
depositi  sunL 

Ct   priina  quidero  sessione ,   recilanie   Beroci- 
niano  gesta  nefandi  c(9hcilii  Ephesini  ji ,  in  quibut 


dii-  et   Euloxi*  ail  Theodosium;  naui  in  liis  Hl      continebantur  de  Eulyche  Constantiiiopoli  auia ,  le- 

fiieotio  quidom  precum  a  Leone  pcue  cum  lacrymis  ^   .  ...  ,        .  ^  i     ■?  i     •        .     : 

fusarum,nonlitadgi«u.culationisparum.lecorx.  "^^   »""*  «^^™   <^^K««^*   «y»^'   Cphesiua   i,  lu 


Rescriptit  Theodosius,]  Toiam  hanc  Theodos  i  rc 
SftOiisionem  inierpolavii  Liberatus;  nam  in  litteris 
Tlieoilosii  miilus  serino  est  de  morte  Flavi:i:ii. 

Uwc  de  Ftatiano  Ttieodosius,  eic.]  Quorsum  me- 
miuit  Tlifodosii  Magni,  cum  dc  Tlieodosio  Juniore 
loqiicretiir,  nisi  ul  erudilo  lectori  faclle  rovocaret 
in  it  emoriam  quod  de  Theodosii  Magni  siudio  eri^a 
Thco<loriiin  Mopsuestenum  Joannes  Anliocheiius 
Tli('0.lo>io  Juiiiori  scripsit  :  c  Theodorus  enim  , 
qiiein  <|uaiido  dicimus,  virum  diciinus  in  episco}  alu 
clinim  (iiiem  babeiitem,  et  quinquaginia  poiie  au- 
nis  foiti:er  repugnanteui  cunctis  h^resibus,  et  in 
exposiiioiiilMis,  quas  iu  omii.hiis  Cccle»iis  Orienta- 
litius  faciibai,  et  qiiibus  in  regia  xivitate  vallo  cssc 


q^iia  Ncsiorius  a  Cyrillo  damnaliis  est,  et  gestis  iii- 
seria  :  et  oronibus  rite  di:^cussis,  clamantibus  epi  • 
scopis :  f  Anatheroa  Nestorio ;  anatbcma  Cutychi ; 
anathema  qui  dividit;  anathema  qui  confuiidii!  § 
Iniquilas  Dioscori  reserata  et  manifestaia  est  de  Fla- 
viani  morte  *  et  dc  e|)iscoporuiu  ortUodoxorum  de- 
positioDC.  * 

Ct  ila  solulo  primo  convcntu,  sccundo  secret:irio, 
interloqueutibus  judicibus,  ut  cum  ooiniuiu  cpiNCo 
porum  deliberalione  fi  les  traclaretur  et  conlirniare- 
tur,  loctx  suut  dux  cpisiolx  Cyrilli,  •pix.iii  (oiuilio 


CoJex  Tellcfii,  restriHa  cJ  dc  Fl.aiani  morte. 


mt 


L1BFJ;\T1  DiAGONl 


1012 


FlavJani  (skiit  tiixiniusy  g«8iis  Consianiinopoli  eon- A  Aucyrac  Galatix,  Eusiaikium  fieryti,  el  Basiiiiiin 


iinentur. 

LociVii  661  eUam  lointu  pAp«  Loonw  nd  niemora* 
tum  Ffaviantim  contra  dogma  Eutychis  direclus.  Et 
dubitnQ,ti!v]$  Uiyric  anis  or^^i^^uils  episccipis  Kaii- 
<  tis  ia  9MQiubu«  \Qfih  eJMS,  Tbeo^oritiis  episcopus  et 
Aeiius  ariliiduieonus  ConstantinopolitanuB,  ex  dictis 
et  e|ii8tohs  ejas ,  sluiilia  Cyrillum  scripsisse  docue- 
ritnV  Et  clamQntf^  i£syptiia  et  lllyrieiaiiis  episco- 
p»  :  t  Omnes  paccaTimus,  omnes  Teniam  peiimus,  i 
dilatio  dierum  quinqne  concessa  est,  ut  cum  oipni 
delibcratiQne  fides  tractaretyr  et  CQnSrinarelur. 

Et  ita  secundo  conventu  soluto,  teriio  quoque 
»ecret  rio  libellos  obtullt  Euaebiua  Dorylaei  cpisco- 
piis  advecsufi  Dioscovuin,  et  synodo  questua  eat  de 


Seleuciv  l^urisc,  qui  pot9^t^tcm  b^b^^rMot  ot  prio- 
eipes  fueriuu  tunc  Epbeaini  latffOoSRii,  ut  aKmi  ab 
episcopatu  fterent.  Et  post  baee  qoinqiie  tffeniiii  di- 
laiiQnc  (9Cta ,  ut  Miiusqvisqu^  episcopus  qiuimodo 
crederot  seripto  prolerret ,  et  ut  eligerei  AnaiDrnts 
episcopus  certos  et  idoneos  ad  traciand«ra  eplseo- 
pos,  et  deliberaretur  regiila  fidei  et  rirngiaretiir  :  fir- 
maia  est  autem  fides  Nicjeai  concilii ,  et  CoDStaiiii- 
nopolitanl,  et  Ephesini  i,  et  episiola  Leonia  papc, 
qux  et  ab  omnibus  suhscripi^  cognoscitur. 

Bitrsua  iuterloquentibus  judicibus  de  JMveftale  e^. 
Thalassio,  Eusebio,  Basillo^  et  Eitstaibio  eplscopi!!, 
quid  concilio  vidcatur  <*,  acclamavit  omne  conci- 
lium  :  <  Oioscorum  Dcus  depo&uit;.hoi9icidaiii  Deus 


sua  et  pix  niemori»  Flaviani  dcposiiionc ,  et  dc  B  doposuit.  >  El  intercedeme  pro  eis  eoaeilio » quia 


oonsensu  ejusdem  Diosoori  ia  dogma  Eutychis,  et 
ut^vocareiur  ab  eis,  et  ab  ela  conviniperetMr  ^e  bis 
accusationibus.  Sed  quaesitum  est  ,^  si  venissct  DiQi- 
scorus,  et  invcntus  non  est»  ad  quem  directi  stmt 
episcopi  Constnntinus  Bo^trensis,  ^  AttiQMS  ZQlen- 
sis  ^*,  et  Acacius  Ariaratbirensis  >>,  et  Himerius  lch 
ctor  ct  notarins,^  ut  eum  scripto  convenirepl«  ut  ad 
concilium  occurreret.  Quibus  Dioscort^s  respoadit : 
f  Custodior  ego,  si  permittunt  me  descendere,  di- 
cant  magistriaiii ;  ego  enim  paratus  sum  venire,  sed 
prubibcor.  •  Ilaec  scripto  mandavit  concilio  Dio^co- 
rus ;  sed  adveniens  adjutor  magisiri  oflficiorum ,,  de- 
liit  ei  racqltat^m  u(  libere  ad  coaciliutn  occurrerct. 
Uursusque  ad  eum  directi  siint  PergamiosQecropius, 


consenseraiit  in  snbscriptione  supra  memoraia:  papx 
Leoiiis  epislols ,  et  ne  maju^  iteruQi  nasceraur 
scJii^ma^  jussi  sunt  ia  oencilio  peFmaiiere. 

Fost  hsDC  duodecim  episcopi  iCgyptii  libellos  ob- 
tulerunt  flldei  cum  illusione  ".  Sed  >u<|iicaDie  eood- 
lio>  ut  Eutyebeii  MatheiiiatizaMQi,  ei  subscribefent 
tomo  pap»  Leonis,  dixerunt  illi  hoe  non  se  fecere 
posse,  dooec  ordinare^ur  Alexioidriiius  episcopos, 
ut  cum  ejus  jussioBe  siiie  suo  peficulo  boc  imple- 
rent,  et  pro  multitudine  iEgyptiorum  episooporooi 
solos  se  facere  non  posse.  Et  decretum  est  ot,  datis 
ab  ois  fidcjussoribus » saefl^aoiefito  pr3S(ito ,  exspe 
ctarent  ordinaiionem  Alexandrini  episo(»pi ,  et  eon- 
sentirent,  et  sub&ci  iberent  ad  omnia  syoodAlia  in 


et  Rufiiius  e  cpiscopi,  ut  rursum  scripto  eum  convcni-  C  stiiuu.  Hoc  de  arcbiioaadriiif^  et  mnnacbis  aUquibus 

rent  ne  ad  concilium  venire  conlemneret,  scd  nuigis 

satisfaceret  c  ncilio  dc  his  qux  ab  Euscbio  dicehaq- 

tiir.  M  ille  rcspoiidit  eis  :  c  Judiceiit  de  his  jiidices 

ot  seiiatores;  t-go  a^gritudine  gravatus,  ad  conciliura 

V4*nire  iion  possum.  i  Et  tcrtio  vocatus  eU  ad  coii- 

ciliuni  per  Francionetn,  Julianum  ei  Joannem  epi- 

scopos,  eum  Pallailio  notario,  qt  verbis  ejus  scripiis 

iut.marent  cuncilio  quid  Dioscorus  remandaret ;  sed 

in  bac  terti^  vocatione ,  inepla  Dioscorus  respon- 

siwue  vcnire  d  fferens,  concilium  damnationis  in  euin 

protulil  scntentiam,  qu£  niissa  est  pio  imperatori , 

subfcrihentibus  in  ea  episcopis.  Depositus   est  ab 

cpiscopatu  Dioscorosseptiinoprdinationis  sux  aiuio 


suuiliier  excusaniibus  in  eoncilio  ordiiiaium  est, 
ut  dilationem  accipercnt. 

Ei  ita  quarto  secretario  peracto,  quiuti  sessione 
boc  actum  est,  tractantibus  episcopis  el  jiiditibus, 
ut  fidcs  conflrmaremr,  et  ex  tractatu  Anatofii  Con- 
stintin'jpoiit3ni  episropi,  et  o.nnium  episeoporuDi 
mf^tropf^ljtanorum,  dictaiumest  fideisyrob<>lum,  cunt 
defiiiitione  >  et  ah  omnihus  confirmatum  est.  El  lc- 
geuie  il|ud  Actip  archidiacono  ,  acclamatum  est  ab 
omiii  synodo  :  c  Hxc  Putruro  fides  Cyrilli  et  Leo- 
nis  f :  roultqs  annos  imperatoribos !  i  Et  peliverui  t 
rursus  acc/aiiM(ton«,  ut  mox  ab  omnibus  inetropoli- 
tanis  et  toto  concilio  ^ine  dllatioBe  lubscriberelur. 


Ctencis  vcro  Alexandrinis  mandavit  conciliuin ,  jam      ^   . .  .  .....         -     .  •    .  • 

«..«.  «/.«  .V...  -^«.  «..•  ^                      ^                     i^  Sed  iniermissum  est  a  jndicibus,  ut  prianum  prineipi 
eiim  non  putarent  episcopum  esse,  sed  omnino  co-  D  , ..^.  i..^..   >Ji„.^^.. ^.._ 

g toscerent  eum  de  gradu  suo  esse  dejxtuni.  Sed 


ei  aliquibus  puianiibus  Diosceriim  rccuperare  posse 
cpiscopatum ,  proposituro  est  edictum ,  et  onmihus 
m  mifcstatum  est  Dioscorum  irrctuperahilitcr  honore 
friisse  ahjcctum. 

Qiiarto  aulem  secretario,  i  terloqucntibiis  judici- 
ibis,  simili  senteotia>,  qui  Dioscorus  judibatus  cst, 
Ikis  epi^c«»pos  siibjncere,  Juve«ialem  llierosolymita- 
uuruiii,  Tbalassinm  Cxsarcae  Cappadociaa,  Eusehiuiu 

•  Codex  Tellerii ,  Auictu  TiUlemU, 
^  Idciii  cod.,  A(aciu$  Ariensis, 

c  lilein  cod  ,  dir  cli  sitni  Cccropius  ei  Piufi.ius, 

*  Meni  cod. ,  qnid  Mjwdo  vuierenii , 
^  Licui  cod.v  ^i<'^i  nllualoiii. 


legeretur;  ^t  cum  lioc  fieret,  soluta  eslsynodus. 

Scxto  auten  secretario  adveniens  Marcianus  in- 
perator  ad  concilium  <  oum  jiidicibits  ei  sacro  se- 
naiu,  allocutionis  vierba  feoit  in  «oneilio,  et  inter 
alia  dixii,  i  se  ad  eonfirmandam  fldem,  non  ad  po- 
tentiam  ostendendam  ,  exemplo  Constantiui ,  synn- 
dum  ^  iutrasse  :  utide  abjecta  omni  prayitate  et  ava- 
ritia,  quorumdam  ampulatis  erporibus,  iu  perpeiuuni 
quae  a  vobis  ordinata  fucrint  ohserveutur.  >  Et  re- 

'  Codex  Tellerii ,  ha!c  Patrum  fldei,  keee  esf  /ftfes 
CyriUi  ei  Lemis, 

K  Ideiii  i:oil.,  advcniensi   pna^or  ad  secreiarmm. 

^  UWiii  tod.,  exempL)  Cuns.autini  imft:raorii  s^n* 
odunu 


«015 


imEVlARIUM. 


iOU 


ri  nia  n>iHi  (Irniiitit)ne  ,  et  ab  omni  concilio  sine  A  lutae  siint  ecclcsiasticsc ,  et  qtixdam  privilegkr  da- 


a!ii|!i3  diibiliaione,  et  ab  oinnibus  subscripta  esi. 

SeptiflM  quoque  secretario,  tres  aeiae  Ktint  eausc, 
l^roptcr  qttod  (rcs  ejus  compufanlur  aciiones. 

Priiiia  est  qua  firmala  sunt  qux  convenerunt  ^ 
mtcr  Uaximum  Antioclienum  et  Juvenal«m  lltero* 
scl)iiiit;intim  episcopos,  ut  dii»  Phoenices  et  Arabia 
fMrerent  sedi  Antiocbenae ,  nicrosolymiianac  vero 
Ins  Palaestinx provincijD. 

Alia  quoque  celebraia  est  actto,  in  qua  Tlieodori- 
lns  epif copus  Cyr i ,  quem  Diosf orus  expulerat ,  or- 
ibodoxMS  jiiflicnttis  est,  et  digniis  scJe  sua. 

Tertia  vero  actio  est ,  ubi  causa  Ibae  Edcsseni 
cpiscopi,  qui  similiter  fuit  per  violentiam  Dioscori 
ab  episcop.uu  dcpositus  ,  legitur  esse  discnssa ,  1n 
areruni  diem  Onali  dilata  sententia. 


Ociavo  aiitem  secrctario  decima  actione  eadem 
caiisa  flnita  esi,  ubi  et  relecta  sunt  gcsta  apud  Pbo- 
iinin  ei  Enstathium  atqne  Uraninm  in  Tyro  ac  Be- 
ryto  celetirata,  in  quibus  continentur  et  illa  qn» 
apud  Theodosium  imperatorem  super  ejus  fuerant 
negotio  acta.  Sed  et  gesta  apnd  Domnum  episcopum 
Aiiiioch-ae  prius  babita ,  necnon  et  ipsius  Ibae  epi- 
siola  ad  Marim  Persam  scripta  ,  in  eadem  actione 
orthodota  pronuntiata  monstratur :  ex  ejus  tenore 
dignus  judicatus  est  Ibas  episcopatum  suamque 
Erclesiaro  recipere. 

In  qua  actione  id  etlam  Invenitur  decretum  ^*,  ut 
qiiod  aub  Dioscoro  in  Epheso  congregatnm  est,  nec 
vocarctiir  concilium ,  atque  ut  peteretuf  ab  impera- 
lore  ut  hoc  ipse  lege  sanciret. 

Nono  quoque  secretario  acla  est  actio ,  ubi  Bas- 
s''anus,  qui  ad  civitatem  ICva%en$ium  episcopus  ordi- 
natus  e«i,  et  Ecclcsix  incubuerat  Epbesinx,  et  Ste- 
phauHs ,  qui  et  ipse  inale  ordinatus ,  praedictum 
Bassiunum  de  Epbeso  expulerat,  judicati  sunt  ambo 
removendi ,  et  ul  alins  ipsi  Ecclesiae  ordinaretur. 
S^^d  quia  fuit  aliquorum  diversa  sententia ,  causae 
lertniiius  in  sequcntem  dilatus  est  actionem. 

Decimo  ergo  secreiario  eadem  causa  rmita  est,  el 
oinniuin  cancordi  sententia  uterque  judicatus  est 
amovendus  :  alla  vero  causa  est  ^,  Eunomii  Nicoroe- 
diensls  atque  Anastasii  Nicaeni  altercationero  conii- 
nens,  auper  civitaiem  Basilinopolira ,  quis  eoruro 
illic  ordinaret  episcopum;  et  interdictum  esl  ne 
boc  Nicaenus  aliquando  praesumcret. 

Undecimo  secretario  duae  act»  suni  aciiones ; 
prima ,  in  qua  Ecclesine  Parcnsiiim  ^  redditus  e^t 
S^binianus  •  episcopus,  quem  Diosco.us  expuler.it , 
et  Atbanaaiam  fccerat  illo  restitui.  Qni  pro  crimini- 
bus  objectis,  cum  sxpe  devocatus  ad  judicium  non 
occurreret,  et  episcopatui  renuntiaret,  a  Doiuno 
ADtlocheno  fnerat  ante  damnatus. 

Et  alia,  in  qua,  post  discessum  jtidicum  et  sena- 
toraro  ei  legaioruro  apostolica!  sedis,  regulx  eonsti- 


puuta  Consiant  iiopolitanx  Eodesiai,  usurpante 
sibi  hoc  Anatolio  ejtisdem  urbis  episcopo,  oecasioHe' 
accepta  e\  Dtoscori  damniitione. 

Quod  alia  die  cognosccNtes  legati  papse  Leonis 
(qu«  est  ulliina  et  duotiecim?  dlies  concilii) ,  peti- 
ViTuni  ut  mrsns  cum  JudicibiiS  .td  conciiimn  conve* 
nircnt:  qulbus  requircnlibus  a  concirio  quid  pridie 
fuerit  ordinaiutn  ,  leclis  gestis  cognoverunt  quid. 
Anaiotios,  eonsentiente  concilio,  egerat  et  dbtinue- 
rai :  quibus  ejns  prxsumptioni  conlradicentlbus ,  a 
judicibus  et  episeopis  oinnibus  ilia  contradictio  tus- 
Ci'pta  non  est;  et  licet  fOUes  apostolica  nnne  usqtre 
co.  tradicat,  quod  a  synodo  finnatum  est,  imperato- 
ris  patroctnio,  permanct  quoque  modo. 

B  Synodo  Chalcedonensi.  ]  Cum  TbeodosrQS  obiisset 
ann.  450,  dic  39  Julii,  c:ipessit  Marcianns  imperium 
die  23  Angusti ;  et  post  novem  clrciter  menses , 
anno  seqnciitc,  die  i7  llaii,  indicit  concilium  ha« 
beniiuin  Nicaae  calendis  beptembribus ;  sed  illud 
trnnstiilit  postea  Nicxa  Clialcedonem  ,  liiierts  datis 
ilie  Si  Sepli  mbris.  Incboatum  est  i^itur  conciliuro' 
habitumqiie  pi  imum  secrctarium  die  8  Octobrts , 
qu»  firia  2 ;  secundum  die  10 ;  tertium  die  13 ; 
quartum  die  17;  qiiiniuro  die  2i;  se\turo'die  25 ; 
septimum  die  26;  ociavum  die  27;  nonuin  die  29; 
deciminn  die  30 ;  uudecimiim  die  3i ;  doodecimum 
die  1  Novembris,  qua  flnis  concilio  ftictus  est. 

In  Nucea  congregari.  ]  Cum  Nlcxaro  pervenis<ct 
Dioscoi  us  cuiu  suis  iE^yptiis ,  videretque ,  parlim 
coiiscieniia.,  partim  aniniorum  inclinatione  mon- 
atrante,  res  suas  pene  esse  deploratas,  id  ausus  est, 
quo,  sin  roinus  slbi  coi.suler^t,  sallem  cutiD  toiius 
Ecclesix  coRCus^ionc  famosius  periret,  excommuni- 
C  cationis  sententiam  in  sedis  apostolicae  anlistitem. 
tulit.  ^ic  enim  demens  speiabat  fore  ut  per  legatos 
Leo  non  prssideret ,  qutppe  vinculis  ecclesiasticls 
iinpedilua,  atqne  ita  vel  Anatolius  Constantihopoli  - 
laous ,  vel  Maximus  Antiocbenus  prd^essent  ,  qui 
ainbo  graiiam  lependerenl  su:v  dignitatis  auctori. 

Oceurrentibus  sexceiHis  triginta  episcopis.]  Non  iina 
est  omniuiii  scntentia  de  nunieio  Painimb:fuit  ille 
quidem  ingens  ,  quare  synoduin  magnam  jiire  dixit 
Epipbanius  Tyrius,  Act.  concilii  v  Consiantinopoli- 
tani  sub  Mcnna ;  nnmerosissimaro  Facundus  |ib.  ii , 
cap.  6.  Cecropius  Sebasiopolitanus  mille  et  duct^ntos 
a^seruii;  Nicephorus,  lib.  xv»  cap.  26,  sexcentos 
trigintasex;  Seleucus  Amasenus,  sexceiitoi  irigiiila; 
Lucenlius  Leonis  legatus,  sexcenios;  relaiio  syno- 
dalis  ad  pontiGcem,  et  sanctio  Marciani  iinperatoris 
ad  Pailadium  PP.  quii*gentos  el  viginti.  Breviculus 
Eutycbianistarum  quingentos  et  ultra:  Mallem  ego 
adhaerere  huic  po4remae  opinioni ,  quippe  quae  ma  • 
|v  jori  auctoritate  iniiitalur,  relalionts  sciltcet  sjnoda- 
*^  iis,  nisi  popuiariter  iretur  in  opinionem  Liberati. 
Evagrius  Epiphauiensis,  lib.  ii,  cap.  2,  mirum  quid«  : 
dam  rcfert  de  Zacliaria  rheiore,  enni  scilicet  alTe- 
ctiune  quadam  auimi  iiidoctum  narrare  NeslnritiMi 
quoqiie  ad  concilium  accersitum;  quam  narratitf»nc»i 
rcfellii  ipsc  bis  verbis  ;  i  Verum  rem  niinimc  ita  se 
b^boie,  argumeiito  esse  potest,  quod  Ncstorius  con- 
cilio  penitiis  per  anathenia  interdictus  cst ;  quod 
etiani  perspicue  declarat  Eustatliius  episcopus  Be- 
lyti  per  litteras  quas  luin  ad  Jo.iiinem  epiKCOpiiroi 
tuin  ad  alterum  Joannem  presbylcrum  de  riibus  iii 
eo  coiicilio  agitatis  dedil;  sic  enim  bcribit :  t  Huc 
adveiitarunl  qui   Ncstorii  reliquias  sedulo  conqui- 


•  Codex  Tellcrii,  quce  cotivenerant. 

^  Idein  coii. ,  invenitur  esse  decretum. 

*  Idem  cud.,  alia  vero  causa  acla  est. 


»*  Code\  Tellcrii ,  Ecclesice  Ptrrhenensium. 
*  Ideni  cod  ,  Bussinnus. 


lOtS 


LIBERATl  DIACONI 


fOi« 


riint,  et  eontra  coocHiuin  ita  coBpernnt  vociferiiri : 
Qiiid  est  qaamobrem  sanctis  viria  anathema  denun- 
tieiur?  8ic  at  imperator  graviter  et  acerbe  ferens, 
jiisserit  sateliitibus  u(i  eos  inde  procul  expeilereni.  i 
Quomodo  igitur  Nestorius,  qui  binc  demigraverat, 
>tt  accersitus,  non  possum  equidem  dicere.  i 

E$  rt  $edenti(mt.]  Videiur  iiinuere  Liberatus 
translaiionem  syoodi  factam  posiquain  le|[ati  cum 
Patribus  consedissent ;  aliter  rein  se  liabuisse  con- 
stai  ex  ipsa  translationis  sanciione,  i  pari.  conc. 
Cbaked.  cap.  42. 

Coram  $acr6  unatu,]  Senatus  nominecomprehendit 
Liberatus  ^udices  omniuo  ociodecim ;  eipungendus 
enim  Eulogius,  ciijus  nomen  irrepsit  in  act.  i.  Ex 
oetcdocim  illis  Tbeodoreio  decem  faTebant,  a  quo 
nempe  litteras  accepisse  novimus,  et  nonnullos  qui- 
dero  non  unas ;  niliil  ergo  mirufn  quod  tam  fac  le 
fhcodoretus,  ante  discussam  causam ,  admissus  sit 
ad  consessum,  aliis  ejusdem  sortis  Eu^ebio,  Iba,  Sa- 
{j^iano  non  perinde  hftbitis.  Neque  prodest  causari 
restilutum  fuisse  ipsuin  a  sede  apusiolica  ,  fuerat 
enim  et  Ihas  ipse  in  concilio  Rom»no  prsesens  :ibso- 
lulus,  fuerat  eliam  Euscbius,  qui  iSLiiwn  non  c<>nse- 
dil  in  prioribus  tribus  actioiiibus. 

El  Luceulio.]  Fuil  ilie  i£  cu-aiiiis  episcopn^,  ct , 
itt  colligitur  ex  Breviarii  hujus  capiie  i ,  uiicior 
Chronicoruiu  quae  Pruspero  vulgus  tribuii ,  q<iod 
OSlendiinus  in  noiis  ad  M.  Mercatoiein. 

Lecta  sunt  etiam  et  ge$ta  synodi  Epheiincs  i.  ] 
Aut  perpiexe  I  quitnr  Liberatus,  aul  alliicinatur  ; 
netfue  euim  hcta  sunt  syn<idi  Ephesinae  i  gcsta,  nisi 
liuatenus  inserta  erant  aciis  Ephesinae  ii ;  unde 
Aeiius  posiulavit  act.  2  legi  syiiodicus  duas  Cyrilli 
Hticrf^s,  qiioi  leciae  Epbesi  non  erant  in  ii  synodo. 

Secretario,]  Posiia  est  vo\  illa  pro  consessu  sive 
aersio  le  ,  secretarium  eniin  in  codice  sumilur  pro 
(oco  in  quo  judices  consident :  uude  a  Idco  ad  ipsum 
COitse^sitm  iu^^ia  vocis  translatio. 

Lect<B  sunt  dute  Cyrilli  epistolce.  ]  Vide,  quisquis  es 
studiosus  ecrlesiastcx  dx^tCetaf,  qu^e  prplixe  de  his 
(iyrilli  episiohs  eltici.laviinus  in  disscrt.  2  ad  secun- 
dfiin  parlem  operum  Rl.  Merraioris. 

Ex  dictis  et  epistolis  ejns.  ]  De  subjunclts  epistolae 
L<  oiiis  F:itriini  ie»limoni.s,  ojenp  pretiuni  estlegere 
quae  in  pra:fatioue  ad  scholia  Cyrilli  adnoiarlmus  in 
serunda  p»rie  opfrum  M.  Mcrcaiuris  :  irrirum  enim 
giiaoiuni  illustraiit  res  alioquiii  obscurissiums. 

Tertio  secretario.]  Iii  eo  .tcta  est  causa  Dioscori , 
r^ux  cuin  penitus  (lerlincrei  ail  episcopos,  nou  inler- 
lueriiui  judices,  quautumvis  id  Dioscorus  postulai^et. 

Uirecii  sunt  episcopi,  ]  Observa  morem  citandi 
patriarchas  per  tres  epi^copos. 

Sexto  fecretario.\  \n  eo  finein  accepit  synodus, 
qiia  parie  peninet  ad  lidem. 

Vrthodoja  pronuntiata  monstratur.]  Id  omnes 
trium  capitulorum  defensorcs  coutenderunt  propter 
liaee  Paschasini  verba,  'AvaTvwo-Qsrajjf  fao  riii  ctti- 
VtokHg  «VToO,  iTriyveoucv  aurov  vnupxi'-'»  opvo^o^ov,  et 
lst:i  Maxiinini  Aiiltocheiii,  xac  cx  tov  «vayvtuo-OcvToc  Si 

yopia,  Videndus  super  ea  re  Kiicuiidus  llermianeu- 
MS,  lib.  VI  f  l  vii.  Viiiend.i  ci  epiiiUila  ad  Isiria!  epi- 
^copos  nomine  Pelagii«ll  papja,  scripta  a  Gregorio 
MagilT»,  tunc  dia<'ono. 

Et  qumdam  privilegia  deputata^  elc.]  Recte  subji- 
t*a  :  c  Usurpame  sibi  hoc  Analolio  ejusdem  urbis 
f  piscopo,  o(  casione  accepta  e\  pioscori  damnatio- 
i.e.  I  ludebiiain  enim  praesideotiam  usurpavit,  cuin 
iif  nio  reclamaret :  nam  qiiis  aiisus  fuisset  eo  reruiii 
1^1  .tu?  iion  cerle  legali  sedis  aposlolica%  qui  aberant; 
ii<*n  Alexaiidnnus  episcopns,  qui  nullus  erat;  non 
/Iiryptii,  qui  vix  audebani  histcere  propter  infensuin 
^•:?is  synodi  animum ;  non  Antiochenus  Maxiuius , 
v*ii>is  res  nonduiu  eranl  (irmissime  coiisiitulr;  nuii, 
|int;i  vilsenaius,  quibus  novam  Romam  veteri  a:)t 


A  parcm,  aut  certe  supparem  efficere  placebat.  Neque 
vero  est  cur  consaetudine  iiitrodactani,  aui  synodi  n 
decreto  saui  itam  Constantinopolilani  auctoritaieni 
causetur  qwspiam;  nam  decretum  ConsianUnopoli 
compositum  nondum  recepcrat  Ecclesia  Romana,  et 
Constantinopolitanis  juristlictionem  sibi  vindicanti- 
bus  restiiuni  fuisse  ooostai  exfacto,  tum  Chryso- 
sioini  adversus  episcopos  Asiauos;  lum  Sisinoii  ordi- 
naiitis  Proclum,  quem  Cizyceni ,  imposito  sus  sedi 
Dalmatio,  repulenint. 

CAPOT  XIV, 

De  exsilio  Dioscori  et  ordinatiotie  ProUrii  AttxatidriM 

episcopi. 

(Ei  eodem  Breviculo,  Prisco  rbetore  et  lil>ello  episoopo- 
rum  iEgypti  ad  iiup<3ratoreio.} 

Expleto  ergo  magno  et  venerabilt  Clialcedonensi 
concil  0  iii  duodecim  secretariis  et  sexdecim  actio- 

^  nibus,  Dioscorus  quiJem  ex.«ulare  in  Gangrena  civi- 
tatc  prapcepius  est ;  reversi  suiit  autem  Alexaodriani 
qui  cnm  co  venerant  episcopi  et  clcrici,  Atbanasius 
Itusiridos  episcopus,  ei  Nestorius  Phlaguoeos,  et 
Auionius  Sehennyiensis,  et  Macariiis  Chabasenensis, 
qiii  coiiscderani  iii  Chalcedoney  et  anatbematizave- 
runt  Cutychcn  et  ejns  dogma,  cum  Dioscori  damiia- 
tioue,  epistol£  papae  Leonis  subscribeotes,  at  cum 
oninium  civium  voluntate  eligerent  ordinandum  epi- 
scopum,  sacris  ob  boc  litteris  pnecedentibus  ad 
Theodorum  tunc  Augustalem. 
.  Collecii  sunt  ergo  nobiles  civltatis,  at  eam  qni 
esset  vita  et  sermone  pontiflcata  dignos  eligerent. 
lloc  enim  et  imperialibus  sanctionibus  jabebatur. 
Cumqiie  super  boc  multa  dubitatio  processisset,  vo- 

G  lentibus  civibus  neminem  penitus  ordinare,  ne  adol- 
teri  videretitur  (Dioscoro  quippe  vtvente),  novissime 
in  Proieriam  universorum  sententia  decllnavit,  uti- 
que  cui  et  Dioscorus  commendavii  Ecclesiam,  qui  et 
enm  archipresbyterum  fecerat.  Ordinatus  ergo  Pro- 
tcriiis  *,  pra:sentibus  supra  memoratis  episcopis,  qui 
in  synodo,  sicut  dictum  est,  subscripserant,  inlhru- 
nizaiur, 

AfAanostii  But frii/oi. ] ()uando  eplscopi  illi  quaioor 
expresse  subscripseriiit,  sive  damnationi  Dioscori  at- 
que  Eutychis,  sive  epistolae  sancti  Leonis,  mihi  n^n 
consiat;  neque  enim  ullius  nomei,  vel  in  secretario 
secundo,  in  qiio  lecta  Leonis  e;  istida ;  vel  in  lertio, 
in  quo  damnatus  Dioscorus  cum  Eutyche;  vcl  in 
quarto,  in  quo  subscriptum  epistol.e  Leonis  le^iiur : 
omnes  lamen  in  primo  approbasse  dicuntur  fldem 
l>  Flaviani,  quae  in  Ephesino  latrocinio  proscripia  fuent 
a  Dioscoro  lanquam  haeretica,  qnae  fuii  nbnnuHa  Di(^ 
scori  damuatio,  et  iii  episiolam  Leoiiis  conseiisio : 
ipse  porro  Athanas  us  in  eodem  latrociuio  in  danma- 
ttnnem  Flaviani,  xgre  licct  et  gemeiis,  conseiiserai. 
Neslorius  nonicn  suum  prinius  inscripiiil  Itbell»  qneiu 
adversus  ifiiurunt,  posi  nccem  Proterii.  a^nis  abhinc 
sei,  if^gyptii  episcopi  n  presbyteri  Chalcedonensis 
coiicilii  defensores  Leoni  imperi«tori  obtulenini.  Oli 
serva  neminein  i4Lgyptium  iiiterfuis^e  sccundo,  tcrtio 
ei  quario  secretariis.  cum  Dioscori  causa  agiiaretur. 

Sacris  ob  hoc  litteris,]  In  iis,  opinor,  saiicilum  luil 
ne  episcopus  ab  alits  ordinareiur,  qua  u  a  concilii 
defensoribus  :  quainobreiii  fit  ineutio  posiea  qnaiudr 
prxdictorum  cpiscoporum  inthronizantium  Pnte- 
r  iiin;  aiqtie  hxc  prima  ciusa  cur  Ecclesia  Aicxaudrin^ 
sc  ndeieiur. 


•  ..odcx  TtUcrii,  ord.natus  est  er^o  Prvtcrius.. 


1U17 


UnF.VfAllILM, 


4018 


Archiftresbijferum  fecera!.]  Ilanc  cgo  vooi^m  iiiier-  A  noris  catliolicorum  qucrela  perTcniC,  ascendonlibtis 


prf.sor,  iioii  d^  eo  taiitxm  qiii  prebliyieris  alis  pr;v< 
e>«d,  qiiomodo  niiiic  aul  archipresbytrri  aut  Ticarii 
e|>iscoporuiii  soleiit ;  seJ  de  vero  episcopo,  qiii  iii  urlie 
Aleiandriiia  pomificias  vices  omnes  obire^  quales 
oliiii  cliorepiscopi,  nunc  sXiflfrapiaiiei,  et  fore  c  >adju- 
loies.  Ilanc  porru  opinionem  Juvaret  Liberaius  ipse 
apod  Baroniuni  a«1  ann.  452,  num.  19,  nisi  lectio 
Biendota  foret ;  nam  pro  arcbipresbytero  anbiepi- 
scopus  ibidem  legiiur. 

fie  aduiieri  viderentur,]  Adulierium  est,cum  spon- 
80  vivente  sp«>n8a  Ecclesia  alieri  jungitur  :  rei  sunt 
litijiis  adulterii,  et  quae  alieri  jungitur,  el  cui  jungi- 
liir,  et  qui  adulterinas  q«<asi  nupt.as  vel  conciiiant, 
Yel  ai»probani. 

Ordinalus  ergo  Proterius,]  Ordinal*onem  posnimus 
ann.  452,  sob  inilinm.  Vict' r  Tnnoncnsi^  difTertad 
sequentetn,  quo  Vincoina^us  et  Opilio  consulalum 
gesserunt  :  sed  ex  eo  rerelliiur,  quod  Proierius  o  • 
cisus  sit  postquam  sedissct  aiin*  s  scx,  si  ciediun  s 
fiicephoro  Consiantinopoliiano ;  occisus  enim  eslau-  B 
dita  Aleiandriae  morte  Marciani  impenaoris,  qu» 
contigit  ann.  457,  die  2G  Janiiaiii ;  oc*  isus  ergo  est 
die  28  Martii,  duobus  ferc  po^t  obituni  Maiciani 
mensJbus,  siquidem  aiino  illo  pasclia  incidit  iii  31 
Martii,  caedes  iii  iridiuim  anio  pascba,  ut  posiea  di- 
cetor. 

Ommum  civium  voiuniale,]  Repugnat  Cvagriiis,  tra- 
diiqtie  c  Proierium  comuiunibus  concilii  Chalcedo- 
niMisis  suffragiis,  ad  Alexandrinuro  episcopatinn  g<> 
reiidum,  osse  clectutu  ;  i  vcruin  Evagrio  credibiltor 
Liberatus. 

CAPUT  XV. 

Ve  ordinnlione  Timolliei  jEluri  ei  de  morte  Proterii» 

(Ex  Brevicnlo  Eutycliianlstaram  et  Z.-icbaria  rbelore  ac 
Prisco.  Apud  Evagr.  Iib.  ii,  cap.  10.) 


ad  imperialem  civitaiem  curo  eiericii  aliquantis 
Aleiandrinae  Ecclesi»  episcopis,  qui  erani  a  Timo- 
theo  sedibus  suis  pulsi.  Supplicationes  ab  eisoblat» 
sunt  Leoni  imperatori,  quatenus  mors  vindicaretur 
Proteri'*,  ct  expellereiur  episcop.ili  sede  Timoilieui 
^lunis,  tanquam  non  legaliter  institutus. 

Uxc  quidero  egeruni  episcopi  et  clerici  ^ynodi 
Chalcedonensis  derensores ;  sed  etiam  a  parie  Timo- 
Ihel  qnidnm  epi«copi  et  clerici  Timoihei  ascendenies, 
runeli  legatioiie  pro  Ttinothco  ^lurO)  dederunt  el 
IfiSi  petitiones  iniperaiori,  contia  synodum  sacpe  fa- 
cientcs,  ul  cadom  Chal  cdoucnsis  i^ynodus  tollereiiir  ; 
e  conlia  illi  a  parlc  Proerii  vindiciam  sceleris  postiH 
labanl  «.  ^ 

Et  anibarum  partiuro  supp!i&iti<ines  impcralor  le- 
gc»s,  ct  considerans  niniis  esse  grave^  vexrtri  taula 
iliiiere  sacerdotes,  quoruin  aut  a^tas,  aitl  infinnitaSy 
aui  paupertas  liunc  laborcin  siibire  prohibebat,  im- 
possibile  jndicavit  eo^  congregari,  sed  ^cripsit  singu- 
laruin  civitntum  episcopis  de  utroque  nfgotio.  con- 
sulens  qnid  iie  i  opor.erel,  vel  dc  ordinatioiie  Tiuio* 
thei,  vcl  de  terminis  synodi  Cbalcedonensis.  Et  di- 
rexii  per  lotum  Orieiitem  magistrianos,  roitlit  el  Ana- 
lolius  episcopus  Asclepiadem  diaconuro  suom,  per 
quos  nmnes  il!i  episcopi,  qui  Chalcedone  fiierant 
congregati,  qnid  Atexaiidrix  geslum  fuit,  agnosee- 
rent. 

Qui  rescribunt  Cbalcedonensem  synodnm  usque  ad 

sanguinero  viudicandain,  eo  quod  non  alleram  ridem 

Intbrooizaio  autcm  eo,  divisio  et  discessio  populi  ^  jenerel,  qiiaro  syuodus  Nicaena  constituli.  Timotheum 


oria  esl  •,  eo  quod  viveret  Dioscorus,  et  esset  in 
exsilio.  Malta  ergo  periculi  Proterius  passus  est,  ita 
ut  miiiiari  pro  custotlia  indigeret  auxilio,  piurimo 
it-mpore  sui  poniificaiiis,  et  usque  ad  niortem  Mar- 
(iani  imperatoris  inimicorum  manus  valuil  evadere. 

Scd  Timotheus  quidam  cognomento  i£lurus,  el 
Petnis  Moggus  ^  diaconus,  qui  de  ordioatione  Cuerunt 
Dioscoii,  ab  Alexandrina  Ecclesia  se  scparaverunl, 
nolenles  commuuicare  Proterio,  quos  cnm  Proleriiis 
efiiscopus  ad  ministeriuro  proprium  revocare  uon 
possel,  ulrosque  damnavit. 

At  illi  captata  morie  Marci:ini  impe  aloris,  colle- 
41  is  lurhis  hxreticorum,  qui  Dioscornni  seqiiebaiitiir, 
ordiiiaio  episcopo  Tiinotheo  jEhiro,  veniunt  Alexaii- 


verpnoit  soluin  inier  episcopos  non  haberi,  sedeii:>ro 
Chriitiaoa  appellalione  privari  :  et  bae  epistolui  vel 
relationes  episooporum  oinnium  iii  uno  codicis  cor- 
pore  vocantur  Encyclia, 

Quo  faclo  scripsit  imperaior  Leo  duci  Alexandriae 
Stils,  ut  pelleret  qnidem  ab  episcopatu  niodis  om- 
nibus  Timotheiim,  iuthronizaret  autem  aliuin,  de- 
creio  pnpoli,  qoi  synodum  vindicaret. 

MuHa  ergo  pericuia  Proteriu$.\  De  sedilionibus 
Alexandriae  concitatis  a  populu  Dioscori  perdiie 
amante,  ci  adversus  Pro  erium  infenso,  le;;e  ICv.v 
prinin  lib.  ii  Hist.  cap.  5,  atque  eliim  Tbeuplianeni 
111  Chronographia. 

(Jsque  ad  mortem  Mareiani.]  Obiit  piissimus  Irope- 
rator  die  26  Jjnuarii,  anno  aetatis  suae  64,  iinperii 


fclcbratur,   ab  ipsis  "-^-  --  -   ■- j  •  -  ^-  r'-^i^-r«      -  ..  ..  . 


iiirbis  c:»nclud  tur  in  Ecclesia 
sancift  memoriui  Protciius,  quo  se  limore  coniule- 
rat :  ibique  eadera  die  in  bapliglerio  occidilur,  lania- 
lur,  ejiciiur,  ct  funus  ejtis  incenditur,  spargunlur  et 
cineres  ejus  in  vciitos. 

Ab  isto  crgo  Tiinolheo  duo  cpiscopi  Alexandri» 
ca*perunl  esse,  et  dnm  Ecclrsias  tenuisient,  solve- 
runt  eam,  quain  babcbanl,  nniiaiem,  expiilsis  ab  cis 
plurimis  episcopis  ortho(U>xis,  qiii  sub  evangellstx 
erant  Sf*de  beatissimi  Marci. 

Inlerca  Leo  suniit  imperkiui,  ad  qurm  lanti  fact- 


Consianiinopolilanusscx  annos  dixit. 

Sed  Timotheus  quidam.]  H:ec  lota  itspixon^  ex  Bre- 
▼icolo  sa*pius  laudato,  paucis  verbis  interpolatis,  de* 
sumpta  est. 

Aute  triduum  Paschce,]  Ut  ista  quoque  Trcpixoini  ex 
Rrevicnto  accepta  est,  ita  inde  videri  poiest  emcii- 
dnndum,  qu'  d  Liberatus  di<  it  Prolcrium  se  thnore 
iii  ecclesiaiii  contulisse  ;  babel  eniin  Brcvicnlus  d§ 
more^  qiiT  leciio,  cnm  ngatnr  dc  lcmpore  soleuinis 
baptismi  mox  ceiehrandi,  credi  p<isset  nicli'»r,  nisi 
libetlus  ab  e|)iscopis  iCgypti  caibplicis  oblatus  I  eoni, 
el  Evagrius,  lib.  ii,  cap.  8,  Zacliari^ini  hidl^riruni 
seciitus,  similia  Liberalo  halicrcut  -  a  quilms  |i:iri'cr 
Iradltury  quod  prxMeriuisil  cuii*  Dreviculi  auctorc  Li^ 


•  Codex  Tellerii,  discessio  popnli  fficta  est. 
^  Idcni  C0'l.,  Hongus, 


c  Codex  Te'lTii,  riiidictani  ponu'(d'ant. 


40  !i 


LIBEUATI  DIACO.M 


!'.h:  ■■ 


beraius,  oceisiim  a  militc  Proteriuin,  cl  ejus  \iscera  A  clicain  eoiitra  ChakcJoiiensc  Cfmcilium.  Tiine  iMtuii 


a  riiiciuc  po|Milo  vorata.  lUius  ptirro,  fuem  dixi,  Za- 
charix  ini-iiiinrruni  Evagrius  loco  mox  cilalo,  Nice- 
phoriis  Collisius  ui  Antonius  Verderius  in  supplenicn- 
10  Bib:iolheca!  GesneriaNa»,  landi  mque  Vossius  \n 
Historicis  Grxcis.  Manuscriplam  liaberi  Zacharix 
hisioriani  lesiatur  Venlerius,  sed  ca  nonduin,  quoJ 
scinm,  cdila  esi*  —  Conlra  id  quod  scribit  Liberaliis, 
Prot^riuin  itnte  triduum  Paschas.  quo  coena  {>oniim 
c<'Iebraiur,  ab  ipsis  turb-a  in  ecclesia  conclusum,  et 
cadem  die  ibidem  in  baptisterio  occisum,  reclaioai 
Victor  Tunonensis,  qui  interfrcium  ponil  i  vi  cal. 
April.,  feria  6,  qu:i  no>ter  Salvator  et  DominuH  a 
Jiidaeisestcruci^txus.  i  ProLlbeialo  f:icit  Brevicnlus 
8:ttpe  lauda^us,  contra  singiilos  facit  supplicalio 
i£gyptiorum  ad  Leouein  iinperatorem ;  narrantenim 
hanc  cxdein  tunccuitiigisse,  cumsolemnisdics  fest:  s 
ftaliiiaris  pa>chaiis  celcbnreiur  :  parvi  esi  momenli 
oinnino  lis  de  quntnor  dirbns  ;  mnjoris  vero,  qiiod 
refert  Tunonensis,  Pasclia  dominicuiu  luuc  iv  cal. 
April.  celchniium  fuisse,  cum  ann.  457  liilera  doini- 


nicalis  esset  F,  al(|uc  ita  dies  dominirus  Pascha  is 
essei  pridie  cal.  April.  Forte  irrrpsii  nicn  fnin  in 
nolas  ten)porismajoribus  li:teris  expre*saS,  ut  iv  )  ro 
II  posituin  sit,  siquidcm  veteres  n  c.tl.  dixerunt  pro 
pridie,  quomoilo  T.  I  ius  liii.  xv,  episl.  iS  :  <  Piidie 
quaiu  hx*c  scriber^m,  id  oai  ii  itoiiarum.  i 

Ei  duin  Ecclesas  tenuisbent,]  Aul  imporluna  quae- 
d:im  parentbesis  agnosci  debei,  aut  f:«tendum  aliquid 
dcesse  ad  apcrlam  senlcniiam;  sed  quid  facies  scri- 
fitorc  el  Laliiiitaiis  et  ornatus  negligenie? 

Supplicationes  ab  eis  oblatte  twu.]  ll.ibenlur  in  3 
parte  concitii  Chaicedoiiensis,  rap.  ii  et  t±.  Scripsit 
quoqiic  ad  imperaiorem  i£luius,  sed  liiterae  perie- 
runt. 

Eo  quod  non  alternm  /idem.]  Una  eral  h.xc  querela 
sive  monachurum,  sive  alioruiu  conciiiuiii  Chalcedo- 
nenseoppiignaiitiiiin,  quod  conrcasio  ndeiChalccdoiie 
ediia  dixcrsa  fofii  a  Nic fua. 

El  li(g  epistolte.]  In  unum  volnmen,  cut  nomen  ra  C 
^EyxuxW,  relaias  omnes  iradit  £vagrius  ex  liis  duo- 
biis  aucioribus  Prisco  et  Zacharia;  habeiiiur  in  3 
partc  concilii  Ciialccdonensisisunt  omnes  synodicu', 
pn-ffter  eaui  qua;  a  Vurai  tto  seu  Baradato  inonacho 
seripta  esl ;  oniiiibus  eniin  nomina  inc!ropolii:iruin 
01  proviuciu;  cp  scoporuin  ascr.buntur.  Quot  cpisco- 
poruin  porro  nuininc  responsum  sit  imperatori,  non 
est  constans  opinio:  tlulogius  Alexandrinus  nnlle 
8«*xrentos  nnmcial,  apud  Pliotium  cod.  250  ct  SilK 
KuphrxMiiiiis  Aiitiochcuus  qningentos  duulaxai  ei 
hepiu.tgiiita.  Ob^crv.ivi  nullam  Euphratesia?  provin- 
ci.i%  (ujus  fnii  Theodorcius,  synodicam  inier  alias 
liahcri;  nullain  Cilicijc  secu:idae,  iu  qna  Mopsuestia 
csi. 

CAPUT  \VI. 

De  ordinatione  Tinwthei  caiholici  el  Petri  hcereiici, 

jKx  Bre>uctdo  Eulycbiauistarum,  Prisco  ei  Zacharia  rhc- 

loribas.)  D 

Jiissione  suscepta  dux  Stila  fecit  qua:  fuernni  im- 
i|)craia,  cl  cxsilio  releg:itur  Tiniothcus  iEluriis  Cher- 
.«onain  ^rcla  cuslodia,  ci  fit  pio  Proterio  Timotlieus 
•cog:iomento  Salophaciolus,  sive  asbus  ^. 

ilic  Timolheus  cathulicorum  episcopus  vixii  qui- 
«dem  sine  scd.iioue  quieie  in  Alcxandiina  Ccclesia, 
nnini  lempore  Leonis,  cl  oinni  iem|  oro  Zenou  s,  dii- 
.ncc  Basiliscus  arriperut  iyraniiid«  m,  Zenoiie  in  Isau- 
riain  fugicnie. 

El  cum  Basiliscustenuis^el  imperium,  scripsii  uni« 
-vcrso  orbi  sanclioncm  suaiu,  quam  appeliavii  cncy- 

*»  Codex  Tellcrii,  sive  A>6«>,  [u.jU  et  Petrus  harc 

t'l(U6. 


Basilisco  redd-nle  cpiscopatum  Tiniotheo  iiLhin»,  et 
ha^reiicis  sedibus  sni*s  restitulis,  fugit  Tirooih  as  ca- 
thoiii  us  in  Canopi  caslelium,  et  in  monasteno  latoil. 
Petrus  h(crelicus  itrmm  se  cum  Timolhio  junui, 
cum  qio  fnerai  anie  d:unnatus. 

Posiquam  ergo  imperator  Zefloii  revcrsu^  est  an 
iin,criunr,  Tiinoiheus  ifllurus  metnetis  zelnin  quem 
htb<!hai  cirra  Chalcedoiicn  c  concitium,  optavil  Mbi- 
inei  moricia,  et  ijitud  peise\cranieroratii  ai>  hmnaua 
vi'.a,  hanslo  veneno,  solulus  esl.  Dictiflit  yero  sequa- 
cosejus,  prapscisseeum  diem  moriis  su»,  el  rever*, 
quia  se  venepo  parabat  iiiter(icere,  sciebal. 

Poslcujns  obiluin  o  dinaverunt  silii  baeretici  epi- 

scopum  Pe  ruin  cognomenio  Moggum^  qut  vocaios 

B  est  Blacsiis,  qui  fuerat  arcliidiaconus.  Morabaiur  au- 


teui  tunc  Timotheus  caiholcus,  ut  dictuin  esi,  in  Ca- 
nopi  castello. 

Ei  cognoscens  Zenon  imperator  calliditaleiii  ha^re- 
ticorum,  scri|sit  Anthemio  Augustaili,  nt  Peimin 
quidein  sacerdotio  privarci,  Timoiheuui  vero  in  cpi- 
scopaliim  rcduceret,  et  auciores  intbroniz.-ili  Peiri 
punirei :  Anihemiiis  vero,  aecepta  imperiali  jujisioiie, 
ezpulit  sacerdotio  Petruin,  tanquam  aduliernm,  ei 
coiiira  leges  EccIesi.T  catlioJicoe  facuim,  ct  iii  episco- 
palein  sedem  Timoibeum  Salophacioluro  revocavii, 
qui  episcopatu  rcceplo,  misit  quosdam  clericos  gra- 
iias  agens  imperaiori. 

Cuin  quibus  erai  Joannes,  es  oecononio  presbyler 
factus  Tabcnnesiotis,  cognom^nto  Talaia,  et  Genna- 
dius  episcopus  iiiferioris  Ht-rmopolis,  saugnine  proii- 
mus  Saiopbacioli,  quem  expulerai  qiiideiii  episcopatu 
^lurus,  rekiitttit  vero  Saiopbaciolas  :  coiitque  lii, 
qui  fuerant  missi,  graiias  egissent  imperatofi,  GeiK 
n.idius  quideiM  ibi  reman  it,  ut  cum  aliis  respousa 
faceret  archiepiscopi. 

PoiTO  Joannes,  qui  ez  orconnmo  amicus  Dactusest 
Ello  loagisTO,  cum  reliquis  descendii  AlezandriaMi, 
faclUM|uc  est  iteruin  oeconomus,  habens  caitsas  om- 
iiium  Ecclcsiarum  :  qui  mulia  et  pretioaa  xmia  di- 
rcxit  Ello  magi>tro,  despiciens  Gennadiiim  pareatein 
archic|.iscopi ,  ei  prsesulem  Acacium  GoDStaniinopo- 
litanum. 

Interea  scrihii  ad  pap»m  Simpiicium  Timotbens 
rogans  et  diccns  Peirum  illuin  Moggum  in  diacoaatv 
esse  damnaturo,  nunc  etiam  Chrisiiana  societaie  re- 
moium.  Idemque  scriliens  imperatori,  ut  euradeffl 
Petrum  longius  in  ezsilium  d.rigeret,  quia  latitabai 
Alexandri»,  et  insidiabatur  Ecclesiae  :  scripsil  auieoi 
papa  Simplicius  Acacio  episcopo,  ut  iroperatori  sug- 
gererei,  eo  quod  juste  Timoiheus  posiulasset* 

Sed  quoniam  idem  Timotheus  sic  mitissirous  erat 
in  episcopaiu,  ut  etiam  a  suis  communicaior.lHis  ac- 
cusareiur  imperatori,  tanquam  nirois  reiuissus,  et 
circa  h  iTClicos  placidus,  ila  ut  ei  scriberet  imp:*ra> 
tor,  iil  ncquecoHcctas,  neque  bapiismata  sineretkai- 
reiicos  celcbrare^,  ilie  tamen  mansuete  agehai;  duoi 

''  Codcx  Tcllcrii.  nnerct  cum  harreticis  ctletmr^. 


(Tgo  l.ili  moJo  gtlicrnarel  cpiscopaltim 


aniAltatU  A 
eum  Alexaiiilriiii,  ci  clnmabanl  ci  iii  plaieis  cL  in  ec- 
elesis  :  i  Vel  si  non  libi  cominunicainus,  tamcn  aina- 
intts  te.  > 

Posl  brevc  fcro  tempifs-moritiir  T  moiheus  Salo- 
pliaciolits  anno  episcopatus  sul  23,  mense  6  :  obiit 
autem  sine  molestia. 


CAPDT  XVII. 

De  ordimtione  J  oannis  catholiciet  damnatoue  A  acti. 


(Ex  Pr.^viculo  historiu;  Emycliianislarum,  ct  Juol)us  rho- 
loribi^  memoralis,  atque  eliam  Eubtailiio  S>ro.) 


Arcta  cu$todia.]  Liberalo  Baroniiis  litera  inlcninf^ 
II  iis  testimonio  saiicti  Lconis,  epist.  100  et  101, 
scribeniis  i£liiniiii  penn  ssinn  vcHiirc  in  urh«iii  re- 
giam,  cuin  id  p<  liisset,  ad  sedeni  ficta  fidei  professifv» 
ne  recoporanJam  :  veruin  vcnire  p«)(uit  piriinum  io 
iirbem,  lieinde  in  Chersonensi  cxsilio  nrcta  cusio  iia 
fiervari. 

ScTipiit  univeno  orbi,]  Seroel  qiiideoi  adversus  con- 
cilium  Chalcedonense,  auctoreTiinotbeo  i£luro,  luuc 
lcmporis  versantc  in  urbe  regin;  iienim  pro  concilio. 


Ordinatur  aulem  a  communicatorilius  cjus  cpisco- 
pis,  el  cloricis,  ct  monnclils,  qul  ejus  noveraiit  ndem 
c(  gubernntionem,  Joannes  cx  occouomo,  coguomento 
Taluia. 

Eodcm  temporo,  tmpcranic  Zenone,  Simplicins 
Uomanx  pronsidebnt  Ecclesios,  Coustanticopolitan:e 
au(em  Acacius. 

Porro  hxrelici,  ut  jam  dictum  csi,  Petrum  lalcntiT 
institucrnnt,  qiiem  jiissil  Zenon  impcrator  expe  li, 
tanquam  haeriticum  ci adulienim  : de quoe'inm  Aca- 


cogente  Acaciociimsanctis  pluribusmonachis.lJtra.  Bcius  Bvnodicara  Homano  papx  misit  cpistolam,  pe- 
niic  sanclio  reperiiur  apud  bvagnum  Jib.  III.  Obser-      .  .         ^.  V        .         •        •         i 

va,  lecior,  priorcra  iropiilsu  Ze»on)dis  uxoris  a  Basi-      ^^"*  "®  «^»*'"  adulterum  et  bxrelicuiH  in  episcopah 

dignitate  reciperet. 

Venim  Joannes  Talaia  de  ordinatione  sua  neglgxit* 
8uas  synodicas  litteras  Acacio  episcopo  Constantinopo* 
Iltano  destinarc;  habens  enim  aroicum  Ellum  supra- 
dictum  magi8'rum,  ei  de  sua  quidem  ordinationc 
scripsit  :  scribens  e(iam  principi,  quateniis  prr  Elluin 
roagistrum  «  omnis  ejus  caiisa  disponeieior,  putaiis 
eum  Constnn(inopoli  permanerc;  roandavit  crgo  ma- 
giftriano  litteras  synodicas,  delegans  ei  oronia  cum 
111  ius  facere  voiuntate.  Contigit  aulem  tunc  Eiliim  ma 
gistrum  nb  imperatore  Zenone  mitti  in  Aotiochiain, 
ut  teiieret  Leontiuro,  qui  illic  ab  exercitu  curo  volo 
Vcrinx  augiistx  r<ierat  ordlnaius.Cumque  magistria- 


liscoeditam  :  rairare  etiam,  meinoriarevidvenstotam 
hanc  historiam,  a  (ribus  imimrissimis  fcminis,  Zeno- 
nide  Basilisci,  Antonina  Belissarii,  et  Theodora  Justi- 
niani  uxore  pugaatuui,  ioiis  poteoiis  neqiiitiai  opibos, 
•adversus  concilium,  quod  sancta  virgo  Pulcheria  ba- 
bendam  religiose  curaverat. 

Ut  eum  alu$  re$poH$a  faceret,]  Mos  ille  fuit  Alexan- 
drinae  Ecclesiae,  non  perinde  receptus  in  aliis  Eccle- 
siis,  responsales  habere  in  aola,  non  tanturo  diacouos 
aui  presby(eros,  sed  etiam  episcopos;  habuit  enim 
Cyriilus  Tlieop^niptum  et  Danielem:quanquam,  opi- 
nor,  uiendum  distinctione»  quam  videlur  innuere  Li- 
beratus,  ut  presbyteri  responsa  Ecclesise,  episcopi 
patriarcharnro  facerent. 

Qui  ej$  meonomo.]  Mirum  quot  omnibus  retro  smcu- 
lis  EcelesiarumiBConomi  sua  procuraiione  abusi  sint, 

et  amicitias  emerint  patrimonio  pauperum;  iste  certe  ^  . ,  .  .        .       c... 

J*>annes  muKa  et  pretiosa  X(  nia  patrono  s>io  dedit,  ^  ims.  qui  fuerat  a  Joanne  missus,  non  invenissct  Ellum 


et  a  Zacharia  rbetore,  apud  Evagrinm,  lib.  ui,  cap. 
ii,  dioiturdata  pecunia  elecius  in  episcopum. 

EUo  magi$iro,\  Ab  omnibus  aliis  lUus  dicitur  :  fiui 
vero  consul  ann.  478,dcinde  mullis  al.is  negotiis  iin- 
idicaius,  duxque  Orientis  a  Zcnoiie  factu>  ann.  480, 
landcm  cum  tyrannidem  affoctasse  dict^retur,  capite 
iruncatiis  esi.  Vide  Theophanem  in  Chronographia. 

Uaben$  causa$  omnium  Ecclesiari.m.]  Clarissiino 
Vatesio  videtur  corrigenda  vox  ista,  cnusa$,  pro  qna 
Ipgendaro  puiat  aliain,  gazas,  H:rc  mihi  aliquaodo 
emendatio  venerat  in  ineniefn,  Sfd  statim  siibiit  re- 
rordatio  jurisconsulti,  causam  piA)  pecuiiia  ipsa  inter- 
pretantis. 

Anno  epi$copatH$  sut^23.]  Viileri  potest  repugnare 
Victnr,  ponens  ingressum  Salophariuli  in  consnlatu 
Blagni  et  Apollonii,  qiii  conti^it  ann.  460,  e(  exiiiim 
lo^lconsulaium  Zenonis  terl  um,qu.e  nota  anni  480. 
Verum  Liberato  tidem  faciunt  littera^  Simplicii  ad 
Acacium  datx  ann.  48i,in  quibus  iH  mentto  defuncti 
rcccns  SalopSiacioli.  Cnde  corrigendus  Victor,  atqiie 
ipse  ctiam  haronius,  ingressum  StlHphacioli  ponens 
aim.  4GO.Quomodo  enim  v.Tuni  es  ct  nnM.48i^edisse 
Salopliaciolum  ^  annos  e(  (i  menses?  Uelrftciidus 
ergo  ingressus  istead  ann.  459.  Corrigendus  tpioqiie 
Nicephorus  Constantinopnliianiis  in  Chronico,  ubi 
SaJophaciolo  tribuit  annos  Uintum  qiiiitde  im,  nisi 
dicatur  praelermisisse  tempiis  quo  latuit,  iEluro  ty- 
ranui  lem  in  Scclesis^m  Alexandrinam  obtinente  : 
qu  inqnam  nec  hoc  reinediti  sanatur  malum,  sed  ex 
annohcripii  a  Zcnone  llenotici  m:>jor  diiliculias  ori- 
tur  :  si  ciiim  scriptum  esi,  ut  vulgo  fertur,  ann.  48*2, 
et  Joannes  Talaia  expulsus  est  post  scriptuin  Hfnoti* 
cuni,  nt  tradii  Libera(us«  iribustpi*'  annis  seda  Joah- 
ncs,  ui  lubel  Nioepborus,  qiioiuodo  Salophariulus, 
cui  succcssit,  dclunctus  est  ano.  i^i? 


magrstrum,  neque  Acacio  imperalori  li(teras  obtulit, 
sed  perrexit  Antiochiam. 

Post  h?ec  Acncius  audiens  de  ordinatione  Joannis, 
et  contristatus,  quia  synodicas  epistolas  non  direxis- 
set,  et  una  faciens  cum  Gennadio  episcopo  parente 
beati  Timo(hci,  volentes  ci  nocere,  detrahcbant  apiid  . 
Zenonem,  e(  nccusabnnt  rum,  habcntes  adj«ttores  pa- 
Ironos  Pciri  Moggi,  quasi  opporiunuscpisropatni  noih 
essci  Jo.innes,  eo  quod,  vivente  Timothco  catholico,. 
tractaverit  exire  de  Ecclesia.  et  ab  ipso  suadcrelur 
idem  Timotbeus  suscipere  Dloscorum  in  diptychis 
post  raortem,  Peiruro  autem  amabilein  esse  popiilo, 
et  posse  eum  in  cororounionero  populum  congregarer 

Occurrerunt  quidam  a  Petro,  volentes  quasi  fieri 
D  unitntem,  quos  jucundissime  suscepit  Acacus,  et 
imperalori  praBsenlavil,  et  persuasit  ei  ut  scribcrct 
Ap'  llonio  Augnstali  ctduci  Pergamio,  ut  Joannem  aU 
Alexandrina  setle  expellerent,quasi  eumcontra  suum 
jusjurandum ,  quod  in  regia  civitate  dedit,  arripuis^ 
set.  et  cooperarentur  Petro  Moggo,  ui  remearet  ad 
sedem,  nec  tamen  prius  hoc  faceret,  nisi  suscipcret 
henoticon  principis,  et  synodicns  desdnaret  epistolas- 
Constantlnopoliiano  Acacio,  ei  Simpllcio  Romano,et 
csn(cris  arch  ci  iscopis. 

Acacius  vero ,  promitiente  Pelro  facere  onKatem , 
nec  adliuc  impleulo\eg'l\mc,nomcn  eius  in  diplychia 
rcritul  pcrmisii ,  Uttt\UAw  jam  Mexaudriai  prajfcuUiv 


•^  Codci  Tcll  fii,  j)cr  lHnm  mmf  irum. 


1023 


MBERATi  DIACONl 


f02& 


iii  seile  posiii  ».  Joannes  Talaia  j.idicalur  a  Zenone  A  fidoro,  ciira  prapdtcftim  sanclum  syrobolam  treeenio- 


ab  cpiscopatu  pelli. 

Acacius,  auxiiio  palronoruro  Pelri,  persuasil  Zc- 
noni  ul  fierel  benolicon  :  ad  cujus  prolaionem  seu 
professionem  suscepit  communican^es  sibi,  clericos 
retfi  baerelicos,  et  laicos  inventos  Consianiinopoli. 
Cominunicavit  etiam  el  Petrus  Mog^^us  his  c|ui 
descenderunt  curo  henolico,  et  Acacio  synodicam 
•cripsil  episiolnro,  et  ab  eo  rerepit. 

Heiioiicnn  vero  Zeuonis,  quod  Latine  dicere  pos- 
sumiis  unilivum,  hujusmodi  est : 

c  InipeialorCiCaar  Zciion,  pius,  victor,  Iriumplia- 
tor,  muxiuius,  semper  auguslus,  universis  episcopis 
8;«iiclis,  ci  populis  per  Alexandram,  yEgyptiim,  Li- 
byam  et  Penlapolim. 

c  Piincipium  et  statum,  virtuiemque,  %l  sculum  B 
incxpugnabile  Aostri  scieiiies  imperii,  soiain  recuin 
veramque  ndem  (quam  aftl.  tu  divino  cxposuerunt, 
qui  in  Nicxa  congrcgati  siint  tieccnti  di  ccm  ei  oclo 
sancli  Pati  es ;  firmaveruni  autein,  et  qui  Consiauii- 
nopolim  conveiieruiit  cenlum  q<iinqua.;^inta  siiniliter 
ftaiicii  Patres),  nociibus  et  diebus,  oralioiie,  et  studio, 
et  legibiis  iiitimur,  earo  qui  iero  multiplicari,  per 
sanctain  caiholicaro  et  apostoiicam  Cc4'le»iam,  incor- 
rUiilam,  et  sinc  ubilu  roatrero  iiostrornro  scepirorum. 
In  pace  vero  et  coucorJia,  qua:  circa  Deuin  esl,  pios 
populos  perseverantcs ,  acccplahiles  pro  iiObtro  im- 
peiio  .supplicaiioiKS  offerre,  cum  sanciissimis  ar- 
chiepiscopis,  et  Dei  cuUor.bus  clericis,  et  archiniao- 
driii-. 

c  Magno  cniro  Deo,  et  Salvaiore  nostro  Jesu  Cbri-  Q 
Bto  ex  sancta  Yirgine  Dci  genitrice  Maria  iiicarnato 
et  nato,  ox  concordia  gloriQcaiionein  atque  cultiiram 
landatilo,  pariterque  siisci|iiente,  hostium  quidero  gc- 
nerationes  conlerenttir,  oinnes  auieni  inciinabunt, 
pt)st  Dcuni,  suain  poteslali  noslr»  cervicem  :  pax 
aiiicin  et  bona  qunc  ex  ea  sutit,  aeris  tempfraniia,  ei 
fnictuuro  ubertas,  sed  et  aiia  hoininibus  uiilia  lar- 
geiilur. 

c  Cuin  sic  ergo  imroacu)a'a  fides,  et  nos,  et  Ro> 
mauam  servet  rempiiblicam ,  supplkaiioncs  nobis 
oblatx*  sunt  a  Deo  amantisiiimis  archiroandritis,  ei 
ercin'tis  et  :iliis  reverendis  viris,  supplieaniibus  uni- 
latein  shnciissimae  Ecclcsiae,  ut  copulentur  mombra 
iiieii.bris,qiix  Bonilatihiiiimicus,ex  longis  reiro  leiii- 


ruro  decem  et  octo  Patruro,  qitod  eliam  firmavenint 
me  lorati  centum  quinquaginta  sancii  Patres,  nequc 
habuiiniis,  neque  balierous,  neqiie  babebimns,  neque 
liabentem  scirous ;  et  si  quis  habuerit,  alienum  eun 
exisiiroainus.  Hoc  eniro  solum  nostrum  ,  sicai  dixi- 
rous,  iinperium  salvare  confidimiu.  Sed  ei  omnes  po« 
pull,  qui  salutare  baptisma  promerenfur,  hoc  solum 
percipientes  baptizantur  :  quod  secuti  sunt  omnes 
sancii  Paires,  qui  Ephesi  convenerunf,  quique  depo- 
suentnt  impium  Nestorium  cutn  Eiityche. 

c  Contraria  sapientes  analheroaiizamus,suscipieii- 
tcs  et  duodociin  capitula,  quae  dicuntur  facta  a  Dco 
amabilis  meroori»  Cyrillo  ,  qui  Alexandrinorum  c^- 
Iholicae  Ccclesije  archiepiscopus  fuil. 

c  Confitemurautemunigenitum  DeiFiliumetDeuro, 
qui  secundum  veriiatem  iiibumanatus  esl ,  Doniinutn 
nostrum  Jesuin  consubstaniialem  Palri,  secunduio 
divinitaiero ;  et  coiisubstantiaiem  nobis ,  s^^eundmn 
hum^nitatem;  eumdem*qui  deseendit,  et  incarnatns 
est  ex  Spiriui  sancio  et  Maria  Dei  genitrice  virgioe, 
unum  cx  slere  Filium,  et  iion  duos.  Unius  enim  e&se 
dicimui  unigeniii  Filii  Dei  ei  miracula  et  passioues, 
quas  sponie  carne  perpessus  esl. 

t  Eos  autem  qut  dividunl,  aut  confunduiil,  aot 
phantasiaui  introdiicuiil,omnino  non  recipimus,quo- 
niain  facta  sine  peccato  ex  Dci  genitrice  secundttfo 
veritaiem  iucaniaiio  a  igmeniuui  Filii  non  fecit; 
mansit  enim  Triniias,  etiaro  incarnata  uno  de  Trioi* 
taie  Deo  Verbo. 

c  Scientes  iraque  quod  neque  sanctissiroae  iibiqne 
orihodoxae  Ecclcsiae ,  neque  harucn  Deo  amaniissimi 
sacerJoles,  neque  nostrum  iniperium,  syinb  duro  aut 
terminuin  fi  !ei,  cilra  praiJicium  sanctuiii  matheina, 
recepcrunt,  aut  recipiunt,  unite  vosmelipsos,  nibil 
dubitaiites.  Iljee  enim  scripsimus  non  innovantes  0- 
deiit,  sed  vobis  saiisfat:ienles:omiieni  vero  qui  aiiud 
quidquaro  sapuit,  autsapit.  aut  nunc,  aui  aliqnand'), 
aut  in  Chalcedone,  aut  iu  quacunque  synodo,  anaibe- 
matisainus,  pr^ecipue  vero  prxdictos,  Nestorium  et 
Eutychcn ,  et  qu£  eoruro  sunl  sapienti^s* 

c  Copu^aroiiii  ergo  spiriiali  roairi  Ecclesic,  eadem 
sapienies  nobi^curo ,  in  eadein  posili  coromunione, 
seci  ndum  prxdictum  un  ro  et  s<iluin  fidei  tenniniim 
corurodem  sanctorum  Patrum.  Saiiciissima  naiiiqiie 


|ioribus,  sepiiare  conatu^  est,  sciens  quia  adversus  D  mater  nostra  Ecclesia,  tanquaro  qnv.  genuit  vos,  fi- 


uihiiiui  Ecclesia:  corpus  exercendo  bella  devincitur; 
II  ex  hoc  evenisse  geiieratio;  cs  innumeras  in  lantis 
t  iiiis  vita  privatas,  alias  qiiidem  lavacro  regencratio- 
ii^  Iraitilatas  obiisse ,  alias  sacra  communione  ne- 
quaquain  participantes  ad  discessum  iueviiabilem  lio- 
niinuin  fuisse  deductas,  necisque  pra^sumpias  decies 
niillies,  el  sanguinum  redundantia  pollutain,  non  so- 
luin  tcrram,  sed  etiam  ipsum  acrem. 

c  llucc  quis  non  optet  ad  bona  transformare?  pro- 
ptcrea  cognoscere  nos  studuimus ,  qiiia  et  nos,  et 
u:3i(|uc  sai.ctissimae  orthodoxorum  Eccle^i.-e,  alteruni 
syn.bolum,  aiit  maihema,  aul  ternrmum  filei,  aut 


lios  exspoct  t  amplecti  ex  longo  post  lempore,  ifol 
cemque  #>:  ein  vesiram  concuiiiscit  audire  :  cogiiaie 
siquide  n  vosiiietipso!»;  hxc  enim  facienles,  ci  Salva- 
toris  nostri  Domini  propiliationem  ad  vos  atlralielis, 
et  a  nO)tro  ini.  erio  lauilabimini.  t 

Ef}is(olam,\  Fraginentiim  habciur  io  epistola  H 
Gclasii. 

Synodicos  Jitleras,]  Nota  inj^enlis  schismatis  ori$[i- 
neui  :  mos  »rat,  scilicci,  iit  m^joris  riijusqiie  sedis, 
etiaui  aposlolics,  aii(isli'cs,  ubi  primum  f»rd;nali  es-- 
seiit,  ex  s>t:i'  ordinationis  syn<»do  ad  rtsliquos  patriar- 
rhts  liliiTas  dareut,  qux  erai  cimmunioMis  ies<erj; 
dalne  sunt  veroa  Joanoe  .id  S  mpliriumRomnnuni  prr 
Isidoruin  pr^sbytcrum,  el  Pctruiu  Diaconuiu  ,  dauo 


*  Cedcx  Telloiii»  prjnuin  in  ^cdc  aimiollca  positi. 


iom 


BUEVIARIUM. 


1026 


parilcr  a«J  Aniiocheiiiim  Caleiiilioncm  pcr  magislria- A  Acacio  imper.iioris  nomen  inscribenle,  et  ab  ipsis 


nnin  tlllo  destinaium,  nulKu  aul  pr-e  negligentta  anl 
roii^ilio  ad  Aeanuin  niiss.v  sunl  :  id<|UM  ipse  coniem- 
(lui  verlen^,  concilavii  i.ub.s,  qii.f  loiam  li)celfsiaai 
niisere  vexarunt. 

f^innrdiHiis  Ferrarins,  lib.  ii  de  Antiq.  Eccles. 
epi>t.  cap.  6,  videtur  timide  assentiri  Baronio  scri- 
benti  litteras  ejusmodi  a  suinmis  ponitficibus  missas, 
Cim  ob  rem  syn  idieas  nomiiiari,  quiadarenlur  e  syii- 
odis  in  rjuibus  ordiiiareutur;  propeiidelque  eo  po- 
tiiis,  lU  iiide  nomen  accipereopiiieuir,quod  vel  fidem 
in  pnecede^  l.bus  synodis  conipositani  eontiuerent, 
vel  aeccpia  in  synodis  prxlcgi  dcberent.  Veriim  ejiis- 
niodi  sive  timidiiatem  minuere,  sive  opinionem  con- 
veller<>,  debuit  constans  consuetudo,quam  miror  viro 
erudilo  non  rediisse  in  memoriam,  cum  oinnibus  bi- 
storiis  litterisque  ejusmodi  consij^naia  sil.  Neqiie  enim 
oidin^bantursunimi  pontifires,  insi  n  synodis,  uiide 
I  iler»  dabnntur  ad  alios  episcopos.  Synodicas  porro 
STplus  in  plurali  nuinero  quam  in  singulari  leges,  j. 
iiou  qijod  lilterarum  nbmen  subauliaiur,  sed  quod  '' 
geiiiine  scribcreninr,  un.ne  a  poulilice,  alterxn  syno- 
iio,  ut  iieiiipe  pontifcx  fidei  surc  ratioiiem  redderet, 
ei  roiiimunionein  mutuam  daret  ac  accperet;  syuo- 
dus  ut  adderet  aucioriiatein  poutilicis  littcris,  et  con- 
seiisionem  Ccclesiae  tcsUiretur. 

Quasi  opportunus  eplscopatui  non  e$set.]  Duns  vide- 
liR  aflerre  causns  cur  Jonnnes  idoneus  non  es^et  qui 
lieret  epi<^copus,  f  ed  dirOcile  est  inteliigere  primnm, 
si  in'>do  differat  a  secunda;  quid  enim  esi,  <  iracUive- 
rit  exire  de  ecclesia,  i  nisi  forte,  quod  ad  b.Treiicos 
iraiisire  tiinc  voluisse  videri  potuerit,  eum  TiniOlheo 
sumierct  Dioscori  nomcn  in  sacra  diptycba  referre  ? 
b:ec  eiiim  commuiiio  cum  baeretico  nonnulla  est  de- 
re<:tio  ab  F^cclesia  :  quid  si  nH)iiius  sii,cum  iegatione 
Tinio  hei  fungeretur,  Alexamlrina  Ecelesia  in  qua 
militabat  relicia,  ad  aliam  traiisire,  velut  ad  Constan- 
tiiiopolilanam  ?  Indignus  enim  olim  visus  est  ciericus 
regimine  Ecciesiae,  qiiam  contempsisset  pr<£  alia.  ^ 
Alteram  longe  probsbliorem  raiionem  tnngii  mox  ^ 
Liberatus,  quam  Evagrius,  lib.  iii,  cap.  19,  ex  Za- 
cb.iria  rhetore  exponit  in  h:ec  verba :  c  Joinnes  pres- 
byier,  cui  augusti  lempli  divi  Joannis  Baplisix  et 
praocursoris   Domini   admiiiistratio   comuiisf^a   fuit, 
quorumdara  impuisus  consilio  Coiisinniinopolim  ve- 
nit,  iniperatorem  precaturus,  ut  si  forie  episeopus 
Alexandnx  migrarfl  e  vitn,  sibi  lirerct  antistiiem, 
queiu  vellet,  civibus  illius  civitatis  noniinarc  :  qui 
quidem,  ut  Zacharins  memorat,  episcopatinn  pro  se 
ainbire  ab  imperatore  deprehensus  esi ;  et  ciim  se 
jurejurando  obsiriiixisset,  se  nunquam  scdem  episco- 
palem  Alexandrinam  peiiiurum,  domum  reveitilur  : 
qiiapropter  Zeno  eum  post  mortein  Timoihei  epi.<c«i- 
puin  creandum  decrevit,   quem  clei'us  et  laicorum 
muliiiudo  deligerent.  Mon  lon.:o  tempore  posi,  nior- 
tuo  Timotlieo,  Joannes,  daia  pecuni:i:  sumina,  quein- 
adinodum  ab  codem  Zacharia  tradiium  esi ,  el  jnre- 
jiirando,  quod  imperatori  dedernt,  neglecto,  Alexnn- 
drinorumeligiturepiscopus:qua  reco^iula,imperator  j) 
llluin  Alexandria  exigendum  mandat.  i . 

Suscipere  Dioscorum,]  Id  facioorisTinioibeus  suasu 
Joiinnis  commisit,  quo  pacem  baberet  cum  po(>iilo 
Dioscori  incredibiliter  studioso,  sed  fncli  pujniiens 
veniam  poposcit  a  summo  poniiGce  Simplicio  iit  con- 
stal  ex  epistola  i  1  Simplicii ,  qiiae  est  ad  Acaciuin 
Gonstantinopolitauum. 

Imperatori  prmsentavit,]  Fuit  in  more  posiium  nt 
urbis  regiae  antihtes  venientes  aliuiide  episcopos, 
etiam  leg;<los  sedis  apostoifc»,  in  conspectum  prin- 
cipis  adduceret ,  quod  docet  llormisdns  poniirex  iu 
iiisiructione  suis  ad  Anastasium  iegatls  data. 

Fieret  henoiicon,]  De  henotico,  hoc  esi,  decrelo 
unionis ,  paiicis  baec  acci|)e.  1 .  llabetur  Grasce  apud 
Evagrlum,  lib.  iii,  cap.  li.  2.  Versio  qua  Uhus  cst 
Litieratus  bouiiius  est  nescientis  Latinitalcm,  et 
seiisum  ubique  passiin  pMrverleniis.  3.  Condiium  est 
ab  imperaiore  jus  poniilicis  usurpaiite,  vel  potius  ab 


Pelri  miiiisiris.  4.  Ad  Alexniidrinos  por  se  directuiu, 
unde  nihil  coniinet,  ne  Dio<coii  quidcin  noineii,  (|imi 
vel  leviteroffendaniur.  5.  Alexandrini  propetiso  ani- 
ino  siisrei>erunt ,  propter  appr(>bata  duodecim  capi- 
tuln  Cyrilli,  qiiibus  siinm  (idem  contincri  jaciahnnt. 
b.  Verhis  ambigui^  ita  coiicipilur,  ut  a  nulla  parliiim 
coiitendentinin  non  poss*!  suuin  in  sensiim  utcunque 
torqiien.7.  Noii  aliod  symbolum  admitt«iidum  sancit, 
quam  Nieapuum,  quod  C«»nslantii»opoli  et  Epliesi  con- 
(irmatum  esl.  S.  De  Chalce*loi)e  silel,  quo  sileulio  (i- 
dci  (xpositio  Chnlcedonensis  credi  poiest  rej»cin. 

Omnem  verOy  eic.]  ll.ic  tota iztpinKtnii  tacito  noinine 
speciat  Theodorelutu  et  Ibain ,  quos  Chalcedonensis 
synodus  recepii ,  cum  lamen  a  f iiis  mlversariis  dice- 
rentur,  Nestorio  siudere,eiqiie  anathemn  fictedixisse. 
Vide  collationem  Constanlinopolitanaiu  eaiholicoruni 
cum  Severianis. 


CAPUT  XVIII. 
De  episcopis  Alexandrinis, 
(Ex  Brevicu'o,  Zacharia,  Basilio Cilice.) 
His  ita  gestis,  episeopus  quidcm  Antiocbiae  siKce- 
pit  syiiodicam  Joannis  Tnlaire,  qiiam  pcr  magisirianos 
miseral  EII&  mngisiro ;  imperator  autem  putnns  qiiod 
Joannes  eplscopiis  non  snne  saperet  deconcilioCbnl- 
cedonensi,  sed  omnia  simulaie  ageret,  concilio  Aca- 
cii  scripsit  litteras  Pergamio  diici ,  et   Apolloijo  nu- 
giistali ,  ut  pellereut  quidem  Jo.innem  Taiaiam,  in« 
thronizarent  autero  Petrum  ,  suscipientem  henoticoh 
et  clericos  Timotbei  catholici,  et  qui  transmisil  sjno- 
dicam  Acaclo  et  Simplicio  Romano. 

Descenderunt  ergo  Alexandriam  abbas  Amon  ec 
qui  cum  illo  eraut,  pro  Pelro  defercnics  apiccs  impe- 
rialcs,  et  quideiu  Petriis  inihronititur  ab  omuibiis  : 
flt  quod  scriptumest  ab  imperaiore,  ut  consentientes 
susciperet  e<is  qui  ernnt  a  paric  TiiDothei  catii.  lici. 
Joanne«  autem  Talaia  ejectus  de  sede  A^exandriua, 
propter  Petruni  Moggum,  profectus  est  Antiochinm, 
ut  videret  Ellum  magistrum  :  cui  cum  narrasset  quae 
8il)i  eveneranl,  ejus  consilio  ingres^us  est  ad  Calen- 
dionem  Antiochenum  palriarcham.  Et  sumptis  ah  eo 
intercessionis  synodicis  litte  is ,  B^inanum  pontifl- 
eem  Simplicium  appellavit,  siciit  beatus  fecii  Atha- 
nasius. 

Et  soasit  scrihere  pro  se  Acncio  Constantinopoliia- 
no  episcopo  :  et  quidem  ad  hoc  Simplicius  pra^paratl 
animi  et  voluntatis  fiiit. 

Acacius  vero,  susceptis  epistolis  Simplicii,  rescri- 
psit  eis  quia  Joannero  qnidem  Alexandri»  ia;norarct 
episcopum  ,  Petrum  vero  Moggum  soscepisset  in 
coromunionem,  Id  Zenonis  principis  unilivo,  ei  quod 
hoc  coHira  ejus  gessisset  senteniiam ,  propier  unila- 
tem  Ecclesiarum,  principis  jussione. 

Simpliciiis  vere  suscipienshujusmodi  litteras^con- 
tristaiur  adversus  Acacium,  eique  rescribit  quod  iioti 
bene  fecerit,  contra  sententiam  apostolicsc  sedis ,  ad 
conimunionem  baereticum  horoinem  snseiprens ;  opor- 
trl)at  enim  communi  decreto  damnaium ,  tanquam 
adulterum,  coromuni  concilio  a  damnatione  Iil)erari : 
ad  hxc  autem,  qiiia  non  sufficeret  Petro  confiteri 
cominunicatorem  se  esse  Ecclesiae  cathoiicac  fceuu- 
dam  cdiclum,  scd  oporveret  cum,secundum  '.crmi- 


4027  LIBKflATI  DIACOiM  ^  \\ri% 

niiin  Clial<  cJoiieusis  C4)ncilii,  cl  secuiulimi  cpislotam  A  Uis  Acacius,  ul  ile  slaiu  AlcxanJriaac  Ecclciia  saucii 


pnpx  Lcoiiis,  Ecclesiae  amplecti  conimunionem.Unum 
ergo  duoruni  necessario  agere  deberct,  tut  suadere 
Pctro  pure  suscipere  terminuro  synodi,aut  removet-e 
se  ab  cjus  commnnione. 

Sed  cum  ad  Acacium  hxe  scripta  veiH^senl,  et  de- 
.iberaret  quid  eum  oporteret  rescribere,  papa  Sim^ 
plicius  derunctuB  cst,  et  ordinalur  Fellx  Roinanx 
l^rxsul  Ecclcsiae. 

Joaones  vero  Talaia  hnbens  cpisropi  dignitatem 
remansit  Romae,  cui  papa  Notanam  dedil  Ecclesiam, 
qux  est  in  Campaniae  regione,  in  qua  plurimos  rcsi- 
dvns  annos ,  in  pace  defunctus  est. 

Igilur  Petrus  lloggns  ab  abbale  Amone  et  Jonnnc 
episcopo  Magileos,  etab  abbatibus  monachoruin  iit- 


pap»  8t)llicitiidinem  relevaret,  uihil  nnqiiam  respon* 
dere  dignatus  est  :  qNoniam  vero  lot  epistolae,  qiue 
v<il  ad  Acacium  a  papa,  vel  ad  imperatoreiu  missa 
suui,  nihil  penilus  profeccrunt,  ex  deliberatjone,  Yi- 
tilia  et  Miseniis  eptscopi  in  legaiione  direcii  sunt,  ot 
qu£  supeiius  diciasuui  altegarent,  et  Petriu,  ^icui 
antca,  de  Alexaiidriiia  Ecclesia  pel4ereiur. 

Itmn  est  Constatitinop  lim,  et  supradicti  episcopi 
ifl  custodiam  sunt  redacti,  cbarlis  sublatis,  ne  catbo* 
Lcis,  qiiibus  scriptum  foerat,  redderentor  :  quos  i:^ 
rum  Acacu^  post  hnec  dc  custodia  ejiciens,  secuA 
fccil  procedere,  ut  quasi  confirmalo  Petri  saeerduiio 
diinilterenlur. 

Redeunt  aliquando  legaii^  sed  prpcessorant  mona- 


fericris  iEgypii  bella  passns,  et  sedilione  ei  in  Cae-  B  chl,  qui  eos  gravlter  de  pruditione  arguebant  •  :  au- 


sarea  I)asilica,  ut  dicitur,  faeia,  anathcmaiizavit  sy- 
nodum  Chalcedonensem,  et  tomum  papae  Leonis;  et 
hxc  fecit,  cum  jam  scripsisset  Acacio  cl  Siinplicio, 
quia  communicator  eorum  e  set  et  snncix  synodi. 
'  Et  his  ila  gestis,  abscesscruiit  quidam  a  Pelri  com- 
munione,  et  Romam  veiiientes  nuntiaveruul  papae 
Rpmano  :  unde  rescriptum  est  Acacio,  ei  obedire 
noluit. 

Addidit  Acacius ,  quod  de  alio  Petro  Antiocheno 
hxrciico  scripserat ,  Petrum  apud  Consiantinopolim 
monasterium  gubernas^e,  ct  hoc  propter  crimiiu  de- 
relicto,  Antiochiam  refugisse,  ubi  pulso  Martyno 
cpiscopo,  per  vilissimum  populum  et  haeieiicum,  se- 
dem  illins  occupasset ;  coniinuoque  damnatum  ab 


diti  cominus  et  convicii  ex  ipsis  iitleris  quas  dctu- 
leront,  a  locis  propriis  suntremoti. 

Felix  defensor  Ecclesix  ,  qui  cum  legatis  dircctus 
fuerat,  impcdienle  inQrmitate,  cum  ipsis  peigereiioa 
potuit.  Scd  poslquam  Viialis  et  liisenus  a  custiHla 
Conslantinopoli  sunt  egressi,  perrexit  eum  chartis  ec- 
clesiasticis  Constantinopolim,  passuSque  est  ct  i})se, 
suhlatis  chariis ,  gravissiinam  custodiam. 

Ubi  ergo  ad  plenum  deiectus  est  Acacius  bxreti- 
cus,  papa  Felix  in  litteris  suis  synddicis  ad  Acacinn 
sic  posttii  :  c  Peccasti,  ne  adjicias,  et  de  prioribss 
supplica.  I 

Susceptis  bis  Aeacius  litteris  perseferiil,  neqae 
recedens  a  communione  Petri,  ne^iie  soadeos  ei 


episcopiSy  et  Leonis  imperio  Oasim  deportatum  :  qui  C  pulam  suscipere  Cbalcidonense  conciliumet  UHoum 
fugiens  rediisse  diciiur  Consiantinopolim,  et  dedisse      Leonis  papae. 


fidem  se  per  vilissimas  turbas  nihil  audere,  sed  (sic- 
ut  superius  dictum  est)  Basiiisci  teniporibus  a  Ti- 
mothco  illo  damnato,  qui  Consiantinopolim  venerat, 
Aniiocbiam  missus  est  episcopatum  tencre. 

Quo  Tacto  idem  Petrus  Joannem  ordinat  Apameois 
cpiscopum,  a  quibus  non  rcceptus  rediil  Anliochlim, 
cl  Petrum  episcopaius  sui  pellil  auclorem,  et  iovadil 
ejus  Ecclesiam,  oum  quo  siraul  damnaius  est. 

Ilcrum  Acacius  dircxit  Roinam  liiieras,  pelens  ab 
apostolica  sede  ut  si  ad  eamdem  forte  confugerini, 
iie  ipso  quiilein  digni  habcantur  aspeclu;  elsi  jam  in- 
4lulgenliain  aliquam  impcirassent,  irriti<m  esse  de- 
i>cre. 

Quid  multa?  Acaoius  ipsum  Joannem,  qHom  cum  *' 
Petro  damnaverat ,  Tyriorum  misii  Ecdesiae  prirsi- 
^lcre. 

Sed  ct  Pctriim  AIc\andrinum ,  anaihemattzautem 
^ynodum  Cliaicodonenscm  ct  tomum  pnpse  Leonis, 
<\m  ,  sublato  nomiiie  Proierii  et  Tiinoihei  catholici 
aIc  diptychis,  Dioscori  cl  Timothei  M\un  noiuina 
«crrpsit  :  qui  cjusdcm  Timoihei  catholii-i  corpiis  de 
4erra  Icvavit,  ci  faras  projccit ,  qui  iuter  episoopos 
<;aiholicos  sepulius  fucrat  :  miris  cum  laudibus  pu)- 
jieciitus  cst  Acacius,  de  quo  sc  tanta  criuiiiia  atilea 
lucmiiicrat  relulisse. 

El  cum  pcr  quinque  annos  saepiuA  fuissct  adinoni- 


Haec  cognoscens  papa  Feiii,  damnationis  scriptn- 
ram  misii  Acacio  pcr  Tutum  defensorem ,  eojus  est 
principium  :  MuUarum  transgreuianum  repenru  o#- 
tioxius ;  et  datis  Acacio  hiijusmodi  lilteris,  eas  oon 
susccpit,  patrociiiio  fultus  iiiiperatoris;  ita  utcoge- 
rentur  qui  eas  detulcrunt  per  quemdam  roonacbum  ^ 
Acimsetcnsem  ipsam  chartam  damnatioois ,  duro  in- 
grederetur  ad  celebranda  sacra ,  suspendcre  in  ei»s 
pallio,  cl  disceJere;  qui  tamen  usque  ad  moriem, 
pitrociiianie  impcraiore,  permansit  sacrificatis. 

liisergo  provenicntibus ,  ct  Acacio  poriiianenie  in 
Pctri  ccmmunione ,  separavit  se  quidem  sedes  ape- 
stolica  a  Constantinopoiitnna. 

Eodem  tempore  EIIus  conjunctus  Leootlo  in  An- 
tiocliia  expugnuura  Valaineriacts ,  et  qui  rutu  «ij» 
ciant  juncti  :  ct  Leootios  quidem  perimitiir,  Eltas 
autein  in  casteltiim  Papyrii  fugil. 

Iniered  Caleiidien  archieplsCopus  Antiochenns 
dej>onitur,  arciisatus  in  ;«perto,  tanquaoi  tndcvotus 
principi,  milteus  populum  iii  re^IIionem  ctiui  Ello; 
laieuier  auteui,  qula  se  non  suspeuderet,  eta  Feli- 
cls  papa',  et  a  Joaiiuis  coinmuiiiouc. 

Porro  Pelrus  de  propriis  civitalibus  ealholieoi  ei- 
pulil  sucerdotes  (ex  quibus  nonnulli  apud  Constan* 
tiuopolim  pcrsecutioncin  gravissimnm  pcrtulcrunt : 
scaudjlizabat  autem  iniperalor  ct  illos  qiii  a  parte 


*  Godcx  Tcllerii,  dc \>rodU\on€  paur.jciam. 


^  Codex  Tellerii,  per  'juemdaiu  ignotHm  montickuih. 


i  s^ 


rni:viAniiM. 


1030 


NiM  lialii  ahlialis  onnt,  et  (\u\  i-irca  Joiimom  rpi<eo-  A  cliioti,  qiii  etiam  ipse  suos  priores  seciitn^  est,  siis. 


puin  hcguinenum  monastcrii  Diolchrin);  ct  ng^^ns 
contra  ipsuro  Joannem,  prncposituram  ei  abstulit,  et 
eam  tradidit  monasterio  alibatis  Ainonis. 

Sed  permansil  1n  episcopatu  scribens  Aracio, 
qiiia  esset  synodi  commHnicator,  et  fallcns  Alexan- 
drinos,  quia  non  commimicaret  synodo  :  ita  ut  qui- 
dam  communicatonim  ejiis,  clerici,  monaclii  cl 
lairi,  cognoscentes  cjiis  r.illaci:im,  separaverinl  se  ab 
4*jus  commiinione.  Et  exira  coHcetas  racienles;  non 
pissi  siml  nomini  ejus  commnnicare,  et  eorom  qui 
post  enni  episcopatum  babucrunt  Alexandrinum,  eo 
qnoii  nomrn  Petri  babercnt  in  diptycliis. 

Iluic  populo  a  Pal.TStina  quidam  diaconus  nomine 
Fsaias  ordinalus  csl  cpiscopu^,  ct  Alcxnndriam  mis- 


cipicns  qHidcm  unitivum  Zenonis  edictum  ,  non  au* 
lem  Chalcedonense  concilium,  et  episiolam  pap.c 
Leouis,  qiinnqunm  non  oommunicarot  Flaviano  An- 
tlocheno  et  E'ix,  Hierosolymonim  episcopis,  et  Ti- 
molheo  Constnntinopoliiano.  Dicebat  enim  imper- 
f.cte  edictum  se  habere,  nec  ad  unitatem  suffierre, 
quoJ  non  in  anathenmte  synodi  fuisset  factum. 
heindc  cuin  ci  ^  impcrator  Ana«^la8iu<i  scripsissot^ 
ut  unirelur  Constantiiiopolitano  episcopo,  ha-c  re- 
Mripsii,  c  qiiin  non  surftceret  ei  ad  perf»7Ciam  uni- 
tatem ,  eo  quod  noii  nnaihematizarel  synodnm.  >  Kt 
tamen  ctiam  iia  snpicns,  separalos  habuit  D.oscori- 
tas,  non  snscipienies  Petriim  Moggum. 
Mortuo  Joanne  Alexnndrix,  ordinatur  Dioscorus 


sti8  est «  scd  nb  omribus  nonr  esi  recepius  :  ab  illo  R  jouior,  sub  quo  intcifectus  est  a  populo  Theitdofciiis 


ergo  Esaiani  siint  in  /Cgypto. 

In  iKtis  posita  E<clcsia,  nioriliir  Acaciiis,  ei  ordi- 
natur  post  eum  Flavitas  preshytt^r,  qui  fiiit  a  san(  la 
Tecla,  qui  non  consensit  sine  Romano  episcopo  in- 
thronizari,  sed  trjosmi  it  synodicam  pnpx  Romano 
Fe^icf,  qtii  mndico  vivcns  lcmpore,  morilnr,  non  nc- 
ciitieiiS  epistolnm  ipsius  :  ot  rirt\is  est  Fuphcinius 
cpistopus  geoerc  Alcxandrinus ,  qiii  et  s«i.«oei>it  a 
papa  Romano  scripia,  et  morliio  Zenone,  post  ali*' 
quod  tempus,  eKpulsnscst  ab  Anastasio,  et  ha:c  qui- 
dem  Consianinopdli  contigeruni. 

Non  post  mnlmm  tempos ,  moritur  etiam  Pctrus 
Uoggus  Alexandriae,  et  [>08t  eum  in  ea  srde  ordiua* 
lur  Atbanasius,  qui  et  ipse  in  edicto  Constaniinopo- 


angustalis  (iiius  Cnlliopi. 

Hic  autem  Diosconis,  proponentc  ip^i  Sorrate 
scbolasticff,  anle  defensoreni,  in  (jectionc  synodi, 
henoiieon  snsciperc,  in  danin-ttii  nem  synf>di,  uiii- 
tivum  susceplt  edietum ,  sicut  ipsa  ostendunt  gestn 
qua;  apud  dcfen.sorem  civitaiis  coram  co  confei  t;i 
sunt,  in  (|uibus  le&latns  est  in  cxiptilsione  synodi  se 
suscipere  edictiini,  unde  cuin  satisfactuin  fiiisset 
hrf  qiii  propter  Petrum  Moggum  ex!ra  illam  Etcle- 
siam  comrounicabant,  uniti  siint  ei;  nam  usque  nd 
istum  Dioscorum,  in  divisione  crat  Alexandrina  Ec* 
clesin. 

De  epitcopU  ^lexandrmi.^  Titulus  aiigendut  f>ie- 
rat,  nisi  consuetudo  legendi  obsinisset  :  in  edit.s 
lihris  perverse  ponitur  anle  henotic  m,  suo  loro  rc- 


li  an»,ei  Ant4ochen«,  ei  Hierosolymitanx  commu-  C  stiliitus  est;  neque  enim  adinodiim  cmivenll  argii 


nicavii  Ecclcsix. 

Cumqiic  scandaliznrentur  cl  in  ipso  popuh' ,  eo 
qiiod  iiom<*n  Petri  haberet  in  diptychis,  ascenderunt 
qtt<dum,  et  adversnntiiim,  et  communicanlium  ci.  ad 
iinperaiorcm  Annstasium;  et  dum  lia he ren l  coram 
principe  coutentionem ,  aliis  quidem  proponentibiis 
.inathemntizart  synodum,  et  ita  communicare,  aliis 
vero  paratis  in  unilivo  edieto  adjici  ea  qu»  satisfa- 
rcreiH  his  (|ui  eommunicaveranl  Petro,  considcruns 
iioperator  quod  si  adjectionem  edicto  facerei,  tu- 
mulium  movercl  Ecclc8i» ,  et  anathematiz  <ri  syno- 
dum  essei  impossibile,  persuasit  eis  surficere  uniti- 
vum  edictuin,  ul  eommunicareiii  ad  inviec>m  sihi , 
siciii  et  caeteri  Eeclesiarnm  episcopi ;  at  cum  non 
obedirent  hoc  agere,  nihil  impetrantes  dimisit. 

Sic  enim  Athanasio  ba^retico  lempus  episco|)atu8 
sui  coinplente,  post  eum  ordinatur  Alexandrinns 
episcopus  Joanncs  cognomenio  Mela,  qui  ct  ipse 
secutus  Petrum  ct  Athanasiuin  <*  pnecessores,  el  in 
e«licto  unitivo  communicavit  aliis  sedibus,  id  esl, 
Constantinopolitanae ,  et  Antiochenx ,  et  Hierosoly- 
mit^in.T.  !n  cujus  pra^ulatu  dum  Alexandriua  Eccie- 
sia  divisionem  habuisset  Dioscoritnruiu  propter  Pe- 
iruin  Bloggum,  qunsi  communicas(;et  syuodo ,  etiam 
ipsc  defunctus  est  tcmpore  MaceJonii  Constantino- 
p^litani  episcopi. 

Post  qnem  ordinntus  est  Alexandriae  Joannes  Ma- 


*  Codez  Telierii,  sttuliti  Alhamsium, 


mento  capitis,  in  quo  non  solum  de  Alexanilrinis^ 
sed  ctinm  de  Antiocbenis  et  Con8tantino|)olitaiii8, 
prxsertim  Acacio,  agitur  :  quanquan  opinor  mul  a 
tuisse  oltm  eapita  quae  iu  unum  mcuria  librariocum 
coaluerint. 

Non  tane  tap»ret.\  Delenda  fuit  particula  negans, 
qux  enim  nlioquin  imperaiori  ratio  expellemli  ho- 
niinein  e  sede  Alexandrina?  cum  Chalcedonensein 
synodiim,  el  imfjeraior  tacite  reprohassct  in  hcii<»» 
lico,  et  Alexandrina  Ecelesia  npeite  aversaretiif,  et 
Moggtis,  Talaix  surHciendus,  etiain  nna.Ldinatedain» 
naiurus  esset.  Veriim  retincnda  credi  poiest  projWer 
ea  qii:i?  Baronius  de  versutia  Zenwnis  ci  Aiacii  ser-» 
vicntium  tempori  ingeniose  commentatur,  ad  iin  luiii 
48  i,  niim.  55  et  seq. 

Ad  Calentiionem,]  Snccessit  ille  Siephano,  anno, 
iit  opinor,  481;  nam  bimplicius  episiola  16,  daia  ad 
Aea  jum  idibns  Jiiliis  anni  48^,  queritiir  sibi  Ani  o- 
1«  cbeni  exordiiim  saeerdotis  serius  fuirse  iudie;4ti:fihi 
Observa  in  hac  episiola  pro  Ai<tiocbena  Eceleha  m\^ 
finem  legi  debere  AltxaBdrioain ,  ulconatat  ex  epb- 
atola  consequenle. 

SimpUcium  appellaviu  ]  Seeuodae  nempe  se<)»s  epi» 
scopus  pb^inne  antistiieni «  siiie  cujus  auctori  ale  a 
nulia  synodo  deponi  potuerai. 

Slut  beaiui  (ecit  Atfiauatiut.]  Auetoris  Breikiill 
Eutychianistarum  pcnsanda  verba  :  f  Nam  f*t  priores. 
ejus  similiter  Roiiian:e  Ecclesiae,  tempore  perseciK 
tiouis,  suffugium  poposcerunt.  > 

Scribere  pro  te  Aeacio.]  Haec  csi  quinta  i  iter  Siin* 
plkii  e|iisi«*las,  cui  sezia  omnino  consonat. 

/^noror^l  e;nm>pitm.  ]  Etsi  enim  id  picbe  scirei„ 
cmn  relatione  certorum  hominunt,  tnin  fama,  ne* 
seiebai  taroen  qua  ratione  legiiiiuum  erat,  syuodici» 

*►  Codcx  Terer:*,  dr.iiquc  ciim  A. 


tor»i 


MIKllATI  m\(.ONl 


1032 


nnnpe  Htloris,  qux    receiis  ordinali   fulein  ciiam  A  l^^iriiur,  itiin  (]tn  spnrsis  pcr  Biihyii.jiti  mmtaseiii:! 


ciHiiinerenU 

Conira  ejui  genistet  sententiam.]  \n  eiiitis  legilar 
ciira,  fied  emendiri  dcboit  ei  seiiuenti  pericope; 
II am  cnm  ll()ggus  sedis  apostolicx  ipsiusqiie  Acacii 
judicio  damiiaius  e>set,  €  oportebai  coromiini  de- 
creto  damnainin  lanquam  adulterum  communi  coii- 
«ilio  a  damnniione  liberari.  i  Sed  quam  vlm  habei 

vox  isui,  commicni? 

Termwum.]  DiTinitioncm,  o|>of. 

Papa  Smplicius  de[unctut  est,]  Anno  483,  die  2 

M:«riii,  p  stqnain  sedem  aposlulicam  tenoisset  quin- 

(iecini  annos,  menses  quin(]ue,  dies  decem.  Marcel- 

iintis  iinno  uno  citius  coniigisse  puial  Simplicii  obi- 

Hini. 
Felix,]  Qui  ab  aliis  secuDdus,  lertius  ab  aliis  di- 

ciinr. 

Della  passus.]  Id  est  vcxaius,  et  armaiis  preoibiis 

de  prxsiandis  pnclis  cnm  Entycbianis  monncbis,  a  , 

quibus  iu  thronnm  evectus  fnerat ,   cx|K)Siulaius;'n  priore  inissi  sint  Consianiinopolim  legati^ 

thronum  eniin  damnatione  synodi  et  epistolx  san-      iidem  deposiii,  ol  niooiius  Acacius,  in   i 

cii  Lconis  paclus  fueral.  '  *      * 

Addidil  Acacius.]  Densae  tenelirap.  ad  multas  usq!ie 

lineas;  nulla  eiiitn  est  reruin  sories,  nullus  ontioi.is 

contexius,  imo  ncc  i>ll.i  vocuin  idonea  syniaxis  :  iux 

laiiien  inde  speranda,  nnde,  vel  Libcratus  perverse 

accepii  quae  scriberei,  vcl  alii  imperrecte  descripse- 

riiii.  Toius  ergo  locus  ex  Breviculo  Culychianislanini 

ita  resUiuendus,  aut  potius  inicHigendiis  esi :  c  lliijus 

(Joaiinis  Talaix')  adventns  plenius  universa  paiefi  cit. 

cni  diim  Acacii  scripta  lcgcreinus,  qn:u  de  Petro  ci 

y  aiine  Attiochenis  niiscrat,  rxcessus  Acacii  eiiani 

in  hac  ciiisa  gravissinios  deprehendil.  lilo  enim  teiii- 

pore,  qiio  de  Petro  Alexandrino  damnaio  retulerat, 

ifetn  loiiife  post  eti;im  de  IVtro  et  Joanne  srripsent; 

Petruiii  apiid  Consianiinopolitn  monasterium  guber- 

nasse,   Sed  hi>c  propler  crimiiia  derelicto,   Aniio- 

ciiiani  fugisse  :  ibi  ptilso  MarlyriocaU*oIicoepiLCopo, 

t»er  bxreiicos  sel''m  ipsins   ociiipisse,  Gnniin.iO* 


praperant. 

Prtecesuraut  monachi.]  Si  Nice|>li>iro  rred.nios, 
lib.  XVI,  cap.  16,  missi  sunl  iili  n.onachi  a  Cyrillo 
Acuemetarum  pne^^ecto,  dusqae  fui|  Simeon,  mi  ro- 
mitaius  aut  astipulatus  Silvanus  pretbyier;  non  im- 
probabilis  tamen  esl  ronjectura,  missos  fuisse  mO' 
naclios  a  Rufioo  et  Thilassio  presbyteris  el  arclii- 
mandritis  Constantinopolitanis,  ad  qnos  est  Felcis 
paps  cpisto'a  11  de  condemnaiione  Tuli  dtrfeiisons, 
qui  peeunia  corruptiis  oflicio  defuerui. 

El  convicti  ex  ipsis  liiteris  quas  detuleranl.]  fn  a!- 
lera,  nempe  syiiodo  Romana,  cujiis  ires  ferontor 
viitgo  ceiebriores  actiones  qnamin  in  prinui  coii- 
victi  et  depositi  Vitalis  et  Misenus,  quaniomvis 
illatam  sibi  viin  cansarentnr ;  in  aitera  exauctoratiis 
Acaciiis  ;  In  tertia  exauctoraius  pariter  Peirus  Cua- 
pheus.  Yerum  si  Liberato  credimus,  Ires  coiisii- 
luendae  synodi   Rnmanae  hac  in  c^iusa,  «|oarum  ex 

in  aliira 
uliima  de- 
jeciU'!  Aracius  :  inio  et  addenda  quartay  ubi  dam- 
naliis  defensor  Tuli<s.  • 

Sepuravit  se  gtiiiietii.]  Hiijusmoili  se^araiio  iiigi  ta 
qiiinqiie  .iniios  ferine  diiravii,  nempe  ;ib  anno  48^1, 
q  10  (1:imnatiis  Acacius,  ad  annum  519,  quo  cjositGiu 
Ac:uii  nomen  et  alioruin  schi.  RiJticonion  sucees- 
stiruin  e  sacris  tnbulis  expuitctum  esl,  lemponbus 
Justini  iroperatoris  et  Joannis  Constanliuopoliuui 
auiisliiis. 

A  Valjmeriacis.]  Gopiis  irlmirum  Tbeodorici  Os- 
Iro^^othorum  n  gis,  qui  diclus  Valamer. 

l^'//i<i  uuteiit  in  casiellum  (ugit  ]  Tradunl  alii  eue- 
catum  nna  cum  Leoniio  el  Pamprepe. 

Porro  Petrus.]  Mnggus  sclicei,  non  Cnaphios. 
Dcsultoria  isiUi c  narrandi  ratio«  si  nacla  sil  dis- 
tracios  unimo  ieciores,  non  mediocres  oflundit  te- 
ut  bi  as. 

l^lephalii  abbaiit;;]  Fiiit  ille  Amonis  aemulos*  sed 


qiic  daiiinatuni  a  Leone  lunc  principe,  ad  Oasitanum  C  P^^  ^^^*^  catliolica  suhat ,  Amon  pro   Cutyciiiaoa 


exsiliuniesse  direciiim,  dequo  lapsum  Constantino- 
poLni  rediisse  ac  dedisse  lidem,  quod  nullas  ulte- 
riiis  turbas  f^cere  prorsus  auiierei;  scd  fricui  supc- 
rius  dictnm  est,  Rasilisci  lemponbiisa  Tiuioilico  iHo 
dainnaio,  qui  Constaniinopolitn  venerat,  nd  Antio- 
chiain  reiiiissitni  fiiisse,  nt  iiernin  illic  episcopntum 
leueret  :  qiio  facio,  idem  Petrus  Jodnncin  qiiemdain 
probylcruin,  de  quo  Acaciuin  dixiinus  rctulisse,  or- 
<liii:it  Ap^menis  cpiscopnm,  a  quihus  non  receplns 
vcnit  Aniiociiani,  ei  Petrum  epibcopatus  sui  pellit 
auciorein,  et  invadit  ejus  E(Clesi'tm  :  (|Uos  iierum 
daniii.tlos  dicit  Acacius,  petcns  ab  apostoiica  scde 
ut  si  f(»rte  ad  o;im  confngereni,  nec  vi8u  dignos  ba- 
herel;  d  si  j^m  aliqiiain  indulgeiitiain  forsii£o  im- 
pcira^sent,  iriilam  esse  debere,  ncc  coruni  poe/ii- 
leiiiiain  tecipiendam  cssc  :  quod  cuin  praifatus 
Joanncs  Alexaridrinus  episcopus  relegisset,  tacerc 
nnn  potuil,  quod   illum   Joannem,  qucm   Acacius 


buMOsi. 

Joannem  eplsropum  hegumenum.]  Obserra  eumdem 
siniut  episcoptim  et  beutiiiicnuui.  Uegunieuus  pono 
I  n^'c  alit.d  fuit  qiiain  arcb:roaiHlrita,  plunbiis  eiiin 
:Mchiniandrit(S  pricerat,  q«!0  fere  inodo  geueialei 
r.uiic^ticnniur  aui  iTOviuciah  s. 

Exaiani.\  Qui  fiiennt  iiti ,  nemo  aperte  tndii. 
Op  nor  (ii  los  :<h  G^aia  episcop<i,  qiii  a  Tiinmliei 
Salopliacioii  lei^atio.ie  ad  sedein  apohiolicain  funciss 
lcgiiur  in  lircvi  ulo  hrsior>a!  l!^uiyehiauistaruw. 

In  istis.]  Lcgit  Baroiiius  in  his  lurbit. 

Fiavitas  preibijt  r.]  Si  credimus  Si.ida  el  Nicd- 
pboro,  iinprobis  ille  artihus  adepiiis  est  sedem  Coo- 
staniinopoliianani,  nec  nielioribus  retiuuil. 

A  sancta  Thecla.]  Saiicix  virgini  aedilicavit  Zeiio 
tenipiuni  ex  voio.  quo  se  obsirinxerai,  cum  adversos 
Basiliscuni  ducerel  exercitum,  cujusqiie  reus  f;ieii« 
e^t,  victoria  sanciae  virginis  precious  reporlata. 


dainiiaverat  cum  Petro,  et  sine  reinedio  poenitentix  ^     Suscepit  a  papu  Romano  scripia.]  Non  conuuonica- 


lecil  ab  aposiolica  sede  daronari,  posi  tol  damna- 
liones  Tyriorum  misit  Ecclesis  prxsidere.  >-Attende 
auiiuum  ad  hanc  vocem  tegeremus  :  vel  cnim  vi- 
liose  posita  est  pro  legercniur,  quod  non  reor;  vcl 
iiidiCai  aiutoreni  Breviculi,  ul  posiea  paien^. 

Et  cum  per  quinqve  annos.]  Nenipe  Siinplicius, 
ai:n.  477,  scripoii  priii.uni  de  Moygo  od  Ac.iciuni, 
synodica  vero  Felicis,  quHni  Vitalis  et  Miscnus  dc- 
luterunt,  data  est  ann.  485. 

Ex  deiiberatione,  Vitatisei  ii/senii^.  |  Delibcrationem 
posuii  pro  synoJo,  quae  BoniiC  a  Feii<  e  liat>ila  ann. 
485,  ei  unde  Viialis  rrocntinx  Ecclcsiac  in  Picaeno, 
et  Mibeiius  Cuiuaii:c  in  Cainpania.  inissi  «ifiunt  Con- 
slaiiiinopoliin  ail  Zenoiie  ii  iinpeiatoiem  cl  Acacium 
■uti.^iiieni.  Vide  epistoiain  1  Felicis  tll,  qu;ie  Syiio- 
d.ca  ins<  riMiiir. 

Ne  caiholicis,  quibus  scriptum  fnerat.]  Archiman- 
dnii.<>  piabeitini,  luiii  q^ii  Cun  iaiitiiiopoli  verba- 


toria,  sed  (omroonitori*»  oc  exiuiigendis  Acadi  et 
Flavitae  nominibus  ex  sacris  dipl}cliis.  fiaron.,  ad 
ann^  469,  nuin.  1. 

iVo'1  po^  muiiUm  tewput  moritur  etiam  Perus 
Moggus.\  Obituin  neandi  ba:retici  Baronius  ad  aii- 
nuiu  4Uu  lefert,  IMavius  ad  sequentem. 

CAI»lJT  XIX. 

De  Sivero,  Juliano^  ac  Uacedmno. 

(Et  JoaDOO  rbetore,  el  scriplore  vii«  Severt.) 

Iloc    tempore    Macedonius    Constauiinopulilanos 

cpiscopus,  ab  impeiatore  Auastasio  dicltur  expulsus, 

tanquam  Kvangelia  falsasttet,  et  inaxiiue  iltod  Apo- 

Stoli  dictum  :  Quia  apparuit  in  carne^  justificutum  eU 

in  spiritu.  Uuuc  eiiiui  iiumutassc,  uhi  babet,  os  id 


1053 


BREVIARIUU. 


1054 


csi»  4fiu  mooosyllalHiro  Grxcum*  liitcra  muUta  o  in  A  ei  sancUM  Patres  corrupiibile  illud  dixi<8e«  lloc  au- 


«a  tertisse,  ei  fccisse,  wc,  id  esl,  ut  esset  Deas,  ap- 
paruit  per  carnem.  Tanquani  Nestorianus  crgo  cul- 
patus  expellitur  per  SeYerum  mouacbum. 

Is  autem  SeTerus,  cun  sederet  prius  in  mona- 
tierio,  non  suscipiebai  Zenonis  edicium,  nec  Petrum 
lloggum  :  deinde  sedens  in  abbatis  Romani  et  Ma- 
raaSt  qui  post  eum  pra*ri)it,  monasterio,  ex*nde 
missiis  est  permanere  Constanlinopoli,  et  flt  apocri- 
siariu.«,  iiiter  eos  qui  Petri  Moggi  eraiit :  dumque 
objicereiur  ei  :  Quomodo  prius  aoatbeiQatizabas 
Petrum?dicebat :  Qoia  Petrum  anatbematizaYi  Apa- 
maenum. 

ilic  Severus  apud  Constantinopolim  synodo  dero- 
gabai,  et  affirmabat  quia,  ea  anatlieiAatizata,  omncs 


dientes  quidam  Alexandrinoruro,  cum  raqoisisseni 
Julianum  in  aiio  loco  bedentem,  quid  et  ipse  diceret 
deeadem  quaesiione,  ille  dixit  snnctos  Patres  con- 
traria  dicere.  Ilorum  itaque  singuli  siatuere  re- 
spon«um  proprium  Tolentes,  scripsemnt  libros  ad- 
Ter«us  alterutrum»  qui  Tenienles  in  muliitudineiu 
civiiatis,  Eccle>iam  illam  diviseruni,  et  alios  quidem 
fecenint  Corrupticolas  appeilari,  alios,  iiimiruro  in- 
corniptibilis  assertures,  Pbanlasiastas;  Timotfaeus 
\ero  magis  senientiam  Severi  secuius  esu 

Iluic  cum  dicoret  Tbemistius  diaconns  ejos  :  Si 
corpus  Cbristi  corruptibile  est,  deberaus  eum  dicere 
ct  aliqua  ignorasse,  sicut  de  Lazaro,  hoc  Timoibeus 
negavit  dicendum,  a  cujus  communione  Tbemistius 


communicarent ;  iia  ut  ob  hoc  scriberet  et  ipsi  Fla-  B  desciscins,  scbisma  fecit;  et  ab  ipso  dicti  suut  ui 
¥iau(s  sicut  ejus  sigiiiticabatur  cpistolis,  el  ad  Ma-      ^ii^gypto  Theinistiani. 


ronain  leciorero,  et  Eleusinium,  et  Euiycbium  *  epi- 
tcopos,  vi  ad  CEcununxum  scbolasticum  Isauriae. 

Feitur  auiem  expositio  ejus,  qux  ab  eo  dlcta  est 
iD  iBtbronismo,  in  qua  et  unitivum  suscipit  ZenoniSt 
et  anatliematizat  Cbalcedonense  concilium,  et  com« 
municare  se  coofietur  Ale  andrlno  et Constantiiio- 
poliiano  (erat  autem  tunc  Constantinopoll  Timo- 
ibeus,  Alexandriae  vero  Joaiines  Macbiota ).  £t 
lamen  dum  talis  esset,  valuit  damnare  Macedonium, 
et  expellere  ab  Antiocbena  sede  Flavittuum.  Sed  nec 
ip««  potitus  est  episcopatu  ejos  plusquam  quinque 
annis  :  sed  et  vexabatur  in  episcopatu,  tanquam 
anathematizaret  qiiidem  synodum»  nominaret  aotem 


Hoc  l€mpor§  Macedomui.]  Anno  scilicet  511,  qui 
Anastasii  imperatoris  21,  in  quo  scriptores  vetcr^s 
eonseniiunt ;  cuin  er|[o  sedlsse  dicatur  sex  anno«, 
neccsse  e.-t  faieri  ordinatum  ano.  504,  aub  Anem  aut 
iiieiinte  505. 

Tanquam  EfMngelia  fal$a$ul,]  Locuf  Aposioli 
1  Tim.  III,  16,  Gracce  sic  se  babet  :  koI  oiuikvm^ 
ficvedc  firyee  iurl  ro  tqc  cuo-cCctaf  uyj^piv».  %$oc  Cf«- 
inpiidti  cv  o^oe/dxc,  idcx«t<&OiQ  h  Trvcjjutotrt,  &<f$n  icyyikoiCf 
haip^X^  jv  C&VC9CV,  iittffxt^  iv  xoafMi,  «vtM}^  h 
doS)}.  Latiiie  vero  :  '£l  mfmife^te  magnum  e$t  ptefalic 
$acramenlum^  quod  manifetialum  e»l  in  carnet  ju$tifi' 
eaium/$l  in  $piritu,  apparuit  angeli$,  priMcutum  e$t 
gemibue^  creditum  e$t  in  mundo^  auumptum  e$t  In 
gloria,  luterpres  L»tinu6  usus  est  codice  Graeco,  In 
ouo  non  Sioc  legereiur,  sed  o;  o|>oriuii  igiinr,  si  qiia 


item     fides  Liberato,  tcmpore  Macedonii  non  legi  acoc, 
episcepos  synodi,  cujus  expulsio  ita  contigisse  di-  C  sed  oc,  quam  voculam  mutaverit  ipse  in  uf.  Verum 


fiioscitur. 

Mof tuo  imperatore  Anastasio,  et  Juatino  faclo  inv- 
peratore,  Severus  a  Yiialiano  magistro  militum  viro 
religioso  et  ortbodoxo  accusatur,  quod  despiceret 
iinperatoris  jussionem,  et  synodum  non  soscipeircl. 
Ittstinus  Imperator  misit  magistrianum,  ut  Seveius 
Consiantinopolim  adduceretur,  et  redderet  cansam 
Iraciatuum  suorum,  qnos  fecerat  contra  synodum. 
Jam  enim  ab  ipso  pio  imperatore  Julianus  Halicar- 
nasseus  episcopus,  pro  eadem  sancta  synodo,  eo 
qood  eam  non  susciperet,  pulsus  fuerat  sede. 

Qvod  sciens  Severus,  et'praevidens  quid  sibi  immi- 
nerei,  clam  iiocie  descendit  Seleuciam,  et  navim 


suspecu  merito  esse  potest  Liberati  fides,  cum  apud 
Patres  longe  antiquiores,  Cbrysostomum,  Tbeodo- 
retum  et  alios  Pauli  coinmentatores,  ecoV  scribator, 
et  bisioriolae  bujusce  nemo  aliorum  scriptorum  me- 
minerit,  imo  aliae  ab  omnibus  depositionis  caustt 
prorcrantur. 

Per  Severum  monachum.]  Nulla  pestis  hoc  boraiiie 
noceniior.  Animum  habuit  a  natura  monstroaum 
ex  feriiaie  et  arte  :  ingenitam  feritaiem  mollivit  pn- 
nium  aniatoriis  artibus;  tum  redeuntein  ad  ingenium 
applicuit  ad  fori  negotia,  atque  eiiam  causat  egit; 
p<)Siea  laedio  laborio^ae  vitaR  abdidit  sese  in  solilo- 
diiiem  monasterii,  ubi  videri  voluit  per  otium  veram 
pietatem  ^equi;  synodum  enim  Cbalcedonensem  pr«- 
dicabat,  et  henoticoii  damnabat»  sed  reipsa  medita* 
iKiiur  turbas,  quibus  olim  totam  Oripiais  Ecclesiam 
comnioveret :  ex  roonasterio  igiiur  Alexandriam  re- 
versus,  coniiiiuo,  ut  frat  rerum  peritus,  mittitur 


conscendens,  fiigit  Alexaiidriam,  ad  quam  civitatem      ,.      .     .        .         <  ^       ic>   -   •        j 

...         ,        .        j.  .  w.  •ntonstaniinopolini,  ad  agendas  i£gyptiac»  dioecesis 

et  Julianus  fugorat  :  ordiiiatusqiie  est  pro  eo  archi-  ^  ^..^,^^^^  •„,  ^ui^  .  „jox  explorat  qua  via  posaet  exco- 


episcopus  Anhocbiae  Paulus  ortbodoxus  auscipiens 
Cbalcedonensem  synodum. 

Co  tetnpore  Alexandriap  mortuo  Dioscoro  juniore, 
Timotbeus  Eccleslae  ipsius  susceperat  episcopatum, 
a  qiio  gratissime  suscepii  Severus  et  Julianus  sede- 
bant  ad  Lahronem  ^. 

Sub  isio  Tiinotheo,  de  corruptibili  et  iiicorrupti- 
bili  aptid  ipsam  Ecdesiuin  quapstio  mota  est  boc 
iriodo.  Requibivit  quidam  roonacbus  SeTeruro  cujiis- 
modi  oporteret  dicere  corpus  Domini  nosiri  Jesu 
Cbriati,  corruptibile  an  incorniptibile.  Ille  respondil 


giiatuni  facinus  perficeie;  nec  captanti  visa  est  ma- 
thiua  ulia  poteniior  qiiam  fein  na,  uxorii  impera- 
toris  doiniii:i,  et  impoieuter  baeresi  addicta  :  ei  se 
iinpie  mancipat,  carpit  magnam  synodun,  quam 
prius  laudarai,  quainque  fidei  magistTiim  Toeahet 
prius,  cum  locu^  juberet,  iiuiic  factlooonim  eoltio- 
nem  dicit,  quia  sic  AugUhta  jactabat  :  bis  anibin, 
cuiii  videret  decept^an  aulani,  ausus  est  affeetare  pa 
iriarclialem  sedem ,  sed  Coirstantinopolitanae  po- 
tiundae  spe  dejectus,  ad  Antiochenam  animum  eon- 
vertit,  eamque  Flaviano  expulso  invaslt. 

Et  Eleu$iuium.]  Epistolae  Severl  ad  Eleualnlmn 
episeopum  fragmentom  lioc  legltur  lo  ooncilio  L»- 
teraneoai  sub  Manino  1,  secr.  5 :  c  Anatbematixwus 


•  Coilex  Tcllerii,  Eleu$itiium^  et  Eutrechium. 

PiiTROL.   LXVIIL 


^  Codex  Tellerii,  ad  Labranon. 


^ 


\m 


LlllER.VTI-DlACOM 


iiioh 


«ns  qni  Ifi  (inabns  nntiiris  «iennienint  iininn  Cfiri- 
«timi,  el  s  figvUruin  iiiilursinim  ^r»  propr4a  pni» 
Gu>ntes.  I 

Ad  nEctuuenivm]  Plures  nd  eumdnm  scripsit  lil- 
fcm»;  ex  primis  in  roncillo  mnx  dicio  rereruninr 
ista  :  €  Prot>neUi9  in  operaiionibus,  de  ^11.1  Leo  Ko- 
iiiaiKc  uibis  pr^sul  dixit :  >  Uperalur  ulraqiie  roriiui 
ciini  aliei  iiis  comiiiiinione  lioc  qnod  proprium  est,  1 
niillatcnns  apud  orthodoxos  proprici:is  nomina* 
bitnr.  >  Et  postea  :  <  An^tticinatizamns  cn<i  ani  pnst 
nnitioxeni  dnss  diciint  iiatnras,  hoc  est,  dnarum  iia- 
tnruium  operalioues,  aul  duns  prnprielates.  >  Oh- 
serva  hanc  inlerprel;indi  forniam,  Iwc  «fr:oslcndit 
enim  qu:e  fuerit  rera  MonothelUnnim  opinio  de 
ditabiis  voluntatibus;  sed  ista  olim  nos  fnsius,  nec 
disserlationeni  patiiintur  angusiiae  loci  in  quo  sumns. 

Feriur  autem  expoiitto  eju»,]  Pntre^  synodi  anno 
518  hahitrc  in  nrbe  regia,  cuin  de  libclli^  monachn- 
ram  adversus  Severum  referr(ntt  ad  Joannem  Oon- 
st:  nlinopolitnnum,  verba  quibu!»  anaiUema  Sevcrns 
flixit  simctn'  synodn  ndduxerunt  :  c  Qux  n  j^ynodo 
co  lempore  in  Chnlcedone  congrrgnia,  rornintn  fne- 
rrnt  »c  stat»ilitn,  et  eos  qui  pro  i(>sa  pngnaiil,  aiia- 
theinatizamns.  > 

Nominarct  antcm  &pncopo$.]  U\  cst  nomina  in  sa- 
cr  s  diptychis  nppellnret. 

Juitmo  facto  imperatore,]  Justini  religio  el  rii- 
minni  lidei  culiolicae  sludr  m  dcpr»*dicntnr  mnltis 
qiiideiH  in  locis  veierum,  sed  praesertim  in  nctis  ^y- 
nodi  niox  laudnt.T.  * 

Jttiianu$  Huticwrniis$ett$.]  Scripsit  sermonem  ad- 
versus  Manichap()S,  ex  quo  drccrpia  sunl  illa  qitas  in 
fiyiiodo  Lttteranensi  sub  Mariino  I  prolata  sunt,  se- 
crei.  5. 

Tint^tb€u$  Ecelestw  iptttif ,  etc.]  Successit  I>i'*scnro 
}ntiiori  MQO  519  jam  affecio;  videtur  aii  cni  ntihi  is 
ip>e  efise  qut  in  actis  sanct»  Arethae  vocatiir  Aslerui», 
rniqne  dicitur  scripsisse  Jiistinus  iinperaior,  post 
expngnatani  ab  Honieritarum  dnce  Nngram  civita'ein, 
ino:»niqiie  in  Ciirlstianos  perseGmioiiein,  ea  cfimi 
lempestatc  episCApatiim  gercbat.  Cur  antem  conji- 
mm  f«is«e  binominem,  facit  consuetudo  A!exaiidri- 
ofkram,  qnai  post  Cyrilli  lempfira  invaluit  :  soteliant 
•rHicet  cognomines  epi$copos  agnominibus  dii«cer- 
iiore;  sic  Joaiinero  iinum  Melain,  al.erum  Machio- 
inin,  leninm  Eleemonn  dix«Tunt;  sic  Dioscorum 
«eidorem  et  jiKiiorem,  sic  Tiinotlieum  iOlunim  et 
&ilophaci<dum,  a  qiiibtis  ut  tcrt.nm  distingurrenl, 
nnlliM  4uliito  qnin  Aslerium  nomintirini  :  id  voro  si 
a  seraiur,  pfitebit  apcrte  Folntio  qntstionis,  quam 
But«cras  qnidam  disseriaior  llnronio  simul  et  Ric- 
clolio  movit.  de  Asierio  Aiexnndrino,  de  qno  nt  tion 
exac  e  ambo  ad  veritatein  iocuti  sinl ,  non  crat 
lamen  cnr  a  di»seriat(>re  rei  n  n  callentissimo  va- 
pnlareni,  qoasi  intrnserint  hominem  in  nnmerum 
Alexaiidria)  praesiilnm,  contra  manifesUim  rniionein, 
cum  nterqnc  nilnturauctorilatc  vcteris  scripioris,  et 
Rieciolii  crror  de  Jusiiniano  pro  Jiislino  operanim 
iRCuri«  trihiii  pus«Ut  :  verum  d  ssertatori  peccattim 
istnd,  ut  alia  pltirima,  condonandum  esi  pi-optcr  in- 
doletn  censoriam. 

Ad  Labroaem,]  Alia!;  ad  Lahronnm,  fortc  nd  Ln- 
JbroniiiiB.  Leoiiitus,  act.  5  :  *Ex«dc^o</ro  ig  t6  cwa- 
Ttv,  Gjoed  )ia6/>&»veov  diciinl,  quorl  vorax  cst ;  uiide 
«Ideri  potest  Xa^puvio)  et  evvoT&>,  siihaiidicndiim 
crropia,  qnMi  ad  noiinm  Nili  ostitiiii  vorAginosum  se- 
ilcrent,  non  in  aliqna  Alexandrinic  iirbis  pnrte. 

Dtcorruptikiiiel  incQrruj>HbHi,\  Qiixstio  liaec  neque 
ad  inorialiiaiem  vel  imiiiorta-iitntem,  neqne  ad  reso- 
Initonem  in  elcmenta.  vel  conirariam  constantiam 
pertinebat :  nMn  in  eonfoKSO  fuit  seniper,  apiid  ipfos 
etiaro  Eutyoliianos  Lhrisli  corf»us  eroortuum  exsii- 
tisse  in  sepukro,  ner  tnmen  fuisse  corrupium.  In 
controversiMin  igitur  vocabatnr  an  Chrisii,(orpus 
lierinde  ac  nostrum  detrimenia  palerelur,  proptcr 


A  qiwe  repara;ida  e«iirirel,  opnsqiic  liaberet  cibo,H 
fatigarelur,  ae  egeret  requie  iid  reOciendat  Yiret; 
an  vero  specie  tenus  tnntuni  id  videretur  paii,  aob- 
que  o£xovoai«,  quemadmodnm  post  resurrectionen, 
id  facent  :' coniroversi»  oecasio  fitlt,  aat  dism- 
fiionifl  imiiiift,  quod  cum  tovidia  fiutydiiank  tienH, 
qiiasi  Chrisli  corpus  non  es  e  noslra  ofAoova-<«v  aw 
rereat,  incorrnpiibiliiatem  alii  cum  cinsnbstaotii- 
litnie  consistere  negarent  posse,  alii  afflimareiit; 
nnde  illi  Corrnfiticnlx  dicfi  siini.  Hii  Phaniiftiasic; 
noii  quod  Phnmasiast»  iiegarent  veniro  esse  Cbrisii 
corptis,  ut  M  niciiflei,  sed  qtiod  naiurales  ejnsmodi 
n(r«ctiones  itt  Ciiristo,  non  reipsa,  sed  specic  et  ap- 
fiarefiii»,  fnlsse  dicerent. 

ThemUtiuM  diaeonu$.]  Fil  ejus  meiitio  in  ooncilis 
Lnternneiisi  snb  Martino  I,  et  in  synodo  vi  generali, 
qiio  niroque  in  loco  exceipta  ex  rjiis  lihrls  profe* 
rnnfnr  pro  ima  votuntaie  et  opemtiotie,  ex  iis  aiiiein 
qwB  iiroferantnr,  prodiiur  bosiis  parliMm  Tbeodosii, 
qiii  de  sede  Alexandrina  dejectus  csi;  nam  el  ipsini 

B  sermo  fecundus  oblatus  e$t  c  Theodor»  ;ib  bzresi- 
areha  Throdo<sianornni,  >  et  scripsit  adversiis  Col- 
luihnro  Theodosii  drfensorem. 

Tliemi$iiani,]  Dicli  sunt  eiiam  Agnoeim,  censiliqne 
inter  hxietico^,  non  quia  iiegabanl  cognitam  fuisse 
Cbristo,  ui  homini,  supremam  diem,  Id  enim  :tbnue- 
xont  piMrimi  Patres;  sed  quod  hi  coniieqiiens  pnta- 
reiit  ex  con<iibstantialitate  Chrisli  nobiscum,  io  qas 
fallebantur :  qnatiqnnm  lixretici  Ibrsan  dicli  sani, 
non  qiiia  id  sentirent,  sed  quod  ea  senteniia  faceret 
baretioorom  dissidinm 

CAPUT  XX. 
De  Gautno  ei  Theod^imo. 

Dum  hasc  Alexandris  sguntnr,  defundo  n«ftiEKie 
pnps  itMnsno«  Joafines  cognomento  MerciiriQS  sedis 
apoiCoiics  Sttscepit  praefilalum. 
Q  Ad  qoem  miisi  sunt  ab  imperatore  insiinumo  By- 
patius  Ephesiorum  episcopus,  et  Demeiruis  a  Phi- 
lippbs  oonsulere  sedem  apoBiolicsm,  coatra  lcgatos 
Acumlcorum  Cyriimet  Eulogium,  n^ntes  esse  con- 
fitendum  bealam  Mariam  vere  et  proprie  ftei  feni- 
irieem ;  et  anmn  de  Triniute  incarmitum  d  eame 
passuro.  Sed  pspa  Joamies,  nobis  ibl  posiiis,  bf« 
confiijendoro  epistola  sus  :firmavit «,  et  imperalsn 
dtrcxit. 

A  eujus  communione  disredenles  Romne  ^idasi 
monachi,  Acuraicoriim  iegaios  seeuii  sunl,  et  asfBe 
nunc  haoc  de  Cbr  sto  coufcssioikem  non  suscipiuBi 

£1  lempeslate  rooriuo  Epiplianio  Conslaminopo- 

lilano  episcopo,  TbeodoraAugusts  AnthioiQm  lraii«- 

tulit  in  eamdem  sedem,  qni  fiiit  episcopus  civilaiis 

^  Trapexunlis  regionis  Ponti^  latenter  Chalcedonen«e 

conctlium  non  suscipicnlem. 

Veriim  defiincto  Timoibeo  Alexandriiio  episcopo, 
st^dio  et  permi^sione  Caloiycbii  cubicul  rii,  p^riis 
Tbeodora2August«,  Tbeodosius  ordin.-itnr  :  qni  licet 
haberet  cleri  decretum,  coiitradieere  volentibas  n.^ 
permisit  ccrtamen  populis  :  monacbi^  quos  non  ba- 
buit,  pro  Gaiano  fuernnl. 

Consuetudo  qnidem  est  Alcxandiix  illiim  qnide- 
funcio  succedit  excubias  super  dcruncti  corpos 
agerc,  manuraque  dexternin  ejus  capiti  suo  impo* 
nere,  et  sepnlto  ro  nibns  suis,  .accipere  coUo  sso 
benii  Mnrci  pallium,  et  tunc  legitime  sedcrc  :  dun 


•  Codex  T»'Ilerii,  Mysnit^ttt  e$$e  conftendum,  e*)istolu  sna  prma^it. 


4037 


BUEVIARItJM. 


lo^d 


li.Te  Tlieoiiusiuft  nacfp  perlcnut,  cogiioveriiAt  po- A  Iim^o  lynnno  resiitucretnr  in  scdem,  lih.  xvi,  cip. 


puli  ei  inopastcria  quid  esset  factvm  vespcre  in 
epiflcopio,  stiidio  Calotycbii  et  judiciiin,  id  est,  Ari- 
stomachi  ducis  et  Doscorl  aiigastfilis  :  mox  Tbeo- 
dotiuni  perseeuti  SQnt  et  expolernnt,  ne  collig^rct 
funiM  Timo^bei. 

Inthrontzaverunt  antem  t«aianiim,  qnl  fiiit  tnnc 
arcbiepiscopns  ex*par1e  asserlorum  incorruptibtli' 
t:iti<«  :  bal^eris  autem  consentaneos  aliqoanlos  cx 
clero,  et  possessores  eivitaiis  «  et  corpnratos ,  e t 
milites,  et  nobiles,  et  omnem  provinciam,  permansit 
!ta  Gaianiis  in  episeopati  diee  ctntom  tres;  post 
hni^  a  judicibus  pulsus  abseessii. 

Et  post  menses  duos  Narses  cubicolarios  missiis 
ab  Aiigusta  Theodora,  Theodos'uro  qnidem  intbroni- 
zavit,  porro  Gaianam  misit  In  eistliom ;  qni  «ddu* 
ctns  Cartbaginem  magnam,  et  inde  qnasi  Sardiniam 
directus,  qnid  de  eo  contigit  ignoratiir. 

Mansit  antem  Theodosius  in  sede  annom  nnum 
et  menses  quatuor,  paucis  ei.  commttnicantibtis  ; 
plorimi  enim  commnnicabant  ad  Qomen  Galani. 

Populi  aiiiem  pugnaverunt  pro  Gai:»no  moltis  die- 
hiis,  qui  cxsi  a  roilitibps  maiorero  sui  partem  amise- 
runt :  ^ed  et  vulituai  major  cecidit  numenur  Viiicc- 
h  ^tir  aotem  Narses,  noii  armis,  sed  civitalis  concor- 
dia :  de  supcr  oribus  doinoruni  jaclabant  mulieres 
super  milite$  quid<|uid  manibu^  occurrisset ;  al  ille 
igne  vicU^  qnod  ferro  non  potuit. 

Divisa  est  osque  niinc  illa  civitas  hoc  sehismate, 
Bt  Gaianitae  et  Thcodosiani  in  ea  vocentur,  id  est, 
Haantastattac  et  CorrupiicoJje. 

Novissime  Theodosins  dc  sede  discessit,  non  fe- 
rens  seditiot.es  et  bella  qnsc  conlra  eum  exerceban- 
tur  a  populo  :  missus  est  Constantinopolim  curn  ho- 
non»,  eo  quod  ita  Angustnc  scripta  praecipercnt :  qiio 
illo  veniente,  promiltebat  Augiista  imperatori,  quo- 
iiiam  posset  Theodosius  Chalcedonensem  snscipcre 
syiiodum  :  sed  pcrsistente  ct  nolente  eo,  cum  ejus 
volnntnle,  foras  civilntem  regiam  sexto  inilli  «rio  in 
exsilitm  inisMis  est,  jiuia  basilicam  Ari^phoc^e,  ki 
via  quse  ducit  ad  Stomaponti ,  vivitque  usque  nunc. 

Hypatiui  EphcnorumJ]  Revcrsus  a  Romana  legi- 
tione  habuit,  anno  553,  Constantinopoli,  jubcnte 
Iniperniore  Jiistiniano,  colNtionem  cnm  Severianis, 


12.  Verum  hxc  opinto  constare  non  |iOtest  cupi  Jii- 
stiniani  accusaiione,  itt  iiemo  non  videt :  qnare  cre- 
dfibilhis  est  Aeflpmeiax,  qnl  et  Eiiiyclioci  otim  et  Eu- 
lycliianis  loniter  tunc  temporis  resistebant,  aMto 
pugnae  abreptos,  vix  non  in  oypositnn  f!lestor>i  par* 
temahiisse;  cum  enim  iotelligere  t  firmamentuiD 
Entychian»  haeresis  pnecipuum  ilFnd  es?e,  qiiod 
tM*ata  Virgo  proprie  sit  Deipara,  quodqoe  «nos  de 
Trinitate  incaroatus  dicatiir  accruciruns;  ^mqiie, 
misera  quadam  temporiim  creilulita^,  ut  tradit  ta- 
cunitu^,  perstiaderpnt  <ih\  nihil  esf^e  medinm  futcr 
Eutychem  et  Ncftorium.  fnssi  sunt  illi  quidem,  qno<l 
jubebat  fldcs  catlioirca,  ej^ismofli  proposiJiones  diii|s 
esse  veras,  sed  negahant  esse  veras  proprie,  id  esi, 
eodem  absolule  moilo,  quo,  Vfl  mia  quselibet  roulier 
soi  filii  parens  dicitur,  vel  aliqois  hoininuin  passos 
dicitiur,  cuin  necaiiis  est.  Vide  Facfinduro,  lih.  i , 
cap.  i.  Inde  iram  Justiiiiani  imper^itcris  et  Eiiipba- 
H  nii  novne  Romae  episropf  in  se  conciiariint ;  sed 
''  qiiod  fatendnm  est,  tunc  lemports  parom  eiiidite 
aut  sa!tem  eiacte  dispuiabatur. 

iVo^if  t^'  p#stlif .]  Aut  baec  falsa  tunt,  qood  vix 
credam;  aui  Liberaium  oporlet  his  venisse  Itpmim, 
semel  vivente  Joanne,  itenim  post  Agapcti  ordina-» 
tionem  :  nam  concilium  Romanum,  ex  (|tio  Joannes 
instiniaoo  respojidit,  viii  cal.  Aprii.  habltnm  e%i 
anno  53 i.  Conciliam  vero  C^arihaginensei  ex  quo 
niissus  est  Rpm:im  Libcratns  Dincoiius,  cum  episco- 
p  s  duobiis  Oaio  et  Petro,  Cf  liecttim  est  quidetn  eo^ 
deni  anno,  seit  sub  Onein  automni,  ot  postea  osten- 
demns ;  nnn  nisi  tamen  post  obitiim  JoORnift«  qni 
contigit  anno  535,  die  26  Apriljs,  legati  solverunt 
ex  Alrica,  quani)uam  non  prlus  qnam  relatum  essiet 
de  morte  Joannis  et  Agapetl  ordmatlone;  synodica 
enim,  qiiae  Joanni  inscribitur,  ai»  Affapeio  acoepla 
est,  qui  et  re^ponsum  dedii,  simurque  familiares 
litteras  ad  Reparatum,  ex  quibus  id  toturo  disciiniis. 
Sic  autem  se  liabent :  c  Fraternitaiis  iiiae  lltteris  in- 
^  dicasti,  post  epistoUm  decessori  meo  dirigendani, 
inter  navigii  suscipiendi  moras,  quas  hiemit  cooti- 
niiaUe  generabat  asperitas,  ordinationem  noslram 
tibi  oninipotentis  Dei  hcneflcio  nuntintim,  et  gratu- 
l:itnm  te  rraterniiatis  afllecto,  quia  ponliflcatiis  mihi 
dignitas  induhit  orficium,  qooid  do  sinceritaie  toa 
non  sumtiK  a^lmiraii.  Prxterea  ad  ea  qiias  Caiiis  et 
Petnts  rr.itres,  ct  coepiscot  i  nostri,  sed  ei  LilMra- 
tiisDiaconns  Hliu>  noster,  nt  apud  nos  ngereiit  verbn^ 
a  1r:iternitale  tua  sihi  iiijuncta  direxerunt,  c^ngnioiii 
pulavimiis  verbo  dare  responsnm  :  daia  v  idus  Se- 
ptemhris  post  con«ulattim  Paulini  v.  c.  •  Lilier}«tu8 
ergo  venit  primuro  ad  Jooiinem,  nuntlatnrus  de 
tteparati  ordinatione;  deinde  ad  *Ag.i))etum ,  gra- 
tulaiiirus  de  assumptione,  et  res  concilii  Africani 
gesturus. 

Theodosiu$.]  Mentio  fit  In  concilio  Lateranensi 
sub  Martino  I ,  looii  a  Theodosio  art  Theodorani 
Aiigusiaiii  scripti,  iiiide  Ii.tc  deccrpia  sunl  :  c  Reli- 


qua!  repentur  toiu.  IV  recentioris  GCj.  GG.  ediiionifi:  D  qufim  cst  ut  un:i  sit  op(T.itio   ex  utrisqiie  deifica. 


con'iiitii  vero  iiuxdam  de  epislola  5  Cyrihi  ad  Ne- 
'storiuin,  de  Itbris  ejtisdi^m  conlra  Diodorum  et 
Tbeoilortim,  de  operihus  Dionysii  Areopagitu*,  ct 
de  Tbeodorelo,  qiiae  meriio  possuut  ad  exaineu  vo- 
cail. 

Demeirius  a  Philippis.]  Csesariensem  vocat  Baro- 
nins,  ei  e\  eo  niniiis,  in  nolis  ad  conciliuin  Roina- 
niiin,  dc  iis  qu  i  stionibus  cclebralnm  a  Joaiine  pon- 
tifiee;  conciliarr  posKct  iiterqiic  cum  Libernto  Plii- 
lippcnsein  faciente,  ni^i  melxopolitam  Bnronius  fa- 
cen^t :  fuit  eniin  cpiscopu<  Csnt^arce  Piiilippi  in  Pii- 
laestina,  quae  civitas  Tyrio  anlistiti  suberat;  non 
fiiit  Philipporom  in  Macedonia,  quse  metropolis. 

Contra  legatos  Acumiconm.]  Siint  qui  Acsmetas 
pntent  infcctos  iuisse  errore  fcliitychis  a  Petro  Cii:i- 
pheo,  cum  i<,  a  Zenone  iinperatore  dcpositus,  apinl 
ipsos  delituit,  si  eredimus  Nicephoro,  donec  a  Basi- 


quoniain  unius  essc  et  ejusdem  dirimiis  Deo  decibi- 
Ita  ouinia,  atque  irreprehciisibileii  p:iss!ones.  >  Ct 
posl  noniiiitla  :  c  Unnin  esse  Deo  digtiam  operatio- 
nem  compositi  Christi  secundum  divinitatem  et 
humanitatein ,  sancii  et  sapienies  l^aires  prafiJica  • 
veruiit.  I 

VivH  nsque  nunc,]  Scripsit  ergo  Liberatus  snh 
Jusliniano  imperaiorc  :  nntn  Tbeodosiiis,  de  quo  lo- 
quilitr,  ohiit  prlmo  Justini  junioris  anno,  si  crcdi* 
mus  Vtctori  Tunooeasl. 


CAPUT  XXI. 

De    Agapeto  papa   et  Anthimo  Consiantinapol.utno 
episcopo. 

Vcrum  mortuo  Joanne  Mercurio.  Agnpetof  trUri* 


1059 


LIBERATI  DIACONI 


101« 


-diaconus  RomAns  EcclesU  papa  ordinatur,  in  regu-  A  seplem.  Lubenter  ergo  sascepit  Vigilius  proaiiaiifii 


Tit  *  ecclesiasiicis  apprime  ernditus. 
.  Quo  tempore  Tbeodatus  rex  Golhorum  scribens 
ipsi  papx  et  senalui  Romano,  interminatur,  non  so- 
lum  senatores,  sed  et  uxores  et  ttlios,  fiUasque  eo- 
nim  gladio  se  inierempturom,  nisi  egissent  apud 
imperatorem,  ni  destinatom  exercitutn  snnm  de  lia- 
lia  submoveret :  sed  papa,  pro  eadem  causa  legatione 
suscepta,  Constantinopolim  prorectus  est  :  et  pri- 
HMiui  quidem  honorifice  suscipieiis  direcios  sibi  ab 
impcralore,  sprevit  tamen  Antbimi  praeseniiam,  enib- 
que  ad  salutandum  suscipere  noluit :  deinde,  tIso 
priiicipe,  causam  agebat  legaiionis  suscepiie.  Impe- 
rator  autem  pro  roultis  fisci  expensis  ab  Italia  desii- 
natum   exercitum  avcrtere    nolens,  supplicaiiones 


pipje  noluil  audire.  Ai  ille,  quod  tuum  fuit,  Clirisii  B  prodere  civiutem. 


ejus,  amore  episcopatus  ci  auri,  ci  Cacia  profps- 
sione,  Romaro  profecius  esi  :  ubi  Yealens,  laveaii 
Silveriam  papam  ordinaiom. 

Qoin  et  RaYenii»  reperii  Betisarioni  in  eadeiii 
urbe  sedentem,  eamque  obtineniem  :  eui  iradeni 
praeceptum  Augusi»,  promisit  ei  duo  aori  centc- 
naria  ,  si ,  Siiverio  remoio ,  ordinareiur  ipsn  pro  eo. 

Belisarius  vero  Romam  reversus,  evocans  Silve- 
rium  ad  palatium,  ioteniabai  ei  calumniam,  qoau 
Goibis  scripaisset,  ui  Romam  iuiroirent. 

Feriur  autem  Marcum  iquemdam  sebolasiicum  et 
Julianum  quemdam  praetorianum  fit  ias  de  nomiae 
Silverii  composuisseiiueras  regi  Goiborum  scripin, 
ex  quibus  convlnceretur  Silverius  Rooiacam  velle 


legatione  fungebatur. 

Denique  peteniibus  prlnclpibus  ut  Anibimum  papa 
in  saluiatione  et  communione  susclpcret,  ille  fieri 
iiiquit  posse,  si  se  libello  probaret  oribodoxum,  et 
ad  calhedram  suam  reverieroiur.  Impossibile  cssc 
aiebat  iranslatitiuin  hominem  in  illasede  permanere : 
Augiisia  vero  clam  promiitenfc  munera  mulia,  et 
ruisus  papj*  miiias  inlentante,  in  hoc  pnpa  pcrsliiit, 
ue  ejus  audlrci  petliionenu 

Anlhimusvero  videns  se8edepuIsum,paUiumquod 
habuii,  impcraloribus  redd  dii,  ei  discessit,  ubi  eum 
Augusu  suo  patrocinlo  iueretur. 

Tunc  papa  priiicipis  favore  Mennam  pro  eo  ordi- 
uavii  antittitem,  consecrans  euro  manu  sua  in  basi- 


Secreio  autcm  Belisarius  ei  ejus  conjax  pcr»aade- 
bant  Silvcrio  implere  pnecepium  Augusi«.  ut  toUe- 
reiur  Chalcedooensis  isynodus,  ei  pcr  episiiilam  suaui 
hxrciicorum  firmarei  fidem. 

Qui  mox  de  palatio  egrcssus,  quld  de  eo  ficret, 
consiliariis  suis  locuius  esi :  ei  veniens  coBiolit  se 
in  basilicam  beat»  martgri»  Sabin»,  ibiquc  maneb^t: 
nbi  et  directus  cst  ad  cum  Pholius  fllins  AnConios 
patriciae,  et,  praesiito  sacramento,  InYiiabat  cuib  ve- 
nirc.  ad  palatinin.  Qui  autem  Silverio  asiabani,  per- 
suadebani  ei  ne  Graeconim  crederel  juramcniis: 
ille  lamen  exiit  et  ad  pnlatium  venii. 

Et  illa  quidem  die  pro  juramcnto  ad  ccclesiam 
rcdtre  permissus  «est :   ad  quem  rarsos  mandavii 


lica  SancUB  Mariap.Fuit  istc  Mennas  praepositus  Xe-  q  Belisarius    ut  ad  palaiium  veiiirei;  qui  de  ccclesb 
nodocbii  majoris,  quod    vocalur  Samson,  gcnere 
Alexandrinus,  suscipiens  Chalcedonensem  syiiodum. 

Ul  destinalum  exercUum  suum.]  Qui  duce  Relisa- 
rio  Siciiiam  iiisulam  ceperal.  eraique  iii  lialiain  posl 
hieinem  deporundus.  Vide  Procopium,  lib.  i  de  lielio 
Gothico. 

PalUum.]  Qiiod  fuit  insigne  patriarchalis  digniu- 
iis.  Idcffl  postea  rerertur  de  Paulo  Alcxaudrino , 
esutum  nempe  esse  pallio,  cum  deponeretur. 

Tunc  popa,  etc.]  Vide  Evagrium,  lib.  iv,  cap.  35, 
ubi  de  Aiilhiini  dejectione  ab  ^apeto  silet,  inserit- 
que  Anihimuin  inler  Mennam  et  Epiphauium,  qu3 
est  allucinaiio  ab  omnibus  rejecta;  neque  enifu 
Epiphanium  prxcessit  Anthiaius,  sed  secutus  est. 


CAPUT  XXII. 
De  Silverio  el  Yigilio, 

Ilis  peractis,  constiiuens  papa  apud  imperatorem 
apocrisiarium  Ecclesi»  su»  Pclagium  diaconuni 
suuin,  dum  in  luliam  reverti  disponit,  Consiaiiti- 
iiopoli  obiit.  De  cujusdecesso  audiens  Romana  ci- 
viias,  Silvcrium  subdiaconum,  Hormisdae  quoiidam 
|uip»  filium,  elegU  ordinandum. 

Augusta  vero  vocaiis  Vigilium  Agapeii  diaconum, 
prollieri  sibi  secreto  ab  eo  flagitavit,  ut  si  papa  fie- 
ret,  tollcret  synoduin,  ei  scriberet  Theodosio,  An- 
thimo  ei  Scvero,  et  per  epislolam  suam  eorum  fir- 
roaret  fidein;  promiitens  dare  ei  praeceptum  ad  Be- 
iisarium,  ut  papa  ordiiiaretur,  et  dari  cenlcuaria 


cxire  nolebat,  dolos  sibi  prxparatos  agnoseens.  Sed 
postea  orans,  ei  causam  siiam  Domiiio  comnie»- 
dans,  exiii  et  ad  palaliuiu  venit :  qui  solus  ingres- 
sus,  a  suis  ulterius  noo  est  visus. 

Et  alia  die  Beli^arius,  convocatis  presbytctis,  ct 
d'.aconibus«  el  clericis  omnibus,  maodavii  cis  ot 
aliufn  sibi  pipam  cligerent :  quibus  diibiUntibu$,  et 
noniiuliis  renileniibus,  favorc  Beli^arii  ordinams  e  i 
Vigilius.  Silveiius  auieni  in  exsilium  missus  esi 
in  civiuicm  provincix  Lyciae,  quu;  Patara  dicitur. 

Post  ordinaiioncm  crgo  suam  compelicbaiur  Vigi- 
Hus  a  Uelisario  implere  promissioncm  suam,  qiiain 
Augusif  promiserai,  ei  ui  slbi  reddcrci  duo  auri 
cenienaria  promisu.  Vigiiius  aitiem  iimorc  Roma- 
D  norum,  etavaritia  pairociiiante,  U' lcbat  spousioiiei 
suas  implerc. 

Sed  S  ivciio  veiatule  PaUtam,  vcnerabilii  episco 
pus  civiiaiiii  ipsius  veiiit  ad  imp  ratorem,  et  judiciuiu 
Dei  conlesiaiiis  esl  de  lant;e  sedis  cpiscopi  eipel- 
sione,  inuttos  es  c  dicens  in  hoc  uiundo  rcges,  el 
non  esse  uiniin,  sicut  ille  papa  est  super  Ecclesiaoi 
mundi  toiiu3,a  sua  ^ede  expulsus.  Queiu  audiens  in- 
perator,  revocari  lio^nam  Silveriura  jussii,  et  de 
liticris  il  is  jadicium  fieri,  ut  si  probarciur  ab  ipso 
ruisse  ^ripus,  in  quacunque  civiUie  episcopus  d  :• 
gerei;  si  autem  rals»  fuisscul  probaUs,  r€Stitucri:t.ir 
sed:  sux. 


*  Codex  Tcllerii,  ordinatur  pir  in  regulit. 


1011 


BREYlABIUirv 


1019^ 


Magios  Tero  currens  cum  volont:iie  Augustx,  to-  X     Ab  ipsa  hanresi  arfllclus  Vigitius,  nec  coronaius, 


lebnt  inriium  facere  imperatoris  prrceptum,  ne  Sii- 
rerius  Romaro  reverlereinr ;  sed  prxvalente  impe- 
raloris  jussione,  Silvcrius  nd  llaliam  reductus  esl. 

Cujns  adventu  territus  Vigilius,  ne  sede  pell  retnr, 
Belisario  mandavii  :  •  Trade  mihi  Siiverium,  alio- 
qui  non  p<tssum  facere  q^iod  a  me  exigts.  i  lia  Sil- 
verins  tradiios  est  duolnrs  Vigilii  defensoribus  et 
serxis  ejus;  qui  in  Palmariam  insulam  adduclus,  sub 
eoriim  rnstodia  deffcit  inedia. 

Vigiliis  antem  per  Antoninam  Belisnrii  cnnjugem 
imptens  pritrssionem  suam,  quam  Augusta  fecerat, 
kilem  scripsil  epistolam: 

f  Dominis  el  in  Gbristi  Dei  Snlvatoris  nostrt  cha- 
rit«te  conjunctis  fralribns  Th*eodosio,  Anthimo  et 
Severo  episcopis,  Vigilius  episcopus. 

c  Scio  quidem,  quia  ad  sanctilalem  vesiram  antea 
fldei  mea^  credulitas,  Deo  adjuvante,  pervenit :  scd 
quia  modo  gIorio«a  filia  mea  patricia  Antonina  Cbri- 
siiants  ima  desideria  mea  fecit  impleri,  quod  fr:iter- 
nitili  vesirse  praesentia  seripta  transmitterem.  Snlu- 
lans  ergo  vos  graiia*  qua  nos.  Deo  nostro  Christo 
Salva|4»ri  conjungimur,  me  eam  fiJem,  quam  teneiis, 
Ddo  adjuvante,  et  tennisso,  et  lenere  significo; 
sdens  qnia  illod  Inter  vos  praedicamus  et  legimu*, 
ut  ei  anima  ana  lit  et  cor  unum  in  Deo.  Proveclus 
mei,  qui  vesier  est,  Deo  adjiivanle,  nuntiare  vobis 
gaudia  mniuravi  ex  moo  animo,  sciens  fraternitatem 
vestraro,  quae  oplnbat,  libenter  aroplecii.  Oportet 
er^  at  bxc,  quae  vobis  scribo,  ntillus  agnoscat ;  sed 


qualem  viuc  terminum  suscepit,  notitm  est  omni- 
bus ;  sed  re  ?eamus  ad  causam  Alexandrinorum. 

De  Silverio  et  Vigitio,  Luctuoi^aui  historiam  sin- 
gulari  capite  amat  referre ,  ut  ViRilio  tnum  capi- 
lum  damnatori  lanto  mMJorem  fnciat  invidiam  , 
quanio  iniquiorem  ejns  primam  ordinalionem  ostcndii. 

Pelagium  diaconum  «uutii.]  Triuin  pontificum  apo- 
crisinrius  fuit,  Ag  >peii ,  Silverii  et  Vigiiii ;  qnani- 
ohrem  in  concilio  Constaiilinopol  t  ino  aun.  536  , 
8uh  llenna,  s»pe  diciuir  se  lis  ^tposiolice,  Ccclesi^e 
liomatiOE^  diaconiis,  pcrindr  nc  Tiicophanes.  Dicnntti* 
etinin  ihidnm  ambo  diaroni  Vigilii,  sed  per  nnticipa- 
tinnem,  quoniam  a  Vig  lio  Romnm  proptTnnte,  cer- 
toi|ue  adipiscendas  sedis  apostolicae ,  relicti  sunt. 
Venil  Pelagius  primum  Constantmopolim,  ab  Aga- 
peto  legatits  ad  Jiistininniim  anno  555,  remis^is  K6. 
mam  a  Jnsti><inno  anno  540,  nirsits  Totilx  ail  Justir 
nlanitm  legntione  fun  tus  est,  Romamque  rediit  ra- 
B  tionem  leKntionis  red.iilurns  unde  iterimt  ad  ViRi-' 
liiim  Con6t.intino|ioli  postiiim  reversus  est,  creditur- 
qne  ipsuin  tandiu  retinnisse  in  sententia  de  non 
damiiaodis  tribus  capitnlis ,  qnandiu  per  Ecclesiae 
pncem  licuit ;  tandem  successit  Vigilio  in  scdem 
apostoiicant  ann.  555, 

Constaniinopoli  obiit  ]  Idem  tradit  Victor  Tuno* 
neiisis  :  suot  tanien  qui  defunclum  in  via  s<:rihant : 
an  non  forte  viam  pro  ipso  ad  viam  procinctu  di- 
xernnt  ? 

Siiverium,]  Ope  Theodatl  Gotborum  regis,  aul  etiam 
vi  rirdinntunt  scribit  An  tsiasius,  undt^  spccies  ad- 
dita  postroodttnr  eaiumni»,  quasi  faverct  GoUiis. 
Nmtdesanl  qtii  tancto  viro  simoniacam  labem  luu* 
rere  conati  sint,  quasi  anrogratiam  Theodati  redeme- 
rit ;  iil  lemere  ab  Anasiasio  dictum  maligne  quidam- 
defen  let  unt. 

Vigiiium,]  Erat  ille  tune  temporis  Agapeti  non 
dtaconus  tantum,  sed  etiam  apocrisiariiis  nnn  ctun 


magis  lanquam  siispectnm  me  sapientia  vesira  ante  C  Pelagi»»,  alrine  etiam  Theophane.  Irrepserai  a.iiem 


allos  existtmet  babere,  ut  faci^ius  possiin  bxc  qn» 
coepi  operari  et  perficere.  »  fclt  subscriptlo  :  c  Orate 
pro  nobis  Deum,  mibi  fratres  in  Cbristo  Domino  no- 
slro  charitate  conjnncii.  » 

Sub  hae  epistola  Vigilius  fidem  suam  scripsit,  in 
qua  doa^  iu  Cbristo  damnavit  naturas ;  et  resolvens 
lomnm  pap»  Leonis,  sic  dixit :  c  Non  daas  Cbri- 
siom  confilcmur  Dniuras,  sed  ex  duabus  natu:is 
eompositum  unom  Filiura,  unam  Christum,  unum 
Dominnm.  »  Ei  ilernm  : 

c  Qiti  dicit  in  Chrisio  duas  fonnas,  unaquaqne 
ag«'nie  cinn  alterios  conimunione,  et  non  confitetur 
anam  personam,  unam  essentiam,  anathema. 

c  Qui  dicil  quia  hoc  quidem  miracula  faciebat. 


vtr  ambiliosus  in  graliam  Angusi»  Acoph  tla^^ejusoiie 
ralus  se  posse  s*  dem  aposiolicnm  oceupare :  imo 
credihile  esi ,  quo  ai>f  rlius  adnlaretur ,  se  Aceplta- 
lis,  et  praesertim  Anthiino,  ai(|oiorem  fiaxlsse,  JNdi* 
ciumque  Agnpeti  de  Anthimo  qoasi  durius  carpsi^se. 

Elport^skHam.]  (Jliiiue  commanicaoriaro,  ciijus« 
m<'di  posiea  refcnur. 

Centenarta  septem.]  Id  est  seplies  cenHim  pondo 
auri,  quae  si  revocentur  ad  roonetse  Gnllicae  xa- 
lorom,  eflicie.t  sexcenta  et  aiDplius  librar otn  Fran- 
cionrum  niiliia. 

Facta  profes*ione]  Proressinois  vox  loeo  promis- 
sionis,  vel  a  Lilierato  pos.ta  e^t,  ve*  a  librariis  in- 
ducta,  quod  niagis  rcor,  proliieri  enim  apud  Cice- 
ronem  proiniilere  esi  :  baec  autem  promissio  a 
Vigilio  noB  vcrbo  Untum,  sed  dato  cbirographo 
facta  est. 

Ravennte  reperit  BellsariuM»  ]  Memoria   faUitur, 


.  ...  ,^  ^  '       •  ^  RaveMnam  posnit    pro  Ne.ipoli ,    quam    Belisarius 

hoc  vero  passionibus  succnmbebal,  et  non  coiifiieiur  D  recens  ceperat ;  neque  enim  poiilus  est  Ravenna. 

nisi  posi  iriennium.  Vide  Procopium,  lib.  i  de  Belto 


miraculaetpassioncsnnius  ejiisdemque,  quas  spon* 
te  sna  snstinuit,  carne  nobis  eonsubsiantiali,  ana- 
thema  sil. 

c  Qui  dicit  qaod  Christus  velut  bomo  mise- 
ricordia  dignalus  est,  et  non  dicit  ipsum  Deuin  Ver- 
bnm  et  crucifixum  esse,  ut  misereatur  nobis,  ana- 
ihema  >\U 

c  Anathemaiizninus  ergo  Paiilum  Samosatenum  , 
Dioscorum,  Tbe  idorum,  Theodoritum  et  omne»  qui 
eoriitn  stainta  coluerint  v<  I  coluni.  » 

Et  bvc  Vigilius  scribens  haereticis  occulte,  per- 
mansit  jiedens.  In  qno  impleium  est  illud  testimo- 
nivm ,  qticd  Saloroon  in  Proverbiis  dicii :  Edent  vias 
sutg  fructut,  et  consiHis  fuis  saturabuntur(Prov,  i,  31). 


Goihico. 

Romam  reversu%,]  Qno  lempore  Vitiges  obsidio-r 
nem  Romae,  ann.  538,  Mariio  mensf!  incoept  m  ufge- 
hal.  Vide  Pri>copioin,  lih.  i  de  Belio  Goth.co,  et 
Anastasinin  in  Silverio. 

Regi  Cotkorumseriptas,]Sii\p,  qiti  a  Goihis  vo- 
catus  ad  regnura,  pereiiierat  Theodatunt  Silverin 
faventero.  Soni  oul  inde  refellanl  ilUmtn  Silverio 
de  proditione  caiMmniam  :  quouiodo  eiiini  Silve- 
rius,ut  eratgfneroso  aninio,  cum  sui  aniici  carntli  ui 
de  re  lanta  egisset?  quid  si  huniaui  qniddain  pastiii» 
sit,  cuni  Itelis:iriuin,  cui  hc  urhii  die  10  Decenibi  is 
dediderat,  videret  Vigilii  pontificatatu  aflleclantia  iie- 
gotinm  proinovereT 

Secreto  autem  DetisariusJ]  Vide  totain  hanc  tra- 
giediam  ap>id  Annstasium  in  Silvcrii  Vita,  et  ink- 
rarc  duas  feitniias  Tbcodorjnt^  Juslitiiani,  cl  .^au»- 


I^i5 


LinKKAIl  DUCOM 


1041 


nimiy  Beliftarii   uxorem,  poUii^se  loum  Ecclesiam  A  \ii;ilioait  Ju^rmiuiiuin  et  Tbeiidorain :  eyanesdl  p«- 
perlurbare,  religiouciuque  convellere :  quid  iion  au-        '  "        "  -•-•^•-.:-   :..  .v-:_.:^..:. 

iil  muliebris  animus,  ubi  spirilu  sive  religiouis  sive 
ambiiionis  iliudilur? 

Qui  $olu$  ingreuus.  ]  Vigilium  facil  comilem 
Anasusiiis ;  reui  eniin  a  Liberaio  persirieiam  eipli 
caiius  ilarerert :  clngressis  iiaque  Silverlo  ei  Vigilio 
fiolisin niausoleo.Anloniua  patriciajacelNilia  ledu,  ei 
Belisarius  sedebal  ad  pedes  ejus.  bt  dum  euin  vidis- 
set  Antouina  pairlcia,  dixil  ad  eum :  Dic,  domiue 
Silveri  papa,  quid  fecimus  iibi,  ei  Komanis,  ui  iu 
velis  nos  iii  maiiu^  Goiliorum  tradere?  Adbuc  ea  lo- 
quentc,  iiigressus  Joannes  subdiuconus  ,  region  iriiis 
priiiia  regionis,  iulit  paltium  de  collo  ejus,  et  duxii 
iu  eubiculum,  ei  exspolians  euiu,  iuduit  euiu  \cste 
inooachica,  ei  abscondii  eum.  Tuuc  Sixtus  subdia- 
conus  regiooarius  regiouis  scxtie ,  viden«»  eum  jain 
inonacliiim»  egressus  forts*  uuiitiavii  ad  cleruui  di- 
cens  ooia  doiiincs  papa  depositus  ebi,  ei  facuis  e>C 
inonacuus,  qui  riium  aod.eutes  rugeruui  omues.  » 
Veium  Aiiastashis  conrundii  duoi  Silverii  cum  Be- 
lisario  congressus,  duasque  res  quas  Ltberatus  dis- 
iinguii,  addii  enim :  c  Uueni  suscipiens  Vigiiius  ar* 
cbiiiiaconus  iii  sua  quasi  fide ,  et  niisit  euin  iu 
exsilium  in  Poniias,  ei  susieiiUTit  euiu  paae  iri- 
bulaiioiiis  ei  aqua  an^ustiae,  i  quas  louge  postea  cou- 
tigcrunt,  oempe  poii  rediium  Siherii  ex  Patareusi 
exsilio. 

in  exiilium  miuu$  e$L\  De  exbilio  Silverii  io 
Lyciam  silet  Anasiasius,  loquitiir  vero  Procopius 
io  bxc  verba,  Ub.  i  de  Uello  Goibico,  cap.  15: 
c  Deiiide  oboria  tuspicionf,  Silverium  urbis  Roinae 
pouiiM«eui  defeciurHin  ad  Golbos,  buncquideai  con* 
ieaiimiraniuiiiiiii  in  Gradciam,alieruni  veroqiiempiatti. 
Uii  suflecii,  V*gillum  Homiue,  ooo  secusei  aiios  quoe- 
daui,  ei  luis  secialoriue  viros.  i 

Veuerabitis  epitcopu$.\  llle  ipse  esi,  mea  quideoi 
seiileiiiia,  Licinius  Mve  Liicianus  qui  io  concilio  Con- 
aiauiiiiopoliiaiio  sub  Meiiua,  anois  abbiiic  duobus, 
aubscripsisse  legitur. 

In  quacunque  eivilal§,\  Id  est,  in  aliqua  uoa  eivl- 
iaie  episcopus  viverei,  uiique  jaoi  noo  Roioaoa),  sed 
civiiaiis  iliius.  Barouiusaliieciuierpreiatur,  vereor  ut 
probabiliier,  quasi  niiuiruin  iinperaior  Silverium  ju- 
oereiy  si  reus  prob^retur,  Roinam  noii  redire,  sed  reii" 
oere  tanien  summuoi  pooiificatuiu,  queio  io  aiia  qua- 
cuoque  civi'a(e  gereret. 

Pelagiui  vero  oe(urreH$.]  Ilinc  perspiciiur  Pelagii 
cum  Vigilioei  Augusia  conspiiaiio;  in(elli|^itur  etiaui 
quomodo  Pelagius  jam  lum  agerei  res  Vigilii»  funger^ 
iurque  apocri>i  rii  nionere. 

/n  jPa/martftiii  in$uLam,  ]  palmariam  posuii  pro 
Ponii^t  insula  viciua»  cujus  uiemiuii  Martyrologium 
Koinamun. 

befecii  inediaA  ha  roartyrio  Silverii  paulo  aliler 
qoaui  LiberatusMariyrologium;  naro  ui  parcerei  Vi- 
giiii  iioiiiiiii,  bxc  babei  ad  dicni  20  Junii :  c  Nuialis 
saocii  S  Iverii  papai  ei  martyris,  qui  cum  Antbiiiiuui 

episcopum  ba.reiicum  ab  Agapeto  praBdecessore  suo  n  Breviarium  isiud  post  rooriem  Vigllii  scripium  e^*, 
deposiiuni  resiiiuere  iioliiisbet,  ageiitc  impia  Tiieodora  "^  id  e»!,  posi  aoouoi  555,  qoo  asno  conXigTt  mors 


riier  raiio  pctita  ex  iosoleutia  iiiscripuo:iis  ,  qii« 
|oii;:e  alia  est  quuin  qus  apud  Liberaiuio  corrupla 
vulgo  legitur. 

§ub  hac  epi$toia.]  Epislolae  subjuncia  fuii  fidei  pro- 
fessio,cufuanatbematisniisquinque:  fideinibil,  pneier 
uuam  pericopen,  Liberatus  refert,  qua  coniinebatar 
venenum.  Aiiaibemaiismi  priores  qnaitior  in  iolidem 
seuteiiiias  Leouis  Magui  a  eoncilio  Gbaleedonensi  re- 
ceptas,  sed  perperam  inlellecias,  iiiiorqiieiiiur ;  quiu- 
tus  viliose  legitur,  pro  Dioscoro  eniin  Nestorius  re- 
stiluendus  est :  senteiitiais  Lconis  dixi  perperam 
iiitellectis,  quasi  duarum  naturaraoi  confessione 
excluderetur  uoa  persona :  quare  aiiaibeiiialisoii 
priores  quatuor  videntur  callide  compositi,  ad  falleo- 
dos  ipsos,  quibiis  scribebatur,  hxreiicos,  ot  cuin 
laborarent  prx^julicio,  suam  iusenieniiaiiitraberenl, 
quod  revara  iamen  catlioiice  dieeretur.  Vcm^uo  nrc 
iode  pdiesi  excusari  *  Vigilius,  quemadmoduiu  uec 
^  postea  Houorius,  cuin  per  iudiginm  sede  aposiolita 
^  oeconomiain  noii  aperte  docuii  veritaiemy  quamvis 
sederet  in  caihedra  doctoris  Bccles  s. 

Nou  vero  jain  in Je  ab  bis  primis  ieniporibus  co- 
giiaium  fuisse  de  dainuaudis  tribus  capilulis,  idqne 
paciuni  esse  Vigiliuin,  si  Theodoi»  potentia  sekm 
aposiolicam  occoparet.  Testis  Victor  TuooBen^s: 
c  Posl  cousulatum  i  non  Ba&ilii,  ui  le}Otur«  sed  cUe- 
lisarii,  anno  secundo,  i  id  est,  aun.  437»  cTbeiidone 
factioiie  Augustus,  i  qdx  c  occulia  esse  ayoodi  Cbal- 
cedonensis  nunquaro  destltit  inimlti,  ei  quo  re- 
^nare  coBpii,  proscriptionuui  insidia:  praeparaotnr. 
bilverius  Romaniis  episcopus  exsilio  nittitur,  et  pro 
eo  Vigilius  ordinatur,  a  quo  Tbeodora  loemoraia 
y  Aogosia,  priusqutui  ordiiiaretor,  occiiite  cbirogra- 
pjio  elieuit,  ut  papa  eflectus  in  proeeriptiooe  syuedi 
Gtialcedonensis  iria  capiiula  condemuaret,  id  est,epi- 
stolam  lb«  Edesseni  episcopi  ad  Mariui  Persam,  quae 
judicio  syoodi  Cbalcedonensitapprobauet  ortboifou 
judicaia  est,  ei  gesiis  synodalibos  sociau :  Tbeodo- 
Cruin  deio  Mopsuesieiiuoi  e,  Iscopura  ,  synodaliter 
similiter  gestis  apud  Aniiocbiam,  sub  Joauoe  epi- 
fcopo  ejusdeiii  Ccclesix  ei  Clialcedooe  laudatum,  el 
Theodoreti  Cvri  episcopi  dicta  cum  eodem  Tiieode- 
reio  syoodi  Ghaicedotteiisii  vodbut  collaodau.  i  Si 
basc  vera  sunt,  damnatio  Origettis  noo  f  uit  in  causa  cur 
cogilareiur  de  damiiandis  tribus  cipitulis,  sed  w 
damiiatto  ui^refur  :  verum  suspecta  potest  ei.e 
merilo  iebitiuaiicorum  duorum  h  »c  in  porle  fides. 

Afflictu$  Kryiitus.l  Quid  passus  sit  Coosuoiinopoli 
atque  Cbalcedone  iib  iiuperalore,  com  oarrat  ips<*, 
tum  cleros  Italiae  miserabiliter  deflet  in  litterii  ad 
iegatos  regis  GalKarom ;  ao  vero  mlssus  iil  in  exsi- 
lium,  in  euque  plurcs  aoiios  manserit,  dispuuot  ec- 
clesiasiic»  bisiorix  tractaiores,  ei  inej  quidem  sen- 
leniia,  de  voce  sola  litem  moveni ;  alisenlia  eiiim  ab 
Urbe  exsilii  iiooilneappellataesi,  nec  inHneriio,  euti 
violenu  essei. 

Qualem  vUee  terminum  $u$ceperU.]  Hioe '  sdiuiu 


Aogusia  a  BeUsario  iu  e)(siiiuiu  puisus  ad  iiisulain 
Poiitiam,  il)i(<eiii  pro  flJe  caibolica  mullis  qerumois 
ooiifectiis  defecit.  > 

Per  Anioninam.  ]  De  bacce  feinina  oniniuui  eiim- 
puri  siiita,  etaudacissiuia.ctciudeii&siuia,  vide  bisio- 
riau)  arcaiiam  Procopii. 

DomiMfj,'  cic.]  In  tibris  ediiis  legitur,  Domini$  et 
ckri$ti$^  tiiulum  restituimusex  VicioreTunonensi,qui 
quidem  epistolain  refert  iia  inKripum :  c  l>omiui:i  ei 
iuCbrisii  Dei  Salvatoris  iiosiri  cbariUie  conjuuetis  fra- 
tribos  THeodosfo,  Antlieuiio  et  Seyero  episcopis, 
Vigilios  episcopus.  i  Qiia  ex  iiiscripii«ine  infringi- 
iur  vis  arguiuentorura  quibiis  couimeniitiam  esse 
episiolani  Baroiiius  |irobai;  iieque  enim  inscripU 
esi  Justiiiiano  et  Tbeodorx,  quod  Baronios  credi- 
dii;  evanescii  etiani  quod  ex  syuodo  vi  affcrtur, 
auaibeiut  dictum  fuisse  libcUis  qui  dicuntur  facli  a 


Vigilii. 


CAPUT  XXIII. 


De  Vaalo  Alexandriao  archiepi$copo,    et  monacint 
Hiero$ohjmonm, 

Poaiiiuam  er^o  Tbeodosius  Alexandriiios  io  exsi- 
lium  lOissus  est,  Paulus  iiuid^m,  unus  abbatum  Ta- 
bcnnensium  raouacborum,  ad  Alexandriuam  sedini 
ordinatur  episcopus,  Pelagio  interveniente  apocrisia- 
rio  Romano,  pianeortbodoxus,  suscipiens  Cbalcedo- 
ucnsein  syiioduiu.  Ordinaius  est  a  Meuna  Consiaiiti- 
iiopoli,  prjesente  eodem  Pe'agio  responsario  Yig  lii , 
etapocrisiariis  Eupbr^emil  Anliocbeni,  ctapiMPl^isiari.s 
Petri  Ilierobolyuoruin. 


im  BRiiViAmuM.  \m 

Seterui  autetn  Atiliocbeuii&jain  fuerai  conlemna-  A      Ei  post   liaDc  misit   impcraior  re'agioi»  (liaconHni 

et  apocrisiariiiin  primse  scdis^Uonianae  Antiochbm 
cum  sacris  suis,  quibns  pra:cei>il  ut  cuin  Euplirx- 
mio  pjusdem  uibis  episcopo,  el  I^eirus  lliero.*oly- 


tus,  et  Antliinius  Coustauiinopolitanus  ab  A^peto 
l>apa  Romano,  et  Mt^nna  Conslaniinopolitaiin,  ex  li- 
bellls  datis  adversus  6os  imperatori  Justiniano  a  prx- 
tulibiia  uionas(erio£uiu »  prxsulibusque  priniae  ac 
secimda!  Syriu;,  et  praesulibus  monasterioruro  Hie- 
rosoljinonim  et  Eremi;  hoc  ergo  modo  unitas  Tacta 
esi  Ecdesiarum,  auno  dec'i;uo  imperii  gloriosi  iusti- 
niaui  Augusli  (  Yide  nolas ). 

Iste  Paulus  sprcliis  erat  Constantinopoli,  nt  dicHur, 
ab  aiiquibus  monucbis  suis,  et  venerat  Coastaiitiuo- 
polim  pro  se  agerc  apud  imperatoreui.  QuidiYinonuta 
catbedram  Yacaniem  inveniens,  meruit  per  Pelagium 
diaconum  Alexandriae  episcopatuni ;  accepitque  ab 
imperatore  potestatem  super  ordinai  oiiem  ducum  et 


uiit»,  et  llypatius  Epbeslnns  venirent  Gazam,  ot 
PjuIo  eplscop)  paliium  auferrcnt ,  eumque  dejH)* 
ncrenl. 

Pelagius  ergo  profecius  Antiocbiam,  et  iiiiie 
llierosolymatn,  cuin  meiiioratis  patriarchis  et  ali- 
quuntis  epis  opis  venii  Gazim.  Et  aufereaies  Panlo 
pallium  deposuerunt  eum,  et  ordiuaverunt  pro  ilJo 
Zoilum,  quein  posteaafiud  Cottstantinopolim  impera- 
tor  deposult,  el  Apollittarem  ordinavit,  qui  nuoc  est 
prxsul  ipsius  Alexandrinat  £cclesix. 

Sed  redeunte  PeUgio  Conslaiilinopoiim,  monacbi 


iribauorum,  ot  removeret  bxreticos,  et  pro  eis  or- B  qui Jam  ab    llierosolymis  ,  per  quos  Pelagias 


tbodoxos  ordinaret;  per  illos  enbn  populi  invaleo- 
cebaot. 

b  Alezaudriam  desceadens  tim  »re  sui  suaque  in* 
dostria  omnem  civitatem  et  omnia  monasteria  ad- 
duzerat  siiscipere  Chclcedonensem  synodum  ,  nisi 
Miierveotu  diaboli  ialis  emergerel  causa. 

Cugitante  Paulo  episcopo  removere  Eliaro  roagi- 
fttrum  niiiitum,  Psoios  quidam  diaconus  et  oecono- 
miu  Ekxlesiae,  amiciis  Elis,  per  poriicores  litiera- 
nim  velocissimos  pedestres ,  quos  ^gyptii  Symma- 
cbos  Tocant,  omuia  molimina  Paull  Eli»  scribebat. 

CoBtigii  ao:em  Paulum  invenire  liiierat  ejus 
^gypitace  scriptas,  et  legere :  et  liinens  qund  de 
Proierio  contigerat,  sollicitus  de  eo  factus  est,  et 


Gazam  transilum  habuit,  venerunt  cum  cj  ad  conii- 
latum^  portantes  capitula  de  librisOrigenisexcerpln, 
Tolentes  agere  apad  imperatorem,  ui  Origeucs  dam- 
naretur  cum  iltis  capitulis, 

Igitur  Pel^gius  aemulus  existens  Tbeodoro  Coesa- 
reai  Cappadoci»  epi.^copo,  volens  ei  nocereeo  quod 
esset  Origeois  defensor,  iina  cum  Menfna  arcbiepi- 
scopo  Constantinopoliuno,  flagitabal  a  prindpe  ui 
juberet  fieri,  quod  illi  monacbi  siippiicabant,  ot  Ori- 
genes  damnaretur,  ipsaque  capitula  talt.i  docentia. 
Annuii  imperaior  f.icillime,  gaudens  se  de  tallbus 
causis  judiciam  ferrc  :  jubente  eo  dictau  esi  in  Ori- 
genem  ei  illa  capiiula  atiatiiematis  damnatio,  qimiu 
tnbicripiernnt^  una  cum  Menna  arcbicpiscopo,  episcopi 


eoepii  Psoium  compeilere   facere    rationes  Eccle-  C  apud  ConsUntinopoIim  reperti. 


im:  qoem  tradidii  jndici,  et  imperatorl  de  eo 
relulii. 

Eo  tempore  apud  Alezandriam  libodo  erat  aogu- 
sulift,  qui  eiMi  aceipiens  ciistodiendnin  osque  ad 
tmperatoris  prxceptum,  consilio  cujusdam  priorls 
civiuiis,  nomine  Arsenii,  acceptis  muneribus,  in- 
seio,  ol  (ertur,  episcopo,  clam  nocte  iotis  viribos  eum 
mftgno  cruciatu  occiJtt. 

ilujus  filii  ei  .affines  imperatorein  interpellaotes. 
•uggesseruiit  ei  qua  vi  eorum  parens  debiium  n.or- 
tis  perselvisset.  Quod  audiens  imperator,  vocivii 
Liberium,  eirecitaugustalein,  misitque  eum  Atezan- 
driam  inquirere  causam.  Ad  quatu  urbein  Liberius 
cam  veoieset,  Hbodooeiu  ad  ae  venire  '|ussit,  ei  ab 


Deinde  direcU  est  Vigitio  Romano  episco,.o,  Zoilo 
Alexaadrino,Eupbraeaiio  Antiocbeno,  el  Pelro  lliero* 
so'ymitano ,  quibiis  eam  accipientibus  et  subscri- 
bentibns,  Origenes  dautnatus  estmortuus,  qui  vivctts 
olim  fuerat  auta  damnatus. 

PrcesulibHt  iiMiiaf lerioram.]  Vide  emnium  siipplica- 
tiones  in  coiicilio  ConsUntinopolitano  sub  Ueiina. 

Anno  decimo  tmperii.J  Facta  e^t  paz,  omnibus 
patriarcbis  in  uaam  Cbalcedoneusis  coucilii  Udeni 
conspirantibus.  Sad  quoinodo  id  coiiiigii  decimo  aniio 
Justiniani ,  cum  unus  patriarcbarum  Paulus  ordiua- 
itts  sit,  prarseiiie  Pelagio  Vigilii  responsario,  et« 
Vigilius  non  dicaiur  ordinatus,  nisi  auoo  sequeote, 
dlei^Novembris?  An  Vigilius  Consuntinopol:  disce- 
dens,  certusqne  adipisci  sodein  ;tpostolicain ,  Pela- 
gium  ibidem  reliquit  suoin,  ut  fuerat  Agapeli,  re- 


.    ^'  ^  .^.         j.  .1«    f>  spousarium  ruturum ;  huiic  eiiim  Agapetiis  eodein  ibi 

eo  reqairebat  qiiomodo  occidissel  diaconum,   i"«  *' niunere  fungi  Jusserat,  imo  ann.  555  CoiisUniiuo. 
vero  respondit  jusslone  episcopi  factum  fuisse  :  ha-         " 
bere  se  imperatoris  delegationem  aiebat,  ut  quid- 


quid  jubeiet  episcopus,  modis  oranibus  implerei. 

Sed  neganie  Paalo  epiecopo,  et  se  nescire  cla- 
mitante,  prior  iHeciviUtis  Arsenins,  hoinicidii  illius 
auctor  inventus»  morte  mulutus  esi. 

Purro  episcopo  Pauio  Gasam  in  ezsiliuoi  misso, 
Rbodocam  ge»tiadeeo  aetis  directus  est  Constan* 
tiiiopolim:  ciijus  gesU  cum  intra  palatinm  legeren- 
tor  principi,  jussit  eum  ab  scurronc  duci  *  et  furas 
regiam  clviutem  occidi. 


polim  cum  Theopbaue,  altero  sedis  anostolitue  dia- 
cono,  miserat,  ut  consiat  ex  conciiio  ConsUntinopa- 
liUno  sub  Meuna,  ubi  v.  caniur  archidiaconi?  An 
Ipse  Vigitins  npu  anuo  scqneiite,  sed  islo  urdinatus 
ej»t,  cum  Sifverius  die  17  Maii  sufftxtus  fu:s»ei  in 
iOcum  Agapeti  die  fi  Aprilis  vlu  functif 

Sprelus  eralA  Id  est  accusatus,  velut  minas  ad 
giibernandum  iioneus,  non  propter  simplicitatem, 
qnod  visum  non  nemini ;  sed  partim  ob  defenslonem 
syiiodi  et  impugnationcm  Origenis,  adversos  Tal>cn- 
uesioias  iu  Dioscorum  etOrigeiiem  propensos,  partiin 
ub  iiiiperiosam  gubernaiidi  ratioueni  atque  cailie- 
drse  inaxiniai  euiiidiiatem,  unde  cotitemrior  nioiia- 
eboiuffl  a  mouaibia  vicissim  couieiiinebatur. 


*  Codei  TcIi»Tii,  Obscurro^e  duci. 


IC47 


LinERAM  DIACON! 


10  »9 


Divino  nuiuA  FacUim  sU  snnc  d  viuo  nniii,  ni  A  "lerqiw  Augusi»  consilii»  8eryiebat,vcruni^U4bcwr 


primum  crearetur  episcopn^,  propier  fidei  nierilum, 
at  cum  depositus  fuisset  aliquando.  propter  homiciilii 
eonscieniiam ,  pecnnia  data  Jusiinlano  e^ique  gra  di, 
redimere  volu^t  restiiutifMiem .  sicut  tradit  Procopius 
in  llist.  Arc.  cap.  27.  Panlusque  idcireo  rostiluendns 
rmssel,  nisi  Vigil.us  pontifex  Gonstantiuopoli  cxi- 
•Cefis  oitst  tissei. 

Populi  invale$cebant.]  Dabia  leclio,  si  non  falsa, 
probabilior  sensus  eiisieret,  si  lcgeretnr,  hmreiici 
lw*aie$cebant, 

Pelagiut  igitur.  ]  llabiioro  fuisse  concilium  Vi- 
etortradit,  c  qui  Dioscori  harelici  pra^decessoris 
8ui  depOhitionem  cclehrans,  P^tlaestino  co  icilio  de- 
ponilur,  et  pro  eo  Zoilus  ordiuatur.  »  Quo  aimo 
contigcrit,  non  ita  f.icile  potest  defiuiri,  tum  quia 
scriptores  inter  se  lugnant,  el  ^ingnli  obscure  I(h 
quuntur;  et  quamfis  aperte  dicerent  scnlcniiani, 
non  magnaro   lamen   mererentur  fidem,  quon^in 


Theoidoms,  Pelagius  xqui  retineiUior. 

Theodoro  Qcsarete  Cappadocia:  efnscopo.]  De  ipso 
in  Vita  s:iocti  SalKe,  num.  105,  Cyrillus  monacbus : 
c  Postquam  fuit  Ecclesia  recensliberaia  ab  haeresilNis, 
et  re^piravtt  a  longis  illls  tumultibu^  et  perturba- 
lionibus,  et  fuit  in  ea  quies  et  Iranquillitas,  malignos 
in  eam  rursus  iuTidum  injiciens  ocnluin,  movet 
adversuseain  quosdam  Nonni  asseclas,  Domiliannm, 
inqnain,  et  Theodornm  :  qui  mm  jam  nliro  s<*nifreat 
ea  quae  Origenes ,  ubi  eii:im  assunip^eruai  auxilioiH 
temporis,  et  eoruui  alier  quidem  Galataruin,  Tbeo- 
dorus  autem  Ciesarex  Cappadocix,  creati  suiit  anti- 
slilrs,  magnam  stiam  ostentaruni  poiesiateir.  i 
Facius  esi,  opinor,  eptscopus  sub  finem  anni  556; 
neque  enim  factus  erat,  quo  tcmpore  Motinas  babe- 
bat  conciliuni  Constantinopoli,  siqutdein  in  ipso 
^ub^criptus  legitur  :  c  S  ephanus  diacimus  el  lcgaiiis 
Sothericisanclissimi  episcopi  Cxsarea»  mrlropolitani 


falsa  plnra  in  hauc  rem  affernnt.  Scriptoruin  alii  ad  B  priin:e  provinci.'»  Cappadocuin.  »  liabuil  vero  conci 


ann.  557  referunt,  ut  Baronius;  alii  ad  543,  nt 
Panvinins;  alii  ad  ann.  539,  ant  5  0,  ul  Viclor 
Tunonnnsis  (si  thmen  dcfiniti  «luitlqnani  ex  ips'us 
vcrbis  nun  partim  implicaiis  iiiferri  poicst),  eiidein 
quippe  anno  Silverioin  Agapeio  successisse,  el  Pau- 
lum  Kcclesiam  AlexandrinAm  capebSivisse  ir.idit  : 
atqui  Paulus  posi  diios  non  totos  annos  in  sede 
ejtactosdeposittis  csi,  Zoilumque  habult  siicc-  ssorem. 
Cum  ergo  Silwrins  ordinatui  sit  anno  536,  die  17 
Maii  aut  20  Jnuii,  faiendum  esl,  st  Victorem  :iiidi- 
mus,  Pauliim  tltclcsiam  Aiexandrinam  cnpessivisse, 
vel  sub  linem  anMi  536,  ^cl  sequeniis  initio,  ante 
diem  17  Maii,  aiqiie  i>a  dep  'Sltnm  fu  ssc  vel  aiiiio 
5'9,  vel  sequeiilis  iniiio.  Veruin  et  de  quisiioite 
prolixius  in  diss  Ttatitme. 

Anenius.]  Procopiiis  tradit  fiiisse  Pal:cslinnm  ge- 
nere,  secta  Samariianum  :  hic  Theodorae  prininin 
gratia  senator  facttis  est,  ium  propter  foiam  Sama 


lium  Mennas  ann.  536,  niense  Muio,  die  t ,  neque 
etiam  diu  post  Cesariensem  EccleNiam  obtiouit, 
nt  colligitur  cx  litteris  Vigilii.  M  uisit  porro,  pritis- 
qtiam  episcopatum  cif^sseret,  annnsa*iqooi  inaula, 
in  quam,  npinor,  venit  cum  pjost  moriem  Sabr, 
tuinultu  facto  in  Syiia,  Constaniinopolioi  petiiK  quo 
iinperatoris  animura  occuparet. 

Dictata  ett  in  Origenem.  \  Quo  tempore  dict  ta  slr, 
non  est  una  scriptorum  sententia*  Baronitis  reft^it 
ad  annnm  537,  alii  ad  decenniuin  f^re  diSerttat  : 
pcndet  quxsti')  ex  tempore  quo  Zoilus  ordinaius  e»t, 
di*  qiio  vide  dissertati  nem  rrjeciam  in  finem. 

Fii^rol  ante  damnatug,]  Cotisiai  et  iniiio  eoo$e- 
qoenlis  capitis  malrgue  id  posiium ,  ne  tcilicei  Orige- 
uis  daronntio  post  moncm  praejadicium  aflerrei  aU- 
versus  trium  capitiiloruiu  hoinines,  poai  oliitiMi 
datnnatos,  quod  nef.is  aiebant  <  apiiulorum  patroai : 
l*qni(ur  autem  Libera  us  de  conclio  Afexaiidrino, 


riurum  rebellinnem  palalio  expuUu8,^mox^  in  Ati-  q  ^^,,^  adversus  Urigenein  Demetrius  cirdter  ann.  S31 

"""'       * """  '     ■*  ""      '^""'-^     coegit,  cujusque  ncmo,  quod  sciatii,  meAilRit  aate 

llieronymuin ;  qui  et  ipse  diversa  pugnainiaqae 
tradidit,  prout  aliter  aliis  temporibus  animo  aflecias 
fuit  :  nain  in  libro  de  Scriptoribos  ecclesiasiicis, 

Snero  anie  dissidiuro  cum  Rufioo  edidii,  Demeirira 
jcit  icagna  insania  debaccb:iium  in  Origene  u ;  posl 
dissidiuin,  Demetrium  ab  Origeiie  laceratum.  Anle 
disfiidinm  tradit  Origenem,  non  propier  dogmalom 
f  iiovitatem,  aut  b:cresim  damnatum,  qui^l  niiac 
adversus  eum  rabidi  canes  siuiulan! ;  scd  quia  glo- 
riaro  eloqtientix  ejus  et  scienti»  (erre  iion  poterant, 
et  illo  dicente  omnes  rotiti  putabantnr.  i  Posi  dissi- 
diuro,  eumdem  Origenero  inducii  ad  Fabianom  pbpjoi 
poenitenti»  libellum  scribentem,  quod  ea  liiterif 
niandassei  quae  jure  damnata  suni. 

Monacki  quidam  ab  Biero$olifMit.]  Hornm  mentkf 
fit  inep.stols  iustiniani  ad  Mennam;  quatoor  appelbt 
nominalim  Evagrfuslib.  iv,cap.37,  EUilogiiim,C 


gust»  odium  iucurrit,  propterea  qtiod  cum  Paulo 
Kcclesije  Alexandrinx  episcopo;  calholico,  post  fje- 
eiuro  Theodosium,quem  Augusta  praifecerai,  Alexaii- 
driam  venissel,  eique  populi  graiiam  conciliass»*t; 
dcniquc  cum  occisi  diaconi  convicitis  foret,  juss  oiie 
Theodor»  actus  est  in  cruceroab  aiigiistali  Liberio, 
pnblicaiis  eliam  bonis  quae  ampla  malis  artibus 
cocgerat :  fertur  Qiristianum  bis  etnentitus. 

Imporalor  d«poiMll.]  De  Zoili  depositioDe  Liberato 
Vicior  cousentit,  sive  ad  po<t  consnlatUTn  Rasilii 
XI  :  c  A]iolliuarius  Zoilo  irii  metmtrali  capitula 
damnare  nolenti  episcopus  Altxandrinae  Erclosiae 
subrogntur,  i  sive  cum  c  Apollinarem  i  sCPibit  c  vi« 
vente  Zoilo  promotum.  >  iLvagrius  dissenlit :  c  Zoi- 
lo  mortuo  Apollinaris  sedein  Alexandniiam  cape:»- 
sivit.  I  Vig  lius  iti  senieutia  daronarKinis  adversus 
Theodorum  Cappadocero,  cuni  objicil  ab  eo  sinc 

aoctoritate  erasuin  de  sacris  dipl^chis  Zoili  nometi,        _„_ 

et  aliud  penrersoris  atque  adulten  Apollinaris  scri-  ^  Bem,Cyriacuro  eiPiincraiiura.Videdisscrr.  col'.  1051. 

&V"m.i'*vuZi^l*^^^^^^^  D^inde  directa  eit.]   Videlur   Liberaius   innM 

dicatur  qui  vivente  sponso  bcclesiam  accipit;  sed      •..«,:..:««..«,  11««»«»  .«i;...  ««<»«.  v:«:i:o.  •i::»^..^ .»« 

eiiara  ostendit  deposituro  Zoiluro  anno  551 ,  mense     /  SrZiS^^^^^^   i?»n^Sf.^tts  U^^Tc^ 

Julio;  scntentiaiiiTnim  adversus  Theodorum  tullt     1  f '^^l!?r5SL*^^^^^^^ 

Vigilius  eo  ipso  anno,  xii  cal.  Septemb.  stantinopoli  concilium ,  in  eoq.ie  ab  episcopis  dasH 


Qttt  nune  e$t  pra;<tt/.]  Inde  nemo  coHegerit  quo 
iempoe  Liberatus  scripsit;  vixit  enim  A.ollinaris 
in  episcopatu  plures  aiiiios,  sod  coBfecerit  duntaxai 
scripsisse  p<»t  annum  551»  quo  Apolliiiaris  dicitur 
Zoiio  successisse. 

jEmulus  exiileni.]  Uterqueenim  animo  imperaloris 
Insidiabatur»  gratiainque  aucupabatur;  uterque  erai 
magnae  bi  auUi  atictoritaiis,  Pelagius  propter  sedem 
apostolicam,  cujus  res  agebai,  Theodorus  Ecclesia 
suae  antoceplial;ii  nomine;  uterque  doctrin.i  pollebat; 
uterqoe  rebus  agendb  industrius;  uterque  Jusiiniani, 
doeirinae  opinioiiem  in  ibrono  eaptantis,  ineptam 
faoiutem  libris  impcriaU  nomine  inscripiisalebai; 


CODIS 

iiationeiu  Origenis  subscriptam',  antequam  ad  cderos 
antlstites  darentur  littero^;  reclamai  tamea  losti- 
iiianos  ipse  in  epistola  ad  Mennam  :  c  Hasc  porrs 
eadem,  non  solom  ad  sanctitaiem  luam,  sed  eiian 
ad  sanciissimttm  ei  beatissimum  papam  aeniorts 
Rom;a  et  patriarcham  Vigiiium,  ei  ad  caeleros  on- 
nes,  I  eic. 

Euphrtemio  Antiockeno  ei  Pelro  J7i<roso(yaii/aao.] 
Ista  non  cobaerent  eum  iis  gn»  scribii  Theophanes; 
annum  eniro  primum  Petn  conjungit  cam  dectmo 
nono  Jiistiniani ,  qui  incidit  in  annum  Christi  5i5, 
et  curo  quarto  Zoilt ,  quod  longe  abesse  a  vero  apetrte 
docci  rei  iotius  hisioria,  quaaquam  Theopiiaaes,, 
dum  baec  scrlberei»  uon  longe   recessii  a  ftm, 


1010  BKEVIAUIU)!.  lObD 

conjiihgen!;  nnnos  Jii^tiniaBi  ei  Zoili;  qiii  enim  de- A  num,  elTheodorttmCssarcxCapiiadocittepiseopani, 

boe  scaitdiilum  in  Ecclesiam   foisse    ingressnm   : 
qiiod  etiam  publice  ipse  Tbeodorus  clumiUYit  se  et 


ciuius  ncuus  Jiisiiniani ,  quarlus  circiler  fiiit  Zoili 

CAPUT  XXIV. 

De  Pelagio  et  Theodoro, 

Ki  reserato  aditu  adversariis  Ccclesicie,  ut  mortiius 

damiiaret  ir,  Tbeodorus  Cxsares  Cappadociae  epi> 

scopus  dileetus,  et  familiaris  priiicipum ,  secia  Ace* 

phalus,  Origen'8  aotem  defensor  accrrimus,  et  Pe- 

lagioxmulus, cognisccnsOrigcneiu  ruissedahiiiatuin, 

dolore  damnatioiiis  ejiis,  ad  Ecclesias  coiiturl»aiio- 

#iiem»    damnationem    molitus  est    in    Tbeodorum 

Mopsitestenum ;  eo  quod  Tbeoilorus  mulu  opuscula 

oindi^set  contra  Origenem,  exosusqiie  et  accusabilis 

baberelur  ab  Origenistis;  et  maxime  quod  synodus 

Cba'cedonensis ,  sicut  probatur,  laudes  ejus  susce- 


Pelagium  vivos  incendendos,  per  quos  boc  scanda- 
luin  introivit  in  mnndum. 

Dileetu»  prindpiim,]  Jiisiiniani  quidem,  propl«*r 
eommodatam  in  libris  scribeiidis  mendacem  operam ; 
Tlieodore  vero,  quia  Acephaius  cum  Cfset,  syiiodo 
Chalcedonensi  detraheluit  :  utriusque  siinni,  ob 
assenutioiiein  et  uulicam  servitutem,  ac  peiie  ido- 
lolatriaiu  :  Vx  pra^sulibus  aulae  amantibus,  pastori- 
bus  nviiim  deseitoribiis,  elc. 

Muiitut  esl  dumttationein.]  Id,  si  qiia  fidi^s  Facun- 
do,  lib.  1,  cap.  2,  couressus  cst  Domitianus  Ancy- 
Miius  :  f  Domitiaiius  Anryrensis  quidein  civilatis 
episcopiis  provincix  primx  Galaliae,  qui  fuit  ipsius 
Origeiiianse  hxresis  iiianiresttis  asserior,  per  lihel- 
lum ,  qnem  ad  beatissiiuum  papam  Vigiliuin  scrtpsil« 


ftefii  in  tribns  epistolis  :  huju$  damnatioiiem  me-  B  Deo  extor(]ueiite  courcssus  est,  quod  ejus  complii  es» 
inoratus  Theodonis  tali  macbinaiione  perfecil. 

Scribcnte  principe  contra  Acephalos,  in  defen- 
sione.ii  synodi  Cbalcedonensis,  accedens  idem  Tlieo- 
dorus  Cappadoi  una  cum  suis  satellitibus,  qui  sub 
nomine  catbolico  Acephalis  studebant  *,  cum  Theo- 
done  Aiigustae  fav ore,  imperaiori  suggessii»  scriben- 
di  labiirem  non  eum  debere  pati,  qiundo  compendio 
poaset  Acephalos  omncs  ad  suam  communionem 
addocere  :  c  Siquidem  illi,  inquit,  hoc  offendnntur 
in  lynodo  Cbaleedonensi ,  quod  laudes  sosceperit 
Tbeodori  Mopeuesieni  episcopi,  epistolamqoe  Iba», 
qnae  per  omnia  Nesiorlana  esee  cognoscitur,  synodiis 
ipsajndicio  suo  pronun:iaverlt  orthodoxam.  Qood 
81  Tbeodorus  cam  dictis  snis  et  bac  epistola  anaihe- 
matizetiir,  synodus,  tanquam  retracuta  atque  pur- 
giia,  suscipietur  ah  eis  per  omnia  et  in  omnibos : 
cls  sine  pietatis  vestrae  labore  Ccclesiae  catbojiae 
ftoci:itiSy  gauden'e  aniversali  Ecclesia,  clementiae 
vestrae  laus  erit  sempiterna.  i 

Hace  audieiis  imperator,  et  doluin  dolosorum 
niinime  prospiciens,  suggestionem  eorum  libenter 
accepit,  et  boc  se  facere  promptissime  spopondit. 

Seit  rorfus  illi  callida  fraude  rogaTenint  eum, 
ul  dictaret  librum  in  damnaiionem  trium  capitu- 
lorum  :  quo  libro  ejus  edito,  et  toti  mundo  mani- 
fcstaio,  c  dum  emendare  princeps  erubescit,  irre- 
vooabilis  caiisa  fieret;  sclebant  enim  principem  soliia 
levitate,  scandalo  |  emergente,  senieutiam  suam 
pos^ecorrigere,  seseque  ad  periculum  pervenire. » 

Annuit  eis  princeps,  et  boc  se  laetus  Implere 
promisit,  et  relinqiiens  operis  sui  studium,  unum 
in  damnationem  trium  capitulorom  condidii  librum, 
pro  delictis  nostris,  nobis  omnibus  notissimum. 

Ca^tera  vcro  quae  .subse<|uenter  in  e|iiscopis  et 
ca«bolica  EccleBi«  ab  eodem  princi(ie  facta  suiii, 
qnomodo  consentientes  episcopi  iu  trium  damna- 
lionero  capitulorum  muneribus  ditabantur,  vel  non 
coiisentientes  depositi  io  exsilinni  missi  sunt,  vel 
nliqui  fuga  laiiiantes  iu  aiigusiiis  felicem  exitum 
susceperunt^  quoniam  nota  sunt  omuibus,  puto  nunc 
a  ine  silenda. 

Ilfud  liquere  oninibus  credo,  per  Pelagium  diaco- 


Origeniani ,  ruui  videreiit  mm  se.  posse  proprium 
dogiiia  defendere,  neque  sibi  quidquam  s|>ei  de 
conflictu  re  tare,  ad  ullionf^m  eorum  quac  conlra 
Origeneui  gesia  sunt,  b.rc-  Eccltsi»  scand.ita  c«>hi- 
movemnt.  »  lliruin  Tero  Tlieodoruin  et  Doniiiianum 
bomiiiei  Origeni  addictos  in  susplcionem  societatis 
cum  Acephalis  venisse.  Veriiin  ul  eraiit  tempora, 
Acepbali  vocabaniur,  saltein  ab  Afris,  quoscitu!|iiA 
sibi  quisque  Uuarum  naiurarum  dereiisor  adversari 
crederet.  Domitianus  porro  non  perinde  ac  Theodo- 
ros  ad  synodi  v  leuipora  perveuit;  nam  cum  enu« 
roerantiirsynodiPatres,  tertiodecimo  loco  appeliatur 
Anastasius  Tabije  cpiscopus  vices  ageiis  uorothti 
ejdseofn  Ancyrw. 

Eo  quod  TheodoruiA  Constat  aperte  saiis  Tbeo- 
doro  Mopsnesieno  non  aerui<^e  occasioiieiu  carpeudi 
identidem  Origenem ,  qtii  allegoriis  sui .  oniuia  fere 
Seripturae  loca  corrumpebat;  Theodiinis  enini  ita 

Q  litteralem  sensum  scqiiebatiir,  ut  hac  forlasse  do 
causa  Cantica  canttcorn  n  iiiterpreiaretii'  ali«|uando 
profanint  qnam  ul  ferre  potuerint  ve>eres.  Veruui 
quae  opuscula  scripserit  adversus  Ori^-eneni,  iieiiio 
in  bnnc  iisqoe  diem  exid  cuit,  qnod  sciam,  lat«*- 
retqiie  adhuc,  nisi  llebediesu  in  Cauiiogo  menii- 
nisaet  tomorum  quinque  scriptoriim  a  Theodoro 
contra  Allegoricos,  quos  babcTi  tradit  apnd  Syros, 
sed  rn»|iia  Syriaca,  in  qnam  e  Orrca  versi  sunt. 
Allegoiic«»nim  nomine  Origenem  Origenisi|ue  secia- 
tpres  intolligf  nemo  non  vide*. 
*  Laudem  eju$  susceperit  tn  iribus  epiticHt.]  Quas 
nempe  Joannes  Antiocbenus  scrtp<it,  ctim  ageretiir 
de  lihris  Tbeodorl  damnandis,  qii.^eqoe  in  syiiodo 
Cbalcedonetisi  relect^  sunt ;  his  adde  epi>tolam  Ib  e 
ad  M:irim  Persam  ibidein  teciara  nec  improhatam. '  ^ 
Scribente  principe  eontra  Acephahs,]  Ad  rjusmodi 
scriptum  videri  possunt  perttnere  verba  bsee  Aj^a- 
tbonis  papae  in  litteris  ad  imperatore-^,  cutu  «igeret 
de  Justiniani  edictis  pro  fldei  rectilndine  toio  orbe 

^  difl^u^is  :  c  Qnorum  unum,  qiiod  ad  Zoiliim  Alexaii- 
drinum  prassulem  adversus  Acepbalorum  h:rresim 
missum  est,  pro  apostolicae  fidei  rectitudino  saiisfa- 
cere  sufficiens,  cum  hac  nostras  humil  latis  fiiggf^slto- 
ne,  vestrse  iranouillissimas  cbristianitati  dirigentes 
per  praeseiitium  latores  offerimus.  >  Et  ista  ViciorH 
Tunonensis  :  c  Post  consulatum  Uelharii,  anno 
st*cnt  do,  Justinianus  imperaior  librosde  Inrarnalione 
doininica  edidit,  et  lltyricianos  episropos  ad  sub- 
scrihendiim  coegit.  >  Peccat  Chronicum,  nam  pni 
Delisario  legi  debet  Batiliwi;  quod  si  iion  pariier 
peccet  niimerus,  refellitur  atictoriiaie  Yictoris  Pan- 
vinius,  cum  Zoili  ordinationem  coltocat  ann.  />45, 
atque  eiiam  dissertator,  qui  anno5i4;  nam  Victoris 
more  secundns  post  consiilaium  annns  is  ipse  est  otii 
consulalum  ccfuauc  sef|ui'ur  :  qoare  cum  BasHii 
consulatus  inciderit  inannum54l,  secundus  po^l 


•   Codex  Tellerii,  favebant. 


iOSI 


LIU£RATUS  DIACONUS. 


1052 


coAftulatum  Bi^ftitii  esi  5ti,  quo  anno  si  Ju&Dnianui 
tibraoi  8crii>>it  dc  lucarnaiioiie  adversus  Acepliatos, 
iiecesse  esl  Zoiluni  aiino  5iO  onliiiauuii  fuisse  ; 
seripsit  eiiiiu  Justiniauus  post  damiiatuiu  decrei» 
Or)*;euem  :  dnmnatus  vero  est  post  revcrsMiu  in 
urbeni  regiain  'Pe^agiuiu  ab  ordiiialione  Zuilt  Gazj^ 
celebrata,  leclosi|uo  ei  diii^eiiior  ad  exained  vocjios 
niODachoruin  Pala^stiuoriim  libellos,  uKirnsqne  ne- 
goik)  Theodori  artibus  injecias,  quue  coiitiiigere  non 
poiueruni,  iiibi  idoneo  lemporisspatio. 

Seiebaiu  enim,  ctc.J  Locus  erai  obscnrus  iu  ediiis 
codicibus,  iii  quibus  pro  ieviiate  pieias  legebatur; 
ftiit  Yero  resiiiuenilus  ita  ut  legereiur:  i  Sciebant  enini 
principem  solita  leviiatc,  scandalo  euiereeiite,  Jieu- 
lentiam  siiam  |K>8se  corrigere,  seseque  ad  periculuiu 
pervenire,  >  quasi  diceret  Liberatus  :  Sciebani  Ace- 
plMli  priiicipeui  scripto  vul^tatoque  libro  essc  reti- 
nuiMluin  iu  senteiiiia,  ne  solita  levitate,  ubi  emer- 
gerelscandulum,  seuteniiani  inutaret,  ipsique  Ace- 
ph«U    in   discrimen  venireut. 

Condidii  librum.]  De  ips<s  utsibi  beue  noto,  plura 
P:<cundu8,  quippe  quein  duodecim  libris  refellii  acri 
•jepeei  incensa  oralione,  quod  nt  licentius  prxstarei, 
pnef^tus  esi  non  esse  Jusimiani,  cujus  fidetn  egregie 
laudat',  sed  aliorum  imperatoris  nomeu  ineiitieiitium. 
«  Sgeriint,  >  inquit  lib.  11«  cap.  9,  i  callide  per 
iHios  complices,  sicui  soleut  adversarii  veritatis, 
<ii  ea  ipsi  quse  scnbi  fecerunt,  ctiaui  titulo  nomiiiis 
(iii  prainotareiiiur  :  existimanies  quod  proposito 
errtire  iuae  personue,  condemuaiionem  vel  eiiara 
couvicilooem  suae  lemeritaiis  ei  raisiiatis  efTogerent. 
Veroui  nos  illa  scripu  nolumus  tua  dici,qu»  sciiiius 
cogniue  nobis  tux  fidei  contraria.  »  IJeiu  postea 
Xiuiiis,  lib.  IV,  cap.  4. 

Muneribus  diiabantur.]  De  suis  Africauls  loqiiilur, 
Keparaio  Carth.tgineiisis,  Firino  Numidici ,  Primasib 
Djzaceni  couciiii  primate»   Verecundo  Nicefisi  et 


A  Victore  Tunoncnsi  epis«rpo.  Ilorum  primos  d6:io 
silus  esl  ac  iu  exstlium  missus  Kociiaidam.  Terihit 
a<l  suam  sedem  cum  iniiiieribiis  rcinissus,  post  dam- 
nalioneiu  trimn  c^pitnlorum  subst-riptani.  Firiuas 
post  deceiu  aiiiios  iu  exsilio  iiKeriil ,  periiiiaciter 
renueus  synodo  v  asNeiiiiri.  Vcrccuiidus  ei  Vieuir 
e  carcere  iu  rarcereiu  iraducti,  eLiaudein  in  mona- 
steria  detru!»i  sunt. 

Aliqui  fuga  latitantes.]  L»tuil  PaeuiKliis,  uC  ipse 
scribit  in  praefatioiie  libri  ad  Mi>eiaiiiiui. 

Puto  nunc  a  me  iilenda.]  Ct  merllo  quidem;  quid 
euim  Afri  non  aiisi  sunt.  aut  qua»  iKibiias  aa<ls 
pares  non  nierueniul?  Atidiatiir  utius  ipsorom :  <  Ad 
ann.  M  post  coiisul.  liasilii  Africaiii  auiistites  Vigi-« 
liuiu  Roiuanuni  episcopuiu  daiuiiaioreui  iriuiu  capi^ 
tuloroin  synodaliier  a  cathtilica  coniiiiuiiioiie,  re- 
stirvaio  et  poeiiileutiae  loiro,  recludaut,  et  pro 
defeosioiie  nieiniiraiorum  triuin  capitulorum  liiteras 
saiis  idoneas  Jusiiuiaiio  priiic  pi ,  per  Olymptttm 
n  magistrianuui,  iiiiilunl.  Co  teuipore  sepleai  libri  * 
Facundi  llermianensis  Ecclesix  c^piscopi  lefulsere, 
quibus  evideulis!»ime  decUravtt  tria  s;i*pe  fata  cai^i- 
tula,  iu  praiscriptioue  lidei  caiiiol«c<e  ei  apostolica! 
Ghalcedonciisis  coiicdii,  fuisse  damnata.» 

Theodorut  clamilavif.]  Fides  sit  peues  aociorem 
iracundius  seribentem :  quahqoain  Ttieoilorus  aliunde 
saiis,  vel  eo  inasiiiie«  diguus  esi,  cujiis  noine«  sit 
infauie«  quod  aulx  poteiitia  abusus  fcxclestas  uiaU 
iutulit  reihediis  penc  mijora.  Gi  si  porro  iiegutiooi 
boc  vesano  parthtm  studio  iiifensisque  increaibihier 
aniinis  ausceptuui  est,  feci^iamcn,  quod  otiservai 
Evagrius,  adiuirabilia  Dei  sapieiHia,  qiiae  ipsa  qoo- 
qiic  mala  converiit  in  bonum,  ut  in  bouum  Ecclesix 
odla  ianta  cederent,  et  Origeois  ariqoe  Theodttri 
Mopsuesteiii  dawuareatur  eiroreu,  do  sooeBtioret 
quo  majoribos  oomiuibua  se  effcrreoc. 


DISSERTATIO    AD    LIBERATtJJ» 

DE  QDINTA  SYNODO  KT  QUM  EAM  PRiECESSERDNT- 


VpeitB  pretium  eu  di$t§rlalione  complecli  ea  qum  C 
.  nec  conunode  traclari  potueruut  in  nolii  ob  brevUatem , 
li^c  debent  tamen  omitti  propter  neeeuitatem.  Intereu 
enim  studiosi  lectoris  expUcatius  tradi  ea  qum  Libera' 
tui  posterioribus  quatuor  Bre^iarii  sui  eapitibus  per^ 
strinxit^  et,  ut  ego  quidem  reor^  non  sine  causa^  eaqus 
konesta,  f^am  cum  eo  fere  pervenisset  quo  tendebai^ 
nempe  ad  synodum  v,  iieesisse  de  industria  fidelicr,  ae 
siiwsie  ques  ad  ipsam  piurima  scitu  digaa  pertinent, 
9eritu*t  ut  par  est  credere^  ne  cum  induigeret  affeclui^ 
id  pateretur  quod  geutiles  sui  Facundus  et  Vieior^ 
quos  ammi  impotentia  adegil  in  summum  pontificem 
kcciedamque  catholicatn  calutnniuse  dtbacchari, 

Eavero  qiMD  exponenda  puto^  revocari  posse  facilead 
uptem  capica,  inde  liquet  quod  cum  famosa  iiia  tria 
^piluia  qum  causam  .sjfnodo  v  dederunt  Justinia^ 
nus  edieio  primum  proscripsisset^  deinde  ab  omnibus 
patriarchis  damnari  loiuissei^  nec  lamen^  quod  arden- 
iMsiiMe  cupiebut^  a  Vigilio  summo  pontifice,  permde 
aique  a  suis  Orientuiibus^  obtinuissel,  cotjendam  duxit  ^ 
oeoumemcam  synodum,  quof  suis  voiuntatibus  serviens 
id^  vei  invito  Vigi'io^  ecdesiastica  auctoritate  perfice- 
ret,  quod  ipse  pnus  imperatoriu  tentassei. 

Venerat  imperator  ad  tr>a  capiluia  edicto  proscri^ 
bcndaf  eorum  ariibus  induclus  qui  damnatum  edicto 
prius  Origenem  doiereut,  veitentque  par  pari  referre 
dumnationis  auctonbus^  quo  vidssim  dnierent  gratue 
upud  principem  mmuii^  et  trium  cajntuiorum  paironL 
ita  ti&t  mailiMi  negotiwn  creabant,  Tkeodorus  Orige» 
uif,  Pelagius  irium  capitulorum  defensor;  nam  dam- 
niuirat  fuslinianus  Origenem  impulsu  PAagiit  qui 


Mennam  wbis  regim  episcopum  Ifaxerat  in  suas  pv» 
tes  :  Peiaghis  auiem,  eum  Gaxa  Constanlinepoiim  red- 
iret ,  poil  deposilum  «jc  Atexandrina  sedt  Pamlnm^  et 
Zoiium  substitulum^  adduul  seeum  e  Pafeniina  mam- 
cfios  Theodoro  infensos,  qui  adversus  Origenem  Obei- 
iosdeferrent  graliisimos  J us'iidano  futuros ;  res  enim 
eceietiasticas,  permissis  uxori  politrdi,  troetare  ar- 
debal. 

Neutrum  imperatoris  edictum^  me  quo  Oripines^ 
sive  quo  tria  capiluta  damnantur,  uilam  kabet  inicri- 
ptam  tcmporis  notam :  unde  non  salis  constat,  disseu- 
tiemibus  scriptoribus,  quo  utrumqne  daimm  itl«  Id  la- 
mea  uire,  ad  historiam  ecclesiasticam  non  mediaerita 
conducit, 

Quaref  inquirendum  pulo  quo  primum  tempore  Ori' 
genem  imperator  damnavit,  qno  deinde  iria  capituta; 
sed  tria  inde  apta  connexaque  dinsui  disMianda  suni, 
de  concilio  Menme  adversus  Origenistas.  de  eoneUio 
ejusdem  adversus  tria  capituia^  et  de  Origene  ipso^  an 
revera  damnatus  nt  in  synodo  v,  ho€  est  de  iite  qua 
eruditum  Haiioixium  nnperumque  niiqnem  scriptorem 
exercuit,  His  quinque  capilibus  addenda  uidemtur  due^ 
aiierum  quo  comprehendantur  observationes  ad  singU' 
ias  sgnodi  coiiationes,  aitcrum  de  tynedi  ejusdema 
smnmie  ponti/icibus  approbatione. 

CAPUT  PUIMUM. 

De  lempore  quo  Justiniauus  imperator  adversus  Ori- 
geuem  santtionem  ed  dli. 

Ltb.ratus,  cap.  25,  tradil  Pdng^um  iSce  esix  fto- 


?0d3 


DISSEIITATIO  DK  SYNODJ  V. 


i06i 


mnnm  dijconuin,  scdlMjae  apo.^Ulici!  apofrisariii  n, 
ciifii  ab  ordiitaiiioiie  Zoili  Coiislaiilitiop>liiii  reverte- 
rel,  ftecunt  adduxisse  ii»o:iaclios,  qui  defenvnt  iiii- 
fie^-alori  excerpias  (>.  lihris  Orif^ciiis  senteiil:a«,  ei  li- 
liellos  pre<fuin,  qiiiims  IhKilaeui  8eii'eu(ia8  cuni 
stto  auelortf  duiniiari.  Tradit  pariler  has  preci*s  a 
ittaiiiiiauo  iibetiier  excepias,  aiiiiitf^niibus  Pel  »gio  el 
Menua  prac  invidia  advcrsu!»  Tbeodoruin  Cu^sareaR 
Ctppadocia*.  antisUiein,  secalunique,  qui»d  uiuiiacbi 
posuilabaul,  damoaiionis^^dicium,  idqiie  ad  pairiar* 
cbas  niissuitt  CdSe,  ac  omnkum  subsenptione  rcCv.- 

|ittlUI. 

Ex  bac  naVratimie  aperlMm  e.M,  ix»if  niclius  posse 
leuipus  edirli  adver»us  Origeneiii  ^caCiri,  qiiani  ex 
amio  qiio  Zuiiiis  deposito  Paulo  sufrt.*ctiis  esi.  S*ifle- 
«luiu  puiat  Baroniiis  anie  annuin  ^57,  PauviniUi 
•exeMnio  taidiui».  Uarouio  aceeduni  viri  do.*triiia  no- 
b*le8,  Panviiiio  nuperui  (|iiidam  dissertutor.  Uirin- 
^•le  ra  ioniiiu  itioineuia  adducuntur,  qnx  suis  auctt*- 
ribiis  non  ievia  viJentnr  :  expendere  siiignla  nec 
parvi  laboris  est^  n<>c  aditioduiii  neicssarii. 

Neque  ego  Baronium  iiuiiieiiduin  put »,  neqne  Pair- 
vtuiuin ;  tlle  eniin  ciiius  quain  op  irtet,  isu  ^erius 
ordination.'in  Zoili  rollocit.  <}uare  niedia  intlii  ri* 
detur  teneiida  via,  diceniium.iue  pruefecium  fuis^e 
Zoil.iin  Alexandriu  e  Kcclestte  noii  aiin.  557,  quotl 
Banmiiis  vult;  iioti  543,  quod  Panviiiius;  iioti  5i4, 
qood  alicubi  nuperus  dissettaler,  sed  auu.  5iO,  aut 
forle  559«  qiia)  ina  bic  deniunsiro. 

Kl  priinuin  quidem  adversus  Baronium.  Zoilus 
tuffectus  esl  in  locnm  Pauli  Tabennesiotx,  qui  duo- 
Inis  annrs  sedil ;  Panlus  sedein  accepft  Theodosii 
eipulsi,  poslqiiain  aunum  unmn  et  raenses  quatiior 
Kcelesiii!  Aiexandiinaepraefuissct.  Tbeodosius  sedere 
ceipil  solujt,  posl  ejeciuni  Gaianum,  qui  menses  tres 
com  aiiquol  dietius  Alexandriae  fuit  episcopu^.  TIkh»- 
dosius  et  Gaianus  huccessc7um  Timotheo  Asierio, 

2Hi  scdisse  diciiur  annos  septenidecim ;  successit  ille 
^.o*e«>ro  juuiori  ann.  5l9,  sub  flueni,  ut  ex  epi- 
slola  54  llormisds  pap*jc  colligitur.  Si  eriio  ab  anti. 
513  sedit  Tinioibcus  annos  septemdefim,  deruitciuin 
uportet  »nu.  536;  cui  numero  adde  lempora  Tlieo» 
dotii  el  Pauli,  qux  quatuor  fere  autiorum,  ne  esse 
tsC  ui  Zuilut  iioo  sit  ordinatus  ante  atinoin  539 
aul  510. 

Adversus  Paiivinittm  et  disseriatorem  codem  ar- 
gun  eiito  uii  licet.  Nam  ultra  atinnin  340  diflerri  non 
liolesl  Zoiii  ordinalio,  iiisi  vcl  augeaiitr  numcrus  an> 
iioruni  quibus  qutsque  pr.Ldictoruui  episcuporiiiii 
scflit;  vel  ordniatto  Tiinothei  difftiratur  loiige  ultra 
aanml  5il ;  fel  sedes  Alcxandrina  v  icashc  dicatiir 
atti|oaiiditt  :  atqui  nec  au^cri  potest  annorom  iiune- 
rui  quibus  qursque  episcopus  sedit.  nist  apcrtae  et 
ab  iis  ipsis,  quibuscum  aginius,  conicssse  auctoriiati 
rbpugnetiir;  neque  etiain  dici  potest  Alexandriita  va- 
casse  se^les,  qoando  enini?  ^on  cerie  ante  ordiiia- 
Uoneni  Zoili,  cuin  iisdem  a  judicibns,  e  >dein  in  coii- 
cilio  Gasen^i,  depositus  iyit  Paulus,  el  substiiuius 
Zoilus.  Non  anie  ordinaiioncm  Pauli;  niin  Co.siaii- 
tiitopoti  Paulus  suflectus  ebt  iu  lucuni  Tbeodosii  ap- 
pttln  ad  urbem  regiatn,  et  pertinaciier  recusaniis 
syiiodtiro  Clialfeiloiienscin  recipere.  N«>ii  post  obi- 
tmn  Tiiiiotl.ei :  (•aiatius  siquideiu  eC  Tbeodosiirs-a 
ftttis  p:irtibus  clecti  sunt,  nondum  elat*i  Tiiuoibci 
corpore.  Nun  post  obituni  Dioscori  juuioris,  et  anie 
ordioationein  Tiniothei ;  nios  en>m  Atxandrinas  Ec- 
cle»iusid  dicere  non  sinit,  qiiaudo  ,uideui,  ni»i  iiiso- 
leiis  aliquid  coutingerei,  electus  ep^scopus  ad  de- 
fttueli  dccessuns  corpus  cxcubias  a^ebat,  iil  tradil 
Liberatus  cap.  20.  Si  quid  ve.o  luiic  lenipuris  in- 
sueiuin  coniigissei,  neuio  uiique  s  nptorum  siiuis- 
seu  Neque  eiiam  potobt  Oidinaiio  liinoibei  nlir;i 
anoiini  5ii,  iiiio  nec  ad  nniium  5il,  diiffrri,  ifuod, 
ne  causam  Panvinii  desererel,  teiiiavit  dissertator : 
naui  hcverus  fugit  Antiocbia  Alexaudriani  anii.  519, 
ut  tradit  t)vagrius;  exccptusvero  cat  Alexandria:  a 
Tiniotlieo,  qui  c;o  tempure  i|uo  f^ii  Severus,  t  mur- 


A  luo  Dioscor»  j  t:itoro  A'exinJrift3e  Ecclc  l.e  susce- 
|»erat  p  tnifiiMtiiin ;  >  viTba  sunt  Ltbcratl. 

Obteiidii  dissi;rintur  lm;utn  buuc  Tbeopb^nis,  qno 
9C  liiealur :  i  Ro  iniiiii')  accepto  fugit  Severn.^,  el 
parii«*r  Jiili  iiiiis  llalicartiassi  episcopus,  Ct  Diuscoro 
Atexaiidririuin  adbiic  episcopatum  administrafiie,  in 
ifijcyiktuui  profecli,  i  eic. 

Sed  tnirctur,  tiec  iiinnerito,  qiiiS|>iam,  addiici  te- 
stiiiK^nutn  apL*rte  viliDstiin,  ab  bomine  q'ii  ducfus 
audire  anibit;  nani  primu  Tbeopbani  coutra  licii  Li- 
beraius  Ibte  inuho  diguiur,  ciim  rcs  siii  ti^niporis 
scribai,  Theopbanes  duo!)u<  sxi^ulis  rentutasrdcinde 
p*rmisii  imiioni  sibi  dis  ertator  ab  interpretc,  qni 
Theof^listuis  textmn  interpofavit,  non  lahcnin  additi 
viice  atthut,  cui  nulla  respondet  rn  Gr^iKco,  seJ 
eiiani  istis  :  c  Do^coro  Alexnndrinum  episcopatum 
aiiiiiiutslfanie,  r  relatis  ad  verbum  arlternm  quam  ad 
prop.ium.  Post'|uaui  esiim  Tbeopban^^s  itlxit  Yifalia- 
himi  laiita  auctoriiaie  pullnisse,  nt  c  Serenim  jube- 

^  ret  cxpelli  ei  occidi,  >  sic  Gra*ce  oorgit :  *0  51  ttJn- 
ptii  ar.vjcuf  tfvytv  xat  ^lcn/kiuybi  •A).£^«p«70"0u  iTrt- 
ffxoKb;,  xat  tig  \tyyjnToy  diTtiXODvTCf  zavzriV  iTapa^ov, 
Tov  irtpl  ^Occproi/  'kxi  MaproM  >6y(Jv  xrvijarxvT^f.  Ato- 
crxo^ou  irrtcrxstrevovrcf  *'A)!e53Ev5/9S£af,  id  csi :  Id  cum 
anditset  Severus  fugit  pariter  ac  Juiiamt  tlaUcar' 
nam  episcopus,  ei  pott.jnam  p^nenerunt  in  Mtjfj- 
)Hum^  hatiCf  tjrmonem  moventes  de  corrupiibili  ei  i/t-. 
corruplibili^  perturbarunl,  Dlotcoro  AiexandrixB  cpisco- 
patim  gerente, 

Cx  bis  tienio  iion  indocias  va'ct  deprisbchdere  (ria 
Tbeoplianis  |>eccata,  propter  qure  frd^s  ipsl  merito 
deroi;etur:nain,  primo,  coiijungit  utrius|tte-cpiscopi 
fiigato,cuiu  Juliunus  Severum  pr.vveucrit;  secundo, 
inolas  ait  de  corruptibili  et  incorruptibili  quasstio-  . 
nes  Dioscori  teinporibus,  cuin  sub  Timotheo  id  con- 
tigisse  expressis  verbis  Liberaius  tradat,  Liberato- 
que  alii  qurque  conscniiatil :  tertio,  annum  Dioscori 
tertinm  cuin  sccundo  Justini  in  eodem  Utcrcnlo  col- 
locat :  quo  p:icto  indicat  incidisse  annnm  tertium  ct 

G  uliiin:;in  Dioic>»ri  io  aniiuin  Clirisii  519,  cuiu-  is  fue- 
rit  secundus  Jusiini.  Qnare  videri  poss^t  alicui, 
omissum  al  quid  in  Grasco,  logeiidumqtie  Ouoaxopo-j 
oOx  cTc  iTrcTxorrocoCvTo».  Yerofn  quoiiiodo,  reicnta  le- 
rtione,  possit  uicunqiie  benigna  iuterproiatio  ve:l>i4 
Ylieoplianis  adliibei,  postea  osten.ieiur;  scd  simul 
v>iiiu8  disseriatoris  conatos  iiifriugctiir. 

Jani  vero,  quod  idein  disacrtaior  asseril  a  Tlico- 
pbane  c  anoo  leriio  Justini,  iiempe  521,  Dioscoro 
mortuo,  Timotbci  inilia  recitari,  >  nibil  causam  ju- 
vat :  iiain  quod  asserit,  vel  de  Tbeopbauis  lexiu  viilt 
inleltigi,  vel  de  liierculo.  Si  de  Tbeophanis  textii, 
oniniiii)  fal.<^um  est;  neque  enim  in  textn,  vel  uno 
verbo,  Irt  sive  Do^corl  morlui,  siveTimotbei  episco- 
iratuin  auspicaiitis  nientio.  Si  de  laterculo  seu  cano- 
nio,  vermn  est  quidem,  quod  asscritur  de  Tiinothco; 
sed  miror  qui  lugiat  viruin,  ut  Ipse  quidem  alt,  na- 
vutn  ac  diligenicm,  erudiia  inierpretis  nola  de  ca- 
iioui<iriiiii  vitiis  nemini  non  obviis,  et  propier  qu:c 

l^  liullani  fcrine  ridcni  facianl,  ni.^i  aliunde  adjuvcniur; 

^  omncm  sii>i  derogctit,  si  lextui  coniradicaot.  Con- 
tradicunt  vero  mauifeste  hac  in  parte :  natii  qiia  la- 
tione  Theopbaoes,  cuin  aiiutim  primum  Dio:>cori  re- 
ferat  ad  aniiutn  ultiinum  Auastasii,  iicc  i  lures  illi 
tribual  qu:iin  tres  sedis  annos,  tempiis  sedis  |K>tuit 
ad  aunum  o'^!  produceref  Yidet  hauc  dinieuliateni 
disserlator,  Unxiique,  quo  se  expediret,  ad.lendoi  ' 
aliquot  menses  ad  annos  Dioscori,  proptcr  ituos  pe.- 
venisse  dicatur  ad  aiinuni  5ii.  Sed  duin  hac  fuga 
sibi  cOMSulit.  uoii  advertit  ea  se  lictione  laiereulo- 
ruiu  lidcin  i:irriii|$cre,  in  qnibus  teriiuin  duntux  t 
de  Dioscoro  lit  meutio,  cuin  deberet  quintum  aiit 
quarium  suliein,  si  niodoad  alios  annos  ipsins  sedcift 
pertiuuisset. 

Sed  dis6crtatorem  jiivat  lafitispcr  cum  Tlieopbanc 
componere,  ut  vel  Tiicoph.ini  pr«esiiiain  tid^ni  ^ius 
rei,  vel  ah  e»  eujus  le^tinionium  adducit  rcvruciiui' 
falsi.  Z'jilttui  ait  dids^crtator  duvv.  \iVV  >^\^^v>\v^4 


1053 


LIBERATUS  IKACONOS. 


1056 


indo  sequimr,  primnm  Zoi  i  annnm  convenire  cum  A  flriem,  nomeranlur  anni  forme  S5,  eompaiaiia  fiir» 

decimo    ocuvo  Jusliniani ,   ei  deposiiionem  loili      '"•-  -*—»*— —  —"•—  s-:--  -  —  ..i.^-:...  ;^-i: 

conligisse  ann.  551.  Theophanei  ulique  aperte 
contradicil  :  nam  primuro  l^Wi  annum  coiijungit 
cum  decimo  sexto  Justiniani ;'  depositionem,  cum 
vigesimo  tertio,  qni  Ghristi  annus  549,  quo  anno 
Theophanes  Apollitiaris,  qui  Zoiio  successit,  ingres- 
sum  ponit. 

His  opinionibus  eversis,  constat  Zoilom  ordina- 
inni  fuisse  anno  circiter  510;  nam  Dio^corus  junior 
decessit  ann.  519  exeuute.  Timoiheus  Asterius  D.o- 
scori  success'^  oliiit  anti.  536.  Theodo<>ius,  qui  Ti- 
nintheum  excepit,  dejectus  esl  circiter  ann.  558; 
dejecius  eliam  raiiliis  Theodosii  successor  post  an- 
nos  sedis  ducis.  Zoilus  igitur  circiter  ann.  540  ordi- 
uatus  est. 

Non  procul  ab  hac  opinione  recedit  Victor  Tono- 
nensis,  qui  ad  Basitii  consulalum  (contigit  ann.  Sil) 
videtur  referre  ordinationem  Z.iili.  Sic  enim  habel 


mts  duobut,  propter  unius  iniii>iin  el  alterius  iodi* 
naiionem  ;  ex  bis  aiiois,  coostauti  oro«iium  opiMOoe, 
Dioscoro  jnniori  iret  tribuuntur,  Timolbeo  AsUrio 
septemdecim,  duo  ad  summuin  Gaiano  simal  et 
Thcodosio,  duo  iiidem  Paulo,  cum  roeosibot  aHqaot, 
quot  nempe  iniercetserunt  inter  ipsins  ej  eticMiea 
Alexandria  Gazam,  et  deposiionem  Gazac  factan. 
Q.iare  supersunt  .inoi  ferme  undecim,  iioo  alieri 
cerie  quam  Zoilo  Iribuendi.  hu  c  Umen  a  Nio^ 
pboro  tribuiintor  dunlaxal  se  tem ;  aperiitro  igiUtf 
est  Ni'cephori  in  annis  Zoili  coinputand  t  vitiom. 

Quod  porro  dixi  intercesti  te  roentes  «liqool  io- 
ler  cjeciiunem  Pauli  ex  urbe  Aiexandria,  ei  ejotdea 
depotit  onem  iu  concilio  Gazensi.  ex  eo  approbalor, 
qiiod  de  ejectione  relaiio  missa  (.it  ex  i£gyplo  Gm- 
tianlinopollm,  et  inde  maodalo  principit  iHiisitt  l^e- 
lagius  de  via  Antiocbeoiim   Hiftrosolymitaaamqoe 


anlisiliem  convenerit,  secumqoe  deduxerii  Gazam  ad 
c  Basiiio  v.  c.  cos.,  Agapito  arcbiepiscopo  Romano  ^  juJicium  :  qiiae  procul  dubio  non  fiiint  tine  idoneo 
ConsiatUinopoli  morluo,  Silverius  pro  eo  episcoput  ^  lemporis  spatio,  tive  propler  intercapediaem  loco- 


ordinatur.  Alexaiidrins  vero  Gccleti»,  Theodosio  el 
r.aiano  exsulalis,  Pauliis  pro  eis  Taliennesiounim 
iiionacborum  a  defensoribus  synodi  Chalcedonensis 
'•rdinatur,  qui  D  oscori  hxre  ici  pnedecessoris  sui 
depositionem  celebrans,  Palxstino  concilio  deponi- 
liir,  et  pro  eo  Zuiliis  ordinatiir  episcopus.  i  Sed  ut 
Ingenue  fatear,  testimonium  Yicloris  non  m  igui  est 
nioinenii ;  siquidem  nlbil  pcrversiiis  hocce  Chronico, 
p  assertim  circa  istbcec  tempora.  Nain  primo,  snb 
«oiisulatu  B^sllii,  id  est  ann.  5il,  ponil  Zolli  et  SiU 
Vf^ril  ordinalionem,  cum  cerlo  ccrtius  s  t  ordinatuin 
esse  Silveriuin  ann.  556.  Deinde  ponii  anno  se- 
i|ueiite,  qui  5i2,exsiliuui  Silverii;  Si  verius  tamen 
procul  dubio  obiit  ann.  5  j8,  die  iO  Junii.  Pr.-eiere;», 
cum  sub  uoo  eodemqiie  anno  conjnngat  ordiiuilio- 
uem  Agapeti  poniiflcis  et  inoriem  Tiiuotbei  Asierii, 
qus  conjunclio  non  abest  procul  a  vero,  utr.imque 
lamen  refert  ad  consulatuin  Joannis,  id  esl,  ad  an 


rum,  ttve  ob  pertonarum  coodtiioiiero. 

Sed  hinc  coiifiniiatur  nostra  de  lempore  ordias- 
lionis  Zoi  i  opinio  :  ti  etiim  undecim  aintot  ille  prae- 
fuit  Gcclctt  u  Alexaiidriiic,  fiiit  cerie  ordioaius  ann. 
540,  lueiise  Julio;  depo^ilus  quippe  est  aon.  551, 
mense  Jidio.  Nequc  credibiie  esl  senieniiam  Vigilii 
adversus  Tbe^iiloruui,  diu  posl  depo«iUim  Z  ilimi, 
aliaqiie  simul  patrata  scelera,  fultse  diUuin,  tiqia* 
dem  omnia  ferverciit  animomm  jestibus,  nee  deee- 
rel  Untit  laiuque  exacerbatis  malis  leuU  adhibere 
remedta.  Cum  igiiur  damnatio  Tbeodori  ooo<ignala 
sit  XIX  cal.  Septembris,  liatqae  in  eo  moniio  es* 
communicalioiiis  anle  irtgiota  dies  laiae  coiitra  Tb^ 
dorum,  pr«»babile  esi,  si  non  certum,  inoose  Jslio 
ineunte  p^tratum  id  fuisse  a  Tbeodoro,  qood  Yigiiiut 
hit  verbis  quorilur :  c  lu  doino  Placidiooa,  ciim  Gra:* 
carum  vel  Latiuaruio  partiiun  episcopis,  qoi  in  o  be 
reg  a  aderant,  et  ■,  resl>yteris»  ei  diacooibus  Consuo- 


niitn  55S,  quod  absurdissin>um,  lum  quia  Ag.ipeliis  Q  tiiiop  'liUnx  Eccleti»  cimveoisti ;  ibique  sub  magna 


J  •anni  II  successit  ann.  555,  die  5  Maii,  tum  quia 
vita  Timotheus  excetsit  anii.  550.  Deniqiie  cotlocat 
per  intolcrabilem  dcyrixpoycTfAov  ingrestum  Agapeii 
Constantiiiopolim,  deposilioncm  Antliititi  et  ordtna- 
tionem  Mennje,  sub  consulaiu  Justini,  qui  anniis 
540.  Nani  Meniias  p  tt  obituni  Agipeii.a  quo  tulw 
rogatijs  fueral  in  locum  Anlliiini  ejecti,  luibuit 
aiiii.  556  iif  url>e  regia  synudum  adxersiis  Anihi- 
iiiiiin  :  qiiod  ex  aclis  ceriissimis  cotistat. 

Noii  longe  pariter  ab  liac  opinione  abest  Tbeo- 
plianes,  qui  Zoilo  ^eptem  episcopalus  anoot  tribuil, 
priinuroi|iie  conjiiugit  cum  quinto  Yigilii,  boc  enim 
paclo  os  endcre  videiur  Zoilum  ordiiiatuin  fuisse 
nnn.  541.  In  hunc  siqiiidcm  annuui  incidil  quintus 
Yigilii ;  veruro  iteque  hoc  testiraonium  inajoris  per 
se  facien«lum  puto  quain  qttod  dixit  Yictor :  utrum- 
(|ue  tainen  prxicrmitiendum  noii  fiit,  quia  pluri- 
iiium  valet  adver^us  quosdam  utriusqiie  cbronogia- 
phi  aucturilate  importune  abutenUs. 

Unitm  senlio  posse  objici,  quod,  sin  miniis  Tlieoi- 
phaui  4Je  aiinis,  qntbus  «edit  Zoiius,  derogetur  ti- 
des,  negotium  faiessat;  Zoilum  eniin  depusituin 
fiii>se  anii.  551,  iion  t.nituui  Vicior  Tuiionensis  in- 
«licat,  sed  etiam  o^teiidit  Vigilus  papa  in  senteutia 
dainiiaiionisadversusTbeodoruin  Cappadocem  lata. 
Nam  si  ita  se  res  habet,  orilinalum  oportei  Zoilum 
aun.  544,  si  modo  teniiil  sepiem  aiinos  se.leiu 
AlexiinJr.iMm,  quod  Tlieophanes  et  NircpliorusCoih 
staniinopoliianus  tradunt.  Yeruiii  cuiii  eadem  sil 
Tlieopbaniset  Nicepliori  auctoriias,  otii  prailatione 
deinoiistratum  cst;  cunique  nulla  debeatur  b:ic  in 
parte  Nicephoro  fides,  quippe  cujus  coinputatio  vi- 
liiim  iiianifesiuin  continc:,  non  est  quod  objcctio  nos 
deterie.it  a  vero.  Yiiiosain  porro  esse  Nicepbori 
compuutionem  iude  liquido  patcl.  Inter  Joanuis 
Ai.ichiot;e  obihim,  qui  coniigil  ;iiiti.  M7  ineuiite,  cl 
<iepctit«oiieiii  Zoili,  quae  auu.  551,  incnse  Julio,  sub 


▼ociieration'8  contesutioue,  um  nos  qiiiun  fraier  no- 
sier  Mediolanensis  episcopus  probibnimus,  ne  aliquis 
vestrum  prasvaricationi  commuuis  coiistiioii,  c  o- 
lempta  fraierniute,  praeberel  issoiisiam.  Tn  aHtem 
sedis  aposlolie;e  inlerdiceiiUs  per  nos  aucioriiaie  de- 
specu,  acf  Kcclesiam,  in  qua  edieu  ip>a  pendebaoi, 
reli<]|uos  lecuin  attrahens,  perrexistl,  ibique  aliis  ad- 
jeclis  praBvaricationibut,  inissarum  soleiottia  eele- 
brasti :  el  quasi  uihil  libi  essel  primoe  sedis  anlisli- 
lem  praeseniem  el  contradicenlem  contempsisse, 
pooiilicem  etiam  Alexandrinas  Ecclesiae  sacerdoisni 
fratrem  o.>struui  Zoilum,  ciijus  noroeo  usque  ad  iue- 
iiioratum  diem  comuiunicatuin  vobis  fucr^ii,  dipty- 
chis  eximeiiies,  Ap  illiiiarem  quemdani  penr.-rsofoai, 
at  |ue  Ccdesi»  ipsiut  adulterum  vobi^  tociastis,  ol 
vcstra  iniquius,  iion  solum  in  removeoilo  tiroplicts* 
simo  sacerdote,  ted  etiain  in  recipiendo  paufierd 
pcrversore.  Heticerout  interiro  alia  qua  cude»  die 
a  vobit  in  apotlolic«  tedis  et  in  rationoin  perpe* 
O  iraia  probantur  injuriaro,  ne  deieoti  enumeratuNie 
culparum,  qu:iruiu  ioventor  osleoderit,  quod  tilM 
cotnpeiit,  diulius  differamus.  Et  licct  ante  trigiaU 
difs,  pro  memoratis  excessibus  ve»iris,  ab  s«poiaoli-. 
ca;  vos  communionis  removissetnus  coiisoriitv  »  etcj 

bx  hts  autem,  qn«  bacieuus  oslensa  sont  de  Zoili 
ordinatlone,  facile  esl  concludere  quo  amio  J«»ti- 
nianus  suum  adversus  Orlg*  nem  edieium  ^cripsent. 
Na:ii  cum  Pelagus  post  Zoiii  ordiuaiMinein  e  Pabe- 
siina  reveriereiur,  incidit  in  monaclios ,  qui,  cmo 
lib  jllis  precum  el  querelis,  excerpU  de  libris  Or  ge- 
iiis  in  urbem  regtain  deferebai.t.  Quare  si  uoom 
fcrine  anuum  positum,  sive  iii  reditu,  si¥o  io  lou 
iicgotio  apparando  cottfie«endoque  fateaiuiir,  qiiod 
siinile  vero,  Justinianus  dicetur  ciniter  aniHMO  541 
librnin  suum  confeciste  et  iii  vulgut  odidisso,  al 
tlieologus  audirei. 

Quo  lempore  stupere  iHHuit  orbis«  aot  lodignari 


«067 


DISSERTATIO  DE  SYXODO  V. 


mn 


potnis«   imperalorem  ,  gluHrt  in  stylimi -verso,  de  A  cmn  reliqiijs  scripioritMis  in  c<mcordiam,  qtiod^alins 
rebiift  fidei  »gere  cuni  monacliis  cl  presbyteris,  sibi-      esi  aiqiic  eiiaui  probab  litiii 


que  libros  supp<mere,  dum  TbiUHJora  u^or  orbi  domi- 
narelur,  ei  bella  per  duces  suos  uhique  ferme  terra- 
rum  gererei. 

Sed  juvji  a'k|iiid  de  aucKire  edicti,  delaioribasqae 
preeom  monaelits  observan^.  Suiii  qui  edicliim  a 
Pelagio  diacono  scripiiim  puient,  sunl  qui  a  mona- 
cbis  ip»is  accusaloribus,  nee  desunl  qui  uirisqoe 
iribuanl ;  formam  nempe  Pelagio,  maieriam  mona- 
cbis,  ui  qui  diuiurois  cum  Origenis  parle  co.iceria- 
lioiiibus  erudiii  es  eiil  :  crediderim  ego  pra:terea 
siylum  a  Menna  commotlatum.  Nt*c  cnim  disiai  mul- 
luin  ab  eo  quo  gesta  a  Meiiiia  adversus  An^iimuni 
co(is«'ripta  sunl. 

Videulur  u^oiiai  bi,  quns  dixi,  ab  Evagrio  ai  pellali 
BK  mine,  dum  reciial  quae  in  i-ynodo  v  gcsia  sum» 
eaque,  iion  sine  deirimeiMO  bisloriae,  periniscel  cuni 
a<  lis  in  eonrilio  quod  adversus  Urigenem  Meniias 
)ussiofie  imperaioris  in  uihe  regia  conlraxil,  ui  iiioi 
Uicelur. 

S«*d  iTius  solvcnilai  sunl  de  Zoilo  qu»»liones  duaR; 
allera,  an  revera  deposilus  si',  aul  inoru»  sedeni 
A|>oltinario  ccsseiil;  allera,  si  depusilos  si,  qua: 
fuerit  deposiii*  nis  caiisa. 

I>eposiliim  riiissc  Afii  duo  Liberalus  ei  Vilor 
TuQOoensis,  sunimusqiie  poniifes  Vigilios  Iradiiat, 
sod  iill  aperle,  isie  i  aulo  obscurius,  id  eiilm  babei  in 
si*nleiiUa  adversiis  Theodorum  Cappadocein  :t  ApoUi- 
luirem  quemdaui  perversorem  alque  Ecclesix  ipsins 
adiiltenim  vobibso  iasiis,uivestrainiquitasnonsolum 
lii  removendo  s;iiiplicisi>iino  sacerdoie ,  sed  ellam  In 
r«*cipieiido  patefierct  perversore. »  Ubi  cavilbiri  pos* 
sel  quispiam,  dicereque  inde  confid  expuncium  qai- 
dem  ex  sacris  lahu  is  eo  lempore  Zoili  nomen,  In- 
•criptum  Apolliiiarii,  non  autem  Zollum  Ipsum  depo- 
^ilum  :  quanquam  vox  aduUeri  cavillaiioni  locitm 
praeripil;  aduller  enim  esl,  qui  vivenlis  episcopi 
Ecclesiam  accipit 


Cum  veierum  igiiur  concordi  lesiiinonlo  rou^tet 
depo>iium  fuissc  Zoilum,  eril  qui  credat  id  uiium 
scire  ad  res  synoili  v  cognoscendas  sufflcere,  alque 
ila  iiilemperanlis  cujnsilam  esse  ciiriositniis  inquirere 
quaecaiisa fueril  rur  depoiiereiur  :  \r.vc  iskmei  imiuisi* 
lio,  mea  quiflem  senienlia,  pnra  esi  viiii ;  nain  id  scin* , 
ei  «d  historlam  ecclesiaslicam  prriinei ,  ei  nonnib.l 
furte  ad  raiionem  leuiporum  consigiiandain  valct. 

Victor  'lunonensis  li;ec  babet  ad  pnsleonsulaluin 
Basilii  undecimum,  ul  ipse  quidem  iiUMierai,dcciuiiiui 
vero,  III  alii :  i  Hpiiaratns  aicbiepisropiis  Carlhagi- 
neiisis  Ecclesi:c,  Firuius  Numidaruin  efiiscoporuni 
priiiias,^  rrimasius  el  Vorecundiis  coiicilii  Uyzaceni 
episco|>i,  pro  fidei  caiisi  ad  uibem  re{;iam,  ejusdeni 
pneccplo  prtncipls  cvocaniur.  Apolliiiariiis  Zoibi, 
iria  memoraia  capiiula  damnare  nulcnii,  episcopus 
Alexandrinse  Ecclesix  ^utirogaiur. » 
^  Piilal  igilur  deposiium  esse  Zoilum ,  propterca 
°  quod  renueliat  parere  imperaiori  jubenli  dauinari 
tria  capitula;  quod  >i  iia  e>l,  ipsum  oporiei,  posl- 
qiiam  a  Vigilio  papa  iiicrepitiis  est,  ob  ediclum  Jiisii> 
niani  subscripium,  poeoitentiim  egis>e,  f.ictuiuqiio 
publica  professione  relracl^sse :  nam  siaiim  atqu  *. 
ediclum  a  Jusiiniano  missum  esi ,  nna  ipse  cum 
Menna  urbis  reglx  episcoim  in  damnationeiu  trium 
capiiulorum  scripto  cousenserat,  hac  lamen  ulerqiie 
cauiioiie,  si  modo  primae  seiiis  pontiff  x  damnaiionem 
probarel;  sciebant  eniin  religiosum  esse  iu  cau>a 
fidet  Jttilicium  summi  pouiificis  praeveriere. 

Haec  si  causa  exsiiiii.  eapiiiqiie  Ecclesi»  Zoibt 
inbaesii  coiisanler,  poluii  meriio  inler  coiife^res 
censeri ;  niiror  lamcB  cur  posibac  iiou  rerliir,  vul 
com  Vigilio,  vel  eum  Afris  passus?  Cur  Vig  liiis  cum 
querilur  ejus'  iioineu  e  dtpiychis  expuncliim,  ipsimi- 
qiie  eiiara  e  sede  ejcclum ,  causae  lain  bonesia*,  nl 
tuiic  quidem  videii  poterat,  ntm  meiniuerit?  cur  |Ta*- 
ter  Victorem  nullus  veiernm  tale  quiildam  afleral? 


Evagrins,  qui  quadragesimo  aono  posl  synodum  f  p  cur  Yiclor  ipse  in  er  coiifessores  non  ctnsuerii  pra;- 


liistoiiam  absolvii,  videri  polesl,  lib.  iv,  c:«p.  5i', 
Afris  siriptoiihiis  reptigiiare ,  el  scribcre  Zoiluni, 
non  dcpo-iiiune,  sed  moite,  Apollinario  Alcxandri- 
nam  caibedraui  cessisse;  lum  enim  recenset  episeo- 
pos  qui  Eulycbii  ConstaniiDopolilani  a*lale  majores 
Ihnmos  insiderenl,  sic  scribit :  Mcra  ^  rnv  cx€oXqv 
dco^ociou,  wf  npo^tivnjmKi^  ctrioTtoiroc  tTOC  'A^;on^- 
Zpiw  Z&tiAOC  avft^cixvvTM,  xai  toic  «vtov  iryno^a/ACVOtc 
ir609Tc6liri-o;,  *Afro»(veeiSioc  Tnv  xaGsd/sav  lyyjtpiZsrai. 
EniAiiiavii  Evagnuiu  bis  adjiin<lis  Mcepfiorus,  ou 
fUTa  /uux/jov  Totc  auTOv,  eic^  llrumqiie  corriceiidum 
pulavi'  eruililus  Vale&lus  gu  xai  toic  optc^v  fA^cnr- 
d^cuv)  ir/uffafAcyotc,  eic,  raiiis  Graece  iion  lOase  dici 
oOtov  io7i39aftsvoc;,i|uaiiquam  lexicographi,  ab  llomero 
ali  sqiie,  juucium  cum  vcrbo  rjyiofiai  aciusandi  c^i- 
sntn  traiiunl.  Eva,.rii  verba  iii  huiic  modnin  v<  riil 
Chrisiopborsoiius  :  c  Tlieodosio  poiro,  ul  ^upra  de- 
romuilraiuiu  esi,  extuibalo,  Zoilus  ep.scopus  decla- 
rai  8   fnil   Alexaudr  ae ,   qiio   iuoriuo  Apollinarius 


fulem  tauta!  Ecde.i-je,  lauiqiie  iiifenaum  Aiepbalis, 
quos  Afri  capitaliier  mlerjiut? 

Procopius  certe  io  llisloria  arcaiia',cap.  27,  iiarral, 
Paiilum  aliquo,  poi-lfiiiani  ejet-ius  e-l,  teiiipore,  ve- 
nisse  Coiisiaut  nopol.m,  ingeniemquts  |H*cuiii:e  vini 
obiulisse  buperalori ,  quo  preiio  rediuierel  amissaui 
sedem;  accepisse  Imperalorem  cenienaria  scpiein 
oblata,  tanla  fuit  pecunia,  spemque  feclsse  Paulo 
poiiuiidi  volis,  reiracialo  nimiruin  Gazensi  jndiclo, 
sed  papam  Vigiltum  obslitisse  iie  senlentia  suo  iio-- 
niine  a  Pel  gio  aiiocrt>iiirio  lata  rescindereiur. 

Ex  b»cPiMCopii  iiarralione,  simulque  verbis  Vigilli 
Tbi^odoniiii  Capiiadocem  dauinanlis  conjicere  licet : 
1.  Zoiluin,  iiou  inorle,  sed  depositione  A|iolliiiario 
sedeni  cessi^^se,  alio<|ui  ponlifex  Apoiliiiariom  noti 
vocarel  adulteruiii ;  2.  dejecium  esse,  nou  quod  tria 
ca.  iiula  defeuderet,  qui  enini  islud  non  quereretur 
ponl  fex?  sed  quod  vilio  siiflecius  dicerelur  in  locum 
Paiili  injuria  deposiii;  3.  id  causa:  pr.etttxuiSi»e  priii- 


st:dem  iliam  capes>il  i  V:ilesiiis  autein  :  « Alexandri»  D  cipein,qiio  redenipiatn  auro  lidem  exsolvertl;  4.  in 


vero  pulso,  ui  supra  t-elalum  est,  Tbeodoslo,  Zoiliis 
ad  episcopalum  proinoius  esi,  quo  ad  praedecessores 
Hios  adjunclo,  Apolliiiariu<  sedein  illain  regendam 
suscepil.  I  Nos  paulo  aliier : «  Posl  dejr^clioneiii  Tbeo- 
dosii,  ui  amea^iclum  esi ,  Alcxandrina!  Gccles  m 
episcopus  Zoilus  cre  tiur,  quo  a  i  siios  pra^cessores 
apposito  vH  adjuncto,  Apolliiiarius  Alc\andriuam 
cailiedrjin  occupat,  i 

Verlia  bafC,  xot  xoU  ct»cm  vrfnvayLivoief  eic,  inlelli- 
gerc  licel,  ei  uiore  Scriplura;,  el  aiposite  ad  bisio- 
iiam  :  si  inorc  Scripturu:,  inoriem  siguificani ;  si 
apposile  ad  histuriain ,  sublitiiis  qiiiddam  indicare 
|Hi!isunl,  Zodoin  nempe,  perinde  ac  suos  prxcessores 
TboiMlusium,  Gaianuiu  ei  Paulinu,  de  sede  ejeciuro 
lnisse.  loierpreiaii  sunl  roore  Scripiur;e  Gurisio- 
pborsonus  et  Vale»ius,  saiie  probabiliter  :  (|ui  abero 
I  usu    iulcUe&eril,  revocabil  ilte  facile  Evagrium 


ttrcessisse  Vigi:ium  ,  jmiiciumqiie  Gazeiise- ratuiu 
esse  volul>se;5.  iuiperatorcni,  cuin  iioii  posset  a 
poiii  ficc  obiiiiere  ul  Puiilu!i  restituerctur,  Apoilina- 
liuin  pio  Zoiio  esse  vuluisse  Alexaiidriiiutii  ep  sc«i- 
puui,  ul  uec  tola  ipse  causa  excid;sse,  lou  siipericr 
poutifex  esse  videietur;  6.  Vigiliiim  de  auro  mbil 
dixisse,  ne  iiu|)eraloris  aniuinm  efferarel,  cique  pu- 
lius,  ut  leiiireiur,  iioiiiiibilcoiic<ssisse:  Apollinai  luiu 
eniiu  mox  agiiovil,  velut  unuin  de  patriardiis;  7.  iion 
fiiisse  pontificem  admoduui  de  retiiie  d*»  Zoilo  sol- 
lii  ituin ,  quipiie  queiu  nou  magni  faceret,  pro|iier 
ingeuiuin  ven>aiilc,  ouiuisque  furin  i*  capas.  quemque 
idcirco  lanquKo  inepium  rebus  gereudis,  iiMip/ict<;ii- 
miciii  sacerJoifin  vccarel. 

CAPUT  II. 

De  coneilio  ConslantinopMano  ^  quod  J/e.moj  rMftfiU 


1059 


jttbenle  Justiniano^  in  cau$a  Origenis  atque  Origeni' 

starum, 

Oe  monnchis,  qiii  stiperiorecapiteroeinorati  snnt, 
habei  hnRC  Evagriu»,  lib.  i,  cap.  58,  ex  versiono 
Cbristopborsoni :  <  Postquain  autem  lil)elli  ab  Eulo- 
fjio,  Conone,  Cyriaco  ei  Pancratio  roonachi»,  conira 
dogmata  Origeiiis  Adam:mtii ,  ei  eos  qtii  hujiis  itn- 
pieiatem  ei  errorem  i^equebaninr,  concilio  oblati 
erant,percunctatur*Justii)ian(is  acoiicilio  coi  gregato, 
quiil  de  bis  sUlueret  :  adjungit  eiiam  eodem  libelli 
unitis  exemplar ;  quinetiain  liiterat  Vigilii  de  iisdcm 
rebiw  pcrsrripias.  Ex  qiiibus  animadvcli  poiest 
quctiiadui"duui  elaboriliim  riicrit  ab  Orgene ,  ut 
simpltcein  apostolconiin  dogm:  liiin  dnctriunm  gen- 
tilium  ei  ManiclKeoriim  liznniis  refarciret.  >  Ad  bapc 
juval  obscrv;ire  qtiae  mrtiiioraniur  quntuor,  in  eaqne 
liiltgenliiis  inqtiircre  :  et  priino  qiiidem,  quodnam 
illtid  fuit  coiici'iam  cui  monarhorum  libelli  oblnii 
sunt,  deinde  «'ujus  Idtelli  exemp'ar  Hna  cum  libellis 


LIBBRATUS  DIAC0NU3. 
A 


tOGO 


praelegalis  ct  singtila  ejvs  capita  daiiHietis«  ei  aiKi. 
llicmatizelis  una  ciim  Origene  ocniies  qni  iden  seft-.. 
iiunl  ant  sentienl  ad  fifiem.» 

Ol^aiqne  Vigilii  Uuerae  de  iisdem  rebue  prarseript^, 
et  acl  synodum  dclntnp,  aliod  nibil  sunt  quam  retpoe- 
8io  pontilicis  ad  libellum  sive  episteUro  imper^iom 
dc  Ongene  el  ejiis  sectaii>ribiis.  Scriptnm  enim  a 
Jusiiniaiio  priiis  ad  Vigiliom  qiinm  ad  Mennam,  aut 
certe  a^l  utrumqne  simul ,  censiat  ex  bis  Terbis  sa- 
Cfip.  nd  Mcnnnm  :  <  H«c  porro  eadem  non  ^olnm  ail 
•anelitaiem  l^nm  ,  sed  eiiam  ad  sanciissimum  rx 
tieftlissimuin  p»pam  senioris  Roinoiei  pairi^rcbafa 
Vigilium,  et  ad  caeieros  omnes  sanctis9im<»s  epfsco- 
po!i  ct  patriarclias,  id  est  Alexandri;e,  Theopoieos  ci 
Hierosolymorum,  ut  el  ii  huic  rei  proepktant,  et 
ha^c  finem  adipiscantnr.  i  Respondisse  vero  pontill* 
cem,  et  qtiidem  ad  mentem  iropemtoris,  iioir  videiur 
dubium,  |trtH!uranie  responsionem  Pela^o  VigHii 
apocrisiano,  et  lotius  rei  arehileelo.   f^nit  porn>, 


nionachorum  i.blaium  esi,  po^iea  quid  percunclaius  B  ■?".,**"•  <J«i"mento  rei  ecclesiastiat,  aynodica  isia 


Jnstinianus  a  synodo,  et  quse  tandem  lilierae  a  Vigi- 
lio  de  iisdem  rebus  pr.i*srripise,  singu'a  euim  elaci- 
dari  oper»  pretiuin  est. 

Quod  periinei  ad  firimiim,  concilium  de  qiio  sermo 
fit  illuil  ipsum  est  quod,  jubcnte  imperalc^e,  coegit 
Meniias,  ex  episcopis  in  urbc  rega  reirertis.  <  Ctnn 
velinitt-i ,  inquit  iinperator,  oiniie  scandalum  a  saii- 
ciissinia  l!lcc'esia  propulsare,  nt  niil!a  in  ea  miculn 
relinqoatur,  obscquenles  divinis  Snripturis,  san  tls- 
que  Pairibtis,  qui  ipsum  Ori^encm  ac  biijtisuiotli 
sceterataiM  impiatnque  ejiis  docirinain  pronigarunt, 
ac  jitre  anntliemati  subjeccrunt,  lianc  cpisiolaoi  ad 
iiiam  beatitudinem  dedimiis,  qua  eain  bort:<mar,  ut 
otnnium,  qtii  in  liac  regia  nrbe  nunc  degtint,  s^nclis- 
aiinornni  episcoportim  conventqin  babeai ,  ac  Deo 
ainabilissimorum  praafecionim  sanctis,  q*a!  hicstint, 
inoiiasteriis ;  faciaique  iit  onines  iii  scriptis  praefatnin 
iinpiiim  ac  Dco  reptignantcni  Origenom,  qui  et  Adn- 
niaiitius,  quiqiie  presbyler  fiiit  snnclissimae  Ecclest^e 
AtexandriSR,  ac  ejus  nelarin  inipinque  dogmatn,  ca- 
piiulaqtie  oinnia,  qu»;  inffrius  poiiuntnr,  omnimodis 
nnathLMnniizcnt,  exemplnqiie  diin  tins  eortiro  quse  a 
Ite.iiitiuline  tiia  ob  banc  c msam  gcstn  fueriut  ad  alios 
oiniies  sanctlssimos  episcopos  pt\xrcctosqiie  venera* 
liiiium  monnsierioruni ;  ui  cl  ip^i  subscriptione  pro- 
prin  anatbematiz^nt  Orii;cticm ,  scelesiaqiic  ejus 
*logmaia,  (um  otniiibu^,  qui  dcclarabontur,  hacre- 
licis.  I 

Deiiiiit',  tuius  ille  libcr,  ctijiisexcmplar  oblntnm 
syiiodo  dicitur,  non  videiur  diversu^  nu  e.licto  iiii- 
pcrnloiis  adversus  Ori«^e  isins.  Ilabct  cniui  cdictum 
lihri  (lOiMius  et  iorinnin,coiitiiict«|ue  ca  quac  Jiistiiiin- 
uus  voliiii  nb  cpiscopis  ad  exnmen  vocari^auiservili 
potius  s»ubscriptione  sine  examine  approbari.  Ediciurn 
porro  («uum  iinperalor,  cum  epistol«  nomine  n;tpel- 
lii,  fiicit  inore  vctcrum;  sanctiones  enim  phncipum, 
iii  adnoutvimus  in  di^sert.  3  ad  prioretn  parleiii 
operum  M.  Mcrcatoris,  cum  nd  cptscopas  dirigebaii- 


Vigilii  responsio,  nec  usquaro  ipsiii«,  quod  qaidm 
scinin,  remansit  memoria ,  qoam  in  locia  a  nie  mox 
ad  tuctis.    * 

Synodieam  dixi ;  nam  qnis  pnideuter  dobitet  an 
concilinm  Ronine  babneril  Vijsllius ,  ez  quo  retpoiH 
dor«*l  impcratori,  cum  qiiaestio  efset  da  re  nAgni 
momenii  et  de  fide,  nec  primis  temporlbiis  reapoo- 
derent  poiiiificet  ad  eJHauiodi  quanita,  nisi  ex  syao- 
dis,  qaod  erudile  animadvenit  Lncas  Holateaius  io 
noiis  nd  synodnm  Romanam  Bonifacii ,  et  nos  in 
disseri.  2  ad  priorem  parien  operuna  M*  Merealorb 
eiposulmus? 

f  oit  illa  vero  synodns  Vigilii  MnyLouw^  qaaiiqiiam 
poittic  cogi  ex  epiacopis  ad  Dalalem  poniiiids  diem 
28  iiinii  coavenientibiis.  Credibile  enhn  eai,  acripfam 
eaee,  aul  certe  edltam,  a  Jusliniano  de  Origene  sto- 
ctionem  eirea  featum  Pascbatis  ann.  541 ,  missaHiqiie 
prope^e  Romam,  m  aeeopiia  inde  aynodicis  re  pnn- 
sis ,  Coiislantinopoli  facitius  in  luajori  rreqiientui 
C  epiacoporum  subecriberetor ,  majorique  aucioriute 
augeretur. 

In  eo  qood  assemiy  litteras  qnx  ad  synodam  re- 
lalae  sunt  non  fuisse  imperatoris  ad  Vigiliom,  S(*(l 
Vigilii  ad  tmperalorcm,  assecutus  mibi  videor  meti- 
lem  Rvagrli,  quam  expressiiChristopborsonns;  legtt 
enim  apiid  Kvagrium  :  ^Arap  xod  ti  ic^hg  BcycXtov  ircfi 
TouToav  lm9xoLku.c*QL,  ^ovus  autem  inler(>rea -.  ^ArJf 
xocl  Toe  Trpoc  Btyucov  JTrco^rotX^va.  Congruentius  veri 
ralioni,  relata  essc  ea  qu»  a  Vigitlo  remlssa  suot 
ad  imperaiorem,  quam  ^uae  ad  Vigilium  ab  impera- 
tore  tiii^^sa,  siquidem  nihil  erat  caus.<e  cur  h«c  refe^ 
rcntur,  pUiriniuin  ciir  ista.  Gadem  netnpe  scripserat 
inipcrator  Vigilio  ei  Mcnn.e;  scripta  vero  ad  )leii- 
natn,  pro  niorc,  in  conc.lio  prnplegi  debebant,  si-|4i- 
dem  ipsius  babendi  mandatuin  continerent :  bcd  con 
ageretur  causa  lidei,  (|u;c  pr:ecipua  inter  iiiajores, 
Oj.us  ernt  sedis  apostolic:e  responsioneui  relerri« 
quandoquidem  ab  illa  sede  sic  taiiqnam  a  foiilepeti 


lur,  prse  revereiilin  sacerdotii,  cpiMolai  potitis  inscri-  ])  delienl  i  puri  di/Clrinx  laiic^s,  qui  saluuriler  eccle- 


bebaiiiur,  quain  alio  qiiocunqite  noinine,  qiio  domi- 
nnutis  potestns  ostcnl.iretiir. 

Ouoad  teitiuin,  pcrcuiictaiio  Justiniani  a  syuodo, 
cujtis  meiniiiit  lilvngrius,  non  difl^ert  a  titteris  Jusii- 
niani  iiHpcrnloris  ad  sanciam  syiiodum  Consiantiuo- 
pnliiniinin  de  Origene  et  ejus  scctatoribtis,  qtia!  cx 
Ccdicni  bisiorin  iratislnlx  sunt  in  appendicc:n  sy- 
iiudi  V  :  iiain  in  ipsis,  posl  brevem  praef  itioncm,  iia 
iiii|ierati>r  :  c  Cuiii  crgu  C(unpertum  hnbeaMMis,  essc 
llicrosolymis  quosdnni  niinirutn  monachos,  qui  Py- 
thagnrte  ,  Plalonis ,  Origenisque  Adamaitiii  iiiipios 
crrores  sectentur  nc  doeennt,  exislimnviiiiu«  cur:tm 
ei  inquisitionem  de  iis  adhibenilam,  ne  ii  >andern 
pngantcis  et  Manicliaicis  suis  imposturis  inulios  pcr- 
dni!t;  dicunt  eniin,»  itc.  Et  sub  fiucm :  c  Propter 
bas  igituriieratias  ctpcruiciosasopiniones,iinopoiius 
iiiigas,  vos  horiamur,  o  Sanciissiini  PaUrcs,  ut  in 
iit«um  collecti   subjectam   exposiiionein   diligenier 


sinin  triigent.i 

Id  cum  inietligeret  Justiniantis,  simulqiie  noss^t, 
qiinnivi.<i  a  Deo  constituta  sit  gcmiiia  potest^s  qtia 
regattir  Ecclesin,  sacerdotalis  ct  rcgia,  vices  tamea 
singuhirum  ila  parliias,  ut  alterius  sit  docerc  fideleS| 
ct  b:crcticos  dami>are,  alterius  doceniibus  auctnri- 
tntcrn  adderc,  et  legibus  hirreticos  pcrseqoi ;  cum, 
inqunm,  Intclligeret  impera.or  sedem  apiostolic:iiu 
interrogandam  esse ,  quoties  fidei  causa^  iiiajon|oe 
aiiqiia  ventilutar,  quein  libruni  ndveraas  Origenem, 
quosque  nnatliemntismoa  adversos  Ongenis  dogmala 
iontiiderai,  ca,  qun  par  est,  auctortiaie  robonndos 
puiavit,  idtMtque,  et  a  sede  aposiolfica  deliniiionfBi. 
et  a  coiiciliis  diOBcesevn  approbationem  pelendapo 
duxit. 

Misit  crgo  Roniam  Vigilio  papsc  librvm,  a  qan, 
cutn  synodicum  responsuin  *  accepiasct,  tnnc  ooneilt*», 
quod  Oonslanlinopoli  dodum  liabendtrai  mandave-' 


1061 


DISSERTATIO  DE  SYNODO  Y. 


40» 


rnt;  qiiO(lr|iic  » iit  oplnnr,  Mennss  cn  us^ruc  dislnte-  A 
nt,  doiicc  primnR  scdis  sententinro  in    rc    lanti 
innmenti  nossct,  iniiiTim  dnnduin  cura?it ;  id  factuin 
▼icMur  snb  nncm  anni  541. 

Otiscnra  esl  hiijiisoe  concilii  memoria,  proptcrea 
qund  jam  inde  ah  GvAgrii  lemporibus,  id  est,  ab 
ann.  51)5,  cum  synoio  t  confnsum  esi,  collectis  in 
ninim  codicem  qnaiuor  conciliis ,  qucrum  tribns 
partirnlnrihns  Mennas ,  uni  oecumenico  Eutychins 
pr.ifuit,  collcctiiiniquc  toti  nomcn  synodi  v  ractain 
est. 

Meqne  haec  Tnna  cst  ant  temeraria  conjeclio,  sed 
prohnhilis  opinio,  rni  ntomcntum  addunt  tria :  1.  Ad 
nos  ram  usqiie,  nut  lerte  parentum  nMatem,  ipsa 
eiinm  synodiis  a  Meiina  qninque  ante  annis  celehraia, 
adversiisAnthimum,  Severum,  Petrum,  et  Zoarnm, 
lomine  synodr ▼  inscrlpta  e$'t  in  colleciionibns  coii- 
eirmrum  Meriini,  Cral^bi  et  Suril ;  2.  Justinioni  (ides, 
id  csi  irin  Justiniani  edicia  dc  flde  in  nnnm  colle^ 
ct»,  sinplaqiie  singnlis  conciliis  respomlentia ,  de-  ^ 
disse  vidcntur  occasinnem  compingendi  in  unum  ^ 
qnonue  volumen  concilia  tria,  qnasi  toitdem  Adei 
Jiistinlrnx»  (irmamenta;  3.  En  hypothcsi  admiKsa, 
faclle  roiiciiiantnr  inter  se  ac  intellignninr  omnin 
qnx  de  synodo  ▼  a  veieribus  tradita  snnt,  qn:eque 
?lioquin  ita  pngnant,  aut  saltero  implexn  sunt,  nl 
eipedire  se  inde  viri  d"Cli  nequiverint,  qiiin  ab  Ori- 
genianis  detniricnta  corrnptaqne  acta  synodi  v  asse- 
rerent.  Verum  de  his  iteruin  postea. 

Locu^i  concilii  nrbs  regin  Gonstnnlinop  >lis,  pr.r^ses 
Mennas  :  niinicrus  e|»iscoporufi«ignotus,  non  exignus 
tamen ;  qiiando  en  in  anla  prassertim  Justinianxft 
episcoponiro  tnrha  cnniit?  Iiiterfuit  certe,  nl  colligi- 
tnr  ex  Lihcrato^  Pelngins  Koronnac  EcclesisB  diaco- 
nns,  imo  rem  strenue  promovit,  cum  «na,  tum  fidel 
cau<Hi.  Non  inierrnit  Tlieodonis  Cappadnx,  et«i  er;ii 
in  anln,  qna  enim  fronte  nntistes  post  patrinrcbas 
prtrons  ttilis  et  nlij*  cias  sibi  pnTScnii  n  monacbis 
blaspbeinins?  Alifuit  pariler,  ut  opinor,  Domitiauus 
Ancyr»  episc<ipus,  lici*t  Constantinopoli  vcrsaretur,  C 
propter  cnmmunein  cuni  Theodoro  cnusam ;  ambo 
tnmen,  nt  rainiilnhnntnr  bniniliter  prinripi,  edirturo 
snbscripseruiit,  Origencmqne  in  speciem  dnmnarunt. 
Sed  Tbcodorus  aulicarum  artinm  pnidentior,  daro- 
nando  OrigeiKm,  dolorem  in  sinu  continnlt;  Domi- 
iiantis,  siont  cx  Facimdo,  lib.  iv,  cap.  4,  novimiis, 
qnestu^i  cst  apnd  Yigifium  ,  ^nb  Origenis  nomine, 
pMtres,  sive  (jui  Origenern  prnxessisscnt ,  sive  qui 
secnii,  annthcmnte  a  synodo  pcrcnssos  essc. 

Par  cst  cri>dere  iiiitiiim  rnisse  dt;  more  rDClum  a 
lc(  tione  sncro,  quaro  r>cor;;iiis  Codrt^iins  e  velerihus 
moniiiienii^t  acoeplain  hisloriae  suac  inscruil :  quan- 
qnain  dcceptiis  iii  eo  est,  qiiod  ad  Patres  synodi  v 
niiivcrsaiis  directnm  credidcrit,  m'ra  vcro  deccptionis 
canea,  cnm  missnin  ad  concitinm  Mjennx,  quo  de 
ngimus,  iiitelligcre  cx  ipsius  line  poluerit,  sluiulque 
dcdiscerc  crrorem  popularitcr,  pcr  quainor  s:ecii'a 
nd  siinm  nsquc  seiatem  traduclnm ;  sic  cniiii  eo  loci 
bahctur  :  c  Propier  has  igiinr  iicfnras  et  perniciosas  D 
opinioiie<«,  imo  polius  niigas,  boilamur  vos,  o  snn- 
ctissimi  Pares  iu  unum  collecli,  ^ubjcclam  expo$ii- 
lioncm  diligcnler  perlcgalis  {imiu\us  fvrux<^v 
nl  v7roTfTff7;ifin7  ix^int.)  ot  singiila  ejns  cnpiia  dain- 
netis,  ct  anathematizeiis  una  curo  Origune  omncs 
qui  idcro  seininnl  aiit  scnticnt  ad  iinem.» 

Qna;  verha  qiiis  duhitot,  si  vel  ^olis  oculis  jndici- 
bns  ( rodal,  ad  eos  scripin  esse,  nd  quos  pcriinebnt 
c|i!Sltli  ad  Meniiain  data,  subjuuLiaiue  (x9sa<uv 
Origcnisdeflor.itio? 

Argum'*ntnm,  qnod  unnm  scriptores  in  concilio 
tractntnm  narrnnl,  impemlor  a  sacra  continet :  opl- 
iMonem  nempe  Origenis  de  pra^existentin  animornm, 
et  ipsorum  qutiqne  dxmonum  rutiirn  olim  rcstitU'- 
tione  tqniiiquntii  denorntionis  a*  m.>nacliis  ohlrtix,  et 
inipTators  tractntni  snbjnnctn  qitntuor  hunt  et 
viginti  eapita,  nlio  eiiom  peninentin ,  sed  qnne  dixi 


duo,  noroinatissima  eranl,  propter  tnrbos  cx  b:f 
orlnfK. 

Nihil  isiinsce  conollii  snperest,  praeter  rragroentl, 
tnm  synodicae  ad  Jusliniannm,  luin  excerptonim  tx 
lihris  diigcnistarum.  Ra  nunc  e\  Evagrio  exhiberer 
utile  cst :  siquidem  tenent  qnamdam  acloniro  vicem« 
et  pniernciniil  errorcro  Kvaprii  non  suo  tempore 
rem  narrantis.  Sic  ille^  lib.  iv,  cap.  38:  c  Missa  es4 
igitur  relatio  a  predictn  synodo  ad  Jnstinianum^ 
post  acclamationes  quas  cbntra  Origenaro  et  ejti#^ 
dem  cum  iilo  erroris  sectatores  congesserant,  ciij>ni 
pnrs  sic  hahet :  c  Cum  aniroum  possidcas  ccelesti^ 
c  nobilitalis  participem,  Cbristianissime  imperalor ;  i 
et  paulo  post :  c  Ftigimiis  itaque,  rii^inius  istam 
c  doctriiiam;  neque  eniin  novimus  alienorum  vo- 
c  cem,  et  illuin  tanquaro  rnrero  ac  latronero  aiia- 
c  theniaiis  laqueis  constricium  procul  a  sacris  scpiis 
c  ejeclmus.  i  Et  post  aliqiianta  :  c  Eorum  qu»  a 
c  nobis  gesia  snnt ,  vlm  nc  virtntein  ex  eorumdem 
c  lectione  cognosceiis.  i  His  adjuoxernnt  etiam  ca- 
piiaqnaicunqneOrigenissccfatnresproflieriamagistris 
snis  didicernnt,  ex  quibiis  tum  consensns  eorum,  taro 
dissensio  et  multiplex  ac  miiUifldiiserror  deprebendK> 
tur.  In  hisqnininro  capiit  orat,  continens  blaspbeiniAS, 
qnas  privati  qiiidam  ex  nova  Lanra  protulerant,  quod 
slc  habet :  c  Theodorns  Ascidas  Cappadox  dixit , 
c  quandonunc  npostoli  ei  martyres  mirtcula  crflciunt^ 
c  et  in  tanto  honore  sunt,  nisi  in  resurrectione 
f  xquales  ruerint  Christo ,  qu  ills  tandem  eorunfl 
c  rosurreotio  fiitnra  esi?  i  Retulerunt  etlam  iideiti 
Patres  niultas  al  as  Didymi,  Evagrii  ac  Tbeodori 
blaspbemins,  quas  studiose  adrooduro  ex  eoruro  librls 
excerpserant.  i 

Exccrpln  hn^c  monacbi  qnatuor,  qnos  antea  ap- 
pellavi ,  e  Palaestina  attulerant ,  qna  in  proviQ€i.i 
acritcr  inter  se  digladiabantur,  vel  in  ipsis  Lnuria^ 
monachi,  nt  ex  hisioria  hujusoe  lemporis  a  scripto* 
ribus  vitarum  relictia  disccre  est. 

Ex  fra<;menlis  mox  adduots  alifsqne  hidubitati» 
tostimoniis  apertum  est  differre  cnncilium  de  quo 
sermo  flt  ab  co  quod  nunc  solct  qnintum  noroinari. 
Nanr  in  hnc  agitnr  de  Origene  solo  et  Origenistis 
duobus  Didynio  et  Evagrio;  iu  quinto  vi\  seuiel  ap- 
pellatur  Origcnes,  nunqunm  alil  dno.  In  hoc  sncr» 
imperatoris  de  Origcne  solo  exercerl  judicium  man- 
dai.  In  quinto  lieri  jubft  de  ^olis  tribus  oipiiulis. 
In  boc  de  causa  Origcnis  gesta  conrecta  suiit,  eaqu^ 
amplis^ima.  In  quinto  bicc  eadem  caiisa  ne  verb<^ 
qiiidem  lacta  cst.  Huic  Tlieodo^^us  Cappadox  non 
iriterrnil;  qnn  enim  pntientia  audivisset  quae  deipso 
rereruntur?  In  quinto  posi  patriarcbns  prirous  Auio- 
ccphalorum  sedit.  Iloc  habitum  esl  vivenie  Domi- 
tinno,  nnm  ob  concilii  sentcntiam  querelaruro  libniiiv 
Vigilio  papae  soripsit;  ad  quinium  convenit  Doro- 
tlieus  in  Domitiani  locuin  Anoyran»  Ecclesi«  pr«* 
rectus. 

Scio  quid  cxcipianl  aliqui,  iit  tam  apcrtx  verilali 
pugMcnt:  periisse  aiiintOrigenisiarum  ariibiis  partein 
aclornm  synodi  v,  in  qua  exstiicrinl  olim  conlr^n 
Origencm  gesta :  hanc  partcin  vi.-iissc  Ev;*grinm  Epi- 
plianienscin,  Palresquc,  et  Latcrauensis  concilii  %vA> 
iMnrtino  I,  et  synodi  gencmiis  vi  ci*vii,  ideoqno 
damnnium  in  synodo  v  Origenem  trndiilisse.  Yeruro 
pr.itenpinin  quod  divinatio  ejn^modi  rxcepliO|Uc 
p'  stremum  est  despcrat»  oausx  pcrruginm,  nnicnni 
istnd  invictum  conirn  nrgumenlor.  Qiucro  e«iim  qiin 
fronte  sedit  in  synodo  v  Thoodorns  Cnppadox,  si-n- 
lenliamquc  dixit,  ciii  borrenda  btavpheinia  palain 
ohjecin  sii,  ncc  actis  idoneis  rejcctn?  Qui  anatlie- 
mate  perciissns  sit  iii  eo  ipso  coetu,  in  quo  bonuri* 
licentissimnin  locuin  lcnuit? 

CAPCT  III. 

De  tempore  quo  JHslinJanm  adversus  tria  eapituta 
edielum  composuit, 

Qun  rationc  alicrum  cdictnm  cx  aliero  CTL<\fv3J^ 


)0G3 


LIBERATUS  DiACONUl^. 


iOGi 


sit,  qtiibosqoe  Theodori  Cappidocis  urlibiis  indnclus  A  cesslssc  :  scribit  et  ip^e  VigUius  iii  cncydict»  qaam 

inippraior  adversus  Iria  capitola  scripserit.expouit      B?t.a  ..^r t?^.i^.r_  j: — :. 

in  Breviitrio  Liberatusi.  Narral  enim  Tbeodorum, 
«!nm  sgre  ferret  impulsii  Pelasii  damnalum  esse 
Origenem,  impulisse  vicissini  Jusiiniainim,  quo  par 
pari  referret  »mulo,  ul  tria  capitula  proscril)eret : 
nnni  sicut  Origenem  Tbeodorus,  et  in  Origciie  Pa- 
tres,  ita  Petagius  iria  capilula,  et  in  Inbus  capitulis 
synodum  Chaicedunensem  videbalur  sibi  defen- 
dere. 

Cuiii  ergo  de  tempore  damnati  Origenis  dictum 
sit  biictinus ,  sequitur  deinceps  ut  tcmpns  edicU 
conlra  tria  capitula  coinpostti  inquiratur.  Non  coii- 
^eiiiiunt  siiper  ea  re  scri|>ti)res,  »l.is  ciiius  quam 
oportet,  ut  anii.  fi43,  aliis  lardius  factum  asserenii' 
bus,  aiin.  540.  Id  acridisse  st^ntio  aiin.  5i5.  sub 
aiitiiiiinum  :  eoque  moveor ,  quod  ejiismodi  ouoio^ca 
T^c  irioTcwc»  sir  eiiiin  edictum  iiiscribitur  in  Grxco, 
liinc  quidem  editasii,  aniequam  Yig  lius  Roma  pro- 


anno  552  universffi  Ecclesiai  direxit,  se  aoie  septeiR 
annos  de  civiltte  sua  ^ressum.  Utruiii(|uc  vero  siare 
non  poiest,  si  anno  546  poiitifex  egressus  Roroa  di- 
ratiir:  poiest,  si  ann.  fU5,  sic  enim  ab  ann.  551 
scxenniuin;  a  552  seplenniiim  nusuerabiiur. 

Testes  doo,  quos  adducit,  sunt  Sigooius  el  Viclor 
Tunonensis  :  punlificem  ille  ann.  145  egre^iim. 
iste  anno  post  ooottilatum  Basilii  4 ,  evocatom  a 
itistiniano  tradit. 

Isihaec  argiimenta  paria  noo  sont  aurtorit.i*i,  nim 
dicam  omnium  scrtptonim  quos  in  couirarium  hu- 
duvi,  sed  ne  nnins  quidem,  velut  llolsienii,  adeo 
levia  ^nnt  et  pene  fuiilia. 

Alqiie  ut  a  leslibus  examinis  inilinro  n.il,  nulliis 
video  f|ua  raiione  po:iSit  ^  cordato  virtf  proferri  ad 
facicndani  fidem,  locus  Victoris,  qui  sic  se  liabet : 
c  Post  consulatum  Basilii  t.  c.  aoQo  4,  Juslinianos 
Imperator,  Acepbalomm  subreptionibiia  instigains. 


ficiscerelur,  inde  vero  Pelagii  Constantiuopoli  disc>'8-  n  Vigilium  Romanom  episcopum  subtiliier  compellit, 
^ — i..  ,:. . V:-:.: —  o^i:-»-:^  :-  ...u —      yj  ^j  „|.|,^,n  regiam  properarei,  et  sub  specie  coa- 

Sregatiouis  eorum  qui  ab  Ecclesiae  sunl  societate 
ivisi  tria  capituia  coodemnaret.  i  Aper:e  enimvitio- 
sus  esi,  ex  quo  uempe  sequitur  ut  Roma  Vigiiius  ex- 
eessisse  diralur  ann.  544;  nain  si  roore  Vjcioris  anni 
mist  cons.ilatuin  Basilil  numerentiir,  qui  ChrisU  est 
544.  qnartiis  est  post  consiilaturo  :  deinde  adducia 
verba,  non  tneram  per  littcra^  eviicaliootiin  signifi- 
cant,  (|uoi  disserlator  fiugit;  sed  ipsnn  per  Uelisa- 
rium  expulsiooem,  di:  qua  clerus  Itali»  querilur. 

Atqui  istum  io  acnum.conjicere  egressionem  Vi- 
gHii,  neque  per  bisioriam  licet,  ut  inox  planum 
erit ;  neque  ipse  dederit  dissertator,  modo  constau- 
ler  loqui  aliquando  veliL  Si  enim  id  dederii,  cogetor 
coiitinuo  in  unius  anni  543  parte  posltriore  oollocare 
tri:i,  qux  nemo  prudens  non  videt  a^oreETa  ordini 
tionem  nimirum  Zoili,  et  utrumque  Jiistiniani  edi- 
cium,  sive  quo  Origeiiist»,  sive  quo  iria  capitula 
damiiaiitur. 

Excepit  enim  ordiiiationem  Zoili  Gazx  peractam 


hum  secula  sit;  nam  Vigilius  a  Relisario  in  urbcin 
regiam  'ire  coactus  est ,  postquam  diu  Justiniano 
assentiri  consiauter  abnuil;  et  Pehgiiis,  qua  polle- 
bat  apud  imperaiorem  gr^iia,  sibi  pnesemi  non 
sivisset  taiii  coiituine!iose  illudi  ab  aeuiuiis  vindictx 
aVidis. 

Cum.  ergo  Vigilius  Roma  egressus  sit  ann.  546, 
dle  i2  NoveinhrJH,  Pelagius  Roiuam  revfTierit  ann. 
^45,  fluxeritque  ab  accepio  Rom»  ed.cto  ad  pro-  ' 
fecliiinem  usque  Vigiiii  non  exiguum  tempus,  quo 
nempe  Pelagius,  ei  lerranduro  in  Africa  positum  de 
quarstionibu<  consuluit,  el  a  Ferrando  post  longam 
iaciturmtaiem  responsum  nccepii,  necesse  esi  faicri 
edicium  a  Justiui.ino  publicatum  esse  ann.  545, 
cirra  autumnum. 

Verum  ut  h»c  ratio  planior  fiai,  pr<*banda  suiit 
aigillatim  duo,  i|utbiis  couficiiur,  Vlgilium  nempe 
Ronia  excessissc  ann.  546,  sub  fiuein  Novembris;  et 
inter  act  epiuin  Romae  edictum  ac  .Vis^ilii  prolect  o- 
nem  noncxiguum  teminiris  spatiutn,  veliit  qu>ndtciiu  Q 
meiiMiim.  in  rr  cs^^issc. 

Id  coulini»  priiiium,  qnia  h:ix  esi  di:  excessif  Vi- 
gilii  ex  iirbe  Itoma  veierum  recetitiornmque  dociri:  a 
praesiantium  semeniia,  qiix  in  Auclario  Marcollini 
aic  lciiitur  :  c  ludiclione  ix  posi  coiisubtum  Basllii, 
anno  5,  Vigilius  papa,  lix  ab  aposiolo  Petro,  evo- 
caius  ab  imperaiore  Rouia  egreditur,  et  in  S  ciliam 
ven  t.  Pua»tconsuI.itus  n<  ta  aiinum  Christi  546  desi- 
gnat,  uiex  fastis  apertiiui  esl. 

Auclarii  scriptori  conscnlit  Anastasius,  qni  addit 
prxterea  menscni  vi  diein,  i.enipe  x  calendas  De- 
cembris,  id  est,diem  vigesipum  secuudum  Novcin- 
bris. 

^  lUrumqiie  s^qufinlur  commuui  cr  magni  iiomints 
viri,  Baruniiis,  SiniKUKliis,  llol  tonius,  aliique  plu- 
riini,  ui  Ikpc  henteiilia  ccnseri  nieriio  possit  erudi- 
loruiu  conseiisio. 
ip  .iin  tauieu  nuperus  quiiJam  dissertaior  se  ap 


mense  Jnliodi<iiurn:i  Pelagii,  Gaza  PalaeNtinseCnnsUo- 
tiiii>|H>liiu  rcdeuuiis,  via;  vbm,  oblalio  fjcia  iiupera- 
tori  excerptorum  a  moiiachis  Pelagii  comiiibus ;  obla* 
lionem, maurum,  quosejaciat  im|>er.iUir,  excerpto- 
rum  exameii ;  examen,  deliberaia,  diu  obnitenteTheo- 
doro,  edicti  adversus  Origenistas  composilio,  mis- 
sloque  ad  patiiarchas:  mis>ionem,  responsto  Vigilii 
Roma  rescribentis ;  responsiouem ,  i^ontificis  conci- 
lium  Mentiae,  in  qiio  episcopl  in  urbe  rc:ia  reperti 
ediclo  subscripserunt;  subscriptionem,  elucubnitus 
a  JusliniaiiO  liber  adversus  Acephalus ;  libmin,  ar- 
tes  aulicx,  quibus  illosa  i  st  a  Theodoro,  conversa- 
queiii  contrariam  iiartem  iniperatoris  boni  siinpli- 
cilns;  illusinneui ,  ediclnm  adversiis  iria  capiinla  : 
h»c  vero  tot  et  taiita,  qui  fieri  |Nisse  meiis  bus  sei 
dicere  ausii,  nae  illum  ego  plus  quam  audacem  coa- 
fidenter  dico. 
Nulluin  igitnr  est  Tunoncnsis  lesfimonium,  sive 


probareu  gai,  caiis..s.|ui» ,  propter  quis  Untis  se  j.  q„ia  „ou  alfertur  boiia  fide,  sed  perverso  sensun 
vin^  uuus  ouDoiiat.  duas  Druferi.  tolideiiiaue  nru  se  ^  ^7ia<^.t.^i^.^    <.:..^  ^...wi  ..^.  ^-^-_  ^:^.^^    -.  . 


i  uuus  oppoiiat,  duas  proferi,  totideuique  pro  se 
le^les  adducit. 

Priiiia  raiio  sic  habel.  Vigilius,  ut  cst  coiistans 
oiiinium  opiiiio ,  iiigressiis  ost  Constautinopnliin 
aiin.  547,  die  25  l.muarii  :  videtur  aulem,  iiiquit 
dissirrialor,  diu  iii  Sicilia  subslitisse,  quippe  cuin  io 
eu,  el  ordinaiion«'S  feccril,  et  susceperil  lcgatiooes, 
ct  friiiiieiiia  rollegeril,  quels  Uom»  egesta:em  leva- 
ret.  Cuiii  ergo  ad  ea  praistauda  iion  sufl^eceril  &pa- 
liuin  uiiiiis  nieiisis  et  paucoruin  dierum,  quos  tan- 
tum  in  Sicilia  egisset,  si  uiodu  egressus  Uoiiia  dici- 
liir,  quo  teinpore  volunt  scriptores  universi,  egressus 
d.ci  dehet  longo  auie  leiupore,  qiiauto  niiuiruiu  opus 
fiiit  atl  ea  quae  effecia  suut  coininode  exsiquenda. 

Itatio  aiera.  lialiae  clerici  episiolam  anno,  ulipse 
i^uidcm  disse  i:itT  credit,  551,  ad  legatos  regis 
(•aliiiiruin  Con>iaiiiiiiopotiin  proficiscenies  dederunt, 
iii  qua  scribuut  Vigiliutii  aiite  sex  anuos  Uouia  dis- 


dissertatore,  sive  quod  per  errorem  diclom  sit  a 
Victore  ipso. 

Jain  vero  teslis  alter  Sigonius,  quas  adversum  se 
exceplioiies  patitur?  Primum  noviis  houio  est,  qai 
cum  agiiur  de  rebus  loii^e  remotis ,  non  plns  fidei 
merettir  quam  quantum  p  te>t ,  vel  mniuari  a  lesn** 
uiouio  veterum,  vel  obtinere  ratiociiii) ;  nnlluin  u- 
iiien  testimoiiium  addiicit,  vel  ad  iuarginf»»  ;  nullo 
raiiociitio  utitur,  sed  dicl.nt  laiitum  :  deinde  diffi- 
cile  est  videre  quoiuodo  disseriauirem  suo  illo  te- 
8tiuioni«>  adjiivet;  nahi  eo  loci  de  teropore  quo 
egres^us  est  Roma  Vigihus  nihil  sp  eiatim  et  ex- 
pre^se  diciu  se«I  in  anoum  545  egressiooem  hane,  ut 
alia  pluriina,  quai  apertum  est  alio  tempore  eonti- 
gisse,  quasi  per  saturam,  confuse  eoojicil. 

Narrat  scilicet  ad-  eum  ipsum  aiinum  Ettslocbii 
llierosolymitani  Icg^iionem  ad  imperaiorem,  qua 
fui.cii  sunt  Hufus  et  Gunon  abbates ;  dtmuiiHNiCfl 


\,.iiA 


DiSSERTATIO   DE   SYNOrO  V. 


\m 


Origems,  et  ab  imperatore^edium,  et  ab  omnibns  A 
patrtarchis  subscripum ;  scriptnm  a  Justiniano  con- 
tra  Aceplialos  librum;  edictum  ad?ersus  iria  capi- 
tula  pitblicalum ;  ren  cum  Aft  is  Constaniinoptili  in 
caos^  triutn  capitum  gestas ;  Rom  «norum  de  Vigilio 
apud  imperatorem  querelas;  Vigilii  tiolentam  ex 
Italta  exporlationcm ;  ordinaiiones  Catanae  ab  endem 
Vigilio  celebratas ;  ingressnm  pontilicis  in  orbem 
regiam,  in  vigiliis  dotninic»  Nalivitaiis.  Quibtis  nar- 
rati!^,  id  addit,  unde  hafC  oinnia  ostendat  se  :id  an- 
nuni  545  re^^erre  :  c  Postero  autem  anno  sollicitatus 
iternm  ab  Aiigtistis«  ut  Anthimum.  restitueret,  i  eic. 
H:ec  nutem  otnnia,  qux  lemere  Sigonius  in  unum 
eumdemque  annuni  congerit,  procul  a  vero  abesse,  ct 
dissertator  ipse  facile  consentiet,  et  evidens  ratio 
demonstrat.  Nam  primo  confuiiduniur  syuodi  v  tem- 
p«>ra  cum  temporibus  damnati  primum  a  Justiniano 
Urigeiiis,  qui  inlolcrabilis  pluriuin  annorum  Mzixpo" 

Difitor  deinde  Enstocliitis  Origenis  damnationem  g 
ope  Telagii  promovisse  :  atqui  nemo  nescit  quo  tem- 
|iore  Pelagius  damnaiiotien)  Origenis  procuravil , 
Eustochiuin  non  futsse  Hierosotytnorum  episcopum, 
sed  Pelruiu,  cui  successit  Manyrius,  qtio  po^t  aliquot 
aunos  dfposilo.  Euslocbius,  eiiguo  atlmodom  lem- 
pore  an(e  synodum  v,  llierosolymitanam  Ecclesiara 
regeiidam  su>cepit. 

Dicuntur  lertio  missi  e  Palxsllni  Conslanlinopo- 
lim  Rurus  et  Conon  abbates,  qui  ope  Pelagii  ex- 
cerpta  ex  libris  Origcnis  capila  proscribi  a  Justi- 
niano  peterent.  Verumtliinen,  qui  ex  Pal»stiiia  nto- 
nachi  (iiin  Pclagio  venerunt  ad  comifatum  ,  fuerunt^ 
leste  Evagrio,  Eulogtus,  Conon,  Cyriacus  ct  Pan- 
cratiifS. 

Diciiur  postea  eodem  anno  ab  iniperntore,  et  dam- 
nntus  Origenes,  el  excepius  Con>ianiinopoli  Vigiliiis, 

Suo  nihil  abaurdius ,  vel  ipso  dissertaiore  fatente, 
ngi  potest. 
Quid  pliira  producaro  qux  Sigonii  fidem  elevent, 


Scd  quamvis  bxc  interpre:andi  cansa  deforct,  sim 
tameii  Vigilius  loquendi  ratione  locum  exp«meret, 
nam  sex  post  lineas  de  mensibiis  eodcm  qiio  de  au- 
nis  modo  loquitur  :  non  integri  sex  fluxfraut  a  dani- 
natione  Theodori  us.ue  ad  nonas  Februarii,  quihiis 
sertbit  encyclicam,  aii  tauien  :  i  Ante  sex  menses  a 
nobit  inter  alios  commtinione  sacra  privatus  est 
(Tbeodi»rus)  et  ab  episcopaiu  pro  sua  praviiaie  de- 
po-itiis;  >  dixerat  antea  ,  unde  teinpus  daninati 
Tbeodori  innotecat  :  «  E:i  «.liiii,  que  verbo  de  nie- 
moraia  excoinmunic.ttiouo  cunctis  episcopis,  pres* 
byteriset  diaconibus  ahisque  cleVicis,  voce  pnblic.i 
dueramus,  posttta  eti.nm  die  xix  calendaruin  Sep« 
tenibrium  nuper  praeterilarum  in  be.iti  Peiri  basi- 
lica  in  Honnisda  scripto  flrtnavimus.  In  qiio  etiaiii 
illum  qui  sub  habitu  episfopali  lupi  rapacis  doini- 
nico  grcgi  tete^idtt  insidias,  et  assutnens  totiusdu- 
catain  scandali,  universalem  Dei  |)erlurbavit  :ic  ptrr- 
tnrbat  Ecclcsiaui,  dc  episcopatus  ordine  deponentt^n 
damnavimus.  i 

Quod  porro  causatur  dissertator,  substitisKe  Vi< 
gilium  in  Sirilia  tit  per  otium  possei  ordinaiion«*. 
facere,  excipcre  legationes  agii>re  ronsilia  de  loro 
syiiodi,  frumenta  collgere,  Itomaiitqno  iransmii- 
lere,  quasi  ad  id  satis  tcniiroris  noii  hahucnt,  si  dt« 
cilur,  et  egreshus  Roma  ann.  5li),  die  %i  Novem- 
bris ,  el  Constaniinopolim  ingressns  anno  cnsi^- 
qiiente,  dio  ^5Janu:irii,  nou  vide<»  qr.id  motnenli 
lialeat. 

Nam  Italia  exiguo  freto  distat  a  Sicilia,  menso 
Decembri  Ueri  ordinationes  solit.ti  sunt,  ad  rruineii  a 
laborantibus  fame  deportinda  e  propin<iuo  suffici!, 
opihor,  mensis  unus  :  poter.inl  facil*;,  cuin  jaindn  - 
duiu  iucrebuissct  f;iina  de  profcciione  pontificis  fti- 
tnra.  moiaque  aliqiia  inSicilia  nectenda,  Constant  • 
nopoli  in  Siciliani  coiivenire  ad  condiclum  tempiis 
Dairus  Medioianensis ,  legaiique  Zoiti  in  comiiatd 
eiisieniis;  poierant  ei  ex  Africc  S  irdinixqnc  vici- 
nis  locis  episc  pi  mor.inlem  in  Srilia  invisere;  po- 


qnam  nemo  scripior  hac  in  parte  adhibnorit,  ^i  vel  C  J?"*^"^  denique  ex  Sidlia  semel  aique  iierum  littera 
••       •        •  Constantinopolim  mitti,  ac  iiide  recipi. 

Jam  vero  si  Uoma  profectus  est  VigHius  anno 
S46,  die  2*2  N  vembris,  ui  atictor  talc  veCerum  con- 
fectutu  esL;  si  parilcr  anntis  inte^er  et  aliquoteiiam 
menses  abieruiit  diim  suiinnus  pontifex  edn  tiim  Jus- 
tiniani  approbare  renuii,  dum  imperaior  et  pontifex 
motuis  littt  ris  de  synodi  indiciioiie  pene  litigant, 
dum  Feriandus  Cartbnginensis  diaconns  Rom:i  CtHi- 
sulitur  por  Anaiolium  et  Pelagitim  Ec(le<i:e  Rch 
nian.e  diaconos  qtiid  de  negolio  sentiret,  diini  Fcr- 
raiidus  ipse  post  lonijam  tadiurnitaiem  respondft, 
dum  Jtistinianiis  indignaius  poutificis  obtiitenMt 
eonstantiam,  Consinntiiiopolim  vocat  ex  orbe  loto 
conciliutn  ,  dum  de  concilii  loco  non  eonvenitur 
Constanlinop.»li  ei  Ronix ,  dum  hiiic  et  inde  inier- 
curruul  litierae  pugnaniium  raiionom  plem*,  dum 
morae  nectuniur  a  Romauis  clericis,  iie  praeter  con- 
suetudinem  caput  Ecclesi»  cog^tur  eoconTCRire,  ubi 


prima  bistoriae  elementa  sciverit ,    vel  scientibus 
Bcribere  volueril  ? 

Nihilo  plus  adjtimenli  potest  ab  epistola  clerico- 
rom  ltali£  qnam  a  Sigonii  testimoiiio  exspeciari ; 
non  quod  non  habeat  epistida  longe  plus  auctoriiatis 
quam  Sigonius,  aut  etiam  Victor,  sed  quia  non  bona 
ftde  affertur;  cuin  enim  Italix  clerici  de  iiigressu 
Vigilii  in  orbem  regiam  lequinlur,  locuti  flnguntur 
de  egressu  ex  nrbe  Roma ,  quasi  alter  ab  altero  ni' 
hil  adinodnm  disleterit ;  dissertator  ipse  inter  uinim- 
qoe  ponii  annumuuum,  auietiam  bieuniuiii.  Coiisi- 
dera,  lector  erudite,  paulo  attentius  clericoruin  scri- 
beoiinm  verba,  et  inde  aestima  cujusmitdi  sit  ea  pro 
•e  laudare  :  i  Audientes  vestram  gloriam  ad  regiani 
orbem  in  legationem  esse  directam,  cognoscentes 
eliam  per  aliquos,  qui  se  vestri  notitiam  habore  dixe- 
runi,  famam  et  sapientiam  vestram,  hsec  vobis  de 
aultis,  qtiae  acta  sunt ,  pauca  ad  instructionera  qua- 


cunqiie  occasione  transferenda  transtnisimus  :  per  n  ?®''^^'^®'  magis  ijuam  pro  digniiate  prxsiderei;  si. 


quae  cognoscatis  persecdliones  et  violeiitias  quas  il- 
lic  sacerdoies  caiholici ,  ei  quicunque  ecclesiasiicts 
r^nias  servare  voluorint ,  patiunlur ;  veniens  enim 
ibi  ante  sex  annos  i>tos  beatissimos  papa  Vigiliu.«, 
magis  autem,  ut  quod  verius  est  dicatur,  prope 
vioTenier  deductuSy  coeperunt  ibi  ipeum  exspe- 
ctare,  i  etc. 

Vigiii  verba  majori  quidem  fide  adducuntur,  non 
lamen  majore  pcmdere.  Quod  enim  ann.  552  per- 
laetus  calaniititum  poniifex  referendum  maodat  Jus- 
liniano  tyrannidem  exercenti :  c  Noa  ad  pietatem 
tuani  festinantes  anie  septem  annos  de  civitate  no- 
aira  sic  egressi  sumus,  ut  nulla  haberemus  privata 
oegotia ;  i  perinde  est  ac  si  dicerei :  Septimus  est  an- 
ous  ez  quo  eivitaie  noslra  sic  egressi  snmos,  eic. 
Soient  enim  qui  suas  queruntur  diuiornas  essc 
«rumnas,  annos  quibus  alflicti  snni  vel  exigua  ex 
pktU  oumerare,  ul  vel  ipai  ooraol  de  schola  paeri« 

PlTlOL.   LXYIII. 


inquam,  anniis  iiiteger  et  aliquot  etiain  menses  abie- 
runl  dum  hatc  geroiitur ,  falendum  omnino  est  edl- 
ctum  adversus  tria  cpllula  prodHsse  ann.  515,' 
cnrca  antumnum,  quo  ferc  leinpote  Pvlagius,  apiid 
impeiatorem  graiiosissimus,  loeum  apocrisiarj  se- 
dis  aposiolirae  Stephano  diacoiio  cest  i,  RomamOue 
rediii  Orienialibus  doiiis  divet,  (|uibiib  Romaoos  ju- 
vil,  etad  lesistendum  Totiljc  accendit ;  reWiit  enim 
nubitis  llle  diaconus,  ei  antequam  Totilas  ad  llrbeni 
accederet,  quo  Justiniuni  res  iiiclinatas  in  lialia  eri- 
geret  qiia  possct,  ei,  nt  par  esi  credere,  priiisquaui 
edictum  publicaretur,  ne  Auguslae  ac  Thcodori  con- 
silta,  sua  apud  principeiu  polentia,  confringercl. 

Publicaium  est  igitur  ediclum  primum  adversut 
Iria  capilula,  aniio  545  inclinante.  Tradit  vero  Fa- 
cuiidus  Orientalis  imperii  pairiarchas  qnaiiior  ip- 
tiim  approbasse,  sed  xgre,  propter  concilii  Chalce* 
donensis  revereutiam,  cuin  metu  quasi  colluctauteiD : 


1007 


LIBERATIS  DIaCONUS 


lOCB 


vicit  tamen  orfieii  conscientiam  cupido  retiiiendae 
dignilalifi,  cujiis  dispendium  a  comminanle  principe 
ignavi  pr.t^sules  bumiliier  metuebaui.  Crani  vero 
lanto  terribiliore<^  Justiniani  niinae,  quanlo  solerent 
aa  tempestaie  faeilitis  a  principibus,  vel  ipsi  majo- 
rum  sedium  antistitos,  dejici.  (lecens  e\uinplum  ur- 
gebat  acriipr.  «iiiuidem  Menuas  in  locuni  Anibimi, 
Zoilus  in  sedeiii  Pauli  deposiii  sulfeciu>  fuerat. 

Juval  Facuiiduin  super  ea  re  suis  veibis  loqoen- 
tem  aiidire  :  c  llluJ  est  insuelum,  illud  mirabile,  11- 
lud  in  quo  m:igiia  tis  veritatis  apparet ,  qiiod  ipsos 
quoque  pruesumptores  inteniis  coiiscreitii£  stimulis 
fateri  eoegit,  ad  destructioueiii  synodi  CbalceJonen- 
sis  bsec  fuisse  composiia  :  nam  primus  coiifirmator 
eorum  Mennas  Cons'aniiiiopoiitanus  episcopus,  cura 
adliiic  cuiiciaretur  scnpio,  sicut  pr.icepkuiu  fuerat, 
eis  prapbere  cousensuui,  cunlra  syuuduiu  Chalcedo- 
uensem  tieri  protest.itus  est  :  sed  et  postcaiiiiani 
Gunsensit  a  prandicto  vencrabilis  memoriaR  Stepbano 
Ecciesise  Romanse  diacono  et  apo<  risiario  conven- 
tiis,  cur  priori  senlcuiiji!  sus  tontrarius  acquievis- 
set  iis  qux  ante  cuipaverai ,  et  de  quibus  se  nihil 
acturum  sine  aposinlii a  scde  promiseiat,  .sub  ea  se 
conditione  cessisse,  et  juratum  tiibi  fuisse,  respondit 
quod  cbirographum  biiuin  nciperet ,  si  liac  Koiiia- 
uufl  episcopus  non  probarct.  i  tt  posica  :  i  Zoilus 
qiioque  AJf  xandrinae  urbis  autisies,  cuin  liomanum 
episcopum  venire  cognosceret,  oWviam  flli  ad  Sici- 
Uam  iiiiNil  conqueren<  iieeessiiate  se  ad  ipsius  de- 
creli  ariirmatioiieiii  fuis^e  comptilsum  :  quud  bic  ei, 
postqu:im  venil,  iJeui  Romauus  episcopus  iu  facie 
palam,  nubis  quoque  inter  ali(  s  praeseutibus,  ei- 
piobravil :  neciion  ei  EfTreniius  Auliocbenus  ,  cum 
priuiuiii  ci  iiiandaretur  ut  boc  eliam  ipsc  rescri- 
lieiido  mandaret,  eonseniir<*  noluit.  At  posttpiam  ei 
den*jniiatuin  ost  quod  cxcluJendus  ess<'i,  nisi  face- 
ret,  sui  poiius  bouoris  quaiii  veriiatisdil^clor  inveii- 
tuft  est.  Quid  etiam  Petrus  Hieiosolyiiiitanus?  nonne 
publica  notitia  refert  quoniainY  convenicnie  ad  se 
niuliitiidine  moiiacliorum,  juraius  pronuntiavit  quod 
ti  quis  eideiu  decreto  novitio  consenliret,  conira 
Chaicedonense  conciliuin  faceret?  nec  lainen  se  ab 
ejus  consensione  suspendii.  i 

Ulud  porro  edicium,  quod  primuui  dixi,  quodque 
anno  545  incliuaute  missum  esi  ad  orbis  loiius  an* 
listites,  ab  eo  difTert  quod  aiino  55 1  iu  fcUsclesia 
Cunstantinopolitana  aliisque  in  locis  a  Tiieodoro 
Cappadoce  propositUM»  «st;  qux  eniin  in  illo  fui^ae 
tradit  Faruiidiis,  m  istu  reporiie  non  est. 

Suis  in  sedibus  singulos  primates,  propriisque,  ut 
|yar  est  credere  propier  rei  mouienium,  in  synodit 
ediclo  consensisse  tCKiis  esi  imperator  iu  sacra  ad 
tynodi  v  Paires  :  i  Priuium  quiJeui  in  vestris  vos 
degenies  iLCdesiis  iiiterrogavimus  de  praidictis  fni- 
plis  tribus  capitiilis,  et  vesiram  .nobis  volunta:ein 
inanifesiaro  fecistis,  pro  qua  et  comprobavimus  vus, 
quod  iiidut)iiaitter  et  cuui  omui  alacriiaie  rectain 
fiJein  Ci^nfchSi  esiis.  etimiJaiu  condemnaslis,  i  eic. 

Non  crat  tamen  iu  sua  bcclesia  Zoiius  tunc  tem- 
poris,  sed  Coii-tautinopoii  :  certe  ibi  erat  brevi  post 
istam  cons'  iisioiiem  tempore,  quo  nempe  Yigilius  iu 
urWcm  regiain  venii,  ted  Peirum  Uierosolym  t  ex- 
ttilissc,  ciim  coiiscQsit,  iunuii  Facuiidus. 

CArUT  IV. 

De  eonciiio  Constantinopoli  habito  a  Menna  in  cnusa 
trium  CQpituloram. 

Mennani,  accepto  Jusi  .iaui  ediiio,  conciliuin  tia- 
liuisse,  neiuini,  opiiior,  dubium  e>l.  Id  eiiiinqualiior 
liaec  siiaifcnt,  exempluin  causa*  Origeniaua;,  Fa» 
cundi  lesiimoniuui,  ipsiusmet  Vigilii  papae  auciori- 
Ins,  et  Justiniaui  tacra  ad  bujusce  coociiii  Pairet 
dirncta. 

Naui  primo  cum  Mennas  Origenis  damiiaiionem 
non  privalim  Hpprobaverii,  sed  publice  in  coiicilio, 
par  est  credcie  Augiisuin  Theodorumque  CappaJo- 


A  C(*m,  memores  Injurias  sibi  f.4Cts,  eo  usque  indul* 
sisse  irnp,  ut  facium  sibi  tatit  non  ducerent :  sin 
minus  adepissent  lleniitm,  qua  Orig^nem  frequ»rD- 
tia  et  qnasi  poinpa  damnasset,  eadein  Theodonmi 
Mopsu*  siix  Theoduretumque  et  Ibaiu  auatliematc 
ferire. 

Deinde  Facundus,  cum  de  concilio  septuaginla 
episcoporum  a  Vigiiio  Constantinopoli  babito  agii, 
meniionem  facit  c  iilorum  qui  ante  sukitrripseniiii.  > 
uiique  in  concilio  Menuae,  ad  quem  episcoposqiie 
simut  coliectos  ex  iiinere  Vigilius  sc'  ipserat,  iuier- 
fDinatim,  ni  senientiam  rrvocareot,  eain  excomiuu- 
nicatioiiis  pcenam  qua  Constaiitihopolim  iiigre&s*it 
propositi  tenares  perculit. 

Rem  oiniiino  cunlicit  imperatoris  sacra  ^kX  episco- 
pos  coiigregatos,  de  qua  roox  }>ernio  eiit.  Ad  hnc 
couc<liiiiii  Meunas,  et  suos,  cum  tempus  esset  so- 
lemne,  et  repertos  in  urbe  regia  cpiscopos  piociif 
dubiovocavil,  ejusdem  modi  quippe  vir.  s  ad  conn- 
_  lium  adversus  Or:geuein,  cui  par  istiid  fuit,  cogen- 
■'  dos  iiiiperaior  jusserat. 

Qui  numerus  epi^coporum  fuerit,  incerti:m  est : 
Don  mediocrem  fuis  e  probat,  pnriiiu  rondiiio  lem» 
porum,  quibus  aulaui  plurimi,  deserio  gre^c,  fre- 
quen'abant;  piriim  causae  momen>uin,  quje  orbeni 
conimovebai;  partim  dt^iique  Justiniani,  vel  Au- 
gustu!  potius«  vesana  alTectio,  cui  servire  necestitas 
nia^is  quam  libido  videbatur. 

De  teii:pore  ei  adjunctis  reliquis  conjicere  non 
improbabifiter  lieei ;  nam  si  edictum  imperalor  emi- 
tit  anno  545,  'circiler  autumnuiu,  non  incredibile 
vidcbiiur  cuipiam  qiiod  Mennas  aiiiqiie  eplscopi, 
sive  qui  ex  provincia  de  roore  convenerant  ad  au- 
tumtri  synodum,  sive  qui  privalas  ob  ratiouet  in 
urbe  r^gia  versabantnr,  tuuc  temporit  Justioiauo 
parueriiit  edicti  su!>scriptiouem  jubeiiii. 

Veruiii  non  nemo  creJibilius  forsan  pulaverit 
factnm  id  in  ea  synodo  qux  quadragesimam  pr.ece- 
dcrei,  postqiiam  scilicet  renuniiatom  '  sset  Constan- 
G  liiiopoli  de  diflicultaie  qiiam  summus  pontifex ,  cau- 
satus  Cbiilcedonensis  concifii  injuriam ,  afferret; 
ideoque  synodum,  cum  tiibscriberet,  eam  appo- 
tuis^  cauiionem,  si  suminus  poutifex  probaret,  ni- 
h>li|ue  detriinenti  Chalcedonente  couciliuiu  pate- 
retur. 

Sed  longe  probabiiius  judico,  quod  alter  forsau 
audeniior  certum  (li\erit,  coiicilium  istud  balatuQi 
fuisse  sub  finem  auiumni  anui  546;  iiam  procra-ti- 
naviidiu  Mennas,  morasqiie  tranit,  quas  proculdu- 
b.o  loiigissiinas  excogilabal  auimus  iiiip.«t!eo&  ser- 
vire  a.'miili  Theodori  voluniatibus,  nec  erat  mora- 
rum  inanis  ratio  :  aiebat  enim  se  in  causi  fidei  ex- 
tpeciare  priinx  seJis  jddicium,  iiec  adhuc  sibi  satis, 
ut  nec  orbi  reiiquo ,  perspectum  esse  qua  ratione 
po^sint  tria  capitula  damuari  c  ^uie  praejuJiciii 
Chalcedinensis  cuiicilii.  i 

U.s  ri  atiis,  quac  Facundus  inuuit,  fludebat  ardo- 
rem  Theodoii  poteniia  Aiigusta:  abuteulis  ad  ex- 
^  plendain  vindic  ae  libidinem  ,  potuitqiie  decliiiire 
diu,  Jouec  renuntialum  est  Ccmsisntinopoii  de  pro- 
fectioue  Vigilii  propediem  fufura  :  lanc  ciiim  rom- 
pulsusei>t  obsequi  principis  votoiitair;  siquidfin  iiii- 
luiiieiiai  deposiliouift  perrculuui,  illudqiie  taiito  cer- 
tiiis,  quanto  ardentius  AuKusia,  occnsaoiiem  ir^ii 
pnucipis  nacia,  iiMJiel>aiur  Anibimnm  iii  tuaiD  se- 
dcui  restituere. 

Mennas  igiiur  cuiu  sua  tynoJo  ce^sit  tiadem  im- 
pcrulibas  uiiiiis,  edicliMnque  subscnpsit,  tiac  iiihiio- 
iniii  s  caulioue,  ut  si  factiim  sumaius  p^mtifex  ini- 
p  oi!aiei,scripluiuredderetur,et  iuintf^groretetset: 
quantjuaiu  lue.'  cauiio  sedis  apo^tuiic»  afKicritianuai 
in  n  impedivii  quominus  iujuriam  tedi  aposlolic»  a 
pra:vertentibus  episcopis  iliaiaai  ecciesiastico  more 
viuJicarel. 

Siici.-essiTat  Pelagio  in  muuut  apocj-isiari»  Siepha- 
iiut  (Lcclesix  Uoiiiaimi  diacunu<.  11  le  coro  i«liiiei« 
iiuii  posset  amplius  in  officio  GonttautiiiopQliiattaui 


iOC9 


DISSERTATIO  DE  SYNODO  V. 


um 


pnesHlem aliosqne,  se,  iil  loquitur  Facuiidus.  a  com- 
munione  Meiinse  suspendii,  suoque  exe:i)plo  pluri- 
luis,  ut  idem  autlerfnt,  «nimo^  fecii.  Episcopi  cerie 
in  synoUum  collecii ,  sin  minua  omnes,  saliem  ma- 
gnain  pariem,  c  cuin  scribere  conipellerenlur  (verirn 
suiil  Facundi,  lib.  iv,  op.  uli.),  palain  reclama?e- 
runt  coiUra  magnam  syno>ium  licri,  el  post  subscri* 
piionem  memoralnm  Siepliano  Romaiio  diacono  li- 
Ijellos  dederunl,  sedi  apostolic»  transmiileiidoa, 
conlitentes  in  eis  quod  a  GoDSiantinopolitano  «pi- 
6CO|>o  coacti  subscriberent.  > 

Didicit  in  Sicilia  poniifex,  partim  a  Daiio  Ifedio- 
laneiisi  obf  iam  appulso,  partim  ex  litteris  Stephani, 
r^fium  MennaR,  tulitque  tanto  aegrius,  quanto  iiidi* 
gnius  eral  abjectiu^que  a  praesuie,  qui  suum  oiim 
tbroniim  bent^iicio  s^is  a|>osiolicae  ootinucrat,  im- 
peratoris  miHa.s  sttmmi  pontilicis  rev^^reiiii.e  prae- 
ferri.  Quare,  nulla  ratione  habita  G»utioni8,ulcisceii-. 
dum  piiiavit,  nionitione  tamen  prius  per  litieras  ex 
itinere  ract»,  niissisque  ad  imperatorem  legatis  qui 
eniure  conarentur  ut  pnesul  poenitfniia,  iniperator 
rei^cissioiie  facti,  ultiofiem  praevertereui. 

Rtiin  narrat  Faciindus  imperatorem  alloquens, 
lib.  IV,  (;a}>.  3  :  <  Hnc  est  auiem  luirabiie,  ut,  pust- 
quam  boruni  condemnalionem  fecerunt ,  dicerent 
quod  Ecclesiam  Komanam  consulerent,  et  senten- 
tiaiu  Vigiiii  ejus  praesulis  exspectareiit :  cui,  qiiaii- 
iuin  ad  iilus  ailiiiety  non  periniserunt  cen>ere  quod 
senserii  ,  ante  siainenies  c  ut  si  quis  Tlieodorum 
c  2Jopsiiesii;e  cuni  suis  dogniatibus  ei  episiolam  ve* 
i  nerabilis  Ibae  nm  anaihemaiizat,  fiat  aiiatbe- 
c  ma.  »  Sed  tcce  jam  veniens  ei  iiineie  quod  ei 
videbaiur  edixit,  et  facti  hujus  auctori  correctionem 
liimuliuarioi  sua*  transgressiotiis  indixit;  et  nisi  ci- 
tius  quud  inale  factiuu  est  auferalur,  eiiam  vindica- 
lurum  se  esse  pracdixit,  prQlesiaus  et  diceus  cum 
Apostc.Io  :  iVe  forte,  cum  venero^  non  qmlet  volo  m- 
r^niam  vos,  et  ego  inveniar  a  vobis  qualem  me  non 
vultis  :  propier  quod  et  de  vestra  clemenlia  summis 
piecibus  summoque  adnisu  per  suos  legatos  petiit, 
sicia  eum  veuieiitem  diversae  pruTinciiU  coiiteaiatae 
sunt,  ne  patiamiui  stare  quod  lactum  est.  > 

Narrat  pariier  ipse  Vigilius  in  epistola  ad  Mennam 
ex  iiinere  scripta,  qiiam  leg*'re  est  apud  Facuitduin 
in  iiliro  adversus  Mocauum  :  c  0"**"^^  iiobis,  in- 
quit  pMnii  ex,  non  sit  incognituin,  quia  diaconus  Ste- 
pbanus,  lunc  responsalis  niiStrae,  cui  per  Dei  gratiam 
praesideii.us  ICcclesiae  ,  cum  plurimis  Christianis 
quandiu  vixit  a  lua  se  commuiiione  suspeiiderit,  et 
in  Siciliensi  tnsula  constiluii,  ftairc  ei  coepiscopo 
nostro  Datio  referente,  didicimus,  quod  et  ipse  ei 
alii  consacerdotes  nostri,  ei  multi  lilii  Ecclesiae 
Christianae  a  tua  se  nibilominus  communione  ^ub- 
iraxerinl;  ei  diim  causas  exorii  qiiaerereinus  scan- 
dali,  aiitediet4JS  frater  et  cuepiscopus  nosier  lespon- 
dit,  hoc  fraterniiaiis  luae  fecisse  personam,  quod  a 
nullo  docessorum  tuoruin  decessoruinque  nostrorum 
iemp<iril)usqualibei  fuisset  rationecomuilbsuin,»  ete. 
Ui  nenipe  non  exspectaio  sedis  apoatolicae  judicio, 
vel  (idei  rausa  agiiaretur »  vcl  generaiis  synodi  sen- 
ieiitia  retraetareiur. 

QutKl  cumiiiinatus  fuerat  de  via  poutifex,  id  eum 
stalim  atqiie  Cousianiinopolim  venit,  adversus  ^itn' 
nara  aliosque  episcopos  non  re.oipiscen  es  praistiiisse 
iradit  Facui:dus  libro  mox  ciuio,  propter  c  quod  ei 
illos.  qui  talibus  commuuicaverant,  venieos  in  re- 
giain  civiiatein  a  communione  suspendit.  >  Ea  sus- 
pensio  triniesire  spatium  tenuit,  doutc  auijs  precibus 
sotuia  est. 

£x  his  porro,  quae  ex  Facundo  relaia  snnt,  Iii|uido 
paiei  eo  tcmpore  quo  dixi  babitum  fuis&e  a  Meiina 
concilium;  qnoinodo  eniin  poniifex  iram  alioquin 
jusiissiinam  laudiu  retinui^sei  Y  quomodo  aninii  sui 
iensum  in  via  lantunimodo  prodidi>set?  quomodo,  si 
Komae  posiius  vim  episcopis  ab  imperatore  illaiain, 
■leticulMoruinqiie  prjesulum  igtiavain  servitutem 
reicifiasei,  ejusdem  violentix  inetu  non  se  prudeas 


A  coniiuul^sel  Italia:  finibus?  Nam  quod  cxcipere  pos- 
setquispiain  nnn  ^eni^se  Vigilium  ad  imperatorom, 
sed  vi  (leporlaium,  momenli  nihil  babet ;  siquidpin 
quod  acceptnm  est  ex  Auastasii  rel  tione,  de  Vigi- 
lio  ex  aede  sanct»  Ceciliae  a  Bclisarii  sa^ollitibus 
abreplo  et  in  navein  injccto,  u.era  fabuta  eruditi:»  plii- 
rimi:<  videtur ;  uh  eo  certe  debet  rejici  qui  morani 
Vii(iiii  in  Sicilia  faciiannuam,  aul  etiani,  si  Deo  pla- 
cet,  biennem. 

De  actis  eoncilii  supersunt  irla  iantnm,  qnod  qul  • 
dem  sciam,  sacra  imperatoris  ad  Patres,  P^irum 
compeudiosa  respousio  ad  s»cram  ,  ei  anathcmath- 
inus  adversus  Theodorum  et  Ibam.  Anatheroaiismus 
legitiir  apud  Facundum,  lib,  iv,  cap.  ult.  Sacra  et 
responsio  Graece  ac  Latine  subjuncta  esi  syuodi  ▼ 
actis,  qualia  nunc  habentur. 

Miror  vero  ambas  illas,  sacram  dico  et  responsio- 
nem,  visas  homiDibus  quibiisdam  ad  synodum  v  per- 
tiiiere :  nam  etsi  babet  sacra   liaec  nounibil  cogua' 

Q  iiouis  -cim  afia,  qnaui  consiat  c<>IIntionc  i  synodi  ? 
praelef  tain  ,  niiriim  tam^n  qunutum  in  pluribus  dif- 
leri,  idque  nemo,  qoi  iegerit,  non  animadvenei. 

Observandum  porro,  sacne,  dc  qua  loquimur,  In- 
serliim  esse  fraginentum  ex  libro  apologetico  Cyrilli 
ad  Theodo^ium  iniperatorem ,  implet  illud  mediaui 
sacrae  partem,  tanique  parum  apte  appositum  esi, 
nt  mirabile  sit  a  curiosis  non  fuibse  coniempttiiii  : 
illud  ego  d^lrabendiiin  putavl,  duro  hic  exhilieiur 
sacrs  curo  responsione  synodiea  ,  velui  actorum 
quaedam  reliqiii»,  ad  quas  operae  pretium  esi  po^iea 
nonnuila  animadversere. 

C  JOSTINIA?!!   mPF.RAtOlllS    EflSTOLA  AD  SANCTAIi  SVM- 
UDUU  DE  THEODORO   MOPSUESTEltO    ET  RBLIQOIS. 

c  Semper  quidem  studium  fuit  orthodoxis  ei  piiii 
imperatoribus  patribus  nosiris  pro  tempore  exeria'! 
haereses  per  congregationem  religiosissiHiorum  sa* 
cerdotiim  ampniare,  ei  recta  flde  sincere  praedicatn, 
in  pace  sanciam  Dei  Ecclesiam  cusiodire. 

Q  c  Quapropter  et  Constantinus  Magnus  Ario  blas- 
phem.iiite  et  dicenie  Filiiim  non  es^e  consuhsiao- 
iialein  Deo  et  Putri,  sed  creatiiram,  ei  ex  nou  ex- 
•siauiibiis  factum  esse,  congregavit  Nicieae  irecentos 
decem  et  ocio  Paires ;  ei  cuin  ipse  concilio  inter- 
fuisset,  damnaio  et  anathematizatti  Ar  o,  r 'Ciam  fl- 
dem  confirmare  studuii :  per  qiiam  divioi  illi  Patres 
confitentes  Filium  consubsiantialem  esse  Deo  ei  Pa- 
tri,  non  vero  crealuram ,  ei  ex  non  ex>tantibiis  ft- 
clum,  usqim  ad  iKxiiernum  diem  canilur. 

c  Theodosius  nuteui  Seuior,  Macedonio  n^^ganto 
deita  em  sancti  Spiriius,  ei  Apollinario  ejiis  disot- 
polo  blasphematitc  incarnaii  Dei  Verbi  dispensatio- 
nem,  el  dicente  Dei  Verbum  non  assumpsifiso  men- 
lem  humanam,'sed  carni  animam  itraiionalem  iui- 
benii  fidsse  unitnm,  congregatis  tii  Cnnsinnt  nnpnli- 
iana  urbe  centiim  quinqiiagiuta  Patnbus,  ac  ifse 
particeps  conciiii  elTectus,  «iamnuiig  ci  aiiatr.omate 
perculsis  praediciis  haereticis,   u  a  cnm  inipiis  eo- 

|.  rum  dogmatibus  ac  sectaloribus,  curaiu  adhibuit  ui 

^'•recta  fi«ies  pracdicaretur. 

c  Tlieodosiiis  vero  Junior,  impio  Nesiorio  dicente 

•  aiinm  esse  Deum  Verlnim,  et  aliuin  Christum;  ac 
yerlxim  quideni  natura  esse  Filium  Dei  et  Patris, 
Chrtstum  ^ero  tantum  ex  gratia  Filium  impie  intro- 
dueente,  ei  sagctam  Mariam  Dei  genitricem  esse  ne- 
gante;  congrc^avii  Epliesinam  synodum  i  diicento- 
rum  sanciorum  Psirum,  eidirectis  pnuciiibus  qni 
deberent  roncilio  interesse,  jiissit  et  ipSMm  Nesio- 
ri  .ni  adcsse  ;  ct  juduium  de  eo  fieri,  diiigeniiqiie 
exaniinatioiie  facia,  damiiarunt  ci  anaUiemattiaruai 
Neslorium  una  ciim  seciaioribus  eyw. 

c  His  autem  iia  subsecuiis,  curo  lusurrextsscni 
contra  sanctissimum  Cyrillum  sectatores  impii  .Nesitv- 
rii,  conali  sunt,  quaiitnm  in  ip^is  fult,  rescindero 
seuieiitidin  contra  Nestorium  latnui.  Sed  Tii«*odosius 
iiitpcrator  deiendeus  ca  quae  ila  rect^  conira  ^e^tiH 
rium  ei  iinpia  ejus  dogroata  fuerant  iudicAia.^^x^i^^Qs^r 


1071 


LIBERATIS  DIACONUS. 


107i 


lioiiis  senlcntiam  in  euro  ractam  ratam  haberi  cii-  A  Dioscoritis  Aleiandriap,  posl  mortem  Uarcianl.  ?tde 


ravii. 

€  Posi  hsc  auiem  Gyrillo  mortuo,  emersit  mona- 
chus  quidam  et  archimandriia,  nomine  Euiyches. 
Hic  non  exiguam  populi  parlem  sibi  adjunsit,  Nesio- 
rii  8e(  tam  el  impinm  ejus  dogma  approbans,  ac  di- 
cens  carnem  Domini  non  esse  consubstantiaiem  no- 
bis;  et  rursum  quidem,  non  multo  post,  diabolica 
manu  prxvalenie,  aliud  Ephesi  concirium  latronuin 
et  nequaquain  sanclum  cogiiur,  misso  ad  id  eiiarn 
Fiaviano  Constantinopolitano,  cum  penes  Dioscoruin 
Alexandriae  episcopuni  surnma  rcrum  ibi  esset  :  di- 
vinus  auiem  Flavianus  delendens  orthodoxam  fidein, 
occiditur,  Ephesinae  vero  synodo  i  aucioritas  abro- 
gatur,  subscribentibus  quibusdam  episcopis  lelh.  li 
vi  conipulsis,  inlerquos  fuit  eliam  Basilius  Seleuciai 
episcopus. 

1  Hinc  cum  publice  docerentur  Nestorii,  Dioscori 


Liberatuin  io  Breviario,  cap.  14. 

Observa  pariier  ista  :  c  Marcianas,  coacto  Chalce- 
d  >ne  concilio  sexcetilorom  triffinta  Patnim,  praesen- 
tibus  Dioscoro  ct  Eulvche,  interfait.  Vehementer 
allucinatur  imperalor  tneologas;  neque  enim  Eniy- 
ches  adriiii  C(»ncilio,  sed  ante  fueral  in  exsiliuni 
ejectus.  Vide  acta  concilii. 

Observa  quano,  ubi  dicuntur  c  TheodoreCns,  Ibns 
et  Basilius  Seleiiciae  episcopus  recepti  esse,  cnm  ta- 
men  priori  conciiio  suhscripsissent,  i  aberrasse  in- 
terpretem  :  Gra*ca  enim  hapc ,  et<iSo>ptTw  ^i  x^i 
*l0av  xeeiBao-iXeeoyZsXcuxsiotc  iSifavro  xotBvnoypijtcnTa^, 
debiierunt  ita  reddi,  snsceperunt  vero  The  doreium, 
Jbam  et  HitiUum  Seleucias^  postquam  subscripsissepi , 
dtliniiioni  nenipe  concilii  Chalcedonensis  ct  Leonis 
tuiiio.  Vide  acia  concilii  Chalcedonensis. 


Observa  denique  Tra/jaxpovto-^v  nnnonim  qninff,  - 
Cim  :  c  His  quatuor  c<»nciliis  8ic  actis  et  conOrnia 


c  I  _ 

ct  Eulycbis  pefniciosa  dogmaia  ,  magniqiie  pr;Eser- 

tim  in  Oriente  exisrereni  tumiiltus,  occisi  sutit  Pro-  •%  tis,  el  auctoritatein   in  Ecclesia  Dei  obtinentibiis, 
•'"-•"*"  --'—"•'-  •«« -•  •'•"'  "i— ™j     i-^-  '- —  ^  Nestoni  sequaces  denu'»  suam  hapresim  confirinare 


terius  sacerdos  magnus  ct  alii  plurimi.  Eo  reiuin 
sfatn  Marcianus  divinitus  crcatur  impcrator ,  qiii 
coacto  Chalcedone  soxcentoruiii  triginia  Patrum  con- 
cilio,  prae^emibiis  Dioscoro  et  Entyche,  in  eo  una 
cum  ipsisinterfuit,  ibique  dainnnnlur  quidein>Di>>s.  o- 
rus  ct  Euiyches,  et  ileriim  Nestoriusanithemaliza- 
tnr.  Theodoretus  aulem ,  Ibas  et  Hasilius  Seleuci;c 
episcopus  recepti  sunt,  ciim  tainen  priori  concitio 
subscripsissent,  et  ita  abolilis  prasdatiriae  sy  lodi 
actis  el  daninatis,  coiiconJia  a  sanctis  Pjtribu^  inter 
omnes  conciliaia  esl. 

c  liis  qiialuor  coiiciliis  sic  aciis  et  confirmatis,  et 
auctoritatcm  in  Ecclesia  Dei  oblinentibus,  Ne^tO'  ii 
sequaces  denuo  suam  bxresim  confirmare  stUiiuc- 
runt,  opera  Theodori  Mopsuesteni,  qui  mullo  pejora 
quam  ^estorius  ejus  discipulus  btasp!icmavit. 

c  Nos  igitur  sequentes  san(!tos  Patres  noslros,  et 
volemes  leclam  fidem  siiie  uila  niaciila  conse^vare, 
horianiur  vos  ut  hujus  quoque  blasphemias  exami 


stiidocriint  opera  Tlieudori  Mopsuesteni,  qui  mulio 

Sejora  quam  Nestorius  ejiis  discipnlus  ddiravii.  » 
lemoria  Justinianum  defeoit  :  nam  annis  saltem 
quindecim,  antequain  conciliuin  Chaicetlonense  hn- 
bereiur,  excerpta  ex  liliris  The  idoi  i  pro  Ncflorii  ii- 
bris,  imperiali  prxcept.»  combusti^,  in  vuigiis  spnrs:i 
sunt :  quod  aperte  conslai  ex  lilteris  Cynlli,  Pro- 
cli  et  Joannis  Aiiliucheni. 

Tam  absurda  porco  tamque  imperiia  tryaXuurz 
quis  eruditus  putet  esse  bominis  qui  scnptorinti- 
gnis  sapientitsimusipie  mefito  prxdicctur?  quis  nnn 
credat  putius  illius  es^e  qui  si  snapte  indastria  ly- 
pum  coriiposuit,  non  minus  sit  avaX^a^nTOf  qii:i'm 
Jiisiiiius  ?  ^i  aliena  opera  u^us  sit,  sihique  supponi 
fetus  siverii  tain  f(Bdos,'ab  Halloixio  jure  dictus  sit 
rudis  et  iUitieratus^  siquidem  pr%  insciiia  discemere 
non  vaiuii  quae  adoplaret  cum  laude. 

Ad  ejusmodi  epistolam  respondit  synodu<$,   po  t- 


nantes,  de  eo  et  sectaioribus  ejus  senteuiiam  fcra-  C  quam  ad  se  transmi-sa  ex  Tlieodori  libris  exccrpta 


tis  :  nain  praHer  innumtTa  alia  quai  iiiipie  in  Chri- 
ttum  Dcuin  nostrum  inaledicia  evomuit,  id  quoque 
protulit,  aiiurn  esse  Dcuin  Verbum,  aiium  Christuiu, 
qui  animi  perlurbatioiiibus  et  caruis  cupidilalibiis 
moiesiiam  ipsi  exhibcntibus,  paulatim  a  deteriori- 
bus  dcsislens,  facioruin  profectu  in  nielius  evaserii, 
inculpalaque  optimae  vilae  ratioiie  usiis  sit.  Qui,  ut 
purus  hoiiio,-  iu  nomine  Patris  ei  Fiiii  et  Spiriiiis 
«ancti  baptizaius,  per  bapiisnium  gratiani  Spiriiiis 
•aiicti  consecutus,  adoptione  sii  digiiatu^  :  ei  ad  ^i 
miiitudinem  regiae  majestalis  Chri^tus  in  persona 
Yerbi  Det  adoratus  ,  post  resiin  eclionem  auimu 
constanii  ei  peccatorum  vacuo  fueitt.  Piaeterea  pro- 
nuntiavit  eam  fuisse  Verbi  cum  Chtisio  untioneui, 
quae  est  ab  Apostolo  dicta  viri  cum  muliere  :  Ei 
mrunt  duo  in  una  carne  (7  Cor,  vi). 

c  Ad  hu^c  vos  hortor,  ut  ea  eliam  «xaminelis  quse 
a  Thcodoreio  et  Iba  male  scripta  sunt  contra  Ephe 


rursuin  soliiCile  pervidit :  c  Cbalcedonense  sacnini 
conciliuin  Theodoretum  et  Ibam  graviter  verbis  ii>- 
seclatum  non  alia  conditione  iii  gratiam  recepti, 
quani  ut  prius  sua  damnareni  maia  scripla  et  Theo- 
dur.m  ;ic  Nestorium. 

c  No8  autein  ,  prxler  reliqnos  omnes  haereiicos  a 
diciis  quatmHT  sanctis  conciliis  damn.itos,  aique  £c- 
cle>ia  exciusos,  dainnamus  eiiaui  atqae  proscribimus 
Tlieodorum,  qui  fuit  Mopsnesiix  eptscopus,  ejiisqne 
iinpios  liijros,  necnon  ca  quae  Theodoretiis  ni^lti 
scripsit  coiiira  veiam  lidem  et  duodecim  sancti  Cy- 
rilli  capita,  ac  sanciam  Epliesinani  synodum  i,  el 
pro  (lelensione  1  heodori  ac  Nestorii. 

c  Praeti^rpa  damnainus  etiam  epistolam  qiiam  III  «s 
fertiir  scripsisse  ad  Marim  Persain,  quae  negai  Vfcr- 
bum  Deiexsaiicta  Virginedeipara  Maria  incarnatuin 
honiinem  esse  factuin,  et  divuui  Cyiillum  pro  hxre- 
tico   traducii  :  ac   primam  quidein   Ephe&inam  sa- 


sinuin  sanctum  concilium  i,  contraque  oos  eodem  n^"'"^?"^""'  reprebendil,  ut  qu»  incoguiu  caus4 


modo  sententiam  feratis. 

Observa  primo  quod  dicitur,  c  Eutychem  sectam 
Neslorii  el  impium  \ejus  do,;nia  approbasse,  cuni 
dicerei  carnem  non  esse  consubstantialein  nobis.  i 
Id  eniin  verum  eatenus  tantum  est,  quatenus  utra- 
que  haeresis  in  eo  conveniebai,  qiiod  negaret  bea- 
tain  Virginem  esse  proprie  ecodoxov,  factamque  ul- 
lam  >eram  Verbi  incarnaiionem  :  aliera  tameii  alte- 
ram  proferebat  negandi  causaiu:  illa  eiiiin  naiurarum 
cvci>aev  xad*  uTroTraa-cv ,  ista  carnis  Chrisii  coiisub»taii> 
tialitntem  rejiciebat. 

Observa  di  inde  haec  verba  :  c  Cum  publice  doce- 
rentur  Nestorii,  Dioscori,  et  Euiychis  perniciosa 
dogmata,  raagnique  pneseriim  iii  Oriente  existerenl 
tumuiius^  occisi  siint  Proterius  sacerdos  inagnus,  et 
alii  plurinii.  Eo  reruin  siatu  Marciauus  divinitus 
ereatur  imperaior,  >  etc.  Nam  intolerabilein  conti* 
nent  «EviaT^iiatav,  siqiudcm  Prolchus  occisus  «sl  a 


iNebiorium  damnaverit ,  duodecim  auteiii  capiiula 
sancti  Cyriili  con>puit,  Nestorio  vero  et  Theodoro, 
eoriinique  iuipiis  scripiis  et  opiiiionibus  palrici- 
natur. 

c  Oiiapropier  effrenes  hxreticorom  istoram  lin 
|[u<is  impiissimaque  scripta ,  ipsosque  ad  exlremiim 
in  falsis  suis  op  nionibus  ac  mal  tia  persever^nles, 
optinio  jure  patri  niendaciorum  diak>olo  annumerau* 
tes,  diceiiius  :  Vadite  in  lumine  ignis  V€stri^  et  t« 
flamma  quam  concepihds  {Isai.  l).  > 

Fatlit  Cappadox.(f  il  enim,  et  typi  JusiiniaaaBi  et 
responsionis  syn>»dicse  auctor ),  fallit,  inqu.im,  cam 
maligne  scritiil  Theodoretum  et  Ibam  nou  alia  eon- 
ditione  rect-ptos  Chalcedone,  quam  ut  prtus  saa 
damiiarent  mala  scripta,  et  Theodorom  ac  NesUn 
rium  :  nani  nec  actione  8,  in  qua  Theodcirfti  cirta 
disceptaia  est,  neque  9  et  10,  in  qtia  aciuin  de  Iba, 
verburn  ullum  factum  edt,  aut  de  scripus  TiiQodo* 


4075 


DISSERTATIO  DF.  SYNODQ  V. 


im 


rcti,  atit  de  Tiieodom.  EpistoU  vero  Ibae,  sin  minns 
eum  iaode,  Mltem  sine  improbatione,  vel  synodi  vel 
Ibae,  lccta  est  :  egebai  tamen  hoc  niendacio  Cappa- 
4ox,  ut  facilius  pr^sules  iiidoceret  ad  id  damnan- 
duro,  qaod  TbeiKtoretus  ipse  Ibasque  prlus  in  Cbal- 
cedonensi  concilio  damnassent. 

Neque  vero  isiud  unum  commenlHS  est,  sed  alia 
loiige  ptura,  ut  naviter  menliri.proprius  ipsiuscha- 
racter  videri  possii,  et  non  argoitus  quhm  verius 
li:illoixius  scrip^erit,  lust^niani  epislotaiu  dc  iribus 
c;ipitulis  a  Tbeoiloro  qnidcm  raliricatam  ,  sed  a  pa- 
ire mendacii,  qui  parte bisloriain  spectat,  dicliilam. 

Ilaliei  tamen  observatione  dignuin  iil  vtTi,  tuin 
epislola  Jusliiiiani,  tum  bsec  synodica  responsio, 
quod  Tbeodorelus  c  male  scripseril  contra  verain 
fl  lem,  et  duodecim  saiicti  Cyrilli  capiia,  ac  primam 
ftanctam  Epbesinam  synodum  ,  ei  pro  defensione 
Tbeodori  ac  Nestorii.  i  Quibus  verbis  indicantur 
«cripia  tria,  ex  quibus  primum  sotum  vulgo  noiuui 
est;  alia  duo,  si  tamen  duo,  bacleuus  ignot*; 
mriusqiie  nos  exiguam  partem  edeinus  in  aiicta- 
rio  Tbeodoreti  ^  qjaod  propedlem  prclo  conimit- 
leiur. 

CAPUT  V. 

An  danmatui  sit  reipta  Origenes  in  synodo  v. 

De  damnalione  Origenis  in  synodo  v  fion  una  esl 
tademqtie  omnium  scriptoruin  seniemia.  Suiit  qui 
liamnaium  ouinino  iiegenl,  ul  ll:illoLxius  ;  sniil  qui 
fateantur  :  sed  fatentiumalii  incopila  causa.  al  i  co- 
guiia,  jiidicatum  aiunt.  Qui  cogniia,  rursum  in  duas 
paries  sciuduntiir,proul  nempe  coguitioncm  habitam 
ense  volunt,  aut  antcquam  ageretur  de  tribus  caiuiu- 
Ms,  lil  dissertator;  aui  postquam  aclum  esl,  ul  illus- 
trissimus  Marca. 

Ex  iioc  opiiiionum  conflictu  tres  qnaestiones  oriun- 
lur,  an  revera  damuatus  sit  Origenes  in  syuodo  v, 
au  insiituium  in  eadem  synodo  de  caiisa  judicium  ? 
qiio  lempore  insiiiutum  sit  ?  qu^inquam  postremum 
istud  iion  operose  sulvilur,  si  alix  duu?  quapsli«mes,  ul 
par  est,  agitalac  fuerinl ;  ill<e.auiem  vis  separatim, 
coiijunciim  Taciie  solvi  pojsunt. 

§  f.  Quid  Halloixius  nuper  de  quaefli  :ne  senserit. 

Scripsli  opusnon  ila  pridem  Halioixiu$,cuiuonien 
fccil :  Origenes  defensus,  librisque  quatiior  absolvii. 
rrucmisit  omnibus  lestimonia  P;iirumquilms  non  t.im 
0<ig4'iies  laudatur,  quam  accusnturis,  si  piidenies 
hint,  vQx  pene  pra*ripitur  :  qnis  eniin  itusus  fiieril 
crjiiien  noii  limide  inferre  bomini  qiiem  Alexander 
llterosolymorum  episcopuselmariyr  i  doiulnum  suuin 
01  su:e  (idei  patrem  i  vocat;  quem  Gregoriiis  Tbaii- 
fnilurgus  I  divluorum  eloquiorum  iiiterpretein  ita 
perituui,  ul  Del  verba,  qiiasi  Deoloquenle,  et  intelii- 
g  ret  et  bominibus  enarraret;  i  quem  Pamphilus  aut 
qoisquis  auctor  apolopiae,  c  Ecclesix  magisirum,  qui 
jidversus  baereticos  iia  forilier  dimicavit,  ui  omuia 
diib/lic.i:  macbinalionis  fundamenla  subveriercl ;  i 
qnem  Alhan:isius  Magnus,  c  vlrum  muttx  erudiiionis 
ei  diligeuti.i';  i  Gregorius  Theologus  ,  c  omnium 
llieoiogorum  coicm  ;  i  Gregorius  Nyssenus  ,  c  Chri- 
siianorum  philosophiaeparentem;i  Ambrositis,  cdi- 
iigeniem  interpretailonum  indagaiorem ;  i  Hieroiiy- 
mus,  c  virum  quem  allerum  post  aposiolos  Ecclesia- 
lun  magistrum  nemo  nisi  imperitus  nege*,  i  elc. 

Haic  ei  ati;)  post|iiain  pn)seculusest,  tum  libro 
ptimoviiam  Oiigenis  contexii  plaiie  admirabilera  : 
iiarral  enim  i|:ininodi)  patre  inartyre  genitus,  multos 
ip^eviiissim  Cbrislo  martyres  spiritaliier  pepere- 
nt ;  qua  raiione,  cuoi  foret  avidus  fuudendi  pro  Hde 
sanguinis,  siugulari  Dei  consilio  :id  alia  serviiiiissil  ; 
quam  prodigiosam  multiiudinem  sive  gentilium  sive 
hareticorum  ad  Ecclesiam  aiiduxeril ;  quania  scicn- 
li»  faina  docuerit  ipsos  orbis  doctores  ;  qoam  inulta 
passus  sil,  quamque  gravia,  et  afo  seniulis  gloriie,  et 
«  flris  alioquiii  piis,  sed  aiiuude  illuiis  :  quan  a  pie* 


A  tate  tandem  obiert.  post  sei  niiIIia.nbroruinincr6- 
dibili  fabore  conscripl». 

Secuiid  >  libro  virintcs  tanti  viri  exponit,  sed  qua- 
tUMr  pncseriim  :  picialem  in  Deum  el  Cbristum  Je-, 
sum.  Iiumil  tatem  modestiamque  singularem,charita- 
lemmaityrii  avidam,  et  divinnc  glorix  procuranda 
indefessuin  siudium  :  splendidius  enlm  haec  quataor 
qn;isi  lumina  in  scriptis  emicant. 

Pi>st  virtutes  laudaias,  in  tertio  libro  explicat 
meiitem  Origenis,  inducitque  siiis  verbis  dicentem 
qiiid  de  prxcipuis  fidei  quaestionibus  revera  sentiat, 
qoa  doctrinae  vi  de  <  ninibus  sui  lemporis  ba:reticis 
iriumphaveril. 

Denique  accedit  quarto  libro  ad  examen  eorum  quas 
viria  a  variis  Origeni  objectasunl,  et  iliius  imprimis 
qiio  cunclt^  praeconia  obscurnntur,  quod  nempe-,  licet 
ab  Hieronymo  tantopere  laudatus  sit,  veliit  alter 
p<>st  aposiolos  Ecclesiic  niagister,  ab  epi$copis  tnmen 
Ecclesi»  magistris,  et  quidein  in  concilium  colIectiSy 

^  veiut  impiu^i  et  omnium  baereseum  hydra,  damiiatus 

"  sit.  Id  vero  neqiie  semel,  neque  in  uno  loco  factum 
est»  sed  variis  in  Ecclosiis  variisque  teinporibus.  rri- 
mum  siqiiidem  Alexandriae  in  pairia,  dum  viverei,  a 
Demeirio episcopo  :  ilerum  ibidem  a  Theophtl) duo- 
bus  fere  post  saeculis ;  leriium  Constn#liae  Cypri,  eo- 
dem  tempore  ah  Epiphauio;  quartum  Romae  ab  Anj- 
slasio,  n  Venerio  Mediotani,  Aquileiae  a  Chromatio  : 
deniqiie,  anno  Christi  553,  in  synodo  v  generali  ab 
omnibus  tolius  orbis  patriarchis.  Undecimus  enim 
cmon  sic  se  habet  :  c  Si  quis  non  anatlfiemniizat 
Arium,  Eunomium,  Maccdonium,  Apollinarem,  Nes- 
torium,  Eutychen,  Origenem,cum  impiis  eorum  scri- 
ptif^,  et  alios  omnes  haerelicos  qui  condemnaii  ci  nun-^ 
ihematizali  suni  a  sancta  calliolica  ei  aposiolica  Ec- 
clesia  et  a  pr:ediciis  snnclis  quatuor  conciliis,  et  eos 
qui  similii  pra^dictis  hoerelicissapuerunl  velsnpiuni, 
et  U8'|ue  ad  niortem  in  sua  impictnie  permanserunt, 
annlhcma  sit.  i  Quiiitnm  synodum  aliae  cousequeute^ 
imifat.e  sunt,  aut  potius  exscripserunt. 

Q  Hailoixius  facile  pariicularibus  conciliis  Irihus  de- 
rogat  aucioritaiem  :  nnrrat  enim  singul  rum  bislo- 
riain,  qua  constat  primnm  dubia  csse  qtiae  feruntur 
de  Alexandrino  primo,  cum  Hicronymus,  qui  soliis 
inemiuit,  alia  ante  dissidium  cum  Rnfino,  alia  po«t 
dissidium  super  ea  re  scripserit.  Deinde  ancloreni 
secundi  Tbeophitum  a  viris  ejusdem  aetaiis  sanctis- 
simis  acciisatnm  ruissc,quod  iu  damuandis  Origeni<(- 
tis  ipsoque  Origene,huniano  affectui,  praeter  ratinnis 
modiim,  IndulsfTit;  lertio  Epiphanium  iisdem  Tlieo- 
phHi  artibus  adver.^us  Origenem,  quibus  in  Chry-o*- 
tomum,  commotum  esse,  eaque  coromofione  Cyprios 
ad  ferendam  iu  Origenem  seutcntiam  impnlisse. 

Non  ita  facile  dcfendi  posse  iiUelligit  otijectioiiem 
qu:eex  cauoue  li  synodi  vsumitur.  Quare  rei  atteu- 
tiusadjuncta  singuta  iiitnitns,idestconcilium  i|)sum, 
de  cuju-.auctorit:tte  dul)itatumsit,canonemcui  vitium 
objici  queat,  et  Origenem,  cujus  personaro  infer  et 
doctrinam  seu  libros  difrerentia  ponatur,  tres  propo- 
uil  excipicndi  modos,  quorum  si  vel  unus  constet, 

Dconsultum  sit  Origeni.  Ait  enim  dici  posse,primo, 
cssegenuinum  canonem,  sed  concilium  iltegitiroum; 
secundo,  legiiimuro  quidem  conciKnm,  sed  aduttefa- 
tum  canonein ;  tertio,  eisi  utrumque  vitio  careat,  posse 
perinde  excusari  personamOr^genis,  damnatadocirina 
aique  ab  Augustino  Cyprianus  defensus  est,  repudia  • 
10  errore  circa  haereticorum  baptisroum. 

Primum  miiltis  argumentis  conficil :  nam  cum  nul- 
la  synodus  jure  conveniat,  inviio  snmmo  pontifice, 
niilla  satis  auctoritatis  habeat,  ante  sedis  aposlolicas 
roiinrmationem,  coniendit  Vigilium  initio  diu  obstl- 
lisse  ne  cogeretur  in  Oriente  concilium,  perroisi^se 
tandem,  sed  nonuisi  condiiionibus  quae  aGraccis  spre- 
tae  sunt;  dcinde  eumdem  poniificem  negasseconsen- 
siim  coitditis  cnnouibus»  qua  parte  personasspectanl, 
idtue  ex  constituto  patere,  ideoque  ejectiim  iu  exsi- 
lium,  unde,  fractus  a^rumnis,  cum  rediiet,  in  Sicilia. 
sancie  quievcrit ;  tertio  ne^a«^^  ^*»\v^\  v.^k^^qrr^ww. 


-   107 


LIBERATUS  DrACONCS. 


1076 


gnmmos  pontificcs,  qui  ros  Vigilii  probe  noverant,  A  Eut^cliem,  el  eos  qiii  Bimilia  Miptanl  aul  ftliqaaBdo 


B 


aiii  suis  eiiam  ocults  usurpaveranl,  Fe'agium,  qui  Vi- 
gili<S  Jonnnetn,  qui  Pelagio,  Benedlcinni,  qui  Joanni 
tuccessit  :  <lcnii|ue  ronsequentes  pontifices  consen- 
fiisse  quidem,  sed  errore  Tacti,  quippe  cum  constitu- 
iiim  Vigtlii,  aut  non  lesisseni,  ant  Graecis  Vigirnim, 
Matim  absoliito  concitio,  cunsensisse  jactanlibu^,  fa- 
cile  crcdidissent. 

Verum,  ut  obiler  dicam  quod  res  est,  modus  hic 
dereiisionis,  iit  babuerit  olim  aliqu.im  veri  specicm, 
▼ideri  poicst  nuiic  omni  carere,  si  uiodo  1<  giiimuin 
est  quod  in  regia  hibliollieca  illustrissimus  Marca  re- 
perii  Vigilii  ilecreium  pro  confinnalione  synndi  v  : 
ifalum  enimscriUituranie  vi  idus  Dt'ceinbiis,imperii 
Jiisiiniani  auno  27,  post  consulaiuro  Basilii  v.  c.  anne 
1  f .  Ex  quo  nnparere  potest  Vigiliuin  eo  ipso  auno  quo 
t^vnodus  habiia  est,  sex  neinpe  mensibus  p<>stquain 
fiuem  acepit,  revocasse  consiitutum  et  aynodum 
ronfirinasse,  at'iue  iia  Grscos  de  confirinatione  sy- 
iiodi  V  a  Vigilio  menlilos  non  esse. 

Tertium  defensionis  modtitn  Jlalloixius  exponit, 
cnlbita  Origcnis  et  Cypriani  caosa,  allatisque  Augus- 
Itni  pro  Cypi  ia»o  exceplionibus,  qiias jure  longe  po- 
iiori,  certe  iion  minore,  proOrigene  facere  demon- 
sirat.  id  praestai  non  erudiiius  quain  efficacius.  Veruni 
laniis  eruditioiiis  opibus  tantaque  d  ligeiilia  id  nnutn 
consequil ir,  qnod  et  Aiigusiinus,  ut  dtserto  doctrinas 
patrocinio,  persona  defendatur. 

Secundoin  defensionis  moJuin  sic  explicat,  ui  si« 
niul  proiiet,  qnod  invicte  veruni  est,  noiniiie  concilii 
V  aliuda  vi^leribus  appellauui  quain  qnod  nuiic  legi- 
inroiiO-coiUtionibujConlentam.  Sicigiliir  raiiocina- 
liir:ln  concilio  v  nu^quam  Origenisagita'a  est  causa, 
ausr|u.iin  ulli  ejiis  errores  repreliensi,  iitisquam  ap- 
pella'um  nonten,  prceten|uani  in  canoiie  11.  Atit  igi- 
lur  canon  i*le  .tdnlterinus  est,  qua  pnle  Origeiiis  no- 
nien  intrusum  est,  aut  a  synotio  gravilcr  peccatum  : 
quis  eniiii  sccuiiduin  Ecclesiu;  rcgubs  indicla  causa 
Condetnnelur?  r 

Detnde  neino  noii  inlelligil  ex  vcrbis  canonis  in  ip- 
so  laniiim  ccnseri  bxreiicos  qui  praedictis  quatuor  in 
coiK-Uiis  dainnati  sunt,  ve'ui  Arius  in  priino,  in  se- 
aindo  Cuuoniius,  Macedonius  et  Apollinaris,  Nesto- 
rius  in  lertio,  io  quario  Cuiycbes  et  Dioscorus.  Cum 
igitur  in  iiullo  ex  quaiuor  conciliis  damnaius  sit  Ori- 
genes,  videri  potest  ab  Acephalo  .iliquo  pro  Dioscoro 
«uppositus  :  quein  tamen  Acepbalum  stolide  ac  im- 
pnidt:nler  fecisse  fiaudem  oporluil,  quam  nenipe  ipsa 
pr:  dunl  canonis  verba,  qu£  de  solis  baereiicis  antea 
damnatis  abEcclcsia  io  couciliis  (Bcuiueuicis  iutelligi 
te  liehere  ostendunl. 

Tcrtio ,  si  noniinalim  in  concilio  v  de  Origcne 
periqde  al(|ue  de  Tbeoduro  aciuin  essei.  non  uiiipie 
generai  tantuin  anatbemaiismo,  el  nouiine  tenu^, 
sed  proprio  ac  speciati  denoiatus  essel,  uii  Tlieudoru^ 
alli«)ne  duo,  Tbeodoretus  et  llias  minus  nocentes  : 
tlenotatus  lanien  non  est,  cuin  niaxiine  oinniuin  ile- 
lieiet.  sl  inodo  foret  bjdra  bxreseuin,  Arii  parens,  r^ 
gentilismi  in  Ecclesiani  introductor,  etc,  quo  nouii- 
iie  ab  adversariis  traduciiur. 

Adde,  inquit  llaltoixius,  quod  Gregorius  Magiius 
nnain  in  synodu  v  damnaiam  personaiu  asseril,  cuni 
debuisset  duas  dicere,  si  modo  praeter  Tiicodoruui 
Origenes  damnatusforet. 

Adde  pariter  quod  liluiyi  iii  magixi  erat  cum  Dios- 
coio  communi  >,  ut  pro  mure  sociarcniur  :  nulla  ad- 
uioduin  cuni  Origene,  ut  siniul  jungereniur. 

Adde  etiani  quod  Origenes  debuerat,  propter  aeta- 
lein,  omtiibus  aliis  nno  canone  proscriptis  proeponi, 
siip>isannumeramluscral,illienima.latisordinecen- 
senliir. 

Addetandem  quod  iuJustinianl  fide  fideiqne  adjun- 
ctis  aiiathcmaiismis,  unde  ft^e  Tcrhat  in  caiion  1 1 
s/nodi  V  :icceptus  est,  nulia  fit  .nieiilio  Origeiii^ :  sic 
eiiiui  Itgitur  :  c  Si  quis  n<»n  aiiailieniaiixat  Arium, 
Eunomiuin,  Maccitoiiiuini  Ap'  lliiiariuin,  Nesiorium, 


sapient,  anatiiema  sit.  » 

Uxc  et  alia  eruditus  llalloixios  altulii,  poteralqQe 
polenliiis  quiddam  addticere,  quod  potea  denionslra- 
bimus.  Ex  bis  autem  concliidit  iiihil  praejudicare  caa- 
sae  suae  synoilorum  trium,  vi,  vii  et  viii,  conseqnen- 
tium  Pdtr«-9  :  imo  neque  suminos  aliqnot  pontifices, 
siquidem  perinde  egerunt  in  causa  Origenis  quod  in 
llla  Honorii  synodtis  vii  :exscripserunl  qa«  in  synndi 
Tcodicibus  invenerant,  non  aiimodum  solllciii  de 
quxstione»  quje  lunc  non  iiiags  nioverelar  qaam 
quQD  ad  Arium,  Eunomium  aiiosque  pertinel. 

Adducit  sii;e  illius  exceptionis  aur-torem  in  re  si- 
miliBellarminiim,  qui  lib.  iv  de  Suinmo  Pontificecap. 
iO,  cum  Honorii  palrocinium  adversiis  objecta  su^- 
ciperet,  c  Ad  tertium,  ail,  respoudeo,  Patrt-s  synodi 
vu  secutosesse  sytioilitm  vi,etsolum  repetivisse  quod 
in  e;i  legorani,  et  proimle  deceptos  fuissc  a  synodu 
VI,  qu.i^  vil  corrupta  eraf ,  vel  per  errorem  HoQoriuta 
dammveral.  i 

Adducit  eiiam  synodum  vii,  qux  baric  ipsaro  vide- 
lur  exceptioiiem  »ct  one  7  suppeditare,  eo  tpso  qaiKi 
in  dcfiniiione  fidei  de  Origene  et  Honorio  perinde 
pronuntiat  :  nam  posl  anaUiema  dictuin  baereiicis, 
quos  priores  quaiuor  syno«ii,  quosque  Conslaniino- 
politaiia  pariicuhiris  snb  M  nna  damnaverai  :  c  Cum 
qtiibus,  inqiiit,  et  Origenis,  et  Evagrii,  ac  Didymi  fa- 
bulas  anatbematizamus,  sieiiti  elConstantinopoii  con- 
gregalum  concilium  v  tgisse  cogtioscilur ;  deinde 
quo<|ue  el  duas  voluulaies  et  operationes  se  unduiD 
naturarum  proprietatem  In  Cbristo  praedicamus , 
queinadmodum  el  Constaotinopoli  synodus  vi  excl;»- 
mavil,  abjiciens  Sergium,  Honorinin,  Cyram,  Pyr- 
rhutn,  Macarium,  et  eos  qui  siiie  voluiitate  sunt  piC- 
tails,  atqiie  istis  similia  seatienies.  > 

§  11.  Quid  iHipcnis  quidaro  diss"ruitor  Halloixlo  oblererit, 
et  priaiuin  quid  opinatus  sii  de  lem|>ore  quo  daniuaius 
ipii  videlur  ia  synodo  v  Origeues. 

Qiiae  pro  Origne  Halloiiiiis  addiicit,  ea  refellere 
conatas  di^sertator,  cougessit  binc  inde  multa,  ad 
invidiam  polius  erudito  llalloixio  conflandain,  quani 
ul  reni  suain  promoveret  :  nam  et  nomini  qno  maxi* 
roe  ilalloixius  gloriatur,  incredibiliter  infensus  est, 
et  causam  per  se^ionani,  cuui  vellet  videri  defendere, 
ri;ipsa  prodidit :  ad  probandum  enim  quod  a  synodo 
V  revera  Origenes  damnalus  sil,  arxumenta  prolulit, 
vel  falsa,  vel  dubia,  vel  jam  responsiombiia  infracla. 

Ut  ergo  Origeneni  in  synodo  v  damnalum  fui>fe 
conficiat,  dicit  priu^  de  teropore  quo  dainnatum  pu- 
tat,  iibique  statiin  cerlum  pronuntiat,  id  anle  Maium 
anni  553,  id  est  anle  inchoalam  synciduro  contigisse, 
palriarchissciliceletepiscopisad  sjModum  celebraa- 
daiii  jaindudum  appulsis,  caiisamque  Origenis,  ne 
nihil  forsan  agerent,  cognoscentibus,  c  et  approhan- 
libusdecreium  Ju>tinianicoiitra  eumdem  adecennio 
lattim,  >  hoc  esl  anno  uno  ante  Zoilum  depositam,  si 
qiia  fides   dissertalori  deposiiiotiem  coliocanti  anuo 

Confirmal  eximlam  illam  stiaro  chronologiam  ao- 
ctoriiale  Georgii  Cedreui,  qni  ad  annum  t6  Jusliuiaui, 
erat  is  aTaeChhstianae  55f,  recitatimperatoris  sacram 
ail  Paifes,  qtios  sibi  persu.id«;t  ad  synodum  v  veuisse, 
tredi  qiie.  atict(>re,  ut  quidem  puiai,  Kustalliio  vit2 
saacii  Eutycbii  scrlptore,  convenisse  saepius  ad  res 
ecclesiasticas  tractandas,  alque  unani  aaltem  babuis- 
se  sessionem,  quaa  lamen  non  sil  inserta  gestis,  ca- 
ju^roodi  sunl  in  codicibus  liaclenus  uspiam  visis, 
qnippe  qiiae  negligi  polaeril,el  in  pauca  excmpla  re- 
lerri,  quorum  nulla  pervenerunt  :id  posteros:  i  Relata 
vero  non  est  in  plura,  inquit,  exempla,  propterea 
qiiod  res  graviori  c>>n8ideratione  noii  egcbat :  siqui- 
dein  ex  liiteriK  encyclicis  olim  Origeiies  in  universa 
Eccle^i.i  d:ifiinniu8  fnerat,  et  patriarcha!,  aDtequaoi 
consecrarentur,  de  more  Origeni  analbema  dicebanli 
sic  enim  in  ediclo  Justlniani  mandabalur.  »  Proou» 
liat  dciiique  contriiversiam  de  Origeiie  paulo  ame 
iiiitiuiii  auni  553  discussaiu. 


mi 


DISSERTATIO  DE  SYNODO  V. 


W78 


[\»c  eifatus,  rt  fellerc  oggredilur  illuslrissimum  A  loixio  exprohrai,  i  nt  isia  sine  leste  proreriiiitiir  con- 
Marcam,  cujus  esl  in  dissertaiione  opmio,  f  c 'giii-      tra  signaias  aniiquitiis  i:iliu!a<»,  iio  quariim  flde  nullui 
t\onein  dc  Origeue  suco«8si8se  cognitioni  triuni  capi-      *'"'•  "«"•»«  ^iiKiis-wii    iio  ii<.iiu  c<imnia  in  rnmAft  aIi. 
tnloruiii,  idque  cx  serie  aclorum  synodi  v  aperte  os- 
iL^ndi.  I  Adversus  tantae  enidilionis  virum  arjsumenla 
prorert  ista  duo :  altpniro,  c  ex  aclis  synodi  cira  du- 
biutu  opposilum c<»lligi  :  nam  canonil,  i  cui  nouien 
Origenis  inseritur,  c  edilus  est  collatione  8,   liabiia 


M  iionas  Juiiias,  qu£  cuni  postrema  fiierit  in  caus:i 
{riain  capiiulorutii,  colligiiur  antea  jam  Origenis  cau- 
iam  cogniiamfuisse,aliasOrigenein  daiuiia<iseni  Pa- 
ires  antequaiu  illius  errore^  e^amin  issent,  et  ex  coii« 
fiequenti  per  summam  iiijuriain  Ad:tmautiiis  fuisscl 
indicia  causa  daninatus.  >  Attcrum  collatioiie  5Tlie0' 
dorum  de  dait  natioiie  defunctorum  interlocutiiin 
in  hxc  verba  :  c  Rt  miiltos  qiiitlein  etiam  alios  inve- 
nimuspostinortejn  an:itbematizaios^  nec  nou  elia n 
Urigenetii,  et  si  ;>d  teiiiporaTheophili  sanct»  mcmo* 
lix  vel  8up<Tiusatiquis  recurrerii,  post  morieni  inve- 


I  iet  anatheinaiizaium,  quoil  etiam  nunc  in  ipso  leci^  n  Christiana^ 


huc  usque  dubiiavii,  iia  velui  somuia  in  fiimos  ah* 
eunt.  I 

Affirmat,  qiiarto«  approbatum  esse  in  sna  setsiooe 
decreium  jiisiiiiiani  contra  Origenem  a  decennio  la- 
tiiin  :  pugnat  hic  maiiifeste  et  cum  veriiatey  ut  osteiw 
suin  e4  capite  2,  et  secuui  ipse;  si  enim  habita  sit 
sessio  illa  aiino  552,  quod  niox  disseriator  ipse  as- 
seret,  %i  decretuin  decennio  sessioiiem  pr£ces«erit, 
latuiii  oportet  anno  5 12.  At  nemo  nescit  ialum  esM 
poi^t  ordinationem  Z<iili,  quaui  dissertator,  incon- 
stanier  quidem,  iiunc  hoe,  nunc  illo  srnno  colloeat, 
sed  tamen  seinper  post  auiiuui  542»  nempe  anno  543 
aui  544. 

Anirmnt,  qiiinto,  sessionem.  ejusinodi  conrimapt 
aoctoritaie  Cedreni,  qui  epistolam  Justiniani  de  Ori- 
gciie  ad  Patres  collectos  in  synodiini  refert  ad  un* 
num  26  Ju&tiuiani,  aique  adeo  ad  anuum  552  aerae 


et  veittra  sanctitas,  el  Yigilius  religiosissimus  oapi 
antiquioris  Romx.  i  Quo  testimonio  adducto  infei  t  : 
c  Eii  fateiite  Ori^enistarum  principe  a  synodo  ▼  et 
a  Vigilio  papa  Onj^eues  damnatus  fuit,  et  quidem  an- 
leqnain  leriniiia  a  esset  cogiiiti<i  trium  capitutorum  : 
hoc  tediiiiioiiiuin  esi  adeo  evidens,  ut  rem  exira  du- 
hium  pouai.  i 

llff^c  disseriatori<  verha.  IIac  latio  hominis  inqui- 
reittii»  quo  tenipore  ros  :<cia  sit,  qu:e  an  aliqiiaiido 
actj  sit,  noniluiii  «Oiifecii,  cuoi  tameii  id  xv/9(a>;  in 
qu.rstioiie  verse'ur,  qua  dc  metbodo  viderint  diale^ 
riicae  magisiri  Nus  singu^a  xara  fiipos  ad  examcn 
vocfnius» 

Aflinnat,  primo,  Pjitres  ad  synodum  v  appiilsos 
s:i;pitis  conveiiisse,  priusquaiii  synodum  ipteni  habe* 
reni,  iit  res  ecctesiasticas  iiaclarent,  idque  colligi  ex 
Eusiathio.  Vernin  soriptor  ille  Vii»  sancti  Eutvchii 
iiiht!  refert,  iiisi  quod  alii  omiies  tradunt,  Eutycniiim 
ndhuc  inonachu:n  ei  Amaseiii  praesulis  apocrisiarium. 


Verum  bona  fides  hac  in  parte  dcsiderari  merilo 
potest,  dissimnlantur  si«tuidem  tria  quibut  aniinus 
lectoris  itliidi  qiieat. 

Nam  in  excusis  Cetlreni  codicibua  regiis,  qiii  emen- 
datissiini  omnium,  non  Jnstiniani  annus  fH  iegitur, 
sed  ^,  coiistaique  lcctio,  cum  ipso  oculonitn  tetli- 
monio,  iiim  ex  serie  praecedentium  aunorum  ex- 
presse  signaia. 

D^^inde  00  i|i80  anno  q  lo  Cedrenus  mit^sam  scrihit 
ad  Paires  sacram,  svnodum  v  ceiebratim  iradit; 
annus  ergo  ille  est  553,  nec  super  ea  re  hasrebit 
dubius,  quisqiiis  advenerit  a  Gedreno  srribi  syno* 
dom  V  abesse  a  iv  annis  ccnium  dnobus;  quis  enim 
ignorat  syiiodiim  iv,  qiine  Ghalcedoiieiisis,  habitam 
fuisse  aniio  451,  producuimquc  a  du^  8  Octobris  ad 
1  Novemhri^i? 

Deniqiie  cum  Gi^drenu^  i^u  lempora  tantnm  con- 
fundat,  sed  eiiam  synoJos  Gonsiantinopoltanas  duas, 
CBcumenicain  et  pariicnlarem,  homints  noii  fiiit,  vei 


cum  dispuiaretiir  apud  imperatorem  de  mortuoruui  C  docti,  errorein  nou  detegere;  vel  cordati,  si  detexe- 


damnatione,  exeinplo  Josioe  reg<s,  persuasisse  lici- 
luin  ('8se  hoinines,  etiam  post  obiunn,  condemnare.. 
Quomodo  vero  iode  conticiatur  syiiodicos  congressurt* 
a  Patribus  cele.braios  esse,  nullus  clare  videril,  imo 
nollus  noii  invicte  conrecenl,  congressionem,  cnjiis 
iiieininit  Eustathius,  cuique  Euty<  hiu>  adhuc  inoiia- 
I  hiis  inttTfuit,  suaqiie  sihi  responsione  epi-copatuin 
pioiuernit,  couiigisse  pliiribus  anie  inctioatam  syno- 
liu  o  nieiisibuf ,  anno  eiiini  552  Meunas  Euiychii 
prxc  'ssor  obiit. 

A  firiiiat  deinde  a  Patribus  sessionem,  uti'|U0  sy- 
nodicam,  esse  tunc  teinporis  habitam,  in  qua  Orige- 
ne^  d;*innatu8  sit,  et  Ju^stiniani  decretuiii  probatum. 
Kuerunt  i^itur  novcm  synodi  v  collatioiies,  quol 
iieino  liactenus'Cogiuvcl.  An  non  apposite  quispiam 
meritoque  disseitatori  dixerit,  quud  ipse  alias  lial- 
laixio  iminerilo :  c  Hcu  quo  praecipitem  egit  boiiii* 
nem  cxcus  livorl  i  ^i  novtfin  aliquam  tession^rn 


rit,  tffstem  adducere  faUi  reuin. 

Affirmat,  seito,  c  patriarchas,  antequam  conse- 
crarentur,  de  inore  Urigeni  anathema  duisse,  id^to^^ 
odicto  Justiniani  niandatum,  et  de  coeteris  aliis  epi- 
tcopis  etiain  consiare.  i  Sitne  h»c  mera  divinatio, 
an  niala  fides,  nullus  scio;  ejusmodi  eniin  nitiil  in 
edicio  de  patriarchis  continetur,  neque  vero  poiuit; 
et  ut  contineretur,  unde  (|uis  probet  exsecutioni 
mandatum  etse?  Sunt  baec  iinperaioris  verl>a  :  c  In 
posterum  autem  ne  aliter  ordinentur  episcopi  aut 
monasteriorum  praefecti,  nisi  priuii  cum  aliis  omnibus 
haereticis,  qui  de  more  in  editis  libeltis  anarheniati- 
xatitur,  id  est  Sibeltio,  Ario,  etc,  prsedictuui  eiiain 
Origenem,  una  cum  exsccrabilihus  im(iil<>(|ue  ejuii 
dogmaiibus,  anatheroatizent.  i  \]\p  patriarciiarum 
noinen?  Sed  qui  potnii  iuesse,  cuin  ad  gingiilareni 
unuinpairiarcham  exemplar  edicii  initterclur?ei  qu.i 
ratione  EcclPtia  iii  re  tania,  qiiania  est  profcssio 


concilio  coniendis  addemlain,  c  luutu  erat  codiceni  ^  fidei ,  saecnlari  poteslati   paruisset?  qiiod   deniqiio 
carosum  quempiani   alicubi  gentium  lilieraiaruin,  '^  exoroplum  servaii  edicii?sed  qua  fidc  illnd  i/e  mor^. 


vel  etiain  barbararuin  nominare,  i  uui  sessio  illa  iii* 
ler  cothti  hes  syiiodi  v  censeretur  :  quanta  porro 
leligio,  6U'«ponere  synodo  oecumenic»  tessionem 
unain  integrain  t 

Memini  ine  legere  apud  Nicephorum  Callistum, 
fC^sion/.  2  >yniUi  v  conilaiiialuui  fuisse  adversiis 
Origenem,  poti  icctos  Pjluisli.toruui  niouachorum 
iib  llos.  Seil  neque  id  disseriatorem  juvat,  iieque 
suni  iie  ciut  confudisse  Nic.ephorum  (Bcuniemcaia 
sYnodiiin  cuin  pariicuiari,  iii  euro  |ue  errorem  ab 
Evagiio  aliductuin  esse. 

Affirmit,  teriio,  sestionem  illam  suam  haud  in 
plura  exempla  translataui,cuiuiiniciiique  edictum  Ju- 
siiniaoi  builleeret.  Horoinem  inierrogo  uiide  sciiit 
sestioneinillam  suam  vet  in  unuin  exeinplum  Irans- 
latini,  niin  nutlus  ipsam  odex  cxhilit^at;  xiii  no^  et 
kic  di^senator  uierilo  audiat  qiiod  per  iiijuriani  llal- 


quod  dictuin  de  hsereiicis  ante  ediciiiin  proscriptis^ 
ad  Origenera  postcdictum  extenditur? 

AfQnnat,  Kcpiimo,  c  conti^oversiara  de  Origene 
ante  initium  anni  5o5,  vivente  Meima,  discussani 
esse.  I  Kecte  quidein  ad  veritatcm;  uam  plurihiis 
ante  aniiis,  in  concilio  Mennx,  Origcnis  causa  ngi- 
tata  esi,  iino  et  prius  in  concilio  Vigilii  Hoinae  :  ;*t 
qiiomodo  ista  constant  cum  asseriione  quod  in  sy- 
iiodo  V  controversia  isiliaec  disciissa  sit?  quomod'» 
Tbeodorus  Capfiadut  vere  dixerit,  iit  revera  dixil,  :i 
Patribus  hiijusce  synodi  VigiliO(|iie  damnaium  Ori  - 
geneni?  An  accessit  sunimns  pmtifex  ad  setsioiieni 
illam  primam  di8sertatoris?Gurergo  ad  con8(*qiientes  - 
alias  convenire  noluit?  cur  in  litigio  qiiod  dnas  prlo- 
res  collationes  lenuit,  non  fuit,  vel  seinel,  ohiectuiu 
qiiod  jam  anle  cuinOrientalibU!&^%\xv<^\^\^tMk%&\^^ 


K79 


LfBEUATUS  D:AC0NUS. 


IdiO 


ArgQfnentuin  porro  qm>  contrn  illustrissimum  Mar- 
cam  piignat,  nempe  ei  serie  actonim  conslare  co- 
gnitionem  Origenis  cogniii(»ne  trium  capitum  prio- 
rein  esse,  el  iii  atictorem  redit,  et  per  se  debile  est. 
Sic  en  m  oii  :  c  Cum  octava  collatio  po^trema  fuerit 
in  caiisa  irium  cipittilorum,  colligitur  antca  cogni- 
tam  fuisse  Origenis  cnusam,  ne  pe  -  injuriam  damna- 
tus  dicatur.>llocarg(imentum,  inquam,  in  auctorem 
redit,  siquidem  Halloixium  admirabiliter  juve(;  nam 
si  nulla  in  coHa  ione,  ciijusmodi  nuitc  h^ibetor,  co- 
gniia  legitur  Origenis  causa,  vel  fingenda  esi  nova 
quxdam  collaiio  quae  desit  aciis,  vel  Origenes  dici 
debet  damnatus  pcr  summam  injuriam  et  indicta 
causa,  vel  snppositam  esl  in  ranone  II  nomen  Ori- 
gf*nis  pro  Dioscoro.  Primum  quid  aliud  esi  quain 
miserabiie  quoddam  hominis  siudacler  desperaiitis 
perfugium?  Iteliqua  duo  llaloixii  causam  eviiiciint. 
Certe  illuslrissimus  Marca,  ut  erat  inleHigentissimus, 
cum  suspicari  nihil  posset  de  sessione  disseriaioris 
anno  priore  habita,  insjectis  curiosc  aclis  syiiodi, 
|>er^pexit  non  taiitum  absohi  collatione  sepiima 
irium  capitulorum  cogniti(»nem  (ncque  enim  cogni- 
tionem  cauStne,  qiiod  fecit  dissertator,  cum  sententia 
CDnfudit),  srd  etiam  inter  collationem  septimam  et 
C';nsequentem  sex  dies  intercessisse;  prior  enim  vii 
caiendiis  Jonias,  posterior  iv  nonas  lunias  babita 
ei  :  qua  re  nihil  prudentius  dtci  posse  in  rein 
suam  putavit,  q  am  qu  d  Oripenis  caiisa,  interjeilo 
lot  (iierum  sp  tio,  cognita  sii,  <  t  dicia  tandero  in 
i*c  Siva  Gollationc  cosomnnis  in  Origenem  et  tria  ca- 
pitula  senlentin.  Non  fuii  vero  admodum  sollicilus 
de  dicto  Cappndocis,  vidit  enim  referri  facile  posse 
»d  damnationein  Origeiiisanteatiqiiot  annos  factam, 
tiim' a  Vigilio  et  a  patriarcbis  reliquis  edicto  regio 
Bubscripium  esi. 

Postqiwirn  dis  ertatoi  iiunc  in  modum  conatus  esl 
dicere  qnidpiam  de  teinpttre  cognilsc  Origenis  cau^u}, 
iiim  aliquam  exstilisse  cognitionem  probare  jam  ag- 
greditur,  »dliibelqiie  qu»tu  r  argnmenta  qujc  conti- 
iientur  partt.n  auctorita  e  synoduruin,  Laleranensis, 
sui)  Martiiio  J,  vi  et  vii,  lestantinm  Origencm  tina 
cum  Evagrio  et  Didymo  a  synodo  v  essc  inier  bxre- 
ticos  proscrii  tuui;  partiin  testimonio  Cyrilli  mona- 
citi,  qiH  scripsil  de  viia  sanct(»rum  Sabae  et  Eutby- 
nii;  Cosniae  diaconi,  qui  iii  synodo  vii  recilavit 
ir.igmenlum  ex  Vila  sanrti  Sabas  Sophronii  Hiero- 
8oly)iiilani,  qucm  disserlator  putat  fl  <ruisse  paulo 
post  synodiiiii  V,  et  Evagrii  histo  ici,  qiii  oinnes  id- 
ipsuin,  qnod  syiiodi  ires,' doceni;  partim  acerba  in 
llalloisium  inv(Tliva,  cisjus  defensionem  pro  Orige- 
nc,  stu  tilise  proximaui;  opiuionem  de  nomine  Ori- 
(!citis  pro  Oioscori  supposito,  ridicuiaiii  divinaiionein; 
rciirelieiisionem  eorum  qui  cogniiam  in  synodo  v 
Oii^enis  causam  autumant,  bominis  impudentis  fa- 
«tiini  pronuniiat  :  partim  denique  nonnulla  specie 
Te»\\n  siouis  ad  ea  quae  pro  sua  hententia  ilalloixius 
proiuUi. 

I'>t  ;id  pr  nsum  quidcm,  quo  contendebat  Halloixius 
nddiium  aliqiiid  luisse  canoni.1t,  exripit  reperlum 
csse  Orig^^nis  nomen  in  canonibus  synodi  v,  ciijus- 
luoili  crant  in  codicibus,  sive  qui  Roinae  asservaban- 
tur,  et  posi  annos  fere  centiim  in  synodo  Lateranensi 
\tvA'i  sunl;  sive  quos  ex  Constanlinopoiiiani  palriar- 
ctiii  tabulario  e\trnctos  synodiis  vi  prasb  gi  sibi  jussit, 
quiisque  aiitiquos  dixil  et  immutiiatos,  iU  esl,  qiiibus 
niliil  d  tractum  forct. 

Ad  s  cundum,  non  ausus  innciari  sotiios  Patres 
Eutychen  ct  Dioscorum  sociare  comiiiuniqtic  ei>e- 
rratione  prose>iUi,  asscril  tainen  eam  ob  causani 
n>n  sotiaios  in  c«nooe,  quoniam  Di(«corus  eadem 
Ciim  Euiyclie,  iino  et  ciiin  Ori^ene  djlirarct  :  unde 
iiii  in  Laieranensi  concilio,  can.  18,  Dioscoruui  qui- 
«lem  Eiiiyclii  coiijiin  Imn,  sed  slmul  annumeratuin 
ips.s  Origeiieui,  quemtulmodum  et  iii  synodo  vn. 
Oiio  liKo  Viin  respoosioiii  atidtTe  sibi  visiisesi  aou  - 
M  deilaiiiatione  vebemeniique  adii)iralione,  quod 
c  uullus  ex  tauto  numcio  i^itrutu  sive  Lateranco^is 


A  coiicilri,  sive  vi  et  vii,  erga  Adamantinm  eomroise- 
raiione,  erga  collegas  aroore  motus  osienderet  intro- 
siim  canttni  1 1  nomen  Origenis,  ut  fauoc  ab  iofamia, 
illos  ab  errore  vindicareL  > 

Tum  diluere  tentat  rationem  ab  auetoritate  Grego- 
rii  Magni  petitam,  aitque  singularem  iliaro  personaiD, 
qiiam  Gregoriiis  in  synodo  di«mnatHai  scribit,  iuiel- 
ligi  debere,  noii  simpliciter  atque  absoluie,  seil  onaro 
de  tribos  quarum  proscripta  sint  srrip  a.  Iliamro 
en  m  irium  Tbeodorus  unus  anaibemate  pereussDS 
est,  solis  Theedoreti  et  Ibae  scriplis  proscriptis.  Pro- 
fert,  ut  id  probet,  ipsum  Gregorii  locum,  sed  addo- 
cit  simul  locum  epistolae  a  Ntcolao  I  ad  Michaelen 
imperatorem  scrip:ae,  quo  suam  rosponsionem  eon- 
firmet,  diiasqiie  person^s,  Origenem  et  Tbeodorum, 
daiiinatas  conficiat. 

Deindd  adversus  argnmenlnm  tb  Halloiiio  inde 

suuiptum,  quod  in  edicto  Justiniani  nomen  Origenis 

non  legitur,  excipit,  cum  Baronio,  id  factum  fraiide 

P  Tbeodori  Cappadocis,  qui  curo  Origeni  perinde  stu- 

B  deret  ac  tria  c^pittila  odi>set,  edictum  pro  animi  sai 

aflectione  fabricattis  est. 

id  postea  qiiod  Halloixiiis  causatur,  a  nullis  pnree- 
deniibus  synodis  damnatum  esse  Origenero,  a  quibus 
tamen  maiime  deberet,  si  tot  scelerum  oliir,  quot 
posiea,  reus  visus  e^set,  dissertator  repellii  admira* 
biU  quadain  responsione ;  non  enim  facti  eausam 
reddit,  sed  contendit  a  synodis  omnibus  damnauim, 
nou  suo  tainen,  sed  arioriim  noinine,  Arii  n  mpc  a 
Nicaena,  Macedonii  a  Constantinopolitana  ii  (i  vo'uit 
dicere).  Nestorii  ab  Ephe^ina,  Eutycbis  et  Di'>scnh 
a  Chalccdonensi  :  nec  aliam  responsionis  causam  af- 
fert,  quam  quod  Origenes  a  Theophilo  velut  liy<ira 
omnium  haeresetim  accusatus  sit,  quamvis  al>  At>ia- 
nasio  taoquam  pnrus  Ariani  erroris  defendatur;  ic- 
cusasse  enim  merito  Theophilum,  defendisse  imnie- 
rito  Athanasiiim,  pronunti.it. 

Denique  appellat  sanctissimos  quosdam  monachos 
et  antisiiies  qui,  cum  Justinianl  temporibus  v  xeriirt, 
G  Origenis  libros  aversaii  sunt,  Sabbam,  qui  legaiioiie 
Petri  episcopi  Hierosolymitani  ad  iroperaiorem  fnn- 
ctus  est,  Joannem  cui  faetum  Silentiario  nonien,  ci 
Qtiiriacum  qui  adversus  Origenistas  vehementissinie 
decertavii. 

Qua  occasione  invebitur  in  Halloixinro,  qnasi  Sab- 
bam,  Theodosium,  Quihacom  et  Joanoem  rudes  nio- 
nachos  vocarii.  Verum  id  ego  noUem  objectum,  cum 
non  sit  bonac  fidei  :  nam  de  sanctis  viris  reverenter, 
ut  par  erat,  locutus  esl  Halloiiius,  ncc  alios  riiies 
monachos  dixit,  quam  qui  libellos  ope  Pelagii  diacoiu 
imperatori  adversus  Origenem  obtulerant.  Neque  v> 
ro  potuit  de  sanctis  iia  male  sentire,  qiiip{M*  qut 
probe  sciret  ipsorum  alios  jampridein  ad  supeios  ab- 
lisse,  ut  Sabbain  et  Theodosium,  alios  suis  in  sedibas 
vacasse  Deo,  dum  hxc  tragoe4ia  agereiur. 

ilas  sive  objeciiones,  sive  exceptiones,  nullo  nego< 

tio  llalloixius,  proptcr  eximiaro  eriiditionem,  poteral 

refellere  si  legissei,  sed  ad  superos  trinsiit,  unde 

H  convicia  despicit,  aut  jaciaotem  potius  miseraior,  at- 

'^  que  etiam  diiigit. 

Dixisset  enim,  primo,  non  agi  de  tempore  cogni- 
tionis,  de  quo  satis  hactenus,  sed  de  ipsa  Origenls 
damnatione.  Auctoritatem  synodorum  de  iiomine 
Origenis,  perinde  ac  vii  de  nomine  Honorii,  non  uti- 
liter  proferri  ad  efflciendum  qtiod  Origenes  vere  sit 
in  synodo  v  damnatus,  cum  pari  jureproferri  possit 
aucioriias  syno  li  vii,  ad  demonstrandum  qtiod  llo- 
norius  fiierii  in  vt  atiathemale  percussus  inier  Mo- 
notlielilas,  quod  dicere  nesclo  an  ausit  disseriaior: 
quare  argumenlum  quod  ab  Halloixio  copiose  tracta- 
tum  naviierque  pressum  est  dissimulavil  calliile,  seii- 
tiens  quaro  lubrico  in  loco  versareiur;  nam  si  negaret 
Honoriuin,  aul  (mnnino,  aut  jure  dainnaium  in  sjao- 
do  VI,  ut(  reiurque  Beilarmini  ac  Baronii  exceptiofii- 
bus,  totain  ijise  riiionuin  suaruin  molein  snbrueret; 
si  cniin  syiiodus  vii  a  vi  in  errorcm  abdocta  oierilo 
dici  potest,  potcs  uoo  ioioierito  synodus  vi  diei  a  f 


1081 


DlSSKKrAriU  DE  STNODO  V. 


KiHl 


in  errorem  alxltKf!!  :  possonl  et  alii  qiiinne,  Cyrlllus, 
Soplironius  ei  Cvngriiis,  nna  prooul  dubio  lota  sy- 
nodo  minus  prutlonit^s.  Ouod  si  Honorium  faiereiur 
jiire  damnaium.  non  sine  causa  metuerel  silii  a  trl- 
hunali  \n  quo  periclitaliim  nos  docuit  eriidita  Vinceii- 
tii  Lirinensis  adversus  disseriatorem  defensio,  qu^im 
vir  pietaCe  et  doctrina  insigiiis  Pater  Macedo  elabo- 
ravit. 

Dixlsset  deinde  mirari  se,  qni  potuerit  a  dissnrla- 
tdre  Sophronius  dici  paiilo  post  synndiim  v  floruisse» 
Sophronius,  inquam,  qui  posl  celebratam  synodum 
anno  84  obierit,  anuo  srilicet  (>57,  ul  tradii  Labbeos, 
vir  ille  eximius,  c  ciijus  morti  eruditionem  inge- 
niuisse,  i  dissertalor  fateri  coactiis  est. 

Dixlsset,  tertio,  mi'um  sibi  videri,  primo,  qnod 
nihiladditum  canoni  It  disseriator  inde  probet,  quia 
nihil  actis  detractum  est,  hoc  enim  est  quod  ail  aotJ 
codirihus  immuiilaiis  contineri;'qtianquam  mirabile 
non  a'imodtim  est  illi  idero  esse  addere  quod  deira- 
here,  cui  excipere  pr.Tcedere  est.  Ci  vero  quis  facile 
intellignt  qua  otxoXoudia  pro  Integriiaie  codicum,  ex 
quihus  concilii  vi  Patres  acta  synodi  v  praelegi  sibi 
voliierini,  tantopere  laboret  homo  ille  qui  acta  sy- 
nodi  v  mutila  atqae  imperrerta  ad  nos  pervenisse  as- 
fterii;  necvalei  lamen  ostendere  qtio  lempore  Oriens 
simul  etOcciilensin  acta  quae  tain  curio^e  lecti  sunl 
vitianda  con^enserii,  aut  quando  primum  uhique  vi- 
t'afa  ex  liierini ;  viiiata,  iniuam,  iion  sola  vocum 
viriitale,  f|u:e  plurima  irrepsit  librariorum  vitio,  sed 
ioii.«  du.ibus  sessioiiilms  detraclis,  iisqiie  magiii  ad 
oppriniendos  auctoriiaie  synodi  oecuineuicac  Orige- 
iiislns  ponderis? 

Dixisset,  (|uario.  se  declamanti  disseriatori  posse 
ir  tiim  illiid  occinere,  dic  tibi ;  po:)se,  niuiaioOtigenis 
noniine  in  illud  Honorii,  id  usurpaie,  qiiod  pura- 
tnigoDiiians  in  se  dixissct:  f  Grgone  synodus  vii  a 
corruplo  VI  codice  tracta  est  iu  orrorem?  nnllusne 
Patrum  gcrmai.a  ac  legitiina  synxdi  vi  acia  naucisci 
potuit,  ut  llonorium  tniitx  iiifuihine  suhducerel,  ac 
roHegas  admonerri  inlrusi  in  deliniiioncm  aliasque 
synodi  i^artes  Honorii?  nullus  ex  lani  nuinerosa  sy- 
I  odo,  cui  pni^sidebant  legaii  ires  aposiolicse  sedis, 
pro  lloiiorio  advocatus  surrexit?  nulius  rrga  piim.ii 
sedis  aiiijsti^eiii,  vicarium  Chrisli,  caput  £ccli'si:i% 
Peiri  siiccessoroiii,  Patrum  patreiu,  uiiserationc  ali- 
qu.i  inflpxus  fiiit?  » 

D  xisset,  quinto,  excepiionero,  qiiae  aflerlur  adver- 
.  sus  argiimentum  ab  aiictoriiaie  Gregorii  .^fagiti  de- 
suniphim,  iiullam  prorsiis  esse;  nulla  enim  ratione 
«(Mioralis  sentenlia  Gregorii  de  pertonis  et  de  syno- 
do,  iii  qua  de  Iribus  capitulis  actum  est,  ad  piTSonas 
ires  laiMiim  parfemque  diinlaxat  syiiodi  conirahitur. 
Mam  si  Origenis,  Eva|$rii  et  Didymi  causa  rognila  est 
iu  synodo  v,de  ^ex  {icrsonis  ab^que  duhio  actiiin  est : 
deindc  cum  Gregorius  de  synodo  indeflnite  locutus 
sit,  el  tamen  eo  loci  locntus  sit  lauquam  doctor,  cur 
contra  leges  dialecticas  sumitur  in  parte  proposiiio, 
iit  aitini,  docirinalis,  et  non  de  more  xaO*  o>ou.  Ad 
rem  certe  nou  pertinet  id  quod  ex  epistola  Nicolai  I 
ad  Michacbm  afTcrlur  :  c  Prasterea  synodtis  v  eiiain 
jam  mortiios  Origenem  atque  Thcodorum,  pf*r  eo- 
rumdein  damnanda  scripta,  non  recte  sapuisse  re- 
pertos,  unatheroate  perciilit.  »  Nam  Nicolaus  nomiiie 
sjnodi  V,  id  non  inlellexit  de  quo  litem  Hailoixius 
movet,  sed  quod  statiui  diciuri  surous. 

Dixisset,  sexto,  non  niajoris  esse  ponderis  exce- 
piionem  scqueniein,  quani  disheriator  a  Baronio  mti- 
iuatus  est.  Quis  enim  credat,  quo  tempore  maxime 
nporlebat  exemplo  comprobare  defunctos  posse  dam- 
naii,  omitti  poiuisse  Ori|];enls  nomen  in  Jiistiniani 
aiiathenftismo?  Qiiis  Cappadocis  fraude  id  facium 
aosit  asserere,  nisi  qoi,  reclamante  disseriatore,  fa- 
teatur  has  eidem  episcopo  voces  esse  soppositas  ? 
c  Et  iniil  os  quidcnreliam  alios  inveuimiis  post  mor« 
lcm  flna<heiiia:ixalos  :  iieciion  etiam  Origcnem,  etsi 
ad  leinpora  Theophili  sanctae  mcmoriae,  vel  superius, 
ftiiquis  recutierit,  post  niortem  iuveuerii  anatli<'iiia- 


A  lizafum,  qaod  nanc  in  ipso  fecit  et  vestra  sanciitas, 
e<  Vigilius  papa  religiosissimiis  aniiquiortg  Romae.  » 
Suntne  hapc  bominis  c  suum  Origenem  inter  damnata 
caplia  collocare  » abnueniis? 

Dixisset,  septimo,  id  quod  flngitur  de  Origene  in 
priorihus  quatuor  oecumenicis  synodisTlamnaio.  nou 
suo,  scd  eorum  noniiiie  qui  discipiili  jactabantur, 
usqiie  adeo  par  «doxum  esse,  ut  a  nemloe,  v»*l  leviter 
ecclesiastica  doclrina  imbuto,  aui  credi  possii.  ant 
sine  risn  audiri.NaMi  cui  par  jus  nou  »*ss*i  conien- 
dendl  Origenem  a  quatuor  synodis  Cvingefio  sup- 
paribus,  ut  loi|oiliir  Gregorius,  receptum  esse  ac 
laiidaium,  non  suo  quidem,  scil  alinrniii  nominequi, 
cuin  forent  fldelinni  ma;;isirit  magistro  taineo  Ori- 

fene  gloriabantur?  Gloriatt  sunt  certe  Gregorii  tres, 
liaumaturgus  iii  oralione  p:inpgyrica,  Nazianzenus 
apiid  Suidam  et  in  Philocalia,  Nysseniis  iu  encomio 
Thnumatttrgi  :  gloriaiiis  estetiirn  Aihauasius,  qui  ab 
accusantium  de  societate  cimu  Ario  caiumnla  tanium 
l^  viruin  vindicat  :  quin  el  ipse  gtoriatns  est  Hierouy- 
"  mus,  qui  cuin  in  prjefatione  libri  de  Hebraicis  No- 
minibus  de  Origf^ne  scripsissei,  c  hunc  a  ncmine  » 
tradit,  c  nist  iinperito,  negari  Ecclcsiarum  post  apo- 
siolos  ma^'Strum ;  »  qui  prologo  lih.  ii  in  Michaeam, 
c  eum  se  imitari  velle  pmntetur,  quem  cunctis  cre- 
dentibus  placere  non  dubitarei;  »  qui  t.mdeui  in 
et  istola  65  judicium  ferl,  quo  tota  lis  dirinii  queai, 
apiid  homines  conteiitionis  non  aman^es.  c  Quis  no- 
strun,  inqult,  tanta  p  >lesl  legerc,  qnanla  ille  con- 
scripsit?  quis  ardentem  in  Scripturis  animum  non 
roiretur?  Qnod  si  quis  Judas  Zelotes  opposueril  nobis 
errores  ejus,  audial  liberc  : 

Inlerdum  niagnus  do  mitat  Hcneru^ ; 
Verum  operc  in  lungo  fas  est  obrepere  sitinnnm. 

Non  imitemur  ejns  viiia.  cnjiis  virtiiies  n  m  iiossiimus 
sequi.  Krraverunl  n  flle  .ilii  tamGncci  qiiani  Laiini, 
quonttn  non  necesse  esi  proferre  n  •iiiina,  ne  viilea- 
mur  etun,  non  sut  meriio,  sed  aliorum  erroiedelen- 
dere.  » 

Li  Oixisset  denique  sanctissimos  illos  monachos,  qtii 
memorantiir,  priioo  de  dam  laiione  0:  igenis  a  syuo- 
do  V  noii  fuisse  I(»cutos;  deitide  s.epius  de  Origenisiis 
agere,  qunm  de  ipso  Origene,  soliios  vero  inagistros, 
licct  inHncrilos,  discipulorum  invidia  onerari  :  sic 
eniin  et  ipse  Atigustiuns  Adrumeiiiioruiu  Prcdesti* 
natiaiioruiu  oiim,  nuper  aliornm  invidia  laboravii; 
deuique  per  errorem  aliquando  u  sanctissimis  sm- 
clissiuios  esse  caluiuniam  passos  :  sic  a  vir  s  adini- 
rand:e  sai  crtlilis  qiiiii  noii  diciiitn  de  admirando  et 
ipso  Cyrillo  Alexandrino?  ab  Isidoro  cerle  Peliisioia 
audivit  quae  nefanda  omnino,  et  a  Genuidio  Con- 
stantinopolitano  de  capitulis  duodecim  <  ynlli  per* 
sonaque  scripta  sunt,  qtisc  qui  legerii,  horrore  per- 
ftindaiur.  c  Yas  mihi,  iiiiuit,  a  malis,  heul  heu! 
Unde  cuim  quisquam  in  prxsenli  aliunde  sumat 
exordiuin?  quales  Cyriili  iCgyptii,  ei  quantas  blas- 
phemias  incurri,  et  quauta^  hlaspliemias  aiidivi? 
Quis  revera  ,det  capili  nieo  aquam,  et  oculis  uieis 

0  (ontem  lacryinarum,  elc?  Propheiae  propbetant  ini- 
qua,  sacerdotes  plauserunt  manilius  spis,  et  populus 
meus  dllexit  ita.  Quid  enim  minimum,  aut  quid  me- 
diocre  in  illis?  oronem  superemlnenliaro  blaspheroiae 
jaculalus  est  adversus  sanctos  Patres.  adversus  eo- 
ruro  priores  aposlotos,  adversus  ipsum  Salvaio* 
rem,  etc.  Anathematizatums  est  te  Deus,  parfes 
dealt>ate ;  justisslmum  enim  est  te,  simililer  Anani» 
Juda;orutii  principi  sacerdolum  iinguam  adversus 
discipulos  Christi  movcntem,  siroilem  ab  eis  iiidi* 
gnationem  exprimi.  > 

§  IH.  Feriurjudicium  de  lite  ihter  Halloixium  ct  disserta- 
torem  mota. 

Vidirous  hactcniis  confligentes  de  Origcnis  dam- 
naliohe  liomines  duos  stiis  scripiis  noios,  nec  laiueii 
adhiic  pituit  quim  in  part«m  inclinei  victoria,  i.i 
neuiram  fortasse  couce^sura. 

Verutn  cx  confltctione  pugnantioin  inter  se  opi* 


I0S5 


LiBERATLS  D1A(  ONUS. 


m\ 


nionnm  emical  nonnihil  luminis,  in  qno  veriiis  non  A  mnm  e  C(«l«»  snrJem,  nt  divinoriim  cIoniior:im  t»ili»r 


ot>SPtiri8^imc  cernatur.  Qdamvis  enim  llalloixiiis 
disserlaloriine  coiiditionibt»  non  ?R(\nh  ad  concer- 
landum  veiierint,  ille  niminim  eloquenii;i,  scribenili 
methMdo,  curiosa  Patniiii  lefiione,  ulr,usq»irt  eru- 
dit.^  lingune  i^eritia,  eleg:inMa  serriirfnis  insiructiis. 
Iste  j)b  liis,  sive  qiiia  sprevit,  sive  aliim  ob  causuui, 
imp»raius,  uierqne  tanieu  partem  caiisne  ohiiiiuit, 
paiie  ceciiiil,  neuter  toium  i*i  assecuiu>e$t  quod  se- 
qiiebatiir  :  vicil  llalloixiiis  cogiiitaui  u^mcsse  causarn 
Ori;{eiiis  iu  cii  qu.p  nuuc  syuoilus  v  dicitur;  vicit 
diss  rtitor  dnnnatum  esse  Origenem  in  ei  qu»  ali- 
qiiaiido  «I  cta  est  syiiodiis  v  :  auibo  veritaeiii,  cuin 
prope  awes-et,  videre  tnilueruni;  ambos  vetuit,  ue 
vidt^reiu,  afTectu<  atiimi.  Halloi\io  '  lamiiati  Origenis 
dolor,  dis>er(:itori  livor  nocuit.  Verum  d»4ur  huma- 
nit.iii  quod  hunnni  uti^rqiie  pass  is  est.  Q  lid  veri 
post  piignaiii  colligi  p;»ssit,  |tarticulatttu  disti  ictis 
quioque  proposilioiii*ius  eYponamus. 


PnorosiTio  1.  . —  Uaiiiia  e»t  aliquando  cognitio  dt  g  acceiisetur 


preies  houiinihtis  flereut,  et  Dei  verha,  quaM  Oe> 
loquenie,  inieMgerent,  e^iqiie  hominibus,  iia  ut  per- 
tip  Tenl,  I  enarrareul.  i 

Kx  his  liqiiid'»  patet  de  Origeue  aliqiiando  OiJy- 
moque  el  Rvagrio  in  legiiimo  coBtu  cxercitam  fiiis*»» 
jurf  jiiilicium  ;  iionnisi  euim  causa  legitime  iraciata, 
lalaiu  ilaiuoatiouis  sehtt^ntiaiu  opinari  fas  est :  f>e! 
dam':atos  neg:ire  permiltit  coiicors  veteniin  (imniuni 
Rententia  tradiiioqiie,  ut  aliqui  scripserint  prooler 
Origenem  Didymiim  et  b^vagrium  d.iiiiiuiii:los  syno* 
duin  v  *7r/E}Gi)r»rv;r(u;  esse  collectaiii. 

PAoposiTio  11.  —  /r  ea,  (fwe  mne  quinia  smodut 
dieiiur^  neqte  Origens^  neque  Didymi,  ne^ue  Evaqrii 
causa  cognita  est,  —  Neque  eniiii  in  ea  usiU^iui  iLva- 
grii  Didymique  nomen  legitur ;  neque  OrigRiits  fit 
ulla  mentio,  preierquam  verbo  uuo,  tum  okna^ioiiti 
5,  iibi  Th"odorus  (^ippaJox  jnn  damniti  uuni  n-t, 
tum  colla  Vone  8,  ubi  ca nine  II  Orige  .es.  hj^reiicii 


Origene,  Evagrio  ei  Didgmo,  —  lucoguiia  causa 
ferre  sont^fniiain  in  liominem  quemciiTque,  pr.e.^er- 
tiin  vel  it  io  h  crelicum,  n^que  ratio  sioii,  m^que  lex 
evangelica,  neqiie  ipsa  humaniias.  Id  vero  clarius 
est,  certiiisquii  apnd  omnes,  quam  ut  a^guineuti 
prob  ri  postMlet. 

Quod  si  po^io  haec  aequiias,  vel  erga  ullum,  vel 
unqnam,  vel  ii|'a  in  .causa  servari  debuit,  debuit 
ceite  erga  Origenem,  synodi  v  tt*roporihiis,  et  cum 
de  haere^is  nota  ounruin  foedissiiua  inurenda  agere- 
t  ir ;  vix  cniui  fiiit  ullus  unquam  celehrioris  in  uiram- 
qne  parem  noiiiiiiis  ,  quam  Origenes,  ut  dice- 
reliir  al»  aliis,  vtlut  a  Vinccntio  Liriiicnsi,  c  nia- 
gisi«  r  Kcclesia;,  ex  ciijiis  sinu  inuumeri  doct»- 
res.  inuiiiiieri  sacerdotes,  conft^ssores  ei  mariyn^s 
proiiieriiit  ;  >  ab  aliis ,  ctijusmodi  Theophiliis 
AlcxaiHlriiius  ,  ct  Sophronius  liierosolyiiiitinus  , 
vociiotiir  t  hydra  multiceps,  unde  universa  fernie 
liaTc  eon    peslis    in    Ecclesiam    gra>s:ita    est 


Diias  porro  comminisci  cullaiiones  -.«lias,  pra^ter 
eas  (iU.i'.  baliciitur  ocio,  qu:irum  altera  reliquns  oin- 
nes  pr:eces<eril  anno  filus  medio,  altera  ipsam  quo* 
que  caiionum  proniulga>ioiiem  ^uhsecn  a  sit;  qiiii- 
rumque  iu  prinre  de  Origene  c  >guttuin  rueril,  in 
po^ieriore  de  Evagrio  et  Didymo;  duas,  iuquam, 
arnscolhtiones  coinmini^ci,  quod  fecit  dis«eriat'>r 
diflicu'iat«  prcssiis,  iion  est  caii^am  tneri,  sed  dese- 
rere,  siqui  lem  instriimenta  supponere  non  est  hoini- 
nis  causain  ag»*niis,  sed  desperiiitis. 

Ye.  iim  hocx^e  toiiim  de  collaiionibus  duabiis  com- 
mcnium,  s:iitcm  qu  i  parte  Origenem  respicit,  antea 
satis  rcjectum  csi  ab  ipsismet  puj;naniihus  inter  se 
adversanis.  Ilalloixioetdtssrrtatore;  Hailoixiusenim 
demoiisiravit  iion  fui.^se  actum  de  Origene  anle  col- 
iatioiiein  8;  niaiiifeste  ostendil  dissertator  non  fuisse 
actum  \>ost  collationem  5. 

Pr>oi»08iTio  111.  —  In  ea^  quce  nunc  dieitut  quinta 

ne- 


,  .      ,  .       .  ®**  '    *  ,-•  sunodut^  Vtre  diimnitus  cst  nominatim  Origenes,  n 

qtiin  eo  usque  aoibigin  futt  Oiigents  sors  et  quast  L.  ^,^^  ^^^  fraudem  iniruium  in  canonem^  U  ipsius  n 

II   milill'*  M,/*>,     //i/«i   m»ftt/ft    Inniiil!    ciint   civA    in    llpiAfiliA  cii 


facies,  m  ab  uiio  «^criptore  Hierooymo,  prout 
pliciicr  speclub»iur,  nniic  f  alter  post  apostotos  Ec- 
ciesiaruiii  inagisier,  i  nunc  i   fons  Arii  >   nomiuj- 
tus  sit. 

Qiiania  debuit  serv.iri  aequilas,  quaniaqu '  pru  Icn- 
lia,  c:iuiio  |ue,  cum  judicium  exeiceretor,  de  viro 
ejusmodi,  duobusqueei  suppa>ii>us  Di.lymo  ei  Ev:)- 
giio,  siippuribus,  inquain,  non  doctrin:c  laiitum,  .<ed 
eiiaui  saiictaaiis  moruin,  ct  admirabilit.itis  vit;e  opi- 
nionc. 

Quod  si  iu  tres  lantos  viros,  tantae  famae,  tantac- 
que  aiicioritaiis,  causa  iDcognita,  ferri  seiiteunam 
iiuilo  uiiqitaui  juie  liciiit,  non  debuit  sane  iliis  teni- 
poribus,  quiiius  et  Ecclesia  scindebatur  in  par.es 
buper  ca  qiKCstione;  el  conicniiosius  res  ageUatur 
inter  saucios,  eiiani  Laurarum  incolas;  ei  domi- 
uubaiiir  imptTaior  ambitio>us  audire  jurisperitus,  ac 
aM|ui  leu.tx ;  ei  ipsa  syuodi  Chalcedonensis  acia  ca- 


men  dici  potetl.  —  Infliiiti  sunt  sive  in  Orieiite  sive 
iii  Occideiite  codiccs  quibus  syno  li  v  acta  cmtinen- 
tur,  iii  iiiillo  nou  reperiiur  canon  1 1  sicut  est  in  edi- 
tis  :  incredibile  esi  iu  ouines  irrepere  potuisse  erro- 
rem,  nisi  fort^exstiterit  in  ipso  primario  exeniplari, 
unde  codicesalii  descripti  suut.  At  mirum  e&t,  si  non 
plane  aSuvarov,  a  notariis  concilii  corruptum  fuisse 
boc  tanti  momuiiti  instrumeuium  et  neminem  pj- ' 
trum,  ne  ipsum  i|uidem  Thi-odoruin  Cappadocem, 
de  notarioruin  inala  flde  atqiie  improbilate  questiiiu 
tunc  esse,  cum  cxempluiu  canonuin  in  provinci.*m 
defercndum  qutsqiieacciperet,  iliudque  videret  loiige 
diversum  a  smcito. 

Il:ec  me  raiio.  infinitis  prxseriim  lestimoniis  sy- 
nodorum,  ponlilicuin,  scriptorumque  aiijiita,  impel- 
rit,ut  riiilloixii  argumenta,  ingeiiiose  iicet  inveuta 
et  erudile  con  luisita,   facile  conieiniiamy  siquidein 

,   -    .  ,       •         "  ..       -  . —       falso  fere  oinnia  iuniluiitur. 

I.imiiix-  pa.ebant,  propler  nonnullam  formarum  juris  q      Nam  si  nomen  Origenis  in  svnodi  v  canone  i\  po- 


negiigentiaiu;  et  in  aula  plurimum  gratia  valebant 
Origenis  dilect(»res,  Origenistarumque  patroni;  et 
nihii  non  aucupabantur  obstinati  partium  duces,  quo 
iufringenmt  vim  cauonum,  etiam  exaclissimorura  ; 
ei  non  de  dogmatibiis  solum  lis  erat,  in  quibus  er- 
rare  humanum  e.^t,  sed  de  i))sis  persoiiis,  deque  nota 
ha^reseoit,  qiia  nulla  turpior»  uulla  iiifamior,  igno:iii- 
uiosiurqiie  inuri  polest. 

Adde  qiiod  anathemate  percuiiendi  e:ani  libri  ho- 
minum  tuto  Orieute  celeherrimorum ;  liliri,  inqiiam, 
qui  de  rebus  divinis  plurimi  eraiil,  qui  omuium  m;i- 
liibus  terebanlur,  qui  habebantur  in  pretio,  velnt  fl- 
dei  qvixdaiu  armameiitaria,  magisteriaquoaiictiiatis, 
el  religioiiis  sacraria,  cx  quibus  vcl  ipsi  accusatores 
cogereniur  id  haurire  propier  quod  laudabantur  in 
Ecclesij,  (idemqiic  derendebaiit,  quorum  auciores 
visi  sunt,  ipsis  oiiaiii  tbaumaturgis,  c  doiiuin  hoc 
uiixiiuum  diviuttus  acceitisse,  et  bauc  prx^siaotissi- 


sltuiu  est,  non  contiuiio  se  |uitur  tantuin  virum  indi- 
cta  causa  dauin  itiim  csse,  sed  quod  cogtiitio  prx- 
cesscrit,  et  quidem  soleiniiis  :  pruicessit  aut«3m  re- 
ver:)  in  omnibus  patriarcharum  syuoiiis,  et  pr.rscriim 
in  Kom.inn,  ex  qua  respuiid.sse  Vigiliuiu  capite  t 
osiendiuios. 

IMun  sequiiur  eiiain  in  synodo  qua  de  loquebalnr 
Cregorius  M>gnu8  person^ts  qiiaruin  causa  eO)^niu 
sit  Uamnatas  e^se  plures,  sed  uuamduntaxat,  nempe 
'4'heodor:ro  iVlopsuebtenum ;  cogniluui  eniui  nihil est 
tuiic  lemporis  de  Origeiie,  sed  de  Theodoro,  Theodo- 
reto  el  iba. 

Non  sequitur  pariter  ut  quoniain  OriKencs  alios  qui 
prosuribuuiur  hasreticos  aetate  pruicesseht,  iu  pro- 
&criptione  quoqiie  prasire  debuerit;  ueque  eniai  in 
canone  ajtatis  ordo  servatus  e^t,  scil  tempuris  quo 
quisqiie  dainiiatus,  iu  kuc  auieui  ordiiie  Origeiieiii  aiii 
autecesscruut. 


IOSd 


DISSERTATIO  DE  S^NODO  V. 


U8!> 


Econtrario  fil  consequens  ul  fnclle  responsiim 
detur  IL^lloixio  qn.rrenii  duo  :alteni:n,  ciir  m  ana- 
ihematisino  Justiuiani  non  apponntur  Origeiiis  no- 
men,  apponaiur  tamenin  canone  II  synodi,  qui  ver- 
batim  ex  anailieinatisnio  acceptiis  est ;  :>iieniin  cur 
Origenes,  si  damnaiionis  senteniiain  'paii  nieruit, 
e.itn  in  prinrihiis  synodis  mm  pcrtulerit. 

Ha»c  ad  priinuni  expediia  respon^io.  Imperalor  in 
aiia  fnlei  s\i:v.  parte,  quoR  proprieOri»e»emspiCtab.-it« 
posl  nov<Mn  aii^iti^eiiiaiismos,  quibus  dogmaia  ipsiys 
perculi  ral.  »dversus  personam  decimnin  scripserat 
iii  h:ec  verba  :  c  Aiiaihema  eliam  Origeni,  qui  et 
Adamantius,  qui  ha  cexposuit,  4  elc.  Quid  eratopus^ 
posi  luin  soleinnein  coiideinnationeui,  in  alia  fidei 
parte,  qiiae  ad  tria  capiiula  i  ei tinebat,  tol  tanti  qiie 
diris  devotum  capiit  llerum  exsecrari?  Patres  aiilein 
Origenis  nouif^n  recensueruni  inter  hflcreiicos  jam 
dudum  proscripios,  quoniam  et  ipse  antr^  decem  cir- 
citer  annot  ab  ipsorum  synodis  proscriptus  erat. 

Ad  alieruni  respiiiidetur  b;Rreses  ab  Ecclesia  dam- 
nari  solitts,  non  qno  tempore  oriuniur,  sed  quo  tiir« 
bas  niovciit,  easque  quasi  universali*s.  Turhatuin  fue- 
rat  quidem  looge  antea  ab  Origenislis.  quam  ob  cau« 
sain,  et  a  Theopbilo  Alexandrix,  el  in  insula  Cypro, 
auctore  Epiphanio,  et  Rom:e  ab  Aiiastasio,  syiiodi 
babiiaB  fuerant.  Sed  illx  videri  possntt  coactr,  vel 
tantum,  Vt!!  prjesertim,  propier  libros  mpi  upx,(^^j,  ct 
ad  motiis  qoasi  parliculares  sedandos  :  nunc  vero 
cum  loto  ferme  orbe  Acephali  ApoHinarisUeqiic  furo' 
reia,  su  sque  hxrese»>Origenis  dogin:itil)Us  defeiide- 
rent;  illi  enim  causabantur,  uttest'tur  Leo  Maguus, 
i>raeexislentiam  animorum,  quo  defenderent  c:irnom 
Clir>sti  ccelo  lapsam  non  esse  ofAoouo^tov  nostr%;  isti 
restitutionem,  eiiam  dxmonum ,  in  slatum  pristi- 
num,  ut  suas,  quas  meminit  Theodorelus,  avaxux^yi- 
cttf  probareiit ;  cum  toio,  in  luam,  orhe  liirhul.Miti 
illi  furemit,  coerceiidi  fuerunt,  eterso  funditiis  qiio 
setuebantur  pr:fcsidio;  aique  ita  subjici  dehuil  tunc 
temporis  anailiem:)li  Origenes,  cui  priora  s:ecula, 
propter  celebritaiem  famae,  patienier   pepercerant. 

pROPOSiTio  IV.  —  Habita  e$t  de  Origene  cnjnitio  in 
$tnguli$  palriarcharum  sifnodiSf  de  Evagrio  et  Didymo 
in  (jonstantinopolilana  tlenncB,  aique  eiiam  forie  tlie- 
rosoiymitana  Peri.  —  Dictum  e^t  capile  2  mamlasse 
iinperaioreui  patriarchis  quinipie  ui  svnidos  habe!- 
reni,  iii  quibus  niissum  de  Origene  do;j;maiilius(|Ud 
edictum  ad  ex^inen  vocarmt,  et  synoiioriiin  senten- 
tiam,  n<>n  ab  iis  lantuin  episco.'is qui  judicium  exT- 
cuisseni,  <%ed  ah  aliis  quibuscuuque  singularum  dioe- 
ces;  011  Subscrih.  curarent. 

Di(  luin  pariier,  id  quod  imperator  oplassei,  a 
siimmo  eliani  poniifice,  cujus  in  re  fidei  priina  esl 
a.icioritas,  prxstitum  fuisse ;  acceptoque  suiiimi  pon- 
lificis  synodico  decreto,  alioruinque  antistiium  re- 
81  onso,  coiivenisse  Constantinopoli  concilium  ,  m 
quo,  Menna  pr^^si.Jente,  advcrsus  Origenem  con- 
cbm.ituin  e^t,  et  imperiale  edictuui  subscriptioue 
approbaiiim. 

Ex  his  constal  quod  scripsit  cap.  ultimo  Libcrat  s, 
c  diciatam  in  Urigenem  illiusque  capta  aii:ithem:ttis 
damiiaiionnm,  non  Mennx  tantuin  Constaniinopoli- 
lano  arcliiepiscopo,  sed  eliam  Vij^ilio  Komauo  epi- 
scopo,  Zoilo  Alex:indiino,  Euphraeiuio  Antiocheno, 
el  Petro  Hierosolymitano  e8>e  dircclam,  quibus  eain 
accipientibus  et  subscribentibus,  Origeues  damnaius 
est.  I 

Constat  etiam  damiiaiione  priorem  fuisse  cogni- 
lionem,  qu*loin  iiiiperator  derreto  praiscribebat,  di- 
ligentem  bcilicet  et  canon<cam. 

H^bita  est  igiinr  in  omnibus  pairiflrcharum  syiio- 
dis  de  Origene  cogniiio,  sed  de  Origene  solo  Roinnp, 
Alexandna;  ei  Antii  chi:e,  de  solo  eniin  :tgebatur  in 
cdirio.  Est  auiem  de  Evagrio  el  Didyino  institutum 
jiidicium  a  Mema,  propierea  quod  s di  Const:uitino- 
l»olis»n.e  synodo  suos  adversus  iitruiuque  Origenis 
aenarium  lilicllos  mouachi  obluleruiif. 
id  tutum  luaiiifeste  Ofitenditur,  pjrtim  cx  iiiipera* 


A  toris  edicfo,  partim  ex  acris  CoiisZnntinopolitarae  sy^ 
nodi,  iJe  qua  scrmocsl,  ab  E\:igrio  sux  hisioriae  in«^ 
sertis.  ^ 

Conjicere  tamen  licel,  neqiie  impr>b:ibililer,  eo»- 
dem  monachonim  libeltos  in  llierosolyinitaiia  synodo 
lectos  esse;  (|uemadmodiim  cniin  illi  e  Paheslint 
veneruut  a  mouasienis,  prxseriim  sanctae  civitali 
vicinis,  mUs\ ;  ita  creilibile  est  monasteriorum  prae- 
sulcs,  quo-i  edicto  jiibeb  il  impcralor  ai  syii  du/n  vo« 
c:iri,  eosdem  priniati  suo  prxsulilnisque  collectis  li- 
hellos  obtulisse,  quos  legatis  iii  iitheiii  re^iam  perfe* 
rend<>s  dedissenl :  uaiii  ei  ad  disceplandain  c;iiisaiii 
conduceb:int,  et  dt^  ipsis  impcrntor  ineulionein  fece- 
rat,  velut  priinis  caus^c  inairumetiiis. 

pRoposiTio  V.  —  In  ea,  quw  veteribus  dicta  eit 
quinla  synodus^  causa  Origenis^  Didymi  et  Evagrii,  et 
cotiuita  est^  et  dijndicata.  —  Veteres,  siu  miniis  om- 
iies,  sallciu  plures,  noiniiie  synodi  v  coiiiplexi  sunt 
id  omne  quird  iiKCodice  lidei  Justinianaene  conlineba- 

Q  tur.  Fiiit  \ero  codex  ille  dislributu<i  in  partes  om- 
niiio  tres.  I^rima,  quoil  jain  nionuimus  capite  2, 
crat  synodiis  Meuuae  adversus  Anthimum,  Severum, 
Petriim  et  Zoartm.  Erat  et  secunda  ejuadem  Metm» 
synodus  adversus  Origenem  ejusqiie  seotiriog  duos. 
Terlia  ea  ipsa  fuii  qujs  nuiic  synodus  v  communiter 
nomruaiiir,  quiLM|ue  octo  collalionibiis  vulgo  notis 
absolvitur.  ILs  subjuncia  fuit,  si  lcgiiimaest,  Vigitii 
ad  Eutychiiini  epi«tola  de  conftrniatione  synodi  v, 
alque  etiam,  opiiior,  fides  lustiniani  de  tribus  capi- 
tuits. 

Si  resiuse-  hahct,  constal  mauifesta  propositionis 
veriias,  sit|uidem  in  tertia  parie  verbo  uno  eoiifir- 
matur  judicium  qiiod  in  secunda  de  Ori^ene  eju*ique 
sectariis  e\ercilum  est.  Kc^m  vero  iia  se  habuisse 
denmnslrat  coiisonantia  omiiiuni  qure  de  syoodo  v 
iradiderunt  veteies,  pugnanliumque  io  spe<-iein  opi- 
niouuin  concordia,  quo  argumenio  efficacius  hac  in 
parie  nuUum  esse  poiest. 

Photius,  episiol.i  1  ad  Michaelem  Bulg  irioe  ducem, 

^  de  concilio  v  haic  habet  :  i  Sitnctum  ei  cecumenicum 
concilium  v  magn^im  Couslantiiii  civilatem  sacrmn 
sibi  teiilplum  consecravit,  ceulum  sexagiuia  (|uiiique 
episcoporum  prscseniia  et  concursu  confirniatuui, 
quibus  prxfuerunt  Mennas  primum,  deiide  Euty- 
chius,  qui  ex  successione  ipsius  regise  civit:ais  arclit- 
episcopalis  rcxeruui  claves,  el  Vigilius  Rom:eepisco- 
pus,  qiii  in  civitate  quiilem  erat,  sed  concilio  nou 
aderat,  et  (|uamvis  ad  sacri  c>i'tus  conventum  prom- 
ptuii  non  essel,  coiinuunem  tainen  P:itruin  fidcui  11* 
bel.o  coiiiprubavit,.  el  Apollinaris  Alexaiidri:e  D  un- 
iius(|<ie  Anliochije  archiepiscopi,  et  DiJytnus  et  Eva- 
grius  Eustochii  Hierosolymorum  episcopi  virem  ge- 
renies.  Tuuc  auiemeiJustinianusoptimus  iinperator 
Romanum  imperium  obtine>at,  et  decroiis  favebai 
ecclesiasticis.  Iloc  igitur  saiicluin  tiecuiiieiticurtique 
c<mcilium  irefaria  Neslurii  d<ig  r.au  iteruiu  pullulaii- 
tia  peuitus  evulsit,  cum  ipso  satore  ziiLaiiiorum^ 
Theudoruiiique  ac  Dioscorum,  quoru.ii  hic  Tarsi  erai 

Q  episcopus,  itle  auteui  Mopsuesti:e,  qui  cum  Nesto  ii: 
P'ius  haen-sim  purturircnt,  eam  deiii(|ue  scripiis 
eii:Mn  e  1  deruut,  meniisque  su;e  laiiquam  pariu& 
adultcriiios  horrendosi|ue  reltqueruul.  Prusieroii 
damnarunl  et  anathemaie  confudet  unt  Origeuctn  et 
Didymum  et  Evagrium,  veteres  fi.lclitim  inorbos,  qul 
saue  homines  Grxcorum  f.ibulas  iu  Dei  Ecclesiaiii  in* 
ferreconatifuerant,  ctc.  Nou  solum  auiem  haic  inale- 
dii:ta,sedetiamill;im,  qu£  pauloatite  exstiterat,  h.ie- 
resiin  Anthimo  Trapezuntio,  qui  Eutychis  opin  onem 
fovebat,  ei  Severo  Petroque  Apameensi,  et  Zaara 
auctoribus,  cum  relii|ua  illa  sceleiata  atque  inulii- 
plici  ipsoruin  matiu  sacer  hic  P.itriim  chorus  sustu- 
lit,  anathemateque  d>innavit,  bujus  sancii  o|>eri8 
duce  potissiinum  .\gapeto  Romx  pontifice,  ailjuvau- 
tibus  et  collaboraniibus  illustribus  episcopis,  iiiter 
qiibs  fuit  iiiclyiiis  Auliochiji  anti&tos  Ephr,xinius,  eL 
Petrus  a  itislcs  lUero>olyuioruin.  Diviuus  igilur  illo- 
coe.us  episco^orum,  \\h  omnibus  damtiails  atque  /e< 


\h^ 


LIBERATDS  1>1AC0NUS. 


\m 


jec(ig,  ven  djvinaqiie  calholicae  afque  apogtolicae  A     Qianquam  inverstts  est  panimper  onlo,  fii  (tnien 


Ecelesix  decreta  sanxit  el  conflnnavit,  ac  conciliuni 
quidem  v  his  continetur.  i 

Ex  hoc  testimonio  discimns  Pholianum  sjnodi  v 
codicem  ea  continuisse  qnse  diximns,   ideoqiie  8cr> 

Etisse  de  synodn  v  Photium  isia  octo  :  \ .  praefuisse 
ennam  et  Euivchiuni,  sed  Mennam  primuni,  deinde 
Euiychiiim  ;  ^,  Justinianiim  eadem  sensisse  cnm  Pa- 
tribiis.  id  est,  paria  fuisse  iltius  edicla  isiorum  decn»- 
lis;  5.  iiefnria  Nestorii  dogmata  iternm  pullulantia 
penitnsevulsa  cuin  ipso  satore  zizaniornm  Theodoro 
Bc  Diodoro ,  4.  anaiheniaie  perciissos  Origenem,  Di- 
dyniiiin  et  Evagrium,  veteres  fidelium  morhos  ;  5. 
Kim  soium  has  antiqiiiores  duas  haereses,  sed  aliain 
eiiam,  qu:«  pauio  anie  exsiiterat,  Anihimo  Ttape- 
zuntio,  qui  Eutychis  opinionem  fovebat,  et  Severo 
Petroqiie  Apanieensi.  et  Zoara  auctoribus,  cum  re- 
li<|ua  illa  sceleraia  atque  multiplici  ipsorum  mann, 
sacium  huiic  P^lrum  coctiim  siistulisse,  anathemate- 
que.  dimnasHe;  6.  hiijus  sancii  operis  ducem  poiissi- 
muin  exslitisse  AgMpetuni  Komse  pontiricero,  coUa- 
borantibiisilliistribusi  piscopis  Epliraeinio  Aniiochiae, 
Petro  llierosoiymoriim  .«iilisiite,  et  aiiis;  7.  hos  oni- 
nes,  zavTovc  a7ravTaf,a  divinoepiscoporumcoetu  dam- 
uatos,  simulqueconfirmata  Ecctesiae  dogin»ta ;  S.coii- 
ciliiim  V  his  coiitineri ,  xki  to.  fav  rnc  otxovfAcytx;^;- 
mfjLTtrrii  o"vvo'5ou  iv  rouTOff . 

Nihil  aulein  clarius  iii  rcm  nostram  affcrri  poies'  : 
nam  prioribus  diiabus  synodis  pra;fuit  Mennas,  Culy- 
chius  tertiae  :  priniu;  iiiitiuin  dedit  Agapntus  pap.i, 
collnboraverunt  Meiinas,  Ephr;einius  et  Pelriis.  Sc- 
cundam  promoverunt  Vigilius  ,  Meiinas ,  Zoilus , 
Ephra>iiiius  ei  Petrus.  Tertiam  habuerunl  Euiychins, 
A|)Ol!inaris,  DMmnns  et  Klias,  conlirmavit  Vigilius 
snis  cdiclis,  Jiistinianus  paria  cum  sin;;uiis  svnod.s 
seiiliehat,  «ve^' wvriO-ev.  liabenlursanctiones  deftnitio- 
liiinis  coiisoiKi'.  lii  prima  AnlhinuK,  Seveius,  Petrus 
el  Zi:ir:is;  in  seciinda  Origenes,  Diilymus  et  Eva- 
Kriiis;  in  (erli:i  Tlieodoriis  et  aiii  proscripti  sunt. 
Qii:c  oninia  lii>loricai  veritati  consentiunt. 

Qii«id  nniem  Pholius  Elioc  legatos  scripsit  fiiisse 
Diiiyitniin  cl  Evagriinn,  memoria  lapsus  esi;  fueruut 
eiiini  D:innaniis  Soznsae ,  Georgius  Tiberiadis,  et 
Stopli:inus  R.)|)hia^  episcopi. 

Tam  ctaro  tesiimonio  potentins  adhuc  alierum  est, 
qnippo  quod  a  suuimorum  pontificuin  longa  serie  di« 
ctuiii  est,  qu.inia  maxima  poiuit  celebritate  et  san- 
ciiiale.  Naiiique  duceiitis  ferme  annis  ante  Photiiiin, 
id  csi  siib  linem  saeculi  vii,  paulo  post  coactam  sy- 
noilniii  VI,  odiia  est,  vel  a  Lcoiie  11,  vel  a  Sergio  [, 
confosio  fidei,  qu:im  conseituentcs  summi  pontiliccs 
in  ordinaiione  einilterent.  In  ea,  cum  agitur  de  sy- 
iiodo  V,  coiitinentiir  mnlla  non  simiiia  tantnm  Pho- 
tinnis,  sed  longe  inajoris  propter  sanctitaiem  aucio- 
riia(i<.  Elecins  igitur  iii  summuin  poniKlcem  presby- 
ler,  inier  pro(itcniiam  fidem,  posiquain  dc  quainor 
prioribiis  synudis  dixit.  sic  de  synodo  v  :  i  ifaec  igiiur 
£:incta  aique  univcrsaiia  quaiuor  concilia  ,  eiinin 
^anciuin  qiiintuni  conciiium  venerandum  assccuium  p 
e  1,  ct  suh  pi:i;  nieiiioriae  Jiisiiniano  principe  apud 
OonstaniinopoliiaiKini  urbem  est  congregatum,  ciijiis 
saiiitari  consuilu  uiius  esse  de  sancia  Trinitale  Do- 
ininus  noster  Jesus  Ghristus  veraciter  prxdicatus  est; 
et  confuiidenies  ac  dividenies  sacrae  ejiis  incarn.ilio- 
nis  arcaiium,  isiius  vocis  spiriluali  inucrone  (irostrati 
sniit.  In  lioc  Origenes,  cum  impiis  discipiilis  el  sc- 
quiciinis  Didymo  et  Evagrio,ct  qiii  creatorcin  oin- 
niiim  Deum ,  ei  oiniiem  rationatem  ejiis  creaiuram 
gciitilihus  fabulis  irosccuti  snnt,  aeteriiae  suiti  con- 
deinnaiioni  suliniissi.  In  eo  Theodorus  Mopsuesteiius 
aucior  Nesiorii,  pariierque  Diodorus,  et  oinncs  exse- 
crandaR  diNisliinis  discipuli,  qui  et  senii-nestoriani 
voc:iti  sunt,  sub  an:ithen^<tis  aterna  censura  ab  Ec- 
ctesia  Dei  piojecti  suni.  lii  hoc  Severus  Accphalus, 
ctim  Petro  et  Zoara,  cxieris<tue  eoriim  iir>pi:c  confu- 
sioiiis  consortibiis  at.|iie  S(H|iiacibus,  pcrpetua  con- 
0C3iuatione  |)rostraii  sunt.  i 


iriuin  veluti  partinm  synodi  uniiis  nieniio;  suis  enini 
singulae  damnationibus  basreticorum  disiingnuntur; 
idqiie  eximium,  quod  expresse  in  boc  concilio  duii- 
iiatnc  diciintur  tres  baereticoriim  quasi  turms. 

Quamvis  plurimum  per  se  momenii  habeant  le^ti- 
monia  h.'ec  duo,  reinque  roeo  judicio  conficiant,  0|)e- 
r.T  tnmeii  pretium  est  ininora  producere,  qu£  luceiii, 
sin  miniis  dent,  saltein  accipiani. 

Cyrillns  ScythopolitanuSy  in  Yita  sancti  Sab«,cap. 
169  :  f  Cuni  sancta  et  oecumenica  synodus  v  cou^tt- 
gata  fiiisset  fiyznntii,  Theod  riis  Mop>n«^>ti»,  el  Uri- 
genes,  et  iina  cum  his  iinpia  de  praiexistentia  ei 
restitniione  dogmaia  generali  fuenitit  snbjei-ta  ana- 
themati.  >  De  piaeexistenlia  et  restiiutioue  ui  solo 
Mennae  coucilio  ecclebiasticura  judicium  exercitum 
est. 

Quid  Evagrius  tradiderit,  quantum  |ue  id  qiiod  in- 
didit  condncat  ad  hunc  !•  cuin  iliusiranduni,  eapiiei 
|v  demon<lratum  est;  juvat  tamen  isla  iteruin  adnoiare 
^  verba  :  c  Synodiis  v  a  Justiniano  coacin  e&t  haucob 
cnusani:Eustochins,  ciim  Origenis  dogmatum  asser- 
tores  in  monasteriis  Palaestioae,  ei  praecipue  in  ea 
qu  e  diritur  Nova  Laura.  iuvalescerent  i  etc.  Osien- 
dont  ciiini  ji:dicinm  de  Origenis  dogmaiibus,  aique 
adeo  conciiium  Mcnii  i ,  cuin  di^reto  Vigihi  ad  syito- 
dnm  V  pertinere;  nuiium  siqutdcro  aliud  judioiuiu  ea 
de  cansa  exercilum  est. 

Scrgins  in  ecthesi  ascripta  lleraclin ,  poslqitam 
conciliorum  (|iiiiii]iie  generniium  meniiiiit  :  c  Hshc, 
inquit,  in  oinnilius  s>'(|iienles,  vi  diviiia  eoruni  susri- 
pienlcs  do<;niaia,  oinnes,  qnos  excepennit,  excipi- 
niUB,  et  (|UOs  ejcceruni,  ejirimus,  el  analhem^iiiU' 
mus,  praosiTlim  Novaiuin,  SabeUium,  Ariuiii,  Euiio- 
mium,  Macedoniiim,  ApoHiiiarlnm,  Ori^^cneiu,  Eva- 
griuin,  Didyinnni,  Tlieodoruni  Mopsoesieniim,  Nesio- 
rium,  Eutychen,  Dioscoruui  ,  Sevennn ,  et  impia 
conscripta  TheoJoreti,  »  clc.  Si  ejicii,  quos  quiiiqiie 
synodi  ejecerunl,  neccsse  est  noniine  synodi  v  tres 
Q  iflas  intetligat  in  quibiis  Sevrrus,  Origenes  et  Tlieo- 
dorus  d»mnati  sunt;  nec  enini  in  ulla  aiia,  qu£  viio 
habeal(£(!Uinenica;,qiia>qne  a  sede  apo<tolica  appro- 
bari  meruerit,  tria,  quae  dixi,  capita  anaihemate  p<:r- 
cussa  snnt;  quod  si  vero  inieliigat,  plaua  sunt  et 
aperia  omiiia.  / 

Sophronius  in  synodica  ad  Sergiuro  :  c  Aliiid  con- 
stitutuin  universaliter  conciliuui  suscipio,  quod  io 
regia  urlie  ciiainnum  celehraium  est«  Justiniano  taoc 
sceptra  Homaiii  iinperii  disponente,  omnesque  ejiis 
praeclaras  dilfiniiiones  :  qiiod  ad  confirii-aiionem 
quidcm  nominalissimi  Chalcedonensis  concilii  coii- 
gregtitnm  est.  Perjmit  aniem  et  in  iiiteritum  projl' 
cit,  principalit'  r  quidem  Origenem  insanum,  et  om- 
nes  ejiis  pomposas  somnoleniias,  et  plena  mulue 
impietaiis  commenti,  Evagrii  qiioque  cum  eo  et  Di- 
dymi  dogmnta  omnia  eoruin  pagana  atque  prodigio" 
i-a,  nec  non  et  fubiiiosa  delirainenta,  posi  quos  ei 
Mopsuestennm  eveilit  Tbeodorum  inagistrum  Peo 
relieilis  Nesiorii ,  et  nt  inimundiiin  zizanium  cum 
sui>  blaspbeniis  0|>usculis  ah  apostolica  Ecclesia 
projicit.  I  Eadcm  habet  synodus  vi  in  definitione 
fiilei ;  eadem  p.uiter  synodica  Theodori  Hierosoly- 
miiani.  l>ta  vero,  si  coitsient,  quae  de  synodo  v  ve- 
teinm  iripartita  diximus,  apertam  babent  verilaiem; 
sin  minus,  aperiam  falsitatein. 

Synodiis  vii  in  detiniiione  fidt^i  ea  tradit  qu£  se- 
culiis  vldetur  Photius  inox  laiidaius.  Naro  cum  pn^ 
fcssi  es^entPaires  se  eos  rejicere  quos  quatuor  prio- 
res  synodi  rejecisseni,  pcrgunt  in  h:ec  verba  :  c  Con- 
ferentcs  cum  iliis  pariter  S*iverum  Petruin  et  eoruin 
multifarie  biaspheinanlem  aherutris  perpleiionibus 
rcstim  contextaiii,  ciini  quihus  et  Origenis  et  Eva- 
gril  ac  Didyuii  fabulas  anatheinalixarous.  sicuii  et 
Coiistantiuopoli  congrcgatnm  coiiciliuin  v  egisse  di- 
gno^cilnr.  >  liiml  testimonium  tanto  locupletius  esl» 
qnanto  clarius  loquitur  de  iis  quae  dubiuin  creare 
1  ossc.it,  ouiis>is  qiix  peitiuent  ad  Theodorom  fdnl 


4089 


DISSERTATIO  DE  SYNODO  Y. 


iroo 


iiidubiialis,  quanlo  eiiam  afnrmantius  docel  dignosci 
ab  oiunibus  Severum  et  Origenem,  cum  suis  uiium- 
quemque,  in  synodo  v  proscri,>l<)S. 

Ex  bis  aiiteui  quae  aUuiiuius  nonnulla,  credo,  Inx 
orilur,  in  qua  secerni  po-sil  preliosum  a  vili,  i:i 
Tbeopbaiiis,  Ccdreni  Nicepboriqiie  bisioiia  de  sy- 
iiodo  v;  elsi  euiin  perlurbaiis  leinporibus  miscueruiii 
umiiia,  vere  laiiien  Tbeoplianes  synodum  v  scripsil 
coaclain  xotk  tov  *Optytvo\Ji  napafpwo; ,  tmu  Ato^ifiou 
Tw  otrro  cfx/xaTdiiv,  xai  EuayjOtou,  xac  xxTa  twv  axf^aAuv 
xi^Wfijv.  Vere  Cedrenus  sacrain  Jusiiuiani  de  dis- 
« uiieiida  Origenis  caiisa  ad  synoJuin  v,  nl  illis  lem- 
puribus  babebatur,  retulil;  veie  ^icepbonis  iii  se- 
cunda  ses^ione  (paileni  synodi  iiitelligilj  de  Origene 
jiriliciuin  babituin  narrat. 

Confi^ctum  esl,  opinor.  quod  demonstrandum  fue- 
ral,  sciiicel  noinine  synodi  v  comprebeiniisse  vetercs 
concilia  tria  quae  nunc  (li^tijiKuiinu^ ;  ;flqiie  lU  Ori- 
l^eiiis,  Didymi  el  Evagrii  iii  synodo  v  cogiiiiain  atqiie 
dijudicaiam  esse  causain.  V«rufu  ut  vcritas  clarius 
adbuc  iiiucescal,  solvenJ^  vidcntur  quaesliones  non- 
nullae  eo  pcrtiiteiiics. 

Ei  prim  I  qiiiiietn  qno  (empore  synodus  v  Iripnriiia 
vidcri  incoe|ii,  ila  ui  singulx  synodi,  quasi  toiideui, 
autacuones,  aui,  ut  loquiiurNiephorus,  o-wfXsuastf, 
id  esl,  conventiis  foreiit.  Justiiiiuio  imperanic  id  la- 
Oum  reor;  quidquid  enim  de  (ide  siatutum  esset  suis 
temporibus,  ad  unius  coiicilii  iiistar  esse  voluii,  ut 
quciiiadinodum  prvccess<>res  qiii  maxiini  noniinis  fue- 
niut,  suum  coegenint  singiiii  couciiiuui,  Constanii- 
i:ii<  Nicacnuni,  Tl.eodosius  M:*giius  Coiisiantinopolita- 
iiiim  I ,  Tbeodosius  Junior  Epbesinuin^  l^lartiaiius 
Cbaiced<incnsc,  suum  el  ipse  baberet,  quo  lidem  vi- 
deretur  aiisolvisse,  cujus  illi  fundamenta  jecerant. 

Seciiiida  (piaislio,  cur  ires  dicantur  tanluin  o-vvc- 
}.€^vn;  fiiisse.  ciim  Jusliniaiii  teniporibus  syiiodupln- 
res,  ei  iWa^  qmdem  sacra  ioiperaioria  coaci:e,  etsMe- 
rii:l,  exempii  cauha,  ea  qiiaiu  Mi^nnas  babuii  de  iri- 
biis  &ipitilis,  prios:(uuiii  Vigiiius  Con8taiiliuO|K)iiin 
venirei ;  videri  eniui  pote&t  perinde  annuineranda 
synodis  ejiismodi,  ac  qui!  Origenis  caasam  specta- 
bat.  Veruiiitaiiieu  ins  illo!  de  quibus  agimus  babue 
runi  id.exiiiiium  prae  aiiis,  etiam  jussione  priiicipaii 
convocatis,  ut  el  de  iide  ruerinl,  et  palriarcbaruin 
coiisensione,  ^edisque  apostolic^B  synodica  aiietori- 
late,  aiqiie  adeo  utriitsqiie  Ecclesia*,  Occidentalem 
dico  et  Orientalem,  setit  ntia  api  robatae  sint.  Quod 
fueriiit  iu  causa  lidei  collect:e,  aperte  constat,  iiam 
prima  Acepbalos,  secunda  Origeuislas,  teitia  Nesto- 
rianos,  qu£  tres  baereses  ea  tempestate  \igebatit, 
IHroscripsii.  Constat  pariter  quod  utriusque  Eccle>ix 
consensione  approbalai  sint  :  siquidem  primai  Hor- 
misdas  et  Agapeius  vim  atque  auctoritatem  addide- 
ruut;  nec  eniin  aiiud  quidqiiani  fuii,  prxier  exsccu- 
tioneni  scnteutix  a  prxfaiis  pontilicibus  lat»,  ui  e.x 
scntentiis  Menna*,  subscriptioniliusque  Occideiitaliuin 
episcoporuin  et  sedis  apostolicu:  legalorum,  ac  aliis 
pluribus  paiet.  Secundx  Vigilius  robnrdedit,  cuiii 
ex  ipsius  liitens  Mcnnas  dehnitiuneni  dixerit.  Ter- 
tiam  idem  Vigilius  sua,  ut  leitur,  ad  Eutycbiuiu 
epistola  conlirmavit.  Friinx  inierrueruni  piurimi 
uiriu.>que  Lcclesi.t*  pra»sutes  cum  le^aiis  majorum 
sediuni,  iioiiiaiia!,  Autiucbenae  et  Hieros(dvmitan;c, 
Don  lanieu  Alexaudriiuc,  quse  Aceplialoruin  raciioiii- 
Imis  Gaianique  et  Tlieodusii  Scbisniaie  scindebalur. 
Secunda*  coiisenserunl  patriarcbu^  oinnes,  inierfuii- 
qoe  Teiagius  hcdis  apostolicje  apoori:»iariiis.  Terluc 
praelueruiit  piT  se  Eutycbius  Coiistantinopoliianus, 
Apoliiiians  Alexandiinus,  Donininus  An>i'>ci)eiiu^, 
per  l^gatos  Eustocbius  ilierosolymitaniis.  Oiunes 
kiiis  qu£  babeniur  tracioriis  iniperator  coe  .it ;  siiis 
ownes,  non  edict  s  modo,  scd  libiis  etiam  iuiegiis 
linnavit :  quod  cum  non  lecissel,  quo  tcmporebabita 
est  prima,  pra:stitit  sex  ferc  posi  aniiis,  niisso,  ut  te- 
fttift  est  AKaibo  papa ,  ad  Zoilum  Aleiaudriuum  ad- 
versus  Aoepbalos  libro. 

Tertia  quasbiio,  aii  aliaua  eiiamnum  exslcnt  ex 


A  pressa  vestigia  synodi  v  ex  tribus  compnctac?  Exslant 
sa>ie,  nam  in  veieribus  liim  Gratcis, luin  L «linis coditi- 
bus  gqsta  advci'sus  Anibimum  syntMli  v  nomine inscrl- 
buiiiur.  l>e  Cra^cis  tesiein  adduco  Severinum  Binium, 
qui  in  iiotis  ad  concilium  adversus  Antiiimum  narrat 
se  acta  bujus  concilii  ex  quodain  inanuscripto  codice 
Gneco  antiquo  biblioiliec£  Palatiiiae,  in  ciijus  fron- 
lispicio  reperitur  bxc  inscripti  > :  .4^^  iaiicio!  synodi  v 
CinitanUnopolitaiKB ,  lideliler  accepisse.  Putat  tlle 
quidcm  iiiscriptionem  esse  erroneam,  sed  putat  cx 
eirore,  vel  iucogittnlia  poiiiis  eorum  quic  bactenus 
diximus.  De  Laiiuis  fidem  facit  conciliuruin  ccSilectto 
Merlini,  Surii  et  Crabbi,  iii  quibus  non  syuiuJus  tan- 
tuin  Meniia^  adversus  Aiitiiiiiium,  sed  ali:i*  quoque 
priores,  syiiodi  v  nomine  inscrlbuntur.  Unde  liii*c 
ipsa  synoiiiis  v  in  ej(i«modi  collcctioni;  diciiur  sub 
Agapeto,  Silverioquc  ct  Vigilio  babita.  Nuiius  dubiio 
quin  plurcs  mss.  codices  id  ipsuin  prxferant  quod 
qui,  vel  a  Bmio,  vel  ab  aliis  tribus  conciiiorum  edi- 

^  toribusvisi  sunt.  Sed  Gru^ci  admodun  paiici  in  Occi- 

^  dentem  delati  sunt,  proptcr  veteruin  Latiuoruin  lin- 
guae  Gr%c3e  inctiriam  :  llatini,  qui  ad  n<#stra  tempura 
pervenerunt,  id  habent  maximam  pariein  quod  m<'X 
relati.  Nibii  porro  in  Laiinis  uspiam  de  Origenis  jo- 
dicio  memiiii  me  legerc,  forsan  quia,  cum  Origenista- 
ruin  errores  minus  in  Occideute  noti  essent,  niinus 
quoque  soilicite  synodicc  adversus  ipsos  sententi» 
conquisil^  sunt :  qiiemadmodum  et  in  Oriente,  cuni 
minus  iunotCNCrret  Pelagiana  bxresis  de^ratia,ininor 
etiam  de  conquireniiis  ^ynodicis  c*  nira  Peiagianos 
sollicitudo  Graecos  tcnuit :  ut  vix  reperiantur,  si  ta- 
inen  reperiantur,  in  bis  Graecorum  libris  canones 
eju^modi,  nisi  post  saeculiim  xi  vel  xii,  quibus  vixe- 
runt  Joanncs  Zonaras  et  Tbeodorus  Baisamon. 

Qiiarta  qux^tio,  an  iion  inerito  censeri  debeat  in- 
audilum  ac  iusoiens  iii  unam  oecumenicam  synoduin 
tres  coiillare,  qiiaruni  du:c  sint  particubres?  Qui  iia 
censuerii ,  deponet  ille  adniiratioiicm  faiiie.si  me- 
minerit,  primo,  synodos  quas  particulares  vocal,  me- 

Q  rito  dici  posse  (jecuinenicas,  quippe  quae,  ut  ostensum 
est  antca,  et  sedis  apostolic;£  deflnitiontm  secutx 
sini,  ct  (lecreiorum  Agap«!ti  Vi;;iliique  summoruin 
poiitificum  exsecuiionis  pur;e  jure  dicaniur  instar 
esse,  et  conse  tientes  babuerint  [.atriarcbas  omnes, 
quomodo  pncfati  suinus. 

Deiiide,  si  exemplo  res  aitcnda  esl,  an  non  plura 
lemporibus  Augustini  concilia  Africana  iii  unum  il- 
lud,  quod  anni  418  vocatur,  coaluerunt?  Piura  ctrie 
Augusliiius  nominal,  qua^  alii  pro  uiio  censent,  at 
osteiidimus  in  dissert.  2  ad  priorem  -p  irtem  operuin 
Marii  Mercatoris.  An  non  avoruni  xtate.  quatuor  et 
viginti  annorum  spatio  celebrati,  partim  Ferrariae, 
partim  Trideuti,  episcopoiuin  conventus  uno  Triden- 
linae  synodi  nomine  dicunlur,  etsi  vari.s  iu  locis,  ad 
varias  basreses  abusus.|ue  tolleiidos,  siib  t  ibus  pon- 
tificibus,  imperaioribusque  duobus,  b^biii  Lunt? 

Si  plures  divcr>iqiie  adeo  convenius  uno  Triden- 
tiiii  concilii  nomine  ap|)eliali  siint,  quoniam  ad  iinum 
onines  lincm  dirigeiiantur,  quae  reformaiio  Eeclesi;i*, 

0  quidni  conveutus  lres,ad  iinum  pariier  directi  fineui, 
pacein  iicinpe  lCcclesia^  ad  uuos  ind^scli  Eutycbiano- 
ruin  et  Nesloriauorum  inotiis  comprimendos,  ab  nno 
iinperatore  Jusiiniano  decreiis  liriuati,  uuius  fere 
Vigilii  papx  teuipore,  .una  iu  civitate  regia,  iiniusi|ue 
sedis  pru^sidente  pra*sule  Constaiiliiiopotitano  h  ibiii, 
uiio  pariter  nomioe  vocentiii  ?  Quid  miniin  conveu- 
lus  tres,  miiiore  sp->tio  temporis  qiiam  Tridi*iitini  ee- 
lebra  os  (illi  cniin  spatio  »n<ioruni  septeiudeciiu  ab- 
siduti  suiil,  isti  viginti  quatuor  aniios  tenueruut)  uno 
ceiiseri  nomine,  unoque  codicc  ciuiiineri ,  qui  ad 
unuin  (ineni  ab  uno  iinperatore,  unius  papa*  tempo- 
ribus,  in  una  url>e,  ab  uoius  sedis  epbcopo»  coacti 
suni. 

CAPUT  VL 

Ob»ervatione$  atiquot  ad  acta  iynodi  V. 
Niiila  fete  synodus  Cst,  cujiis  actis  ecclesiastiCA 


m\ 


IJBF.UVTUS  niACOMJS. 


mi 


crilicfs  filmHo^iis  lecior  piura  obscrvare  ilehral,  si  A  p»»ita  siiiii,  el  amlill  Rf»«i'>rps,  nt  gcirMiir  qnc  lem 


iuodo  velil  veriiatem  eruere  e  leiiebris,  qiiibiis  eim, 
parlinri  negolii  loiins  ge^endi  perplexa  uirinq  le  ra- 
tio,  parliin  arl*^s  Theodori  Cappadocis  multa  produ- 
cenlis  instrunicnl:)  sno  ingenio  siinilia  involverunt. 
Sin^^ula cuKiosius  ad  exame.i  vocavi,  que,  ne  disser- 
lationem  ulira  moduin  angennl,  in  aliud  opnsculiim 
rejicienda  duxi,  iribiis  tamen  in  specimen  addnctis, 
ut  siius  constarel  proinissis  cnpitibus  numerus,  et 
IO;iul:ires quxdam  opiniones  loUerentur. 

§  I.  De  die  qiia  faciiiin  est  ioilium  synodi. 
1n  codicibus  ediiis  iniiium  daium  synodo  legitur 
IV  nonas  Maii ;  in  Bellovarensi  ms.  iii  lonas,  qure 
poiior  leilio,  si(|uidcni  anno  555  liltera  dnininicalis 
erai  E,  ei  proindc  dies  quaitus  nonas  fdil  doininicus, 
lenius  feria  2,  qua  more  inajorum,  posi  rein  divi- 
nain  die  dominico  rilo  procuratam,  incboabaotur  sy- 
nodi.  Sic  Cbalcedonensis  die  8  Octobris,  qno  :«nno 
littera  dominica!is  G;  sic  Ephesina  die  ^i  Junii  ann. 


pore,  qiiave  de  musa»  Tbeodon  nomen  expunclom 
sil  e  sacris  labulis. 

Id  rescire  intererat  imperaiori»,  qiio  re^poiideret 
Vigilio  renuenti  daninare  Theodonim  ,  pmpterei 
qood  in  pace  Ecclesi:»  ilicm  obiistet,  et  a  niiiU  sy- 
iiodo  damnatus  foret :  qiiare  volnii  ad  se  pariier^t 
r.d  Vigilium  rcferri,  mittique  acta  concilii,  qiiod  sy- 
nodicis  duabus  proestitmu  est« 

ll.-vc  omnia  porro  conslant,  cnm  ex  evocaloriis 
litteris  Jnsiinanl,  (um  Cf  aclis  concilii,  lesianlib«i$ 
nomi^n  in  diptybis  jain  iion  haberi,  nec  lame/i  de 
teinpore  el  caitsa  expuuclionis  conslare. 

In  libello  synodiro  lit  mcntio  symMli  Mop<iues(e- 
n;e,  in  qua,  sin  minus  diversa  sit,  loiigc  aliter  m- 
acta  sunt  onmia  quam  qiiomodo  in  actis  &ynodo  ? 
inscriis  referuntur;  pr.'esiiles  enim  dicniHur,  sponte 
fi  Jeiqiie  studio  coiivenissc  Mopsiiestiam  ,  sen  orcs 
qiio^quc  interro^^asse  judicio,  an  aliqoauilo  saciin  u- 
bulis  inscripium  ruisset  Tbeodori  niHiien,  etqaod  af- 


431,  lilt.  dom.  D;  sic  Constanlinopolilana  i  die  i^  ^  Orma^s  nt  seniores,  retaiis^e  ad  Vigilium  Romanaai 
Maii  atin.  oKl,  l.il.  dom.  C;  ^ic  Nicaena  dic  ii  Junii       poniificcm 


ann.  3if>,  litl.  dom.  C. 

llanc  Bellovacensis  codicis  leciioncm  dcm  >nst«ant 
acia  collaiionis  i  ei  i  :  nam  quo  die  inthoata  esl  sy- 
nodus,  ac(es«ert  nt  ad  Vigilium  pattiarchx  cum  abis 
episcopis,  rogaiuri  ui  una  cum  ipsis  conveniret.  Pro- 
loisit  Vigilius  se  postero  die  rcsponsurum ;  pnstero 
iMo  die,  qui  fnit  secundns  ?.b  incboata  synudo,  redie- 
ruul  pairiarcbx  ad  Vigilinm;  aiqui  aiuut  se  ad  euni 
rediisse  ante  diios  dies  qiiain  babita  est  secunda  col- 
lalio  :  ciim  igiliir  ilta  sit  itabiia  viii  idusMaias,  ne- 
ces^c  est  babiiani  esse  priinam  iii  nonas,  quae  ciiin 
lcctione  Bcliovacensis  codicis  omnino  convcniunt, 
cuin  vulgata  iieutiquain. 

§  H.  De  reccnsione  episcoporum  in  collatioue  1. 
Cum  rccensentur  initio  collalionis  i  nomina  epi- 
scoporum  qui  inierfucrunt,  alio  disponiintur  ordinc 


Qiiid  si  fnernt  synodi  dux  Mopsnestens,  qnanim 
atterius  mem  nerit  synodicns  lib  r,  »lteriiis  ac>a  ^y- 
noili  ^  ?  Quio  si  unain  Vigilitis,  Mierain  Jiisliiiianui 
habcti  mandaverit :  ile,  ut  sciret  an  aliquando  .\p- 
pellniiis  ruisset  Theodorus  in  sacris  diptychis;  isie, 
an  expuncius  forei?  Qu^d  si  priorem  cogi  voluenl 
Vigilius,  utsiiatn  inde  senlentiam,  de  non  dainuatida 
Tlieodori  persona  rirmaret;  postcriorem  JuNiinianiis, 
ui  prioris  auctoritatem  infringeiet?  In  le  ob>cun 
conjicere  lantum  lic.  t. 

Habita  esi  porro,  sive  iina,  sive  gemina,  Mopsue- 
siix  sfnodus,  post  absolutos  a  Facundo  libros  duo- 
derim,  quibus  capitula  tr ia  derendii,  imo  posi  siogn- 
lare  contra  M  cianum  opns;  neqoe  enini  siloisiet 
procul  dubio  de  re  qu»  lantum  alTerret  in  uiran- 
que  partcm  causae  su»  pr»pjudicium.  Absolvit  igiuir 
libros  Facundus  circa  annum  .^48,  aui  eiiaro  prius- 


liiiatn  qno  subscribnniur  in  fiiie  colbiiionis  8.  Exem-  n  quam  erumperet  in  aperiuin  Ju^tiniaiii  in  Vi^iKuia 
pli  grati»,Th:ilclxus  biiidorum  e])iscopus  post  Ma<a-      lyraniiica  ferociias. 


rium  l'rymnesi;e  et  Megalium  Myreunrum  inscribi 
tur,  longc  anle  ipsos  sub^cribiiur.  Valcrianus  Obbae 
•in  AfricH  episcopns  Cresc<  niuin  CuiculiUinum  Africae 
p.irit'  r  episcopum,  pliiribus  iiiterjec<is,in  inscriptioiie 
ira:cedit,  scquiiur  in  subscriplione,  cfc.  Argumen- 
luin  igitur  qiiod  iionniilii  diicnnt  ab  ordinc  qtio  ccn- 
snitur  cpiscopi  in  aciis  concilioruni,  cujusmodi  nuiic 
babcniur,  ad  xstimandos  ordiiiaiionis  pra^ccdeniis 
aut  ^ubseiiuentis  aiinos,  inliriiium  esi,  adooque  fal- 
lax,  ui  nuperum  quemdain  censoictn  abduxerit  iu 
intolerabiles  errores,  qiiod  in  opiisculo  uiox  edcndo, 
aiioque  deiufteps  coiiseciiluro  de  episcopis  Africo^, 
iiidubitaiis  ex  ipso  cudice  Africanw)  Ecciesix  argu- 
mentis.demonslrabitur. 

Ad  id  auleni  o|>cris  fuscipiendum  necessiias  invi- 
lum  ad'git,  ui  ex  pncscripto  Salomonis  obirectiKui 


Inscriptum  fuit  diptycbis  aliquandiu  Theodori  no- 
men,  alioqui  ea  non  >cripsi&sei  CjiiHus,  qiix  siinl 
in  liiteris  ad  Joannem  Antiocheuum  dc  Tlie  dori 
opinione  in  Orientalium  nientibns.  Heit^ntiim  esl  aJ 
Theodoreii  usque  moriein,  qu:e  coutigit  ann.  457. 
Quomodo  enim  amicos  Cilicas  id  pemiisisi^i  ctnii- 
niiliere  adversiis  homiuem  quein  velut  divinum  ubi- 
qiic  suspicit?  Non  germansit  lamen  ad  anniiin  usque 
490,  nain  Mari>rius,  presbyteroium  Ecclesue  Mo|i- 
Miestena:  proveclissimus,  cuin  interrogatus  esset  in 
synodo  anii.  5.70,  sacramento  tesiatu»  est  se,  qui » 
scxaginta  annis  iu  Ecclesix  Mopsuestenae  clero  iiiili- 
tabat,  iiunquam  inier  episcopos  in  dipiycbis  appilla* 
tos  Theod.>ri  iiomen  audiviise.  :  imo  iiec  videiur:(l 
aiiiium  us({uc  484  remaiibiS!«e,alioqtji  audivissel  not- 
n:hil  senex  ille  de  tanto  negotio,  si  tutic  cum  in  cleni 
aiinuiiioratns  esi ,  adbuc  recci^  fuisset  nieiiH>r»a. 
Opoi  tet  igitur  id  accidisse  eo  tempo<  is  spalio  quuJ 


ci'Spon>um  delur,  qui  i  noii  solum  verba  (utor  sen 

lemia  Kieronyuii  de  imporitino  inonacbo  qiiercntiS      ^,, .^ .-  «^w.-.<,«v  ,.^  .w--^. . 

prfleraf.  i  el  5  ad  Coinmeiit.  in  llieiein.),  scd  sylla- jD  ab  anno  457  ad  4c0  aut  484  inlercessil 
«bas  quoi|iie  verborum  caluinniatus  est,  iii  co  scire  se* 
flliquul  arbiiratus,  si  dc  alienis  operibus  det;atieret, 
"quiqtie  palicutiaui  nostram  dc  huuiiliiaic  Ctirisii  vu- 
-nienleni  mala;  coiiscicuiix  signuin  iuierpreiHiur.  » 


§  lil.  De  syuodo  Mupsuesteiia  aciis  syuo<ii  v  inseria. 

Synodti!»  Mopsiicstena  coacia  cst  aiin.  odO,  atque 
^adeo  annis  renlum  viginti  tribus  posi  obiiuto  llieo- 
4lori;  stio  eniin  ilie  fato  funcius  est  ann.  4'27,  ct  sa- 
<rx  duae  quibua  inJicitur  synOilus  coiisignaix  iogun- 
4ur  amio  9  posi  consulaium  Basilii. 

Aiifiieruntomiies  secunda:  l^iliciae  prsBsulcs,  totus- 
^ue  Etclesia:  MMpsuesten.e  cierus,  ciiiii  ^riiiioribus 
civitaiis ,  salieiii  provectioribus  aiutc  :  pr.eAe  it 
Jo.tiines  Anaz:irbi  ('pisctpus  proviiicias  meiiopotita. 

Tolum  unica  aciionc,  die  17  Junii,  |'Cractuin  nCp;o- 
4ium;  nam  ct  dipiycba  tccbsitC  .Mop.^ueoiciia'  leco- 


Et  vcro  e  cleiicis  quidam,  ut  Theodorus  et  Pare- 
norius,  qiiorum  alier  quinquaginta  qnin.|ue  anoos, 
aiter  octo  el  viginii  in  clero  egerat,  prolessii  siiutse 
a  SL'ni(»ribus  accepisse  pro  Theodoro  CytilH  noiiiea 
e:^se  suppositum,  uiiqiie  senionmi  aetate,  quod  ii«tt 
iiicoiigrue  dici  poiei»t  de  re  qu«  qiio  dixi  teuip«>re  :»it 
pertCta. 

Definireccrlo  lempus  quo  Cyiillu^,  dclcto  Tbeo- 
dori  nomine,  iuvcriptfis  >h  diptycbis,  iiiibt  n(»n*ticet: 
probabile  lamen  videtur  id  tuiic  accidisse  cum  Euty- 
clti:iiii  poteiina  vatereiil  plurimum  ;  valueruiil  a<i- 
lcm,  et  cuin  liasiliscus  lyrannidein  «>ccupjiWt,  C  na- 
plieuinqiie  Eci  lesi:4;  Antiocb.nK  reddidii  ann.  475; 
ei  ciim  Zeno  imperator  unitiviini  edidit  aiin.  4^;et 
cum,  Calendione  pulso  Aniiocliia,  iteruui  Coaplieul 
iu  sedein  niide  dejectus  fuenit  restttutus  et«,  anti. 
circitcr  481;  cuiu  Euiycbiaut,  iiiqaaui^  |M>tciitti  Vii- 


4ir.5 


DlSSKriTATfO  r)E  STNODO  V. 


10  i 


liTeni,  fcrver<^nlque  in  Cilicia  lumulius.  alque  Ace-  A  niiiio  qiiod  calamo  exaralum  in  vcfcre  oibliothecA 


piialoruiii  lia'ie^is  invaU^sccirel 

Videorcrgo  milii  non  lemereconjicere  eo  lempoe 
eipuo4iuiii  esse  Tbeodori  mmien  c  diplycbi^,  quo 
Cunpheus,  Caleiidione  pulso,  Antioclienaui  Kcclesiain 
iiiv;isii  :  iiam  lumultuosis  lemporibus  quid  non  lice- 
i>a(?  U"id  iiou  audebal  EutyrbianusCnapli*  us  Mdver- 
sus  haire^is  sux  nominalissimum  adversariuui?  Quid 
iioii  paierotur  Mopsue:>ieuus  cleriis  iuier  aniia.  et  a 
poieuiissimo  suo  exarcbo,  cujus  nomen  poiius  pro 
Tlieodoro  supponeretur,  quam  Cyiilli ,  quo  menda- 
cller  au«-lore  Euiychiani  gloriabaniur?  \iu2^  tcnipe- 
siate  fucilius  deleretur  meuioria  f:icli  tam  auda«  is , 
qiiam  qua,  rohus  omnihus.  sive  impcrii,  sive  Ecde- 
bise,  pcnuibaiis  in  Orienlis  dicBcesi,  facile  erat  Mop- 
buesienos  Auiiocbenis  conseuiire,  quibus  jamdudum 
Ku(ychi<i  scclaiores  praeeraiil? 

Tiinc  enim  videmur  vetcra  diptycha,  supp^tsitig 
iiovis,  sublala:  naio  qux  producta  sunt  in  contiio, 
veiera  absque  dubio  non  fuerunt,  alioqui  vel  erasi  ^ 
in  membranis,  vcl  obducli  in  ch^rtis  Tbeodoii  ito- 
minis  vt* stigium  Cilices  deprchcndissent ,  ne**.  id  in 
lanta,  qu.iiiiani  jactant,  oLxptStia  referre  omisi  sent. 
Uanc  forte  ob  causam  iactuiii  est  ut  episcopi  seiiiel 
atiiue  iierum  a  Cimiliarcba  expeterent  au  n  n  ba- 
litTet  diplycha  productis  veieriora^  ncgaDteiiique  co- 
gereiit,  i  proposilts  divinis  Scripturis,  i  responsum 
tirinare. 

Inier  episcopos  qui  censcntur  in  Mopsiie^tenis  di- 
plychis,  tiusira  fuerit  qui  MaceJonium  qua:rjt  Aria- 
nas  haTcsi  :iddicium  ;  censeutur  enim  ilii  tanluin  qui 
faio  fuiicii  suni,  i  ex  quo  immacuiuta  et  ortbodoxa 
fides  in  EcclQsia  Mopsuestena  praidicata  est.  %  Fides, 
iitqiiam,  Nie^ena  ,  tjiiai  apuj  veleres  notniiie  Udei 
a7r*Acac  ioleliigitiir.  Vitiiin  porro  Macedonius  ille,  post- 
f|uaiii  inierfiiit  iNic.i;n:e  syiiodo,  ad  aiinuni  cirdter 
550  protraxit,  ^iqu  (ieiu  Sirdicensi  coiiciliabulo,  ut 
flic  lur,  aiiiio  7>V6  subscnpsii  :  quare  Protogcnes  et 
Z'isimus,  qui  Macedoinum  exceperuiit,  et  pra^cesse- 


ruiit  Oiym|iiuiu  ,  iiou  videnlnr  «'pscopaiein  lenuissa  C  prius  habuisse,  >  etc.? 


Romaiiae  Ecciesiae  jam  iiide  ab  :inu.  755  asscrvabu 
tur ;  exscripta  e«il,  inqiiain,  anno  Cbristi  4276,  a  viro 
erudiiione  nohili  Lcone  Cinnomo  ,  sinmlque  com* 
ineiidata  impcratoruc  Ciaecorum  bibiiothec» ,  cuni, 
aliis  pluribus,  etprxseitim  actis  synodi  v,  cui  £ub- 
jiincia  fuit. 

Driiide  Evagrius,  iib.  iv  Ilist. ,  cap.  34,  scrfps'! 
Vigiliiim  syiiodo  v  consensisse,  iyypKitas,  quod  veni 
aliud  scripium?  Evagrii  aulcm  ai<ciofilas  eo  gravior 
esi,  quo  propius  e  synodi  lemporibus  Uistoriam  com- 
posiiit,  triginta  ncmpe  post  annis. 

Tertio  IMioiiiis,  ZoiiaMS,  Cedrcnus,  Eutbymiua  et 
Nic('ph«Tas  Callistiis,  Yigilium  Kynodo  coiisensisse 
tradunt;  idvero  non  aliunde  <iuam  ex  actis  synodi  ▼, 
subjunciam  babentibus  decrctalem,  acccperu  it. 

Quario,  Vigjlium  vi  synodus,  in  Prosphonetico  ad 
Pogonalum,  consonuisse  Justiniano  narrat,  quein- 
aduiodum  L^oni  I  Marcianum. 

Denique  Pelagius  II  ,  in  epistola  ad  episcopos 
Jstnx,  sedcm  apo-tolicam  ait,  post  longa  pro  tribus 
capitiilis  certaniina,  perpessaqiie  plurima ,  ce^sisse 
tandem,  c  cum  veritas  se  patefecii,  i  qu»  ipsissima 
Vigilii  ralio  cur  consiitutum  suum  decrefali  rescin- 
dai,  quia  sibi  iux  aiTulsisset,  c  omnicouiusione  nieiitis 
remota.  > 

Quihiis  suspecta  nihilominus  vidctiir,  illi  et  pro 
se  raiiones  alTenmt  sane  graves,  et  illusirissiini  edi- 
loris  ar^'uiiietita ,  suas  in  partes  infleciendo,  iion 
parum  infringunt. 

Dicuni,  primo,  in  bacce  decretali  coniiiieri  plura , 
non  contraria  magis  sedis  apostolicai  dignitati  quam 
faisa  et  incpta. 

Quid  eiiim  iiidigiiius  quam  qitod  Christi  Vicariua 
fateatur  in  negotio  quod  in  concilio  suo  rtgilavit,  se 
a  di;ibolo  c  impulsum,  multa  tum  biqiiciido,  tam 
scribendo  composuisse ;  i  se  ejiisdein  diaboli  do!o 
divisum  es6e  a  fratnbus;  se  ccontempta  cliaritate 
in  discordiam  abiisse;  i  se  c  confusionem  in  mente 


sedeni  ampliiis  quam  annis  trigiuta ,  qiiando  quidem 
Olyropiiis,  qui  Zo>imiim  exccpil,  concilio  n  generali 
inteifuil  ann.  581 ;  Olympius  Ecclesiam  V.opsueste- 
nam  rexitad  :iniium  usque  3  1,  q'0  aiino  decessit 
Theodoto;  Theodorus  Tboma:  posi  episcopatum  tri- 
giuia  sex  annorum;  Thoinas  Dassiaiio  posi  duo  et 
viginti  aut  tres  et  viginti  annos  :  itam  Bassiai.us 
suuin  hahuisse  tegiiur  iu  coiicilio  Chalcedoneiisi  vi- 
cariuin  ann.  4.51.  Ipse  vero,  et  qiii  sequunlur  in  di- 
ptycbis ,  Joaniics  ,  Auxentiiis ,  Palatinus  ,  Jstcobus, 
Zosimus  et  Theodorus  Junior  ad  aiiuum  nsque  547 
Mopsuesieiia:  Ecclesia;  praifuerunt ;  Theodorus  eiiim 
ille  dicitur  in  geslis  ante  triennium  obiissc ;  Simeon 
vero  postremus  omiiium  ea  ipsa  indictione  i3,  qua 
convenit  synodus,  post  tres  episcopatus  auiiuB  obiit. 

CAPUT  VII. 

De  C0nfirmalione  synodi  v  a  sedis  apostolica  anti* 
stilibus, 

Hac  eiiam  parte  defunclus  sum  non  incuriose  in 
opusculo  inox  edendo;  inquisivi  enim  exaciius  de 
tftngulis  pontificibos  usqiie  ad  synodi  vi  iempor.i , 
post  qii»  nibil  negotii  relinquitur,  cum  habeantur 
profea^iones  (idei  a  bummi^  pont.iicibus  in  «rdina- 
tione  factai^  quibiis  syitodum  v  lecipiunt ,  colimtqu>3 
pari  cuni  aliis  primibus  rcverentia.  lias  prolessiones 
pn>pedieiD  edeiiius.  De  sola  Vigil.i  nunc  epi^lola 
coiifirmatfiria  syiiodi,  quam  illustrissimus  Parisio- 
ruui  arcbi^piscopus  Peirus  Marca  in  lucem  e  Ucgia 
bibliotbeca  proiulit  atino  ii)42. 

liaec  episiola  data  l<*gitur  ante  vi  idus  Decembres, 
imperii  Ju^tiniani  aniio  27,  posl  eonsulatum  Basilii 
42,  id  est  die  8  Decembris  anni  5.55 ,  niensibus  sex 
poat  absolutam  synodum.  Non  esse  supijOsil.im  pro* 
bat  i  lu&irissimus  editor  pluribus  nec  intirmis  atgu- 
uieniis  :  nam  primo  ,  iiiquit ,  exscripta  est  tx  vulu- 


Quid  boc  uiroque  falsiiis?  quo  trmpore  decrcialis 
consignatitr,  id  cst  sexio  post  absolnUin  synoduiii 
oiense ,  c  univerbuiit  orbem  et  Ecciesiam  ad  puceiii 
revocaum  fuisse;  i  se  Tlieodori  biaspheiiias  aflfusa 
luce,  quo  tempure  bcripsii,  primiim  d«'preliendisse : 
nam  pro  certo,  post  pe:actam  synodum,  loto  Occi- 
denie  lurbaium  est;  et  in  consiituto  sua  siiigulis 
Tbeodori  capilibus  noia  inusta  est. 

Ouam  parum  apte  exemplum  Augustini  adducitur, 
ut  sententiie  muiaiio  excusetur?  vix  entm  quidquain 
similitudinis  babet  Augustini  et  Vigilii  caiisa.  Augu- 
siinus  fuit  uniis  aliquis  episcopus ,  Vigilius  caput 
Ecclesiae;  erat  Augustinus  unius  per  se  iLcclesiaa 
doctor,  Vigilius  orbis  universi;  reiraciavit  Augii- 
sliniis  opera  privati  hominis ,  Vigilius  decreial  m  e 
synodo  niissam  ad  omiies  orbis  lideles;  emendavit 
proprie  ea  Untuiii  Aiigustinus  quae  laicus  aut  eerte 
ante  ep.scopaium  sciipiiii,  ca^tera  Inagis  reeensuii; 
])  emendasse  \igilius  ilicitur  quae  jain  septemdeciui 
fere  annorum  pontifex  ediderali  Augustinus  cor- 
lexit  qux  de  variis  argumentia  commentatus  fuerai, 
Vigilius  qus  maturo  fratrum  consilio  judicioque 
delinieral. 

Aiuiit,  sccumio,  miium  videri  cur  Leo  Cinnomiift^ 
cuin  tesiaiur  se  iit  volumine  chariaceo,  qtiod  in  ve- 
tere  biblioiheca  Ecciesiae  Homanae  as>ervabiitur , 
epislolain  qua  de  agitur  nactuin  esse,  Id  unuiii  retu- 
ierit,  adjuiicta  leliqna  pra*termiberit. 

Cur  ^iluii  an  Grj^eaui  co  loci  reperiam  dcsrripse- 
rit?  an  Lntinam  e  Greca  fecerit?  Si  Graecam  re|ie- 
rit,  itoii  iiem  Laliiiaai,  suspecta  meriioesl  narrauiis 
Udes;  <|Uidni  eniin,  vel  a  («iitiiomo  composiia  cieda- 
tur,  vel  ab  alio  aliquo  Gracculo?  cur  pontilicis  lio- 
niaui  epistulj  Latiiia  nusquam  repehtur,a  nuilo  c^rte 
Latino  meiitoraiur  ? 

M  es  Latiiia  Gr.Tcam  fecit,  rursus  orittir  siispiclo- 
nis  iioii  Imprudeniis^jimce  uiutAvv^%^*^>\  \iviva.^ij^\»r 


1005 


Llls£RATUS  DIACONUS. 


!C}% 


terpretalas  sUt  nn  secus?  an  de  suo  adilideril  qu»  A  inielligi  ptiest;  ffeinde  cessisse,  qcardo  veritas  » 


non  dcceni,  an  in  autngrapho  repererii? 

Gerlc  81  anno  755,  id  est  ducentesiino  post  finilant 
synodum,  exsiabat  adliuc  Latina  decreiaiis  in  bi- 
bliotlieca  Kcclesiae  lAomaii»,  qiiomodo  latuit  ponti- 
lices  Vigitii  successores  ?  Si  non  latiiit,  qiiomodo  ab 
iis  meiiioraia  non  esi,  cum  maxinie  debueril,  tunc 
saii^m,  ctini  adverMis  scliismaticos  vehementius  a  ^ 
Pelagio  U  ei  Grcgorio  Magno  dispul.iretur  ?  atque 
hnc  est  quod  leriiuin  causantur  epistolae  improbaio- 
res. 

Sed  et  quarium  addnnt,  apparere  non  incerta  sup- 
l^osiiioiiis  judicia  :  nam  praeter  ea  qiise  hacteniis  ex- 
posita  Siint,  n<ui  erudite  profecto  inducitur  Yigilius, 
everoplnm  atfcrciis  Patruiii  siiorum ,  qni  propria  dt- 
cta  retractaverint  atque  correxerint ;  Patruni  enim 
iiomine  iiitelligit,  opinor,  prxcessores,  ut  ex  consli- 
tiito  colligitur  :  quis  autem  decessnruin  propria  dicta 
reiraciavii  et  correxit?  an  Hormisdas?.hic  enim  unus 


PATEPECiT,  qux  verha  ad  epislolam  Yigilii  respiciuni, 
qui,  re  diligentins  tiactaia,  vt-ritate  u  sil)i  atTulslsse, 
seque  tria  capitula  damfia>se  sctibit,  >  id,  inquam, 
toium  non  vehenieiiter  urget ;  naui  perspiracissimi 
illi  forsan  causeniur  verba  Peltgi'  II ,  ut  non  refe 
rumur  yaza  ^i/Siv ,  iia  non  plene  exponi.  Sic  illa 
nuinero  5  se  habent :  c  L^tiiii  q*  ippe  honiines  et 
Grj^eitatis  igiiari,  duiii  linguam  iies<  iiini ,  errorem 
tarde  cognoverunt ;  et  laiito  cis  celerius  credi  de- 
buil,  (|uanto  eorum  constantia,  qiiousque  verum  co- 
gnoscerent,  a  i  ertamine  non.  quievit ,  quorum  con- 
sensum  ce:  te  fraiernitas  vestra  despiceret ,  si  ausu 
praccipiii,  priusquam  verum  cognoscerent ,  c<msen- 
sis^sent :  ai  posiqiiam  diu  ab  eis  laboratum  esi ,  et 
longo  teinpore  ad  injurias  usque  certatum,  hinc  ve- 
stra  fraternitas  pen^ct  quia  tot  labores  repenie  non 
relinquerenl,  iiisi  quae  vera  sint,  agnovi^senl.  »  Ct 
paulo  post :  i  Debet  ergo  perpendere  vestra  dilcci'0 


produci  posse   videiur;  veruin  ipsius  ratio  mirum  »  qnia  praedecessorum   nostrorum  in  hac  caiisa  con- 
uiiantum  a  ratione  Yiirilii  diversa  est.  ut  uemo  nescit  ^  sensus  laiito  nost  inanis  non  fuit.  aua:ifo 


qiiantum  a  ratione  Yigilii  diversa  est,  ut  uemo  nescit 
erudiius. 

Deinde,  cum  Augnstinus  statuiiur  in  ex<'mplum , 
quod  iinitetur  pontifex,  imprudenter,  ne  cHcain  ine- 
l»te,  Romanac  eloquentiae  magister  praedicaiur  :  ve- 
rum  id  noii  magni  adinodum  esi  niomenti,  cum  forte 
lion  f OyXfiaTTiac ,  sed  8udo;iac  ^i^ao-xaXo;  legi  possit , 
qoo  bcnsu  Hormisdas  scripsit  Po^sessori  ex  Augii- 
siino  addisci  posse  quid  Hoinaua  senliai  Ecclcbia 
<  de  libero  arbitrio  et  gratia  Dci.  i 

Id  magis  urget,  quod  coiitra  publicam  Gdem  verl- 
latcmquti  notam  dicuntur  ubique ,  tunc  cum  scribe- 
rei  Yigilius,  redarguti  Theodori  scrmones :  n:im  ea 
tempesiate,  non  Africa  tantum  pro  Tbeodori  libris , 
sed  etiam  Orienlaliuin  plures  pugnabanl ;  quoJ 
inal  gne  desciibuutur  ferine  verbaliin  e\  edicto  sy- 
iiodoque  posieriores  tres  canones  ,  dc  Theodoro, 
Tbeodoreto  ei  tbj,  ut  pontifex  videatur  iii  ipsa  eo- 
riim  «luibus,  cum  jiidicium  exercereni,  adversabatur, 


sensus  lanto  post  inanis  iion  fuit,  qua:ifo  pnus  duris 
contradictioniim  tabaribus  insudnvit.  i  Et  posiea  : 
c  Si  tn  trium  <  apitulorum  neg<»tio  aliud  c  im  .veritas 
quaereretur.  aliud  autem,  inventa  veriiaie,  dictuin  t-si, 
cur  niiitatio  senlentiae  huic  sedi  iii  crimine  obj  ci- 
tur,  quj^  a  cuncta  Ccclesia  humilit<^r  in  ejiis  auctore 
veneratur?  non  enim  mut.itio  se>iientisR ,  sed  iiiroit- 
siaiiii:e  sensiis  in  culpa  est ;  qiiando  ergo  ad  cogiii- 
tiitncm  rccii  inteutio  incoinmuiabilis  perinaneai  , 
qu  d  ivbstat,  si  ignorantiani  suaui  deserens,  verbj 
permiitei?  i 

Agitur  enim,  et  de  veriiate,  <  qu:e  Yigilium  pa- 
pain  ac  Laliiiarum  provinciarum  principos  latuit ;  i 
et  de  errore  tardius  cognito ,  propter  imp  ritiaiu 
Grxcie  lingiiae  :  ejusmo.ii  autem  s<  u  vcritas  iutens  , 
seu  error  ignotus  ,  pcrtinuit  sine  duUio  ad  iilasphe- 
miasThc*don,  sensusque  Theodore;i  «^  lbae;iiia- 
que  apparens,  hic  agniius  <'0ecit  ui  Yi^nlius  I:tam  in 
via,  qua  Roma  Gonstantinopolim  t^ndebai,  senien- 


verba  jurate,  eoque  facto  sui;  meniis  pristinam,  vel  G  tiam  pro  tribus  capitulis,  in  jinlicato  po^i  annum,  in 


(xcilatem,  vel  obstinationem  f  iteri 

Gerte,  si  reipsa  poniifex  epistolam  conscripsit , 
vel  consultissime  non  <git,  cum  digniiati  sed.s  su» 
iion  consuluit ,  qua  ratione  poterat,  cum  haberet 
doctissimorum  virorum  sibi  assisteiitium  corooam ; 
vei  durissiinam  scribendi  necessitatetn  a  lyraiiuide 
Justiniani ,  qui  suis  et  ipse  prxceptoribus  serviebat, 
passus  est;  quo  pacio  epistola,  cum  per  vini  melum- 
que  exiorta  sit,  nulla  poliet  auctoriiaie. 

Postreinum  istud  adjungunt,  non  pius  admodum 
habere  ponderis  argumenta  in  conirarium  allata 
quam  quantum  iuutuan>ur  ab  illusirissimi  Marc;e 
aucloritate. 

Mam  priino,  quod  Graeci  tradiint  Yigilium  synodo  v 
coiisensisse  iyypocfcac  ,  intelligi,  potest ,  aut  etiam 
debet,  vel  de  priiuis  lilieris  ad  Euiychium,  quibus 
p  nii  cx  in  celebrationem  synodi  consensit,  vel  de 
itousiiiuto,  ubi  eadem  omuta  qnae  iu  synodo  v  dam- 


constituto  post  annos  ^cptein  edito,  muiaret,  idque 
omne  quod  tribus  capitibus  cuntiiie.eiur ,  pntrier 
personas,  d  imnaret. 

Nam  quoddisputaternditissimus  praesul  de  gemiiia 
veritate  ante  ignota  Yigilio ,  postmodum  retccia  , 
prima  posse  quae  in  conciliis  gesia  sunt  oninia  re- 
traciari,  pr.vler  fidem;  alera  posse  niortuos  dam- 
nari  qui  h:eresiin  prolessi  sint ;  vix  persiiaserit,  t  pi- 
nor,  ei ,  qui  vel  historiam  rei  memiiierit.  vel  Pel:tgii 
II  epistolam  periegerit :  neulra  siquidem  vcntas  hi- 
.tebat  proptcr  imperltiam  Graec^e  I  nguas,  cum  posie- 
rior  anle  ediiuni  constiiutum  in  colhitione  5  probiita 
fuerit  sacrse  Scripturae  atque  Augusiini  lestiinonio  , 
prior  iiianifesl  s  Leonis  Magni  verbis  constet.  Quare 
muatio  senlenii:e,  qu:im  Peiagius  meinorat,  speetat 
omnino  ad  judicaium  ,  aut  ad  constitiitum  poiius , 
idque  conricitnr,  \el  ipsis  ab  illustri.^sinio  pnesole 
prolatis  testibus.  Nam  Phoiius  cum  de  Yigilio  &cri- 


iiantur,  pr;cter  The>dori  personam;  vel  etiani  de  i^bit:  <  AdiTat  praeaens  io  Urbe,  sed  nouintererut 
judicaio  longe  antea  cdito,  et  turbaium  in  Occidente  ^  synodo;  et: ' 


«ausa,  quis  turbsM^  Gru;culi  arripiierint,  ui suae lictio- 
nis  locupletes  testes. 

Neqe  temeraiia  cst  ejusmodi  excepiio;  huicenim 
lavei  quod  ab  iliustrissimo  Mar«a  adducitur  ex  Pros- 
plionciico  syuodi  vi  :  agiiur  siquidem  eo  loci  de 
coiuiensione  Y.gilii  ei  Justimani,  qiia  hynoaus  coacia 
est,  o-Ovio-ni  (rvvs^piov. 

Deinde  quod  illusuissimiis  ideut  dissertaior  adji- 
cit  nuiiicro  3,  suis  prioribus  raiiotibus  i  addi  posse 
fxiiniuni  Pelagii  li  tesiiniooiuiu ,  ex  epistola  ad  epi- 
scopuH  Islriae,  ciijus  adeo  aperta  siiut  ve  ba ,  ul  ini- 
rari  subeat  qua  rjtioiie  viros,  alioijui  per^piracissi- 
nius  fugeril  *^m  expressa  de  Yigilio  senientia;  el- 
eiiiiu  jiroiixis  verbis  ibi  refertur  sedem  apostolicam 
per  Vigiliumjuiiioquidem  probas^e  iria  capiiula,  et 
pro  eorum  defen^ione  diu  labcriisse,  loni^oque  teiu- 
pore  ad  inJQrias  usque  certasse,  quo  1  <Ie  solo  Vig  lio 


etsi  vero  non  adeo  prono  aniino  esset  erga 
sacri  concilii  coelum,  nihiloroinus  lamen  commuiiem 
Palrum  fidem  libello  contirmavit.  >  £i  isa  codicis 
Arabici  caiionum  :  c  ExcoiumQiiicavit  synodus  «i  vi- 
V08  et  inortuos,  quod  antea  noii  praest»tum ,  nisi  in 
illos  solt>s,  factumque  hoc,  patriarcba  Romano  scien- 
te,  qui  et  contirmavit ,  et  scripio  ad  imperatorem 
dato  tidem  suam  professus  est;  »  inttlligi  dtrbeiit  de 
coiistituto  ad  iniperatorem  miaso,  cujtis  censura  Gd^sm 
Patrum  canonibiis  comprehensa  n  confirmat,  non  de 
decretali  quas  ad  Eiitycbiuin  daia.  Ilae  feie  snni 
ulriusque  partis  raiioiies,  quas  qui  dilij<entfus  expen- 
derit,  si  non  improliel,  utcerte  non  decet,  gravis&i- 
niumiliiistrissimi  Marcse  de  Yigilii  episiola  judicium, 
non  tamen  ita  approbabit  (quod  fecit  napeius  dis^er- 
laior),  ut  iiide  putet  invictum  posse  argumentuui 
desuiui,  quo  c  Hailoixii  i  iiegaiuis  a  Yigitio  sialini 
approbat-im  syiiodum  c  teinerius  appareai.  t 


•Wil 


INDEX  RERUM  ET  VERBORUM. 


f09& 


ADDENDUM. 


FRAGMENtUM  VIGTORIS  CAPUAKI   Dfe  CYCLO  PASCHALI. 

(Ex  li!>ro  Bedx  Ven.  de  RaL  Temp.  eap.  xlix.) 


Exagitato  cyclo  poichali  Vutorii  nc  pergit  Beda  loco  cltaio  : 


Veniin,  ne  nos  amalores  Viciorii  temere  illum 
aggressos  esae  laeerent,  legani  librum  dncti.^simi  et 
sanrtissinii  viri,  Victoris  videiicet  Captiani  (pjscopi, 
de  Pa^^clia,  qood  quindecimo  calendas  Alaias  putaba-' 
lur  celebrari  debere,  indictiotie  autem  decima  lertia 
noTies  procnnsule  Basilio,  et  quanii  a  prudentibus 
et  catboilcis  Ecclesiae  ductoribiis  aestimatus  sit  suus 
magister  invenient;  cujus  principium  libri  est : 

c  Cum  pascbalis  veneranda  solemnit  is ,  qiianam 
die  potissimum  proveniret  per  anni  prxsenlis  indi- 
ciionem  leriian  decimam  a  nobls  aollici'e  quaerere^ 
lur,  et  juiia  patrum  venerabilium  constiiula  octavo 
caleiidarum  Maianim  diceremus  resurrectionem  Do- 


roini  procul  dubio  celebramlam;  aliqnibus  mlniHiia 
rationabilis  visa  est  nosira  respoiisio,  eo  quod  Vicio- 
rius  quidam,  in  circulo  paschali  quem  edidit,  atiier 
diem  duminicae  resurrectionis  adfizeril,  licet  et  hiiiic 
deaiguaverit  quein  nos  celebraiidnm  pariter  proftte* 
mur.  I  Et  in  processn  operis  :  c  Sed  nuiic,  inquam, 
ordo  expetit  ut  cyclorum  quos  Victonus  edidit  pate- 
faciam evidenter  errores, dum  nescil  legiilmum  ditni 
delinire  paschaiem,  *jt  cum  in  prsieritis  ostensiis 
boc  inodo  fuerii  delltjuisse,  in  praesentibus  ac  futoris 
et  auctoriiaie  careat  et  occasionem  prav»  persuasio» 
nisamittai.  > 


irVDlCES 

IN  ARATORIS  SUBDiACONI  EPISTOLAS  TRF.S  AO  FLORlANDU,  VlGILlDM  KT 
PARTHENUJM,  ET  LIBROS  II  DE  ACTIBDS  APOSTOLORUM. 


INDEX  CAPITUM 


EX  ACTIUUS  APOSTOLICIS  ARATOftlS  TEBSIBUS  ACC01II10DATU5. 


LlRfeR 

FEIMUS. 

Capct  piiimum. 

vt$.  «-119 

Cap.  11, 

119-244 

C4P.  14, 

24 «-293 

Cap.  IV, 

295-417 

Cap.  V, 

4l7-»52 

C>p.  v^ 

SS2-886 

Cap.  VII, 

886-624 

Cap.  vui. 

621-708 

Cap.  IX, 

708^ 

Cap.  X, 

WTI.  846-966 

Cap.  xi^ 

966-1007 

Cap.  XII, 

1007-1076 

LIBBft 

SBCUNDUS. 

CaP.  Xlllft 

l-'86 

Cap.  xtv. 

156-242 

Cap.  XV, 

242-507 

Cap.  XV, 

507-445 

Cap.  xvn. 

445-506 

Cap.  xvui  , 

805-569 

CaP    XIX| 

tieri.  *Sa9-755 

Cap.  XX, 

^•JS^IS 

Cap.  XXI, 

91V924 

Cap.  x\ii» 

924-«)2 

Cap.  xxiii 

992-1050 

Cap.  XXIV, 

1030-1080 

CaP.  XXV, 

1080-1067 

Cap.  XXVI.  OmUit  Arator, 

C^p.  XXVII,  1067-1186 

Cap.  xxviu,  1156-1280 


INDEX  RERUM  ET  VERBORUM 


A  ete,oc>nra8a,148;eto,  187;etM, 
85.  la  versQ  repetilum,  asperiiatem 
Dotai ;  si  vero  producalur,  graviutem ; 
si  corripiaitur,  suavitatem,  123. 

A^  (To  propter,  149. 

Ao  ^l^to  propter,  50 ;  pro  post,  67. 

^f>t  et  vdi.  permutata,  85. 

Alntui  et  Aa^tmi,conruDdantur,242. 

iMiflits,  et  o6/atos,  et  uUatUs,  pen- 
inuUniur,  216. 

ildofitis  et  o^orltis,  confuodunlur, 
97. 

Abraham^  media  producia,  int(>r- 
dum  duabus  prioribos  correplis,  188. 

Abreplu$  et  arreplifs,  permuuntiir, 
281.  Abripi  dicuniur  iiaves  ,  tempe> 
ttale  act»,  251. 

Abscidens  et  abseindem^  permutan- 
tor,  164.     « 

AbtdndeHs  et  abeeidene,  permutsn- 
tnr,  164. 

Abecisug  et  adstsstis,  eonfuss,  181. 

Alisdssiis  et  a^sdsitt,  eonfUs»,  181. 

iJbstracu,  pro  coocretis,  10. 

PiTftoL.  Lxvni. 


QUifi  IN  NOTIS  E.XrONlNTUR. 

Ae,  pro  veluli,  8. 

Aecedere  et  ateendere,  permutan- 
tur,  209. 
Aecipere  ^  excipere^  permountur, 

Accnsailvus,  per  Greclsmum  adje- 
ctivo  additur,  149. 

Acerba  ftemere^  158. 

ilrAt//i  geniUvus,  li4. 

Acta  et  acliis,  51,3i.  Acla  diurna 
8up|)0silitia,  58. 

iirlttf  et  atfcins,  permuUntur,  259 , 
et  fcHfs,  286. 

Ad,  pro  ob,  248. 

Aduuiue^  169, 

AdOM,  prima  longa  et  correpu, 
162. 

Addere  viami  pro  celerare,  109. 
Addere  diii,  attris.  %J&. 

Addietus  et  a|pteltfi ,  perrouUntttr, 
229. 

AdempUtt  et  oiti^itis ,  permataotur. 


Adeptue  et  atf^nipnn,  prmuUiuiir, 
li4. 

Adesse,  pro  esse,  189,  269. 

Adiectiva,  pro  adverbiis,  103, 138. 
198,  209.  Duo  oni  siibsUnUvo  aU<lila, 
101.  In  ts  et  tis,  68.  Neutra  plurali». 
cum  8ubstanU\o  in  geniUvo.  l49. 

Adinodnitt,  superlaUvo  ;^daitur,  l.";!. 

AdridUci  maris  qtii  sint  termiui»  ^. 

jEgermembris,  178. 

jEgyptus,  pro  mediterranels  eji»« 
deni  locis,  168. 

Aer  et  jEther^  permisceotur,  218.' 

Aeriut  et  jElliereus,  coarusa,  218. 

jEiber  et  osr,  conrusa,  218. 

jEihereus  etaerufs,  confiisa,  218. 

jBthiopa^  pro  iElbiopisaa,  iiz. 

jEvum,  pro  viia,  289. 

Agblim,  seconda  prodocla,  191. 

Aneem  et  e/fh:tvs,oooftiQdiiiitur. 
66, 178;  et  eirelMs.  145.  ' 

AfHeere^  pro  iochoare,  66. 

Agigefe  erimm,eakmtiai,  tiMgtf 
S^e,  89.  .     . 

35 


1009 


INDJCKS  W  ARATORIS  ewSTOLAS  ET  LIRROS 


MQO 


A/higen  ei  aHlgere,  pcrmQum-.ir. 
50. 

AMlctus  et  addtetut,  peripaUntur, 
119. 

Aqere  grates  et  gratias,  25. 

in^ii.,  orca,  tSO. 

>l|9<Kr.  pro  tprra,  18i. 

Agit  et  m/,  pemitiuiitar,  219,  254. 

iltfon.  trianotsl,  119. 

AU  et  /gft.permuUntar,  219,254. 

Atm,  de  veliH,  m 

il/^re  et  /^m,  pcmuitantur,  76. 

Alexaudriiii,  a.Hpiduui  inorsu  sootes 
Interfi.  ietant,  i^. 

Aliemts  menshf  alienum  temput,  114. 

Aftutux,  et  a6/iilua,  et  o6(ii/us,  per^ 
muian'ar,  216. 

AH**gdric9  Scripiur»  tscrfi  inter- 
pr^utio,  230. 

Allusuxiot  ad  aamiQ»  in  carmine 
damtiaut'..r,  4. 

Ahtiit  singukiri  numero,  2i7. 

AUerm  n  uitriiu,  pcriuuUDiar, 

AUu$  innnr,  9onvm,  45. 

i/riU,  mascuHiri  et  femiittr.i' geae- 
ri%  106. 

^mutor  ocultfi,  2-54. 

AmbroNii  In  cu.  is  ori  apes  iniraase 
dicimtnr,  274. 

Amiciii4*  si^^num  mens  una,  99. 

AnmU,  autique  lemlniui  generis, 
230. 

Amphora,  pro  tssc  quodam,  236. 

Aua^ogi*  a  Scripturje  sacr»  inter- 
preutio,  2%. 

l>«.Stt«.  de  mortuis,  56. 

Angariare,  2.^T. 

Aiigpluruin  aspertus  in  veste  .nlt>a,  46. 

Aiujustus ,  de  co^iiis  teuuiorik>us , 
!I8. 

Aminare^  pro  vit«m  indere,  224. 

Av«,  dc  viveul  ilius,  opposiium  m/ertf, 
73. 

Aitthus,  Anikttya,  5. 

Anira  et  attra^  p  riiiu^antor,  115. 

Anxius^  pro  sedul')  ud  aitdiendiim, 
272;  et  ittsciits,  permiiMfHur,  275. 

l^imv»'»,  de  ia«'lu  Venereo,'bO. 

ictikiy,  de  umrtuis,  56. 

|tpusi61i,  idioi»  babiii,  80. 

A{iOst6Uci  qu  nain  d:c.i,  1.5.' Is  (Hbliis 
priipum,alltil  ^piacoposet  pap^Vlis- 
tiQ/iiebat,  17. 

Mfipetlare,  quis  dicitur  magtstriilus 
fBquaies;  piovocare  auifin  a  1  majores, 
2^.  Aitpetlare  ad  populum,  2i8. 

i<t.«WH  50. 

Aquila  et  Prisci  b,  206. 

Aquila,  quo  uio<io  seuio  coofecicie 
oculosrestitua(,i08. 

Ar»  primo  tempore  apud  Cbristia- 
ra  fpA»,  182. 

ArtMr  MS*  25i-  • 

Artior,  rea  in  ror6  egft ;  pro  Dalma- 
tit  legationem  dbiti;  oonAet  .doinckti- 
coniin  l^tt  -et  privatunim ;  tandem  sult- 
diaoonu8^22.  Poer  jKm  boesi  diMlitus 
varia  coiiseripslt,  25.  Allegohis  ol- 
miumitidu1get,28. 

Arhiter,  prorefeft,  107. 

kff»r^t  pro  deiiarlo,  218. 

hv<*  pro  cuiustine  rei  eitrcmKati- 
b«s,  154.  , 

Ardne^  deBJp,  «0;  de  bJl!o,  242. 

Areopd^,  204. 

ilrufuf  de  birnm -elOqnenU/65, 
tll. 

>|ff^tf,  rrSsyllibvm,  28. 

Arii  «litos,  't''6. 

ArmeMet  et  Oarmania^  peroMiun- 
tur,  115. 

ArreptmM  abrj?p/iii  ,.'perroQlaotor, 
251.  ArriplereMa  veotidicubtur,  lieet 
Qon  Impeueti,  ^)1. 

Ar$  etorx,  per.Tiountur,  44.1121. 

Artifex,  pro  ariitlcio,  10.  Artt^ex  do- 
ctor,  177. 


Irro,  pro  lerris,  regnis,  4f,  149, 
220. 

Arx,  de  ccplo,  44:  pro  m«nle,  jugo, 
204;  pro  aiuilio,  221 ;  el  ars^  peruiu- 
Uoiiir,  44,221. 

isiiiQs,  de  hdmilie  lnnpi  *6 ,  59. 

A«pira(in,  in  oocld.  iiunc  additur, 
ni^iic  negliKMtiir,  b. 

Aspis,  137.  fciorbm  nf»rsn  A)exaii- 
drini  sonies  iolprtic  etianl ,  ^. 

Astare  n  exsinre,  i»eriimi  «i  tnr,  183. 

Astra  et  antra,  permiilaiilur,  1 13. 

iffxv,  pro  Alheuis,  IIM. 

At,  cum  et  perBMitaiur,  13,  21 ;  et 
ttf,  184. 

Jller,  de  inrerit  ^t  mortf,  41. 

Atlienx,  erUditiouia  Uiaier,  2U. 

ihcrfor,  non  ttuthrir;  unJe  derivetilr, 
8;  pro  creairtre,  9;  t*^  domtno  ei 
prtadpe  remm  oinniom,  251. 

Auetus  et  a£//(a,  permeunuir,  239. 

.iii^metamlire,  ounruiidiiQ=ur,t99. 

Audire  et  audere^  GOuTuudumur , 
109. 

iiite,der(flb,  64. 

Awra^^t  ravore  {^.u1i,246.  Jlttnit 
etmirei  permuuaior,  246. 

iiiire  ei  ore,  permuu  tvr,  64,  fi5, 
272.  Aurei  ot  um"!!!,  i46. 

turum  corruptar^  154. 

Aut  et  u/,  nermuiaiiiur,  165. 

Avarili»,  dicitur  §tmr  et  /Umes  ha» 
Ifendi,  102:  rodli  emnlam  laalumm, 
103. 

ira,  deoGdo,255. 

M 

0  ei  V,  permutamnr,  135.  210. 

Baptisino  pcccsta  atioteri  credeliant; 
hinc  ad  viiie  tiiiem  Qouounquam  diire- 
reiant,  ii;  itfttiiUati  oleo  peninge- 
bautur,  et  Iruns  IJis  cruco  sigBebatur, 

Barces,  150. 

BMm,  p  o  gre:>8u,  83. 

BMacH,  pru  eo  qut  exccint  ^  80. 

BMa^ii;  v4;io«,  pru  Jege  prtrcipua,  80. 

BMriC«.  oi/fero/Sl  ;\Ie  gravida,  5i. 

^>M£,  do  en  quod  magmiiii  est,  45. 

B^arfa(icttt,84. 

'Bfs  ia,  pro  honiiue  mnlo,  59. 

Rimaris  Coiinthus,  206. 

Biseihis,  |*eriuuuu.  46. 

BOiaro/or.  254. 

Breiis,  pro  exigao,  275. 

C 

C  et  tf ,  pchrHHitafitQr,  HT8. 

Cadaoer^  de  hi^aMae  vivo,  lil.  Ca- 
davera  lavabaut,  et  rep<inebant  iu  em- 
naculis,  146. 

lui,  a  Iversativnm,  8;  iHrolnsuper, 
86,  pro<(,  121. 

Cateare  victoret  ^icuntor  colit  devi- 
cioriim,  46;  pro  cdu:emnere,  46,  U)\, 

Catceanientum,  aatepeuulliuu  brevi, 
16f. 

Calens  ei  c/meitt,  permoUntur,  136. 

Cator  et  eotor,  perniuUu.iir.  1115. 

i^anrs,  «^e  homiiilbus  qui  al«iruia  de- 
ferunt,  5  ,  59. 

Canere,  pro  prsdicere,  66;  et  eatere, 
pcruiuuniur,  136. 

Cunescere  dicitur  mare  turl»atum , 
250. 

Can^us,  prosaicis  iisitatiim  est ;  so- 
horus  fioetis  148. 

i^iiUcuin  caniicoruin,  metroestc6:iv 
posiiuin,  23. 

C«nifa»pro  aniiquo,  187;  de  undis 
S|>uiiiantitNis,250. 

Cavere  et  cupere*  couluoduntar . 
179. 

Capra,  de  homlne,  59. 

Captus  et  cetptus,  permuUntur,  196» 
220 

Cardinales  aiaconi,  3. 


rormmtui  et  Arineni\  c-  nAindmH 
li».  145. 

Carmine  dlcere,  cancre,  25. 

Camut.tcr,  71. 

Cr;aia  et  pucfifm,  i  ermisceBtur.-fSS. 

Kct4,  r<  giiHii  BiJilitQni  uoiai  ad  li.it-s, 
189. 

K«T«c«Ur.v,  de  diis  opem  rereniibus, 
180. 

K«T«>df««i,  de  apgroiis,  1  tO. 

Cataptasmaref  216. 

K«NRpd<ri«t,  de  ilUs  qux  dejiciuntur  el 
caduiit.  221. 

k«H4«».  tigare,  HHgare,  m. 

Cen/to,  p'0  s{)OQti(Mie,  104. 

Ceeropiam,  pro  AilieuirnHifaii^,  fOI. 
.  Cedere,  pro  conccdere ,  13,  88. 111, 
21JS;  eieredere,  perinuibniur,  ^. 

tet^are  1 1  ceterare,  permulaouir, 
!29 ;  pro  frer  peragcfe,  129. 

Celebfistx  celeis,  |»ef^nQ(antnr,  12^ 

Ceierare  et  cdebrare,  |>eniiutimttr, 
129. 

CeU^is  et  cetebi  is«  pernmt*.Btar,  129. 
.  .1K«U>.*,  cum  lertio  et  qujrto  casa, 
63. 

Census  et  a^iittt,  conruodiiutiir,  7R, 
102. 

jCention  itnguee,  108.  Nomero  ceote- 
nario  qoare  veiere.s  usi,  idfS. 

Cera  talmls  oblinebunlur,  65. 

Certare,  com  fertio  ca>u,  iU,  HSH 

Cerius,  de  eo  qui  lirmis  gressibus  io* 
sislit,  251. 

Cessante  gemku,  eet  sioe  gemim,  55» 
129. 

Cakait,  quf  I  significet ,  7i. 

Cfirisma,  42. 

Qirisiiaui  ,  non  omuia  habuenint 
communia,  78.  Habitf  raJes  ei  art^um 
expertes,  80.  lUit  vexiltum  tribuiiur, 
cai  cmcis  iosigoe,  00.  A  Romauis  pu- 
niti,  quia  majesiatis  rei  habelianiiir, 
197,  2i  >.  Eonim  nomeo  Kom:e  inno- 
toit  exlremia  tJoiidii  aon^s»  vel  prirurs 
Neropis^  248.  Privatim  Roqmb  j^kuc- 
runt  aua  sacra  colere.  249. 

(Tlintkliis  p-visi  re  ^urrectiouem  dbum 
^:ii|>aii,  4  i. 

Clu*ysauil)e,  4. 

CikMy,  i!e  ;ilinientis  a  borinn,  92. 

CinffiUa,  pru  hnnoribus,  2u9. 

Clrciimrisio,  188. 

Cireummare ,  241. 

Cfamare,  pro  testari,  60,  2:i0. 

CUtwjger  Peinis  dicitor,  53, 158. 

Cfapif  et  ctarus,  pfrmiscen'ur,  53. 

Olueus  et  ctaoU,  iiermisceniur,  53. 

i^Lirrt  V,  de  factia  claodestiui»,  108. 

Clodus,  autliue  pro  cLntdus^  85. 

Ctudo,  antiqiie  pro  etauto,  38,  22?« 

Coa'guatis,  apuJ  anUv|uk>resquoque 
mveBilur,  82. 

CMroNs,  eatcademis  Lttftflrttis,  tH 

CDdlees  qiihdmu  et  toltaiiira  d  ^ia- 
goebanliir,  267. 

CasU ,  fiursyt  itoniiem ,  ifidbutdam 
damQ.^iUr,  124. 

Cfi-Qaciila  ertnt  in  toperiori  farte 
Oomus,  "00.  In  iBit  iireees  ruodebaot, 
iJO. 

Coeptus  et  caplKt^  eo.iroiKhintor, 

Coquoscere,  proagnoscere,  156. 

CoHatas  et  editectUs,  pernraumur. 
185. 

Cdiiectiva  |iott  He  plMfem1labi*nt, 
"222. 

Cottectus  et  cdlaim.  persiuriQtur, 
163. 

Col-jr  ei  catnr,  permotaniory  215. 

ColuinbB  simpiicitat  tritmitur,  67. 
Ea  Veiieri  aacra,  168. 

Coma,  de  Hroiidibus,  ^0S. 

Comito,  prb  comitor,  61 

Commentarii  Camatlt  CMfi  ez  «i«t 
EphemurklikMis,  273. 

Compkrehomntmt  189. 


Con,  in  con»pos.li<  «xp;  c^l  corni- 
ptom  a  iibrariis,  G6. 

Conclaman\  pro  ciaraando  cO;?erc, 
iiiclatiiare,  254 ;  >olctiinc  de  mortuis, 
255. 

Conculcarej  pro coilemnpre,  46. 

Cmcnrrere  ,  d^  uno  homint»,  6;el 
coiisurgere,  ptTmalai:Hir,  97 ;  ei  con- 
cutere,  lv)7. 

Concmere  et  concwere ,  permuian- 
tur,  197. 

Conferre,  de  nno  homine,  7;  con- 
ferre  se  alcui  reij  pro  ad  aliquaoi  rem 

Conflgere  aicui,  84. 

Conjugia^  \}'0  coujugibus,  10. 

Con>tmt/»,  66. 

Consurgete ,  de  molu  nnd:irum,  97 ; 
ei  c  ncurrerey  pi^rmutanlur,  97. 

Contingei'€f  t65. 

Coniea.re  el  devemre,  permulanlor, 
265. 

Cor.  corrii  ilur,  9S. 

Cot  inUm  frfmai  it,  206. 

loronare,  de  quovis  honore,  1-0. 

Corrigia,  c»!  eamenti  kirutu,  sc- 
cuiida  loii^a,  174. 

CorrufHor  attmm,  25  i. 

CoiuscuSj  de  fulmine,  46* 

Cor>u8  aiiimal  forai,  128;  ex  aira 
Noe  emis&us,  128. 

Colgle^  pro  vjse  quodjm,  236. 

Koy^!;«»,  pro  sanare,  141. 

Ciaieia,  ce,  133. 

Crehrescere^  non  erebeiure,  2o0. 

Credereei  cederet  r.ermulaniur,  363. 

Cremenia,  pro  incremenlis,77,232. 

Crep:da,  «,135.   '^ 

Crepido,  de  carcere ,  1 U. 

Crf/<ts,  de  frondibus,  263 

Cruciscullus  apud  ( hrisliano^,  91. 
Crucis  nionimienlo  Hierosohma  dicuo- 
lur  in^gnia,  158. 

Ktdo|ik«i,  occasicnem  <.'o,  ui  acfiuiram 
57. 

Cirt  el  cur,  pcrmotanlop,  76;  et  qui, 
183,  199;el^<ifl,  161. 

K{nioi,  de  oeulis ,  137. 

Culrus  ^tarricidarum,  ex  qua  fuerlt 
materia,  130. 

Cum  eilunc,  coDfundunior,  184;  et 
tum,  254;  et  dtim,  253.  Prapposiiio  in- 
tertiumumiititur,  147. 

Cnpereeicapere,  permutantur,  179. 

C»ir  el  cnt,  confondMniur,  76. 

Curiostis ,  de  eo  qul  artes  magi.as 
tractat,  218. 

Curerepeldgusy  150. 

Custodia  fniittaris,  219. 

Cn$o%  MLTum,  254. 

Cyimdrus,  198. 

Cypria,  pro  Venere,  nnn  vero  C^- 
p:i$,  16«. 

Cyprus,  pro  mpditerraneis  Cypri  Jo- 
cls,  !(«.  Vi'neri  fuil  sacra,  168.  Ca^sa- 
ris  provinci),  postea  populi,  170. 

CuUierta,  pro  Venere,  i^. 
D 

Deii,  permutantur,  152, 168 ;  et  r, 
170. 

Daciyli  cumulantur  celeritati  indi- 
ctnda:,  123. 

Dxmooes,  qiiinam  dicti,  195* 

Aaffftr^  pro  bellicoso,  19. 

Datnnare,  pro  eflScere  ut  quis  dam- 
ncliu*,  57;  pro  obstruere,  176. 

Dtire,  sequenie  infinitivn,  63;  ^pro 
dicere,  131 ;  dare  terba,  171. 

Dativii«(,  causam  signfiOcat,  271 ;  f  ro 
acrusiiivo  cum  prapposiiioua  Of/,  4^. 

Dalum,  pro  dono,  munere,  65. 

Datidicus,  secuQla  brevf,  ut  et  in 
Dnvidis,  173,  n^;  el  Davflicvs,  175, 
176,  276. 

Ve,  causam  notat;  dem^dio,  23). 

Deridere,  pro  mori,  lul;et  oCki 
dere,  pcrinuUQiur,  102 


INOl  X  nrRVM  ET  VERBOUIM. 

Dcclivis  e:  dicHcus,  68. 

Decor,  de  uiiore  p-unarum.  209. 

De^ero,  ulima  correpta,  23 

Vepefus,  pro  flelus,  1 49. 

Defussum  ourimi,  pro  lerra  obrulum, 
233. 

Defunclm,  de  mnrliio,  72. 

A'in{«t|fcovi9Ttf9;,  religiosiss^mus  ^  201. 

Ddiciosm,  153, 

Delue  eeldUuiere,  nernr.ulantur,  77, 
1^7,  212,  219. 

AiJiMK,  de  mulliludine  animalium,  53. 

Denarius  ei  duodeiuirius,  ulruin  an- 
tepeniiliimnm  Iiabeaut  brevera,  63. 

Deponentia,  passive,  <)2. 

Dejpicsus,  dc  navi  tempe.-taiu  op- 
press».  219;  ei  det.ressus,  eoutuoitm- 
tur,  219. 

Depressus  et  depreitsUs,  confundun- 
tur.  219. 

Deputare,  pro  assignare,  164. 

Dcsero,  uliima  brevi,  23. 

VesJno,  ullima  correpia,  23. 

Destiluere,  pro  cootemnere,  101. 

Deierere,  pro  ntintiere,  159. 

Devenire  e)  conveuire,  permutaniur, 
203. 

Deverberare  eidiverberare^  coufua- 
duntur,  2131 

Deus,  vocalivo  casu,  93.  Deinrimam 
hkbet  brevem,  dii  looffiim,  181;  et 
Dominus  confunduntQr,  262. 

Dextrs  extensiOQe  s<loQtium  Una- 
bant,  et  fovorem  sibi  auditorum  couci- 
iiabaQt,  171. 

Diacimim,  pro  munere  diacooo- 
rum,  2. 

Diaconissae,  2. 

AiA»ov*«,  de  pedisfquo,  sacrorum  mi- 
nistr  ',  et  vini  funditore,  2.  lis  paupe- 
rum  cura  dala,  ct  minisierium  in  s.in- 
ctioribiis  conviv  iis.  2.  Diaconi  cardina-^ 
los,  3.  Sunt  a  minisierlo  mensae  dicti. 

m. 

Dianx  templa  erant  sdiculje  argen- 
tc^,  inqMibussigilla  Diansp,  220.  Qu^re 
Mcuina  diratur,  222. 

Dicere  ci  ducere,  confnni!untQr,242. 

Ai^(i«)tc.v,  ostendere,  252. 

Di^f/ffttif.  Grscuni  nomeny  Tbomas 
Syriacum,  147. 

Dies  eiiam  noctem  cr  m{  lectilur,  2Si8. 
Die  monosyllabum,  28. 

Dig  MS,  cum  tertto  casu,  212 

&U1].  Nemesis^  2e'0. 

Dduere  et  deluere,  permutanlur,  77, 
127,  212,  219. 

,    Dirtspotis,  qufle  et  Lydda  dicilur, 
QrbsPalesiin»,  140. 

A'4^y,  veliementer  cupere,  104. 

Discedere  et  ditcerncre,  coufuirdun- 
lur,  187. 

Discernert  et  discedere,  confoDdun- 
tur,187. 

Disco,  ultima  brevi,  23. 

Discrimina,  pro  morte,  241 . 

Discussor,  pro  eo  qui  examinat,  231. 

Dispensare,  10. 

Dissolvi  dicuntur  mortui,  36. 

Diverberare  et  deverterare,  confitn- 
duniur,  2i5. 

Dieersus  et  divi$us,  permulantQr, 
214. 

I>ti^'sua  et  divetsus,  permutaotur, 
214.  V-  , 

Divus  rt  Dominus,  coQ^unJuotur, 
1». 

Docere.  pro  ostendere,  232;  et  do- 
tere^  coofunduQiur,  232;  et  aucere, 
140. 

Doctor  et  ductor,  confunduntur,  140. 

Documenta,  pro  aIlfgorii«,  71. 

DcMHM.  pro  «loctrina,  i04. 

Ddere  rem,  232;  el  doce.  e,  coufuo- 
duntur,  232. 

Dohr  et  dofns,  permaianlur,  215. 
^     Dqlas  et  doUtTf  permulaiUur^  245 ; 
et  ilimuin,  127. 


11C2 

AA;ux,  p'o  casna('ul\  l?;."^. 

&»{MiTtov,  de  parte  dnraiis  interiori 
qu:i'Miuul  estbupcrior,  l.*(3. 

Vominw  ci  <tivu%,  confimduntiir , 
180;  el  Deu%,  262.  Do;i/i/«i  wrbs,  177. 
Domina  twa^ruin  dicilur  Roma,2:U. 

Domiseda,  lioiio  itice  mulier  dicitur, 
1  iS. 

Dmm^[iro  d' mo, anlique,  115. 

Donarc,  pro  remiitere,  1t)4. 

^^out^met  dluSf  confunduniur,  127. 

Durcas ,  a  S:p««r. ,  uoaieu  muliebre , 
147. 

Dosiihens,  61. 

Dubit  re  aliqmU,  PO. 

Ducere  et  docere ,  confunduntur, 
140;  et  dicer?,  242. 

Ductor  et  doctor,  permotanttir, !  40 

Dudum  el  laudum,  coniunduulu**. 
168. 

Dum  et  cum,  permiitantiir,  231. 

A6vaptTt,  iuRervit  periphrasi,  24, 114. 

Dujdenarius ,  quinque  fcyllabaruiH , 

Durus  el  stfrdus,  cunrunduutur,17i. 
E 

E  et  a,  confuoduntur,  145;  ex  i|  cor«> 
ripilur,  27. 

Ebra:us,  ex  derivaiiom*  scribendum. 
non  HebraHs,  01. 

Eeclesia,  aniep^nultima  correpl?; 
iot^rdum  est  Irisyllabum,  21,  22,  27. 

Edtns  et  vlens,  ftermutauiur,  ^*t9. 

Edere  rocem^  217. 

Yffectns  et  affcctus,  confundnniur, 
6  *,  I78. 

Effetus  ei  affectus,  coulbiiduntur, 
145. 

Effandere,  de  bonis,  145. 

ErMvtpt^ttv,  inserere,  92. 

Etitu,  priioam  brevem  habet,  102* 

Ei«,  pro  i/,  127;  a,  fi^v,  74. 

ffva  cofitra  carminis  maiesiaiem 
adUiberi  nounuUi  putaut,  208,  227. 

Eilipsi.H  advcrlui  tanum  pcst  ticef, 
22^;  prac|.09it  onis  M,  5S;  cum,  147; 
u,  58;  ex,  150;  in,  111;  p<r,  130; 
pron/>mi»ls,  45 ;  se,  209. 

Etoquium  torrens,  2v0. 

Eniensus  iter,  122. 

Emicare  et  eminere,  confunduntur, 
253;  de  sole  oriente,  25."^. 

Einineie  ei  cttticiire,  confundunlur, 
255: . 

itv,  pro  ad,  257  ;  u  ^{^^,  coram,  239. 

Knallage  lemporis,  l^,  255. 

Aveti/o»,  inserere,  92. 

Epbemeridos  Oe^^aris  conscriptar  in 
privatum  UMim,  ci  hiuc  ejus  Cotuuaeit- 
tarii  facii,  273. 

£«i  xh  m,',i,  i<c  con«eiiticnlibti8, 78. 

Epicurus,  censotur  suinQiQif^booum 
in  ToluptatepQsui!$se,sivein  |iriv;tlione 
^doloris  :  dogma  ip^ius  dciode  dtaeriu.H 
'iuterpretali  suut  eju^  seclutores,  Sd4. 

Epftbeta  duo  uui  sulMl^ulivo  addila, 
101. 

Erectuseiereplm,  co.ifuDduntur,  72. 

Eremus,  nicdia  brc\i,  27. 

Ereptus  et  eicctvs,  coQfuQduntur, 
72. 

ifTAt;iffl«i  U>«««r«v,  53. 

]k?i«ai«,  lucrum,  oucesluSf  ^O. 

Krgo,  ultima  m.iie  correpu,  15,  SS. 

Ertaere,  pro  sauare,  72. 

Eseia%^  Esuias,  et  /s/diu,  86. 

Esse,  ireBi  isae,  (^nfiuia.  112,  258 ; 
et  posse,  262.  Est  elli  sin  patliur,  3*^; 
o<iiiltitur  vel  additur  iu  codd.  81, 12f^ 
136,  172,211,258,265;  proi.ect,81. 
eslsubiiens,  Grecismus,  177. 

£<n.,lirel,  81. 

Is7,adversativum,  H;  eleggnteradhi- 
betur  in  exclamutionibus,221 :  et  sed, 
conTuudutUur,  8;  ei  a\  13,  21. 

Eihica  ScritturK  sacrc  ioierpreta* 
lio.  235. 

Ktvof,  de  multitudiue  a  ;iQiaU»s!i^^^\ 


"110.5 


INDICES  m  ARATORIS  EPiSTOLAS  BT  UmOS. 


ilOi 


Kvehi  ntl  diciintur  cpri  re  ffesla  ma- 
giiiiudiiiem  acqiiirunt,  45. 

Everrere^  everriculum^  5i. 

£unuc}ii,  \arii9  rptNiS|ir:<'pos'li,l30. 

Erocarcu  at  diciiur  vitis,  1H2. 

tbfwm  xiTwv,  de  elrH)ttentia,  65. 

EXf  causam  luiUl,  6;  ex  quOt  pro 
Puslqaam,  215:  oniiiliiur  |er  eUipbiu, 
13(). 

Examtmu  et  extmimh,  6^ 

Bxcidere  arboreni,  d5. 

Exeipcre  et  ucciperet  confunduniur, 
1*5. 

Excomps  dompsticorum  et  privaia- 
rum  dicitur  qui  fuoctus  est  hoc  miiue- 
re.  2i. 

£xoon8ul  dicitur  qni  consulatu  fun- 
c  us  est,  22. 

Exemplo  et  exiemp^o,  conftmduntur. 
171. 

ExhausiuSy  pro  m.tcileitc»,  93;  et 
exustus,  cuiduuMuniur,  93. 

Exire,  de  sorte,  61 ,  exil  virlus,  83 ; 
ei  excedere,  confun  iuntur,  261. 

KxqiiafStur  dicilur  qui  fiiuctus  est 
lioc  iiiunTe,  22. 

Ex  Huit  ei  exsili.t,  198. 

Exhpectare  ei  speciaret  coiifuniun- 
tar,  216. 

t.xspuf.re  animam,  56. 

Kxsta€e\  asture,  eonfandnnliir,183. 

Ejitemp  0  e  exemplo,  permutHntur, 
ia5. 

Extremut  mundus,  pro  exirema 
miiudi  parte,  40. 

ExHstus  et  exhausiuSj  coDftiudaii- 
iur,  93. 

Kxutiw,  pro  veslimentis,  147. 


Taeere  a:i(fuidq\i\s  dicilur,  cojos  rei 
Ipse  ctut;«  est,57.  Construitur  cum  in- 
ttiiitifo,88. 

Factui  et  partiis,  permutanlor,  244. 

Fiicundus  eifecuiiduSf  permuunlur, 
96,  148,  200. 

Falsui  et  laliiff,  pprmulantnr,  299. 

Fames  auri,  lo2,  1U3.  Fanie  pnniu- 
di  ultimam  inlerdum,  quia  olim  fuit 
quiute  ded  uaiionis,  103. 

Faieri,  proostend-  re,  171. 

Faiens  e  paie/ia,  ptTnn^tantur,  171. 

Favor  et  p..-vor,  confiin  iiiiitur,  2.S2. 

FaruSf  de  oratiune  e^oiuenii.  274. 

Feeert»^fixere  eivinxere^  perm  .tau- 
lur,  169. 

Fectmdhs  p(  facundus  permulafttur, 
66, 1  i8,  m. 
'     Feles,  \vro  1.  nonibus,  59. 

Felle  carei  coiuml>a,  12^). 

Femiii»  oi.m  lamtm  irahcbaiil,  eilam 
iKMiestiores,  14s. 

Feretrutn^  1 45. 

Fcta  e(  se-ii,  permutaiitor,  236. 

FjTftf,  pro  auferre,  51.  Ferre  in  /Iw- 
mrrii  auiorem  oolai,  eaq.ie  locutioa 
pasioribus  desiimpia,  20, 21 .  Ferunt  et 
9eTunt  periuniantur,  ^xferens  et  gc- 
renSf  172,  183 ;  feruntur  ei  legimtwr^ 
243. 

Fidcs  et  vtdes,  p^rv  iilnntm',  105. 

Fldus  ei  ifdiis,  conruuJuiitur,  130. 

FiQere  gressus,  71 ;  onuia,  de  pari- 
bus  Qicltur,  58;  et  fingere,  confuuttun- 
Hir.  58;  ei  sumere,  189;  fLxit  exfudif, 
151 :  /ixere,  fecere  et  wmxjtc,  I6'J. 

Ftgura,  pro  allegoriis  71,  108,142. 

Findere  et  ftinr/m,  permutaiKur, 
280 ;  de  uavigauiibuA,  25o. 

Ftngere  ct  /f^ere,  peniiulantur,  58 ; 
«t  pitioere,  216;  fictus  et  victusj  251. 

Finis,  pro  morte,  124.  ^ 

Fio,  prior»  correpla,  2^5. 

FUceila,  pro  culeo,  13  '. 

Ftagrare  dicitur  bellum,  19;  et  fides, 
210. 

Flammare,  pro  inOamtnarp,  190. 

Fteciere  genUf  poplitnn,  148, 1^)7. 

yioriMui  /ojruot  plures,  3.  Prima 
Wfipiiur  40  boc  iiooijae,  5. 


Flos,  de  homine  exlmlo,  4. 

FlnauMre,  do  lerraniiotu,  97. 

Fiuere,  de  eliiquentia,  65,  200 ,  de 
animo  luxurla  ooritipio.  85 ;  et  pluere, 
coufbnduiitur,  173 ;  fluxeriau  ei  fuljO- 
runtj  rermutantur,  258. 

Flumen,  de  eloqurnlia,  65, 200;  et 
fiUmen,  |i«rniutanlur,  65. 

Fl  ixns  et  luxus,  permu*au!ur,  253. 

Ftcns  e(  lorus,  ooiifiindiintur.  216. 

FonU  et  forte,  coofui.duntur,  .88, 
2U. 

Forent  et  furunt,  perm  <ta:)iur,   60. 

Forma,  proa)lei;oriis,  71. 

FonnidOf  de  hnea  venalorum,  161. 

Fornicalto,  vox  deierioris  aiiatis, 
188.  / 

^orte  el  'fonte,  permutantur,  188, 

Fortis,  pro  claro  et  inclyio,  2  8. 

Fragor,  de  tonliru,  241;etfttror, 
coufuoduiKiir,  2«1. 

Krouiem  quare  Con^tantinos  siigma- 
te  inuri  probibuerii,  41. 

Frustrari  et  gravai  i,  permutaotur, 

Fiilgor  et  A  iTur,  permutamur,  218. 

Fii  gur  el  fulcfor,  permutantur,  218. 

Fulmen  et  flwnen,  confunduniur,  63. 

Fulserwu  et/l/4?.rtiitl,permatan(ur, 
258. 

FunctifS,  de  mortuo,  non  tamen  op- 
timis  scriptoribus  usitalum,  72. 

Fundare  et  fUndere,  permuunlur, 
145. 

Ftmdere  et  fundare,  permutaotur, 
14^  f(uiilet/Sx  1,151. 

Funus^  pro  cadaver»*,  127. 

Furor  et  frngor,  confiindunlur,241. 

Furtivns,  de  eo  quod  igootum  es., 
108.  et  qiiod  subito  accidit,  227. 

FMraiitl  et/iirot/,  uermutantur,  2C0. 

FKiiia,  I  ro  ouio,  73, 


Gtdlina,  pro  meretrice,  oc. 

Gauder  \  ciim  \vn\o  casii,  27:1. 

Gaudia  et  grandia ,  pprmutantur, 
110,  255. 

Gebenna,quid  fiiprlly260;  |.roiafe- 
rorum  tormt*n'h,  261. 

Gemitiare  litutos,  269. 

Genifi^ns,  active  et  pas^ive,  48  ; 
por  uilipsin  irs\  vel  u,  r>8 ;  in  t  a  uomi- 
liiiMis  Gra^cii  io  »»«,  144. 

Gens,  (1e  multitudiue  aiitniaUum,53. 

Geiitiles,  150. 

Gerere,  pro  ferre,  dooare,  2.*^ ;  iiii- 
nos,  82;  figuram,  234;  pi  regere,  cuu- 
fusa,  144;  gerem  ei  [creiis  17i,  183. 

Germnnih  opuienta,  270. 

Germina  Pt  semina,  coDfuodutitur, 
232. 

Gerundi*  (in)liarticipia  mutantur  a 
librarlis.  176,  if). 

Gloria  et  graiia,  conrunduntur,  266. 

I?ra^a'iii  e.st  lenuiorum,  lectus  po- 
tentiorum,  ln7. 

Grcecus  nGraius,  confun«1unt«r.20 1. 

Grniiu  ct  Grcerus,  coiifundiinUir,204. 

Graumiatici   licentiam    suint^S' ruot 

3u.Tvis  cx  urbitrio  damn.iudi  probaii- 
IVP,  II. 

Grandia  et  gaudia^  permutautur, 
110,  255. 

Gralia  et  ghriaf  confanduntur,266; 
gratias  et  grntes  redOere,  referre,  age- 
rf,  etiaiu  apud  prosaicos,  25. 

Graiari  et  fruslrari,  conrundiintar, 
25S. 

6'ravfa,  de  somno.  226. 

Gregurii  VII  faslus,  IH. 

rufi.4;,  I  ro  ioeimi,  12;  pro  aolo,  226. 

H 

V,  tanqoamconsonans,  produelt  syl* 
labam  aniece  iente<n,  88. 

Uabere,  pro  poasidere,  100;  et  ole- 
re,  uermutaolur,  76. 

Habitui  ^V  altUtt,  v^tv^\Aas\\.w^2l2, 


Bcercsnondnis,  120. 

Uanc,  liuic  et  ^r,  fonfboiluiiter, 

Uebrasus  scribilur  ex  coimetudi  le. 
Ehra-us  cx  «icrivaikrtie,  61. 

Hr*n<l  advft,  180. 

Uerilis,  177. 

Ucuheu,  iiou  elien,  102 

Hiure,  di*  cop  '  IsaudiMi.di,  273. 

Hk:  ei  /.a,  cuiifu  .duntur,  107  :el 
/ri/»r,  14f,  U.3. 

Hierosolyma,  \t\ur.\\\  numero,  nou 
siiigul  iri,  2^0;  munnmenio  crocis  ii»  - 
giiia,  l.*>8. 

//fitcei /ifc;,  roiifiinduoliir,  142, 145- 
et  ^ttic  el  Ann -,  150,  l.»5. 

Uircu%,  de  iK.miiie,  59. 

Uis  et  hic,  cooSuoduotur,  107:  et 
6ia,  46. 

llis:orica  Scriplurs  sacnc  interp.e- 
tailo,  235. 

Homo  el  humo,  confunduntur,  179; 
honiiiies  mali  a  bestiis  deiiouiinaiitur, 
59. 

Uoiwreei  ore,  conftioduninr,  140. 

Uoi  et  1108,  penuiitaoiury  ^. 

Uospes,  t\\j;  de  eo  qu  <J  alicui  Df>Q 
est  projrtum,  b3;  et  sospes,  pemiu- 
taniur,  8.>. 

Huc  et  himc,  confundnnuir,  201. 

Huic,  hwc  et  hinCf  permutauiur. 
150.  163. 

Humeris  (tfi)  ferre,  amorem  dc^i^ 
giMl,  20;  pasioribustribaiiar,  21. 

Unmo  et  homo,  conruiiduMur,  179 

Uwie  et  nunc,  pennuUaUr,  118,  ei 
ftnc,  201. 

Hvbby  moQs  apibos  celebris,  274. 

I 

/  et  ti,  permu*aBtar,  242. 

Ihi  et  ttH,  conruiiduutur,  08,  206. 

Ictut  H  actus,  permulaiiiur,  266. 

ilt«<,  pro  Mio,  vel  pro  (onvenienli 
et  digno,  57. 

laioiv^  pro  p!ebeiU  et  rmciun  iuMie- 
rills,80. 

Idolwn^  mpdi»  brevi,  17,  HSi»  205. 

Ignaru  ,  pro  i^ooto,  80. 

Igne  cremaiidi  induebiaUir  tuGict 
ex  charu  pice  itlita,  139. 


Iffnoti  dei  arae,  201. 

ltinda,<B,  i'i. 

Hle  et  isie,  confttiiduniur.  225;  i7« 
etti.'lf,  2^2;  et  11110,213. 

Im  et  tm,  perinutiDiiir,  179. 

Imago  el  O'  igo,  coiifunduatur,  242. 

ImbeciUus  et  tfm^edilia,  68. 

Iinber,  de  mubitudine,  W. 

Iiiitlulta  el  mmtfoliit,  oooruodt.iitiv. 
198. 

Imperfectttmconjttgaiirole  qoarue  io 
ibam  «1  iebam,  110  ;  intt  rdoui  niams 
conatum  quam  eflectum  exprimil,  lil. 

Implere  honunem,  189. 

fmiu  et  tiiitf.t,  permntaotur,  179, 
184;  tmtim  aoxiiNi,  pru  Ima  sa&i  par.e, 

4U. 

fn,  in  cnmpositis  emtrariam  h«bet 
slnipliei  signiti  alioaero,  1 1:  cum  «toar- 
10  et  sexto  casu,  41;  |»er  ellips.n  omU- 
tiUir,  111;  causam  n  ( il^  122;  pm  erga 
cuni  casii  spxU),  225;  tti  nMiiimi.  |.ro 
coram,  2S9;  el  m,  ooufunduoiur,  1 11 

InceinUa,  de  bello,  1  i. 

Incertus,  de  (ram  te  oui  quissne 
vacdlaUoue  insistere  neqidt,  251. 

Indago,  de  iiuea  venalorum,  161. 

Inflico,  mdicium,  el  {udico,  ;Wi- 
diim,  confimdtiut  r.  55.  « 

Indrius,  ^o  armato,  12. 

Infernus,  pro  Orco,  .tdieeilfpe,  ^ 

liiiiiuJ\ttS|  pro  gcrundio,  90,  191, 
218. 

Inflatus,  pro  superbo,  67. 

Infracius,  opt  mis  «criptoribus,  rro 
fracio,  aiit  val3e  ftaeto,  deleriorilaiai 
pro  non  fiacto»  li. 

fn^aiitiiit,  ptt>  uatiir»  ItskAe,  l^ 
i/i^i  m.'  mJiiNi»  224. 


1105 

ingm%  ef  lugens,  touUin  luntur.l  i7. 
in^rqeivixero,  pennuUiulnr,  ii»8. 
imretnurbem,  218. 
•  J"^'*"'  tle  mari  procellU  tarljaio, 

Inecm  ei  «»7x11«,  prrmuuntur.  273. 

in^rere,  de  arborilius,  91;  ei  inje- 
rere,  permuianiur,  208. 

Ins  qnare  el  in$inuare,  roaruudua- 
lur,  213;  pro  Indic  ire,  M, 

itinnmre  el  iniignare.  conruodun- 
lur.  213. 

Intonare  el  inionare,  pei  muuutur, 

in$(rumentn,  pro  allpgorlis,  7!. 
hvactu$,  (le  virgine,  50. 
_ -'"'<'w  vrc,  de  graviori  aninu  aflocu, 
260;  et  maow  re,  permuUnlur,  SB^. 
/M/rflre  (/1  /«/<<:<?,  218, 
InvKta  pirlux^  1 1 . 

/p%#(|Handodi{rert  rasu  apronominc 
addiio,  83;  eii.s/e,  coufundiniur,  M3. 
ir.i  de  mari  pn  cellis  tiirb:ilo,  .56. 
ire  ei  esse,  coiifmiduulur,  -'38 
irrutilari  tptendore  nobilitatis,  176. 
itaia$,  E$am$,  E$e\a$^  86. 
/  r<if/.  media  producla:  inlerdum  el 
csi  bi.sy  labum,  8^. 
lf$e  et  ew,  confunduntor,  11 J. 
.  'f/^  ^JJP^^  permuiaiitur,  115,  2«i; 
et  ule^  225. 
iterare,  149. 
///0,  6. 
i/ttf,  6. 

J 

Jaf«r«,  de  «groiis,  110;  ei  lalere, 
euiiruuduniurj-^S;  et  iaeere,  110. 

yflcio  iu  composiUs  lUemm  i  reji- 
cit,  145. 

^octon  et  loHari,  coofiiaduDtur.  155. 

Juctdari,  patsive,  62.  ' 

.^.'f^^®^  '"^''    coulondunliv,   12.X 
156,  ir;o,  lUl,  260.  •        • 

Jejwm,  pro  bumili  ei  ioaaf,  7 

Jeremla   LameauiiQoes    ciirroine 
Knpts,  29. 

Joauues  virgod;sclpu|uidicllur,126. 
Jobi  llber  carroioe  scriplos  29. 
Joraanei,  n;edia  loaga,  67. 
Jubeo,  cum  lerUo  casu  cadeotis  est 
Laiinitaiis,  63. 

id%y^l%"!''*'  permuuatur, 

Jiirfair»t,  pro  feroci,  135;  et  Jii^ 

gWM,  permuianiur,  135,   185,  «17, 


1M)r.X  REaUM  ET  VERSORCM. 

/o/fis^deernisopiparis,  118. 
itJ9  ^7  «^  '^*'»"*^.  coiifuiidiiaiur,  118, 

168""'"'"  *^   rf«rff?m    permutaatur 

l/iif/ia,  decpfjs  opiparlf.  118 

Laxnri  difnnlur  nvu  tiii,  56. 

Le  tioy  p.osMKTa  Scri|.|ura,  101. 

lectu$  po!ftiiiiorum  rrat,  qrabalu$ 
leiiuinrura,  107-.  I»  lecto  cadavera  re- 
f>on«l.aiiinr,  146.  ci«ic- 

Ww/i/r  nferuwur,  coufusi.  293. 

I*«ii/ws,  dM  limo  ♦•t  terra,  38 ;  ct  /^ 
/tfa,  perui..taiiiur,  38.  »    *  •'«^ 

Atici*;?,  d  ■  s«|oauii8  piscioin.  137. 

Livare  cord,,  89 ;  letare de  fonte. 

duntnr,  fH,l09   3rtH.  • 

Levit^  116. 

A.wttii,  a  )u'«,  46. 

Leiuoyia,  anici»enuUima  brevl.  27 

Lex,  I  er  excellrniiam  (Je leue  Mov* 
8i»>  70;  et  /H.T,  coafusa,  127.  ^ 

Litore  oscula  de  superlorilMis,  fiaere 
J^3l'»rt»>us,  58;  et  /itori,  permuiwur! 

1!8.*^^'*  pro  pciderare,  «stimare, 

Librl  ooxli  cremabantor,  218. 
LiceoUua  roeta,  274. 

206*^^  *'    ^'^'  <»"'^w'nn  u^  181, 

L{eel  (po«t)  oniluitar  /anKn,  «21. 

«^*,  pro  io  vium  revocare,  56. 

Imeas,  de  liomiae,  1 22. 

Ligoum  qao^et  comprimebaatur 
erat  viocull  geaan,  197.  ^^^^^^^^^ 

Limloibus  aacris  oseult  figebant,  197. 
Lim«f,  pro  qiiovis  spallo,  40:  et  //- 
ni^^,  perrautamur,78,  «27 ;  ei /Viiiei, 


addiiui!''l5r  ^  '**"'''  ^^ '  comparaiiT^ 
Magi$ter,  de  eo  qni  alicui  rel  pra^. 

50  ;nuiQi5tra  ar$,  64, 177 ;  et  num$l^\ 

confun.runiur,  2:2. 
Magistraiiis  municipales,  qnale  iw 

habtieriut,  197.         «^       •  -«         i-» 

Magnanitnu$  ei  maftnaninu$,  68, 157. 

«a/or  et  me/ior,  periniiiaiitnr,  214. 

MiXwt.,  superlalfvo  additur,  151. 

ifr;/«  wion,  volunlatem  propens.im 
indical,  73 ,  nuiUii$$e  et  ntadui$ae,  cou- 
fusa,  2J1.  * 

Maxo»,   comparativo  iddiiur,    151, 

Af/iMflre  el   mfliwr/»,  coafoaduntur, 

M(!neti$^  pn»  lelemo,  1  0. 
21  o'^"^^  el  iwfl/iore,  cuiifunduotiir, 

J/amM  iii/7ewii,  22t ;  el  muims,  coa- 
fuodoiitur,  201. 
Marulliona,  of,  133. 
Wariaiwrto dicitur,  50;  media  pro- 

Marts  Atlriaticiquinam  tcrmiai,  257 
'  Marita  fl  in:i:a,  177. 
Maitiiias,  donum  Dd;  expooit  Ara- 
tur  p.r  D«  parmm,  61 
irir  * 


Jiirficiiwi,  fudico,  ei  tii(/iciMm,  im/i. 
W,  crwfuoduntur,  55. 
Jtt</a/i«,  13>. 
JMgu/iim  flper(Mm,  pateiw,  120. 

12i."5o3?2o1.'^'''"''  permuuatur, 

rwf  "fnn  ^?'  ?>"f"ndan(ur,  90,  98;  et 

amore  Dol,  et  obligauouibus  mutuis. 

Juvenea,  pro  raella  libidlnosa,  59. 

coulileXttH^^^"*^^^^^^^ 
^^[^^"'^«'•«^«"«dlcUar  verootem- 

L 

jr  et  rf,  permauator,  152, 168. 
f»^,demiliUa,  11.     ^ 
|flcittet  tocM,  permoUDtnr,  157. 
j^/flnei  i  vfiunwafunduuiur,  155. 

f-i«p^.  de  veste  porpurea,  46. 
h:,nf ?i;i"'/f  "'"•.^P^  «otiquoo  tralie- 
'.  bo\^^^^^^^  '^"*««  ^'•«^ 

ifptde$,  pro  bominihus  asperis,  121. 
lis  109'  ''^  ^*'*^'^'  «*«  lerricalamen- 

/^/e/  et  /flf#|,  confuodaafor,  203. 


Iiimtt,  pro  bomlne,  58. 
lina^  pro  reUbos,  160. 

t?^W  pro  aermonebomlaum,  269 

It^uii/arflfltiaf,  142.  '  *^' 

Liiare  et  libare,  permuUntur.  193 

Aiiivof,  Aomofls^r,  121. 

i//frfl,  prosacro  Tolumiue.  26:  /£/- 
Uravetu$.  pro  Veteri  Tesumento,  194. 
Li  teras  iraospoauDi  librarli,  43. 

loc  TC  el  rflCflre,  permutantur,  220. 

Lof  uliis  urna  ia  qaa  cioeres  coude- 
oaotur,  1^0. 

L'jeu$  et  /flott,  penniiu  lur,  157. 

Loaginusdictuspie)„f^i^.i„^    273. 

Loqut  ore,  45. 

Lucam  in  Actibus  oonniilli  potant 
coosrripslsse  qtis  viderat,  alii  ex  Petro 
sua  cogoovisse,  2  >. 

Awciv,  de  mort ',  36. 

iAUientiatecta,  1 47 ;  et  iii^oiltfl,  per- 
muuotur,  147.  "^ 

iMHKn,  pro  Inceroa,  41 ;  de  veste 

Purpurea,  46;  iumma  nutndi  dicuntnr 
etrus  et  Paiilus,  264 ;  et  linm,  cou- 
fundimtur,  219,  227.  ' 

Ittgi,  pro  meretrice,  oode  /upaiia- 

LnpiM  dehomlnes»vieDU,59.    * 

A6««,  de  morle,  ,"56. 

Lwx  et  lex.  permoUator,  127. 

Lims  et  pmii  eopftiaduDtar,  233. 

L3rAia,urbsPaUBaUii«,140. 

Lystra,  178. 

II     • 
M  et  btt  coo^budootor,  112. 
*^«  «i  Maeedmiim,  secimdaloD- 

^mwfifl  pro  MaeedoDia,  19». 
ijacffimi,  Doo  AfaeAtem,  l^ 
^Madtmu  et  ma/ntis^,  coafuDduDlor, 

rl  *i|5*' **"*"'"  ^^^  *7-  "*«J  Ptt«- 


^B.riiii^,  soperlaUvo  additnr.  151. 
Mediaior,  52. 
Iferfina,  52. 

if  e/,  de  oratiooe  eloqoeoti,  274  ;-iiic| 
flWK^rnm,  200. 

Melior  et  mafor,  conlbndaatur,  1B4. 

Melite,  iosuh  ad  SicilUm;  niedia 
producit!  r,  236.  Ad  eam  Paolua  Dau* 
Iragium  paasus,  257. 

Memorare  et  ttutnerare,  coafuDdau-^ 
lur.  214.  ^^ 

llens  ona  amidU»  sigoam,  99. 

Mentiri  Deo,  105.  Meudacinm  ffco- 
tifeo8odiah»bitom,   OS. 

Merere,  pro  coosequi,  10,  «4. 

Mergere,  absolute.  per  elUpoiu  m; 
209. 

ui^i,  de  ratiroe  f  It»  ad  victum  na- 
raodum,  222.  ^ 

Mer$ut,  pro  angusutus,  197. 

Mi«it,«  cur  Cbrisius  dlcUis,  51 

Mctreta,  eadem  que  amphora,  meii- 
au  ne  et  vasis  genus,  236. 

Mtcare,  de  »ole  orieute,  253. 

Migrare^  pro  efOcere  ut  qqis  mtgr^^ 

MiliUris  custndia,  219. 
ifi7/>  Atigwe,  108. 
MimK  cceli  ei  petagi,  255. 
Mmister,  adeaive,64, 17*;  etHKi^ 
§t$l^r,  coufunduntur,  23i. 

Mimtefia  el  ntyueria,  coofaoduautr^ 
111. 

Minitaltu  et  tmj/a/i»»  permuUatarr 
196. 

Minulrare,  2;  pro  epolaoU  adesse, 
,116. 
Mi$tm  el  wnii,  pi^nnuUotor,  274. 
JfiOere,  pro  omittere,  274. 
mwiiuIm,  Gneds  receoUoribua.  pro. 
aepulcro,  57;  '  «" 

Modue,  pco  fioe,  S68< 
If Mftfs  et  lofficf,  perihutaDtar,  S8L 
M9Xt4«,  pro  culoD,  130. 
Monere,  de^illis  qul  jusso  divino  all- 
qoid  iodicaat,  164,  225:  et  wtmerc, 
cuDfuoduolur,  156, 164,  207,  251,  24-.! 
Jfomoneiila,  pra  aepolcris,  56;  et 
•noNtineiifa,  186. 

Moralis^ripior»  aacr»  interpreta- 
uo.  255^;  et  mor;a/if,  confuadnntur, 

Aforf  dicootur  urbes,  71;de  dle,  , 

^Jioriale  et  moraU ,  oooftiDdttDtar, 
236« 

Jforfei,  pro  mortois,  10;  pro  qnovia 
morUs  geoere,  89. 

JfosM  et  «oysci,  155,  U4,  «0  ir<MU 


•HU7 


INDICES  LN  AKATOUIS  EPISTOLVS  £T  LkBROS. 


ifim 


C«|tkS  seruiidus,  Ui,  171. 

Move'i  ilicimtup  furnre  divioo  ft};i- 
till,  14!;  K  m-mere,  confunduiilur, 
m,  1:  4,  207,  251,  i43.  MOii  ei  nori, 
222,250 
>    Mijtii;r(im  nomiDa  a  noribas dediicla, 

m. 

.     Mvndwtus  el  mtoi^a  tu,  pprmu'an- 
lur,  211. 

Mundare  elpnr::aie,  confunduutur, 
201. 

Mtmdatus  cl  mund  i;ifi5,  permulan- 
iur,21l. 

Mimui  (H  rfK7i/i»,  rnnfundunUK,  *lt; 
vinnereeA  nunmt,  U3;  cl  vlvef^,  221; 
et  munnure,  2G'). 

Mnimurc  oi  nmnere,  confundunlur, 
260. 

Mi9T-pr.v,  ."jrcrfl  >.r?i(Uf)i,  117. 

MitisilewtJ,  112. 

J!/?//  re  01  nuiare,  ronfundunlur,2l5. 

MisUrvi  ci  minisieria,  |  ermuuniur, 
117. 

My  ticus^  pro  celalMS,26.   MysMca 
Sciipluise  sacrse  interpreUiio,  2  5. 
N 

jV  el  r,  confuo  lunlur,  2U. 

Va  mrii«  el  lacturus,  peruiutanlur, 
499. 

iV^iimetnon,  confnndunlar,  102;  et 
/am,  125,  1)6,  1?)9,  i61,260;  adversa- 
livum  est,  1,TJ. 

JVrific/,  pro  oriri,  151;  el  resci,  190. 

/V^a/fij  el  orlus,  pennuiaiiiur,  151. 

Nuu  r  qium,  de  grave  daninum  per- 
pessis,  21  (  hristianis  de  iliis  adhil)etur 
«pii  aliis  neK'>iiis  inipediuntar  ea  p.x- 
stare  ((UP  sai  iii  sunt  apta ,  22. 

Navis  tPinpestate  aclae  poetica  de- 
scripiio,  251. 

Ne  et  nec,  confunduntur ,  68,  233, 
«55. 

Nec  et  ne.  confuoduntur,  68,  353, 
25^   et  ncn.  86. 

.V«c/ar,  de  oraiiooe  eloqueoti,  27i. 

Nemesis.  260. 

Hif^,  de  muititudine,  123. 

Neycius,  pTO  i:  iioio ,  79,  16<5. 

Netiter  el  urwlT,  permut  Mittir,  20". 

Nex^  de  morte  naturati,  143 ;  necc  , 
pro  ()uovi>  moriis  Kenere,  89. 

Nimlfus,  de  muilitudin*,  12.3. 

Noclm-nus,  iro  noctu.,  198, 

Nome>it  pro  «iignitMle,  lionore,  221 ; 
cl  NM»n  n,  lOii^^unduntur,  2-21,  250.  No- 
luiua  duo  a1i<  ui  data  ex  diversis  lin- 
guis,  1  i7.  Noniina  mutierum  a  floriijus 
denvata,  165. 

Noiiiiiiaiivus,  ii  ore  Attico,  pro  vora- 
livo,  93- 

Non,  pro  nonne,  102;  wm  pudel 
iuitio  vor^us,  220 ;  et  ncc,  per.Mi.tan- 
l«r,  86, 101:  etwmn,  102. 

Nos  ct  hos,  coiifaiiduntur,  60;  et 

VOSy     115. 

«'«Tiiv.  efficere  u/  (fttis  cegrotet,  57. 
Nosli  r  cl  vesler,  permutantur,  174, 
233. 

N&T«  laU9«i|<,  172. 

Aorfioc,  pro  reiibvHre,  restiiuere,88. 
Sooi  et  wioui,  confundantur,  22i, 

2;o. 

NuheSy  de  muUihidine,  12?. 

iVwdus,  pro  iotirmi,  12,  pro  solo, 
225. 

Ntunen  el  nomen,  confandunlur,  221. 

Numerare  el  memorare,  permuiao- 
tiir,  214. 

Numenis  pluralis  poelis  fraiuens  : 
iiingiiliris  indicai  aiiquid  univtfrsnm, 
16i,  221,  varMi,  225;  et  miinus,  coii- 
fuiiduritur,  li3.  ^ 

Nwninis  et  nwnis ,  coiifunduntnr , 
1*6. 

Nummus,  pro  den:irio,  218;  ei  wii- 
fften,  confiiiidutitiir,  126. 

Nunc  et  tun^^  permutautur,  67  ,  et 
^,118. 


ATunffwnm  et  nrnquam,  permutantar, 
15S. 

Nus.uam  et  nunquam,  permaUniur, 
158. 

Nuiaree'  mN/<ire,coafaoduntur,215. 

0 

0  ex  u  corripitur,  27;  pro  vj  ol-m 
scri  »«um,  201 ;  et  n,  confunduntnr, 
157  ;  breve  in  desino,  solvo,  eic»  23; 
in  f.ituris,  ut  in  reserabo,  b  eve,  26. 

Obex  curripit  primam,  objex  produ- 
clt,  2i7. 

Oblatus,  allatus  et  ablalus,  permu- 
ta.itnr,  216. 

Obort"s  et  obwtM,  confundnnJur,  97. 

Obs  quin  salutis^  ofRcii,  etc,  170. 

Ohstructus,  pro  incluso,  193. 

Otfviarej  jto  ressere,  196. 

Obvius,  pro  contrario,  196. 

Ocedil  et  deciditt  coofooduntur, 

Occursr»,  pro  ocrurrentibus,  110. 

Ocn/ii<  nmator,  254. 

6^Im»,  dft  (?r.i\  i  dolori»,  74. 

OJIerre,  de  sn  riflciis,  236 ;  et  pro- 
fcrre,  confunduntnr,  ^. 

67x0«,  de  superbia,  69. 

6-1»«,  de  veste  purp«jrca,  46. 

Oleaster,  am  feiiiinini  generis,  92. 

Oliva,  pacis  signum,  41. 

Oiius,  dft  piriu,  5*,  189;  et  opus, 
permniautur,  2i8. 

Opistographum,  quodcunnue  tergo 
volvminis  erat  inscriptum,  2d8. 

Opus  et  onus,  permutanlur,  248. 

Or  is ,  de  singulls  brbis  terrariim 
partlbus,  152.  Plurali  mimero  i  ro  ocu- 
iis,  137,  239;  et  ori$,  conftinduotur, 
1.52,  orbe  et  ore,  4,  56;  et  urbe,  189, 
200. 

Ordines,  151. 

Origo  et  imago,  confunduntnr,  212. 

Oro  et  ore,  prrmuiantur,  255. 

6p?«vi?:it»,  priwire,  92. 
•  6fir«,iempusaurorreproxiraum,ll4. 

Otus  et  na/U5,  confunduntur,  151. 

Os.  pro  e!egantia  dicendi,  50;  pro 
amJacia,  167  ;  prO  consensn,  5  :ore  et 
orbe,  coufundiintnr,  4,  56  ;  ct  nonore, 
1 10:  et  oro,  233 ;et  aur«,  64, 243, 272; 
ore  l  qui,  45. 

Oscula  Ubare  ei  fitfere,  diffpruni, 
58.  Figebant  limiiilbuNsairis,  197. 

Oves  vocitx  a  pastoribus,  21. 

Oxymori  exemp'a,  56,  69. 

P 

Pacificator,  pro  medialore,  52. 

Pactum  et  casum^  permuiantur,256. 

n«>iv,  jungiiur  verbo  cuiu  M  compo- 
sito,  1^6. 

PuUidns,  de  inferls,  7i. 

Fungere,  de  carniinibus ,  252;  et 
tanqeref  confuudiintur,  252. 

Papa,  generatim  nomen  epidropo- 
rum,  losioa  priuii  episcopi  ex  decrcto 
Gregorii  VII,  17,  18. 

Papltia,  proVenere,  168. 

n-f\  t9v«  %iimu  apud^  238. 

Wurmtif^us,  \ox  peregrina,  39- 

ParnUiticus,  141 . 

Paraiis  et  paten»  eonfbnduntur,  120. 

Pararius,  53. 

Pariete,  trisylbbam,  28. 

Parte  ei  patrfi  cionfundmilur,  43, 

ioo. 

.  Participium  m  /uifttJunim  nolai,.93. 
In  gerundiuin  mulatur,  176,  259.  Cum 
verbosubstaniivo  perGr»clsinum,  177. 

Parltts  el  fiic/iw,  coufuuduolur,  2t4. 

P  !sc'a,  (B  ci  atis,  241. 

pi.sioiTS  .licuHiuroves  vocare,  21. 
n«Tci»,  cuuiem^cre,  46. 

Pntore,  ili?  kuo  st.ituis  noo  omalo, 
231  ;  etpurarc,  wufunduutur,  120  ;  el 
falcii,  171 


P(ttreH  parte,  perimitakitar,  45, 100. 

Paultus  scriliCDdum ,  noa  Pauius 
169  Noonunqu.im  Petfo  praefertur,' 
181.  lu  dcmitm  dictos  Tidetar.  poq- 
quaro  contiueote  Asia  egressus  uierai- 
aolfir  Sautus,  139,  240.  Utrunl  H^rii 
po«*tas  Graecos,  202.  Vas  appeilatnr, 
205.  Q:iale  artincium  exercocrit,  207. 
Ouare  provoeaverit  afd  1 1  p.  RomaBum 
218,  249.  Naofragium  passai  ad  Mei?- 
tam  pmpe  Siciliam,  ^.  Lumen  nmtdi 
cum  Petrodicitur,  264.  Paullus  ct  Pe- 
trus  a  quibus<tam  di'  aniur  codem  te{n. 
pore  interfecli.  De  Paullo  id  alij  aij 
sequeotem  anoum  refeniAt,  206. 

Paventia  tecta,  147. 

Piiww,  ttwpor  ct  /"./ror,  permutanlor, 
252. 

Pax,  flum-ni,  ouiri  et  rebos  inani- 
matis  tribuitur,  251 . 

uv^,  de  Siirmone  duro,  7. 

PeccaU  bapiismo  aboleri  credebaol. 
42.  , 

Pedes  captivornm  ligno  oom;iresM, 

nuv«»,  vthementer  cupere,  101. 

Pendere  ab  ore  dicu.itur  •liscipoll, 
65 ;  de  aediliLlis  i;uae  columuis  tusU- 
nentur,  227. 

Pensare,  100. 

Pfr,  ellipsin  patitur,  130;  elpr«, 
confunduniur,  134,  227;  et  pro,  154. 

Perferre  et  pr^eferre,  confuuduoiur, 

Perg  r»-  iter,  \z6. 

Pergub,  pro  crnaculo,  60. 

Permtuere  atiquem  furori^  55,  pro 
remitlere,  77: 

Perosus  alicui,  56. 

Persona,  pro  i|»so  homine,  180. 

Pervam,  |.ro  invasus,  217. 

Pernus  et  prtBmus,  confaodan'ar, 
227   253. 

Peiitwus,  antepenoltima  brevi,  40. 

Peroitrs,  p  obomloibusasperis,  122. 

Pelrus  dlcltur  ctaviger,  53,  158;  et 
farma  Ecciesice,  106 ;  prinau^  prtncept, 
senior,  71 ;  tumen  imindr,  264.  PauMo 
pr»fertu%  184;  eodem  die  quo  PjiuI- 
lus  intiTfectus,  266. 

PTknrno,  media  longa,  258, 265 

P/ii/tppna»  unde  dictus,  151. 

♦oXiY^,  de  sqoamis  serpentuni,  157« 

Piacnta,  75. 

Pietas,  pro  ctcmentla,  45, 158. 

PiUttuSf  pi^ima  eorreiHa  et  producta, 
96. 

Pingere  et  fingere,  permaiantur, 
216. 

Pinguis,  de  mngnlBco  scnnone ;  apud 
optiinos  vero  de  duro  «t  in>aavi,  7, 
272 ;  de  aqua,  7 ;  piiifTitia  ctanfius  ^um- 
guine,  58. 

Pinguitudo,  non  pingiiedo,  118. 

pitcTnv,  «tlicere  Ol  quis  cadat,  57. 

Piscari  homines,  53. 

Pius,  pro  cieiueoti;  d^  OjrWto,  9S ; 
t:tprtu3,  conf\in(!antnr,  213,  2o3. 

Plnsmare  et  plasmd,  fl6. 

Pluere  ei  flue  e,  confundnmur,  I7S. 

Pltiralis  bnmer^is.  Tid.  .Yicmerui. 

noW»i|,  viuciili  gena^j  197. 

Poesis,  modia  brtfvi.  2j. 

l^oet»  r.bristianiioobserianda  quan- 
tilale  uobaccuriili,  2S6. 

n9iti«,  sequeiite  irtnriitivo,  88. 

n^K,  pro  Alrxandria  ,  201 

Pbi>iVa  (rhimpni,  42. 

Pombosus,  promaftnf^,  226. 

Poinitis,  de  partii,  52. 

Poutes,  de  ianuisrarceris,  1€J4. 

Populo^  pro  pojubr,  62. 

Po]nitosus,  de  roultitudine,  61. 

Populus.  de  animalibds,  53 ;  de  mul- 
tltudiue,  64. 

Porrigere  mdntoit^  pro  auxiliafli 
or2e5V^t\7«   . 


ff09 

F#»rto,  di«:UiirMara.r(0;Si^e«ia5a,R6. 

rortinis  SaloiiMMi«  ia  tciuplo,  b?. 

fOTtilor,  75. 

PoiM,  iuservil  periplirMi.  2i,  111; 
XMtenmi  indicai  uiigQuiii  ouid  eL  he- 
roe  digouin»  73 ;  ei  mt,  eoniuiidDtttur, 
262. 

^^utu» ,  de  danooe  booiiieiii 
vexanle,  196. 

PolMt  dicilur  Joamies,  474 ;  pro 
clan*  et  iiiclylo,  m 

Poiifir  et  w^  coa&iuduiilur,  177. 

Voiit  es,  pro  poies,  81. 

Pr(B  et  per,  coefiiiRlnoUir,  t!U,2S7; 
et  prOt  47 ;  verbis  ex  png  composiiis 
fiingitur  a<>cusaiivu6, 48. 

Frit  cediie  et  profeeUere,  ooofunduD- 
tnr,  ll^ 

PnvceUere  cl  prwcdere^  eonlun- 
dunlur,  i:>!S. 

Prccda  el  privdo,  pcrmtitauiur,  190. 

Prado  et  pritdn,  pe:  uiMianiur,  109. 

Pr(r',erre  f  pro  ostcudere,  62;  et 
profarre  et  perierre,  coiiduvinai  or,  15  i. 

Pragressiu  el  progrttins,  perma- 
laiiiiir,  47. 

Prwfpimen  el  pro^Nmere^cooruQdno- 

lur,  217. 

IV»|.4><iiio  alia  additur  verlK)  ex 
pra'|iosiiionH  ( ouiixniitd,  43;  qu»  e>tio 
coiiip<«iio,  «Bpe  reiieiit«ir,  218. 

Pra'sciu8,  d  j  fu turoruui  mooitori. 4is. 
221. 

IVcs<*as  «lulijfioctivi  ptofuiuro  iodi- 
c..livl,  13,l(ti»,  1'i3. 

Pt<est'trealicuK  pro  prodesse,  213. 

Pra$tolurttSy  U7. 

Pr(vsul ;  |»ro  opi*  et  au\>iio,  87. 

Prtecius  et  perriiK,  oiuluudouiur, 
227.  i53. 

Pravus  01  pronus,  permutatiiury  23DL 

Prei-»»s  i«i  miiaculo  fusf,  liO. 

Priin:*»,  piop  ius  ei  prtvmt,  permu- 
taiiior,  7*). 

Priut  cl  piiw,  ooufuoduutur,  213, 

Privus,  pro  proprio,  79;  et  prtaiKs 
et  yiropriw,  coofuoduutur,  79. 

Pro  eiprte  coDfuoduoior,  47 ;  et  per, 
154. 

Pro,  rectiiis  scrlbitur  quam  proh. 
176. 

Proctatuarey  pro  pobiice  t4*«tarl,  60. 

Proconsute^  196.  Proooosul  Cyuri, 
170. 

Proferre  et  prtkferre,  coariKKJUfitar. 
13i,  eio/Terre,  2-'>0. 

Proijressui  et  prtBgrewU  permo- 
Uiitur,  47. 

Propeere,  144. 

/'rviitfs  ei  promis.  conldDduotar,  2S9. 

PruMOiuiiiis  elli|isis,  45. 

Propiiis  et  proprtMt»  confuodontar, 
H9.     ^ 

Proponere  et  proiponere,  penoatao- 
lur,  217. 

Propntaet  prophts,  coQrnodootur, 
89,  <'t  prtni/ia^et  irtUMs..79. 

upo«««T(Tiaw  de  lacto  \  eoereo,  50. 

l*ruaudiat:a  -^A,  si  preducator,  gra- 

fitatis,  si  corrlpialur,  suavitatis  est  io- 

diciuui,  12S.  >-il^ateni»media  prodn- 

cia,  iutenlumduatMisprioribusoorreptis 

1H8.— idii/ii,  priioa  tooga  et  brevi,f62. 

^Advenis,  ultiroa  br^vi,  20.  —  Ariite, 

irisyliabum,  28. »  CeUeamenUt^  aote- 

peiuiUiiHa  iirew,  161  —  Corrigta^  ao- 

lepeiiultiaia  longa,  174.  —BaiHdis^  se- 

riiiida  brevi.  el  io  i^avt.liciis,- 1 73. -^ 

Desero^  uliiiui  cbrrepta,  23.  —  i)ftitno, 

uUiiiia    eorrep  a  ,   2-^.  —  DU  ,    priaa 

M)^:i,  Dn  prima  brevi,  lKl..|>/fco, 

iliuia  corrppla,  23.  —  fi  ox  »  produci- 

ir,  (  X  i|  corri,»iiur,  i'i .-^Ecclesia^  aii- 

.3  trnuliinia  correpia,  int<^rduiu  et  iri- 

•vihl>um,21, 22.  — £r9e,ultinia  brevi, 

i\  2.*{.  —  Erenm,  peuultiuia  brevi, 

iT*  -*  Kiuris ,   uliiuia  brevi ,  30.  — 


INDR\  REIiliX  ET  VBRBORUM. 

Fa^ne,  ultfma  prodoetaf  103. —>Fio, 
priuia  brevi,  253.  —  Ftorianu^  ptiia» 
brevl,  1.  —  1/,  prodocit  oriorem  SKlla- 
bain  breveoH  88.  •—  Imum ,  meJia 
br.*v|,  85,  285.  ^  !s  io  ptruuis, 
advenis,  nesds.  eauis^  correfitoui, 
20,  81  —  Israel,  media  pii diieu,  vel 
etiaiu  trisyllaliom,  81.—  Jordans, 
uiedia  looga*  67.  —  Uaeedo,  Macedo- 
muSy  secuoda  loogt,  191.  — Aforta, 
media  producta,  50.  —  MeiHe^  media 
longa,  256.  —  Nescis,  oliima  brevi,20, 
81.  —  0  corripllar  io  erge,  13.  25;  ex 
•i^cori  ipihir,  27 ;  io  desero,  tiisce,  de- 
SMO^  bfove,  25;  in  uliima  f\iturorum 
primTooajOisatkNits,  brsTe,  26.— OAex, 
prima  brevi,  o6/ex,  prima  loogs,  274. 
—  Pariete,  uisyllaimm,  28.  --.  Pertfe- 
ittf,  ulUina  brevi,  20.  —  FetiUaruSj  aii- 
te,  enuUima  brcvi,  40.  —  Pkaraa,  me- 
dia  lofiga,  2"*^,  '^,  —  Pitalus,  irinn 
iooga  ei  brevt,  9J.  — Paal/eritiiR,  anie- 
peniiUiioa  brevi,  27.—  Quomodo,  dua- 
Imis  prioribus  brevibus,  2U2.  —  Mert, 
primam  prodiicit,  252.  —  SdbeUius, 
prima  longa  •  t  brevi,  155  —  Socrili- 
cium,  secuiidj  produeta,  250.—  SUoa, 
tripltcem  lia-ei  quaolilaiem,  115.— 
5i«fioit,  (NTima  longa  et  lirevi,  125.  — 
SiiHonis,  media  liMiga  et  lirevi,  12  f.— 
Sotvo,  uliifua  corre,'U,  23.  —  Spado, 
priiua  loiiga  tl  brevl,  ir>0.  —  TlMiiia, 
priorl  longa,  27,  205.  —  TnduAM, 
prima  loiiga,  |.36. 

Prohtrams  bi  substratm.  ODo^OQdun- 
tur,  263. 

^  n^ttttst»!,  de  cada^ore  repobU » io 
lecio,  146. 

Prorocare^^dtdtnr  qiils  de  miiiore 
ad  majorem,  appeltare  ad  parem,  218. 

ProvocaUoiii»  Pauaioa  raUo,  W8, 

iVoxmuct ,  vuz  ercicsiastca  80  - 
cuio  giuii^ive  ei  daUvo,  94. 

Psaluioruio  iiieirom,  28. 

Psatierium,  aotepeoultiaia  brevi , 
ui>i  poti<is  sit  triiim  s^  abarum,  27. 

Pu^ftoiio  ei  purgatio,  coiifuoduutur, 

nai,dieiuirliaria,  50. 
Putsiire,  de  sqoo,  148;  sensii  evo- 
c  odi  et  delcgeiMli,  170, 178 
Purgare  einmndare,  GoitfboduoUir, 

PwrgaUo  et  /n^Nfillo,  pennotaotur, 
ai. 
Fgthoj  ars  Fg/thonieQ^  195. 

« 

Que  et  ^ida,  ooaftnidoalQr,  40 ;  et 
^Mom,  113, 130,  224 ;  et  quo,  134,217. 

QwB  et  quam  penoutaaiur,  99, 156, 
183,  214;  et  ^mo,  100;  et  quod,  212, 
225,  233, 2S8;et^,  210, 264;  et^ifta; 
259» 

QsL-m  et  quet,  peroiiaoeotar,  99, 156. 
13.3,  21t;  et  quti,iiS,  130,  224;  et 
fM,  157 ;  et  ^ota,  160,  172 ;  et  q  ;ad, 

Quahtor,  aoribeadoin  prima  k»ffa.e2. 

One  sequeote  ef,  109,  IH. 

Oot,  pro  qoia,  etiani  io  interrofrai. 
tiooe,  87 ;  et  f  no,  coDfunduiiUir,  156. 
188,  252,  et  aMia,  160,  225,  230,  242 
et  cti^,  183,  199 ;  et  oiNr,  210,  264. 

Qttta,  pro  quod,  55 ;  et  ^mm/,  petv 
motaotur,  101 ;  et  qni,  160,  225,  r,0, 
242;  et  quam,  160,  172;  et  iftto,  40; 
etiTtiar,  2.*I0;etefa,  165.  • 

Ouid  et  quam,  ooiifuuduntur,  157. 

QmHem  omiti.tur  antc  tamen,  8. 

Qeisque,  proqu.aquis,  187,  270. 

OttO  et  qsue,  confundunar,  lUO ;  et 
qm,  156, 18S,  232;  et  ijfttoif,  251 ;  et 
goa,  13^,217. 

Quod  ei  quam,  confunduntur,  165 : 

fm^'^'**^^?*'  t53,238;et^, 
101,  et9tfD,231. 


fiia 

0NOiii"do,  duabi».  f»rieribtts  brevi- 
bus,  2<i2 ;  et  <7ttoiu.aR,  GOQfundootar^ 
lai,  243,  2<i2. 

Qttonifaiii  et  quonmm,  perowiaolur, 
66. 

C^uoiiiaiii  et  quomodo,  coornodiintur 
185,  245,  262 ;  et  ^MOfNfam,  68. 
R 

B  ct  n,  confuoduolar,  214;  euoioia* 
luiu  io  caiDiiue,  borrurem  lodieat. 
121.  \ 

Ribidus,  de  venUs  et  tempesuuv 
252;  et  rapitftts,  permuuouir,  185. 
217,228,  2.5K,  211,252,261. 

«opere,  pro  aoferre ;  prediMio  ce- 
lerilatem  iudicat ,  1(  8. 

BapidMS,  pro  ra;  ar  i,  185:  et  mMtts, 
conrunJuQlur,  18.1, 217,  228, 238,  2il, 
252,261.  .       »       .       . 

Re,  iii  como^sitis  auceps,  2<^6, 

Reboaie,  de  inatii  clatnore,  2i8. 

Recreure  et  remeare,  coafuuduntiir, 
63. 

Rectus  et  tectus,  perfoutantHr,  136. 

Reddere  grates  et  gi-aiiiSt  25. 

Hede  nplio,  pro  redeoipUNV,  10. 

Rcferani  f  t  veseraiu,  peroiuiaiitiir 

Refert,  primam  prvxleeit,  t^if ;  et 
iibei,  permuiantur,  252;  referre  ya- 
ies  ei  qraiias,  25. 

neH,!xa!  seinvw,  18fi. 

Refun  lere,  de  boiiis^  14t. 

Re*iere  et  gmfe,  oiMAfuDduiitur,  141; 
ei  teaere.  161. 

Reglo  et  orbs  in  ea  si<a  noooon- 
quaio  dlslinguuulur,  167.  Keuionisoiv. 
men  pro  mediterraueis  ejusdem  lodi, 

Rea'us,  pro  eximio,  80. 

R.  htus,  fio  narraUi  ne,  191. 

Relcgare  *  t  reiigarc,  loufuudunlor, 
2j1. 

Retigare  et  relegan,  peruiut  >olar, 
261. 

Reli^rioDis,  oUl  rkiieMlae,  caiiaa  Ro« 
maiil  nemini  eraot  gravos,  210. 

Reineare,  pro  redire,  63 ;  et  reereare. 
oonlunduntur,  65. 

nemittere  iofurmm,  77. 

Rcos  Aiexafidrini  serpeolo»  morsu 
iuterflcielMiul,  260. 

Repurare  pro  instaurare,  77. 

Repent  ct  repeiil ,  coufuodoiitur. 
206. 

Reserant  et  refeani^  penoutaiuor, 

Resolrere,  de  moriui.s,  56;  el  rm/* 
vere,  confuoduouir ,  234. 

Resonare,  pro  e£^ore,  iit  qoid  r«%. 
sooet,  57. 

Respsripere,  212. 

JirfcfKore,  pio  reUoero,  lll^. 

Reiro  reaire,  reoocwre,  186, 

Resolmnre  et  reao^t,  confuodtto* 
lur,231. 

H<n«,  de  dicto  SerifUMris,  r,2. 

^,  de  boiQiuo  elo(|oeiui,  fTML 
fUvtH  diciiDtor  philosophi  qiii  Ui  cauaa 
ittot  Nt  onoia  credaotor  flaere,  57* 

Bhode,  a  rosa  diru,  165. 

Roma,  piogitor  lurriu,  261. 

Roroaiii,  ob  relix^em,  et.«i  ridleu-* 
Uffi,  oomini  erant  graves,  24|0. 

Jlupires,  pro   bomioUHia  asperto, 

Rura  et  jura,  conrkindoolur.  108 
itttfiloiii  /HvriaKf  fulgor,  170. 

S 
5  ex  seqoeDti  voce  prscedeoti  gyk 

hh^  sapie  adhsrel,  87,  94,  96  et  |»as* 

sim. 
S.ibhaU  iter  fuit  S(  x  st^dionmi,  49» 
Sal)eUius,  p  ima  louga  et  correpu, 

155. 
SacranMRfa,  pro  religioois   CltcU 

fUauae  catdubos.,  111« 


iiu 


INDICES  IN  ARATORIS  EnSTOLAS  ET  LIBROS. 


im 


'    Sacraim  el  tecrHui,  pennutantQr, 

Saerifieium,  secunda  loiiffa,  236. 

Uinv«6«iv,  de  lioiiiiidbus,  53. 

Salomon  el  Solonwit,  15  L 

SaUus  §t  fo/stu,  pennuUQhir,  ^-iP. 

Salvare  el  servare,  (,uo  modo  diOe- 
raot,  138. 

Salvator,  esl  vox  delerior,  138. 

Samaria,  116.         • 

Saneire,  jh-o  conQrmar  •,  104. 

Sanclificave ,  ?ox  l.aiinilalis  ecclc- 
fiijslicap,  157. 

Soneiissimtis,  de  episcopis,  17. 

Smidaliay  163. 

Saii0dne  humus  pinguis ,  fecunda, 
58. 

Sfrpor  et  sopor.  permulaDtar,  190, 

Sareina,  de  pHrtii,  52. 

Suiiare  et  «oturare,  coufunduntur, 
J45. 

Sfllor  rerfroritm,  200. 

Saulus  dictus  est  Fanltus  inter  suos, 
et  iii  palriam  redux  ,  140,  240. 

Saxum  CKlos,  254;  de  homine 
aspero,  lil. 

Seenifador,  206. 

^9icoii<,  de  eo  qoi  loutoria  facit, 
207. 

Schema  et  ihema ,  confunduntur , 
205. 

Schaenifactor,  207. 

XxyiKOv^,  107. 

SctnliUa  belU,  19. 

Scripturam  sacram  interpretandi  va- 
rla  genera,  255. 

Se,  per  ellipsin  omittitor,  209. 

Secare  mare  dicuntar  uavigantes, 
S50. 

Secrelus  et  sacralus,  permutantur, 
U5. 

Sed  cum  ef  perroutatur,  8. 

Segmenlalus,  192. 

Segnis,  de  agro  infecnndo,  07  ;  et 
i^iis,  permutantnr,  97. 

Seinen,  34. 

s^^,  /lac  nocle,  253. 

'  Semicinciia,  215. 

Semtiia  et  germina,  oonrundiintur, 
232. 

Semo  Sancus ,  quis  fuerit,  126. 

Semper  anucus,  184. 

Sensus,  179 :  et  censmn  coufunduo- 
jur,  78, 102. 

Senientia.  pro  paBna,  102. 

Senles,  92. 

Sep^itre,  pro  cremare,  58. 
Seiuesler,  52. 

Sequeslrare,  pro  separare,  106. 

Se(iui,  pro  petere,  aliquo  tender^, 
tti ;  sequi  vocem,  228. 

Sfrere  prcelia,  beUn ,  120,  et  ftrrc, 
oonfuiiduotur,  58,  et  ferire,  226. 

SerKias  FauUus,  170. 

Serpens,  pro  homiue  ingrato,  59. 
Eorum  morsu  Alexandrini  reos  inter- 
ticiebaot,  260. 

Servaileges,  177. 

Servare  et  salvare^  quo  modo  dilTe- 
rant,  138. 

Servalor,  atnun  recie  de  Gliristo, 
158. 

Sexus,  de  sexu  maliebri,  51. 

xi«r>v«f  casurecto,  154. 

Sicd  peles,  ncca  via  per  mare,  24. 

Sidonius  Arvernorom  praesul,  275. 

Sttfia»de  homine  exceiieuti,  130, 
eifidus,  confunduntur,  130. 

Siqnare^  pro  signiflcare,  65. 

Signifer,  pro  iucitaioie  et  omnium 
/ace.  58. 

5wnii  et  teanu,  confundunlur,  97. 

Siloa  lacus,  143. 

Sinum,  prima  producta  et  correpta. 
fiiiums,  media  lon^^a  et  brevi,  126. 

Simplicilas  cduinbse  tribuitur,  67. 

SlDguiaris  nuttip/us.  Yid.  ^timeriM. 

iiims»  d^  iraq<|uiliiute,  23. 


.  5t/ta,  pro  vebementi  cupiditate,104, 
206. 

S'oe,  proet,  9. 

Socieias,  pro  socio,  10. 

SoTfor  et  polior,  confuuduiitur,  177. 

£o/iis,27l. 

Soliftare,  142. 

Sotidiis,  pro  iiitegro,  plcno,  88. 141. 
Soiidum  niarmor,  Qurum,  224,  et  <o- 
iilus,  coofimduntiir,  87. 251. 

Sohius  ei  soUdus ,  ciufuiiduutur  , 
87,261. 

Sotomon  et  Salomon^  134. 

Solum,  pro  pede,  vel  terra  natali, 
271. 

Solvo,  utiima  correpta,  25,  de  mor- 
tnis,  36. 

Sofynd  et  Soluma,  230. 

Somni.i,  sub  dfilaculom  vera,  2!^. 

Sonare  facunda,  i8,  370 ,  ct  lonare, 
confuiiduiilur,  265. 

So:iiius  ei  toiiitrus,  eonrundunlur , 
265. 

Soiiorus  apud  poetas,  ronoriii  apud 
prosaicos,  148. 

Sontes  serpentum  morsn  Alexan- 
drini  iiiterticiebant,  260. 

Sonus,  pro  cantu,  28,  et  modi», 
confunduntur,  28. 

Sophene,  priorl  brevl,  27. 

Sopor  et  snpor,  confunduntur,  190. 

Sospes  et  hospes,  peraittUiitur,  d^. 

imxif.  Latinevixpotest  exprimi,  138. 

Spado,  prima  brevi,  150. 

Spatium,  de  loco  per  qacm  traosi- 
mus,  85. 

Species ,  pro  allegoriis ,  71 ;  pro 
splendore,  37. 

Specimenf  de  ra  qualibet  iosigQl, 
57. 

Specian  et  exipocUtre,  confuodun- 
tur,  246. 

z<«nioUT^<,  iJtifjrttor,  «airrfl,  200. 

Spirare  acerba^,  lo5,  de  simulacris, 
arliliciose  factis,  224. 

Spiriuditer  et  spirHualHer,  5. 

Spondaei  cumulati  Urditaiem  indi* 
caut,  124. 

Sporta,  159. 

Squamea  Uirba,  de  piscibns,  55. 

Stella  magis  pre^reRsa,  47. 

XrtfavoOv,  dc  q*  ovM  bQOore,  1.0. 

Siigmale  quare  froiitem  inuri  ve- 
tuerit  Cunsianlinus,  41. 

StiUare,  de  el  jquentia,  65. 

XTfOTtiToi,  ni  municipiis  et  colooiis 
civiles  et  urbuni  magistr^tus  erant, 
197. 

Stringere,  pro  in  vium  revocare,  36. 
Sirin^t  sollictUtdine ,  dotoribus,  234. 

Slupor  et  pavor,  permttUntur,  252. 

Sub  mvtiibus,  140. 

Subdiaeoni ,  roinistri  diaconoram  , 
fores  custodiebaiit»  et  altari  ministra- 
bant,  2. 

Subtimare,  pro  in  sablime  attollere, 
129. 

Sul>stantiva  secandae  et  quartae  de- 
clinaiioiiis,  32.  Ex  duobus  alterum  io 
genitivQ.  pro  adjectivo  el  substautivo, 
54,  95.  Uni  dod  adjectiva  appottiu , 
101.  Adjective  sumuntor,  177,  200, 
254.  Convoniunt,  Qrarco  more,  rela- 
tivo,  70.  Derivau  a  casn  quarto  Gr»- 
co,  133.  buobus  addiiur  verbuai  In 
plurali,  1  7. 

Substratus  et  proelraUii,  conftindttn* 
iur,  263. 
•    Suecessus,  pro  sacce<«iQne,  1?4. 

Sucu»  non  succue,  92. 

Su^carCt  47. 

Sumcre  proaccipere,  110;  pro  aasa- 
mece,  34;  et  figere,  coofunduntur,  189. 

Sumnus  sequi,  capere,  pet  re,  60L 
Siannw  rota,  pro  somma  ruia  parte, 
40. 

ijf^ntfO^Uy^,  comp^ecior,  228. 

a«^^>,  computo^  ^18, 


X>v(lit«vOc,  2. 

XMotwvAopc^  de  gravi  d<4  r^,  7^. 

Snpera  aura,  ora,  pro  viia,  7^ 
.  Sttper/>iisetsii^iittt,  e^niiiuiliinfory 
244.  Pio  niagciiicQ,'veuf*r3bili,  244. 

Supernui  eiiupe  bus,  couiuodaBtur, 
244. 

^'vpr^mitt  hottor,  diee,  de  sepahora, 
57.  «—      . 

Sur^ui  et  cffiriii,  coofanduntiir,  174. 
5uf,  pro  bomitie  gul»  dedito,  5^. 
Siitis  ager,  iua  iedci,  pro  proirria, 
57. 
Synixeseoa  exeiDf>la,  28«  63. 


7  breve  produdtur  a  teA,88. 

Tabiiha,  Grseeo  nomine  I>ori»s,  147. 

Tntere  eljacere,  coQfundttntiir,  1 10. 

Tacturus  et  ftaciKrK5,  permutantur, 
199. 

Tamen,  omlttitur  poa  qmdem^  8. 
Post  ticet,  224. 

Tanqere  rem  illi  dicantur  qui  brevi« 
ter  narrant,  VQ ;  et  pangere,  pemtt- 
Unlur,  252. 

Taurui  Jovi  imrootaliatiir,  180. 

Tecta,  f>ro  tenioribi,  211. 

Tectui  ei  recius,  confundantiiry  136. 
Et  lexius,  210. 

Tegere  e:  regere,  pennotantor,  161. 

TOwTf»,  moru  124 

T  x«c,  ttkiuvi,  mors,  124. 

Templa  Dianae  erant  cdtcals  trgen- 
teae,  in  quibus  Dianae  sigilla  posiu, 
220. 

Tempora  dlvem  jangnniiir,  154, 
255. 

Tenebree,  de  iirqni  snnt  in  tesebris, 
praecipue  apud  inferos,  35.  Pro  loco 
tenebricQSQ,  115. 

Tenere,  pro  obtinere,  119. 

Tentare  uUquem,  |iro  vexare,  196. 

Tentoria  e  pellibus  Miant,  211. 

Terere,  pro  minuere,  199. 

Tergum  marist  172.  De  poeterkNi 
volumiute  parte,  2i67.  Yolaminttni  tergo 
non  insn^ibebant,  nisi  opera  essent  lon- 
giora,267. 

TerraemoQ  praesentiam  Nomiois 
agnoscebani,  91. 

Texere  siiu  numibus,  147. 

Textus  et  tectus,  confttndun*ur,  210. 

etXUi^olioa,  II. 

«MitTtvieu  n^  de  cremaUone,  58. 

QiXvm  Ti««TK,  148. 

Thema,  priori  longi,  27,  205;  et 
sehema,  confunduntur,  205. 

ewHmfo^,  61. 

enfio]Mizi»,  de  contentsone  can  booii^ 
nibiis  matis,  59. 

enpi^.  de  veriuUs  bostibos,  99. 

1  iioli  templorum  aurei,  251 . 

Thomas  S>riacum  nomen,  Djfifimai 
Graecnm,  147. 

Ttfitor  et  Itiitior,  confundantur,  261. 

ToRore,  pro  eimcere  ot  tooiim^ 
oriantur,  57 ;  de  iratis,  241 ;  et  aoiMre, 
confunduntiir,  265. 

Tonilriis  et  ioiuliii,  conftiodonlor, 
265. 

Ti«o$  de  dicto  acriptoris,  1.^2. 

Tortfs  et  focm,  eoaftindBninr,  216. 

Tolitt,  pro  omni,  175;  etmnis,  coo- 
fbndttntar,  191, 219, 245. 

Trotmieei  linnu,  oonftindiiiitor,  40. 

Tramcendere,  prosonerare,  61. 

Tramferre  de  arborlbos,  93. 

TrfTRsgr^di,  pro  soperare,  61. 
^    TraQ<(pn6itio  liueraroa  ft-otioeDa  U. 
brarils,  43,  205. 

Trennere  ierra  didtor  in  terraraioi*', 
91. 

frepidaa^  mamay  117. 

Triduana,  priina  longa,  1.36. 

Trisiii,  pmsaevo,  175. 

Tropenun,  de  cofpore  Cliri&;i  oiklq 


in.5 

Trop»!nj;io«  Sirlplur»  sicrae  IfiUT- 

'fum  ei  cum,  c<»nfun<lunliir,  231. 

r  nieic,  de  gra^iUu,  .'5i;de  sup  r- 
bis,  1.7. 

Tmm,  pro  siipcrl  ia,  66;  el  limor, 
coufuuduiilur,  261. 

Imc  el  tmnCn  lermulantur,  67;  el 
fMiM,  t8i;  eUiiiif.  224. 

Tuneeitunc^  c<>nfun<1unlur,  22L 

Tur  Uf  de  uiuliihidine  iininialium, 
*i5;  et<jir/>o.  coiilundunlur.  216. 

yrit^o  cl  ;u)(;a,  coufunduulur,  216. 

Tiifiis  et  lotus,  permuianiur,  191, 
219,  ii'i. 

Ttipictt^,  90.  Typlca  Scriptur»  sacrae 
iiileirpreiiiiio,  235. 

•U 

Uber  terro',  79. 

Uhi  Ht  ifr/,  peni.uiautur,  68,  206.  El 
a6i,83. 

[///r/  et  i//fl.  permntjntur,  212. 

Ulterius  et  a/ftfrfiu,  confunduiilur, 
21  i. 

t^//ra,  p  o  ul  ra  id  spatium,  96. 

Uii  vi  ''m,  perntulatilur,  170. 

fntmimui  el  i  ntminms,  6. 

Unfln,  «ie  liiitliitudine,  1S. 

IJwti  onns ,  de  slre^Hiu  armomro. 
Melaplioru  ;i  iiiari  peiila,  18;  <  l  tilido* 
i.ii.  •011  uiuiuiiuir,  1  <. 

Urtilo  us,  de  multiludlne,  18;  et  tni* 
f  isotius^  |»eriiiutuntur,  18. 

Unus  pro  »>lo  65;  et  ttiiiM,  cf^nfua- 
Jiintur,  17:),  184.  Una  el  t>7i,  2i3. 

j-ttifCiof,  maqnificus,  re  eru6itis,  2i4. 

t-»f^,v  ab  vicip,  non  ab  £«*,  60. 

trt'8  a  regione  in  qua  est  sita  non- 
iiiinquain  dislinguitur ,  167.  El  orbis, 
permuianiur,  189.  200. 

Usqj  e  ad^  itsqne  fu'*,  40. 

Ul  et  ttui,  permuut.tur,  165.  Et  of, 
181. 

Utens  H  edens,  confbnduniur,  259. 

Uterque,  plurali  nuoiero,  ifi^. 


IHDEX  .\UCTORUM  VETEHlJM  QUI  IN  NOTIS  L.\UDANTLR. 


lill 


V 

V  et  B,  confbnduntur,  135.  £t  f, 
212. 

Vacare  e/  locmre,  confunduntur,  2i0. 
Et  rocare,  25: . 

Vacuare,  pro  vacuefacere,  7-''». 

Foctttis  rumgenitivo,  240.  Proolioso 
aiitiuani,2i0. 

Vadasatsa,  160. 

Valde  superlativo  additur ,  151. 

Vanus  ei  oaritis.  cunfundunlur,  220. 

Vanare^  firo  altern  re,  158. 

yorita  et  voiiia.  confuiidiinlur.  220. 

Vecli  niaria^  151;  el  licU,  permu- 
tanlur,  253. 

Vettor  de  leeto  iipgronim,  141;  de 
navls  giibernatore,  250 ;  et  victor,  con- 
ruiKluiitur,  2?:0. 

Vet,  pio  ei,  9. 

Veiificofe,  yro  cT^cere,  185. 

Vi  lle  mori,  voluu  aiem  propensam 
indirat,  7>. 

Veii9tores  dicli  aposioll,  10.  Yena- 
ilo  lleb-t  per  lineaiiipenuis rulientibus 
disiiiiciMm,  liil. 

r^riis  et  re/tft,  ooiifon<)untiir,  259. 

Venter  ci  neuter,  perniutaotiir,  «ii5 

Fiiiiostif  pro  iucoust^iiti  superlK), 
211. 

Venus  Paptda^  fyffria^  noa  Cypris, 
1(>8. 

Venustas  et  wctiUas,  eoQfuaduiitur, 
2W.  • 

Verbiim  la  plurall,  prncednniibus 
diiobiis  substanlivis,  107.  Coui  uartici- 
pio  p>T  Grscismum,  177. 

Vemare^  pro  florere,  201. 

Verma,  89. 

Verrere  e  rerlere,  ooafundunt nr,  54. 

Versus  in  soluto  aermone  scripiori- 
bus  excidei  unt,  902. 

Vertereex  verrere,  connindnntor,  54. 

Verus  et  t^iis,  pennuiantnr.  09. 

Vescor  el  rmscor,  ronftiiidiintur.  190. 

Feiler  et  iios/er,  permuuntur,  174, 
233. 


Vesies  riimpelKint  lu  laesa  Dul  mt- 
Jestaieetiurtu,  181. 

Vetus  et  rerus,  confundiintiir,  69.  El 
venis,  2o9. 

Vetustas  et  remialos ,  conrundimtur, 
250. 

VeTllh  habebant  priores  liiteras  in- 
scripias  ex  ducis  oomiae  vel  |io|»uM,  90* 

Viare,  196. 

Vices  naturce,  172. 

Viciima  serlis  uriiaia,  180.  Animalts 
18i. 

Victor  ei  vcctor,  confunduntur,  2.10. 

Victiis  et  ficlus,  permutautur,  251. 
Et  vectus,  2.'S3. 

Yid  s  et  fides,  permulanlur,  105. 

Vidimre^  pro  privare,  02. 

Fifict  dicuntur  qni  ingenti  lempe* 
siate  pressi,  sui  iion  suot  conipotes, 
253. 

Vinei  e,  somnus  dicitur,  169. 

Vinctus  rt  iunctus,  permutantur, 
12*.^3.  205. 

viiiculi  genu^  quo  pedcs  ligno  eom- 
primel)an;ur,  l.)7. 

Vindemiator^  quatuor  syllabtnini, 
2S. 

Vinxere,  fecere,  ct  fixere,  penmh 
Uniur.  169. 

Vipera^  de  lifimine  luKrato,  59. 

F's  e'  ini  permuiaiitur,  9  »  98  * 

Visio,  15i. 

Ftsfis  el  missm,  ci>nfoiidunliir,  271. 

Vila,  pro  \lven  li  r.iii  .ne,  H. 

Vi  ere,  de  simuSacrSy  224;  etimi- 
nere ,'coiifundttiit  >r,  2i4. 

Vocare  wes ,  de  pasioribus,  21 ;  et  * 
vaca-e,  permuia::t-  r.  257. 

Viilumiua  ei  f|ua<lrati  t-udices  disiin- 
(li,  2.37.  Eorum.ierffo  iiiscribebanl,  tl 
opiis  esset  langius,  267. 

Fof  et  itot,  permutantor,  115. 

Vox,  pro  respoii>is  deoMm,  183. 
Uni  iluplex  inest  siguitic.  lio,  29.  Vores 
Grscie&ervalftLaii  iis.<>cri|>t^nb(is.  %"*, 

Vulnera,  pro  viiiii,  peocatif  76.  Ba 
dem  abluibaul,  199. 


INDEX  AUCTORUM  VETERUM 

QUI  IN  KOTIS  EMENDANTUR  AUT  ILLUSTRANTUR. 


Actu^  apostolornm.  40,  46«  57  bis, 
67,  74  78,  SO,  82,  95,  101,  105,  107, 
114, 121,  15.3,  m,  l.»8,  ia3, 1  8, 1x9, 
198,  2no,  201,  202.2(KS,  207,  211,21,5. 
218,  220,  222,  22^  252,  238,  239. 

Allianiis,  45,  V>l. 
.  Althelmus,  5,  93,  164,  216, 226. 

Ambrosius,  5,  122,  151. 

Ammianus  Marceliinu.*',  6. 

Anacreon,  2. 

Antonius,  26. 

Apuliius,  68^  234. 

Arnobius,4>,88,  241. 

Au  lor  Epi!(iolae  ad  iiebrseo^,  187. 

FanegyriciCoQSUot.,20,147 

'  1987 

E|.iih;damil  Maximlani,  221. 

■  Colialionis  Leguiu  Mi  saie.  et 

Rom.,  34. 

Carmiuis  de  Basilit-a  Petri, 

26i. 

Aurelius  Vlcior  ,  60,  87,  97,  100, 
109,135,161,200.       *      •      •        ' 

Ausoa  us,  25,  28. 

A\iunus,54,  223. 

Beiizo,  152. 

Roeitus,  59.  &<,  100,  102,  103, 216. 

Calpuriiius,  1  »2. 

Cassiaiitis  (Joannes),  165. 

Cassiodorus,  117. 

CaUlecu,  142. 

Cicrro,  w;  79, 83,  90,  92, 95,  112, 
1^0, 2H»,  228.  »       »     »     «       » 


Claudianas,  65, 141,  190 

Codex  TbeudO!»ianus,  176. 

rxMJex  Justiubui,  l2i. 

Cousiilutio  LeoaiSy  176. 

CxMrippus,  37. 

Curtiiis,  12, 72. 

Donaiiis,  57. 

Dracontius,  59. 

Eocherius,  49. 

Eumeuius,  47, 240. 

Eutropius,  23,  48. 

E^antius,  16. 

Florus,  55,  76,  118, 145, 169, 223, 
231. 

FragmeotomYeierisIca,  122. 

Fiilgentius,  74. 

Hegesiupus,  13« 

Uesychius,  42. 

Hieronjmus,  208. 

Uoralius,  232. 

Uygiuus,  79. 

liistiiutioiie9,22. 

Isi<k>rus,  2.  3, 7. 10,  \%  iS,  86  bi$, 
23  bu,  24,  S,  A  JtK.  32,  57,  39,  43, 
49,  53,  61,  62, 64.  65.  06,  70,  8%  86, 
88,  90.  91,  94,  95,  98,  l«7, 116,  117, 
125,126,  130,  135.  139.  m  quater, 
148, 130,  152,  154,  157,  173,  176, 179 
bis,  186,  198,  208,210,  il4,  215,  216, 
21^,228,212. 

JicobiEpislola.SO. 

JoantKes  evang^ttsU,  51. 

Joauues  2}aresberiea4>is.    Yid.  S%- 


resberieHsts. 

iustinus,  12,  7»,  103,  12i,  147,22». 

Juvenalis,149, 166,  ^2. 

Juven>ijs,  11,  57,  44,  47. 

Lacuntiiis,  34, 180. 184,  200. 

Livios,63.  1%,  231,  252. 

Lucaoos,  12  >,  129. 

Locas  evangelisu*,  74,  114,  2911 
Vid.  et  Actus  apostuiorum. 

Lysias  146. 

Mamertinus,  24.  47,  55,  99,  158, 
251. 

Sanilius,  64,  241. 
arcus  evangelisU,  92, 114, 165. 

Martlalis.  8,.  78,  94,  103,112,155 
Hs,  142,  157,  171, 177,  191,  20i,  21% 
225.228. 

Martiauus  Cspella,  54,  90. 

Mattbsus  eviiiigeUsu,  37,91,ML 
258. 

MiouciosFelix,49,  92. 

Novell»  JustiuUai,  Stt. 

Uppiiinu^,  19, 

Ornsiui,  37,151,218. 

Ovidius  25,  II,  65,99,  102,167« 
221,239,  2U,2!^i. 

P^ii^^Lus,  |g,  43.  65,  103,  214,  tH. 

raiidetl»,  6,7,  ri»,ll,49. 

raulniu;^,  Q. 

Paiiliriiis  IVirncorlo«,54« 

Paulusapoesto1as,39,  5IL 

Pauluslcius,  11. 

VffcVc->iwAV^>'^* 


iwn 


INDICKS  LN  ARATOaiS  IslPISTOLAS  CT  U&ftOS. 


llift 


l*h3r<lrus,  6. 

fhiloslnitu*,  168 

riiiiar  t  1  lielta  lus,  ^19. 

IMiniiis  Juoior,  %\  45,  200. 

Polvbus,  41. 

Porphyriiis^  t. 

rrisciaaii!«,  103,  185. 

Prudeniitts,  27.  H,  197,338 

Ruiliiis.  42,  tS». 

Silluti  8.  15. 130,  139. 

Salvianns.  ii7. 

SaresLMfriehsis  (Joanneti),  47,  1)S, 
148. 

Sfrbuliastes  Ji»\  enalis,  139. 

ScboH:Kil08  IM81  iiiuiiysit  Perietfetjto, 
195. 

Seduliut,  7,  11,  U,  34,  26,  37,  54, 


50,40,41,68,91,95,  117,   150,  itiS, 

168,  173,20),217,13.V2*I. 

S6ii«c;i,  45. 

8(!iruca  Tfsiglcas,  30,  40. 

Servius,  11. 

5;Uftu«  iDMctts,  5&^  115,  m,  222, 
2X7. 

Sol.iKis,  73,  R9, 91, 117,  13i. 

9uii«s,  ll,3{d. 

Straio,  4. 

Sucionius,  5,  49. 

Suipicius  Sef rTu»  I,  3,  3  ^ta,  54, 
(5.68,  71.  89,  94,  333,  3U). 

Sjfmtiia*  hut,  75. 

Tereulius,  130. 

T.rtuUiaRue;  22,  38.  95, 144. 

Tbeogiiidis  Seiaenli<£,  19i>. 


Theo|ihras(ns,  G,  301. 

Tb  ni;is  Magiftier,  46,  141. 

IrelmlliiisPoUio,  130,151. 

tliiani  Fng.neota,  65. 

Yffleriiis  Fhcctis,  79. 

-. ^Ma\imu8, 13. 

Aa'ro,79,93. 

VuKeiius  23. 

^  el!eins  P.iterculos,  178. 

Venai  liiis  FortODatus,  5. 

ViC(orinus,  133,  247. 

Virffillu  ,  11,  13,  45,59,  70,  75,  88, 
94,  I&.  304,319,  341. 

Vuigatus  Biblicrum  interpros,  155, 
1«^  2W. 

Xeuopboo,  55. 


INDEX  AUCTORUM  RECENTIORUM 

QUI  IN  NOTIS  LAUDANTLH. 


jkbrama^  f  NicoUus),  65,  80. 

Abre  ch  (Fridericus  Ludovicos),  92. 

Adauii  ((:oruehiis),67. 

Adanins  (Meleltior),  123. 

Agricola  (Kodolpbus).  8. 

AiberAi  (JuantieO,'4i,  45,50,  58,59, 
61,  67,  J^.  104,127.15:),  15%  158, 
109. 170,  IHO,  11*8,  200,  22i.  257, 238. 

Abne  ovccD  (Tbeoilorua  Jaittoaiu»}, 
214 

Ameudei  Joanaes  JoaQhimusGoilob), 
49,  lol. 

Aiioa  Fabri,  9,  1  i5. 

JkrgniiQ^  (i<  aiino^),  61 . 

Ariiaud  (Georgiiis  D*).  40. 

ArnlzenMis  (Joaiinei).  9,  1(3,  57, 79, 
93,  94,  109,  117.  Ii4,  125.  Ii4,  160, 
172, 187,  215,  251,  23i,  214. 

Kacbiene  (Gulii^lmus  AU>ertua).  257. 

Btcliius(Joiiinps  AiigusiiH),  23. 

0a]u7jus  (^(epb»ntts),  i7,  ii. 

naogius  «TlK  m.is),  48. 

Barlseus  (Ospurus),  'iOi. 

Baroesms  (Jo  na),  2,  69. 

b  >rthiut((*^sparusj  passim. 

Bartholinus(rhoiiiaii),  107,  133. 

Hascbius  (Sij^i^muitdus),  59.  78. 

Basiijgius  (Jarubus),  17,  10,  85. 

Buuldri  (Paulus),  1U5. 

Hax(er(\Vi)heliitu.s),  2. 

BeuUeius  (Ricbard),  57,  64,  118, 
208. 

Berlhaldiis  (Petrus),  301. 

Berliii«i(Pc'lrus),  114. 

B(^  (Theodorus),  51,  307, 220. 

Bocli:irt'is  (Samuel),  41,  m,  42 ^ 
|r,5,  193,  2'^.  208,2*i6,  i57,  250,251. 

Bolliiis(t4eiiriciis),!it<,  44,  76,  81, 
102.  122, 141,  2;4. 

Boii.iam  (Peirus),  55,  103, 14?^  159, 
211 

Borrichiiis  (Olaus).  138. 

B  s(l.aml)ertiis),15,60, 74)95^123. 

Bdwer  (Arclifh^ild),  18. 

Boxboruius  (M^»fcu8  SuwiitsV,  76. 

BrassiuanuH  (Joaoues  AleKaii.!er)  ^ 
59. 

l^rissonus  (Barnabns),  loO. 

Britamiiciis  (io»i>ie!«),  2  -^. 

Brouckliusius  (Jaiiiis),  58, 112, 143, 
76,  181,223,242,  3*il,  338. 

Buhuus  (Cliristopbofus),  180, 150. 

Buleiigcrus  (Jul  tisOscir).  183. 

Bunenaonus  (Jo.'in<tes  Ludolpiiu^), 
4S,tt2,  178,  10,  193,  195,  3(10,209, 
263. 

Itnrroaniius  (?elni^)  pas$iin. 

Buniiaiimitbe^^uiKhi^tPetrus),  4,  5, 
11,  (3,  20,  23,  26,  36.  54,  5>«,  50, 62. 
f;7.  68,  69,  73.  78^  93,  101,  f02,  lOd, 
120,  122.  125.  158,  142,  H4.  K^O, 
iU,  tOH,  H>9,  176,  181,  187,196,20^, 


208, 321,  324,  327,  22  ,  350,  354,  374. 

fiynxus(AHiooiu8),  50, 174. 

Byuckersboek  (Cqroelius  van),  58, 
197,257. 

(^nislus  (Henricus).  4. 

Caunegieler  (Henricu8>,  5,  4,  .12, 
56.  159,  275. 

Caniipgieter  (HemiaBous),  34,  79, 
130  2277 

CaDO^gieter  (Jofttines),  64,65,81, 
87, 111, 112, 115,  132,  135, 130, 159, 
176,  209,  217,  t24. 

Oisauboniis  (fs  se*m\  17,  56,  74, 
108.  13».  15!),  160,  iy7,20l,2oa 

Cast«lit>(Jo8e|>bii8i,23. 

Caiiierius  (Pbllippus),  36. 

CavdO.ulirlmus),  3,266. 

eellarius((Jin^-piic>rH$^  9.  H.iO, 
4^,52,56,61,11,75,77  91,  liO,l6T, 
16^,  '80,  182.  ItWS,  iil7,23',2iH,2:i4>. 

Cerda  (Joauueit  Ludovicus  ,  2.  5,  7, 
12, 20.  3.%  50,  TiS.  tii.  115,  m,  S8,  90, 
91,96,108,114.1«,  l,'4.  It^,  Ifrj, 
172,  181,  220,  tTi,  231,  SH  .  2^0,55rJ. 

CiaiiUtrii»  (JcHiitnea^   Anii>uiuii>,  2^7. 

CioTafius  (Hart.'ulr»),  62,  m,  Ui, 
263. 

Cier  icrs  (Joan  nes^  2f71 . 

Coiomesius  (PauUu:»y,  92, 131. 

(:olvius(Petrr.ft).  68. 

(4)riiiis  (Gitllkbf,  6v  8,  11,91,21, 
28.  »),  3^,  5»,  •Sft,  58,  47,  51.  65.  73, 
88,  96.  107,  117.  tl8,  135,  139, 15  », 
1 4),  161, 167,  180,  30O,  213,221,241, 

Cruger(Theolonis)  l^. 

(>u«iij.s  (ClirlKtiaaus),  43,  1?*5. 

CiiperusiGsberius),  13,  168,172, 
105,  220. 

Ualen  (A  touiustan),  33^ 

Dan<iiiiis  (Chrisliauus  ,  3S,  65,  71), 
I3s,  190.216. 

D»us  pihjt  KilMdkiS'),  9,  61,  1*7. 

Davic.  ius  (Joanues),  34,  151.  275. 

Delrio  {VVarUinls^  Anemitis),  167, 
208. 

Denir>sterus  (Tbomta) ,  1 17,  (28, 
159,  153,  160. 

Dillierrus  (loanne«Miriiae1),  165. 

Dodv\'ellus  (Heiiricus),  58. 

Durp  (Adrauus  va  .),  1?i6. 

Drakeul>ori-h  (Arn-lrius)  p.is8lm. 

Dresigins  (^lgitmuiickn»  Pridericus), 
73,2t>5. 

i>iisi«isfJoaffme8),  ^. 

D^ilicirus  ((^arobis  Andrea:»),  36.  58, 
52,  76  83,  87,  94,  96,  105,  liV»,  121, 
1i2.  ia%,  125,  130,  145,  Iv-il.  15a,160, 
169,  191,196,225,330.2^1. 

DiiporuiS  (Jacobus),  84,  iil,  146, 
195.200,201,203,215.' 

Dusscu  (Joannes  vtt  de'),2i9. 


Eilysius  (Richard),  220,  323. 

Elmenhorstius  \Gebbardus),  34,57» 
38,51,53,57,64,75,  80,81,91,99, 
104,  169, 121, 157, 172,301,218,  356, 
263,264. 

Elsneni8(J  eobas),  2,  7,  56,51,82, 
84.  10«,  110,  155,  168,  197.  224. 

Emmenessius  (Jacobus),  11,  20,  58, 
133. 

Erhaidu>(Georgiiis],  17L 

Kroesti  (Joaiinej  Augu^lus),  7,111, 
I6l>,^02,  2-2»  2:^8. 

Paler  iPeUus),  19,  72. 

Falificiu*  (G^tTg-iusJ,  4,  23,  36,  27, 
2H,  33.  40,  41,  4:^,  51.  55,  ^,76, 126, 
133,  \m,  mjr]6,  IC9  162,t63,it8, 
I9ti,  247,2tiO,  21>3.37L 

( Joanfles  Alberius),  32,  86, 

274. 

Fals!erus  (Cbrislianus),  56,81,85, 
106,  165. 

F;«rnabi«is(Thomas), »  %  113. 

Fri  hcrus  (Marouardos),  18. 

FreiusbeiuiuT(Joaiia  s),  6,  45,  91, 
14d. 

Fresne  (Hu),  5,  33,  2)7,  215. 

Gauker  (Thuuias),  59,  204. 

Ge:  bardus  (Jauus),  19. 

Georgiiis  (Ignutius),  i5T. 

GeideA(D:niel).  40,59. 

Gipltanius  (Obeitas), 55, 147. 

Go<siu8 (Golielmiis),  50. 

GoldastusUtfelior  HamefiirelVo),U9. 

Gorallos  Tbeodorus),  153. 

Gorfus  (Aiitookis  Fraooi  cos).  5. 

Gfiihofredus  (Jacobt.s),  2, 3,  17, 13, 

Gothofredus  (Dioii)MUx),  5.23,39, 
59.43,62,117.  155,  148,  152,  19^ 
314,216.218,238. 

(Sra-vius  (Joauu.>s  Georgiua),  4,  S^ 
83,92.  163,167,230,22  . 

Gr.  ugeus  (IsaiCns),  65, 105. 

Grpuovius  (Joanups  Freder  ca>}.  St 
10.  32. 37,  45, 77,  89, 105,  Ul,  144, 
149,216,  221,  2iS. 

GrOiiovius  ( lacobus),  55, 50, 57, 106, 
251. 

Grotius  (Hogo),  170.  357. 

(«run>  rus  (Joauiies  Fridericus),  135, 
197,  248. 

Gri.terus  (Janus),  33, 170,  256. 

Gudiu.s(MarquardQ8^,  170. 

G  u  t  lii>ei  t  ^'ihm  { T  oht  33 ) ,  22  >■ 

llnElierius  (Jacobos).  B,  57,  STS. 

H;»ver(^auip  (Si^eboMu^l.  4^,  154. 

IJeHtiu^  (CtarisUaiiiis  Gottod) ,  92, 

12K  t3f,i^n,  m.  n3, 

Hoii*siu>(iUui.i),  SX 

lirin!iiu*(Niculau^),  11,  18,  23,  T, 
40,  45,  4^  W.  51,  52,  5ft,  57,  6^75, 
W,  81,  H2,  Stt,  94,  Urt,  1(15,  110,  111. 
11!*,  lii,  131),  T3I,  135,14*,  tl8,lW 


un 


IND7A  AUCTOnUVI  RECKNTIO^iUM  QUI  IN  NOTIS  LlUHANTUR. 


im 


177»  1S\  100,  n?,  !9?S.  i0^210,  2fQ, 
2«.  m    iil.  ^rJO,  r»i,  i55, 1*5;^. 

llem<:torl)iisirs  (lilxTliis),  .S8,  IG8. 

HenfiiiiiuH  (lleuricus  Clirir  iaiius) . 
168. 

HeraUlti^  (Dosiderius),  69,  73,  lOl^ 
121,  t.>7,  1M. 

Herelius  (Joannps  Frilericus),  4. 

Hiumauiiiis  (Ctirisiopli.  Angusliis), 
*•  2-i  *?i.  47,  6i,  175,  201 ,  iS.  20i.  , 

Heiislnger  (Joauaos  Fridericus),  6i, 
8C.  2i3. 

Hombeigk  ( ioannes  Fridericus  ) , 
36,  59. 

Hnmmelius  (Carolas  Ferdtaaodus), 
o6. 

Hossclilus  (Sidronius),  15. 

Hovcn  (Joaimcs  Daiiiel  vanl,^,  fl, 
Si;7l,  112,  IfU. 

Hu«tiiis  (Petnis  D:inl.*l),  20. 

I«i^in^'a  (S.  H.  v:in),  1i. 

Jiireius  (  PiafKriscus) ,  132,  158, 
19i. 

Jmius  (Petnis  PjuIus)  ,  11,  17,59, 
125,  l.jO,  2rt."5. 

Kitchiiiairtiis  (Joaiinrs),  146. 

Kl«;ciiios  (tla  thaiis),  6. 

KloUnis  (('Jiri^tiaaus  Adolphus),  i, 
28,M),87. 

Kiiiiu-.hiull  (NoriOTius),  57. 

Koonius  (Gisberttis  ,  60,  10! ,  130. 

Kuliniiis  (Joaciiinnis),  Itf^. 

Kiisierus  •  Lud(4|  hiis) ,  .^,  57. 

I  eunvp  (Joanues  Dauiel  van)  Sb, 
68,  iS".. 

Lpo|»ardiifc  (P.i.  llus\  iiB. 

I.ips>ius  (Justos),  16J,  211,249. 

Livint-ius  (Joameb),  2j1. 

Loetisis  (Nijoljns).  6. 

Lompyei-  (Joannes),  275. 

Loiiehiiis  ( Joauues  Pelrus) ,  5i. 

I  owlUius  (Robttrms) ,  2«. 

I.undius  (Joaimps),  z3t. 

lf:?derM8  (Jofbimos  Joannes^,  4i 

Maius  (Joannes  Henricus),  2, 10,  2i, 
59,  67,  75.  m,  168, 2t8,  228. 

Mamitiiis(Paunu^),7. 

Mhnnlius  (Aidus),  80,  86. 

HarikaH  (Joaunes  Gallehmis ),  6, 

ir  56  ii^ 

faiirckaud  (JereMlMy,  105, 191, 197, 
211,224,226,231,260. 

ii:«ri9co:tus  (Agesilaus) ,  109. 

Matrtidus  (Beraardus),  2,  5,  59,  ^, 
92i  163. 

Harilntis  (David),  45. 

MatlhAiM  (Ahtotiitls),  159. 

MelMctitbim  (PtiillppQS) ,  125. 

Ml^Rius  (iEgidius),  5,  51,  57. 

Menekenius  (Joannes  HQrchardos), 
22;  25.  24,  55. 

Menckenius  ( Fridericus  Olto ),  8» 
»S,  85, 19i. 

Meriliiiis  (Emufldtls) ,  257. 

Meun>ius  (Joatines),  58,  65,  15i, 
lOi. 

Modlw!i(FVafrtf^M-iis).  142. 
.    Moiite  (Stepbaofrn  le),  57,  107,  201. 

IkJ.ius  (Peirus),  8,  39,  45,  60,  147, 
165.  180.  19i). 

Mo:iMaucoQ  (Beruardus  de),  5,  71, 
201 .  2it1. 

Jaositemius  (Joannes  Laurcolius), 
78,  126. • 

Muiiekerns  (Th^mas),  8,  10,  45,  47, 
10*,1lO,i2i. 

llAiiAehis  (9et)«^),  125. 

MtihHorius  ( Ludovicus  AurieUltts), 
6i. 

Nartsliis  (  Francisc4is  ),  50,  85,  123, 
147,  IM,  t9K  136. 

Ilebrissrnsis  (Anto:iius),  (26. 

NoHe:ii(is  (Joannes  l%iUet*icd>).  3, 
f??,  71,  75,  77,  8J.  8i.  119.  138,  136, 

le^,  m. 

Nu^iu>  (Ger!ianius>,  7. 


ObservationeKMtsc 'll.iiieaR  4m.Hi  «lo- 
damensps.  8,  18.  I'),  20,  i2,  io,  46, 
57,  63,  79.  80,  94.  101,  122,  135,  146, 
U7,  l!n.  177,186,208,556 

Olearius  (Goifi  idus),  16^. 

Orvflle  (Jtrcobus  Fhtllrpiw  D>,  15, 
10.1,  lii. 

Oitdendorn  (Fr-iriclsciis).  .»5,  7,11, 
25,  27,  33,  54.  4i3.  47.  52,  54,  61.8, 
69.  72,  81. 89, 106,  122,  I.-5,  1  ii,  169, 
l&^.  1  »5.  m,  22 »,  2i4.  22J,  230,  %1KK 
25^t5i.2."^6:273! 

Ouzeliiis  ( J.#irot)us),  9id.  UG,  17i. 

Paciaiidius  (Paullu  ).  2. 

Palinerius  (Jacobus),.  P5.      ^     ^ 

Parcus  (Joannes  Pbilippiis) .  59,  ()5, 
121 

Fa»;er»hlS  (Jdannes)»  :^3.  2^1. 

Perizonius  (Jatfobiis),  12.  13,  5n, 
40,  41,  43,  45,  7  ♦  81,  163,  IGH,  178, 
180.  222,  227,  trf,  257. 

Pprreftonius  (pilrusj,  52. 

Pfeifferus  (Joaiin.s  Phiippus),  60. 

Fbale^rsuas  (F.r;cius)v  4(1. 

Piersoii  (J»»:.iihes),  6),  63,  lOI. 

rignoriOS  (latiireQtius),l  16, 130, 195. 

PiUscus  (Simucl) ,  5,  72. 

Plafna,  l8. 

PNcdeus  (Joannes) ,  20»  21,  24,  30, 
43,47,59,114,121.15'.. 

Priileaux  (Hum^^ridu.s),  60. 

PuluiaQtms  (Tbeoilonis),  1,  47. 

Pu'man  (I.  L.  E.),  50. 

Putschius  (Helias),  24,  255. 

Rapbelius  r<>eorgius),  48,  80, 124. 

RetiiesHi^  (THouias),  2, 15S,  170, 
201,  21)7.  2fl8.  222. 

Reiske  (Jo^nnes  Jacobus),  2. 

Rettzius  (Joaones  Fridcricus),.ll, 
76.       ' 

npWm  (Gulielmus  Olto),  17. 

RiTwmfGeiHfirliisi),  m. 

nhopf  fJ^coii  de),  2,  19,  22,  33,  40, 
6i,  73.  103,  m,   m,  135,  137,  151. 

170.  m ,  isd.  fo2,  m ,  nn,  2ii,  244. 

HlKaliJus  (^TC0hii9),  \h± 

Rdfmhiisias  (ConraduiL  18, 19,41, 
0{>,  Bi,  7t,  7i,  liL  tTO.  2lT. 

Kitterus  (Joaiines  Dauiel)»  23. 

RivittS  (Joanires),  82. 

Roter  (Matthlaa),  54. 

Ruckersfelder  (Abrabani  Frideri- 
cus).28. 

Rubnfteniiis  (f>avid),  95,  122, 145, 
154, 11l.l7t«,2«$,2i4. 

Riittfershis  Jnannps),  135. 

Rviil  is  (Thvotforub),  170, 267. 

Sag^lUrius  (Casparus),  4,  163. 

SaGuasios  (Qaiidius).  9.  10,  23,  38, 
46.  60,83.111,  117,130,  134.  163. 
193,  2t6,  256.  268. 

Savaro  (Joannie*),  66,  67,  75,  80, 
f  04,  108, 121, 137,  177, 192, 197, 198, 
211.206.  226.  2t?4. 

Schacht  (JoanQes  Hermannus),  121. 

Seheireros  (Joannes),79,  2U,  215. 

Sdiottirs  (Andreas),  3(7,  3-^,  172. 

Schrtitlor  (Josimes),  II,  34,  101, 
111,  130,  16(),  223,261. 

Sirhro  er  (Gerliardus),  (3. 

Schuliing  (loatmes),  10,  ?i7,  43,  62, 
67,  81,  \ti,  t2t,  171,  2it,  iii,  208. 

Scliufthig  (Auiofliuji),  170,  1'J7. 

Scii^Varzins  fChristiaffMis  Goiiteb), 
18.  22, 13,  S9,  139,  251. 

.*'ciM^ia  (l.uciiis),  28. 

Sifivcriiis  (Petrus),  135,  22^. 

Se};ftar  (rarolus»,  2,  25.  3',  iO,  5i, 
53,  ?i9,  67,  110,  12!,  IG.5,  172,  189, 
220. 

Sr^oirlos  (C.'»rolii$),  9. 

Sirmoiiilus  (Jacobus),  7, 17, 22, 270, 
272.?7,5,271B. 

Sittiiatuius  (Theodoru«i),  50,  100, 
125. 3rt6 

Siiiiih  iTh^mas).  61. 


Spanbeinhis(Friderirus),  21. 

Sianhemius  (Hzecbiel),  99,  157, 
106. 

Siatius  (Acbilles),  53*. 

Siavereu  (Augusjnui  >an),  3i,  7i. 
90,205.  "      »      » 

Stcpbanius  (Stephanius  Joannis).  81. 
195,250.  . 

StephdQos  (HenriCQ8),2,  4, 16, 102, 
153,  218. 

Sterkitis  (Joannes  Rodolphlis) ,  52. 

Slewechius  (Godeschalcus) ,  38.  51. 
81,90.  ' 

SlrQchtme}er(JodocusJoanQes),  13, 

78.  . 

Svartius  (Eustithius\  100. 

TaffillQS  (PrtTQ^) ,  .39,  10S. 

TaubiTa  mus  (Frid.ricus^,  II,  53, 
12i,  151,  215. 

Tenuuliiis  (SamueU.  40. 

Tiiiiis(ilobcrl.is).  .50,  U2. 

Tomasiuus  (  Jacobus  i'bilippus ) , 
2i0. 

Trckellus  (AII>orlQS  DiteritQa). 
18. 

Tremellius  ( Iinmaoucl ) ,  51  ,  61 , 
W, 

Tri!*be  bovifs  (AdaiBQs),  2. 

Trillerus  ( Daniel  Gulieiitiiis),  4fl, 

79,  150,  135,  141. 

Troiz  (r.brislianQS  Henri<'*iis) ,  37« 

Tiiriiebns  (Adrianus),  139. 

Turrc  (Alexander  a),  16i. 

Ursinus  (Fulviu^f),  92. 

llr>hof  (Huberius  Grcgorius),  112. 

(jsserius  (Jacobus),  t(0. 

Valckeiiaef  (Ludovicus  (^spanis), 
4,  132,  lol,  155,  m. 

Valesius  (Henrifus),  1.06. 

Vechnerus(Dauiel),  20,  71^  84, 177, 
210. 

Verburgtus  (Isa  cus),  167. 

Verheikiiis  (Henriciis),  U,  23,  48. 

Victoriui(Paru8V,53. 

Vindingiiis  (Paiiilus),  57. 

Vinolus(EItas),  28. 

Viiriiiga  (Camp«»^uB),  \^ 

Vonik  (C/)rueiius  Vaierius),  26,  38, 
3i,  57,  43,  46,  71,  89,  92,  100,  163^ 

Voof da  (Jacobiis),  93. 

Vorstius  (Joaniies).  3,  11,  82,  117, 
133. 14i,  147,  150,  16i,  188,  205. 

Vossius  (Gerbardua  JoanueN),  |m>s« 
sUn. 

VosaiQS  (IsnacQs).  2(77. 

Vricmoet  (Emo  LufHtsV,  80,  121. 

Vri«Qioet  (Joannes),  10 i. 

Wageiiae4ius  (JoaiJiieB  thtlstoiiliOo 
rus),  123. 

^asse  (JosephQs),  11, 13,  57, 106 
196,  223. 

Wassenberf^^Everwimis),  17,  il ,  4  i. 
55,  56,  67, 7.5, 78.  81 ,  8*,  86. 98,  104, 
112,  113.  124, 127. 136, 149, 181, 188^ 
189.  101.2*4.  . 

Weitzins  ( Joanne^ ),  9.  1?,  46,  47. 
50,  104,  135,  137,  17i,  19 5,  255,  247, 
25i,  2(iti. 

Wesseling  (Pcirui»),  55,  121, 140, 
170.178,197,2*6. 

Wet^lenius  (Joa.iDPS  Jarobus),  232. 

WisseoibacUitis  (Joannes  Jacolna). 
237. 

Wiibof  (Joaones  Hi'debrandas^  .\ 
11,64,96,  101,  111,  112,  117,  159, 
171,  245. 

Wo:ina  (Georgius),  126.  201,  202. 

Wopkens  ( 1  h<Hmas)  .3.  6,  9.  M,  1 1. 
12.  13.  24.  34,  35.  39,  43.  49,  5i,  .%* 
58,  GO,  05,  73.  73,  76,  79,  8i.  «7,  8\ 
03,  102. 103,  110,  121.  lii.  lil.  lii. 
147,'l;9.  inl^-m.  171, 175. 174,  i7d 
177,170,  18i,  189,  191, 216,21:,  254 
210r,241,275v 

Zra»it:bius,h7. 


1119 


ORDJ  UCHIU 


it19 


ORDO  REaUM 

QDiE  IN  HOC  TOMO  CON TINENTUR. 


S,  LEO  S  NONENSIS, 
NrUiii.  9 

KPISTOLA  S.  Leonis  ad  Childebertam  Francoruan  re 


geiu 


11 


JVNIUUS. 

Notitia.  IWrf. 

I)H  I»AR  rmUS  DIVIN/E  LEGIS  LIBBR  PRIIllJS.     45 
r  .PUT  rniM*  M .  Ibtd, 

Cmp.  11.  —  Ous  penioeQt  ad  tuperociem  Scripluraruin. 

Ibia. 
Cip.  111.  —  De  hisloria.  1«J 

Cip.  IV.  —  De  propheiia.  1" 

Cap.  V.  —  De  I  rovprlilis.  18 

Cap.  VI.  —  De  siiiii  lici  doctrina.  19 

ilip^  Vlf.  —  De  auciohtale  Scripiurarum.  20 

Cap.  VIII.  —  De  srripluribus(liviui>rum  libroruro.  Ibid, 
Cap.  I\.  —  De  roodis  Scripluraruui.  Ibid. 

Cap.  X.  —  D«^  ordlue  Scriplurarura.  Ibid, 

Cap.  XI.  —  De  h»s  quu»  Scriplura  sacra  nos  edorpi.    21 
Cap.  Xll.  —  Quul  siguifica  ioiiibus  Scriiiiura  de  Deo  W 


qu  tur. 


Ibid. 


Cap.  XIII.  — Oe  signi6caUonibiisdivlnt»ps*ouli.tj.  Ibid. 

Cap.  XIV.  —  De  sigtiiticationilMis  TrmiuUs.  Ibid, 

CiP.  XV.  —  Quni  iiio<lis  Pater  si*^iiilic»Uir  .  Sl 

Cap.  XVI.  —  ^uol  mmlis  Filitis  hi^niflcauir.  Ibul. 

Cap.  XVII.  —  O^ot  modis  signiBcaiur  per>Oiia  Spiritua 
saiicU.  23 

Cap  XVIil.  — Ouid habeut  comrouoe  vel  propiiumPpr- 
aoQ»  Triniialis.  Ibid. 

Cap.  XIX.  —  Quibos  modis  ex  collaiione  ad  crealuras 
Deiis  signiKcalur.  •  Sl 

LIBKll  IL  ^ 

C  pvT  PBMini. ^ Qoid de prxsenil saeculo  Scriptura n- 
gniiicet.  t^fi' 

Cap.  II.  —  Quot  modos  et  diflT  renUas  la  operaUoue 
rrH.'iturarum  Scriptura  posuei  it.  Ibid. 

(Up.  111.  —  De  his  quae  ad  gubcrnationem  mundi  perti- 
ye  it.  ^ 

Cap.  IV.  —  Quot  modis  fiat  «cneralis  gube-natio.  Ibid. 

Cap.  V.  —  Quibus  modis  fiat  gul>eriiaii(>  «prciatis.      1t} 

f  ^p.  VI.  —  De  legl5laUi>np.  et  dilTere  itiis  ej<is.      Ibid. 

Ca  .  VII.  —  De  lege  pcr  opera.  Ibid. 

Cap.  VIIl.  —  De  lcge  ppr  verba.  30 

Cap.  IX.  —  De  aiigflici  guberiial  one.  Ibid. 

Cap.  X.  —  De  hiimaiia  }:ubeniaiioue  pcr  ho  niiies.      31 

Tap.  XI.  —  l)e  accideiiiiiMis  naiiira»,  Ibid. 

Cap.  XII.  —  Ue  accidiMi  ibus  voluolafs.  Ibid. 

Cap.  XIII.— De  consequpiiiilius  evenlum  voIuuimUs./^. 

Cap.  XIV.  —  De  his  quo;  ad  futurum  saeculuiu  pertiueot. 

3S 

Cap.  XV.  —  Leaoceplatiouibus.  Ibid. 

Cap.  XVI.  —  l)e  lypis.  33 

Cap.  XVil.  —  DeditrprenUHlTporiim.  51 

Cap.  Wlll.  —  De  prslicUonibus.  Ibid. 

Cap.  XIX.  —  De  prsdicUonlbus  ante  Legem,  quot  mo- 
dis  ractae  simt  ?  35 

Cap.  XX.  —  Quot  modis  sub  Lege  pr&diciiooes  faciae 
siint.  Ibid. 

4  AP.  XXI.  —  Pro  rebus  sub  Lege  facUs,  qnot  sunl  pne- 
diclioneH.  Ibid. 

«  AP.  XXII.—  De  prsdirUonibussiib  Lege  in  Christo.  36 

Cap.  XXIII.  —  De  prsdictiouibus  ad  >ocaiionein  gen* 
Uuiii  pprUnenUbus  siib  Lege.  38 

Cap.  XXIV.  —  De  spec  ebus  praedicUonum  qux  in  Gra- 
t(a  farla?  sunt.  39 

Cap.  XXV.  —  De  efrectib'  s  pr^edictionum.  41 

Cukp.  XXVI.  —  Que  causa  fuerit  prcseiitis  seculi  facicn- 
di.  Ibid. 

Cap.  XXV IL  —  De  doclrioa  rationalium  ia  hoc  s^eciilo. 

Ibid. 

Cap.  XXVIII.  —  Quae  servaoda  sint  iu  Scripturarum  in- 
t^lligeoUa.  iS 

Cap.  XXIX.  —  Uode  libri  religioois  catholicae  assoron- 
lur.  Ibid^ 

Ca».  KXX.  —  Ubi  sii  fides  religioai  necessaria.      Ibid. 

MAPPINIUS  RIIEMENSIS. 

Epistola  Mappinii  ad  S.  Nicetium.  43 

Epiblola  altera  ejiisde.u  ad  Villicum  Meteoseiii.         44 

ARATOR. 
iVoIegoiueoa.  49 


KPISTOLA  Aratoris  ad  Ftor|aaum. 

EPIST<)LA  ejusdein  ad  Vigiliuui. 

DE  ACTIBUS  APOSTOLOR  M  itber  firimus. 

kiber  II. 
pTsT  JLA  ad  Partheuium. 

riCTOR  CAPUANUS. 


63 

71 
8! 
175 

m 


FR  EFATIO  Victoris  in  Evangellcas  Ilarm  nlas  Ammo- 

nil.  ^  1 

INTERPRETATIO  Evaiigelicarum.  Harmoularuiu  Ain- 

monii  Alexandrini.  255 

C4P0T  prMUM.  —  In  principi»  eral  Verbuui,  Deas  apiid 

Deum,  ppr  qu  m  farU  sunt  oinoia.  Itnd. 

Cap.  11.  —  De  sacerdoiio  Zachari».  Ibid. 

Cap.  III.  —  Angelus  G:ibriet  ad  Mariam  loqultur.  T^ 
Cap.  IV.  —  De  naiiv  tate  Joaniiis  Ha|ilist».  S37 

Cap.  V.  —  De  generat  one  vul  natlviiaie  Christi.  118 
Cap.  VI.  —  Augelus  api  amii  pasioii  us.  ^ 

Cap.  VII.  —  urcumcisio  Domiui.  Je^iis  iodudtor  in 

teiii|.lum.  Ibid. 

Cap.  VI  fl.  —  De  Magis  qui  venerunt  ah  Orieote.  260 
Cap.  IX.— Fugatus  Jesus,  et  pareotes  ejus  io  i£gjpiimi. 

.  Cap.  X.  —  Uerodes  ioterficit  poeros.  Jbid. 

Cap.  XI.  —  Jesus  revocator  ab  ifigypto.  Ibid. 

Cap.  XII. —  Rpm.nDsit  Jpms  io  iem|4o  Hiera^^^tviius.  /*. 

Cap.  XIII.  —  Joanops  Baptisla  appomit  lo  i  raeL      26i 

Cap.  XIV.  —  Bapliiatur  Jesus  a  Joanne.  S6^ 

Cap.  XV.  —  Diicius  est  Jesus  a  Spirilu  in  deMerUin.  264 

Cap.  XVL  —  Duo  discipuU  Joaoois  secoU  auot  Jesom. 

Ibid. 

Cap.  XVII.  -^  De  PhiliiMK)  et  Naihaoaele.  Sl^^S 

Cap.  XVIIL  ^  lo  syoagoga  legit  Jesus  libnifo  Isai».  /*. 

Cap.  XIX.  —  Jesus  \ocavit  Petrum  et  Andream,  Jaoo- 
bum  et  Joanuem.  ^ 

Cap.  XX.  —  Je^ios  vocavit  MaUhaeom  poblicooum.  Ibid. 

Cap.  XXI.— Audiens  J  sus  quod  Joaooes  iraditas  esset, 
sacessit  In  fiuikms  Zabuloo  et  NephUialim.  Ibid. 

Cap.  XXII.  —  Orciiibat  Jesus  omoes  reglooes,  el  sedeos 
lo  moote  elegit  dandecim  discipulos,  etdoeuii  e  s  4e  l»ea- 
litudine  regni  coelorumy  ei  qo  e  aeqoaolor.  VI 

Cap.  XXIII.  —  Increpatiodiviium.  268 

Cap.  XXIV.  —  Vos  estis  sal  lerr».  ibid. 

Cap.  XXV.  —  Vos  eats  lux  hujus.  moodl»  et  iienioi 
oumitaraiiooes  de  praecepUs  legis.  Ibid. 

Cap.  XXVI.  —  Irarundis  |»ro!iibitto.  269 

Cap.  XXV II.  —  De  retinquendo  nioiios  ad  altare.  IM. 

Cap.  XXVIII.  —  De  adutterio  co..cupiacen>iaB.       Ibid. 

Cap.  XXtX.  —  De  repudio.  ibid. 

CiP.  XXX.  —  De  jurameoto.  ibid, 

Cap.  XXXI.  —  De  eo  quod  scriptum  est,  OeulMm  prp 
aculo.  »0 

Cjip.  XXXII.  —  De  diligendo  proximum.  Ibid. 

Cap.  XXXIll.  —  De  occutia  eleemofyoa.  /M. 

Cap.  XXXIV.  —  De  secrcu  oraUooe.  271 

Cap.  XXXV.  —  De  occullojejuolo.  ibid. 

Cap.  XXXVI.— De  Don  ibesaurisandosouer  tfrram./M. 

Cap.  XXXVII.  —  Nemo  potest  duotMis dumiOls  senrire. 

271 

Cap.  XXXVIII.  —  Non  debere  quemqaani  sclUcitttm  es- 
se  de  esca  vel  iodumenio.  Ibid. 

Cap.  XXXIX.  —  Nou  debere  quemquam  jodlctrc  yt- i 
ooodenifiare.  ibid* 

Cap.  XL.  —  Parabola  de  amico  vel  tribtts  paaibos.  Pe- 
teodum,  putsandum,  qoaereodum.  /M4w 

Ca».  XLI.  —  De  caveoik)  a  fabis  prophetit.  27S 

Cap.  XLII.  —  Noo  iutrabuot  io  regoom  ccdomm  oui 
laoiam  dicunt :  IHmine^  DQamie.  ibkU 

Cap.  XLIII.  —  Coroparatio  de  •apieote  et  issipieote 
sdiHcatoribus.  ibO. 

Cap.  XLIV.  —  MiiUt  Jesosdaodeeim  disetpQloe  faQt  do* 
eere  et  curare  oroops  iofirmitates.  2(74 

Cap.  XLV.  —  lo  Caoa  Galilex  aqnam  viunm  Cra  L     2^ 

Cap.  XLVI.  —  Jesus  rouodai  leprosom.  ibid. 

Cap.  XliVII.  —  Puerum  cenluriouis  pa.-a*yticQiii  cnra^it 
Jesus.  IbU. 

Cap.  XLVIIL—  Jesus  socrom  Pelri  a  febre  coravit.  277 
Cap. XLIX.  —  In  «h iiate Naim  iiiortuoffl sosrita«ii.  IbiL 
Cap.  L.  —  Omnes  ioQroiit;.tes  curat,  ot  adimiilereniar 
seripiurc  |>ropbeta.uuu  ivid* 


Ilil 


QU/£  IN  HOC  TOMO  CONTINENTUR. 


Il2i 


Cat.  L1.  —  Votcnti  eQm  scqni  dixU :  rvluet  fo9em  ka^ 
benl.  «77 

Cap.  IJI.  ^  Navigans  IfDperat  tempeslali,  et  stalim  cps- 
savll.  J78 

Cap.  Lin.  —  Curavit  trans  fretum  dxmoniacum  qui  In 
nionuiueritis  maupbai.  Ibid, 

Cap.  LIV.  -^  Curavit  paralyiicom  quem  deposaenmt 
por  teclum.  279 

(41*.  LV.  ~  Filium  reguli  abseutem  curavit.         Ibid. 

Cap.  LVI.  —  Levl  pul)lic.inus  coovtvium  ei  ferit.  Rl  di- 
rebatil  Scribs  et  Piiarisael  dinclpilis  :  Qnare  cum  pnblicO' 
iitf  ti  peccatoribus  mandncal  m  igister  vener  ?  Ibi  . 

Cap.  LVll.  Scribs  siguum  p  luut  ab  eo,  et  el>  mnlta 
dicii.  2<<0 

Cap.  LVril.  —  Quapdam  miilier  Je  turba  claroavlt  ad  Jo- 
sum  :  Beatm  veiUer  qu)  teportamt.  md. 

Cap.  LIX.  —  Nuntiatur  Jesii :  Qida  mater  tm  ei  fr  tres 
fid  tolwit  le  videre,  Ibid, 

Cap.  L.\.  —  Jcsus  miitierpm  qMS  flnxiim  sani^uiiis  p:itle- 
batur,  curavit,  et  liliam  Jairi  pri  icl|.is  Syna^ogie  moriuain 
ftuacitavU.  ^{ 

Cap.  LXI.  —  Duos  c«cos  cu:  avit,  et  d  i^nmnium  sdrdiim 
mmum  Fjf^e  t.  i82 

Cap.  L.\I1.  —  Pbarisapi  dlcunl  de  Jesu  :  In  Beelxebub 
prhicipe  diem  nio>um  liic  ejicii  dcemm'a.  Ibid, 

Cap.  LXIII.  —  Martha  Jesum  Miscepit  in  domo  sna.  IHd. 

Cap.  LXIV.  —  Jo.uines  de  carcere  mlslt  ad  Jesum  loter- 
rogare  eum.  285 

Cap.  L\V.  —  Exprobrat  civiutibas  in  quibus  factae  suut 
plurlmae  viriules  cJum.  Ibid. 

(ap.  LXVL  —  AiK)stoll  revertuutiir  de  prsdicatione  ad 
h^iim.  284. 

Cap.  LXVII.  — 'Jesusot  git  :ilios  spptuaginta  diiosdiscl- 
puliis ,  ei  ad^ungit  iiarabolam  lurrim  aKlilicaDlis,  ei  re^h 
piaelium  pn-anlis.  IM, 

Cap.  LXVIll.  —  Pbarisabi  acru^bnnl  disc  piilos  eju8.285 

Cap.  LXIX.— Dle  sa  baii  ii>  svuagnga  cura\it  luauum  ari* 
dam.  Ibid, 

Cjip.  LXX.  -^  Jesus  in  mnnte  orat,  et  j'ixta  mare  turbi.s 
et  discluuli^  sui^  pinrima  in  parabolis  loc  lus  esl.        186 

Cap.  LxXI.  —  Ecc«  exitt  qui  Sfmluat,  seuiin  ire.    Ibid. 

Cap.  LXXIL  --*  De  eo  qui  seminat  bouum  semen  io  agro 
too,  el  de  zizaniis.  Ibid. 

Cap.  LXXIII.  —  Dp  ffrano  sinapts.  tbid. 

Cap.  LXXIV.  —  De  fermemo  quod  abdcoodit  mulier,  Pt 
alia  multa  disserit  discipiilis.  287 

Cap.  LXXV.  —  Disclpo:is  edisserit  parabd^m  semi- 
oandi  Ibid. 

Cap.  LXXVI.  —  De  eo  qui  semioat  semeo  et  vadlt  dor- 
mltnm.  Disf^ipiilis  p  n  a^ioiam  zizaiiloruin  agri  edLsserit.  288 

Cap.  LXXVIll.  —  De  thesaoroabacondlto  in  agro,  et  oe- 
goiiatioDe  margarilarum ;  de  saiBreiia  m  ssa  in  niare,  e(  de 
pairefamillasqui  prolert  detliesiaiirosiioiio  ai-tvetera.f^. 

Cap.  LX.XIX:.  —  De  Ht-rodis  convivio  tt  de  Joanuis  irn- 
Iprfecltoiip.  2N9 

Cap.  LXXX.  —  Jpsus  iu  deserto  d<*  quinqne  panibus  Pt 
duub*is  piscitiiis  quinqtie  niillia  lioiuiuum  saiiavfL         290 

CiP  LXXXI.  —  Jcsus  siiper  mare  pedibas  ambulavil,  ei 
l'etrum  mergentein  liberavit.  Ibid, 

Cap.  LXX.XIL  —  Trjn>fri'tantPS  ventTunt  in  lorram  Ce-. 
nisar ,  el  turi)ae  secuiae  suni  eum  ;ni  s  inaru.  2!)l 

Cap.  LXWIil.  ~  Oiiidam  Pharis.-eus  ro^^avli  Jesuni  ad 
prairJium,  ei  cogliabal  qiiare  uou  fut^rii  b.jpiizatiis.      2.)o 

Cap.  LXXXIV.  —  De  aposioiis,  quare  uou  latis  lua.iilius 
maiiducarent.  Itnd. 

Cap.  l.XXXV.  —  De  motiere  Syrophusuisia ,  qiise  pro 
filia  sua  petPbaL  29i 

Cap.  LXXXVI.  —  Jesussordiim  et  mu:umcuravit.  Ibid. 
Cap.  LXXXVII.  —  Jesus  super  puleum  Jacob  inuli>Ti 
5amjri!aii:e  lociitos  est.  i93 

Cap.  LXXXVtll.  —  Jpsiis Hico^oly  i.ls  innrmum curavii, 

Joi  triginia  et  octo  anuis  jacuit  in  iufiniiiute;  uiuita  c;iin 
udaeis  ejiis  occasione  disputav  t.  29d 

JCap.  LXXXIX.  —  Jesus  de  sefUem  panibus  et  paucis  1 1- 
sflbus  quaiuor  nilltia  hominum  satur.*vit,  et  proeeepi  ap  >- 
§\it\l6  cavere  a  fcrmciito  Pliarisjforuin.  298 

t!AP.  XC.  —  Jesu»  i.iterrogat  :ipo«»tu!os :  Quem  me  d.cunt 
/fcmines  es  e  ?  Et  di  it  Pptro .  Scandulum  et  milii.       299 

Cap.  XCI.  —  Ji  sus  dicit  :  Su:U  quiUam  de  liic  sUmtibus 
gid tumgusabwU imriem  Ki  i  i motitp  trans 'gur itur.  Ibid. 

Cap.  ^CII.  —  Plijris:ii  Jicuiit  ad  J.sum  :  Discede Ime^ 
quifi  Herodes  vuU  te  occidere;  el  curavit  lunaticiiui.      500 

1*A?.  XCilL  —  Jesus  de  pa&sione  sna  disciputis  pateft^- 
cit,  ei  iu  Ci|>hamaum  prose  et  Petrodidrachiiiaexaciori- 
bus  r&lilidit.  3(H 

Cap.  XCIV.  —  Iiilcrrogatus  Josos  a  discipulis  suis,  Qws 
nia/V ^rtr  in  regno  cxljittm ?  i:istruit  eos  u.  h.imlli  '111  se 
akut  parvulus.  Ibid. 


Ca9.  XCV.  ^  Non  det>ere  prohibert  eos  qoi  faciout  si- 
gn:i  in  iioroine  Jeso.  Slii 

Cap.  XC\  I.  —  Nns  non  deliere  coniemne  e  onum  de  |io« 
siiiiH,  a  ijungp.U8  similitudinem  de  ove  peruiia  etde  dracli^ 
mate.  iBkl. 

Cap.XCVIL— Defilio  qolsulislantiam  patrlsdevoravit.  S05 
Cap.  XCVIII.  —  De  rrinilliMido  Iratribus  •  i  cordc.  Ibld. 
Cap.  X  IX.  —  Siiiiiiitudo  de  nge  qui  posuit  rationem 
cuin  servis  suis  501 

Cup.  C  —  Jesu  iiitorrog:itiir  a  Pharisaeis,  sl  llceatuxo' 
rem  dimiiier*M|u:u|uiiqiir  ex  raiisa.  Ib:d. 

Cap.  CI.  —  Jcsus  i:ii|.o»nlt  m:inus  inf»utibos.  Phari<(«i 
muriiiiiraiii  de  Jesu  :  Quii  hic  recipit  peccatores.         501 
Cap.  Cil.  —  Je.sus  lii>t  liiit  eos  qui  anuuniiavrnini  ei  de 
Gaiiix*ls  qiios  intetfecit  IMIatus,  adjungfos  simliitolinem 
arbtiri>  fici  in  viupa.  Ibid. 

Cap.  CIII.  —  Jpsus  sanavit  in  ^nagga  mutierem  arl- 
dam  ei  ciir.aiam.  506 

Cap.  CIV.  —  Asccodit  Hierosutymam  io  dle  feslo  se.^mM 
pegl».  Ibid. 

Cap.CV.— D('  divite,cujusuberes  nructus  agcr  attiilit.Sflr7 
Cap.  C\  L—  De  eo  qiii,  maltas  possessioups  haben^,  iri« 
sii^ablit,  udiensverbiim:  Vade,vendeoiwriaqua!ha'jes  Ib. 
Cap.  CV  1 1 .  ~  De  di .  ite  et  I  azaro.  308 

Cap.  CVIII.  -^  De  villlcx)  infljpli.  5U9 

Cap.  CIX.—  De  patreramilias  qoi  exiil  primo  maoe  cmi* 
docereofKsratios  in  viiie:im  suam.  iHd. 

Cap.  CX.  —  Jesus  in  domo  PharisaBl  sanat  liydropicam ; 
insiriiit  eo4quipriin(»saccul)ltusio  conviviis  <  iigelKiut.  510 
CiP.  C\l  —  Jesos  deceiii  le|>ro608  muiiiia\lt.  31 1 

Cap.  CXII.  —  Jesus de  passione  sua  discii»uiis  suis ie* 
romlodtcavii  ;  maier  Zpbedsi  rogat  pro  lliils  sois.    Ibid, 
Cap,  CXIII.  —  Jeso^  responsum  dat  dioenli  sibi :  Dom- 
n^,  sfpauci  snnt  qui  talvi  fiant  ?  311 

Cap.  CXIV.  —  De  Zacchaeo  pulilicano.  Ibid. 

Cap.  CXV.  —  Jesiis iUnim  duos carcos curavii.       Ib!d, 
Cap.  CXVI.  ~  Jesus  super  asiiium  sedens  Hieroanly* 
m  m  iugrediliir.  5lS 

iUp.  CXVU.  —  Eiicii  de  tempto  ementcs  et  vendeotes  • 
et  dat  resiio.isum  Phiirisofis  qui  se  ext(4liint.  511 

Cap.  CXVIiL  —  Jesus  p':Ptulit  daeleris  vidoam  |«ro|>t«T 
duo  aera  minota.  Adjitngit  paralMilamde  Pharisso  et  Pu- 
blicano,  coutra  eos  (pii  se  extollunt.  Ibid 

Cap.  CXIX.—  DeNicodeino  qiii  veDitadJesumnocte.SI5 
Caf.  CX.X.  —  De  uiuiiere  in  aJolterio  de|»reheusa.  516 
Cip.  CXXL  —  Jesus  malcd  lii  flcuLieae,  Pt  aniit.  IM. 
Cap.  1*.XX1I.  —  Dixit  Jesus  parabuiam  ad  «iscipulos  saoi, 
pro^aer  oraiidi  insta  it  am,  de  Judtce  duro  et  vid  a.    IM. 
Cap.  CXXIII.  —  luiprr«g>tur  a  prlncpilms  ftacerdoium, 
/11  qua  poiestate  hoc  facis  7  Adjnngit  i.arabolam  de  dnoiMi 
filiis  iu  viiieain  niis^is.  ^         517 

Cap.  CWIV.  —  Parabola  de  patrelamilias  qui  vineam 
suarn  io<avit  agrlcoiis.  Ibl  t. 

CiP.  CXXV.  —  Siinile  est  regnum  coulorum  bomioi  rt.*iei 
qui  fec  t  nuDt;as  filio  siio.  ffs 

Cap.  CXXVI.—  Phjrisaei  mittnnt  ad  Jesumdolo  ioterr«« 
gitiieii,  Si  licet  tributwa  redde  e  CtesOri  ?  3i 9 

Cap.  CXXVIl.  —  De  Saddiicaeis,  qui  dennt  non  e^^  ru- 
su.Tectiouem,  et iuterrogant  dest^pLm  fratrtbiis (|tti  uoaiii 
uxoremhabueruut.  Ibtd. 

Cap.  C.XXVIII.  —  Scrlbi  iu-ernigabai  Jesuui,qnod  ifiaii« 
datuw  maximum  essei  iu  lege.  Ib  d. 

Cip.  CXXIX.  —  D(H*eiittr  JesQ  iu  lemplo,  miswaiit 
Pharis.pi  eum  coni|)r<'lien  iore.  SiO 

Cap.  CX.XX.  —  Inierrogabat  Phar.^pcs  Je.^iis,  cuj-is  ti- 
lius  e.>set  lUirbtu^.  .5.  t 

Cap.  CXXXi.  —  Jcsus  doc(»t :  Eqo  Mmi  l  ix  mniuii.  Ibid. 
Cai'.  CXXXII. — Jesiii  laciitiis  Liiuiii  d  '  sputti,  et  f'<>- 
nenssuper  Ocuto^  ceci  iiati,  cur.ivi.  ro  u.  iiii 

Cap.  C\XXiiL  —  Jc>tiS  ai{uiM»  est  eidem  caeco ,  fou- 
tondit  uitiUa  cuni  Jii>l:pia.  S2.1 

iUp.  C\X\IV.  —  lut(Trogatiir  Jesus  a  Ju  aeis  :  Sitt  es 
Chriaius^  dic  nubi .  mnn  fesie .  SSfi 

Cap  (AXXV.  —  Jhsik  ri*Mi.s<*lMt  Lazarum  a  morinss , 
priiicipes  concilium  faciuul  nt  iutortiei;iut  eiiiu.  Ibid, 

Cap.  CXXXVI.  —  .Non  reccpiu^  Jcsuh  in  civitate  Sania* 
ritnua  ,  Joaunos  et  Jac->bus  dicunt  ad  eom  :  Si  vis^  d  ei» 
mus,  ut  d*scendat  :gnis  de  cceio  ^-JK 

Cap.  CW.WiL—  Jcsus  >eiiit  innelhaniam,  etmotti  Ju- 
daeunim  euntes,  propti^r  Laxiirwni  cri*iii  ipruntiu  euni.  Ib. 
Cvp.  CXWVlll.— M:iri4rudltalab.strum  uHc^ueuti  io  c;i- 
pilc  Jesu.  Jesus  increpat  Ptiarls:pum.  3r.) 

Cap.  CXX.XlX.~Hierosolyuii8  Gr£ci  videre  volont  Jp-  ^ 

sum.  V^\ 

Cap.  CXL.— Pharisxl  Inteirogant  Jesom,  quando  ▼cnit 

rei;uiiin  Dei.  Ibia. 

CiP.  CXLL— Jesus  loqultur  ad  turbas  eW  discipu^osde 

scritiis  ct  pharisaDis  :  eorutn  sm,  l^'v(&.. 


(5RD0  RKIILM  QUi£  IN  IIOC  TOMO  CONTIXEiNTlJU. 


<1ap  fAl.IT.  —  Jc.MisUmon-.MhiP  myor  J*riis:ilem.  533 
C  p.  rALllI.-  Mula  i'\  |Mi:Ki;«il»ns  iToMiiU  riiul  ni  eutn, 
ct  aui  co:itiii;b:iuiur  uc«li?  sv».»;;ui4ii  fiicvrenlur.       Ilnd. 
«Uf.CVLIV.— OslcuJu:.l  diaci4.ul»  Jisu  sirucluraoi  iiiiu- 
ph.  353 

Cap.  CXLV.— Sedeuit»  Josu  innionie  Oli\ell  inlerrogani 
euui  ilisci|»isl ,  Quo  signuin  erit  aUve^tns  tui  ?  Ei  pr«f<licit 
e*orsio.nMU  JorKbaleiii,  s  ;4iii«  ct  j.rodijfia.  IWrf. 

Cap  ('XLVi.  —  l)o  piribnl:»  limlneaj.  35i 

Cvp.  CAi.VlI  — Jesus.liciii  )inli<11   lenipopihus  Noe  et 
Loili  ;i!f5imiluil.  l)c  liileli  el  pruili^nii  <li«,ieiiS4iure.   Ihid, 
Cap.  CVLVill.  —  I)c  ileciui  virginlbus.  -^33 

Cap.  C.VLIX.— De  t»o  qul  perogro  proficiscens  lalcnU 
B*Tvls>ui5tlislril»uii.  356 

Cip.  CL.  —  lii  lu.ubi  scniper  siut  pracincii,  ct  luceni» 
trdeuics.  .^ '^'^- 

i^AP.  CLL— De  eo  qui  pepejjre  nbiil  trcipere  sibi  reff- 
Diiin :  prr»lli-i^ccns  decem  iuiiias  servis  suis  dedit.  337 

Cap.  CLII.—- !>e  adveutu  Filii  honuuis.  IMd, 

Cap.  CLIII.— Iterum  c«<nciiiuni  faciuat  prii^c^pes,  ct  Ju- 
das  tadii  a«l  eos.  5f'8 

Cap.  CLIV.— Jfsiislavit  pedes  discipulorum.         Ibid. 
Cap.  lLV,— Miitil  disciiHjlos  prsparare  sibi  pasclia.el 
diclt  els :  Quia  unus  ex  robis  irudet  me.  639 

Cap.  CLVI,— Jesus  iradit  discipulis  sacramonlom  rorpo* 
rit  et  kan^ui:iia  s:ii.  Dicit  ad  Peirum  :  Expeiitii  Satanfis  vi 
KM  fVHilef :  et :  Cmei  hodte  m  me  >ran<iafi<afo'«>un<-   540 
Cap.  CLVII.— Uoriatur  ditcipuIoB  tuot  ut  noo  paveOat 
cor  eoruui.  ...  '*?^' 

Cap.  CLVill.T-Dicit  disclpulis  suis  :  Qm  quid  habet,  ba- 
lulet.  .   .     542 

CAP.CLIX.-Jesus  dieit :  £^0  sum  viUs  ei  ros  naufuies.lb. 
C»p.  CLX  —  \  enit  Jesus  iu  Gethsdtuiui,  cl  orai  l^atrein 
ut  traiisrur:it  caiice:ii  luiiic  »b  oo.  3  45 

Cap.  CLXL— Jiidas  venit  cum  turbis  compreheudere  Je- 
fUMi.  i^'<i- 

Cap.  CLXH  -  AdolesceiiS  quidam  indutus  siudone  se- 
quebulur  Jo^uin.  3i8 

Cap.  CL.Mll.— bilerrogal  primeps  sacordolum  Jesum 
ile  dis<!i|,ijli    et  docliina  oju^.  317 

Cap.  CLXIV.— ■.Jueeniiitur  falsi  testes  advcrsusJesum.//». 
Cap.  CLaV.— rrincei»  sacerdoiuiu  adjurat  Jcsum,  di- 
leits  :  Si  tn  cs  ChristnSt  dic  nobix,  5W 

Cap.  CLXVI.— Tradtur  Tilato  Jc.sus;  pa»n'lel  JiKla*.  ib. 
iUv  CLX V  l ! .—  IMuius  juvJicat  iuli  r  J  uda^os  ei  DtMuiinnn , 
et  uiillii  eiiui  nd  HiTodtMii.  Ibi  . 

C^p.  CL\MU  — Lxor  IMali  misit  td  eaiu,  di  eus  :  Nthil 
tibietjw4nUii.  ,. ,.  5M 

CwkP.  CLXIX.— Pilatos  diuiisit  naiabhani,  ettradidtt  Je- 
kum  ad  crii('in;$ei.(!uiii.  11^- 

Cap.CLXX.— Duo  l;ilrono4i  cura  rhrij.lo  ad  crooiflgenduni 
flncuutur.  Je.4us  in  crucc  uiiiroiu  Joauni  et  Jo:iuuom  iii:i- 
Iri  con:iueud:il.  Aceio  potaLus,  consuuiiuatisoniuibusemli- 
titiHHriluni.  *^^l 

<:ap.  CLXXI.— Josoph  petil  corpus  Jesu  a  rUalo,  el  sc- 
pcLi  un:i  cum  Nic<idciuo.  3'>3 

Cjlv,  CLX ML— Jiidaei  signnul monumriitum.  liiti^ 

Cap.(  LXXIIL— Priiiia  diesalibati  Jesun  resnrgli,    Ibid,. 
(*AP.  CLXXIV,— Cu>i«hJps  nHiiuimouti  annuotiaveruiit  s;j- 
ctixiutibus  (le  n  surrecliouc  Clir.sli.  355 

Cap.  CLXXV.— Jesus  apparuii  mulieribus  posi  resiir- 
rrctionfui.  ^bid. 

Cap  CLXXVI.— Duobus  eunlibus  iii  caslellum  appaniit 
Jesus.  Ibid. 

Cap.  CI.XXVII.  — Jesusai  pariiitdisttipulis  suis.  Srjfi 

Cap.  CI.XXVIIL— JfSiis  api»aru't  1  honi«.  357 

Cap.  C.I.XXIX,— liorum  apparuit  discipulls  siiisad  mare 
Tibe.idis.  ^ibfd. 

C*p.  CLXXX  —  Josus  ter  dirii  Potro :  Dihgix  me?  Ibid. 
C*p.  t^LXXXL— Di.srii>ulieuiih'S  lu  (.:bb>um  vidoruni 
€t  ad.  ravt  ruut  Dou:iuuui.  Kt  assuniptus  est  iu  ca^lum  co- 
raiii  ol  .  5!>8 

E\  C  VTENA  in  quatuor  Extiigeliis  a  Viclore  Capiiajio 
Latiue  rcddita.  53i) 

S.  NICBTIUS. 
Notilia  ox  GalLintid.  3Gt 

Oi-uscrLOM.  D»i  viuil  »s  «ervoriim  Dei.  S<i5 

Oius  ULUM*  De  ps-liiioili-n  buu".  571 

Kpi»t  Nicelii  ad  Clodosniiid.  roirioaui  Longtibjr.       ST.*) 
Epistola  ojiisdcni  ad  JiiSiiniaui^m  irap.  •  3" 8 

AGSELLUS. 
^'o»iUa  ox  G:«ll  nclio.  379 

ErisTOLv  ad  Aiinoniiim.  3itl 

-  .,  S.  XURELU^US.. 
REGixAad  jfto/ci$>\  i     j  ^^ 

VirSuclf.  ^  ^  ^-^  3y9 


1194 

ExtEBPTA  ex  episi.AiireIfani:ulTbeoilehen.regen.  Aa3 

FUlMAi}IUS. 

Nnrtila  ex  Cav>.  4W 

COMMK.NTARIA  IN  EIMSTOLAS  S.  PAULL  117 

I.i  Kpislol  oiadRonuiiiov  IM. 

In  Ei>-sioI  tin  prinvinn  ud  Cor  nthios.  903 

In  Episltlainsocnuihim  ad  Co  iutliios.  *  .SK> 

In  Epistol.iin  ad  (^aasas.  885 

In  Ei>is:oI:im  ad  Kpi.<>sio$.  607 

lu  Enistol  lu  ad  IMiilippenscs.  6XS 

lo  Epivtolam  i»d  Tiio  «  lonicenses  primam.  <i99 

In  Eplsiolam  il  ad  Thessuloniccuses.  613 

lo  Epistolam  ad  Colo^soiisi^.  651 

In  Epislolani  ad  Timothoum  primam.  '639 

In  Kp  slolam  11  ad  Tiinolheum.  671 

In  Epistolam  ad  Tituni.  679 

In  Enistohm  ad  Plii!emonem.  685 

In  Ki.isioljin  a«l  Helreos.  6k5 

COMMKX  lAUlA  I»  APOCALYPSlll.  7'»3 

LinER  i>RiMCS.  7*3 

LlBER  II.  8<» 

LiBEn    II.  wa 

LiuEM  IV.  J;;; 

LiBEt  V.  905 

riCTOR  TUSOSESSIS. 
Notilii  ex  Galljodio.  ^*^' 

CHROMCON.  »•* 

LIBHRATUS. 

Pr«fatioadL5b.*ratiBreviariuin.  9C5 

HREVlARILMcausaa  Ne  loriaiiornm  ot  EutycUian  .rum 

colloci  1«  a  Liberalo  arcbidiacouo  Ecclatia)  i^aitbagiuoii^ 

regionis  se  \  i:l'.  '  ® 

Capit  priji.  m  — Proocmium.  .  f^«?M- 

Cap-  IL— I)»'  Pai.lo  Samosat.no,  et  quod  aurlor  sil  >e- 

torianas  h:ire.sis.  ,,       ,  ,^* 

C\p.  III.— De  Apo'.UnBrio,etquod  aoctorsilKutjcblM^ 

Cap.  IV.— Dc  Nesioril  opilinatione  et  eius  ha^esi.     974 

Cap.  V.— De  syuo.lo  Kph  s  na  priiua,  ci  Ncsiorit  daiuut- 

tioiie  •*** 

Cap  VI.— De  discordla  CjTiUi*  Alextndrini  etJowmis 

Aiiti  clioiii     '  .   ,    .  n  .•      ''?j? 

t  AP.  VII.— Do  ordinailone  Haximltnl  Coos.aatinopoif- 
lani  episcopi.  ;^J 

Cap.  VIII.— Dft  paoc  CyrlUi  et  Joannis.  ibm. 

Cap.  IV.— De  Cynlli  cj»i.ilolis  |.ro  Oricoalibus.        «W 

C,a;'.  X.— De  Ncstorianorum  scaadalo  et  mooacbls  Arm»|- 


liBGULA  ad  virSti 


n:aB.  .  .    . 

Cap.  XI.— De  Euiyche  presbytero  el  brgumeoo,  cl  eyn 
barre.*>i,  eiasiiemuue  daniuatiooe.  ,„    ^ 

Cap.  Xll.-De  syooUo  Ephcsipt  secunda,  et  .FUviaw 
mnrle.  -^     ,  /^* 

Cjip.  XIII.— De  synodo  Cbalcedooensi  el  de  dannatjnntf 
Diottori.  "^ 

Cvp.  -XIV.— De  extilio  Doscori  et  or.liuaUone  Protcrij 


Alex;<iid.iniepiscoi»i 


lOlG 


Cap.  XV.— De  onlinaiioue  Tlmothei. /Elun  «Uenior  ; 


Protoril. 


1017 


Cap.  XVI— Dcordinatione  Timoibei  caibolicl  el Peirl 

b«re  lci  * 

Cap.  XYIL— Deordi  aiiooe  Joannis  caibojid  et  dtoiua- 

llone  A  acii.  ,  ,  .  Jjji*! 

Cap.  XVIII.— Dc  ci»iscops  Alexamlrims.  10» 

Cap.  XIX.— De  Severi»,  Juliano  ac  Macedo  lo.         mt 

Cai.  XX.— Dc  C.aianoelTheodosio.  ItW 

C.\9.  XXI— De  Agapeio  papa  el  Anibimo  CeoftanHw^ 


1038 
1059 


1014 
1049 


polilauo  episco|K». 

C.»p.  XXM.— 1)0  Silvorio  el  Vigilio. 

Cap.  XXni.— De  Paulo  Alexaiidriuo  epuiCO|iO«^t 
cbis  Hicro.so!ynioruni. 

Cap.  XXIV  -De  IVlaglo  ft  Theodoro. 

D.S>ERTA IK)  ad  Libei;alum,  de  quiuU sjoodo  «flgj 

^TAPtTra^^oM.— belempore  qiio  Jusliniwut  iBipenjUir 
adver^iwO.igenemsaoctiooemalidil.  .^^2? 

Cap.  II.— I)e roDCilioCoiisl::ntiDop.,  jnpdMeo^^^fE! 
iub.  ui  Jusliuiaiio.uicaustO  igeuisctprl);enttJtnmi.ljW 

Cap.  lil.-De  tempore  quo  Ju:»tiui4ua8  tdTenut  ini 


caiilula  edirtiim  coiiii^^MUit.  ,   ,  i  -.^  ..  ■■  ;^^« 

Cvp.  I\.— De  vom.llci  Constantloo,  oli  babito  •  ■•^iiut 


1061 

t*iina 
10  7 


in  o^usa  irium  cap  inloruni.  . 

Cap.  V.— Aii  damnaius  sil  rcipa  OrigeoPB  m  syn.  v.  1075 
( ^p.  VI.— Observaiioues  ad  acU  sy.iotli  v.  l'.w 

Cap   VIL— De  coiinrui.airu«  syiKKll  v  a  sedis  apotlobj  « 

aii'i.^iitibiis. 
ADD1.NDCM  aJ  Vlto  i*  C-Ufiuani  opcra. 


10  >3 

10S*7 


FtNii*  Tovii  <r-xA(;rs  mi  octavi. 


Pa.tbKS.  -  Ev  TypU  J.-P.  MICNK. 


•• 


■  THIS  VOLUME 
DOES  NOT  CIRCUU7E 
OUTSIDE  TH£  LieKAnY